Polis Magazino Τεύχος Δεκεμβρίου 2019

Άρθρα
Η ίδρυση του “ΗΡΑΚΛΗ”
29 Νοεμβρίου 1908
Μία ξεχασμένη επέτειος για τη Θεσσαλονίκη
Γιώργος Κωνσταντινίδης
Δικηγόρος - Μουσικός - Συλλέκτης
Πρόεδρος Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης
4
1
2
3
Προ ολίγων ημερών συμπληρώθηκαν 111 χρόνια
από την ίδρυση του ιστορικότερου αθλητικού σωματείου
της πόλης μας, του Γυμναστικού Συλλόγου “ΗΡΑΚΛΗΣ”.
Στις 29 Νοεμβρίου του 1908 ψηφίστηκε ο πρώτος
Κανονισμός του Συλλόγου αποτελούμενος από 36 άρθρα.
Σκοπός του συλλόγου υπήρξε η “εις απάσας τας
κοινωνικάς τάξεις διάδοσις της Γυμναστικής και η παρασκευή
αθλητών”.
Η Θεσσαλονίκη βέβαια είχε παρουσιάσει αθλητική κίνηση
και προ της ιδρύσεώς του. Δεν πρέπει άλλωστε να
λησμονούμε πως από αρχαιοτάτων χρόνων ο αθλητισμός
αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής αγωγής.
Η συστηματική πάντως διάδοση του αθλητισμού και της
Γυμναστικής στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε μέσω
των Σχολείων.
Κατά το 1875 ιδρύεται το πρώτο Διδασκαλείο στη
Θεσσαλονίκη και το 1876 αποστέλλεται από τον “Σύλλογο
προς Διάδοση των Ελληνικών Γραμμάτων” ο πρώτος
Γυμναστής, ο αείμνηστος Ιωάννης Φωκιανός.
Η τιμή της πρώτης συσσωμάτωσης των φιλάθλων
της πόλης μας ανήκει στον «Όμιλο Φιλομούσων» που
ιδρύθηκε το 1899. Στο αφιλόξενο περιβάλλον της Οθωμανικής
κυριαρχίας και στο πλαίσιο της αντιπαλότητας
ανάμεσα στην ελληνική, βουλγαρική και την αυτονομιστική
προπαγάνδα, η συγκεκριμένη ονομασία ήταν μία
συνειδητή ιδεολογική και πολιτική επιλογή που παρέπεμπε
άμεσα στην ελληνική αρχαιότητα. Σκοπός του ήταν η
εθνική διαμόρφωση και διάπλαση των νέων της εποχής
εκείνης που είχαν κλίση στη μουσική, στο θέατρο, στον
αθλητισμό και στις εκδρομές. Για την εξυπηρέτηση αυτών
των σκοπών ιδρύθηκαν τέσσερα τμήματα, το Καλλιτεχνικό,
το Γυμναστικό, το Εντευκτήριο και το Αναγνωστήριο.
Στον “Όμιλο Φιλομούσων” ανήκει και η τιμή της πρώτης
αθλητικής αποστολής εκτός Θεσσαλονίκης διά της συμμετοχής
του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906 στην
Αθήνα. Κατά τους αγώνες αυτούς, η ποδοσφαιρική του
ομάδα, απέσπασε το χάλκινο μετάλλιο.
Ο Όμιλος μεγαλούργησε για μία δεκαετία και σημείωσε
δραστηριότητα που δεν είχε καταγράψει ξανά η Θεσσαλονίκη
στα χρονικά της. Δυστυχώς όμως οι νέοι του
Ομίλου, δεν κατόρθωσαν να αποφύγουν τα ελαττώματα
της φυλής μας, “το αψίκορον και την διχόνοιαν” όπως
χαρακτηριστικά αναφέρει ο εμβληματικός Αντιπρόεδρος
του “Ηρακλή” κατά τις πρώτες δεκαετίες του βίου του, Νικόλαος
Χριστοδούλου. Ο Όμιλος περιήλθε σε έναν πρόωρο
μαρασμό και εξαφανίστηκε το 1909.
Αλλά η αθλητική ιδέα είχε ωριμάσει στη Θεσσαλονίκη
και τον Όμιλο διαδέχθηκε ο “Ηρακλής” που κατ’ αρχήν
ονομάστηκε “Μακεδονικός Γυμναστικός Σύλλογος”,
αλλά λόγω των νέων περί σωματείων διατάξεων των
Νεοτούρκων έλαβε το όνομα του ημίθεου της ελληνικής
μυθολογίας, ώστε ο Σύλλογος να αντιμετωπίζεται ανεκτικότερα
από τις Αρχές. Η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα
περιέβαλε με μεγάλη στοργή το νέο σωματείο και
παραχώρησε εκτεταμένο οικόπεδο στα παλαιά ξυλάδικα,
έναντι του σημερινού κτίριου της ΧΑΝΘ. Για να πραγματοποιηθούν
οι εργασίες κατασκευής του γηπέδου εργάστηκαν
αφιλοκερδώς όλοι οι αθλητές και οι φίλαθλοι
του σωματείου. Ιδιαίτερη μνεία οφείλεται σε δύο μεγάλες
προσωπικότητες της περιόδου, τον αείμνηστο αρχιτέκτονα
Ξενοφώντα Παιονίδη και τον τυπογράφο Γεώργιο
Διβόλη. Ο μεν πρώτος επέβλεψε όλες τις κατασκευαστικές
εργασίες άνευ αμοιβής και παρείχε οικοδομικά υλικά
εξ ιδίων πόρων, ο δε Διβόλης ανέλαβε την εκτύπωση των
εντύπων του Συλλόγου δωρεάν μέχρι το 1917, περίοδο
κατά την οποία καταστράφηκε το τυπογραφείο του στη
μεγάλη πυρκαγιά.
Τον Απρίλιο του 1912, ο σύλλογος διοργάνωσε
τους πρώτους Εφηβικούς και Αθλητικούς Αγώνες με τη
συμμετοχή των τότε Ελληνικών Σχολείων, του Διδασκαλείου,
του Γυμνασίου, του Παπαφείου Ορφανοτροφείου,
του Μαρασλείου Λύκειου Στεφάνου Νούκα και της Σχολής
Κωνσταντινίδου. Επίσης συμμετείχαν σε χωριστή
κατηγορία αθλητές του Συλλόγου. Αλλά η μεγαλύτερη
επιτυχία του Συλλόγου ήταν η προκήρυξη των Ναυτικών
Αγώνων (κωπηλατικών και λεμβοδρομιών) που έλαβαν
χώρα μπροστά στον κήπο του Λευκού Πύργου, το Σεπτέμβριο
του ιδίου έτους. Οι τελευταίοι υπήρξαν διεθνείς
καθώς προσκλήθηκαν όλα τα ξένα σωματεία της Θεσσαλονίκης
και συμμετείχαν και λεμβούχοι του Τουρκικού
Στρατού.
Μετά την είσοδο του Ελληνικού Στρατού στη Θεσσαλονίκη,
την 26η Οκτωβρίου 1912, οι Ηρακλειδείς παρουσιάστηκαν
μπροστά στον Στρατιωτικό Διοικητή Πρίγκιπα
Νικόλαο και ζήτησαν να προσφέρουν εαυτούς στην
υπηρεσία της πατρίδας. Ο τελευταίος τους συνεχάρη και
δήλωσε ότι θα τους καλέσει εν καιρώ. Οι ίδιοι παρουσιάσθηκαν
και εις τον τότε Διοικητή της Κρητικής Χωροφυλακής
συνταγματάρχη Μομφεράτο και χρησιμοποιήθηκαν
ως οδηγοί περιπολιών επί δίμηνο, καθώς λόγω της ταυτόχρονης
παρουσίας των Βουλγάρων στη Θεσσαλονίκη
δημιουργούνταν διάφορα επεισόδια και αναστατώνονταν
ολόκληρες συνοικίες ιδίως τις νυχτερινές ώρες.
Η δράση του “Ηρακλή” κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
υπήρξε αθλητική αλλά και εθνική, κατά τις
παραδόσεις της εποχής εκείνης. Αποτέλεσε το φίλτατο
τέκνο της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας, συμμετείχε
και πρωτοστατούσε σε κάθε εθνική δράση χωρίς να παραμελεί
και τις αθλητικές του εργασίες. Μετά την απελευθέρωση,
επιδόθηκε στην αθλητική του αποστολή όντας
κατ’ αρχήν ο μόνος και στη συνέχεια ο πρωτεύων σύλλογος
της πόλης καθοδηγώντας και τους νέους συλλόγους
στο πλαίσιο της ευγενούς άμιλλας. ●
1. Έντυπο δίφυλλο πρόγραμμα της «Μεγάλης Φωνητικής
και Οργανικής Συναυλίας Ομίλου Φιλομούσων»
υπό τη διεύθυνση του μουσικοδιδασκάλου Ουμβέρτου
Πέργολα «εν τω παρά τη προκυμαία καταστήματι
του Ομίλου Φιλομούσων», 28 Μαΐου 1905 (Αρχείο
Κωνσταντινίδη).
2. Α΄ Εφηβικοί και Αθλητικοί Αγώνες - Απρίλιος 1912. Ο
Γεώργιος Βαπόρης κατά την διεξαγωγή του αγωνίσματος
της δισκοβολίας (Αρχείο Κωνσταντινίδη).
3. Πρόγραμμα Α΄ Εφηβικών και Αθλητικών Αγώνων -
Απρίλιος 1912 (Αρχείο Κωνσταντινίδη).
4. Εισιτήριο Ναυτικών Αγώνων 1912 - Σεπτέμβριος 1912
(Αρχείο Κωνσταντινίδη).
polismagazino.gr
19