Raport i hulumtimit mbi martesat e hershme ne Kosove

Prishtinë, 2020

COPYRIGHT © 2020 Together Realizing Our Joint Ambitions (TROJA). OJQ TROJA i ka të gjitha

të drejtat të rezervuara dhe asnjë pjesë e këtij botimi nuk lejohet të riprodhohet ose të transmetohet

në çfarëdo forme, mekanike apo elektronike, përfshirë fotokopjimin ose çdo sistem tjetër të ruajtjes

dhe nxjerrjes së materialeve, pa lejen me shkrim të botuesit.

Punuar nga: Albanë Hoti & Agnesë Jashari

Ky raport është zhvilluar në kuadër të projektit “THE BUS”, i cili realizohet në kuadër të projektit

GrassRoots Action Support që implementohet nga IKS, Lens dhe FES, financohet nga Bashkimi

Evropian dhe menaxhohet nga Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë.

Ky botim është prodhuar me përkrahjen e Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij botimi është

përgjegjësi e organizatës TROJA dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i

Bashkimit Evropian ose IKS-së, Lens-it dhe FES-it

2

PËRMBAJTJA

Përmbledhje ekzekutive…………………………………………………………………...…….…4

Qëllimi dhe Metodologjia e Hulumtimit………………………………………………..…....…….6

Të gjeturat kryesore të hulumtimit………………………………………………………….……...8

Shkaqet që nxisin martesat e hershme…………………………………………………………….22

Rekomandime …………………………………………………………………………….....……30

Referenca…………………………………………………………………………………..…..….31

3

PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Sipas të dhënave zyrtare të Agjencisë Kosovare për Statistika (2015), në vitin 2015 janë regjistruar

105 martesa legale të hershme, përderisa në vitin 2014 në tërë vendin janë realizuar gjithsej 95

martesa, ku bashkëshortet kanë qenë të moshës 16 dhe 17 vjeçare, ndërsa nuk është realizuar asnjë

martesë kur meshkujt i kanë takuar kësaj moshe.

Në Kosovë, regjistrimi i menjëhershëm i martesave të hershme është shumë i rrallë. Së pari,

ndëshkimi penal për prinderit, kujdestarët ose bashkëshortët e pjekur është një shkas që ata të

evitojnë kontaktin me autoritetet sa i përket martesave të tilla. Dhe e dyta, procedurat

administrative për martesë të ligjshme në moshën nën 18 dhe pagesat qoftë në gjykatë apo mjekësi

ligjore marrin shumë kohë dhe janë të kushtueshme. Prandaj, ata zgjedhin të presin moshën 18

vjeçare për regjistrimin e kësaj martese.

Regjistrat publikë në Kosovë sugjerojnë se martesat e hershme janë më të shpeshta në rajonet:

Mitrovicë, Gjakovë, Pejë dhe Prizren. Martesat e hershme janë të zakonshme kryesisht në vendet

rurale ku ndikimi i traditës është më i fuqishëm. Arsyet e martesave të hershme përfshijnë ato me

dashuri, presionin nga familja, sigurinë, kushtet socio-ekonomike, shtatzënia e paplanifkuar,

presioni nga bashkë-moshatarët dhe tradita.

Edhe pse sipas disa studimeve të bëra nga organizata të ndryshme vendore dhe ndërkombëtare, në

shoqërinë kosovare si grup më i prekur nga kjo dukuri janë komunitetet Romë, Ashkali dhe

Egjiptas, të cilët shpeshherë janë të margjinalizuar. Mirëpo, ka raste të shumta edhe tek shqiptarët

të cilat këto martesa bëhen si rezultat i shumë faktorëve. Studimet nga kjo fushë janë të fokusuara

kryesisht në vendet e varfëra, pasiqë duket se elementi socio-ekonomik është shkaktari dhe nxitësi

kryesor i martesave të hershme. Mirëpo, sipas Raportit të vitit 2017 nga Departamenti i Politikave

Sociale Dhe Familjes, në kuadër të Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale: Personi i cili nuk

ka mbushur moshën 18 vjeçare nuk mund të lidhë martesë. Për shkaqe të arsyeshme dhe sipas

kërkesës se tij, Gjykata kompetente mund t’i lejoj martesën personit të mitur më të vjetër se 16

vjet, nëse konstaton se personi i tillë ka arritur pjekurin e nevojshme fizike dhe psikike për të

ushtruar të drejtat e veta martesore dhe për të përmbushur detyrimet martesore. Gjykata vendos

me Vendim, paraprakisht kërkon mendimin e Organit të Kujdestarisë, të prindërve, kujdestarit të

saj, personin me te cilin lidhet martesa, dhe mendimin e Institucionit përkatës shëndetësor.

4

- 34 kërkesa për të miturit të proceduara nëpërmes Organit të kujdestarisë:

- Shqiptar 27

- Ashkali 1

- Boshnjak 2

- Egjiptian 1

- Goran 2

- Rom 1 (Ministria E Punës Dhe Mirëqenies Sociale, 2017).

Nga këto burime, shohim se kërkesat janë proceduar kryesisht nga pjestarë të komunitetit shqiptar.

Ndërkohë në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës, përkatësisht në Klinikën Gjinekologjike,

vetëm gjatë vitit 2018, janë regjistruar 65 lindje të foshnjave nga nënat nën moshën 18-vjeçare. Të

dhënat e QKUK-së bëjnë të ditur se gjatë vitit 2018, kanë lindur 9.985 foshnje, prej të cilave 65

nga nënat e moshës jo madhore (Kasapolli, 2019).

Organizata “The Ideas Partnership” ka bërë një hulumtim në një vendbanim në Fushë Kosovë ku

jetojnë komunitetet rom, ashkali e egjiptian. Si rezultat i hulumtimit, del se nga 500 persona të

komuniteteve rom, ashkali e egjiptian të Fushë Kosovës, 53.57% e tyre martohen nën moshën 18-

vjeçare.

Ndërsa, 99% e tyre ndërpresin shkollimin pasi të martohen. Sipas hulumtimit nga kjo organizatë,

janë vajzat, ato të cilat martohen nën moshën 18- vjeçare, pra 65% e të anketuarve.

Fenomeni i martesave të hershme i cili bie ndesh me të drejtat themelore të njeriut, adresohet me

marrëveshjet, konventat dhe programet e ndryshme ndërkombëtare përfshirë: Konventa për

Dhënien e Pëlqimit për Martesë më 1962, Mosha Minimale për Martesë dhe Regjistrimit të

Martesave; Konventa e Eliminimit të të gjitha formave të Diskriminimit ndaj Grave (1979);

Konventa e të drejtave të Fëmiut (1989), dhe; me 1995 Platforma për Aksion në Peking (e cila

pasoi pas Konferencës së Katërt Botërore për gratë nga Kombet e Bashkuara). Instrumentet e tilla

internacionale përfshijnë pengimin e traditave e zakoneve të dëmshme, dhunës ndaj vajzave,

dhënia e pëlqimit në martesë, mosha për martesë, regjistrimi i martesave dhe liria e të zgjedhurit

të bashkëshortit.

“The BUS” është projekt qëllimi i të cilit është “Fuqizimi i të rinjve nga 14 deri në 18 vjeç, me

theks të veçantë vajzave të reja në zonat rurale të komunave të Suharekë dhe Rahovec, përmes

ngritjes së vetëdijes në parandalimin e martesave të hershme dhe rritjen e vetëdijes për rëndësinë

e arsimit”.

5

QËLLIMI DHE METODOLOGJIA E HULUMTIMIT

“Autobusi” përfaqëson normat sociale të lidhura me lirinë e lëvizjes, të drejtën për marrjen

e vendimeve të pavarura dhe paragjykimet sociale, dhe rrugëtimi i tij ka për destinacion ndikimin

në mendësinë e përgjithshme për fenomenin e martesave të hershme në vendin tonë.

Materialet: Qëllimi i hulumtimit ishte që të masë përceptimin social në lidhje me martesat e

hershme dhe shkaqet që shtyejnë deri tek një vendim i tillë. Pyetësori për target grupin e parë është

përbërë nga 18 pyetje. Në fillim të pyetësorit është i pranishëm një shpjegim i shkurtër i hulumtimit

dhe asaj që kërkohet nga të anketuarit, si dhe pyetje demografike, ndërsa pjesa e dytë e pyetësorrit

përbëhet nga pyetje të tipit të mbyllur, kurse për kategorinë e dytë pyetësori përbëhet nga 22 pyetje

të tipit të mbyllur dhe të hapur, prej nga janë gjeneruar të dhënat dhe janë analizuar.

Pjesëmarrësit: Në këtë hulumtim janë përfshirë gjithsej 2588 respodentë nga të gjitha rajonet e

Republikës së Kosovës-1500 të rinjë (Prishtinë 215, Mitrovicë 217, Pejë 222, Prizren 245, Ferizaj

207, Gjilan 192, Gjakovë 202), dhe 1088 të rritur (Prishtinë 240, Mitrovicë 141, Pejë 127, Prizren

176, Ferizaj 112, Gjilan 89, Gjakovë 197, Bujanoc 6) duke përfshirë prindër, mësimdhënës,

punëtorë social, psikologë e doktorë. Për të arritur të dhëna sa më të pasura, hulumtimi është ndarë

në dy kategori: anketimi për të rinjë, dhe anketimi për të rritur. Në kategorinë e parë janë anketuar

1500 të rinjë të moshës 14-29 vjeç (991 të moshës 14-19 vjeq dhe 488 të moshës 20-25 vjeq), ku

835 janë vajza dhe 665 meshkuj dhe në kategorinë e dytë janë anketuar 1088 të rritur 20-65 vjeç

(445 të moshës 20-35 vjeq, 397 të moshës 36-45, 193 të moshës 46-55 vjeq dhe 53 të moshës 56-

65) duke përfshirë prindër (902), mësimdhënës (106), psikologë (30) doktorë (26) dhe punëtor

social (24), ku 489 janë gra dhe 599 janë meshkuj. Respodentët 97.7% ishin me përkatësi etnike

shqiptare, 1.1% Romë dhe 1.3 % turk.

Procedura: Hulumtimi është zhvilluar në shtatë rajonet e Republikës së Kosovës, duke përfshirë

zonat rurale. Respodentëve plotësimi i këtij pyetësori u mori kohë 7-10 minuta për tu përgjigjur

pyetjeve. Respodentëve u është paraqitur pyetësori për plotësim si dhe infomacione shtesë nëse

ishte nevoja në mënyrë që të bëhej kuptimi sa më i mirë i pyetjeve.

6

TË GJETURAT KRYESORE TË HULUMTIMIT

Më poshtë do të shohim krahasime të pyetjeve dhe përgjigjeve nga të dy kategoritë e respodentëve.

Sipas jush, mosha ideale e martesës për vajzat është?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative

Percent

Valid Mbi 25 vjet 432 28.8 28.8 28.8

23-25 vjet 728 48.5 48.5 77.3

21-22 vjet 243 16.2 16.2 93.5

19-20 vjet 78 5.2 5.2 98.7

18 vjet 17 1.1 1.1 99.9

Nën 16 vjet 2 .1 .1 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 1 Mosha ideale e martesës për vajzat

Sipas të rinjëve të anketuar mosha ideale për martesë është 23-25 vjeç (48.5%), një pjesë e tyre

mendojnë se mosha ideale është mbi 25 vjeç (28.8%), pastaj 16.2% mendojnë se mosha ideale

është 21-22 vjeç, ndërkohë që 5.2% e shohin martesën idele në moshën 19-20 vjeç, përderisa 1.1%

konsiderojnë se mund të martohen derisa janë 18 vjeç, dhe 0.1% e shohin ideale moshën nën 16

vjeç të gatshme për martesë.

Në përgjithësi të rinjtë kryesisht e shohin si ideale moshën për martesë mes 23 dhe mbi 25 vjeç,

çfarë do të thotë se përceptimi social në lidhje me moshën mesatare të martesave në përgjithësi

konsiston në një moshë maturie dhe gatishmërie për vendimarrje të pavarur.

Sidoqoftë,

kulturalisht një vendim i tillë është pothuajse i domosdoshëm të bëhet në konsultim me familjen,

sepse konsiderohet që rëndësia e saj ka ndikim në jetën familjare meqenëse shoqëria kosovare

është kolektive dhe jeta në bashkësi edhe nëse nuk është aktive në kuptimin e të jetuarit në një

shtëpi, prapë martesa shihet të jetë një hap me ndikim në jetën e bashkësisë familjare.

Pjesëmarrësit janë pyetur gjithashtu se sa duhet të jetë diferenca në moshë mes burrit e gruas, dhe

në këtë pyetje pjesa më e madhe e tyre konsiderojnë se kjo diferencë mund të jetë 0 deri në 3 vjet,

7

dhe ka të atillë që mendojnë se kjo diferencë mund të jetë deri në 5 vjet, dhe gjithashtu mbi 5 vjet.

(Shih tabelën nr.2).

Sipas jush, sa duhet të jetë diferenca në moshë ndërmjet burrit dhe gruas në martesë?

Në përgjithësi kjo diferencë në moshë është konsideruar çdoherë e pranueshme, mirëpo zakonisht

vlenë që burrat janë ata me më shumë të drejtë të jenë më të moshuar në rastin e diferencës në

moshë me gruan, ndërkohë që nuk është “e preferueshme” që gruaja të jetë në po kaq diferencë,

pra të jetë më e moshuar se burri. Në këtë rast aplikohen paragjykimet sociale, dhe pjesëmarrësit

e kanë pranuar të tillë si diferencë mes “burrit dhe gruas” ku burri shihet si pika refrente prej nga

numërohet diferenca nga gruaja, në të kundërtën nuk vlenë e njejta kur pyetet për diferencën mes

gruas dhe burrit, ku gruaja është më e moshuar.


Percent

Valid 0 vjet 111 7.4 7.4 7.4

1 vit 308 20.5 20.5 27.9

2 vjet 445 29.7 29.7 57.6

3 vjet 346 23.1 23.1 80.7

4 vjet 137 9.1 9.1 89.8

5 vjet 101 6.7 6.7 96.5

Mbi 5 vjet 52 3.5 3.5 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 2 Diferenca në moshë mes bashkshortëve

Figure 2 Mosha më e ulët e pranueshme e martesës për vajzat

8

Pjesa më e madhe e të anketuarve mendojnë se mosha më e ulët e pranueshme e martesës për

vajzat është mbi 18 vjet (71.8%), 15.3% e tyre e konsiderojnë të pranueshme edhe moshën 17 vjet,

3.8% pajtohen se mosha më e ulët mund të jetë 16 vjet, pastaj 2.2% e shohin të pranueshme si

moshën më të ulët atë 15 vjet, 1.15% pranojnë moshën 14 vjet, 0.05% moshën 13 vjet, dhe 5.3 %

moshën 12 vjet.

Është një diferencë e lartë kur e shohim si statistikë, mirëpo në fakt është shqetësuese se 29.1% e

kësaj mostre kanë dhënë mendim se mosha më e ulët e pranueshme për martesën e vajzave shtrihet

mes 17-13 vjet. Edhe nëse ata nuk kanë qenë plotësisht të pajtimit për moshën, megjithatë ata

kufijtë e moshës më të ulët për martesën e vajzave i kanë shtrirë deri në 13 vjet, e që mund të themi

se është një fakt tepër shqetësues për të menduar për faktorët, si, pse dhe çfarë ka ndikuar që ata

të përgjigjen në këtë mënyrë.

Sipas jush, mosha më e ulët e pranueshme e martesës për vajzat është?


Percent

Valid Mbi 18 vjet 820 75.4 75.4 75.4

17 vjet 208 19.1 19.1 94.5

16 vjet 32 2.9 2.9 97.4

14 vjet 3 .3 .3 97.7

13 vjet 3 .3 .3 98.0

Nën 12 vjet 22 2.0 2.0 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 3 Mosha më e ulët për martesë të vajzave sipas të rriturve

Ndërkohë që për të rriturit mosha më e ulët e pranueshme është mbi 18 vjet (75.45), dhe një pjesë

e tyre e konsiderojnë të pranueshme edhe moshën 17 vjet (19.1%).

Në anën tjetër ata janë pyetur edhe për moshën më të lartë të pranueshme për martesën e vajzave

të dhënat e të cilës janë shfaqur në tabelën e mëposhtme:

9

Sipas jush, mosha më e lartë e pranueshme e martesës për vajzat është?


Percent

Valid E pacaktuar 465 31.0 31.0 31.0

40 vjet 124 8.3 8.3 39.3

30-40 vjet 228 15.2 15.2 54.5

25-29 vjet 469 31.3 31.3 85.7

21-24 vjet 179 11.9 11.9 97.7

19-20 vjet 30 2.0 2.0 99.7

Nën 18 vjet 5 .3 .3 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 4 Mosha më e lartë e pranueshme për vajzat

Pjesa më e madhe e të anketuarve të rinj e kanë lënë moshën më të lartë të pranueshme për vajzat

25-29 vjet, pastaj pjesa tjetër e kanë lënë “te pacaktuar” moshën më të lartë të pranueshme për

martesën e vajzave (31%), një pjesë e tyre e kanë lënë limitin mes 30-40 vjet (15.2%), pastaj 11.9%

prej tyre e shohin si limit 21-24 vjet, 2% e shohin këtë moshë 19-20 vjet, dhe 0.03% nën 18 vjet.

Nuk ka shumë dallime edhe nga përgjigjet e të rriturve sa i përket moshës më të lartë të pranueshme

për martesën e vajzave (Tab.nr.5)

Sipas jush, mosha më e lartë e pranueshme e martesës për vajzat është?


Percent

Valid E pacaktuar 419 38.5 38.5 38.5

40 vjet 130 11.9 11.9 50.5

30-40 vjet 146 13.4 13.4 63.9

25-29 vjet 330 30.3 30.3 94.2

21-24 vjet 48 4.4 4.4 98.6

19-20 vjet 11 1.0 1.0 99.6

Nën 18 vjet 4 .4 .4 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 5 Mosha më e lartë e pranushme sipas të rriturve

10

Në këta numra, vërehet se sa janë me ndikim disa norma sociale, pritshmëritë e rrethit në lidhje

me vajzat dhe në përgjithësi imazhi i përgjithshëm i linjës së jetës se si do të duhej të shkonte tek

vajzat.

Një vajzë është e gatshme për martesë sapo të arrijë moshën e pubertetit?


Percent

Valid Nuk pajtohem aspak 755 50.3 50.3 50.3

Nuk pajtohem 513 34.2 34.2 84.5

Neutral 138 9.2 9.2 93.7

Pajtohem 82 5.5 5.5 99.2

Plotësisht pajtohem 12 .8 .8 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 6 Puberteti dhe martesa

Të rinjt e anketuar NUK pajtohen se një vajzë është e gatshme për martesë sapo të arrijë pubertetin

(shih tabelën nr.9), mirëpo paraprakisht 29.1% e tyre kanë lënë moshën më të ulët të pranueshme

për martesën e vajzave ndërmjet 17-13 vjet. Kemi një deklarim shqetësues për të cilin është e

nevojshme të hulumtohen ndikimet e këtij përceptimi.

Nuk ka ndonjë dallim të madh në këtë statistikë edhe nga përggjigjet e të rriturve (Shih tab.nr.7)

Një vajzë është e gatshme për martesë sapo të arrijë moshën e pubertetit?


Percent


Nuk pajtohem 323 29.7 29.7 92.6

Neutral 50 4.6 4.6 97.2

Pajtohem 27 2.5 2.5 99.7

Plotësisht pajtohem 3 .3 .3 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 7 Puberteti dhe martesa - sipas të rriturve

11

Martesa nën moshën 18 vjeq ka mundësi të ketë ndikim negativ në edukimin e një vajze


Percent


Nuk pajtohem 190 12.7 12.7 17.2

Neutral 261 17.4 17.4 34.6

Pajtohem 539 35.9 35.9 70.5

Plotësisht pajtohem 442 29.5 29.5 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 8 Ndikimi i martesës së hershme në edukim

Për një numër të konsiderueshëm të të anketuarve martesa nën moshën 18 vjeqare ka ndikim

negativ në edukimin/arsimimin e një vajze. (Shih tabelën nr.8)

Gjithashtu të rriturit janë “dëshmitarë” të vajzave të reja që pas martese kanë braktisur shkollimin

(48.3%), e që konfirmon edhe shumë studime të bëra që tregojnë se martesa e hershme ka ndikim

negative në jetën e vajzave dhe për arsye të ndryshme edhe u mohon këtë të drejtë.

A njihni ndonjë vajzë në komunitetin tuaj që ka braktisur shkollën për tu martuar?


Percent

Valid Po 526 48.3 48.3 48.3

Jo 401 36.9 36.9 85.2

Nuk jam i/ e sigurt 161 14.8 14.8 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 9 Martesa dhe Edukimi

Target grupi i mostrës së dytë prfshirë prindër, punëtorë social, psikologë e mësimdhënës, janë

pyetur edhe për arsyet të cilat mund të pengojnë një vajzë të re që pas martese të vazhdoj

shkollimin. Ata përshkallëzuan faktorët me ndikim në këtë aspekt si në vijim:

12

Figure 3 Shkaqet që pengojnë shkollimin e vajzës pas martesës së hershme

Figure 4 Shkaqet që pengojnë shkollimin e vajzës pas martesës së hershme

Siç shihet nga grafikoni nr.2;3;4,

faktorët që ndikojnë në pengimin e

shkollimit të një vajze pas një

martese të hershme janë:

Ballafaqimi me stigmë sociale

nëse vendosin të kthehen në

shkollë; Kujdesi ndaj fëmijëve;

Ndikimi i familjarëve.

Nga niveli i pajtueshmërisë së

këtyre faktorëve prinë kujdesi ndaj

fëmijëve si faktorë më me ndikim

ku 69.7% (plotësisht

pajtohem/pajtohem)

e

respodentëve kanë pohuar këtë faktorë me ndikim, pastaj renditet Ndikimi i familjarëve me një

përqindje të pajtueshmërisë 44.3% (plotësisht pajtohem/pajtohem), dhe pastaj radhitet

Ballafaqimi me stigmë sociale nëse vendosin të kthehen në shkollë me nivel të pajtueshmërisë

37.9% (plotësisht pajtohem/pajtohem).

13

influential factor, followed by Family Impact with a compliance rate of 44.3% (strongly agree /

agree), and then rank Dealing with social stigma if they decide to return to school with a

compliance level of 37.9% (totally agree / agree).

Figure 6 Ndikimi i familjes- sipas të rinjve

Figure 5 Ndikimi i familjes - sipas të rriturve

Respodentët e këtij hulumtimi pajtohen në përgjithësi se një vajzë nuk duhet të martohet pa

dëshirën e saj, pavarsisht nëse familja e saj kërkon një gjë të tillë. Ajo duhet të jetë e pavarur në

vendimin e saj, dhe e pa ndikuar nga presioni i familjes.

Një vajzë nuk duhet të detyrohet kurrë për tu martuar?

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent


Nuk pajtohem 77 5.1 5.1 9.7

Neutral 62 4.1 4.1 13.9

Pajtohem 484 32.3 32.3 46.1


Total 1500 100.0 100.0

Table 10 E drejta në vendimmarrje - sipas të rinjve

14

Një vajzë nuk duhet të detyrohet kurrë për tu martuar?



Nuk pajtohem 92 8.5 8.5 15.3

Neutral 25 2.3 2.3 17.6

Pajtohem 310 28.5 28.5 46.0


Total 1088 100.0 100.0

Table 11 E drejta në vendimarrje sipas të rriturve

Të anketuarit kryesisht pajtohen me faktin se një vajzë nuk duhet të detyrohet kurrë për tu martuar.

Zakonisht kur vajzat janë të lira të vendosin për martesën e tyre ato zgjedhin të martohen më vonë.

Është i ditur fakti se prindërit, komunitetet dhe vendet duan më të mirën për vajzat e tyre, dhe më

e mira për to është shëndeti i mire duke përfshirë dhe shëndetin seksual dhe riprodhues, edukimi

dhe liria e zgjedhjes në jetë. Në këtë mënyrë ne duhet të investojmë në vajzat pasi që një investim

i tillë nënkupton dinjitet më i madh për to, familje më të shëndetshme, nivel më të lartë të barazisë

gjinore, si dhe bën që ekonomitë të jenë më të gjalla dhe shoqëritë më të forta (United Nations

Population Fund, 2012).

Ndonjëherë është mirë të ndëshkohet një vajzë kur ajo nuk nderon familjen e saj?


Percent


Nuk pajtohem 392 26.1 26.1 51.8

Neutral 296 19.7 19.7 71.5

Pajtohem 321 21.4 21.4 92.9


Total 1500 100.0 100.0

Table 12 Respektimi i normave

Respodentët e këtij hulumtimi, të rinjt e moshës 14-24 vjet, nuk janë pro përdorimit të dhunës me

një përqindje të grumbulluar në 51.8% (nuk pajtohem aspak/nuk pajtohem), mirëpo 21.4% e që në

numër përkthehet 321 individë, pajtohen se ndonjëherë është mirë të ndëshkohet një vajzë kur ajo

nuk nderon familjen e saj, dhe 7.1% plotësisht pajtohen me këtë pohim.

15

Koncepti i nderit në përgjithësi është akoma prezent dhe mjaft i fuqishëm në shoqërinë kosovare,

sidomos në zonat rurale, dhe ndikimi i tij në përceptimin social të të rinjëve në arsyetimin e dhunës

në rast të thyrjes së normave të përcaktuara si “nder”, vë në pah nivelin e paragjykimeve,

respektimit të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut në këtë rast, me theks të veçantë vajzave,

kur dihet se kulturalisht koncepti i nderit bie si barrë e vajzës.

Malhotra (2010) shprehet se në shumë shoqëri, prindërit ndjehen nën presion për t'i martuar vajzat

e tyre sa më shpejt që të jetë e mundur në mënyrë të parandalimit të aktivizimit të tyre seksualisht

para martesës, pasi që sipas tyre një vajzë seksualisht aktive para martesës konsiderohet të sjell

çnderim në familjen dhe komunitetin e saj”.

Në komunitetin ose familjen tuaj sa shpesh përfshihen vajzat në vendimin për

martesën e tyre?


Percent

Valid Gjithmonë 669 44.6 44.6 44.6

Shpesh 394 26.3 26.3 70.9

Ndonjëherë 234 15.6 15.6 86.5

Rrallë 137 9.1 9.1 95.6

Asnjëherë 66 4.4 4.4 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 13 E drejta në vendimmarrje

Sipas të anketuarve të këtij hulumtimi, për pjesen më të madhe të tyre vajzat gjithmonë përfshihen

në vendimin për martesën e tyre (44.6%), për 26.3% ato përfshihen shpesh në këtë vendim, për

15.6% kjo ndodhë ndonjëherë, për 9.1% një gjë e tillë ndodhë rrallë, dhe për 4.4% ato asnjëherë

nuk përfshihen në vendimin e tyre për martesë.

Sipas hulumtimit të bërë nga Prof. Dr. Arta Mandro-Balili (2014) - Diskriminimi gjinor në çështjet

familjare e martesore roli i gjyqësorit shqiptar në eliminimin e tij, thekson se “Martesat në moshë

të mitur efektojnë negativisht në realizimin e të drejtave të tjera të kësaj grupmoshe siç është e

drejta për arsimim dhe kualifikim, etj. Sa më e vogël mosha, aq më e kufizuar autonomia për të

vendosur dhe aq më i mundshëm imponimi apo detyrimi për martesë. Në rolin e vet gjykata

kontrollon dhe mbron martesën si institut, por edhe të drejtat e fëmijës që kërkon të lidhë martesë

16

nën moshë. Gjykata që lejon martesën nën moshë ndërsa “ndërhyn” në realizimin e aktit të

martesës, nuk mund të jetë aq sipërfaqësore sa të mos shohë përtej aktit. Garantimi i martesës si

institut është detyrë e rëndësishme që ligji në këtë situatë i’a ka deleguar gjykatës, e cila jep lejen

mbi bazën e një analize tërësore të shkaqeve me rëndësi.

A keni qenë ju apo dikush në familjen tuaj të ngushtë i/e obliguar të

martoheni?


Percent

Valid Po 117 7.8 7.8 7.8

Jo 1158 77.2 77.2 85.0

Nuk e di 225 15.0 15.0 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 14 Martesa si obligim

Respodentët e këtij hulumtimi deklaruan se nuk kanë qenë të obliguar të martohen ata apo dikush

nga familja e ngushtë (77.2%), mirëpo 7.7% prej tyre deklaruan se kanë qenë të detyruar vetë ata

ose dikush nga familja e ngushtë. Edhe pse të dhënat statistikore nuk janë të disponueshme, në të

kaluarën duket se martesat e hershme ishin mjaft të përhapura në Kosovë. Deri në fund të shekullit

të 20-të, në Kosovë ka pasur arsye të ndryshme sociale, dhe ekonomike si shkaktarë të martesave

të hershme siq janë: për të emigruar jashtë Kosovës dhe në këtë mënyë të zbusin tendosjen e

prindërve për financat (veçanërisht për vajzat që jetojnë në familje më të mëdha); pastaj martesa

është parë si siguri ekonomike dhe fizike. Martesa e fëmijëve gjithashtu u perceptua si një mënyrë

për të rritur sigurinë e vajzave me parandalimin e dhunës seksuale, duke parë martesën si mënyrë

për të anashkaluar mundësinë e “çnderimit” nga ndonjë shtatzëni jashtëmartesore. Edhe studimet

nga kjo fushë duket se janë bërë në vendet ku ka ende për të punuar në promovim të të drejtave të

femrave dhe grave, dhe nga shqyrtimi i literatures studimet janë përqendruar në vendet si

Bangladesh, Indi, Nairobi etj.

Të rinjtë e anketuar konsiderojnë se e drejta për vendimmarrje për kohën dhe përsonin me të cilin

do të martohen është vendim që u takon vetë atyre (70.7%), pastaj 20.6% e tyre mendojnë së këtë

të drejtë e kanë të dy prindërit. Ngjashëm edhe të rriturit kanë konsideruar një renditje të tillë ku

17

77.7% mendojnë se ata duhet të vendosin vetë, 16.2% të dy prindërit, dhe përqindja tjetër është

grumbulluar tek babai 1.5%, nëna 4%, dhe askush 4.3%.

Të gjitha vendet bien dakord se vendimi për t’u martuar dhe më kë, duhet të jetë vendim i marrë

lirshëm, pa presion, frikë ose shtrëngim nga të tjerët. Ai është një nga vendimet më të rëndësishme

të jetës dhe se një vendim i tillë duhet marrë, kur individi të jetë i gatshëm si i rritur. Konventa për

të Drejtat e Fëmijëve (CRC) dhe Konventa për Zhdukjen e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj

Grave (CEDAË), të dyja instrumentet e të drejtave të njeriut, e ndalojnë martesën e jashtëligjshme

të fëmijëve” (UNFPA, 2012).

Sipas Nenit 14. Të ligjit për familjen i Republikës së Kosovës “(1) Martesa është bashkësi e

regjistruar ligjërisht në mes të dy personave të sekseve të ndryshme, me anë të së cilës ata lirshëm

vendosin që të jetojnë së bashku me qëllim të krijimit të familjes. Neni 15. thekson se (2) Mosha

madhore fitohet me të mbushur 18 vjet.”

Cila është mosha ligjore për martesë në Kosovë, si për djem ashtu edhe për

vajza?


Percent

Valid +18 981 65.4 65.4 65.4

Nën 18 66 4.4 4.4 69.8

Nuk e di 450 30.0 30.0 99.8

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 15 Mosha ligjore për martesë

Pjesëmarrësit në këtë hulumtim, respektivisht 65.4% kanë deklaruar se mosha ligjore për martesë

në Kosovë është 18 vjet e tutje, 4.4% e tyre deklaruan se kjo moshë është nën 18 vjeç, dhe 30% e

respodentëve nuk e dijnë moshën ligjore që lejon martesën në Kosovë.

18

Në qfarë moshe vajzat martohen zakonisht në fshatin/komunitetin tuaj?


Percent

Valid 20-25 1214 80.9 80.9 80.9

25-30 246 16.4 16.4 97.4

Nuk e di 39 2.6 2.6 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 16 Mosha mesatare për martesë për vajzat

Në përgjithësi ashtu edhe siç u pa më sipër (tabela nr. 8) ku të rinjt e shohin si moshën ideale për

martesë ndërmjet 23-25 vjeç, duket se e tillë është gjendja në komunitet ku vajzat martohen

kryesisht 20-25 vjec (80.9%), pastaj një pjesë 16.6% në moshën 25-30 vjeç.

Qfarë moshe kanë meshkujt me të cilët martohen vajzat zakonisht në

fshatin/komunitetin tuaj?


Valid 20-25 690 46.0 46.0 46.0

25-30 788 52.6 52.6 98.6

Nuk e di 22 1.5 1.5 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 17 Mosha mesatare për martesë për meshkujt

Sipas të dhënave nga ky hulumtim, mosha mesatare e vajzave dhe djemve për martesë nuk është e

njejta, sepse për meshkujt martesa ndodhë në 25-30 vjeç (52.6%), dhe 20-25 vjeç për vajzat (46%).

Ajo që kemi parë tek të dhënat e tab.nr.6 më sipër në pyetjen se sa duhet të jetë diferenca në moshë

mes burrit dhe gruas, pjesëmarrësit janë përgjigjur kryesisht 0 deri në 3 vjet, vërteton tani në të

dhënat e tab.nr 16, 17 dhe tab.nr.18 se mosha mesatare e martesës së djemve është pak më e lartë

se ajo e vajzave, sipas të dhënave nga martesat që ndodhin në komunitet.

19

Ngjashëm edhe tek përgjigjet e të rriturve, mosha mesatare e martesës së meshkujve është më e

lartë se sa ajo e vajzave.

Në qfarë moshe martohen vajzat zakonisht në fshatin/komunitetin tuaj?


Percent

Valid 22-25 vjeq 637 58.5 58.5 58.5

E papërcaktuar 448 41.2 41.2 99.7

18-22 vjeq 3 .3 .3 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 18 Mosha mesatare për martesën e vajzave sipas të rriturve

Qfarë moshe kanë meshkujt me të cilët martohen vajzat zakonisht në

fshatin/komunitetin tuaj?


Percent

Valid 28-30 vjet 571 52.5 52.5 52.5

18-28 517 47.5 47.5 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 19 Mosha mesatare për martesën e meshkujve sipas të rriturve

20

SHKAQET QË NXISIN MARTESAT E HERSHME

Martesa e hershme është praktikë e dëmshme e përhapur në gjithë botën, duke prekur

kështu një numër të konsiderueshëm të vajzave, dhe duke mohuar kështu të drejta themelore të

tyre siq është e drejta për të studiuar dhe ndërtuar aftësitë jetësore. Martesat e hershme zakonisht

ndodhin si rezultat i: varfërisë, niveleve të ulëta të arsimit dhe normave sociale me të cilat familjet

ndjehen në presion për t'u pajtuar; dhe sepse ligjet që ndalojnë martesën e fëmijëve mund të

anashkalohen ose injorohen. Në disa vende ajo shihet dhe si mbrojtje për vajzat, mirëpo zakonisht

ndodh e kundërta dhe ato janë të rrezikuar nga dhuna dhe abuzimi brenda martesës (Chandra-

Mouli, 2013).

Prindërit mund të mendojnë se duke e martuar vajzën e tyre në moshë të hershme do të jetë më

mirë dhe më e sigurt përkrah burrit të saj i cili do të jetë kujdestari i saj i rregullt mashkull. Ata

martojnë vajzat e tyre në moshë të hershme për të parandaluar dhe seksin paramartesor pasi që në

shumë shoqëri virgjëria qmohet ende (Tiëari, 2011).

Në familjet e varfëra martesa e vajzës në moshë të re nënkupton mbijetësë ekonomike, pasi që

ushqimi, veshja dhe arsimimi do të bëhet për një individ më pak (Malhotra, 2010).

Në vazhdim, pjesëmarrësit në hulumtim kanë renditur me shkallë vlerësimi mbi shkaqet e

martesave të hershme, se çfarë i shtyen familjet që të martojnë apo nxisin një martesë të hershme,

prej 1 deri në 5; ku 1 është aspak e rëndësishme dhe 5 shumë e rëndësishme.

Parandalimi i mardhënieve seksuale para martese duket të ketë vlerësim maksimal si shkak shumë

i rëndësishëm për 44.2% të të anketuarve të rinj. (Shih tab. nr.20)

21

Figure 7 Shkaqet që nxisin martesën e hershme sipas te rinjeve

Figure 8 Shkaqet që nxisin martesën e hershme sipas te rriturve

Edhe për të rritur ky faktorë duket të jetë shumë i rëndësishëm për 38.8% dhe faktorë i rëndësishëm

për 15.2% të të anketuarve të rritur. (Shih grafikonin nr. 7).

Edhe parandalimi i shtatzënisë në adoleshencë shihet si faktorë shumë i rëndësishëm për 47.1% të

respodentëve. (Shih grafikun. nr.8)

Figure 10 Shkaqet që nxisin martesën e hershme sipas të rinjëve

Figure 9 Shkaqet që nxisin martesën e hershme sipas të rriturve

Gjithashtu dhe për të rriturit nuk ka ndonjë diferencë të madhe në nivelizimin e rëndësisë së këtij

faktori si nxitës në realizimin e martesave të hershme Aspak e rëndësishme 14.0% ; Pak e

rëndësishme 13.4 %; Deri diku e rëndësishme 18.4%; E rëndësishme 19.7% dhe Shumë e

rëndësishme 34.6%.

Dëshira për të parë nipërit dhe mbesat para vdekjes, duket të jetë aq shkak i fuqishëm për të ndikuar

në një martesë të parakohshme për të rinjt. (Shih tab. nr.20)

22

Valid

Aspak e

rëndësishme

Pak e

rëndësishme

Deri diku e

rëndësishme

Dëshira për të parë nipërit dhe mbesat para vdekjes


263 17.5 17.5 17.5

187 12.5 12.5 30.0

292 19.5 19.5 49.5

E rëndësishme 327 21.8 21.8 71.3

Shumë e

rëndësishme

430 28.7 28.7 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 20 Shkaqet e martesave të hershme

Në të njejtën mënyrë edhe për të rriturit konsiderohet faktorë me ndikim (shih tab.nr.21)

Valid

Dëshira për të parë nipërit dhe mbesat para vdekjes


Aspak e

rëndësishme

171 15.7 15.7 15.7

Pak e

rëndësishme

188 17.3 17.3 33.0

Deri diku e

rëndësishme

216 19.9 19.9 52.8

E rëndësishme 278 25.6 25.6 78.4

Shumë e

rëndësishme

235 21.6 21.6 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 21 Shkaqet e martesave të hershme sipas të rriturve

Mbrojtja e nderit/reputacionit të familjes shihet mjaft e rëndësishme si shkak që shtyen drejt

imponimit të një martese të parakohshme përderisa 39% e respodentëve të rinj deklarojnë se një

gjë e tillë është shumë e rëndësishme, 24.2% deklarojnë së është e rëndëishme dhe përqindja tjetër

23

është e shpërndarë në më pak dhënie të rëndësisë së këtij komponenti si nxitës të një martese të

hershme.

Ajo që deklaruam edhe më herët se çështja e “nderit” është akoma me ndikim dhe mjaft e fuqishme

në përcaktimin e normave dhe ngjarjeve të jetës. (Shih tab.nr.22)

Valid

Aspak e

rëndësishme

Pak e

rëndësishme

Deri diku e

rëndësishme

Mbrojtja e nderit/reputacionit të familjes


160 10.7 10.7 10.7

146 9.8 9.8 20.5

244 16.3 16.3 36.5

E rëndësishme 365 24.3 24.3 60.9

Shumë e

rëndësishme

585 39.0 39.0 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 22 Shkaqet e martesave të hershme sipas të rinjëve

Edhe për të rriturit çështja e nderit është faktorë i rëndësisë së lartë siç figuron në tabelën e

mëposhtme (tab.nr.23)

Mbrojtja e nderit/reputacionit të familjes


Valid Aspak e

rëndësishme

196 18.0 18.0 18.0

Pak e

rëndësishme

144 13.2 13.2 31.3

Deri diku e

rëndësishme

214 19.7 19.7 50.9

E rëndësishme 190 17.5 17.5 68.4

Shumë e

rëndësishme

344 31.6 31.6 100.0

Total 1088 100.0 100.0


24

Faktori ekonomik sipas shumë studimeve vendore dhe ndërkombëtare është një prej faktorëve kyq

që nxitë një martesë të hershme. Mirëpo në rastin tonë, duket se shkaqet e një martese të

parakohshme nuk i atribuohen gjendjes ekonomike. Përqindja e shpërndarjes duket të jetë

proporcionale për nga rëndësia për të dy target grupet. (Shih tab.nr.24 & 25)

Valid

Aspak e

rëndësishme

Pak e

rëndësishme

Deri diku e

rëndësishme

Zgjidhja e problemeve financiare në familje


322 21.5 21.5 21.5

289 19.3 19.3 40.7

354 23.6 23.6 64.3

E rëndësishme 272 18.2 18.2 82.5

Shumë e

rëndësishme

263 17.5 17.5 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0


Valid

Zgjidhja e problemeve financiare në familje


Aspak e

rëndësishme

316 29.0 29.0 29.0

Pak e

rëndësishme

240 22.1 22.1 51.1

Deri diku e

rëndësishme

326 30.0 30.0 81.1

E rëndësishme 109 10.0 10.0 91.1

Shumë e

rëndësishme

97 8.9 8.9 100.0

Total 1088 100.0 100.0


Çështjet të cilat në një formë apo tjetër lidhen me “nderin” konsiderohen faktorë më të rëndësishëm

dhe më me ndikim në nxitjen e një martese të hershme. Në këtë rast parandalimi i dhunës seksuale,

25

sulmeve apo ngacmimeve për 33.3% të respodentëve konsiderohen shumë të rëndësishme si

faktorë, për 19.7% konsiderohet i rëndësishëm si fakt, dhe për pjesën tjetër rëndësia bie në një

nivel më të ulët. (Shih tab.nr.26)

Valid

Aspak e

rëndësishme

Pak e

rëndësishme

Deri diku e

rëndësishme

Parandalimi i dhunës seksuale, sulmeve dhe ngacmimeve


268 17.9 17.9 17.9

160 10.7 10.7 28.5

277 18.5 18.5 47.0

E rëndësishme 295 19.7 19.7 66.7

Shumë e

rëndësishme

500 33.3 33.3 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0


Vajzat që martohen në moshë të hershme ka mundësi të përballen me stigmë sociale nëse

vendosin të kthehen në shkollë?


Percent


Nuk pajtohem. 189 12.6 12.6 21.9

Neutral 525 35.0 35.0 56.9

Pajtohem 464 30.9 30.9 87.8


Total 1500 100.0 100.0


Pjesa më e madhe e respodentëve janë neutral (35%) sa i përket deklarimit se vajzat që martohen

në moshë të hershme ka mundësi të përballen me stigmë sociale nëse vendosin të kthehen në

shkollë, 30.9% nga ta pajtohen me një gjë të tillë, 12.2% plotësisht pajtohen më këtë fakt.

26

Studime të ndryshme ndërkombëtare por edhe nga rajoni që janë bërë në lidhje me martesat e

hershme dhe pasojat e tyre, tregojnë se martesa e parakohshme ndikon direkt në arsimin e një

vajzve, sepse pas këtij akti shumica prej tyre e braktisin shkollimin.

“Martesa e hershme u mohon fëmijëve të moshës shkollore në mënyrë të pashmangshme të drejtën

e tyre për arsimim që u nevojiten për zhvillimin e tyre personal, përgatitjen e tyre për moshën

madhore dhe kontributin e tyre efektiv në mirëqenien e ardhshme të familjes dhe shoqërisë së tyre.

Në të vërtetë, vajzat e martuara që dëshirojnë të vazhdojnë shkollimin mund të përjashtohen

praktikisht dhe ligjërisht nga një veprim i tillë. Largimi nga shkolla e një vajze të re për t'u martuar

kufizon mundësitë e saj për të zhvilluar intelektin e saj. Ajo gjithashtu humbet socializimin, të

bërit miq jashtë rrethit të saj familjar dhe shumë aftësi të tjera të dobishme. Kjo zvogëlon shanset

e saj për të zhvilluar identitetin e saj të pavarur. Implikimi më i rëndësishëm i kësaj humbje është

se vajza rritet pa kuptimin e së drejtës për të pohuar këndvështrimin e saj - dhe përvojë të vogël në

artikulimin e një këndvështrimi personal” (UNICEF- Innocenti Digest, 2001).

Sipas traditës dhe kulturës suaj, një fëmijë vajzë është?


Percent

Valid E barabartë me një djalë 1152 76.8 76.8 76.8

E pabarabartë me një djalë 348 23.2 23.2 100.0

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 28 Brazia gjinore në familje sipas të rinjëve

Sipas traditës dhe kulturës suaj, një fëmijë vajzë është?


Percent

Valid E barabartë me një djalë 842 77.4 77.4 77.4

E pabarabartë me një djalë 246 22.6 22.6 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 29 Brazia gjinore në familje sipas të rriturve

Të anketuarit pohojnë se sipas traditës dhe kulturës sonë, një fëmijë vajzë është e barabrtë me një

djalë (shih tab.nr.28 & 29).

27

Përkundër faktit se Kosova ka shënuar një progres në lidhje me respektimin e të drejtave dhe lirive

që gëzojnë vajzat dhe gratë në vendin tonë, praktika na tregon se kemi shumë për të punuar në këtë

aspekt. Ka shumë çështje me të cilat gratë dhe vajzat janë në një luftë të vazhdueshme, më së

shumti me mendësinë e përgjithshme e cila është e lidhur ngushtë me disa norma kulturore të cilat

janë në thelb diskriminuese në raport me vajzën.

Një nga qëllimet e Kombeve të Bashkuara për zhvillimin e qëndrueshëm është arritja e barazisë

gjinore dhe fuqizimi i të gjitha grave dhe vajzave. Ndër të tjerash aty thuhet se “Barazia gjinore

nuk është vetëm një e drejtë themelore e njeriut, por një themel i domosdoshëm për një botë

paqësore, të prosperuar dhe të qëndrueshme.

Ndërsa bota ka arritur progres drejt barazisë gjinore dhe fuqizimit të grave, gratë dhe vajzat

vazhdojnë të vuajnë diskriminim dhe dhunë në çdo pjesë të botës. Sigurimi i grave dhe vajzave

me një qasje të barabartë në arsim, kujdes shëndetësor, punë të mirë dhe përfaqësim në proceset e

vendimmarrjes politike dhe ekonomike do të nxisë ekonomitë e qëndrueshme dhe do të përfitojë

nga shoqëritë dhe njerëzimi në përgjithësi. Zbatimi i kornizave të reja ligjore në lidhje me barazinë

e grave në vendin e punës dhe zhdukjen e praktikave të dëmshme të synuara për gratë është

thelbësore për t'i dhënë fund diskriminimit të bazuar në gjini të përhapura në shumë vende të botës.

28

Rekomandime:

• Promovimi i të drejtave dhe lirive të njeriut, në veçanti të drejtat e fëmijëve në fshatra të

thella

• Promovimi dhe nxitja e të drejtës për t’u arsimuar tek të rinjt e shkollave fillore në zonat

rurale

• Shtrirja e aktiviteteve të lobuesve dhe promovuesve të të drejtave të njeriut dhe

demokracisë edhe në zonat rurale

• Shpërndarja e informacioneve dhe zhvillimi i aktiviteteve në zona më të thella rurale

• Promovimi i mundësive të punësimit tek targeti që vështirë arrihet

• Zhvillimi i shkathtësive të punësimit për kategoritë pa kualifikim

• Zhvillimi i shkathtësive të buta për kategoritë pa kualifikim përfshirë prindërit

• Bashkëpunimi me Qendrat për Punë Sociale dhe OJQ-ve që punojnë për të drejtat e njeriut

në zhvillimin e aktiviteteve të përbashkëta që kanë për qëllim parandalimin e martesave të

hershme

• Angazhimi i OJQ-ve në punë direkte në komunitet, bashkëbisedime dhe integrim të të

rinjëve që e kanë të vështirë çasjen në informacion

29

Referenca

United Nations, Sustainable Development Goals- Gender Equality

https://www.un.org/sustainabledevelopment/gender-equality/

Chandra-Mouli, R. Greifinger, A. Nwosu et al., (2013). “Invest in adolescents and young people:

it pays,” Reproductive Health, vol. 10, no. 1, article 51. Retrieved from

https://reproductive-health-journal.biomedcentral.com/articles/10.1186/1742-4755-10-51

Ministria E Punës Dhe Mirëqenies Sociale/ Departamenti I Politikave Sociale Dhe Familjes/

Divizioni I Shërbimeve Sociale, Raport Vjetor I Punës/ Janar - Dhjetor 2017

Kasapolli, A. (2019). Rreth 80 martesa në vit të personave nën moshën 16-vjeçare. Radio Evropa

e Lirë. Marrë nga https://www.evropaelire.org/a/martesat-e-hershme/30224073.html

Agjencia e Statistikave të Kosovës, (2015)

United Nations Population Fund (2012). Marrying Too Young End Marrying Too Young End

Child Marriage. Marrë nga

http://www.endvawnow.org/uploads/browser/files/marryingtooyoung_unfpa_2012.pdf

MANDRO-BALILI, A. (2014). Diskriminimi gjinor në çështjet familjare e martesore. Programi i

Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin (UNDP) dhe Qeveria e Suedisë. Marrë nga

https://www.undp.org/content/dam/albania/docs/misc/Diskriminimi%20gjinor%20ne%20

ceshtjet%20familjare%20A.%20Mandro.pdf

Innocenti Digest-UNICEF. (2001, March). Early Marriage: Child Spouses. Marrë nga

https://www.unicef-irc.org/publications/291-early-marriage-child-spouses.html

LIGJI NR. 2004/32 LIGJI PËR FAMILJEN I KOSOVËS

30

Malhotra, A. (2010). The Causes, Consequences and Solutions to Forced Child Marriage in the

Developing World .International Center for Research on Women, Washington, D.C.

Retrieved from https://www.icrw.org/files/images/Causes-Consequencesand%20Solutions-to-Forced-Child-Marriage-Anju-Malhotra-7-15-2010.pdf

Tiwari, J. (2011). Child abuse and human rights. New Delhi: Isha Books. doi:

https://books.google.com/books?id=WSDdc_VSKFQC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=One

+important+impetus+for+marrying+girls+at+an+early+age+is+that+it+helps+prevent+pr

emarital+sex.&source=bl&ots=DJomJCGML&sig=ACfU3U16BEelFWapAUyjH3ZM8McJb4QeCQ&hl=en&sa=X&ved=2

ahUKEwjswrehtobnAhXqh4sKHdR1CCcQ6AEwCXoECAkQAQ#v=onepage&q=One%

20important%20impetus%20for%20marrying%20girls%20at%20an%20early%20age%2

0is%20that%20it%20helps%20prevent%20premarital%20sex.&f=false

31

Prishtinë, 2020

COPYRIGHT © 2020 Together Realizing Our Joint Ambitions (TROJA). NGO TROJA reserves

all rights and no part of this publication may be reproduced or transmitted in any form, mechanical

or electronic, including photocopying or any other system of storage and extraction of materials,

without the written permission of the publisher.

Prepared by: Albanë Hoti & Agnesë Jashari

The project "THE BUS" is implemented within the framework of GrassRoots Action Support

project, which is implemented by IKS, Lens, and FES, financed by the European Union, and

managed by The Office of European Union in Kosovo.

This publication has been produced with the assistance of the European Union. The contents of

this publication are the sole responsibility of TROJA and can in no way be taken to reflect the

views of the European Union or IKS, and Lens or FES."

33

TABLE OF CONTENTS

Executive Summary ……………………………………………………………………………… 4

The purpose and Methodology of the Research ………………………………………………… .6

Main research findings …………………………………………..……………………………… ..8

Causes that promote early marriages ............................................................................................ .22

Recommendations ……………………………………………………………………………… 30

References ................................................................................................................................... .31

34

EXECUTIVE SUMMARY

According to official statistics from the Kosovo Agency for Statistics (2015), in 2015 there

were 105 legal early marriages, while in 2014 there were 95 marriages throughout the country,

where wives were 16 and 17 years old, while no marriage has taken place when men have met this

age.

In Kosovo, the immediate registration of early marriages is very rare. First, law punishment for

parents, guardians, or mature spouses is a reason for them to avoid contact with authorities

regarding such marriages. And second, administrative procedures for legal marriage under the age

of 18 and payments in either court or forensics take a long time and are costly. Therefore, they

choose to wait the age of 18 years for the registration of this marriage.

Public records in Kosovo suggest that early marriages are more common in the regions of

Mitrovica, Gjakova, Peja and Prizren. Early marriages are common mainly in rural areas where

the influence of tradition is more powerful. Reasons for early marriage include those with love,

family pressure, safety, socioeconomic conditions, unplanned pregnancy, peer pressure, and

tradition.

Although according to some studies conducted by various local and international organizations,

the Roma, Ashkali and Egyptian communities, which are often marginalized, are the most affected

by this phenomenon. However, there are also numerous cases of early marriages amongst

Albanians as a result of many factors.

Studies in this area are mainly focused on poor countries, as the socio-economic element appears

to be the main cause and driver of early marriages. However, according to the 2017 Report by the

Department of Social and Family Policies, within the Ministry of Labor and Social Welfare: A

person who has not reached the age of 18 cannot enter into a marriage.

For justified reasons and at his/her request, the competent court may permit the marriage of a minor

over 16 years of age if it finds that such person has attained the necessary physical and mental

maturity to exercise his or her marital rights. and to fulfill marital obligations. The court decides

by decision, asking in advance the opinion of the Custodian Body, parents, guardian, the person

with whom the marriage is performed, and the opinion of the relevant health institution.

35

- 34 requests for juveniles processed through the Custodian body:

- Albanian 27

- Ashkali 1

- Bosniak 2

- Egyptian 1

- Goran 2

- Roma 1 (Ministry of Labor and Social Welfare, 2017).

From these sources, we can see that the requests were mainly processed by members of the

Albanian community. Meanwhile, in the University Clinical Center of Kosovo, respectively the

Gynecological Clinic, during 2018 alone, 65 births of infants from mothers under the age of 18

have been registered. UCCK data indicate that during 2018, 9,985 babies were born, of which 65

were of mothers under the age of 18 (Kasapolli, 2019).

“The Ideas Partnership” organization has conducted research in a settlement in Fushë Kosovë

where Roma, Ashkali and Egyptian communities live. As a result of the research, it appears that

out of 500 Roma, Ashkali and Egyptian people of Fushë Kosovë, 53.57% of them marry under the

age of 18. While 99% of them abandon their education after marriage. According to the research

by this organization, it is girls who marry under the age of 18, it means 65% of the respondents.

The phenomenon of early marriages, which conflicts with fundamental human rights, is addressed

by various international agreements, conventions and programs including: 1962 Marriage Consent

Convention, Minimum Age for Marriage and Marriage Registration; Convention on the

Elimination of All Forms of Discrimination against Women (1979); Convention on the Rights of

the Child (1989), and; the 1995 Platform for Action in Beijing (which followed the Fourth World

Conference on Women from the United Nations).

Such international instruments include obstruction of harmful traditions and customs, violence

against girls, consent to marriage, marriage age, marriage registration, and the freedom of choice

of the spouse.

"The BUS" is a project whose aim is "Empowering young people aged 14 to 18 years old, with

special emphasis on young girls in rural areas of Suhareka and Rahovec municipalities, through

awareness raising on preventing early marriage and raising awareness of the importance of

education”.

36

THE PURPOSE AND METHODOLOGY OF THE RESEARCH

“The Bus” represents social norms related to freedom of movement, the right to

independent decision making and social prejudice, and its journey has for destination the impact

on the general mindset regarding early marriages in our country.

Materials: The purpose of the research was to measure social perception about early marriages

and the causes that lead to such a decision. The questionnaire for the first target group consisted

of 18 questions. At the beginning of the questionnaire there is a brief explanation of the research

and what is asked by the respondents, as well as demographic questions, while the second part of

the questionnaire consists of closed type questions, while the questionnaire for the second category

consists of 22 questions of the closed and open type, from which the data were generated and

analyzed.

Participants: This research included a total of 2588 respondents from all regions of the Republic

of Kosovo-1500 young people (Prishtina 215, Mitrovica 217, Peja 222, Prizren 245, Ferizaj 207,

Gjilan 192, Gjakova 202), and 1088 adults (Prishtinë 240, Mitrovicë 141, Pejë 127, Prizren 176,

Ferizaj 112, Gjilan 89, Gjakovë 197, Bujanoc 6) including parents, teachers, social workers,

psychologists and doctors. In order to obtain richer data, the research is divided into two categories:

research with youth, and research with adults. The first category surveyed 1500 young people aged

14-29 (991 aged 14-19 years old and 488 aged 20-25 years old), with 835 girls and 665 men, and

1088 adults aged 20-65 years old surveyed in the second category (445 aged 20-35 years, 397 aged

36-45 years, 193 aged 46-55 years and 53 aged 56-65) including parents (902), teachers (106),

psychologists (30) doctors (26) and social workers (24), where 489 are women and 599 are men.

97.7% of the respondents were Albanian, 1.1% Roma and 1.3% Turkish.

Procedure: The research was conducted in seven regions of the Republic of Kosovo, including

rural areas. The completion of the questionnaire took 7-10 minutes of the respondents to answer

the questions. Respondents were provided with a questionnaire for completion and additional

information if needed in order to better understand the questions.

37

MAIN RESEARCH FINDINGS

Below we will see comparisons of questions and answers from both categories of respondents.

In your opinion, the ideal marriage age for girls is?


Percent

Valid Above 25 years 432 28.8 28.8 28.8

23-25 years old 728 48.5 48.5 77.3

21-22 years old 243 16.2 16.2 93.5

19-20 years old 78 5.2 5.2 98.7

18 years old 17 1.1 1.1 99.9

Under 16 years 2 .1 .1 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 30 Ideal age of marriage for girls

According to the young respondents, the ideal age for marriage is 23-25 years (48.5%), some of

them think that the ideal age for marriage is over 25 years (28.8%), then 16.2% think that the ideal

age is 21-22 years, meanwhile 5.2% of them see ideal marriage at the age of 19-20, while 1.1%

consider that they can marry when they are 18, and 0.1% see the ideal marriage age under 16.

In general, young people generally consider marriage age between 23 and over 25 to be ideal,

which means that the social perception of the average marriage age generally consists of an age of

maturity and readiness for independent decision making. However, culturally such a decision is

almost necessary to consult with the family, as it is considered to have an important impact on

family life as Kosovar society is collective and community life, even if it is not active in the sense

of living in a house, again marriage is seen as an influential step in family life.

Participants were also asked what the age difference between men and women should be, and in

this question most of them consider that this difference may be 0 to 3 years, and there are those

who think that this difference may be up to 5 years, and also over 5 years. (See table no. 2).

38

In your opinion, what should be the age difference between a man and a woman in marriage?


Percent

Valid 0 years 111 7.4 7.4 7.4

1 year 308 20.5 20.5 27.9

2 years 445 29.7 29.7 57.6

3 years 346 23.1 23.1 80.7

4 years 137 9.1 9.1 89.8

5 years 101 6.7 6.7 96.5

Over 5 years 52 3.5 3.5 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 31 Age difference between spouses

Generally this age difference is always considered acceptable, but it is usually the case that men

are more entitled to be older in the case of a difference in age with the woman, while it is not

"preferable" for the woman to be in the same age difference, so to be older than the man. In this

case, social prejudices apply, and the participants have accepted such as the difference between

"man and woman" where the man is seen as the reference point from which the difference is

counted by the woman, otherwise the same does not apply when asked about the difference

between the woman and man, where the woman is older.

Chart 11 The lowest acceptable age for girls' marriage

39

The majority of respondents think that the lowest acceptable age of marriage for girls is over 18

years (71.8%), 15.3% of them consider 17 years as acceptable, 3.8% agree that the lowest age can

be 16 years, then 2.2% see the age of 15 acceptable as the lowest age, 1.15% accept the age of 14,

0.05% the age of 13, and 5.3% the age of 12.

It is a big difference when we look at it as a statistic, but it is actually worrying that 29.1% of this

sample thought that the lowest acceptable age for girls' marriage is between 17-13 years. Even if

they haven't been fully consensual about age, they've still pushed the lower age limits for girls to

13, which is a very disturbing fact to think about the factors, how, why and what has influenced

them to respond in this way.

In your opinion, the lowest acceptable age of marriage for girls is?


Percent

Valid Over 18

years

820 75.4 75.4 75.4

17 years 208 19.1 19.1 94.5

16 years 32 2.9 2.9 97.4

14 years 3 .3 .3 97.7

13 years 3 .3 .3 98.0

Under 12

22 2.0 2.0 100.0

years

Total 1088 100.0 100.0

Table 32 The lowest acceptable age of marriage for girls by adults

While the lowest acceptable age for adults is over 18 years (75.45), and some consider the age of

17 as acceptable (19.1%).

On the other hand, they were also asked about the highest acceptable age for marriage of girls

whose data are shown in the following table:

40

In your opinion, the highest acceptable age of marriage for girls is?


Percent

Valid Unspecified 465 31.0 31.0 31.0

40 years 124 8.3 8.3 39.3

30-40 years 228 15.2 15.2 54.5

25-29 years 469 31.3 31.3 85.7

21-24 years 179 11.9 11.9 97.7

19-20 years 30 2.0 2.0 99.7

Under 18 years 5 .3 .3 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 33 The highest acceptable age of marriage for girls

The majority of young respondents left the highest acceptable age for girls 25-29 years, then the

rest left the highest acceptable age for girls to marry as “unspecified” (31%) some of them left the

limit between 30-40 years (15.2%), then 11.9% of them see the limit as 21-24 years, 2% see this

age between 19-20 years, and 0.03% under 18 years.

There is also not much difference between the responses of adults regarding the highest age

acceptable for girls' marriage (Tab.no.5)

In your opinion, the highest acceptable age of marriage for girls is?


Percent

Valid Unspecified 419 38.5 38.5 38.5

40 years 130 11.9 11.9 50.5

30-40 years 146 13.4 13.4 63.9

25-29 years 330 30.3 30.3 94.2

21-24 years 48 4.4 4.4 98.6

19-20 years 11 1.0 1.0 99.6

Under 18 years 4 .4 .4 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 34 The highest acceptable age of marriage for girls by adults

41

In these numbers, one can see how influential some social norms are, the expectations of the

community about girls, and in general, the overall picture of the line of life for girls.

Is a girl ready for marriage once she reaches puberty?


Percent

Valid I strongly disagree 755 50.3 50.3 50.3

I do not agree 513 34.2 34.2 84.5

Neutral 138 9.2 9.2 93.7

I agree 82 5.5 5.5 99.2

Strongly agree 12 .8 .8 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 35 Puberty and marriage

Young respondents disagree that a girl is ready for marriage once she reaches puberty (see table

no. 9), but 29.1% of them have previously left the lowest age acceptable for girls' marriage between

17-13 years. We have a disturbing statement for which it is necessary to explore the effects of this

perception.

There is no significant difference in this statistic even from adult responses (See tab.nr.7)

Is a girl ready for marriage once she reaches puberty?


Percent


I do not agree 323 29.7 29.7 92.6

Neutral 50 4.6 4.6 97.2

I agree 27 2.5 2.5 99.7

Strongly agree 3 .3 .3 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 36 Puberty and marriage – by adults

42

Marriage under the age of 18 can have a negative impact on a girl's education


Percent


I do not agree 190 12.7 12.7 17.2

Neutral 261 17.4 17.4 34.6

I agree 539 35.9 35.9 70.5

Strongly agree 442 29.5 29.5 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 37 The impact of early marriage on education

For a significant number of respondents marriage under the age of 18 has a negative impact on the

education of a girl. (See table no. 8)

Adults are also “witnesses” of young girls who have dropped out of school after marriage (48.3%),

which confirms many studies showing that early marriage has a negative impact on girls' lives and

for various reasons it also denies this right.

Do you know any girl in your community who has dropped out of school to get married?


Percent

Valid Yes 526 48.3 48.3 48.3

No 401 36.9 36.9 85.2

Not sure 161 14.8 14.8 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 38 Marriage and education

The target group of the second sample including parents, social workers, psychologists and

teachers were also asked about the reasons that could prevent a young girl from continuing her

education after marriage. They ranked the factors influencing this aspect as follows:

43

Chart 12 Causes that impede the girl's education after early marriage

Chart 13 Causes that impede the girl's education after early marriage

As seen from the graph No. 2; 3; 4,

factors affecting the obstruction of

education of a girl after an early

marriage are: Facing the social stigma

if they decide to return to school;

Childcare; Impact of family

members.

From the compliance level of these

factors, child care leads as the most

influential factor where 69.7% (fully

agree / agree) of the respondents

affirmed this influential factor, then

Family Impact is ranked with a

compliance rate of 44.3% (strongly

agree / agree), and then Facing the social stigma if they decide to return to school with a compliance

rate of 37.9% (strongly agree / agree).

44

Chart 15 Family impact - according to youngsters

Chart 14 Family impact – according to adults

Respondents of this research generally agree that a girl should not marry without her wish,

regardless of whether her family requests it. She should be independent in her decision, and not

influenced by family pressure.

A girl should never be forced to marry?



I do not agree 77 5.1 5.1 9.7

Neutral 62 4.1 4.1 13.9

I agree 484 32.3 32.3 46.1

Strongly agree 808 53.9 53.9 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 39 Right to decision making - according to youngsters

A girl should never be forced to marry?



I do not agree 92 8.5 8.5 15.3

Neutral 25 2.3 2.3 17.6

I agree 310 28.5 28.5 46.0

Strongly agree 587 54.0 54.0 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 40 Right to decision making - according to adults

45

Respondents generally agree that a girl should never be forced to marry. Usually when girls are

free to decide on their marriage they choose to marry later. It is a well known fact that parents,

communities and countries want the best for their daughters, and the best for them is good health

including sexual and reproductive health, education and freedom of choice in life. In this way we

need to invest in girls as such investment implies greater dignity for them, healthier families, higher

levels of gender equality, makes more vibrant economies and stronger societies (United Nations

Population Fund, 2012).

Sometimes it is good to punish a girl when she does not honor her family?


Percent


I do not agree 392 26.1 26.1 51.8

Neutral 296 19.7 19.7 71.5

I agree 321 21.4 21.4 92.9

Strongly agree 106 7.1 7.1 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 41 Respect of norms

Respondents of this research, young people aged 14-24 years, are not in favor of using violence,

with a percentage of 51.8% (strongly disagree / disagree), but 21.4%, which in nmber is translated

to 321 individuals, agree that sometimes it is good to punish a girl when she does not honor her

family, and 7.1% fully agree with this statement.

The concept of honor in general is still present and quite powerful in Kosovar society, especially

in rural areas, and its impact on the social perception of young people in justifying violence in case

of breaking the norms defined as "honor", highlights the level of prejudice, respect for freedom

and fundamental human rights in this case, with particular emphasis on girls, when it is recognized

that culturally the concept of honor falls on the girl.

Malhotra (2010), states that in many societies, parents feel pressured to marry their daughters as

soon as possible in order to prevent their sexual activation prior to marriage, because according to

them a sexually active girl before marriage is considered to bring dishonor to her family and

community".

46

How often are girls in your community or family involved in the decision to marry?


Percent

Valid Always 669 44.6 44.6 44.6

Often 394 26.3 26.3 70.9

Sometimes 234 15.6 15.6 86.5

Rarely 137 9.1 9.1 95.6

Never 66 4.4 4.4 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 42 The right to decision making

According to the respondents of this research, for the majority of them, girls are always involved

in their marriage decision (44.6%), for 26.3% they are often involved in this decision, for 15.6%

it sometimes happens, for 9.1% this is rarely the case, and for 4.4% they are never included in their

marriage decision.

According to the research conducted by Prof. Dr. Arta Mandro-Balili (2014) - Gender

discrimination in family and marriage matters the role of the Albanian judiciary in its elimination,

states that “Early marriages negatively affect the realization of other rights of this group age, such

as the right to education and training, etc.

The younger the age, the more restricted the autonomy to decide and more likely the imposition

or obligation to marry. In its role, the court controls and protects marriage as an institute, but also

the rights of the child seeking to enter into marriage under age. The court that allows underage

marriage while “interferes” in the realization of the act of marriage may not be so superficial as

not to look beyond the act. Guaranteeing marriage as an institute is an important task that the law

in this situation has delegated to the court, which grants permission on the basis of a thorough

analysis of the relevant causes.

47

Have you or someone in your close family been forced to marry?


Percent

Valid Yes 117 7.8 7.8 7.8

No 1158 77.2 77.2 85.0

I do not

know

225 15.0 15.0 100.0

Total 1500 100.0 100.0

Table 43 Marriage as an obligation

Respondents of this research stated that they or their family members were not obliged to marry

(77.2%), but 7.7% of them stated that they or someone close to them were forced to marry.

Although statistics are not available, in the past it seems that early marriages were widespread in

Kosovo. By the end of the 20th century, in Kosovo there were various social, and economic reasons

as causes of early marriages such as: to emigrate abroad and in this way to alleviate the strain of

parents on finance (especially for girls living in larger families); then marriage is seen as economic

and physical safety.

Child marriage was also perceived as a way to increase girls' safety by preventing sexual violence,

seeing marriage as a way to bypass the possibility of being "dishonored" by an extramarital

pregnancy. Studies in this field also appear to have been conducted in countries where there is still

work to promote women's rights, and from the literature review, studies have focused on countries

such as Bangladesh, India, and Nairobi.

Young respondents think that the right to decide on the time and person to marry is a decision that

belongs to them (70.7%), then 20.6% of them think that both parents have this right. Similarly,

adults have considered such a ranking where 77.7% think they have to decide for themselves,

16.2% both parents have the right, and the other percentage is accumulated to fathers 1.5%,

mothers 4%, and no one 4.3%.

All countries agree that the decision to marry, and to whom, should be a decision made freely,

without pressure, fear or coercion from others. It is one of the most important decisions of life and

such a decision must be made when the individual is ready as an adult. The Convention on the

Rights of the Child (CRC) and the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination

48

against Women (CEDAW), both human rights instruments, prohibit the unlawful marriage of

children” (UNFPA, 2012).

According to Article 14. of the Family Law of the Republic of Kosovo “(1) Marriage is a legally

registered union between two persons of different sexes, by which they freely decide to live

together for the purpose of creating family. Article 15 states that (2) Adulthood is obtained by

reaching the age of 18 years old".

What is the legal age for marriage in Kosovo for both boys and girls?


Percent

Valid +18 981 65.4 65.4 65.4

Under 18 66 4.4 4.4 69.8

I do not

know

450 30.0 30.0 99.8

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 44 The legal age for marriage

Participants of this research, respectively 65.4% stated that the legal age for marriage in Kosovo

is 18 years, 4.4% stated that this age is under 18, and 30% of respondents do not know the legal

age that allows marriage in Kosovo.

At what age do girls usually get married in your village / community?

Valid 20-25

years old

25-30

years old

I do not

know


Percent

1214 80.9 80.9 80.9

246 16.4 16.4 97.4

39 2.6 2.6 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 45 The average age of marriage for girls

49

In general, as seen above (Table 8) where young people see the ideal age for marriage between 23-

25 years, this seems to be the case in the community where girls marry mainly 20-25 years old

(80.9%), then a part of them (16.6%) at age 25-30 years.

What age are men with whom girls usually marry in your village / community?

Valid 20-25

years old

25-30

years old

I do not

know


690 46.0 46.0 46.0

788 52.6 52.6 98.6

22 1.5 1.5 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 46 Average age of marriage for men

According to the data from this research, the average age of girls and boys for marriage is not the

same, as for men marriage occurs at 25-30 years (52.6%), and 20-25 years for girls (46%). What

we have seen in the data in table no.6 above when asked what the age difference between a man

and a woman should be, the participants have mostly answered 0 to 3 years, now confirms in table

no. 16, 17 and table no.18 that the average marriage age of boys is slightly higher than that of girls,

according to data from marriages occurring in the community.

50

Similar to adult responses, the average age of marriage for men is higher than for girls.

At what age do girls usually marry in your village / community?


Percent

Valid 22-25 years old 637 58.5 58.5 58.5

Unspecified 448 41.2 41.2 99.7

18-22 years old 3 .3 .3 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 47 Average age of marriage for girls-according to adults

What age are men with whom girls usually marry in your village / community?


Percent

Valid 28-30

571 52.5 52.5 52.5

years old

18-28

517 47.5 47.5 100.0

years old

Total 1088 100.0 100.0

Table 48 Average age of marriage for men-according to adults

51

CAUSES THAT PROMOTE EARLY MARRIAGES

Early marriage is a widespread harmful practice worldwide, affecting a considerable

number of girls, and thus denying them their basic rights such as the right to study and build life

skills. Early marriages usually occur as a result of: poverty, low levels of education, and social

norms with which families feel pressured to conform to; and because laws that forbid child

marriage can be circumvented or ignored. In some places it is also seen as protection for girls, but

the opposite is usually the case and they are at risk of violence and abuse within marriage

(Chandra-Mouli, 2013).

Parents may think that marrying their daughter at an early age will be better and she will be safer

alongside her husband who will be her regular male caretaker. They marry their daughters at an

early age to prevent premarital sex as in many societies virginity is still valued (Tiwari, 2011).

In poor families the girl's marriage at a young age means economic survival as food, clothing and

education will be made for an individual less (Malhotra, 2010).

Following, research participants ranked the causes of early marriages, what drives families to

marry or promote early marriage, from 1 to 5; where 1 is not important at all and 5 very important.

Chart 17 Causes that promote early marriage-according to youngsters

Chart 16 Causes that promote early marriage- according to adults

Prevention of sexual intercourse before marriage seems to be highly valued as a very important

cause for 44.2% of young respondents. (See graph. No. 6)

52

Even for adults this factor seems to be very important-for 38.8% and important factor for 15.2%

of adult respondents. (See Chart 7).

Preventing pregnancy in adolescence is also seen as a very important factor for 47.1% of

respondents. (See chart no. 8)

Chart 18 Causes that promote early marriage according to youth

adults

Chart 19 Causes that promote early marriage according to

Also for adults, there is no significant difference in the level of importance of this factor as a driver

of early marriages. Not significant 14.0%; Slightly significant 13.4%; Somewhat significant

18.4%; Important 19.7% and Very Important 34.6%.

The desire to see grandchildren before death seems to be such a powerful reason to influence

early marriage for young people. (See tab. No. 20)

53

Valid

Not significant

at all

Slightly

significant

Somewhat

important

The desire to see grandchildren before death


263 17.5 17.5 17.5

187 12.5 12.5 30.0

292 19.5 19.5 49.5

Important 327 21.8 21.8 71.3

Very important 430 28.7 28.7 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 49 Causes of Early Marriages according to youngsters

In the same way this is considered an influential factor for adults as well (see table no. 21)

Valid

The desire to see grandchildren before death


Not significant

at all

171 15.7 15.7 15.7

Slightly

significant

188 17.3 17.3 33.0

Somewhat

important

216 19.9 19.9 52.8

Important 278 25.6 25.6 78.4

Very important 235 21.6 21.6 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 50 Causes of Early Marriages according to adults

Protection of honor / family reputation is seen quite important as a cause that pushes toward

imposing an early marriage. 39% of young respondents declare that this cause is very important,

24.2% declare that is important and the left percentage is distributed in less emphasis on the

importance of this component as a driver of early marriages.

54

What we stated earlier that the issue of "honor" is still influential and quite powerful in defining

life's norms and events (See table no. 22).

Valid

Not significant

at all

Slightly

significant

Somewhat

important

Protecting family honor / reputation


160 10.7 10.7 10.7

146 9.8 9.8 20.5

244 16.3 16.3 36.5

Important 365 24.3 24.3 60.9

Very important 585 39.0 39.0 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 51 Causes of early marriages according to youth

Even for adults, the issue of honor is of high importance as shown in the table below (table no.23)

Valid

Protecting family honor / reputation


Not significant

at all

196 18.0 18.0 18.0

Slightly

significant

144 13.2 13.2 31.3

Somewhat

important

214 19.7 19.7 50.9

Important 190 17.5 17.5 68.4

Very important 344 31.6 31.6 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 52 Causes of early marriages according to adults

The economic factor, according to many local and international studies, is one of the key factors

driving an early marriage. However, in our case, it seems that the causes of early marriages are not

attributable to the economic situation. The percentage of distribution seems to be proportional

regarding the importance of this factor for both target groups. (See table no.24 & 25)

55

Valid

Not significant

at all

Slightly

significant

Somewhat

important

Solving financial problems in the family


322 21.5 21.5 21.5

289 19.3 19.3 40.7

354 23.6 23.6 64.3

Important 272 18.2 18.2 82.5

Very important 263 17.5 17.5 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0


Valid

Solving financial problems in the family


Not significant

at all

316 29.0 29.0 29.0

Slightly

significant

240 22.1 22.1 51.1

Somewhat

important

326 30.0 30.0 81.1

Important 109 10.0 10.0 91.1

Very important 97 8.9 8.9 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 54 Causes of early marriages according to adults

Issues which in one form or another are related to "honor" are considered to be the most important

and influential factors in promoting an early marriage. In this case, the prevention of sexual

violence, assault or harassment for 33.3% of the respondents is considered very important as a

56

factor, for 19.7% it is considered important as a fact, and for the rest the importance falls to a lower

level. (See table no. 26)

Valid

Not significant

at all

Slightly

significant

Somewhat

important

Prevention of sexual violence, assault and harassment


268 17.9 17.9 17.9

160 10.7 10.7 28.5

277 18.5 18.5 47.0

Important 295 19.7 19.7 66.7

Very

important

500 33.3 33.3 99.9

Total 1500 100.0 100.0 100.0


Girls who marry at an early age are more likely to face social stigma if they decide to return to

school?


Percent


I do not agree 189 12.6 12.6 21.9

Neutral 525 35.0 35.0 56.9

I agree 464 30.9 30.9 87.8

Strongly agree 183 12.2 12.2 100.0

Total 1500 100.0 100.0


The majority of respondents are neutral (35%) regarding the statement that girls who marry at an

early age are likely to face social stigma if they decide to go back to school, 30.9% agree with this,

57

12.2 % completely agree with this fact. Various international studies but also from the region

regarding early marriages and their consequences show that early marriages directly affect the

education of a girl, because after this act most of them drop out of school.

“Early marriage inevitably denies children of school age their right to the education they need for

their personal development, their preparation for adulthood, and their effective contribution to the

future wellbeing of their family and society. Indeed, married girls who would like to continue

schooling may be both practically and legally excluded from doing so. The removal from school

of a young girl to marry, limits her opportunities to develop her intellect. She also loses out on

socializing, making friends outside her family circle, and many other useful skills. This reduces

her chances of developing her own independent identity. The most important implication of this

loss is that the girl grows up with no sense of the right to assert her own point of view – and little

experience in articulating a personal viewpoint” (UNICEF- Innocenti Digest, 2001).

According to your culture and tradition, a girl child is?


Percent

Valid Equal to a boy 1152 76.8 76.8 76.8

Unequal to a boy 348 23.2 23.2 100.0

Total 1500 100.0 100.0 100.0

Table 57 Gender equality in family according to youth

According to your culture and tradition, a girl child is?


Percent

Valid Equal to a boy 842 77.4 77.4 77.4

Unequal to a boy 246 22.6 22.6 100.0

Total 1088 100.0 100.0

Table 58 Gender equality in family according to adults

Respondents claim that according to our tradition and culture, a girl child is equal to a boy (see

table no. 28 & 29).

58

Despite the fact that Kosovo has made some progress in respecting the rights and freedoms enjoyed

by girls and women in our country, practice shows that we have a lot to work on. There are many

issues with which women and girls are in constant struggle, most notably the general mindset

which is closely linked to certain cultural norms that are inherently discriminatory in relation to

the girl.

One of the United Nations' goals for sustainable development is to achieve gender equality and

empower all women and girls. It states, inter alia, “Gender equality is not only a fundamental

human right, but an indispensable foundation for a peaceful, prosperous and sustainable world.

While the world has achieved progress towards gender equality, women and girls continue to suffer

discrimination and violence in every part of the world. Providing women and girls with equal

access to education, health care, decent work, and representation in political and economic

decision-making processes will fuel sustainable economies and benefit societies and humanity at

large. Implementing new legal frameworks regarding female equality in the workplace and the

eradication of harmful practices targeted at women is crucial to ending the gender-based

discrimination prevalent in many countries around the world.

59

RECOMMENDATIONS:

• Promoting human rights and freedoms, in particular the rights of children in remote villages

• Promotion and encouragement of the right to education to young people in primary schools

in rural areas

• Extend activities of human rights and democracy lobbyists and promoters to rural areas

• Dissemination of information and development of activities in deeper rural areas

• Promoting job opportunities to the hard-to-reach target

• Developing employment skills for unqualified categories

• Developing soft skills for unqualified categories including parents

• Cooperation with Centers for Social Work and NGOs working for human rights in the

development of joint activities aimed at preventing early marriages

• Engagement of NGOs in direct community work, conversation and integration of young

people who have difficulty accessing information

60

REFERENCES

United Nations, Sustainable Development Goals- Gender Equality

https://www.un.org/sustainabledevelopment/gender-equality/

Chandra-Mouli, R. Greifinger, A. Nwosu et al., (2013). “Invest in adolescents and young people:

it pays,” Reproductive Health, vol. 10, no. 1, article 51. Retrieved from

https://reproductive-health-journal.biomedcentral.com/articles/10.1186/1742-4755-10-51

Ministry of Labor and Social Welfare / Department of Social and Family Policies / Division of

Social Services, Annual Work Report / January - December 2017

Kasapolli, A. (2019). About 80 marriages per year for persons under 16 years of age. Radio Evropa

e Lirë. Retrieved from https://www.evropaelire.org/a/martesat-e-hershme/30224073.html

Kosovo Agency of Statistics, (2015)

United Nations Population Fund (2012). Marrying Too Young End Marrying Too Young End

Child Marriage. Marrw nga

http://www.endvawnow.org/uploads/browser/files/marryingtooyoung_unfpa_2012.pdf

MANDRO-BALILI, A. (2014). Gender discrimination in family and marital affairs. United

Nations Development Program (UNDP) and the Government of Sweden. Received from

https://www.undp.org/content/dam/albania/docs/misc/Diskriminimi%20gjinor%20ne%20

ceshtjet%20familjare%20A.%20Mandro.pdf

61

Innocenti Digest-UNICEF. (2001, March). Early Marriage: Child Spouses. Marrw nga

https://www.unicef-irc.org/publications/291-early-marriage-child-spouses.html

LAW NO. 2004/32 KOSOVO LAW ON THE FAMILY

Malhotra, A. (2010). The Causes, Consequences and Solutions to Forced Child Marriage in the

Developing World .International Center for Research on Women, Washington, D.C.

Retrieved from https://www.icrw.org/files/images/Causes-Consequencesand%20Solutions-to-Forced-Child-Marriage-Anju-Malhotra-7-15-2010.pdf

Tiwari, J. (2011). Child abuse and human rights. New Delhi: Isha Books. doi:

https://books.google.com/books?id=WSDdc_VSKFQC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=One

+important+impetus+for+marrying+girls+at+an+early+age+is+that+it+helps+prevent+pr

emarital+sex.&source=bl&ots=DJomJCGML&sig=ACfU3U16BEelFWapAUyjH3ZM8McJb4QeCQ&hl=en&sa=X&ved=2

ahUKEwjswrehtobnAhXqh4sKHdR1CCcQ6AEwCXoECAkQAQ#v=onepage&q=One%

20important%20impetus%20for%20marrying%20girls%20at%20an%20early%20age%2

0is%20that%20it%20helps%20prevent%20premarital%20sex.&f=false

62

Raport i hulumtimit mbi martesat e hershme ne Kosove

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?