Serbski dźěćacy časopis Płomjo

Njedawno w muzeju ...
LUTK ma zas ideju!
Lube dźěći,
hdyž słyšiće „jutry“, što je to
waša prěnja myslička? Ja znajmjeńša myslu
na rjany nałožk debjenja jejkow. Što wšitko
k tomu słuša a čehodla docyła nałožk pěstujemy,
wam nětko přeradźu!
W srjedźowěku dyrbjachu burja swojim
knježkam prawidłownje wotedawki dawać
a jedyn dźěl wotedawkow běchu jejka (Zinsei).
Přičina tčeše w tym, zo so w póstnym
času jejka jěsć njesmědźachu. Jedyn z terminow,
knježkej wotedawk wotedać, bě stajnje
zeleny štwórtk. Dźensa njetrjebaće na zbožo
ničo wotedawać, ale nawopak samo něšto
dóstanjeće, mjenujcy kmótřiski dar. Wón
mjenuje so pola nas tež „zeleny štwórtk“,
dokelž hižo tehdy na tutym dnju kmótry
a kmótřa swojich mótkow wobdarjowachu.
Kmótřiski dar běchu zwjetša wulka plećena
całta a tři jeja. Magiska ličba tři steji za
strowotu, zbožo a derjeměće. Ludźo wěrjachu
do toho, zo so w jejku chowaca žiwjenska
móc na dźěćo přenjese, hdyž jejko zjě. Jejka
běchu zdźěla debje-
ne, ale dawno nic
tak wušiknje, kaž
to dźensa znajemy.
Kotry woznam pak
jejko
j scyła ma?
Serbske
jutrowne
jejka
Jejo je stary symbol
za płódnosć, róst a wotućace
žiwjenje. Je hižo dołho
w swójbach z wašnjom, zo so mjez zelenym
štwórtkom a ćichej sobotu jejka debja. Prěnje
pisomne naspomnjenje wo pisanych serbskich
jutrownych jejkach namakamy w rukopisu
Abrahama Frencla wokoło lěta 1717.
Dźensa nałožuja so štyri techniki debjenja:
wóskowanje, bosěrowanje, škrabanje a wužrawanje.
Móžeće so samo na wubědźowanju
wo najrjeńše jutrowne jejko wobdźělić!
Dźěći njejsu jenož jejka jědli, ale su sej tež
z nimi hrali. Walkowanje bě woblubowana
hra z warjenymi jutrownymi jejkami: Spřihotujće
sej na zahrodźe abo łuce nakósnu
čaru, wuryjće na jeje kóncu mału jamku a
połožće jejko dosrjedźa. Nětko kulejće waše
jejko po čarje a spytajće tam ležace ze swojim
jejkom trjechić. Komuž so to poradźi, smě
sej wobě wzać. Wuwił je so nałožk z kultiskich
jednanjow našich prjedownikow, kiž
z tym swoju nadźiju na płódnosć polow zwjazowachu.
Podobny nałožk je jejkakulenje na
Budyskim Hrodźišku. Něhdy kulachu bohaći
měšćenjo warjene jejka, płody a pječwo po
nahłej skłoninje dele, zo bychu sej wušikne
dźěći dary popadnyli. Tež dźensa so nałožk,
při kotrymž dźěći pisane warjene abo plastowe
jejka po skłoninje dele
kuleja, zaso jutrońčku na
Hrodźišću přewjeduje.
Při
walkowanju
jejkow
Žohnowane jutry přeje
wam wšitkim – waš LUTK
tekst: M. Ošikowa, fota: Serbski muzej / rys.: ]å|pan Hanu[