Booklet

ENRICO JARDI

REGUŁY

W TYPOGRAFII

Monika_Majchrzyk_booklet.indd 1 27/04/2020 21:11


To jest książka z przepisami.

Książka, która opowiada o tym

jak działa typografia i o tym, co

powinieneś robić z literami.

Jeśli znasz świat designu, studiowałeś na uczelni

lub jeśli po prostu współpracujesz z projektantami,

będziesz wiedział, że wielu nauczycieli, których

miałeś, lub wielu profesjonalistów, którzy

uprawiają tę dziedzinę, jest przeciwnych takiemu

systemowi w rodzaju “co powinieneś robić

i czego nie powinieneś robić” jak ten, który masz

właśnie w swoich rękach. Prawdopodobnie powiedzą

ci, że jest antypedagogiczny lub konserwatywny,

że w projektowaniu należy zawsze starać

się łamać reguły, że wielkimi projektantami są ci,

którzy to robili. Z pewnością mają rację. Ale jest

również prawdą, że typografia to ta ważna część

projektu graficznego, dla której bardzo trudno

sformułować kryteria. To specjalność, którą każdy

kocha i szanuje, ale w której, o ile mi wiadomo,

absolutnie nikt nie czuje się bezpiecznie.

Dlatego łamanie zasad może być bardzo dobre,

ale wcale nie jest łatwe. Jeśli projektujesz Boską

Komedię i składasz ją krojem Comic Sans, możesz

być pierwszą osobą, która to zrobi, ale miej pewność,

że będzie to decyzja błędna, nieefektywna

i w efekcie tandetna. Comic Sans czyta się wystarczająco

dobrze, aby można go było użyć

w długim tekście, ale nie w tym problem. Problem

polega na tym, że nikomu się to nie spodoba.

Ta książka oferuje wskazówki nie na temat tego,

jak działają litery, ale, innymi słowy mówiąc, próbuje

wyjaśnić dlaczego w typografii są rzeczy,

które lubimy, i takie, których nie lubimy.

Projektowanie graficzne w swoim szerokim

znaczeniu oznacza planowanie i projektowanie

w celu rozwiązania problemów. Projektujemy

samochody, książki lub każdy inny produkt zgodny

z określonymi potrzebami: by był szybki, by był

tani, ekologiczny lub łatwy do wyprodukowania.

W idealnym świecie projektant powinien nadać

kształt rzeczom zgodnie z wymogami zamówienia

i dostarczać rozwiązania oparte nie tylko na stylu.

Piękno musi istnieć w formie, która doskonale

spełnia swoją funkcję.

Zdarza się, co naprawdę musimy przyznać, że czysto

formalny styl jest obecny nimal we wszystkim,

co zostało dzisiaj zaprojektowane i sprawia, że są

rzeczy, które lubimy i takie, których nie lubimy.

Tak więc, jeśli typografia podlega modom - podobnie

jak szerokość spodni, długość włosów

lub kształt krzeseł - dlaczego ma nie dotyczyć

to książki, która pokazuje to, co dzisiaj w niej

działa, a co nie?

1


Pierwsza porada:

Wybierz parę krojów pisma

Od najprostszego projektu po projekt bardziej

złożony wystarczy jeden lub dwa kroje pisma.

Co najwyżej trzy.

Zawsze pamiętaj o tej zasadzie: jeden lub dwa

kroje pisma są wystarczające dla każdego projektu.

Może w projektach złożonych i rozbudowanych,

takich, jak gazety lub czasopisma,

potrzebujesz trzech, a nawet czterech,

ale większość publikacji zwykle składa się tylko

z jednej pary krojów. Więcej nie potrzebujesz.

Kroje wybieramy zgodnie z przeznaczeniem

i celem, do którego zmierzamy, zgodnie z naszymi

preferencjami estetycznymi, etc. Zmiana kroju

jest łatwa, szybka i tania jak nigdy wcześniej. Dys-

ponujemy setkami krojów i możemy wyszukać

w Internecie dużo więcej, dlatego bardzo często

można zobaczyć projekty z nadmiarem pism.

Pomyśl o tym: dużo krojów to dużo głosów.

Im bardziej ograniczona jest nasza paleta typograficzna,

tym mocniej przemówią takie środki

ekspresji, jak kontrast, rytm, symetria lub ruch.

W taki sam sposób, w jaki lepiej jest użyć

jednego odpowiedniego przymiotnika zamiast

wielu słów, jedna para wystarczająco

odmiennych krojów to dobry początek

dla każdego projektu, jak obszerny by nie był.

2


Druga porada:

Upewnij się, że krój pisma nie

komunikuje czegoś, czego nie

chcesz zakomunikować

Wszystkie style pisma coś wyrażają. Tak więc

spróbuj wybrać taki krój pisma, który nie

przekazuje czegoś innego niż to, co mówi

tekst. Wybierz uważnie styl pisma, którego będziesz

używać, bo nawet jeśli tego nie chcesz,

to zawsze będzie komunikować coś więcej

niż to, co zawiera sam tekst. Nawet jeśli

stworzysz tekst z błędami, przekazujesz

jakąś wiadomość.

Nie istnieje krój pisma, który możemy nazwać

neutralnym: typ neutralny przekazuje

neutralność, która sama w sobie jest już

jakąś wiadomością.

Chociaż jest to jedna z najprostszych i oczywistych

zasad, może działać paraliżująco.

Wszyscy – od absolutnego żółtodzioba po

najbardziej doświadczonego projektanta, konesera

historii typografii i jej stylów – mają

wątpliwości, gdy stają przed listą krojów pism.

Jak to rozwiązać? Najłatwiej będzie uciec się do

sposobu, z którego korzysta wielu projektantów:

spróbuj wybrać pismo, które przynajmniej nie

komunikuje czegoś, czego nie zaproponowałeś.

3


Trzecia porada:

Wybierz pismo zgodnie

z potrzebnym rozmiarem

Jednym z najczęstszych błędów jest użycie

kroju pisma o innym rozmiarze względem

skali, dla której został on pomyślany.

Nie wszystkie kroje zostały pomyślane tak,

by były odtwarzane w tym samym rozmiarze

lub dla takich samych zastosowań. Chociaż

w dziejach historii pojawiły się typografie, które

z pewnym sukcesem zmieniły swój kontekst, krój

przeznaczony do małych rozmiarów z trudem

będzie działać w dużych rozmiarach, i vice versa.

Jeśli pominiemy fonty fantazyjne, które ewidentnie

istnieją tylko po to, aby służyć nam w tytułach

lub logotypach, to w jaki sposób możemy

się dowiedzieć, czy to pismo zostało wymyślone

do stosowania w rozmiarach dużych lub małych?

Czasami możemy dowiedzieć się tego czytając

opisy zamieszczane przez twórców swoich

krojów, choć prawie zawsze ograniczają się oni

do chwalenia dobrej czytelności fontu, i niewiele

więcej. Aby dotrzeć trochę dalej, użyteczną

wskazówką może być wiedza, że kroje

dla małych tekstów mają szerszą strukturę,

a różnica wysokości między dużymi i małymi

literami jest mniejsza, niż w odniesieniu

do krojów tytułowych.

Czasami mają one również bardziej skomplikowane

kształty, a ich drobne elementy jak

szeryfy i wydłużone zakończenia, są masywniejsze.

4


Czwarta porada:

Używaj krojów dla

swojego języka

Upewnij się, że twój krój ma wszystkie znaki

diakrytyczne niezbędne dla języka i materiału,

z którym zamierzasz pracować.

Jeśli kiedykolwiek pobrałeś z internetu któryś

z wielu dostępnych darmowych fontów, mogłeś

zauważyć, że czasami brakuje takich liter, jak „ą;”,

„ę” lub „ń”. Dzieje się tak dlatego, że w większości

przypadków zostały one stworzone przez

osoby mówiące po angielsku, które oczywiście ich

nie potrzebują. Możliwe jest też, że brakuje znaków

porządkowych, symboli matematycznych, etc.

Zdecydowana większość fontów, które są dostępne

na twoim komputerze bez względu

nasystem operacyjny, składa się z plików

TrueType lub PostScript Type 1, dwóch podobnych

formatów, których różnice techniczne

prawie nie wpływają na twoją pracę. Oba zawierają

ograniczoną liczbę liter (217 w Windows

i 223 na Macintoshu), w których nie brakuje liter

„ą;”, „ę” lub „ń”. Ta grupa znaków, o nazwie

ASCII Basic Latin i Latin 1 Supplement, oprócz

wielkich i małych liter alfabetu łacińskiego, zawiera

litery z akcentami, ligatury, ułamki, cyfry,

znaki interpunkcyjne, symbole walut, symbole

matematyczne, etc.

Nawet mając tak dużą liczbę dostępnych znaków

– ostatnio stało się modne nazwać je glifami

– jest prawdopodobne, że będziesz miał

problemy, jeśli język, z którym musisz pracować,

nie jest językiem angielskim. Jeśli jest to język

duński, galicyjski, holenderski lub włoski, nic

się nie wydarzy – być może tylko nieco skomplikowany

będzie dostęp do jakiegoś znaku

z klawiatury. Ale jeśli na przykład piszesz

w języku walijskim, maltańskim lub polskim,

jakimiś literami możesz nie dysponować. Dzieje

się tak, ponieważ w 256-znakowym zestawie

nie mieszczą się nie tylko wszystkie litery

potrzebne do obsługi języków używających

alfabetu łacińskiego, ale też języków tak odmiennych,

jak francuski, wietnamski lub turecki.

Najpopularniejszym rozwiązaniem w tym przypadku

jest zakupienie czegoś, co niektórzy twórcy

fontów nazywają wersją Central European.

Tak właściwie to bardzo niewiele odmian jest

dostępnych w tej wersji, zwykle są to tylko bestsellery

znajdujące się w rękach dużych wytwórni,

jak to jest w przypadku Timesa lub Universa.

Inną opcją jest dowiedzenie się, czy istnieje

wersja OpenType. OpenType to format

fontu opracowany przez firmy Microsoft

i Adobe, który umożliwia lokowanie ponad

65 000 glifów zamiast tradycyjnych 256.

Pozwala to projektantom krojów umieścić

w pojedynczym foncie nie tylko wszystkie litery

łacińskie, ale także dodać znaki alternatywne,

ligatury, małe liczby do tworzenia indeksów

dolnych i górnych, frakcje i inne glify,

które w poprzednich formatach się nie mieściły.

W niektórych przypadkach w obrębie tego

samego fontu OpenType znajdują się nawet

wersje cyrylicy i greki. Ze względu na wielką

pojemność format ten to także świetne rozwiązanie

dla zmieszczenia w jednym pliku ideogramów

i sylab takich języków, jak japoński.

5


Piąta porada:

Dopasuj rozmiary, kiedy łączysz

dwa różne pisma

Chociaż dwie litery mają ten sam rozmiar, mało

kiedy wyglądają tak, jakby miały tę samą wielkość.

Kiedy dopasowujemy litery według rozmiaru,

to znaczy, podajemy ich wielkość w wartościach

liczbowych, nie odnosimy się do jakiejkolwiek

konkretnej wysokości, ani do średniej znaku.

W systemie miar, którego używamy, mamy punkty,

które nie mierzą wyglądu samej litery. Jest to

raczej określenie, które odnosi się do całkowitej

przestrzeni pionowej, jaką może ona zająć.

To znaczy, że na przykład Garamond o rozmiarze

72 punktów wygląda na znacznie mniejszy,

niż Helvetica o tym samym rozmiarze.

Więc kiedy łączysz dwa rodzaje różnych liter,

jest bardzo prawdopodobne, że musisz

zmodyfikować ich rozmiary tak, aby wyglądały

na równe i dobrze optycznie do siebie pasowały.

6


Szósta porada:

Upewnij się, że twój krój pisma

zachowa się aż do końca pracy.

Chociaż czasami nie możesz temu zapobiec, staraj

się, aby maszyny nie zmieniły twojego projektu.

To, że starannie wybrałeś krój, który chcesz

zastosować w pracy, nie oznacza, że w końcowej

wersji będzie się on tam znajdował. Wie to każdy

doświadczony projektant.

Od momentu dokonania wyboru do oddania

projektu do druku lub publikacji na ekranie mogło

się wydarzyć wiele rzeczy: że w pracowni

komputerowej w drukarni nie mają tego kroju,

którego wymaga projekt, że mają inną wersję fontu,

że oprogramowanie, które konfiguruje plik do

naświetlenia płyty drukarskiej podmienia font na

inny, i tym podobne.

A jeśli pracujesz na stronach internetowych,

problemy są podobne: być może ten

font nie będzie załadowany do systemu operacyjnego

komputera z serwera odwiedzanej

przez ciebie strony, że przeglądarka nie

identyfikuje go w swojej palecie stylów, etc.

Ale to nie wszystko. Sprawa się komplikuje,

gdyż z biegiem czasu różne systemy operacyjne

i pakiety oprogramowania ewoluują, a gdy chcą

być pomocne użytkownikowi, w rzeczywistości

tylko pogłębiają problem.

W niektórych przypadkach braku fontu zostaje

on zastąpiony przez inny bez powiadamiania

systemu operacyjnego. Takie fonty,

jak np. Courier, zamiast podnosić alarm, wyglądają

jakby były obecne. W ten sposób, jeśli

jest to prosta wersja roman, zostaje zastąpiona

innym generycznym romanem, a jeśli jest

to jednoelementowy grotesk, zostanie zastąpiony

przez inny generyczny grotesk, zawsze dostoso-

wując się do oryginalnej szerokości każdej linii

tekstu, aby nie zmieniać ogólnego wyglądu dokumentu.

To, co się niektórym może wydawać

doskonałym rozwiązaniem sprawia, że zamiana

nie zostaje początkowo zauważona. A ponieważ

obecnie prawie się nie wykonuje przed drukiem

proofów próbnych, nawet po wydrukowaniu

nie zauważamy zmian.

Aby uniknąć tego problemu, oprócz upewnienia

się, że dołączyliśmy fonty do naszego pliku

projektowego generując go do druku, możemy

podjąć inne środki. Istnieją programy, które

umożliwiają wektoryzację tekstu, czyli przekonwertowanie

liter na znaki nazywane wektorami.

W ten sposób plik już nie będzie zawierać użytego

fontu i pozostanie potem niezmieniony.

towania, co ma wpływ na wygląd na ekranie

i w urządzeniach o niskiej rozdzielczości.

7


Siódma porada:

Nie zmieniaj za bardzo wartości

domyślnych.

W 99% przypadków tekst funkcjonuje najlepiej,

gdy mu pozostawimy jego „naturalne” cechy.

Projektanci krojów rysują znak po znaku aż

do skompletowania pełnej grupy, która tworzy

font. Litery alfabetu muszą być wystarczająco

różne od siebie, aby były indywidualnie

rozpoznawalne, ale także wystarczająco

spójne, aby można je było uważać za część

jednego zestawu.

Dzisiaj alfabety zawierają w swoich postaciach

długą serię mód, innowacji, błędów, zwyczajów

i warunków technicznych sięgających

różnych stuleci.

Do tego wszystkiego dochodzi chęć tworzenia

nowy form, którą posiada twórca tego alfabetu.

Kształt każdej litery wyznacza przestrzeń wewnętrzną

i zewnętrzną, którą pozostawia czarna

litera na białym tle. Przestrzeń zewnętrzna jest

podzielona na równe części prawe i lewe. Następnie

testowane są pary znaków w celu sprawdzenia,

czy tworzą się nieregularne spacje zależne

od poszczególnych form niektórych konturów,

co jest kompensowane edycją kerningów par.

Ten długi proces, który w przypadku fontów

o pewnej jakości może trwać miesiące, daje

w rezultacie krój, który prawie zawsze działa

najlepiej, gdy pozostawi się go takim, jakim

jest. Bez zmiany odstępów między literami, bez

zmiany wielkości i bez rozsuwania interlinii.

Chociaż jest prawdą, że w niektórych przypadkach

jakiś znak nie działa idealnie, tym, co działa

zawsze jest pozostawienie liter takimi, jakimi

je wymyślił projektant.

KEEP CALM

AND CHOOSE

GOOD FONTS

8



T

To jest książka z przepisami. Książka, która

opowiada o tym jak działa typografia i o tym,

co powinieneś robić z literami.

Jeśli znasz świat designu, studiowałeś na uczelni lub jeśli po prostu współpracujesz

z projektantami, będziesz wiedział, że wielu nauczycieli, których

miałeś, lub wielu profesjonalistów, którzy uprawiają tę dziedzinę,

jest przeciwnych takiemu systemowi w rodzaju “co powinieneś robić

i czego nie powinieneś robić” jak ten, który masz właśnie w swoich rękach.

Prawdopodobnie powiedzą ci, że jest antypedagogiczny lub konserwatywny,

że w projektowaniu należy zawsze starać się łamać reguły,

że wielkimi projektantami są ci, którzy to robili. Z pewnością mają rację.

Ale jest również prawdą, że typografia to ta ważna część projektu graficznego,

dla której bardzo trudno sformułować kryteria. To specjalność,

którą każdy kocha i szanuje, ale w której, o ile mi wiadomo, absolutnie

nikt nie czuje się bezpiecznie.

Enrico Jardi, Reguły w typografii


Booklet

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?