-pdf

ΕΠ Α Ν Α ΣΤΑΤΙΚΑ

ΚΑΙ Α Π ΕΛΕΥΘΕΡΩ ΤΙΚΑ

ΚΙΝΗΜΑΤΑ

ISBN: 960-7058-64-X

© Εχόόοεις του Εικοστού Πρώτου, 1997

I. Νικολόπουλος & Σία Ε.Ε.

Μαυρομιχάλη 15, 106 79, Αθήνα

τηλ.: 3639336 - Fax: 3638489

Βασίλης Ραφαηλίδης

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ

ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΑ

ΚΙΝΗΜΑΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ IΤ τον ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ

ΑΠΟΣΤΑΛΙΝΟΠΟΙΗΣΗ:

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Ή ΑΝΤΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;

1. Από τον Στάλιν στον Χρουστσιώφ

Ενώ ο πόλεμος της Κορέας συνεχίζεται, ο Στάλιν πεθαίνει στις

5 Μαρτίου 1953. Ο κόσμος παγώνει σ’ Ανατολή και Δύση. Κανείς

δεν είναι σε θέση να πει τι ακριβώς θα προκύψει στην ΕΣΣΔ

μετά το θάνατό του. Και κανείς δεν μπορεί να υποθέσει τις πρώτες

μετά το θάνατό του μέρες πως διάδοχός του θα είναι ο Χρουστσιώφ

(ή Χρουστσώφ, ή Κρούτσεφ), παρόλο που ανήκει στο

διευθυντήριο που αναλαμβάνει τα ηνία αμέσως μετά το θάνατο

του Πατερούλη.

Το εν λόγω προσωρινό διευθυντήριο αποτελείται από τον

πρωθυπουργό Γκεόργκι Μαλένκωφ, τον πιο ισχυρό της παρέας,

τον Λαυρέντι Μπέρια, αρχηγό της μυστικής αστυνομίας, τον

Βιάτσεσλαβ Μολότωφ, Υπουργό των Εξωτερικών, τον Νικολάι

Μπουλγκάνιν, Υπουργό Αμυνας και τον Νικήτα Χρουστσιώφ.

Που γίνεται ξαφνικά ο αρχαιότερος γραμματέας του κόμματος

μετά τη μετακίνηση του Μαλένκωφ στην προεδρία της κυβέρνησης.

Σαν αρχαιότερος στο Πολιτικό Γραφείο, ο Χρουστσιώφ

προεδρεύει τώρα στη χηρεύουσα θέση του Στάλιν, την οποία

για σύντομο χρονικό διάστημα κατέχει ο Μαλένκωφ παράλληλα

με την πρωθυπουργία.

Στην αρχή όλα δείχνουν πως ο νέος ισχυρός άνδρας θα είναι

ο Μαλένκωφ, στενός συνεργάτης και έμπιστος του Στάλιν. Αλλά

το άστρο του αρχίζει να δύει ταχύτατα Το 1955 εξαναγκάζεται

σε παραίτηση από τη θέση του πρωθυπουργού, ενώ το 1957

εκτός απ’ όλα τα κομματικά αξιώματα χάνει και την ιδιότητα

7

του μέλους του κόμματος. Διότι συνωμότησε για την ανατροπή

του Χρουστσιώφ. Που ανεβαίνει με την ίδια ταχύτητα που ο

Μαλένκωφ κατεβαίνει. Ωστόσο, η πτώση του δεν θα καταλήξει

στον τάφο και ο τυχερός Μαλένκωφ θα πεθάνει συνταξιούχος

σε βαθύ γήρας το 1988, σε ηλικία 86 ετών, εντελώς ξεχασμένος,

17 χρόνια μετά το θάνατο του λυσσασμένου αντιπάλου του,

του Χρουστσιώφ, που — όπως και ο Μαλένκωφ— θα πεθάνει

κι αυτός συνταξιούχος το 1971 σε ηλικία 77 ετών κι αφού γνωρίσει

μια ανάλογη μ’ εκείνη του Μαλένκωφ κομματική τύχη.

Κάτι έχει αλλάξει στην ΕΣΣΔ για να πεθαίνουν από γήρας οι

ηγέτες της. Η ίδια όμως η ΕΣΣΔ δεν θα πεθάνει ούτε από γήρας

ούτε σε δυστύχημα Θα αυτοκτονήσει. Κι αυτή η αυτοκτονία

θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί είτε σαν επαναστατική είτε

σαν αντεπαναστατική πράξη.

Στο ασαφές διάστημα της μεσοβασιλείας, όταν δεν υπάρχει

ακόμα κανονικός Γενικός Γραμματέας, ο Γεωργιανός — όπως και

ο Στάλιν— Λαυρέντι Μπέρια βυσσοδομεί χρησιμοποιώντας την

πανίσχυρη Κα Γκε Μπε που διευθύνει Εντέλει εκτελείται, ή μάλλον

δολοφονείται. Γιατί εκτελέσεις δεν γίνονται πλέον επισήμως το

Δεκέμβριο του 1953 που δολοφονείται ο Μπέρια Λίγο νωρίτερα,

το Σεπτέμβριο, ο Χρουστσιώφ εκλέγεται Πρώτος Γραμματέας

του Κόμματος στη θέση του Στάλιν. Και αμέσως αρχίζει να

εφαρμόζει την πολιτική του εχθρού του, του Μαλένκωφ. Που

έχει παραμεριστεί, γιατί είχε ζητήσει να δοθεί προτεραιότητα

στην ελαφρά βιομηχανία και την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών.

Ακριβώς το ίδιο ζητάει τώρα και ο Χρουστσιώφ και γίνεται

αυτόματα πολύ δημοφιλής σε μια χώρα που πεινάει συνέχεια

απ’ το 1917. Επιτέλους, η αντιμετώπιση της πείνας εκλαμβάνεται

τώρα σαν επαναστατική πράξη. Όμως, οι παμφάγοι γραφειοκράτες

του κόμματος συνεχίζουν να τρων την Οχτωβριανή

Επανάσταση.

Αυτόν τον καιρό, σ’ όλον τον κόσμο γίνεται πολύς λόγος για

μια άλλη επανάσταση, δολοφονική. Την κατασκευή της καινούργιας

υπερβόμβας, της υδρογονοβόμβας. Με την ευκαιρία, ο

Μαλένκωφ, που είναι ακόμα στά πράγματα όταν γίνεται γνωστό

το νέο, λέει πως ένας πυρηνικός πόλεμος θα σημάνει το

τέλος του πολιτισμού. Ο Χρουστσιώφ διαφωνεί και λέει πως ένας

ατομικός πόλεμος θα σημάνει το τέλος του καπιταλισμού. Όμως,

μόλις εξουδετερώσει τον μεγάλο του αντίπαλο, τον Μαλένκωφ,

θα υιοθετήσει και επ’ αυτού τις διαλλακτικές θέσεις του. Θα

μιλήσει κι αυτός για υόρογονοβομβική καταστροφή του πολιτισμού,

σοσιαλιστικού και καπιταλιστικού ανάκατα

Όπως και να ’ναι, η αντικατάσταση του Στάλιν από τον

Χρουστσιώφ είναι η πρώτη ασαφής ένδειξη πως η μετασταλινική

περίοδος δεν θα είναι προκλητικά αντικαπιταλιστική, όπως η

σταλινική. Θα είναι συνεπώς λιγότερο επαναστατική. Η περίφημη

«ειρηνική συνύπαρξη» (καπιταλισμού και κομουνισμού) διαφαίνεται

ήδη το 1953, που ανέρχεται στην εξουσία ο Χρουστσιώφ,

ένα χρόνο πριν λήξει και επισήμως ο Ψυχρός Πόλεμος

με την ψήφιση της μομφής κατά του Μακάρθυ και του μακαρθισμού

από τη Γερουσία των ΗΠΑ, το Δεκέμβριο του 1954.

Πάντως μέχρι το Φεβρουάριο του 1955, που ο Μαλένκωφ

παραιτείται από πρόεδρος της κυβέρνησης, για να αντικατασταθεί

από τον Μπουλγκάνιν, ο Χρουστσιώφ δεν νιώθει καθόλου καλά.

Πράγμα που το επιβεβαιώνει η συνέχιση του παρασκηνιακού

πολέμου για την οριστική διαδοχή του Στάλιν, γιατί λίγοι αντιμετωπίζουν

τον Χρουστσιώφ σαν αντάξιο, μόνιμο διάδοχό του.

Ωστόσο, παρότι σκληρός, ο πόλεμος της διαδοχής δεν είναι καθόλου

αιματηρός. Μοναδική σοβαρή εξαίρεση το «επεισόδιο»

Μπέρια. Τη δολοφονία του οποίου επικροτούν οι πάντες, σκληροί

και διαλλακτικοί. Όλοι συμφωνούν πως ο Μπέρια ήταν ένα

γνήσιο κτήνος, που σκότωνε από ευχαρίστηση και όχι από ανάγκη

ή από πανικό όπως ο Στάλιν.

Με το θάνατο του Στάλιν ο σταλινισμός στην κλασική του

μορφή τελειώνει. Τον διαδέχεται μια πλαδαρή γραφειοκρατία

που, μελετώντας τη συμπεριφορά της, υποχρεώνεσαι να θυμηθείς

με νοσταλγία τον... σφαγέα Στάλιν. Να είστε βέβαιοι πως

αν τη σταλινική βαρβαρότητα τη συνέχιζαν οι διάδοχοι του Στάλιν

και το καθεστώς πετύχαινε τελικά τους στόχους του, όλοι σήμερα

θα την είχαμε ξεχάσει. Τέλος καλό, όλα καλά. Ακόμα και τα

κακά. Πρόκειται για έναν αδήριτο νόμο της, γεμάτης με αίμα

κοχλαστό, ιστορίας. Τα υπόλοιπα είναι για ηθικολόγους παντελώς

ανίκανους να κατανοήσουν έναν βασικό νόμο της διαλεκτικής,

σύμφωνα με τον οποίο η άρνηση παράγει κατάφαση

και η κατάφαση άρνηση, σε μια αδιάκοπη διαδοχή των δύο

φάσεων. Πρέπει να θεωρείς τον εαυτό σου τυχερό αν η ζωή

9

σου συμπίπτει με μια θετική φάση του ιστορικού γίγνεσθαι.

Για να καταλάβετε την επαναστατική σημασία της άρνησης

στην ιστορία, συγκρίνετε τη σημερινή αρνητική φάση που περνάει

η Ρωσία με την αρνητική φάση που πέρασε επί Στάλιν, και

τότε αν θέλετε καταδικάστε το σταλινισμό ως γνησίως αντιδιαλεκτικοί

ηθικολόγοι. Αλλά μην ξεχάσετε πως η ηθική αναφέρεται

πάντα σε άτομα, ποτέ σε ομάδες ανθρώπων, μικρές ή μεγάλες.

Το ηθικό ποιόν μιας συγκεκριμένης κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη

ιστορική περίοδο δεν είναι το άθροισμα της ηθικής συμπεριφοράς

των μελών της. Δεν υπάρχει συλλογική ηθική. Αν

υπήρχε, θα υπήρχε και συλλογική ευθύνη. Ο σταλινισμός, λοιπόν,

δεν ήταν ούτε ηθικός ούτε ανήθικος. Ήταν μια πάρα πολύ

δύσκολη περίοδος στην ιστορία του διεθνούς εργατικού κινήματος,

που θα μπορούσε ίσως και να λείπει, αν το 1924, που πέθανε

ο Λένιν, οι διάδοχοί του αποφαίνονταν, μετά την ήττα

των Σπαρτακιστών στη Γερμανία και του Μπέλα Κουν στην

Ουγγαρία, πως η θεωρία του Στάλιν για το «σοσιαλισμό σε μια

μόνο χώρα» δεν είναι παρά ένα χοντρό παραμύθι, πέρα για πέρα

αντεπαναστατικό.

Όμως, τι θα έκαμνε ο Στάλιν μετά την απροσδόκητα μεγάλη

επιτυχία της Οκτωβριανής Επανάστασης το 1917; θ α πετούσε

στον κάλαθο των αχρήστων τις εντυπωσιακές επιτεύξεις της,

απ’ το 1917 μέχρι το 1924; Θα έλεγε, συγγνώμην, κύριοι, λάθος

κάναμε που κάναμε την Επανάσταση; Τότε, λογάριαζαν οι

μπολσεβίκοι πως θα ξεσηκωθεί, ακολουθώντας το παράδειγμά

τους, τουλάχιστον η μισή Ευρώπη. Δυστυχώς δεν ξεσηκώθηκε.

Τι θα έκαμναν, λοιπόν; Θα έκλειναν το σοσιαλιστικό μαγαζί και

θα άνοιγαν το καπιταλιστικό από το 1924; Ο Λένιν πέθανε αυτή

τη χρονιά με την πεποίθηση πως ο κομουνισμός όπου να ’ναι

θριαμβεύει στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Δεν ήξερε τίποτα

για το σταλινικό δόγμα «σοσιαλισμός σε μια μόνο χώρα»,

που είναι μια σκέτη αντιμαρξιστική τερατωδία. Απολύτως αναγκαία,

ωστόσο, προκειμένου να μην κλείσει το σοσιαλιστικό μαγαζί

από τότε και να κλείσει το 1991.

Το γεγονός πως το σοσιαλιστικό μαγαζί θα κλείσει τελικά

πολύ αργά, το 1991, είναι ένα θαύμα Το ξαναλέμε: το αποτυχημένο

πείραμα της εγκαθίδρυσης σοσιαλιστικού καθεστώτος σε

μία μόνο χώρα (οι ζορισμένες Λαϊκές Δημοκρατίες δεν μετρούν)

10

ήταν ένας χονδροειδέστατος παραλογισμός, παντελώς άσχετος

με το μαρξισμό του Μαρξ. Δείχνει ωστόσο ο εν λόγω παραλογισμός

πως αν τα πράγματα ξαναγίνουν περισσότερο λογικά, με

τις ΗΠΑ, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Αγγλία μέσα στο

μαρξιστικό σχέδιο, ο μαρξισμός θα θριαμβεύσει σχεδόν αυτόματα.

Κι αν τα πράγματα δεν γίνουν έτσι, δεν υπάρχει λόγος να

γίνουν καν. Ο Μαρξ, άλλωστε, δεν μίλησε για επαρχιώτικο και

μίζερο κομουνισμό. Ο μεγάλος οραματιστής αντιμετωπίζει τον

κομουνισμό σαν την αναγκαία διάδοχη κατάσταση του καπιταλισμού,

που θα προκύψει από τα καπιταλιστικά αδιέξοδα. Περιμένετε

λοιπόν να δείτε πώς θα εξελιχτεί το μονίμως άλυτο

πρόβλημα της ανεργίας διεθνώς, περιμένετε να δείτε τι θα γίνει

με τους πεινασμένους του Τρίτου Κόσμου, που ψάχνουν για τον

καινούργιο Τζένγκις Χαν για να εισβάλουν στην Ευρώπη για να

φαν, και μετά μιλήστε μου για τη χρεοκοπία του μαρξισμού. Ο

μαρξισμός είναι μια διαρκής επανάσταση.

Φίλοι (φίλοι;) καπιταλιστές, ο μαρξισμός τώρα αρχίζει να φανερώνει

την αξία του. Τώρα που σταμάτησε η δυσφήμισή του από

τους γραφειοκράτες. Λοιπόν, είτε θ’ ανοίξετε τα πουγγιά σας

για να φαν και οι πεινασμένοι, είτε θα σας φαν ζωντανούς κάποτε.

Το είπε και ο Γκαλμπρέηθ. Μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια οι

πεινασμένοι, που θα αυξάνονται συνεχώς, θ’ αρχίσουν να τρων

τ ’ αφεντικά τους. Τη ζωή σου ή τα λεφτά σου. Πλήρωσε για να

αποχτήσεις το δικαίωμα να έχεις το κεφάλι σου στη θέση του.

Σε λίγα χρόνια ο φόρος θα ξαναγίνει κεφαλικός. Αλλά αυτή τη

φορά στην κυριολεξία. Έτσι κι αλλιώς, οι ληστείες μετά φόνου

ή άνευ φόνου πληθαίνουν. Και θα πληθαίνουν συνεχώς και περισσότερο.

Θα ελαττωθούν, ίσως και να εξαφανιστούν, μόνο αν,

εσείς τα παμφάγα κτήνη, ανοίξετε τα πουγγιά σας για να φαν

όλοι. Τα παιδιά σας σκέφτομαι, φουκαράδες μου. Που δεν θα

μπορέσουν να ξεκοκκαλίσουν την κληρονομιά του μπαμπά. Κορόιδα,

δουλέψτε για τους κληρονόμους σας! Ξέρετε ποιοι θα είναι

οι κληρονόμοι σας; Οι πεινασμένοι Ασιάτες και Αφρικανοί. 'Οπου

να ’ναι έρχονται Για να ενωθούν με τους ντόπιους πεινασμένους.

Εμπρός της γης οι κολασμένοι! Η Επανάσταση απέθανεν,

ζήτω η Επανάσταση!

Αντί να λέτε, λοιπόν, κοτσάνες διάφορες, πέστε καλύτερα «μετά

από μένα ο κατακλυσμός», και θα εκτιμήσω τον ειλικρινή κυνι

11

σμό σας. Όμως, θα τολμήσετε να το πείτε μπροστά στα παιδιά

σας; Βγάλτε το σκασμό, λοιπόν, και ετοιμάστε από τώρα το λαιμό

σας. Και, πού ’στε, μην ξεχάσετε να εξομολογηθείτε τα κρίματά

σας. Και είναι πολλά. Ελάτε, πέστε μαζί μου: Ο Στάλιν απέθανεν,

ζήτω ο νιογέννητος Τζένγκις Χαν! Ο Στάλιν σίγουρα ήταν

σφαγέας. Αλλά δυστυχώς έσφαζε σε λάθος μεριά. Τους δικούς του

έσφαζε, τους κομουνιστές έσφαζε, ο κερατάς. Ελπίζω ο καινούργιος

Στάλιν, που μπορεί να λέγεται και Ταμερλάνος ή Αττίλας, να

είναι πιο προσεχτικός στις επιλογές των θυμάτων του.

Το παν στην ιστορία είναι πρόβλημα σωστής επιλογής. Και η

επιλογή του συμπαθέστατου κατά τα άλλα ουκρανού ανθρακωρύχου

Χρουστσιώφ, δεν ήταν η καλύτερη το 1953. Αυτό που με

ενοχλεί σ’ αυτόν τον άνθρωπο είναι η χωριάτικη πονηριά του,

που θα την πλασάρει σαν διάθεση για αποσταλινοποίηση προκειμένου

να δώσει ανθρώπινο πρόσωπο όχι στο σοσιαλισμό, αλλά

στην κομματική γραφειοκρατία Που, όμως, επειδή δεν σκοτώνει

τώρα πλέον, δεν σημαίνει πως έπαψε να είναι καταστροφική.

Και πού ’σαι ακόμα Περίμενε να έρθει ο Μπρέζνιεφ μετά

τον Χρουστσιώφ, κι ύστερα μίλησέ μου για τον Στάλιν. Όπως

και να ’ναι πάντως, οι κομουνιστικές εκπτώσεις στην ΕΣΣΔ αρχίζουν

με τον Χρουστσιώφ, όχι με τον Γκορμπατσώφ. Και μην

τολμήσει κανένας να με κατηγορήσει για σταλινικό, γιατί θα

του βγάλω τα μάτια., σαν σταλινικός! Εδώ μιλάμε για τις τραγωδίες

της ιστορίας, όχι για ιστορίες με αγρίους ηγέτες, με μουστάκια

ή χωρίς μουστάκια

Λίγο μετά τον υποβιβασμό του Μαλένκωφ, ο Χρουστσιώφ,

με μια επίσκεψή του στο Βελιγράδι, το Μάιο του 1955, που θα

καταπλήξει τους πάντες, επιχειρεί να προσεγγίσει τον Τιτο, που

είχε ήδη κλωτσήσει τη Σοβ. Ένωση και τους δορυφόρους της

αποχωρώντας από την Κομινφόρμ το 1948. (Εκτός από πρώτος

Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ, ο Τίτο θα γίνει και Πρόεδρος της

Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας το 1953, δύο χρόνια πριν από

την επίσκεψη του Χρουστσιώφ). Ήταν επαναστάτης ή αντεπαναστάτης

ο Τιτο; Πέστε, ήταν κι αυτός γραφειοκράτης και θα

είστε μέσα

Οι πιο σημαντικές προσωπικότητες του Πολιτικού Γραφείου

αντιδρούν σ’ αυτά τα τιτοϊκά ανοίγματα του Χρουστσιώφ. Επιστρέφοντας,

λοιπόν, ο νέος Γενικός Γραμματέας στη Μόσχα απ’

12

το Βελιγράδι, όπου δεν θα πετύχει τίποτα το ιδιαίτερα εντυπωσιακό,

αρχίζει να βάζει σιγά σιγά μπροστά το σχέδιό του, που

θα το ολοκληρώσει το 1957. Μιλούμε για την απομάκρυνση από

τα υψηλά κομματικά αξιώματα πρώτα του Μαλένκωφ και στη

συνέχεια του Μολότωφ, του Καγκάνοβιτς και του Ζούκωφ.

Φτάνοντας στον θρυλικό στρατάρχη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου,

τον πιο στενό συνεργάτη του μέχρι τότε, ο κόσμος αρχίζει

να καταλαβαίνει πως ο Χρουστσιώφ το πάει για Στάλιν νέου

τύπου, λιγότερο αιματηρού. Ο νεοσταλινισμός του Χρουστσιώφ

δεν είναι αντισταλινισμός.

Απομένει ο πρωθυπουργός Μπουλγκάνιν. Που θα τον φάει

κι αυτόν ο Χρουστσιώφ το 1958 για να γίνει και πρωθυπουργός.

Ο πονηρός Ουκρανός αποδεικνύεται μεγάλος μαιτρ στις παρασκηνιακές

ίντριγκες. Τελικά καταφέρνει να γίνει ένας Στάλιν

χωρίς σταλινισμό, κάτι σαν σκορδαλιά χωρίς σκόρδο. Για να διαμορφώσει

καλύτερα το συμβιβαστικό προς τα έξω και ασυμβίβαστο

προς τα μέσα πολιτικό του στυλ, χρειάζεται να κάνει μια

επίδειξη αντισταλινικής συμπεριφοράς, αυτός ο πρώην στενός

συνεργάτης του Στάλιν. Κι έτσι προκύπτει το περίφημο 20ό

Συνέδριο το Φεβρουάριο του 1956, στο οποίο θα εγκαινιαστεί η

αποσταλινοποίηση. Που κανείς τότε δεν κατάλαβε σε τι ακριβώς

συνίσταται. Πρόκειται μάλλον για έναν εξορκισμό του αίματος

και των βασανιστηρίων της σταλινικής περιόδου, παρά

για μια ουσιώδη αλλαγή στη νοοτροπία και τη συμπεριφορά της

κομματικής νομενκλατούρας, που παραμένει ίδια κι απαράλλαχτη,

ενώ μερικοί μελετητές ισχυρίζονται πως, τώρα που δεν έχει

βάρβαρη όψη η κομματική γραφειοκρατία, έχει γίνει ακόμα πιο

επικίνδυνη, δίρώντας εκ του ασφαλούς, με μάσκα τον ανθρωπισμό.

Θα περάσει καιρός για να καταλάβουν οι σοβιετολόγοι πως

πρόθεση του Χρουστσιώφ δεν είναι η αποσταλινοποίηση, δηλαδή

η απαλλαγή της Σοβιετικής Ένωσης από τον κομματικό συγκεντρωτισμό

και την κομματική γραφειοκρατία, που λειτουργεί

ερήμην του μαρξισμού, δίνοντας σκανδαλώδη προνόμια στους

κομματικούς γραφειοκράτες, αλλά η συνέχιση του σταλινισμού

με ηπιότερο τρόπο. Ο σταλινισμός με ανθρώπινο πρόσωπο δεν

είναι σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο.

Μ’ άλλα λόγια η αποσταλινοποίηση είναι ένας πολιτικάντικος

ελιγμός του πονηρού χωρικού Χρουστσιώφ, διά του οποίου

13

εξουδετερώνει τους αντιπάλους του χρίζοντάς τους σταλινικούς,

λες και ο ίδιος δεν ήταν ένας από τους πιο σκληρούς σταλινικούς.

Ο αντισταλινισμός ήταν και θα παραμείνει μέχρι τελικής

πτώσεως (της ΕΣΣΔ) όπλο στα χέρια δόλιων κομματικών πολιτικάντηδων,

παρά αλλαγή κομματικής και πολιτικής συμπεριφοράς

της κομματικής γραφειοκρατίας. Που θα παραμείνει τέτοια

μέχρι τέλους. Τη Σοβ. Ένωση δεν την κατέστρεψε ο κομουνισμός

ή ο μαρξισμός, αλλά η κομματική γραφειοκρατία, που

φόρεσε τη μάσκα του μαρξισμού για να κάνει μεταμφιεσμένη

την καταστροφική δουλειά της. Πάντως, κουτσά-στραβά, ή μάλλον

και κουτσά και στραβά, η επανάσταση συνεχίζεται.

2. Εικοστό Συνέδριο: η αρχή τον τέλους

Η σπουδαιότερη ιδεολογική καινοτομία του 20ού Συνεδρίου

(Φεβρουάριος 1956) διά του οποίου εγκαινιάζεται η ψευδοαποσταλινοποίηση,

που δεν ήταν παρά ένας πολιτικάντικος ελιγμός

του Χρουστσιώφ για να παραμερίσει τον Μαλένκωφ και να

κρατηθεί στην εξουσία, ήταν η τροποποίηση του παλιού δόγματος

του Λένιν, που το είχε υιοθετήσει και ο Στάλιν, σύμφωνα με

το οποίο η σύγκρουση ανάμεσα στη Σοβ. Ένωση και τα ιμπεριαλιστικά

κράτη είναι αναπόφευκτη. Ο Χρουστσιώφ λέει πως

μια τέτοια άποψη είναι μοιρολατρική κι ότι αυτός μπορεί να

πάει κόντρα στη μοίρα Αν έκαμνε τον κόπο, τούτος ο εντελώς

αστοιχείωτος μαρξιστικά Ουκρανός χωρικός να μελετήσει λιγάκι

Μαρξ και Λένιν, θα είχε καταλάβει πως άλλο πράγμα είναι το

ιστορικά και άλλο το θεϊκά αναπόφευκτο. Διότι ο κομουνισμός

και ο καπιταλισμός, όντας ριζικά αντίθετα κοινωνικά συστήματα,

είναι αδύνατο να συνυπάρξουν ειρηνικά για πολύ. Αργά ή

γρήγορα, το ένα απ’ τα δυο έπρεπε να εξαφανιστεί Εξαφανίστηκε

το κομουνιστικό. Και το δόγμα του Λένιν επαληθεύτηκε

απ’ την ανάποδη.

Βέβαια, το άλλο δόγμα, το καινοφανές, το της ειρηνικής συνυπάρξεως,

είχε εμφανιστεί λίγο πριν απ’ το 1956 που γίνεται

το 20ό Συνέδριο. Όμως τότε η συνύπαρξη οριζόταν σαν μια

προσωρινή κατάσταση. Κάτι σαν ανακωχή ανάμεσα στον κομουνισμό

και τον καπιταλισμό. Τώρα όμως η συνύπαρξη αποχτά

14

σταθερότητα και μονιμότητα: Ο κομουνισμός και ο καπιταλισμός

είναι δυνατόν να συνυπάρχουν για πάντα. Το 1991 όμως

η συνύπαρξη λήγει. Και από τότε έχουμε μόνο την ύπαρξη του

καπιταλισμού σ’ Ανατολή και Δύση. Για να δούμε ως πότε. Η

πτώση του υπαρχτού σοσιαλισμού επιταχύνει εξαιρετικά τις διαδικασίες

αποσύνθεσης του καπιταλισμού. Που οδηγείται με ταχύτητα

ολοένα αυξανόμενη στα μάξιμουμ όρια της ανάπτυξης

και των δυνατοτήτων του. Κι αυτό σημαίνει πως ο μαρξισμός

μόλις τώρα αρχίζει να επαληθεύεται.

Ό,τι έγινε μέχρι τώρα ήταν ένα πείραμα που απέτυχε. Διότι

ο ιδιοφυής Λένιν, εκμεταλλευόμενος μια δευτερεύουσας σημασίας

παρατήρηση του Μαρξ για τη Ρωσία του καιρού του, πίστεψε

πως η επανάσταση μπορεί ν’ αρχίσει από έναν ασθενή

κρίκο του καπιταλισμού κι από ’κει να επεκταθεί και στους ισχυρούς

κρίκους: Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ. Δεν επεκτάθηκε.

Διότι ο καπιταλισμός δεν είχε εξαντλήσει ακόμα όλες τις αναπτυξιακές

δυνατότητές του. Κι αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός

πως κατάφερε, κουτσά στραβά και παρά τις κρίσεις, να

κρατήσει σε μια κάποια ασταθή ισορροπία τις παραγωγικές

δυνάμεις και τις παραγωγικές σχέσεις. Οι ανθρώπινες και ειδικότερα

οι εργασιακές σχέσεις που επιβάλλει η ανάπτυξη των

παραγωγικών δυνάμεων, δεν οδήγησαν σε χρεοκοπία το καπιταλιστικό

σύστημα, διότι ο καπιταλισμός έκανε τις μίνιμουμ

αναγκαίες παραχωρήσεις προς τους εργαζόμενους, ανοίγοντας

τις δικλίδες ασφαλείας για την απαραίτητη εκτόνωση.

Όμως, θα τις άνοιγε πολύ πιο δύσκολα και πολύ πιο αργά

αν δεν πιέζονταν τόσο από τον πρώην υπαρχτό σοσιαλισμό όσο

και από τα, μέχρι τις μέρες μας, υπαρχτά μεν, λυμφατικά δε

κομουνιστικά κόμματα Και μόνο η ύπαρξη κομουνιστικών κομμάτων

λειτούργησε θετικά για τους εργαζόμενους της Δύσης. Και

τούτο, άσχετα με την αποτυχία του σοσιαλιστικού - κομουνιστικού

πειράματος στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Τώρα, όμως, μετά την πτώση του υπαρχτού σοσιαλισμού, όλα

πρέπει να ξαναρχίσουν παντού. Ας ελπίσουμε με περισσότερη

προσοχή και λιγότερη βία και βιασύνη. Η επανάσταση δεν είναι

παρά μια βίαιη εκδήλωση της βιασύνης των καταπιεσμένων και

βασανισμένων να δουν καλύτερες μέρες. Όμως, όποιος βιάζεται

σκοντάφτει - κι αυτό ακριβώς συνέβη στις χώρες του πρώην

15

υπαρχτού και τώρα ανύπαρχτου σοσιαλισμού. Άλλωστε, οι ιστορικές

διαδικασίες δύσκολα εκβιάζονται. Κυρίως όταν οι παραγωγικές

δυνάμεις του προγενέστερου κοινωνικοοικονομικού συστήματος

κάνουν δυνατές τις μικρές μεν, αλλά συνεχείς βελτιώσεις

στις παραγωγικές σχέσεις: Δίνοντας λίγα, ελάχιστα απ’ τα

κέρδη τους, οι εργοδότες εξασφαλίζουν τα πολλά. Αλλά οι μάζες

των εργαζομένων θα διεκδικούν ολοένα και περισσότερο, ολοένα

και περισσότερα. Θα δούμε μέχρι πού είναι διατεθειμένος να

υποχωρήσει ο καπιταλισμός, προκειμένου να μην καταρρεύσει.

Όσο και να υποχωρήσει, πάντως, θα έρθει η στιγμή που και

μια μικρή, οριακή υποχώρηση, θα τον οδηγήσει στην αυτοκαταστροφή.

Κι αυτό ακριβώς είναι η (μαρξιστικού προσανατολισμού)

σοσιαλδημοκρατία: Μια βεβαιότητα για το θάνατο του καπιταλισμού

από γήρας. Αντίθετα, η προλεταριακή επανάσταση, που

στις μέρες μας μοιάζει αδύνατη, δεν είναι παρά μια απόπειρα

για βίαιο θάνατο, αν προτιμάτε μια προσπάθεια για ευθανασία

στην καλύτερη περίπτωση, και εν ψυχρώ εκτέλεση, στη χειρότερη,

του γηρασμένου καπιταλισμού. Που ωστόσο, όπως κάθε

καλομαθημένος γέρος, δεν θέλει να τον κλείσουμε στο γηροκομείο.

Ούτε, βέβαια, να τον σκοτώσουμε, να τον βαλσαμώσουμε

και να τον βάλουμε στο μουσείο της ιστορίας, για να τον τιμούμε

όπως του αξίζει Ο καπιταλισμός προσέφερε πάρα πολλά στην

ανθρωπότητα

Αλλωστε, ο κομουνισμός βγαίνει μέσα απ’ τα σπλάχνα του.

Ο κομουνισμός είναι ίσως κακότροπος γιος, αλλά πάντως γνήσιος

γιος του καπιταλισμού. Ούτως ή άλλως, είναι ο νόμιμος

διάδοχος του καπιταλισμού. Που, όπως όλα, κάποτε θα πεθάνει

κι αυτός. Είτε σε δυστύχημα (μη αντιστρέψιμη μεγάλη οικονομική

κρίση), είτε με ευθανασία (επανάσταση), είτε από γήρας. Όπως

και να πεθάνει, το βέβαιο είναι πως θα πεθάνει. Όλοι ευχόμαστε

να πεθάνει όσο γίνεται πιο ήσυχα Αν μάλιστα αυτοκτονήσει

από τύψεις, τόσο το καλύτερο για όλους μας. Αλλά, πού τέτοια

ευαισθησία Αλλωστε, το απαγορεύει και ο καλός του σύμμαχος,

ο κατεστημένος και ιδρυματικός χριστιανισμός.

Αλλά και ο χριστιανισμός δεν πάει καθόλου καλά. Γέρασε κι

αυτός, ο καημένος. Οι μελλοντολόγοι λεν πως σε καμιά εκατοστή

χρόνια θα είναι κι αυτός μια νεκρή θρησκεία, όπως τόσες

και τόσες άλλες στην ανθρώπινη ιστορία. Ο Δίας, εκεί που βρί

16

σκεται, περιμένει να υποδεχτεί το διάδοχό του επί της γης. Και

μη μου πείτε πως οι αληθινοί Θεοί δεν πεθαίνουν, γιατί όλοι οι

Θεοί είναι αληθινοί για κείνους που τους πιστεύουν για αληθινούς.

Και ο Δίας ήταν αληθινός κάποτε. Και μάλιστα τόσο αληθινός

για τον μεγάλο λαό των αρχαίων Ελλήνων, που βολεύτηκαν

μια χαρά μ’ αυτόν. Και μ’ αυτόν μεγαλούργησαν.

Όταν, λοιπόν, η ανθρωπότητα αλλάζει τους γερασμένους Θεούς

της, πώς θα ήταν δυνατό να μην αλλάξει τα γερασμένα κοινωνικά

συστήματα; Ο καπιταλισμός, ακόμα και στη σημερινή γεροντική

του κατάσταση, είναι το καλύτερο κοινωνικό σύστημα

μόνο γ ι’ αυτούς που πιστεύουν πως είναι το τελευταίο (Φουκουγιάμα).

Όμως, η πίστη δεν είναι βεβαιότητα. Είναι, είτε προσδοκία

είτε ευσεβής πόθος. Άλλωστε, οι θρησκευόμενοι είναι απ’ τη

φύση τους πιο συντηρητικοί απ’ τους μη θρησκευόμενους. Διότι

φοβούνται περισσότερο τις αλλαγές. Και κυρίως αυτήν διά της

οποίας μετατρέπεται η ύλη του σώματος από οργανική σε ανόργανη,

οπότε δημιουργείται πρόβλημα παραδείσου. Που λειτουργεί

περίπου σαν ψυγείο ψυχών. Ακόμα και την «Αλλαγή» του

ΠΑΣΟΚ φοβήθηκαν κάποτε ο συντηρητικοί. Μέχρι που κατάλαβαν

πως άλλο είναι η αλλαγή κι άλλο η μεταμφίεση, που μοιάζει

με αλλαγή.

Ο Χρουστσιώφ πάντως, αποκηρύσσοντας τη μοιρολατρία, όπως

έλεγε, που επιβάλλει η λενινιστική άποψη για την ιστορική αναγκαιότητα

της σύγκρουσης κομουνισμού και ιμπεριαλισμού, το

μόνο που είχε στο νου του ήταν να περισώσει τον γραφειοκρατικά

διευθετημένο κομουνιστικό παράδεισο επί της γης. Δηλαδή

τον εαυτό του. Και τη νομενκλατούρα, όπως χαρακτήρισε κάποτε

ο Βοσλένσκι, με έναν λατινικό όρο δανεισμένο απ’ τη Ρωμαϊκή

Αυτοκρατορία, την ιεραρχημένη λίστα των προνομιούχων, που

αγωνίζονται για... την κατάργηση των προνομίων! Τελικά, την

εν λόγω λίστα θα την καταργήσει ο καπιταλισμός που ξαναζωντάνεψε.

Αλλά για να βάλει στη θέση της μια πιο παλιά λίστα

Που, καθώς είναι άτσαλη και ακατάστατη, κάνει τον κάθε κακομοίρη

να πιστεύει πως είναι κι αυτός σε θέση να εξασφαλίσει

μια θέση περιωπής στην καπιταλιστική ιεραρχική πυραμίδα. Ο

κάθε βαρκάρης ονειρεύεται τον εαυτό του εφοπλιστή, και ο κάθε

ψιλικατζής επιθυμεί διακαώς ένα σουπερμάρκετ. Μερικοί, ελάχιστοι

επί του συνόλου των ονειρευομένων πλούτη και μεγα

17

λεία, το πετυχαίνουν και γίνονται φάροι ελπίδας για τους σκουντούφληδες.

Οι περισσότεροι θάβονται μαζί με την ελπίδα εις

τόπον χλοερόν. Δεν έπιασαν την καλή, οι καημένοι. Έπιασαν τα

τέτοια τους. Αυτή ακριβώς είναι η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας,

όπως λέει ο μέγας είρων Λουίς Μπουνιουέλ.

Η εν λόγω γοητεία είχε κατακυριεύσει και τον Χρουστσιώφ.

Τότε που τον κατακυρίευσε ήταν ακόμα εντελώς, μα εντελώς

κρυφή. Θα γίνει φανερή με τον Γκορμπατσώφ. Και γκαγκστερικά

κραυγαλέα με τον Γέλτσιν. Ο καπιταλισμός, επί ψυχολογικού

επιπέδου, διαθέτει ένα τρομερό όπλο: Την ελπίδα για μια κατά

μόνας οικονομική επιτυχία. Που συμβαίνει, βέβαια Αλλά με την

ίδια έννοια που συμβαίνει κάποιοι να κερδίζουν τον πρώτο λαχνό

του λαχείου. Ο καπιταλισμός είναι μια λαχειοφόρος αγορά.

Εξ ου και η έκφραση «την έκανα λαχείο», προκειμένου για ξαφνική

και απροσδόκητη επιτυχία Όμως, αντί να περιμένεις επί

ματαίω να κερδίσεις το λαχείο, δεν θα ήταν προτιμότερο να

κάνεις κάτι για να κερδίσουν όλοι ένα καλύτερο μεροκάματο;

Βέβαια, σ’ αυτή την περίπτωση τα κέρδη θα μοιάζουν μ’ αυτά

που δίνει η τελευταία κατηγορία κερδών του ΛΟΤΤΟ, κι εδώ

είναι το πρόβλημα με τους παίχτες.

Ο καπιταλισμός, λοιπόν, είναι τζόγος. Πολλά βάζεις, πολλά

κερδίζεις ή χάνεις, λίγα βάζεις, λίγα κερδίζεις ή χάνεις, τίποτα

δεν βάζεις, γιατί δεν έχεις τίποτα, τίποτα δεν κερδίζεις. Είσαι

χαμένος από χέρι. Αλλά συνεχίζεις να ελπίζεις. Μέχρι να το

γυρίσεις στην ελπίδα για το μεγάλο κέρδος του παραδείσου και

να ηρεμήσεις. Σπουδαίο ηρεμιστικό η προσδοκία του παραδείσου

στον άλλο κόσμο! Καθαρίζει απ’ τα ζιζάνια τον παράδεισο

επί της γης και κάνει τα αρπαχτικά να κινούνται με μεγαλύτερη

άνεση εντός του. Ως εν ουρανώ και επι της γης. Μόνο που στον

ουρανό υπάρχουν μόνο ψυχές. Που, σαν τέτοιες, αποκλείεται να

διεκδικήσουν βελτίωση συσσιτίου. Ενώ στη γη οι ψυχές είναι

αγκιστρωμένες στο σώμα Που αν δεν το ταΐσεις, πάει η ψυχή,

σού ’φυγε και τρέχα γύρευέ την στον ουρανό.

Ο Χρουστσιώφ λέει ένα ακόμα μισοκαινούργιο, που θα γίνει

δημοφιλέστατο, κυρίως στη Δύση: Υπάρχουν, λέει, διάφοροι δρόμοι

που οδηγούν στο σοσιαλισμό. Πράγμα που είναι σωστό. Αλλά

δεν λέει πως ένας απ’ αυτούς τους δρόμους οδηγεί στον καπιταλισμό

απ’ την πίσω πόρτα Κι έτσι, θα προκύψει αργότερα το

18

ανέκδοτο που λέει πως ο σοσιαλιασμός είναι ο πιο μακρύς και

δύσκολος δρόμος για να φτάσεις οτον καπιταλισμό. Μας πήραν

στο ψιλό, τα καθίκια. Καλά να πάθουμε. Ας προσέχαμε. Ελπίζω

την επόμενη φορά να προσέξουμε. Γιατί δεν υπάρχει περίπτωση

να μην υπάρξει επόμενη φορά. Γι’ αυτό σας λέω: γελάει καλά

όποιος γελάει τελευταίος. Πρός το παρόν ο τελευταίος είναι ο

Γέλτσιν. Αλλά, για κάθε τελευταίο υπάρχει και ένας ουραίος αντικαταστάτης,

αν δεις τα πράγματα διαλεκτικά.

Η ζωή, λοιπόν, συνεχίζεται. Και μαζί της η ιστορία Μπορεί

το μυαλό να μη δουλεύει καλά σε πολλούς, όμως το στομάχι

δουλεύει καλά σε όλους. Οι ανατροπές, οι επαναστάσεις, ακόμα

και οι ειρηνικές αλλαγές δεν γίνονται με το μυαλό, γίνονται με

το στομάχι. Ο υπαρχτός σοσιαλισμός πέρασε στην ανυπαρξία

γιατί τον άφησαν νηστικό. Όμως, νηστικοί υπάρχουν και στη

Δύση. Και αυξάνονται με καλπάζοντα ρυθμό. Αλλωστε, καπιταλισμός

δεν είναι μόνο η Αμερική, η Γερμανία, η Γαλλία, η Αγγλία,

είναι και το Μπαγκλαντές, και η Ινδία, και η Βραζιλία,

και η Νιγηρία, κι η Ρόυάντα Εμπρός της γης οι πεινασμένοι!

Χαίρε Καίσαρ Λαέ, οι μελλοθάνατοι καπιταλιστές σε χαιρετούν!

Βέβαια, είναι φοβερό να γλυτώσεις απ’ τα λιοντάρια και να σε

φάνε οι κοριοί, όπως λέει ο Μπρεχτ, αλλά κάποιοι από μας θα

γλυτώσουμε κι απ’ τους κοριούς. Μόνο που θα χρειαστούμε πολύ

ισχυρά εντομοκτόνα Ελπίζω πάντως όχι τόσο ισχυρά, όσο ήταν

αυτά του Στάλιν. Που μαζί με τα έντομα εξαφάνισαν και τα

λιοντάρια.

Η αποσταλινοποίηση που εγκαινιάζει δειλά ο Χρουστσιώφ

υποτίθεται πως αποσκοπεί στην εξαφάνιση των κοριών του

συστήματος. Αντί όμως να εξαφανίσει τους κοριούς του συστήματος,

κατέληξε τελικά να εξαφανίσει το ίδιο το σύστημα Αλλωστε,

τα έντομα είναι τα πιο ανθεκτικά όντα που υπάρχουν στη

γη. Βλέπε για παράδειγμα το ζωΰφιο Γέλτσιν. Αντεξε το σκασμένο

και επί Στάλιν, και επί Χρουστσιώφ, και επί Μπρέζνιεφ,

και επί Γκορμπατσώφ. Το εν λόγω ζωύφιο τράφηκε, μεγάλωσε

και δυνάμωσε μέσα στον γραφειοκρατικό κομουνισμό και διά

του γραφειοκρατικού κομουνισμού. Όπως, άλλωστε, και οι ηγέτες

των άλλων νεοκαπιταλιστικών χωρών, μη εξαιρουμένου του

Γκλιγκόρωφ, που ήταν ο αγαπημένος οικονομολόγος του Τιτο,

που τον υπηρέτησε πιστά. Ενώ ο Μπερίσα ήταν ο έμπιστος

19

προσωπικός γιατρός του Χότζα. Οι σταλινικές εκκαθαρίσεις δεν

έγιναν προς τη σωστή μεριά. Την επόμενη φορά, λοιπόν, εκτός

απ’ τους κοριούς πρέπει να προσέξουμε και τους ψύλλους. Διότι

οι ψύλλοι είναι δεινοί άλτες στο άλμα εις μήκος και εις ύψος

ταυτόχρονα. Μπορούν να περάσουν απ’ το ένα σύστημα στο

άλλο μ’ ένα μόνο πήδημα Ε, είναι γελοίο να σε «πηδούν» οι

ψύλλοι όταν πηδούν!

3. Η χρουστοιωφική περίοδος

Παρά την μη ουσιώδη και εντελώς τυπική αποσταλινοποίηση,

που από τη μεριά του Χρουστσιώφ, που την εγκαινιάζει, έχει

έναν χαρακτήρα πολιτικάντικο και δημαγωγικό και ουδόλως θίγει

τις οργανωτικές δομές του σταλινισμού, οι διανοούμενοι επωφελούνται

και απ’ το 1957 αρχίζει μια διακριτική, στην αρχή, άγρια

στη συνέχεια κριτική του καθεστώτος, άλλοτε απ’ τα αριστερά

και άλλοτε απ’ τα δεξιά. Τώρα δεν γίνονται πια εκτελέσεις και

ο καθένας μπορεί να μιλάει με μεγαλύτερη άνεση, αν και προσεχτικά,

γιατί κανείς δεν ξέρει ακόμα τι του επιφυλάσσει ο εκδημοκρατισμός

των λόγων αλλά όχι και των έργων.

Ο Χρουστσιώφ φαίνεται ζαλισμένος από την αποσταλινοποίηση

που αρχίζει με το 20ό Συνέδριο το 1956 και προσπαθεί όπως

όπως να κλείσει τους ασκούς του Αιόλου που ο ίδιος άνοιξε

εντελώς ξαφνικά και χωρίς τίποτα να προοιωνίζεται. Όμως δεν

μπορεί να κάνει τίποτα το πολύ σοβαρό, κυρίως έξω απ’ την

ΕΣΣΔ, στις Λαϊκές Δημοκρατίες. Που, σημειωτέον, λέγονται έτσι

διότι υποτίθεται πως τα πράγματα εκεί είναι διαφορετικά απ’

ό,τι στη μητρική ΕΣΣΔ, δεδομένου ότι, πρώτον προέκυψαν απ’

την επέμβαση των Ρώσων αμέσως μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου

Πολέμου και όχι απ’ τη δράση του ντόπιου προλεταριάτου,

και δεύτερον δεν ήταν ακριβώς κομουνιστικές αλλά μετωπικές,

αφού στις κυβερνήσεις, ουσιαστικά στην αρχή, τυπικά στη

συνέχεια και καθόλου, πιο μετά, μετέχουν και άλλα προοδευτικά

κόμματα πλην των κομουνιστικών. Τα οποία ωστόσο εκπαραθυρώθηκαν

σύντομα, χωρίς να πάψουν να φέρουν βαρέως τον

εμπαιγμό κατά τη διάρκεια της μισοπαρανομίας στην οποία κινούνταν.

Κι έτσι, η έναρξη της αποσταλινοποίησης στην ΕΣΣΔ,

20

σε μερικές Λαϊκές Δημοκρατίες παίρνει έναν χαρακτήρα συνθήματος

για εξέγερση κατά της ασφυκτικής «προστασίας» της

μαμάς-Ρωσίας.

Τον Οκτώβριο του 1956, μόλις εφτά μήνες μετά το 20ό

Συνέδριο, έκπληχτος ο κόσμος πληροφορείται πως το σοβιετικά

τανκς εισέβαλαν στην Ουγγαρία για να καταστείλουν μια αντικομουνιστική

επανάσταση. Που ωστόσο είναι κομουνιστικότατη,

αφού υποκινείται από κομουνιστές κι αφού δεν ζητάει την

ανατροπή του κομουνισμού, αλλά την απομάκρυνση της κομματικής

γραφειοκρατίας και την εγκαθίδρυση πραγματικής Λαϊκής

Δημοκρατίας. Το ισχυρότατο κομουνιστικό κόμμα της Ουγγαρίας,

που με τον Μπέλα Κουν λίγο έλειψε να εδραιωθεί στην

εξουσία το 1919, όταν την κατέλαβε για τέσσερις μόνο μήνες

για να γίνει παραλίγο η Ουγγαρία το δεύτερο μετά την ΕΣΣΔ

κομουνιστικό κράτος στον κόσμο από τότε ακόμα, δεν έχει ξεχάσει

το 1956 πως ο μεγάλος ήρωας των ούγγρων κομουνιστών,

ο Μπέλα Κούν, εκτελέστηκε («εκκαθαρίστηκε») απ’ τον Στάλιν

το 1939 σαν τροτσκιστής. Η ουγγρική «αντεπανάσταση» του

1956 έχει αδιοράτως έναν χαρακτήρα φιλοτροτσκιστικό, τουλάχιστον

στις προθέσεις της, αν και παρεισέφρησαν σ’ αυτήν πολλοί

γνησίως αντικομουνιστές, για να μπερδευτούν τελικά τα πράγματα

αξεδιάλυτα, για να τα ξεδιαλύνουν τα ρωσικά τανκς, που

θα λύσουν το Γόρδιο Δεσμό και θα δείξουν απ’ την αρχή της

αποσταλινοποίησης πως άλλο πράγμα είναι η αποσταλινοποίηση,

κι άλλο η υπακοή στην ΕΣΣΔ. Έκαστος στο είδος του και

η ΕΣΣΔ στις προλεταριακές επαναστάσεις. Που αποκλείεται να

είναι γνησίως προλεταριακές, χωρίς το δικό της πιστοποιητικό

γνησιότητας.

Τα ίδια και χειρότερα θα γίνονταν και στην Πολωνία λίγους

μήνες νωρίτερα, τον Αύγουστο του 1956, αν την κατάσταση

δεν την έσωζε τελικά η πιο παράδοξη μορφή στο παγκόσμιο

κομουνιστικό κίνημα, ο Βλαντισλάβ Γκομούλκα, ένας μεγάλος

ήρωας της αντίστασης κατά των Γερμανών, που γίνεται Γραμματέας

της ΚΕ του ΚΚ Πολωνίας, που επισήμως λέγεται Πολωνικό

Εργατικό Κόμμα, στη διάρκεια του πολέμου, το 1943,

αν και η εκλογή του θα επισημοποιηθεί μετά την απελευθέρωση,

το 1945. Και είναι τότε, το 1945, που ο Γκομούλκα θ’ αρχίσει

το ανελέητο κυνηγητό των αντικομουνιστών, προστατεύοντας

21

όμως τους σοσιαλιστές. Τότε επίσης θα διαλύσει το ισχυρό Αγροτικό

Κόμμα, απαγορεύοντας όμως τη βίαιη κολεχτιβοποίηση.

Ανθρωπος χαρισματικός και Πολωνός μέχρι μυελού οστέων, θα

καταφέρει να γίνει ο μεγάλος ήρωας όλων των Πολωνών, αλλά

θα κατηγορηθεί τελικά για «εθνικιστική παρέκκλιση» και μέχρι

το 1949 θα χάσει όλα του τα κομματικά αξιώματα, ακόμα κι

αυτό του μέλους του κόμματος. Θα καθήσει φυλακή μέχρι το

1954 και το 1956 θα αποκατασταθεί πλήρως στην κομματική

ιεραρχία

Και, ω του θαύματος, θα ξαναγίνει πρώτος Γραμματέας της

ΚΕ μετά την εργατική εξέγερση του Πότσνταμ. Αν δεν γινόταν

για να κατευνάσει τα πνεύματα, αυτός ο μεγάλος εθνικός ήρωας

κι ακόμα πιο μεγάλος κομουνιστής, απ’ τους πιο φανατικούς

αλλά και τους πιο ειλικρινείς κομουνιστές που εμφανίστηκαν ποτέ

στο παγκόσμιο κομουνιστικό κίνημα, η επέμβαση των ρωσικών

τανκς στην Πολωνία τον Αύγουστο του 1956 θα έπρεπε να

θεωρείται απολύτως βέβαιη. Μέχρι το 1982, που θα πεθάνει,

και παρά τις τεράστιες αλλαγές που θα γίνουν σ’ αυτήν την

άκρως σοβινιστική χώρα, ο Γκομούλκα θα παραμείνει η μεγάλη

πολιτική και κομματική προσωπικότητα που ήταν πάντα, αν

και δεν παίζει πλέον σημαντικό ρόλο λόγω γήρατος αλλά και

λόγω ξεροκεφαλιάς. Αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να διαφυλάξει

απαράλλαχτη τη φοβερή προσωπικότητά του μέσα σε ταχύτατα

μεταβαλλόμενες συνθήκες, που θα είχαν συντρίψει οποιονδήποτε

άλλον. Ούτε ο Χρουστσιώφ ούτε κάποιος άλλος θα τολμήσει

να αναμετρηθεί σοβαρά μαζί του. Κρίμα που ένας τέτοιος σπουδαίος

κομουνιστής ηγέτης ήταν Πολωνός και όχι Ρώσος. Αν

ήταν Ρώσος, θα ήταν οπωσδήποτε ο αυτονόητος διάδοχος του

Στάλιν και θα γλυτώναμε απ’ τον σαχλεπίσαχλο διαδρομιστή

Χρουστσιώφ.

Ο Μάο Τσε Τούνγκ υποστηρίζει δημοσίως τον Χρουστσιώφ

για την αποφασιστικότητα που δείχνει στην Ουγγαρία, αν και

δεν εγκρίνει καθόλου, όπως θα φανεί αργότερα, την αποσταλινοποίηση.

Και είναι μονίμως οργισμένος με τον Χρουστσιώφ, γιατί

ο νέος σοβιετικός ηγέτης δεν τον λογαριάζει. Ποτέ δεν ζητάει τη

γνώμη του για τίποτα Η περίφημη διεθνιστική κομουνιστική

αλληλεγγύη θα πάθει στραπάτσο μεγάλο με τον Χρουστσιώφ,

που έχει στρέψει την προσοχή του στον Τρίτο Κόσμο και σχε

22

δόν αδιαφορεί, τόσο για τον Δεύτερο, τον κομουνιστικό, όσο και

τον Πρώτο, τον καπιταλιστικό. Πιστεύει αφελώς πως ο Τρίτος

Κόσμος θα προαχθεί και θα γίνει Δεύτερος, αλλά αυτός προτιμάει

να περάσει κατ’ ευθείαν στον Πρώτο. Θα συμμαχήσει με

τον Πρώτο μέσα στα πλαίσια της νεοαποικιοκρατίας, που διαφέρει

από την κλασική αποικιοκρατία κατά το ότι στην αποικιοκρατία

κυριαρχείς με τα όπλα, ενώ στην νεοαποικιοκρατία

με το χρήμα. (Και η Ελλάδα ανήκει στις νεοαποικιοκρατούμενες

χώρες και μάλιστα απ’ το 1830 που γίνεται κράτος, σε μια εποχή

που δεν υπάρχει ακόμα η νεοαποικιοκρατία).

Η Ινδία και η Αίγυπτος είναι οι χώρες με τις οποίες ο Χρουστσιώφ

προτιμάει να φλερτάρει. Αλλά αυτές θα προτιμήσουν να

τα παίρνουν και απ’ τη Δύση και απ’ την Ανατολή, παραμένοντας

τέτοιες που ήταν και παλιότερα, δηλαδή χώρες υπανάπτυχτες,

ή υπό ανάπτυξιν, όπως τις λέμε αλλιώς, για να δίνουμε

στην έννοια ανάπτυξη μια δυναμική, αλλά και για να την απομακρύνουμε

από την άλλη, την υποτιμητική έννοια.

Χώρα όντως υπό ανάπτυξιν και όχι υπανάπτυχτη είναι και

η Σοβ. Ένωση, και μάλιστα με αναπτυξιακούς δείκτες που ήταν

πολύ εντυπωσιακοί μέχρι την εποχή του Χρουστσιώφ. Γι’ αυτό

ακριβώς η ηγεσία του κόμματος ανησυχεί πολύ με τις παράδοξες

και αυτοσχεδιαστικές πρωτοβουλίες του Χρουστσιώφ. Και

με μια πλειοψηφία εφτά προς τέσσερα στο Πολιτικό Γραφείο

ζητάει την παραίτησή του απ’ τη θέση του Γεν. Γραμματέα το

Μάιο του 1957. Κανείς δεν έμαθε τι ακριβώς συνέβη και ο

πονηρός Ουκρανός κατάφερε σχεδόν αμέσως να ανατρέψει προς

όφελος του το δυσμενές αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και να

παραμείνει τελικά Γεν. Γραμματέας. Είναι απίστευτες οι ικανότητές

του στους παρασκηνιακούς ελιγμούς, που θα καταλήξουν

στην εκπαραθύρωση από το ΠΓ των τριών βασικών αντιπάλων

του, αυτών που επεχείρησαν να τον ανατρέψουν: του Μαλένκωφ,

του Μολότωφ και του Κανγκάνοβιτς.

Ένα μόλις χρόνο μετά το 20ό Συνέδριο, η Σοβ. Ένωση ανακοινώνει

την επιτυχή εκτόξευση του πρώτου διηπειρωτικού βαλλιστικού

πυραύλου στις 26 Αυγούστου 1957. Και στις 4 Οκτωβρίου

της ίδιας χρονιάς, θέτει σε τροχιά τον πρώτο διαστημικό

δορυφόρο, το θρυλικό Σπούτνικ 1. Τον ακολουθεί αμέσως μετά,

στις 3 Νοεμβρίου της ίδιας σημαδιακής χρονιάς (1957), ο Σπούτ

23

νικ 2 με επιβάτη τη διασημότερη σκυλίτσα στη μακρά ιστορία

των σκύλων, την περίφημη Λάικα, που θα γίνει σύμβολο. («Και

γυρίζει, και γαβγίζει»). Το γόητρο της Σοβ. Ένωσης ποτέ δεν

ήταν τόσο υψηλό. Όλος ο κόσμος παντού στον κόσμο, θαυμάζει

αυτά τα συγκλονιστικά επιτεύγματα του σοσιαλισμού και οι

Αμερικανοί, που τρέχουν κι αυτοί στο διάστημα αλλά δεν φτάνουν

προς το παρόν τους Ρώσους, αρχίζουν να αναρωτιούνται

μήπως πρέπει να κάνουν κι αυτοί κάποια ανοίγματα, αν όχι

προς το σοσιαλισμό, τουλάχιστον προς το κράτος προνοίας, που

θα έρθει σε λίγο με τον Κένεντυ.

Όσο για τον Χρουστσιώφ προσωπικά, τινάζεται κι αυτός στα

ύψη της παγκόσμιας αναγνώρισης μαζί με τους δυο Σπούτνικ

και τη Λάικα Καμιά συνωμοσία δεν φαίνεται τώρα πλέον ικανή

να τον κλονίσει. Οι διαστημικές επιτυχίες των Σοβιετικών και ο

Χρουστσιώφ πηγαίνουν πακέτο. Το Διάστημα, ο Μεγάλος Ουρανός,

ο πρώτος θεός των ανθρώπων και μέχρι τις μέρες μας

των Κινέζων, θα περισώσει, αλλά όχι για πολύ, και τον «μεγάλο

ηγέτη» και τη μεγάλη χώρα

Δυστυχώς, όπως γίνεται συνήθως μετά από κάθε μεγάλη

επιτυχία, τα μυαλά του Χρουστσιώφ θα πάρουν αέρα φερμένο

απ’ το διάστημα Ένα χρόνο μετά τις θεαματικές διαστημικές

επιτυχίες, ζητάει τον τερματισμό του καθεστώτος κατοχής του

Δυτ. Βερολίνου. Πράγμα που σημαίνει πως το, ευρισκόμενο εντός

της Ανατ. Γερμανίας μοιρασμένο ανάμεσα στους συμμάχους,

Βερολίνο πρέπει να εκκενωθεί απ’ τους άλλους τρεις συμμάχους

και να μείνουν σ’ αυτό μόνο οι ανατολικοί Γερμανοί. Δηλαδή οι

Ρώσοι. Κι έτσι αρχίζει η κρίση του Βερολίνου, που θα τρενάρει

πολύ, με αποκλεισμούς και αερογέφυρες. Όμως, όλα τα μέτρα

των Ρώσων σχετικά με το Βερολίνο θα πέσουν στο κενό. Οι

Δυτικοί δεν είναι ανόητοι ν’ αφήσουν αυτό το έξοχο προγεφύρωμα

στην καρδιά της Ανατ. Γερμανίας, πού ενεργεί σαν φυσικός

Δούρειος ίππος. Και απειλούν τους Ρώσους με πόλεμο αν

συνεχίσουν να θέλουν να κάνουν ολόκληρο το Βερολίνο, την ψυχή

της παλιάς Γερμανίας, δικό τους.

Οι ΗΠΑ είναι αυτόν τον καιρό η πρώτη θερμοπυρηνική δύναμη,

κι αυτός είναι ο λόγος που δεν θα γίνει απ’ την αρχή η

πρώτη διαστημική δύναμη. Αλλο να κάνεις επιδείξεις ισχύος στο

μακρινό διάστημα κι άλλο να κάνεις επιδείξεις ισχύος στον γερο

24

πλανήτη Γη, όπου ακουμπούν καλά και ξαπλώνονται σ’ όλη την

υδρόγειο, όλα τα ανθρώπινα συμφέροντα, καπιταλιστικά και σοσιαλιστικά.

Οι επιδείξεις γοήτρου δεν ωφέλησαν ποτέ κανέναν.

Κι έτσι η ΕΣΣΔ θα χάσει σύντομα το προβάδισμα παντού, διότι

οι Αμερικανοί μπορούν και πιέζουν αποτελεσματικά με την υδρογονοβόμβα.

Που προς το παρόν την έχουν μόνο αυτοί. Δεν βιάζονται

να τη φκιάξουν για να την πετάξουν στα κεφάλια των

Ρώσων, αλλά για να την ξαπλώσουν στα τραπέζια των συνδιασκέψεων.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες ο Χρουστσιώφ, το 1959, πραγματοποιεί

επίσκεψη στις ΗΠΑ και στον ΟΗΕ όπου, στη διάρκεια

της ομιλίας του, βγάζει το παπούτσι και το χτυπάει στο

έδρανο. Όλοι καταλαβαίνουν πως, εκτός από χωρικός, είναι και

ασόβαρος. Κάπου μπέρδεψε το παπούτσι με τον Σπούτνικ και

τον Σπούτνικ με την υδρογονοβόμβα και τα έκανε μαντάρα σε

τούτη την πρώτη επίσκεψη σοβιετικού ηγέτη στις ΗΠΑ.

Την επόμενη χρονιά (1960), καινούργια χρουστσιωφική γκάφα

με το αμερικανικό αναγνωριστικό (διάβαζε κατασκοπευτικό)

αεροπλάνο U-2, που καταρρίπτεται κάπου στη Ρωσία για

να συλληφθεί ο πιλότος ως κατάσκοπος. Μια κοινότοπη ιστορία

που επαναλαμβάνεται κάθε μέρα, την κάνουν βούκινο για να

φοβηθούν οι Αμερικανοί και να μην ξαναστείλουν εναέριους κατασκόπους!

Ακολουθούν τρεις απανωτές κρίσεις: Η μια στις αρχές

της δεκαετίας του ’60 με αφορμή τον εμφύλιο πόλεμο στο

Κονγκό (ο προοδευτικός Πατρίς Λουμούμπα θα γίνει μαύρος

θρύλος), η άλλη με αφορμή το χτίσιμο του τείχους του Βερολίνου

το 1961 και η τρίτη και φαρμακερή, που παραλίγο να οδηγήσει

στον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, με αφορμή την πυραυλική

κρίση στην Κούβα τον Οκτώβριο του 1962, που θα την δούμε

εκτενέστερα όταν μιλήσουμε για την κουβάνικη επανάσταση.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έρχεται και η κρίση με την

Κίνα τον ίδιο καιρό. Ο Χρουστσιώφ αρνείται να βοηθήσει οικονομικά

και τεχνικά τον Μάο, κι αυτός θυμώνει, με το δίκιο του.

Δεν παίρνει όμως υπ’ όψη πως το 1962 η μέχρι τότε σταθερά

ανερχόμενη ρωσική οικονομία αρχίζει ξαφνικά να κάμπτεται. Και

θα συνεχίσει να κάμπτεται μέχρι την τελική πτώση της κατά

την δύση του υπαρχτού σοσιαλισμού. Όλα οδηγούν τον Χρουστσιώφ

στην παραίτηση απ’ τις ευθύνες του στην ΚΕ, «λόγω

25

γήρατος και ασθενείας», όπως ανακοινώθηκε επισήμως. Στην

πραγματικότητα, τον υποχρεώνουν οε παραίτηση την 16 Οκτωβρίου

1964. Ο Μπρέζνιεφ, που θα τον διαδεχτεί, θα αποδειχτεί

χειρότερος.

Ο Χρουστσιώφ θα παραμείνει Γενικός Γραμματέας της ΚΕ

του ΚΚ της ΕΣΣΔ για ένδεκα χρόνια, από το 1953 μέχρι το

1964. Είναι τα πιο κρίσιμα μεταπολεμικά χρόνια. Ο Ψυχρός

Πόλεμος θα λήξει ημιεπισήμως το 1954. Αλλά σε έξι χρόνια, το

1960, θα αρχίσει επισήμως ο πόλεμος του Βιετνάμ. Κατά τη

χρουστσιωφική περίοδο, θα εμφανιστούν και άλλα επαναστατικά

και απελευθερωτικά κινήματα Η ειρηνική συνύπαρξη τα ευνοεί

Κατά κάποιον τρόπο, η επανάσταση αποκεντρώνεται αυτή την

περίοδο. Εγκαταλείπει τη Σοβιετική Ένωση και αρχίζει να περιφέρεται

ανά τον κόσμο.

26

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ

1. Ο διπλός πόλεμος της Ινδοκίνας

Ινδοκίνα ονόμασαν οι Ευρωπαίοι τη χερσόνησο που εκτείνεται

στα νότια της Κίνας και στα ανατολικά της Ινδίας, για να δηλώσουν

με τη σύνθετη λέξη πως αυτή η μεγάλη περιοχή της

Νοτιοανατολικής Ασίας είναι ένα γεωγραφικό και κυρίως πολιτιστικό

μείγμα από Κίνα και Ινδία

Η Ινδοκίνα περιλαμβάνει τα κράτη: Βιρμανία, Ταϊλάνδη,

Μαλαισία, Σινγκαπούρη, Λάος, Καμπότζη και Βιετνάμ. Επειδή

όμως τη λέξη Ινδοκίνα την εφεύραν οι Γάλλοι όταν είχαν

ήδη καταχτήσει την ανατολική πλευρά της χερσονήσου (Λάος,

Καμπότζη, Βιετνάμ), οι Αγγλοι που κατείχαν τη δυτική πλευρά,

την ευρισκόμενη πλησιέστερα προς τη «δική τους» Ινδία,

χρησιμοποιούσαν πάντα τη λέξη Ινδοκίνα με μια πολύ στενότερη

έννοια, στην οποία δεν συμπεριλαμβάνεται η «δική τους»

Ινδοκίνα, δηλαδή η Βιρμανία, η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία και η

Σινγκαπούρη.

Έτσι, όταν οι Γάλλοι έλεγαν Ινδοκίνα εννοούσαν ολόκληρη

τη χερσόνησο, που ήταν κτήση αγγλική στα δυτικά και γαλλική

στα ανατολικά, προφανώς για να υποδηλώσουν πως δεν παραιτήθηκαν

από την παλιά ιδέα να αφαιρέσουν από τους άγγλους

αποικιοκράτες τις «δικές τους» κτήσεις στην περιοχή, κι όταν

οι Αγγλοι έλεγαν Ινδοκίνα δεν παρέλειπαν να προτάξουν τον

περιοριστικό προσδιορισμό Γαλλική.

Στη δυτική (αγγλική) περιοχή της χερσονήσου κυριαρχούν

27

μάλλον τα ινδικά παρά τα κινέζικα πολιτιστικά χαρακτηριστικά.

Αυτά κυριαρχούν στην ανατολική (γαλλική) πλευρά. Όμως, σ’

ολόκληρη τη χερσόνησο η ανάμειξη των λαών και των πολιτισμών

είναι τόσο μεγάλη, που θα ήταν αδύνατο η επιστήμη της

εθνολογίας να προσδιορίσει με ακρίβεια τα ειδικά εθνολογικά

γνωρίσματα της κάθε περιοχής χωριστά.

Ωστόσο, αυτά υπάρχουν. Καθορίζονται από την αναλογία,

ας το πούμε έτσι, του ινδικού και του κινέζικου πολιτισμού που

έχει το μείγμα σε κάθε περιοχή και που διαμορφώνει τους τοπικούς

πολιτισμούς. Που όλοι έχουν ένα κανό γνώρισμα είναι έντονα

επηρεασμένοι από το βουδισμό. Ακόμα και σε περιοχές όπου ο

βουδισμός δεν είναι η κυρίαρχη θρησκεία

Ο βουδισμός είναι μεν ινδικό δημιούργημα, αίρεση του ινδουισμού

κατά κάποιον τρόπο, ευδοκίμησε όμως κυρίως στην

Κίνα, για να κατασταλάξει με τους αιώνες στην κοιλιά της Ασίας,

την Ινδοκίνα, κι από ’κεί να κρεμάσει και να στάξει πιο κάτω,

στην Ινδονησία, τα από πολιτιστικής απόψεως αυστραλοϊνδοκινέζικα

νησιά στα νότια της Ινδίας (Σουμάτρα, Ιάβα, Βόρνεο,

Κελέβη, κλ,π). Αυτά τα μετέωρα ανάμεσα σε δυο ηπείρους νησιά

αποτελούν, τρόπον τινά, τα σκαλοπάτια για το πέρασμα από

την Ασία στην Αυστραλία. Τα περισσότερα ήταν ολλανδικές

αποικίες μέχρι το 1945 που αρχίζει η κατάρρευση της αποικιοκρατίας

σ’ όλον τον κόσμο.

Ο πρώτος και ο δεύτερος πόλεμος της Ινδοκίνας (ο δεύτερος

λέγεται ειδικότερα πόλεμος του Βιετνάμ) είναι η πιο εντυπωσιακή,

σε διεθνές επίπεδο, συνέπεια του αγώνα των λαών για το

διώξιμο των αποικιοκρατών και την εθνική κυριαρχία Ο πρώτος

πόλεμος της Ινδοκίνας, στον οποίο εμπλέκονται μόνο οι

Γάλλοι, για να φαν τελικά τα μούτρα τους στο Ντιέν Μπιέν

Φου στις 7 Μαΐου 1954, δεν είναι παρά το πρελούντιο του

δευτέρου πολέμου της Ινδοκίνας (του πολέμου του Βιετνάμ) που

θα τον διεξαγάγουν οι διάδοχοι των Γάλλων στην περιοχή, οι

Αμερικανοί. Μόνοι τους μεν, αλλά ως εντολοδόχοι ολόκληρου

του «ελεύθερου κόσμου», όπως λεγόταν άλλοτε ολόκληρος ο

καπιταλιστικός κόσμος, που χρωστάει την ισχύ και τον πλούτο

του στην εκμετάλλευση των αποικιών, που προμηθεύουν τις

Μητροπόλεις με πρώτες βιομηχανικές ύλες. Εξ ου και το ενδιαφέρον

της Δύσης για τις υπανάπτυχτες μεν, πλούσιες δε περιο

28

χές του λεγάμενου «Τρίτου Κόσμου». Που λέγεται έτσι γιατί έπεται

του Πρώτου (του καπιταλιστικού) και του Δεύτερου (του σοσιαλιστικού),

χωρίς να είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά μια

ερμαφρόδιτη κατάσταση, τοποθετούμενη μεταξύ υπανάπτυχτου

σοσιαλισμού και ακόμα πιο υπανάπτυχτου καπιταλισμού. Όπως

περίπου η Ελλάδα, που, βέβαια, δεν ανήκει στον Τρίτο Κόσμο,

διότι ανήκει στον... δικό της μυθικό κόσμο.

Οι Γάλλοι βάζουν πόδι στη Γαλλική Ινδοκίνα το 1858 και

ολοκληρώνουν την εγκατάστασή τους εκεί σαν αποικιοκράτες

το 1893. Δηλαδή, τους χρειάζονται 35 χρόνια για να κανονίσουν

τους λογαριασμούς τους, αφενός με τους Άγγλους, που διεκδικούν

την ίδια περιοχή, και αφετέρου με τους βασιλιάδες πανάρχαιων

κρατών με εξαιρετικά αναπτυγμένο πολιτισμό, παντελώς

άσχετο με τον δυτικό, τον μονίμως προσανατολισμένο προς

την πάση θυσία οικονομική ανάπτυξη, που ο ανατολικός την

περιφρσνούσε ανοήτως μέχρι τη λήξη του πολέμου το 1945. Οπότε

οι ασιατικοί λαοί αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως δεν μπορούν

να αντιμετωπίσουν τους Δυτικούς με την προσευχή και τη

βουδιστική ενδοστρέφεια

Μπορεί οι βουδιστές και οι ινδουιστές να απεχθάνονται τον

πόλεμο, όπως περίπου και οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, όμως ο

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, που είναι όντως παγκόσμιος και

συνεπώς αφορά τους πιστούς όλων των θρησκειών όλου του

κόσμου και όχι μόνο εκείνους της θρησκείας της αγάπης, που

ήταν σχεδόν πάντα θρησκεία του μίσους, θα τους δώσει να

καταλάβουν πως, απ’ το 1939, τα οικονομικά και τα συναρτημένα

μ’ αυτά πολιτικά προβλήματα έχουν γίνει παγκόσμια και

συνεπώς οι τοπικοί πολιτισμοί με τις ιδιομορφίες τους οφείλουν

να συμμορφωθούν προς τα διεθνώς κρατούντα, αν δεν θέλουν

να εξαφανιστούν εντελώς. Ο καιρός της εθνικής ενδοσκόπησης

έχει περάσει διά παντός το 1945 που τελειώνει ο πόλεμος - παντού

στον κόσμο, ακόμα και στον βουδιστικό κόσμο, εκτός απ’ τον

ελληνορθόδοξο κόσμο, που συνεχίζει να ομφαλοσκοπεί με καθαρά

βουδιστικό τρόπο.

Εκτός απ’ το νότιο τμήμα του Βιετνάμ, που οι Γάλλοι το

λεν Κοχινκίνα, και που είναι γαλλική αποικία απροσχημάτιστα,

οι άλλες περιοχές της Γαλλικής Ινδοκίνας είναι «αυτόνομα»

βασίλεια, που το καθένα έχει διαφορετικό βαθμό εξάρτησης από

29

τη Γαλλία. Οι Γάλλοι μιμούνται επ’ αυτού τους Αγγλους, που

είχαν μια μεγάλη ποικιλία διοικητικών αποικιοκρατικών συστημάτων,

ώστε να μπορούν να προσαρμόζονται στις πολιτιστικές

ιδιαιτερότητες του κάθε υποταγμένου λαού χωριστά κι έτσι αυτός

να νιώθει λιγότερο υποταγμένος. Αλλο να σε «βολεύουν» με σάλιο,

κι άλλο χωρίς σάλιο, αν και το αποτέλεσμα είναι έτσι κι

αλλιώς το ίδιο.

Έτσι, το 1893 προκύπτει η Ένωση της Ινδοκίνας, που περιλαμβάνει

την Κοχινκίνα (το νοτιότερο και πλουσιότερο άκρο του

Βιετνάμ, το τμήμα που αργότερα θα γίνει γνωστό σαν Νότιο

Βιετνάμ), τα βασίλεια του κεντρικού και του βόρειου Βιετνάμ

και τα βασίλεια του Αάος και της Καμπότζης. Αυτά τα υποταγμένα

στους Γάλλους κράτη συμμετέχουν σε μια ομοσπονδιακή

κυβέρνηση με επικεφαλής τον Γάλλο Γενικό Κυβερνήτη, που φυσικά

δεν εκλέγεται αλλά διορίζεται. 'Οχι από το υπουργείο Εξωτερικών

της Γαλλίας, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά από το

υπουργείο Εμπορίου! Καθαρά πράματα, οι γάλλοι αποικιοκράτες.

Με το εμπόριο έχουν σχέση οι αποικίες, απ’ το υπουργείο

Εμπορίου διοικούνται.

Τούτη η μπάσταρδη κατάσταση θα κρατήσει 47 χρόνια, απ’

το 1892 μέχρι το 1940, τη χρονιά που οι Ιάπωνες καταλαμβάνουν

και τη γαλλική και την αγγλική Ινδοκίνα και διώχνουν και

τους Γάλλους και τους Αγγλους, για να πάρουν τη θέση τους

σαν αποικιοκράτες. Η αγγλική αποικία Ταϊλάνδη είναι τώρα απροσχημάτιστα

σύμμαχος των Ιαπώνων κι αυτή κυρίως θα διεκπεραιώσει

τη δουλειά σ’ ολόκληρη την Ινδοκίνα, γαλλική και αγγλική,

για λογαριασμό της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου.

Ωστόσο, η Γαλλική Ινδοκίνα θα επηρεαστεί ελάχιστα από την

ιαπωνική κατάχτηση. Διότι η γαλλική δωσιλογική κυβέρνηση του

Βισύ υπό τον Πεταίν είναι σύμμαχος του Αξονα (που ενώνει τη

Ρώμη, το Βερολίνο και το Τόκιο). Αλλά το Μάρτιο του 1945 η

γαλλική κυβέρνηση του Βισύ καταρρέει μαζί μ’ όλους τους άλλους

αξονικούς συμμάχους και οι Ιάπωνες, που ακόμα δεν έχουν

φάει στο κεφάλι την ατομική βόμβα, θα κλείσουν σε στρατόπεδα

συγκέντρωσης όλους τους Γάλλους που βρίσκονται στην Ινδοκίνα

και θα ανακηρύξουν αυτόνομο το κράτος του Βιετνάμ,

αυτοί, οι καταχτητές!

Ωστόσο, το εν λόγω ιδιόμορφο καθεστώς μιας ανεξαρτησίας

30

υπό ιαπωνικήν επιτήρηση και εξάρτηση, θα καταρρεύσει πολύ

σύντομα, τον Αύγουστο του 1945, με τη συνθηκολόγηση της

Ιαπωνίας. Τότε ακριβώς, μέσα στη γενική αναμπουμπούλα, ο Χο

Τσι Μινχ, αρχηγός του κόμματος των Βιετμίνχ, καταλαμβάνει

την εξουσία στο Βόρειο Βιετνάμ και ανακηρύσσει τη Δημοκρατία

του Βιετνάμ, που σκοπεύει να συμπεριλάβει και το Νότιο

Βιετνάμ. Που όμως προλαβαίνουν και το ξαναβάζουν στο χέρι

οι Γάλλοι Με τις οδηγίες του στρατηγού Ντε Γκωλ αυτή τη

φορά οι Γάλλοι τρέχουν στην Ινδοκίνα με τη γλώσσα έξω, τρέμοντας

απ’ το φόβο πως θα χάσουν τις παλιές αποικίες τους

στη Νοτιοανατολική Ασία

Τα βασίλεια του Λάος και της Καμπότζης δεν θα θελήσουν

να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Βιετνάμ και ξαναϋποτάσσονται

χωρίς μεγάλη δυσκολία στους Γάλλους. Και τούτο

διότι η παλιά Γαλλική Ένωση υποτίθεται πως θα λειτουργούσε

στο εξής σαν Ομοσπονδία της Ινδοκίνας, στα πλαίσια της οποίας

το ήδη αυτονομημένο Βόρειο Βιετνάμ υποτίθεται πως θα έμενε

αυτόνομο κράτος στο οποίο θα συμπεριλαμβανόταν και το

Νότιο Βιετνάμ, όπου η εξουσία του Χο Τσι Μινχ δεν ήταν αρκετά

ισχυρή.

Όμως, η δημιουργία της ομοσπονδίας καθυστερούσε. Μέχρι

να αποδειχτεί τελικά πως οι Γάλλοι δεν είχαν καμιά πρόθεση

να τη δημιουργήσουν. Μπλόφαραν για να κερδίσουν χρόνο. Κι

έτσι το 1946, που αρχίζει ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ελλάδα,

αρχίζουν και οι εχθροπραξίες ανάμεσα στους Γάλλους και τους

Βιετμίνχ του Βιετνάμ, Βορείου και Νοτίου, υπό την ηγεσία του

Χο Τσι Μινχ, ενός κομουνιστή ηγέτη που θα γίνει θρύλος αργότερα

και που στη διάρκεια του πολέμου βοήθησε πολύ τους

Αγγλους και τους Αμερικανούς στον αγώνα τους κατά των Ιαπώνων

σαν ηγέτης παρτιζάνικων ομάδων και κατασκόπων στο

Βιετνάμ και αλλού.

Για δυο χρόνια, το 1949 και το 1950, ο απελευθερωτικός

πόλεμος, που αρχίζει το 1946 ο Χο Τσι Μινχ κατά των γάλλων

κατακτητών, σταματάει και η Γαλλία, ύστερα από μια σειρά

διαπραγματεύσεων υποχρεώνεται να αναγνωρίσει την αυτονομία

του Λάος, της Καμπότζης και του Βιετνάμ, Βορείου και

Νοτίου, περιοχές που μέχρι τότε τις αντιμετώπιζε σαν ενιαία

γεωγραφική ενότητα με το όνομα Ινδοκίνα Επειδή όμως οι τρεις

31

ντόπιες κυβερνήσεις που προέκυψαν δεν ήταν παρά μαριονέτες

στα χέρια των Γάλλων, ο Χο Τσι Μινχ ξαναρχίζει τον πόλεμο το

1951 και τον σταματάει ύστερα από τρία χρόνια, αφού συντρίψει

τους Γάλλους στο Ντιέν Μπιέν Φου, μια πόλη 9.000 κατοίκων

στο Βόρειο Βιετνάμ, που οι Βιετμίνχ την πολιορκούν μόνο

για 55 μέρες και στις 7 Μαΐου 1954 μπαίνουν στην υπεροχυρωμένη

πόλη και στέλνουν στον παράδεισο 3.000 γάλλους στρατιώτες

μια κι έξω. Άλλους 3.000 τους αφήνουν για πάντα ανάπηρους.

Η πανωλεθρία των Γάλλων είναι τόσο μεγάλη, τόσο εντυπωσιακή

και τόσο απροσδόκητη για ένα τόσο σπουδαίο οχυρό,

που μέσα σε λίγες μέρες καταλαβαίνουν πως η συνέχιση του πολέμου

είναι απολύτως αδύνατη. Τα μαζεύουν, λοιπόν, και φεύγουν

διά παντός από το Βιετνάμ.

Στη Σύνοδο της Γενεύης που ακολουθεί, στις 21 Ιουλίου 1954,

επικυρώνεται και τυπικά η λήξη του πολέμου - και της γαλλικής

εξουσίας στο Βιετνάμ, Βόρειο και Νότιο, (θυμίζουμε πως ο

πόλεμος της Κορέας τέλειωσε ένα χρόνο νωρίτερα, το 1953). Η

συμφωνία προβλέπει προσωρινή διχοτόμηση του Βιετνάμ σε

Βόρειο και Νότιο, με βάση τον 17ο παράλληλο, κατά τα κορεατικά

πρότυπα, με το επιχείρημα πως ο Χο Τσι Μινχ ασκεί την

εξουσία μόνο στο Βόρειο Βιετνάμ, όπου επέβαλε ντε φάκτο τη

δική του κατάσταση, ενώ στο Νότιο ο λαός δεν έχει αποφασίσει

ακόμα, και γ ι’ αυτό ακριβώς το κόψιμο της μακρόστενης χώρας

στα δυο θεωρείται προσωρινό μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών.

Και επειδή οι ηττημένοι Γάλλοι δεν θεωρούνται κατάλληλοι σαν

εγγυητές της ειρήνης στο Νότιο Βιετνάμ, το ρόλο αυτό τον

αναλαμβάνουν οι Αμερικανοί, που εγκαθίστανται εκεί σαν «εγγυητές

της ηρεμίας» το 1954, λίγο μετά την πτώση του Ντιέν

Μπιέν Φου. Σκατζάρουν τους Γάλλους. (Στην Ελλάδα οι Αμερικανοί

θα σκατζάρουν τους Άγγλους νωρίτερα, το 1947. Αρχίζοντας

απ’ την Ελλάδα - μεγάλη μας τιμή - οι Αμερικανοί θα

αυτοδιοριστούν προστάτες ολόκληρου του «ελεύθερου κόσμου»,

παντού στον κόσμο όπου διακυβεύονται τα συμφέροντα του

διεθνούς καπιταλισμού και των πολυεθνικών, που τότε περίπου

αρχίζουν να εμφανίζονται).

Ο δεύτερος πόλεμος της Ινδοκίνας, γνωστός περισσότερο σαν

πόλεμος του Βιετνάμ, θα αρχίσει κατ’ άλλους το 1960 και κατ’

άλλους το 1965, έξι, και με την άλλη χρονολόγηση ένδεκα χρό

32

νια μετά την εγκατάσταση των Αμερικανών σαν ειρηνοποιών

στο Νότιο Βιετνάμ, το 1954. Θα τελειώσει ύστερα από δέκα ή

δέκα πέντε καταστροφικά χρόνια, το 1975, με πανωλεθρία των

Αμερικανών περισσότερο εντυπωσιακή από κείνη των Γάλλων

το 1954.

Μη σας μπερδεύει η διπλή χρονολόγηση της έναρξης του πολέμου

του Βιετνάμ. Αλλοι τοποθετούν την αρχή του στη χρονιά

της εμφάνισης των Βιετκόνγκ, το 1960, και άλλοι στη χρονιά της

ένοπλης αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης, το 1965. Στα πέντε

χρόνια που μεσολαβούν, οι κομουνιστές Βιετκόνγκ μάχονται μόνο

κατά των αντικομουνιστικών Νοτιοβιετναμέζων. Δηλαδή, αυτά τα

πέντε χρόνια, ο πόλεμος είναι σαφώς εμφύλιος.

Σημειώστε πως ο πόλεμος του Βιετνάμ, όπως και να τον

χρονολογήσεις, έπεται του Ψυχρού Πολέμου, που λήγει επισήμως

το Δεκέμβριο του 1954, τότε που η αμερικάνικη Γερουσία

ψηφίζει τη μομφή κατά του Μακάρθυ και του μακαρθισμού.

Όμως, ο πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας, αυτός που κάνουν οι

βιετναμέζοι εθνικιστές και όχι μόνο οι κομουνιστές κατά των

γάλλων αποικιοκρατών, γίνεται στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου

και έχει έναν χαρακτήρα σαφώς απελευθερωτικό. Όμως,

ο δεύτερος πόλεμος της Ινδοκίνας, ή πόλεμος του Βιετνάμ, αρχίζει

σαν εμφύλιος πόλεμος μεταξύ βιετναμέζων κομουνιστών και

αντικομουνιστών και τελειώνει σαν μετωπικός απελευθερωτικός

πόλεμος κατά των αμερικανών εισβολέων.

Αν και μιλούμε για πρώτο πόλεμο της Ινδοκίνας και για

πόλεμο του Βιετνάμ, ή δεύτερο πόλεμο της Ινδοκίνας, στην

πραγματικότητα αναφερόμαστε στις δυο φάσεις ενός πολέμου

πολύ μεγάλης διάρκειας, πρώτα κατά των γάλλων αποικιοκρατών

(πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας) και στη συνέχεια κατά

των αμερικανών αποικιοκρατών (πόλεμος του Βιετνάμ, ή δεύτερος

πόλεμος της Ινδοκίνας). Ο πόλεμος του Βιετνάμ, ή δεύτερος

πόλεμος της Ινδοκίνας, θα πάψει να είναι εμφύλιος το

1965 με τη στρατιωτική επέμβαση των Αμερικανών, ένα χρόνο

μετά την παραίτηση του Χρουστσιώφ το 1964. Ο πρώτος

πόλεμος της Ινδοκίνας, γνωστός περισσότερο σαν πόλεμος της

Ινδοκίνας σκέτα, θα αρχίσει το 1946 επί Στάλιν και θα τελειώσει

το 1954, ένα χρόνο μετά το θάνατο του Στάλιν το

1953, με την πτώση του Ντιέν Μπιέν Φου. Τούτος ο σημαδια

33

κός διπλός πόλεμος που, όπως είπαμε, δεν είναι παρά ο ίδιος

πόλεμος σε δύο φάσεις, θα δώσει τον τόνο σε όλα τα μεταπολεμικά

επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα με τα οποία

ασχολείται αυτό το βιβλίο.

2. Η χώρα και ο λαός του Βιετνάμ

Μέχρι την κατάρρευση του υπαρχτού σοσιαλισμού, η Σοσιαλιστική

Δημοκρατία του Βιετνάμ (το ενωμένο μετά τη νίκη Βόρειο

και Νότιο Βιετνάμ) ήταν το τρίτο σε μέγεθος κομουνιστικό

κράτος μετά την Κίνα και την Σοβ. Ένωση, με πληθυσμό κοντά

στα 60 εκατομμύρια Τώρα είναι το δεύτερο, αν και είναι λίγο

δύσκολο να χαρακτηρίσει κανείς το σημερινό Βιετνάμ κομουνιστική

χώρα, όπως και την Κίνα, άλλωστε.

Χώρα του ζεστού και υγρού ασιατικού νότου, το Βιετνάμ

έχει μέση θερμοκρασία 23 βαθμούς Κελσίου. Το 40% της επιφάνειας

αυτού του πολύ υγρού τόπου καλύπτεται από δέντρα και

θάμνους, ανάμεσα στα οποία ο έβενος και το τηκ αποτελούν

σημαντική φυσική πηγή πλούτου. Σημειώστε πως το 18% περίπου

των δασών είναι παρθένα και σχεδόν αδιάβατα

Σ ’ αυτό, λοιπόν, το φυσικό σκηνικό θα παιχτεί μια φρικτή

τραγωδία Εδώ θα γίνει ένας απ’ τους πιο σκληρούς πολέμους

στην ανθρώπινη ιστορία, που θα κρατήσει 15 χρόνια μαζί με

την εμφύλια ουρά του, 10 χωρίς την ουρά του. Από το 1960

που εμφανίζονται οι Βιετκόνγκ ή το 1965, που επεμβαίνουν οι

Αμερικανοί, μέχρι το 1975, που ηττώνται οι Αμερικανοί και μαζί

τους οι δεξιοί Νοτιοβιετναμέζοι. Σ ’ αυτόν τον σχεδόν μυθικό

πόλεμο, ο Νάνος θα συντρίψει το Γίγαντα

Στη ζούγκλα του Βιετνάμ, που είναι σκέτος ζωολογικός κήπος,

τη μεγαλύτερη ζημιά, εκτός απ’ τους Αμερικανούς, θα την

πάθουν οι τίγρεις, οι λεοπαρδάλεις, τα τζάγκουαρ (ιαγουάροι),

τα ελάφια. Και στα ψηλά βουνά οι αρκούδες. Το στρατό των

Βιετκόνγκ θα ’λεγες πως τον ανανέωνε αδιάκοπα η γεμάτη

ζωή βιετναμέζικη ζούγκλα. Δεν είναι καθόλου δύσκολο να επιβιώσεις

στο Βιετνάμ σε καιρό πολέμου, όταν είσαι ντόπιος. Αν

δεν έχεις τίποτα άλλο να φας, πάντα θα βρίσκεις στα δέντρα

έτοιμη υγιεινή τροφή: Μπανάνες, μάνγκος, αρτοκαρπούς, πορ

34

τοκάλια, καρύδες κλπ. Κι από λαχανικά, όσα θες στις πεδιάδες.

Οι ντόπιοι, από πολύ παλιά, έκαμναν διάκριση ανάμεσα στο

βορρά με τη μεγάλη πολιτιστική παράδοση, όπου η πρωτεύουσα

Ανόι, εδώ και χίλια πεντακόσια χρόνια περίπου, θα δίνει τον

κινέζικο πολιτιστικό τόνο σ’ ολόκληρο το Βιετνάμ, στο κέντρο

όπου, από αρχαιοτάτων χρόνων, η βασιλική πρωτεύουσα Χουέ

φιλοξενούσε τη διοικητική γραφειοκρατία, και στο νότο, την

Κονχικίνα, όπως έλεγαν οι Γάλλοι το Νότιο Βιετνάμ, που ήταν

λιγάκι έξω απ’ την βιετναμέζικη πολιτιστική παράδοση.

Ο νότος είναι σχεδόν δυτικότροπος. Αναπτύχτηκε από τους

Γάλλους κατά προτεραιότητα και με ιδιαίτερη επιμέλεια, εξαιτίας

της εμπορικής του σημασίας. Οι Γάλλοι θα ανακαινίσουν ριζικά

την παλιά Σαϊγκόν, την πρωτεύουσα του Νότιου Βιετνάμ, που

σήμερα τη λεν Πόλη του Χο Τσι Μινχ. Χάρη στους γάλλους εμπόρους,

ο βιετναμέζικος νότος θα αποχτήσει έναν τυπικά αστικό

χαρακτήρα Κι αυτός είναι ένας απ’ τους βασικούς λόγους που η

επανάσταση, που ήταν αγροτική κατά το κινέζικο πρότυπο και

όχι προλεταριακή κατά το ρωσικό, ξεκίνησε από το βορρά και

επεκράτησε άνετα εκεί, για να επεκταθεί με κάποια δυσκολία στο

δυτικότροπο νότο. Στο βορρά, στη θάλασσα, πολύ κοντά στο

μεσόγειο, παραδοσιακό κατά την αρχιτεκτονική του Ανόι, την

πρωτεύουσα του Βόρειου και σήμερα του ενοποιημένου Βιετνάμ,

οι Γάλλοι θα χτίσουν, στον κόλπο του Τονκίνου, μια πολύ μοντέρνα

πόλη, τη Χαϊφόνγκ. Είναι το επίνειο του Ανόι.

Απο εθνολογικής απόψεως, το Βιετνάμ είναι σίγουρα η πιο

μπερδεμένη χώρα ολόκληρης της Ασίας. Κανείς δεν θα μπορούσε

να πει με σιγουριά τι ακριβώς σημαίνει να είσαι Βιετναμέζος,

ποιες είναι οι εθνικές σου ιδιαιτερότητες σε σχέση με τους άλλους

Ινδοκινέζους. Για χίλια χρόνια το Βιετνάμ βρισκόταν υπό

κινεζική κυριαρχία Τουλάχιστον στις πεδινές περιοχές του βορρά

οι Βιετναμέζοι δεν είναι παρά Κινέζοι. Στο κέντρο όμως

κυριαρχεί ο ινδικός πολιτισμός. Υπάρχουν ακόμα εδώ μειονότητες

«καθαρών» Ινδών. Όσο για το νότο, αυτός ήταν και παραμένει

ένα σκέτο τούτι φρούτι. Δεν λείπουν ούτε τα ευρωπαϊκά

φρούτα, οι μιγάδες. Που είναι μιγάδες και κατά τον πολιτισμό.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως ολόκληρο το Βιετνάμ είναι μια

μιγαδική χώρα Εδώ διασταυρώνονται και μπλέκουν τρεις μεγάλοι

πολιτισμοί,· ο κινέζικος, ο ινδικός και ο ευρωπαϊκός. Χωρίς

35

να λείπει και ένας τέταρτος, ο ινδονησιακός. Που είναι ινδοαυστραλιανός.

Δεν θα πέφταμε πολύ έξω αν χαρακτηρίζαμε το Βιετνάμ

«ομφαλό της γης». Κι αυτός είναι ένας απ’ τους βασικούς λόγους

που οι Γάλλοι πρώτα και οι Αμερικανοί στη συνέχεια έκαναν

ό,τι μπορούσαν για να διατηρήσουν υπό την εξουσία τους

αυτό το κομβικό από εμπορικής απόψεως σημείο της υδρογείου.

Που, επιπροσθέτως, τυχαίνει να είναι και πλούσιο σε φυσικούς

πόρους. Οι Αμερικανοί, λοιπόν, δεν πολέμησαν στο Βιετνάμ

αναίτια, ερχόμενοι εκεί από πολύ μακριά. Αλλωστε, για τον ιμπεριαλισμό

και την αποικιοκρατία όλες οι χώρες της γης συνορεύουν,

για τον απλό λόγο πως το διεθνές κεφάλαιο καταργεί

τα σύνορα και επιβάλλει έναν διεθνισμό, που εμείς οι αριστεροί

τον λέμε κοσμοπολιτισμό, για να τον ξεχωρίζουμε από το δικό

μας διεθνισμό, που είναι εντελώς διαφορετικής τάξεως και ποιότητας.

Αλλο η Διεθνής του Κεφαλαίου και οίλλο η Διεθνής των

Εργαζομένων, που δεν θα έπρεπε να ξεχωρίζουν τους εκμεταλλευτές

τους σε ντόπιους και ξένους. Και οι δυο σε εκμεταλλεύονται

εξίσου αποτελεσματικά.

Οι ηθικές αξίες και τα μεταφυσικά δόγματα των Βιετναμέζων

διαμορφώθηκαν κυρίως υπό την επίδραση του ταοϊσμού και του

κομφουκιανισμού. Ωστόσο, πολύ μεγάλο ρόλο θα παίξει και ο

βουδισμός. Κυρίως αυτός της τάσης της Μαχαγιάνα (του Μεγάλου

Οχήματος), ας πούμε ο εκλαϊκευμένος και εκκοσμικευμένος,

που διαφέρει απ’ τον άλλο, την τάση της Χιναγιάνα (του Μικρού

Οχήματος), που βρίσκεται πιο κοντά στη βουδιστική ορθοδοξία

Επί πληθυσμού 60 εκατομμυρίων περίπου, οι Βιετναμέζοι

Μαχαγιάνα βουδιστές είναι γύρω στα 7 εκατομμύρια, πάρα πολύ

καλά οργανωμένοι. Δύο εκατομμύρια Βιετναμέζων, κυρίως στο

νότο, είναι καθολικοί. Ενώ όλος ο κόσμος, σ’ όποια θρησκεία κι

αν ανήκει, λατρεύει με πάθος τους πεθαμένους προγόνους. Συνεπώς

έχουμε στο Βιετνάμ και μια ανεπίσημη παραλλαγή του

ιαπωνικού Σιντοϊσμού, της προγονολάτρίας.

Σημειώστε το και πέστε το στους αντικομουνιστές για να το

χρησιμοποιήσουν στην αντικομουνιστική τους προπαγάνδα, αν

παραστεί ανάγκη στο μέλλον, γιατί σήμερα δεν υπάρχει τέτοια

ανάγκη, πως οι ντόπιοι καθολικοί θα πάθουν μεγάλη νίλα στη

διάρκεια του πολέμου. Όντας φιλοδυτικοί και συνεργάτες του

36

καταχτητή, θα μαρτυρήσουν όπως δεν μαρτύρησαν οι πρώτοι

χριστιανοί Οι προτεστάντες, ωστόσο, που είναι πολύ λίγοι, μόλις

200.000, είχαν καλύτερη τύχη. Όσο για τους ορθόδοξους,

αυτοί δεν θα πάθουν απολύτως, μα απολύτως τίποτα. Διότι

απλούστατα δεν υπάρχουν ορθόδοξοι στο Βιετνάμ.

Όλες ανεξαίρετα οι θρησκείες και τα δόγματα, ντόπια και

ξένα, θα τεθούν υπό απαγόρευση από τους κομουνιστές όταν

νικήσουν το 1975 και ενώσουν το Βόρειο με το Νότιο Βιετνάμ.

Ο σοφός Χο Τσι Μινχ, που έλεγε πως τη ζημιά στο λαό δεν την

κάνει ο Θεός, αλλά οι επι της γης εκπρόσωποί του, οι παπάδες,

δεν ζει πια το 1975 που θ’ αρχίσει το κυνήγι των θρησκευομένων.

θ α πεθάνει το 1969. Ο σοφός Χο Τσι Μινχ έλεγε πως αντί

να διώκεις την πίστη στο θεό, είναι καλύτερα να διώκεις μόνο

τους αντιδραστικούς παπάδες, όχι όλους τους παπάδες. Όμως

οι διάδοχοί του θα διώξουν, άλλους περισσότερο άλλους λιγότερο,

τους οπαδούς όλων των θρησκειών και όλων των δογμάτων,

όχι μόνο τους αντιδραστικούς παπάδες. Ένα εκατομμύριο

Βιετναμέζοι, καθολικοί κατά το πλείστον, προλαβαίνουν και εγκαταλείπουν

διά παντός τη χώρα στη διάρκεια του πολέμου. Βρίσκουν

καταφυγή στη Δύση, όπου η πάντα δραστήρια καθολική

εκκλησία θα κάνει ό,τι μπορεί για να τους βοηθήσει να μη χάσουν

την πίστη στο θεό. Ούτε την πίστη στην αντιχριστιανική

εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Το 70% των Βιετναμέζων είναι γεωργοί Καλλιεργούν κυρίως

ρύζι και άλλα πολλά γεωργικά προϊόντα σε μια γη εξαιρετικά

γόνιμη, κυρίως στις όχθες και τις εκβολές των πολλών ποταμών.

Αλλά η γεωργία μόνη της, χωρίς την επικουρία της βιομηχανίας,

ποτέ δεν θα ήταν δυνατόν να κάνει πλούσιο έναν λαό.

Έτσι, το πλούσιο Βιετνάμ παραμένει χώρα φτωχή.

Μεγάλο είναι το ποσοστό των Βιετναμέζων που ασχολούνται

με την αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια. Τα άςρθονα ψάρια

του κόλπου του Τονκίνου και της νότιας Σινικής θάλασσας είναι

η κύρια πηγή πρωτεΐνης για τους Βιετναμέζους. Οι Αμερικανοί

έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μην προωθούνται τα 'ψάρια

απ’ την τεραστίου μήκους βιετναμική παραλία στην ενδοχώρα

Αλλά το μόνο που κατάφεραν τελικά ήταν να τα στερηθούν

και οι ίδιοι.

Σήμερα το Βιετνάμ εξάγει μεγάλες ποσότητες αστακού, κα-

37

ραβίόας, γαρίδας και καβουριού. Εξάγει επίσης μεταλλεύματα,

που αφθονούν στο βιετναμικό υπέδαφος. Σε λίγο θα εξάγει και

υποθαλάσσιο πετρέλαιο. Παρά ταύτα το Βιετνάμ παραμένει μια

φτωχή χώρα. Διότι συνεχίζει να έχει υπανάπτυχτη βιομηχανία.

Το σημερινό καθεστώς του Βιετνάμ είναι εν πολλοίς καπιταλιστικό,

αν και αυτοχαρακτηρίζεται κομουνιστικό. Τα ξέρουμε

καλά αυτά τα μπερδέματα εμείς οι δυτικοί αριστεροί. Οι νόμοι

της αγοράς στο σημερινό Βιετνάμ λειτουργούν πολύ άνετα, αν

και υπό αυστηρή κρατική επιτήρηση. Το κράτος εδώ είναι κάτι

παραπάνω από επεμβατικό. Φυσικά, έχει και δικές του επιχειρήσεις.

Εν ολίγοις, το Βιετνάμ ήταν και παραμένει στα πάντα

μια μικρή Κίνα, αν και σήμερα διάκειται εχθρικά προς την Κίνα

Οι λόγοι είναι μάλλον συναισθηματικοί παρά ουσιαστικοί.

Οντας το Βιετνάμ κράτος πολύ μικρότερο απ’ την Κίνα, δυσκολεύεται

να αναπτύξει, κομουνιστικά μεταμφιεσμένα όπως στην

Κίνα, τα παλιά αυτοκρατορικά διοικητικά συστήματα Πρέπει

να σημειώσουμε πως, όπου η κομουνιστική επανάσταση ήταν

αγροτικού προσανατολισμού, ο κομουνισμός ήταν περισσότερο

πρόσχημα για τον εκσυγχρονισμό παρά πρόγραμμα για την εγκαθίδρυση

εργατικού (προλεταριακού) κράτους, που θα οδηγούσε

διά της δικτατορίας του προλεταριάτου στην αταξική κοινωνία

Ωστόσο, αν και το σημερινό κράτος του Βιετνάμ είναι τύποις

κομουνιστικό, ο πολιτικός νομιναλισμός δεν αποκλείει και ένα

κοινωνικό, αν όχι σοσιαλιστικό περιεχόμενο, που προκύπτει από

τον πάρα πολύ αυστηρό κρατικό έλεγχο της ελεύθερης αγοράς.

Στο σημερινό Βιετνάμ οι δημόσιες συγκοινωνίες είναι δωρεάν.

Και το ενοίκιο δεν ξεπερνά το 1% του μισθού. Όμως, ενώ μέχρι

το 1979 ο ρυθμός ανάπτυξης ανέβαινε, απ’ τη χρονιά αυτή και

μέχρι σήμερα κατεβαίνει, κυρίως εξαιτίας του μεγάλου «κοινωνικού

μισθού» που έχουν οι εργαζόμενοι, αλλά και των δεινών

που επεσώρευσε ο πόλεμος και που είναι ακόμα ορατά.

Το 16% του παλιού πληθυσμού σκοτώθηκε ή έγινε ανίκανο

για δουλειά λόγω βαριάς αναπηρίας. Πρόκειται για παγκόσμιο,

διαχρονικό, μακάβριο ρεκόρ. Πάντως, οι παλιοί ήρωες το παλεύουν

ακόμα Έτσι κι αλλιώς, είναι απολύτως αδύνατον να υπάρξει

στο Βιετνάμ ένας «καθαρός» καπιταλισμός, ύστερα απ’ το

θαύμα που πέτυχε ο βιετναμικός λαός, να νικήσει τον καπιταλιστή

γίγαντα

Σήμερα, πολλοί δείχνουν πρόθυμοι να βοηθήσουν το Βιετνάμ:

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, η

Ασιατική Τράπεζα Αναπτύξεως, το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των

Ηνωμένων Εθνών, οι Ιάπωνες, οι Αμερικανοί, οι Γάλλοι, οι Αγγλοι.

Χορός επενδυτών. Τα εργατικά χέρια είναι φτηνά στο Βιετνάμ.

Οι επενδυτές είναι απόλυτα σίγουροι πως, τουλάχιστον, δεν πρόκειται

να χάσουν τα χρήματά τους επενδύοντας στο Βιετνάμ.

Εγγύηση αποτελεί το έδαφος, το υπέδαφος, η θάλασσα και κυρίως

η υποδειγματική εργατικότητα και το πείσμα των Βιετναμέζων.

Αλλά και η φτώχεια τους. Ένα δεύτερο, αναπτυξιακό αυτή τη

φορά θαύμα μετά το πρώτο, το πολεμικό, είναι κάτι περισσότερο

από πιθανό στο Βιετνάμ, παρά τη δυσμενέστατη συγκυρία.

Αλλωστε, στο Βιετνάμ δεν νίκησαν οι κομουνιστές αλλά, με την

αποτελεσματική βοήθεια των κομουνιστών, ο πεινασμένος και

βασανισμένος λαός, του οποίου τον πλούτο έκλεβαν ασύστολα

οι εξ ορισμού άρπαγες αποικιοκράτες.

Στο σημερινό Βιετνάμ μπορεί ακόμα να μην τρων όλοι καλά,

όμως οι κομματικοί γραφειοκράτες φαίνεται πως τρων με μέτρο.

Συνεπώς, ενδέχεται να περισσέψει κάτι και για το λαό στο

μέλλον, όταν αυτή η χώρα των 60 εκατομμυρίων κατοίκων

αναπτύξει τη βιομηχανία της.

3. Από τους Βιετμίνχ στους Βιετκόνγκ

θα ήταν δύσκολο να πει κανείς πότε αρχίζει ο πόλεμος του

Βιετνάμ. Μερικοί βιετναμέζοι εθνικιστές λεν, υπερβάλλοντας

ολοφάνερα, πως αρχίζει το 1857, τη χρονιά που ο γάλλος ναύαρχος

του στόλου της Απω Ανατολής Ρίγκό Ζενουγί παίρνει εντολή

να καταλάβει τη χώρα, πράγμα που θα γίνει σταδιακά, αρχίζοντας

απ’ το 1857 για να ολοκληρωθεί η κατάχτηση μέσα σε

σαράντα περίπου χρόνια, κατά τα οποία οι γάλλοι στρατιώτες

αλλά και οι ιεραπόστολοι που τους ακολουθούν δεινοπαθούν

από μια αυθόρμητη και ανοργάνωτη αντίσταση, που εμφανίζεται

εξ αρχής. Το Βιετνάμ δεν είναι πρωτόγονη χώρα, για να

δελεάζονται οι κάτοικοι με χαϊμαλιά και χάντρες. Το Βιετνάμ

έχει πολιτιστική παράδοση 1.500 ετών. Ωστόσο, η αρχική, αυθόρμητη

αντίσταση αρχίζει να κάμπτεται σιγά σιγά χάρη στα

39

προνόμια που δίνουν οι αποικιοκράτες οτους ντόπιους άρχοντες.

Πολλά χρόνια αργότερα, το 1925, ο δάσκαλος Θάι Χοκ, 23

χρόνων τότε, ιδρύει το Επαναστατικό Κόμμα του Βιετνάμ που

ενεργεί με τρόπους καθαρά τρομοκρατικούς, κυρίως μέσω των

Βιετναμέζων που υπηρετούν ως στρατιώτες στα γαλλικά φρούρια.

Σ ’ ένα απ’ αυτά, στις 9 Φεβρουάριου 1930, οι ντόπιοι στρατιώτες

που υπηρετούν στο γαλλικό αποικιακό στρατό σφάζουν

όλους τους γάλλους αξιωματικούς της μονάδας. Όμως, συλλαμβάνονται

αμέσως και εκτελούνται επί τόπου. Ακολουθεί ένα

φοβερό κύμα διωγμών και ο νεαρός θ ά ι Χοκ μαζί με 12 συντρόφους

του σφάζονται σαν αρνιά, για να γίνουν οι πρώτοι

ήρωες ενός απελευθερωτικού αγώνα μεγάλης διάρκειας, που ίσως

θα μπορούσαμε να πούμε πως αρχίζει το 1925, με τον θ ά ι Χοκ.

Αυτή τη σημαδιακή για το Βιετνάμ χρονιά, το 1925, εμφανίζεται

στο προσκήνιο και η πιο σημαντική προσωπικότητα στην

ιστορία του νεότερου Βιετνάμ, ο Νγκουγιέν Αι Κουόκ, που θα

γίνει διεθνώς γνωστός με το ψευδώνυμο Χο Τσι Μινχ. θ α το

πάρει το 1943. Τον Ιούνιο του 1925, ο Χο Τσι Μινχ θα ιδρύσει

στην Καντόνα, όπου ζει εξόριστος, την Επαναστατική Κίνηση

Νέων του Βιετνάμ, απ’ την οποία θα προκύψει το 1930, με την

ένωση πολλών κομουνιστικών ομάδων, το Κομουνιστικό Κόμμα

Την ίδια χρονιά (1930) αυτός ο πρώην ναυτικός, που το 1917

θα εγκατασταθεί για μερικά χρόνια στο Παρίσι, όπου και θα

γίνει μέλος του ΚΚ Γαλλίας, θα οργανώσει στο Βιετνάμ μια

αγροτική εξέγερση κατά των Γάλλων και θα γίνει σκοτωμός

μεγάλος, ο πιο μεγάλος μέχρι τότε. Μέσα σε πέντε χρόνια, από

το 1925 μέχρι το 1930 και κάτω απ’ τη σαφέστατη επίδραση

της Οχτωβριανής Επανάστασης, οι Βιετναμέζοι θα περάσουν απ’

την αναρχική δράση του θ ά ι Χοκ στην οργανωμένη δράση του

Χο Τσι Μινχ, του «Ασιάτη Λένιν», όπως θα τον πουν.

Στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το Βιετνάμ είναι

μεν υπό ιαπωνική κατοχή, διοικείται όμως απ’ τους Γάλλους

της φιλοναζιστικής κυβέρνησης του Βισύ του στρατηγού Πεταίν.

Τα πρώτα χρόνια του πολέμου ο Χο Τσι Μινχ ζει εξόριστος στη

νότια Κίνα κι εκεί θα δημιουργήσει το Βιετμίνχ, ένα ενιαίο, πολυκομματικό,

αντιστασιακό κατά των ιαπώνων καταχτητών του

Βιετνάμ μέτωπο αποτελούμενο από πολλές και διάφορες πατριωτικές

ομάδες. Φυσικά, οι εν λόγω ομάδες καθοδηγούνταν

40

απ’ το Κομουνιστικό Κόμμα, όπως συνέβαινε και με το δικό

μας ΕΑΜ. Ο θρυλικός στρατηγός Γκιάπ, ο μεγάλος ήρωας του

Ντιέν Μπιέν Φου αλλά και του πολέμου του Βιετνάμ, στα πλαίσια

του Βιετμίνχ θα οργανώσει ένα ισχυρό, αντιστασιακό κατά

των ιαπώνων καταχτητών αντάρτικο σώμα, κάτι σαν τον δικό

μας ΕΛΑΣ.

Όλα, λοιπόν, είναι έτοιμα για την κατάληψη της εξουσίας

από το πολυσυλλεκτικό κόμμα Βιετμίνχ στο βόρειο Βιετνάμ, ας

πούμε το κυρίως ειπείν Βιετνάμ, το παραδοσιακό από πολιτιστικής

απόψεως Βιετνάμ, αυτό που έχει επηρεαστεί λιγότερο

από τους Γάλλους και περισσότερο απ’ τους Κινέζους. Και έτσι,

στις 22 Αυγούστου 1945 ο Χο Τσι Μινχ σχηματίζει μετωπική

κυβέρνηση στο Ανόι. Τη θεωρεί κυβέρνηση ολόκληρου του Βιετνάμ,

και του Νότιου. Και στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 κηρύσσει τη

χώρα ελεύθερη και αυτεξούσια Ολόκληρη τη χώρα, βόρεια και

νότια Όμως, στο Νότιο Βιετνάμ οι Γάλλοι, χωρίς την επιτήρηση

των Ιαπώνων πια, ξαναπαίρνουν την εξουσία στα χέρια τους

κι έτσι δεν καθίσταται δυνατόν να γίνει από τότε αυτεξούσιο

ολόκληρο το Βιετνάμ. Το Νότιο θα παραμείνει στα χέρια των

Γάλλων. Κι από ’δώ αρχίζουν τα προβλήματα

θα ακολουθήσει ο λεγόμενος πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας,

που πρέπει να τον διαστέλλουμε σαφώς από τον δεύτερο πόλεμο

της Ινδοκίνας, ή πόλεμο του Βιετνάμ, όπως λέγεται αλλιώς,

που έχει εξαιρετικές ιδιομορφίες και δεν είναι απλά ένας ακόμα

αντιαποικιοκρατικός πόλεμος. Ο πόλεμος της Ινδοκίνας, που από

τον πόλεμο του Βιετνάμ και μετά θα λέγεται πρώτος πόλεμος

της Ινδοκίνας για να ξεχωρίζει από τον εντελώς διαφορετικό

δεύτερο πολεμο της Ινδοκίνας, ή πόλεμο του Βιετνάμ, δεν είναι

παρά μια σύγκρουση ανάμεσα στους γάλλους αποικιοκράτες και

τους βιετναμέζους πατριώτες, που θα τελειώσει με τη συντριβή

των πρώτων στο Ντιέν Μπιέν Φου από τον ιδιοφυή στρατηγό

Γκιάπ στις 7 Μαΐου 1954. Ο πόλεμος του Βιετνάμ όμως κατ’

ουσίαν είναι μια λυσσώδης επίθεση του Πρώτου, του καπιταλιστικού

Κόσμου, κατά του Τρίτου, του υπανάπτυχτου Κόσμου,

που πρέπει να παραμείνει υπανάπτυχτος προκειμένου να συνεχίσει

την ανάπτυξή του ο Πρώτος, απομυζώντας τις αναγκαίες

πρώτες ύλες για την ανάπτυξή του από τον υπανάπτυχτο, που

πρέπει να παραμείνει υπανάπτυχτος γ ι’ αυτό ακριβώς.

41

Μέχρι το 1954 ο πόλεμος κατά των Γάλλων, που συνεχίζεται

με διαλείμματα και σκαμπανεβάσματα απ’ το 1925, δεν διαφέρει

από τους συνηθισμένους αντιαποικιοκρατικούς πολέμους.

Και ως εκ τούτου δεν θα απασχολούσε πολύ τον εκτός Βιετνάμ

κόσμο, αν δεν κατέληγε στην άκρως εντυπωσιακή συντριβή των

Γάλλων στο Ντιέν Μπιέν Φου και, κυρίως, αν δεν κινητοποιούσε

τα εξαρτημένα ανακλαστικά του κεφαλαίου σ’ όλον τον κόσμο.

Μόλις τώρα οι αποικιοκράτες καταλαβαίνουν πως το αποικιοκρατικό

τους σύστημα κλονίζεται συθέμελα στις αποικίες. Το Ντιέν

Μπιέν Φου θα γίνει κάτι σαν σήμα κατατεθέν του αγώνα κατά

της αποικιοκρατίας παντού στον κόσμο. Όμως, τα πολύ σοβαρά

δεν έχουν αρχίσει ακόμα στο Βιετνάμ. Ο πρώτος πόλεμος της

Ινδοκίνας δεν είναι ο πόλεμος του Βιετνάμ, είναι το πρελούντιο

σ’ αυτόν τον τερατώδη πόλεμο.

Οι μελετητές αντιμετωπίζουν με άλλα κριτήρια τον πρώτο

πόλεμο της Ινδοκίνας, που θα μπορούσε να λέγεται και πρώτος

πόλεμος του Βιετνάμ. Αυτός, ο πρώτος πόλεμος, δεν χωρίζεται

σαφώς χρονολογικά απ’ τις πάμπολλες προηγούμενες εξεγέρσεις,

απ’ το 1925 και μετά. Ωστόσο, τον ονομάζουν πρώτο πόλεμο

της Ινδοκίνας και όχι πρώτο πόλεμο του Βιετνάμ, για να τονίσουν

τον αμιγώς αντιγαλλικό του προσανατολισμό. Ινδοκίνα δεν

είναι μόνο το Βιετνάμ. Αλλωστε, ο πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας,

αν και διεξάγεται κι αυτός κυρίως στο έδαφος του Βιετνάμ,

έχει για τους Γάλλους τη σημασία της προστασίας των συμφερόντων

τους όχι μόνο στο Βιετνάμ αλλά και στην πέραν του

Βιετνάμ ευρύτερη περιοχή της Γαλλικής Ινδοκίνας. Η γαλλική

στρατηγική για την αντιμετώπιση των επαναστατών στο Βιετνάμ

είναι σχεδιασμένη μ’ αυτή την προοπτική.

Αντίθετα, ο πόλεμος του Βιετνάμ, εκτός από πόλεμος κατά

των Αμερικανών είναι και εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στους

Βορειοβιετναμέζους και τους Νοτιοβιετναμέζους. Είναι επίσης

και σύγκρουση ανάμεσα στους κομουνιστές, φιλοκομουνιστές και

προοδευτικούς γενικότερα, απ’ τη μια, και τους Αμερικανούς

και τους Νοτιοβιετναμέζους δεξιούς, απ’ την άλλη. Σημειώστε

πως πρόκειται για πόλεμο που, τουλάχιστον στη δεύτερη φάση

του, από το 1965 μέχρι το 1975, δεν τον επεζήτησαν οι Βιετναμέζοι,

αλλά μεθοδεύτηκε από τους Αμερικανούς με την προοπτική

να παραμείνει εντοπισμένος στην ελεγχόμενη από τους

42

κομουνιστές ανατολική πλευρά της χερσονήσου της Ινδοκίνας,

στο Βιετνάμ δηλαδή, αν και αργότερα θα επεκταθεί στην Καμπότζη

και στο Λάος. Οι Αμερικανοί επεμβαίνουν στρατιωτικά

στο Βιετνάμ, για να σβήσουν την κομουνιστική φωτιά στην αρχική

της εστία, ώστε να μη γίνει παρανάλωμα του κομουνιστικού

πυρός, που στη φαντασία τους ελάχιστα διαφέρει από το

πυρ της κολάσεως, ολόκληρη η Νοτιοανατολική Ασία, και ίσως

αργότερα και ολόκληρη η Ασία

Όπως ήδη είπαμε, ο πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας είναι

πόλεμος των κατακτημένων Βιετναμέζων κατά των κατακτητών

Γάλλων. Αντίθετα, ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι πόλεμος

του αυτόνομου Βόρειου Βιετνάμ κατά του μισοαυτόνομου Νότιου,

που τώρα ελέγχεται από τους Αμερικανούς, που αντικατάστησαν

τους Γάλλους. Όμως, το Νότιο Βιετνάμ δεν ελέγχεται

καθ’ ολοκληρίαν από τους Αμερικανούς, αλλά και από την ισχυρή

ντόπια άρχουσα τάξη, που συνεργάστηκε καλά και με τους

Γάλλους. Συνεπώς, ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι ένας διπλός

πόλεμος: Απελευθερωτικός, όσον αφορά τον αγώνα κατά των

Αμερικανών και εμφύλιος, όσον αφορά τον αγώνα των Βορειοβιετναμέζων

κατά των Νοτιοβιετναμέζων.

Ωστόσο, δεν έχουμε να κάνουμε εδώ με έναν «παραδοσιακό»

εμφύλιο πόλεμο. Διότι οι Νοτιοβιετναμέζοι διαφέρουν αρκετά

από εθνολογικής απόψεως από τους Βορειοβιετναμέζους, τους

κυρίως ειπείν Βιετναμέζους. Οι Νοτιοβιετναμέζοι είναι εν πολλοίς

δυτικότροποι και με έντονη τη γαλλική επίδραση. Η γαλλική

αποικιοκρατία υπολόγιζε πολύ στους πολλούς ντόπιους συνεργάτες

της στο Νότιο Βιετνάμ, στους οποίους παραχωρεί πάρα

πολύ σημαντικά προνόμια, φανερά και καθαρά και όχι αφανώς

και από το παρασκήνιο, όπως κάνει η αγγλική αποικιοκρατία,

που ενεργεί με διαφορετικό στυλ. Οι Γάλλοι πιστεύουν πως κάποτε

οι ντόπιοι θα αφομοιωθούν μαζί τους κι έτσι θα προκύψει

άκοπα μια σκορπισμένη δώθε κείθε γαλλική Αυτοκρατορία Δυστυχώς

γ ι’ αυτούς δεν μπόρεσαν να ασκήσουν και στο Βόρειο

Βιετνάμ μια ανάλογη αφομοιωτική πολιτική. Τα πράγματα έχουν

πολωθεί προ πολλού: Όσο το Νότιο Βιετνάμ εκγαλλίζεται, τόσο

το Βόρειο «εκβιετναμίζεται». Η Γαλλοΐνδοκινέζα Μαργκερίτ

Ντυράς θα περιγράψει με εκπληκτικό τρόπο αυτή την κατάσταση

στον Εραστή, που θα γίνει και ταινία

43

Ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι εντελώς μοναδικός ο’ ολόκληρη

την ιοτορία των πολέμων και από άλλη άποψη. Για πρώτη

φορά ένας πολύ μακρινός και πολύ μεγάλος λαός, οι Αμερικανοί,

εκστρατεύουν στην κυριολεξία και εισβάλλουν σε μια χώρα

στην οποία δεν έχουν εμφανή συμφέροντα και όπου δεν υποχρεώνονται

από καμιά διεθνή συνθήκη να κάνουν πόλεμο. Οι

Αμερικανοί δεν έχουν καμιά νομικής φύσεως υποχρέωση να

προστατέψουν κάποιον στο Βιετνάμ. Οι Γάλλοι έχουν ήδη αποχωρήσει

εγκαίρως και οι Νοτιοβιετναμέζοι δεξιοί προτιμούν

μάλλον τους Γάλλους για προστάτες, που τους ξέρουν καλά, παρά

τους Αμερικανούς. Αλλά οι Γάλλοι δεν μπορούν πλέον να κάνουν

τίποτα για τους φίλους τους στο Νότιο Βιετνάμ. Το ολοζώντανο

ακόμα φάντασμα του Ντιέν Μπιέν Φου τους κυνηγάει.

Τελικά, αυτό που θα προστατεύσουν οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ

είναι οι πολυεθνικές. Που εμφανίζονται κατά το τέλος του

Β' Παγκοσμίου Πολέμου και αυτόν τον καιρό (1960) αρχίζουν

να παίρνουν την τελική οργανωτική τους μορφή. Το διεθνές

κεφάλαιο από ’δώ και στο εξής θα λειτουργεί μέσα στα πλαίσια

της διεθνούς καπιταλιστικής αλληλεγγύης. Ο πόλεμος του Βιετνάμ

είναι ο πρώτος πόλεμος στην ιστορία που, διά των Αμερικανών,

διεξάγει το πολυεθνικό κεφάλαιο.

Να, λοιπόν, το εντελώς καινούργιο που φέρνει στην ιστορία

ο πόλεμος του Βιετνάμ. Φανερώνει πως κανένας περιορισμένος

και εντοπισμένος πόλεμος δεν θα ήταν δυνατόν στο εξής να αφορά

μόνο τους άμεσα εμπλεκόμενους. Από ’δώ και πέρα, όλοι οι περιφερειακοί,

τοπικοί πόλεμοι θα είναι διεθνείς κατ’ ουσίαν, με

την έννοια πως όλοι θα σχετίζονται περισσότερο με το διεθνές

παρά με το εθνικό κεφάλαιο. Τέτοιος ήταν ο ολιγοήμερος πόλεμος

στην Κύπρο, που θα ονομαστεί τουρκική εισβολή, ενώ ήταν

ΝΑΤΟική, τέτοιος ήταν ο πόλεμος στη Βοσνία, τέτοιος θα είναι

αύριο ένας πιθανός πόλεμος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία,

που θα εμφανιστεί σαν ελληνοτουρκικός μόνο για τις ανάγκες

της προπαγάνδας, ώστε να μην πάρουμε είδηση πως σκοτωνόμαστε

για συμφέροντα που δεν είναι τα δικά μας, αλλά

των πολυεθνικών.

Το οξύμωρο εδώ είναι πως, ενώ ο εντοπισμένος πόλεμος

υπερφαλάγγισε, ήδη απ’ την εποχή του Βιετνάμ, τον παραδοσιακό

εθνικισμό, στο όνομα του οποίου γίνονταν μέχρι τότε οι

πόλεμοι, ο σημερινός πολυεθνικός πόλεμος συνεχίζει να γίνεται

στο όνομα του παραδοσιακού εθνικισμού! Οι πολυεθνικές βρήκαν

τρόπο να βάζουν τα έθνη να σκοτώνονται για συμφέροντα

που δεν είναι εθνικά αλλά πολυεθνικά.

Ένα ακόμα καινοφανές στοιχείο στον πόλεμο του Βιετνάμ

είναι που δεν ξέρουμε με βεβαιότητα πότε ακριβώς αρχίζει Όλοι

οι πόλεμοι έχουν αρχή και τέλος, αλλά οι συγκρούσεις στο Βιετνάμ

μοιάζει να έχουν μόνο τέλος: 1975. Είναι η χρονιά της πιο

μεγάλης νίλας στην ιστορία της πιο μεγάλης υπερδύναμης. Αυτή

η δυσκολία στη χρονολόγηση της αρχής του πολέμου οφείλεται

στο ότι, όπως ήδη είπαμε, οι συγκρούσεις στο Βιετνάμ είναι σχεδόν

αδιάκοπες απ’ το 1925 μέχρι το 1975, για πενήντα ολόκληρα

χρόνια. Αλλά και πριν απ’ το σημαδιακό 1925, χρονιά που οι

εξεγέρσεις των ντόπιων κατά των ξένων διαδέχονται σχεδόν αδιάκοπα

η μια την άλλη. Αυτός ο λαός υπέφερε όσο κανείς άλλος

λαός στη γη.

Κάπως συμβατικά και για να τον ξεχωρίσουμε απ’ τις πάμπολλες

άλλες εξεγέρσεις και κυρίως από τον πρώτο πόλεμο της

Ινδοκίνας (ή πρώτο πόλεμο του Βιετνάμ) λέμε πως ο πόλεμος

του Βιετνάμ αρχίζει ακριβώς στις 20 Δεκεμβρίου 1960. Είναι η

μέρα που εξαγγέλλεται η δημιουργία του Εθνικού Απελευθερωτικού

Μετώπου του Νοτίου Βιετνάμ (ΕΑΜ). Πρόκειται για μια

ενιαιομετωπική πολιτική οργάνωση, βορειοβιετναμική και νοτιοβιετναμική

ταυτόχρονα, που τώρα καθοδηγεί τον αγώνα για την

ένωση του Νοτίου με το Βόρειο Βιετνάμ.

. Ο στρατός που θα δημιουργήσει γι’ αυτό το σκοπό το Εθνικό

Απελευθερωτικό Μέτωπο θα ονομαστεί Βιετκόνγκ. Πρόκειται

για σύντμηση του όρου Βιέτ Ναμ Κονγκ Σαν, που στα βιετναμέζικα

σημαίνει: Βιετναμέζοι Κομουνιστές. Έτσι, απλά και καθαρά.

Διότι μαχητές είναι μόνο οι βιετναμέζοι κομουνιστές. Η

πολιτική οργάνωση, το Μέτωπο, που διευθύνει πολιτικά τον

αγώνα, δεν είναι αποκλειστικά κομουνιστικό. Όμως, ο στρατός

του Μετώπου είναι αποκλειστικά κομουνιστικός. Πρόκειται για

ένα συναρπαστικό στρατήγημα του Χο Τσι Μινχ, που δεν θέλει

να υποχρεώσει τους μη κομουνιστές συμμάχους του στο (πολιτικό)

Μέτωπο να πολεμήσουν. Του αρκεί η πολιτική τους υποστήριξη,

που τώρα την έχει αμέριστη. Ξέρει πως οι καλομαθημένοι

δεν μπορούν να πολεμήσουν. Κι αν πολεμήσουν από υποχρέωση,

45

θα τα κάνουν μούσκεμα Κι έτσι τους απαλλάσσει απ’ την αρχή

απ’ αυτό το δυσάρεστο καθήκον, που αν εκτελούνταν ζορισμένα,

εκτός των άλλων προβλημάτων θα δημιουργούσε ενδεχομένως

και τριβές ανάμεσα στα «άκαπνα» και τα «καπνισμένα»

μέλη του Μετώπου. Ωστόσο, ο δαιμόνιος Χο Τοι Μινχ ξέρει πως

στο τέλος δεν μπορεί παρά να πολεμήσουν και αυτοί. Όμως, σε

περίπτωση νίκης δεν θα μπορούν να διεκδικήσουν εύκολα μοιράδι

στην εξουσία, διότι κανείς δεν τους είπε να πολεμήσουν

μαζί με τους κομουνιστές, που πήραν την πρωτοβουλία και ρίχτηκαν

στη φωτιά απ’ την αρχή. Ο Χο Τσι Μινχ ήταν στ’ αλήθεια

μια πολιτική μεγαλοφυΐα

Το 1961, ένα χρόνο μετά τη δημιουργία του αντάρτικου στρατού

των Βιετκόνγκ, του οποίου ψυχή είναι ο στρατηγός Γκιάπ

(ή Τζιάπ), ο θριαμβευτής του Ντιέν Μπιέν Φου, μια απ’ τις

μεγαλύτερες στρατιωτικές προσωπικότητες όλων των εποχών και

δεξί χέρι ενός άλλου μεγάλου, του Χο Τσι Μινχ, στο Βιετνάμ

πολεμούν μόνο 15.000 Βιετκόνγκ. Το 1968, τη χρονιά της κορύφωσης

του πολέμου, οι Βιετκόνγκ φτάνουν τις 230.000, χώρια

οι 50.000 βορειοβιετναμέζοι στρατιώτες, που μάχονται δίπλα

τους, χώρια οι χωρικοί των 2.500 μεγάλων βιετναμέζικων

χωριών, που κάνουν ό,τι μπορούν με τους κασμάδες και με τα

χέρια Αυτός ο γενικός και πολλαπλός στις εκφάνσεις του ξεσηκωμός

είναι ένα φαινόμενο μοναδικό στην πολεμική ιστορία

Πρώτη φορά μάχονται δίπλα δίπλα και συντονισμένα, τακτικοί

στρατιώτες, αντάρτες και χωρικοί οπλισμένοι όπως όπως. Αυτή

η τριπλή συγκρότηση των μαχητών (αντάρτες, τακτικοί στρατιώτες,

χωρικοί) επιτρέπει στον Γκιάπ να διαφοροποιεί την τακτική

κάθε μάχης με εκπλήσσουσα ταχύτητα Μ ’ αυτόν τον

απίθανο τρόπο, που τον καθόρισαν από κοινού ο Χο Τσι Μινχ

και ο Γκιάπ, ο νάνος θα νικήσει τελικά τον γίγαντα θα δυσκολευτεί,

όμως. θ α χρειαστούν 10 μαρτυρικά για τον βιετναμέζικο

λαό χρόνια. Από το 1965, που οι Αμερικανοί μπαίνουν στον

πόλεμο, μέχρι το 1975 που βάζουν την ουρά τους στα σκέλια

και επιστρέφουν στη μακρινή τους πατρίδα

Εντούτοις, η αμερικανική νεοαποικιοκρατική αλαζονεία δεν

θα περισταλεί ύστερα απ’ αυτή την απίστευτη ήττα Οι Αμερικανοί

θα συνεχίσουν απτόητοι τις επεμβάσεις τους στον κόσμο

ολόκληρο, άλλοτε διακριτικά και άλλοτε εντελώς αδιάκριτα, σαν

46

να μη συνέβη τίποτα στο Βιετνάμ. Η αλαζονεία της δυνάμεως

τοποθετείται σταθερά εκτός ορίων.

Σημειώστε πως η ελληνική δικτατορία του 1967 δεν είναι

εντελώς άσχετη με την αμερικάνικη επέμβαση στο Βιετνάμ δυο

χρόνια νωρίτερα. Οι Αμερικανοί, διά των ελλήνων γαϊδάρων, δένουν

το γάιδαρο τους και στην Ελλάδα Σου λεν, κάλλιο γαϊδουρόδενε

παρά γαϊδουρογύρευε, όπως στο Βιετνάμ.

4. Η αμερικανική επέμβαση στο Βιετνάμ

Μόλις φύγουν οι Γάλλοι το 1954 και πριν καλά καλά προλάβουν

να έρθουν οι Αμερικανοί ως σύμβουλοι την ίδια χρονιά, οι

νοτιοβιετναμέζοι φίλοι των Γάλλων τό ρίχνουν απροκάλυπτα στην

κλοπή του δημοσίου ταμείου, που έχει μέσα όσα χρήματα άφησαν

οι Γάλλοι για να έχουν να πορεύονται τις πρώτες δύσκολες

μέρες του απογαλακτισμού οι παλιοί καλοί τους φίλοι. Κι αυτό,

αμέσως αμέσως, έχει μια δίδυμη συνέπεια: Αφενός τρέφει και

δυναμώνει την κομουνιστική προπαγάνδα και αφετέρου κάνει

αναγκαία μια δραστικότερη επέμβαση των αμερικανών ληστών.

Που δεν δίνουν τα χρήματά τους για να τα τρων οι Νοτιοβιετναμέζοι

χωρίς να δουλεύουν, αλλά για να δουλεύουν κυνηγώντας

τους κομουνιστές. Δουλειά κι αυτή! Εμείς εδώ την ξέρουμε

πολύ καλά. Κάποτε ο αντικομουνισμός ήταν επάγγελμα

Το ήδη κομουνιστικό Βόρειο Βιετνάμ είναι τύπος και υπογραμμός

στα πάντα Κι αυτό δυναμώνει κι άλλο την κομουνιστική

προπαγάνδα στο Νότιο Βιετνάμ. Το οποίο ωστόσο ανθίσταται

στις επιθέσεις των Βιετκόνγκ κομουνιστών από το 1960 που

εμφανίζονται, κυρίως χάρη στον ποταμό της αμερικάνικης οικονομικής

και στρατιωτικής βοήθειας και κυριότατα χάρη στο φόβο

για την απώλεια της μάσας. Νυν υπέρ πάντων των εδωδίμων ο

αγών κατά του κομουνισμού! Από το 1954 που άρχισε η τρελή

μάσα της αμερικάνικης βοήθειας, μέχρι το 1960, που οι Βιετκόνγκ

άρχισαν να κόβουν την όρεξη των μασαδόρων, όλοι τρων

στο Νότιο Βιετνάμ, σαν να μην έχουν να κάνουν καμιά άλλη

δουλειά.

Είναι τέτοια η διαφθορά στο Νότιο Βιετνάμ, που οι λιγότερο

διεφθαρμένοι Νοτιοβιετναμέζοι ανατρέπουν τον εντελώς σά

47

πιο δικτάτορα Ντιέμ, και γίνονται έτσι οι ακούσιοι σύμμαχοι

των κομουνιστών. Που τρίβουν τα χέρια τους. Πολύ περισσότερο

που το 1963, που συμβαίνουν αυτά, οι νοτιοβιετναμέζοι ιθύνοντες

περιέρχονται σε πολύ δύσκολη θέση στην ύπαιθρο εξαιτίας

ενός εντελώς αλόγιστου, θα έλεγα τυπικά ΠΑΣΟΚικού προγράμματος

παροχών στους μικρούς και τους μικρομεσαίους αγρότες.

Ως γνωστόν, όσοι μικροί και μικρομεσαίοι στερούνται ταξικής

συνειδήσεως και είναι απλώς μικροί που επιθυμούν να μεγαλώσουν

τρώγοντας, θα σε αγαπήσουν παράφορα όταν τους

ταΐσεις και θα σε μισήσουν θανάσιμα όταν πάψεις να τους ταΐζεις,

όπως τα μωρά. Που αλίμονο σου αν τ ’ αφήσεις νηστικά.

Από την 1η Νοεμβρίου 1963, τη μέρα που ο νοτιοβιετναμικός

στρατός, υπό την πίεση και των βουδιστών μοναχών που

αυτοπυρπολούνται ο ένας μετά τον άλλο, προσφέροντας λαμπρή

οπτική πρώτη ύλη στον δυτικό τηλεοπτικό σαδομαζοχισμό, ανατρέπει

τον δικτάτορα Ντιέμ και τον εκτελεί επι τόπου μαζί με

τον αδερφό του Νου, μέχρι τον Ιούνιο του 1965, που δικτάτορας

γίνεται ο Κάο Κυ, δηλαδή μέσα σε δυο χρόνια, έχουμε εννιά

«δημοκρατικές» κυβερνήσεις στο «δημοκρατικό» Νότιο Βιετνάμ.

Η επόμενη ρίχνει την προηγούμενη ως διεφθαρμένη, για να γίνει

ακόμα πιο διεφθαρμένη από τη διεφθαρμένη που ανατράπηκε

λόγω διαφθοράς. Τίποτα δεν μπορεί να αναχαιτίσει τη φθορά

και τη διαφθορά στο Νότιο Βιετνάμ. Ούτε Ελλάδα να ήταν. Αν

και εδώ σε μας όλα γίνονται με σχετική διακριτικότητα Ενώ

εκεί τα πάντα γίνονταν απροκάλυπτα και απροσχημάτιστα Μια

κλεπτική μανία ανεβοκατεβαίνει την κλίμακα της διοικητικής

ιεραρχίας, μεταφέροντας τη διαφθορά από πάνω προς τα κάτω

κι από κάτω προς τα πάνω.

Η αμερικάνικη βοήθεια δεν προλαβαίνει να φτάσει και τρώγεται

επί τόπου. Στα λιμάνια, στα αεροδρόμια, παντού. Οι Αμερικανοί

τραβούν τα μαλλιά τους. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο

που τα τραβούσαν και στην Ελλάδα στη διάρκεια του Εμφυλίου

Πολέμου. Τότε που δυο φορές απείλησαν τους έλληνες «πατριώτες»

πως θα επέμβουν στρατιωτικά αν οι αερολόγοι αντικομουνιστές

δεν σοβαρευτούν, αν δεν κόψουν τη μάσα, αν δεν πολεμήσουν

τους κομουνιστές με μεγαλύτερο ζήλο, αν οι «πατριώτες»

αστοί δεν δείξουν έμπραχτα πως έγιναν πατριώτες, κατ’

αρχήν κόβοντας την κακή συνήθεια να «λαδώνουν» υπουργούς

48

και οτρατολόγους για να απαλλάσσουν τα παιδιά τους από τις

θανατηφόρες εκείνον τον καιρό στρατιωτικές τους υποχρεώσεις.

Τότε, το κόλπο της τρέλας δεν είχε εφευρεθεί ακόμα και οι

«τρελοί» πήγαιναν στο στρατό, όπου αυτομάτως γίνονταν γνωστικοί,

στην περίπτωση, βέβαια, που δεν γίνονταν μακαρίτες.

Πάντως, εδώ που τα λέμε, ο φόβος του θανάτου τρελαίνει.

Αλλωστε, κανείς λογικός άνθρωπος δεν πηγαίνει στον πόλεμο

να σκοτωθεί, αν είναι σε θέση να βρει άλλους και να τους στείλει

να πολεμήσουν και να σκοτωθούν για λογαριασμό του.

Οι Αμερικανοί υπολόγιζαν πως θα σκοτωθούν για λογαριασμό

τους οι Νοτιοβιετναμέζοι. Αλλά αυτοί, όντας τόσο πραχτικοί

άνθρωποι όσο και οι έλληνες «πατριώτες», το ρίχνουν στη

μάσα σαν έλληνες «πατριώτες». Όταν πηγαίνουν να πολεμήσουν

τους Βιετκόνγκ, οι περισσότεροι νοτιοβιετναμέζοι στρατιώτες είναι

τύφλα στο μεθύσι Αντε, τώρα, να νικήσει ο μεθυσμένος ανθρώπους

νηφάλιους. Και ιδεολόγους, επιπροσθέτως. Που ξέρουν γιατί

μάχονται. Και μη μου πείτε, γιατί να μάχονται εκείνον τον καιρό

με τέτοιο πείσμα, αφού στο τέλος όλα θα γίνουν σκατά Κρύψτε

τον καιροσκοπισμό σας *και μην το πείτε. Όταν τα γεγονότα

τελούνται, κανείς δεν ξέρει πού θα καταλήξουν. Αλλά αυτό δεν

σημαίνει πως δεν πρέπει να πάρεις μέρος στην τέλεσή τους. Η

συμμετοχή στο ιστορικό γίγνεσθαι είναι πάντα παρακινδυνευμένη

κι αυτό τρομοκρατεί σταθερά τους καιροσκόπους, αυτούς που

σκοπούν (που βλέπουν) τον καιρό, για να δουν κατά πού φυσάει

ο άνεμος. Μερικοί έχουν έναν ανεμοδείκτη σταθερά καρφωμένο

στη συνείδησή τους.

Με την παταγώδη αποτυχία, το 1965, και του δεύτερου δικτάτορα,

του Κάο Κυ, αρχίζει η λεγάμενη αμερικανοποίηση του

πολέμου. Από το 1954 μέχρι το 1965 οι Αμερικανοί βοηθούν

τους Νοτιοβιετναμέζους με χρήμα, πολύ χρήμα Και με όπλα,

πολλά όπλα Αλλά, μπα, τίποτα! Το 1960 βρίσκονταν στο Βιετνάμ

700 αμερικανοί «σύμβουλοι», όπως λέγονται οι στρατιωτικοί

και οικονομικοί εμπειρογνώμονες. Σε τρία χρόνια, το 1963,

οι «σύμβουλοι» θα φτάσουν τις 17.000. Μ ’ άλλα λόγια, απ’ το

1963 βρίσκεται στο Βιετνάμ ένας στρατός αμερικανών επιτελικών

αξιωματικών, αλλά είναι αδύνατο να κάνουν το μυαλό των

Νοτιοβιετναμέζων να ξεκολλήσει απ’ τη μάσα και να τους βάλουν

να πολεμήσουν τους κομουνιστές. Δεν τους ενδιαφέρει ούτε

49

ο κομουνισμός ούτε ο καπιταλισμός. Τους ενδιαφέρει μόνο η μάσα,

όπως όλους τους ταξικά συγχυσμένους μικρούς και μικρομεσαίους.

Μη βασιστείς στους μικρομεσαίους για τίποτα και για κανένα

λόγο. Κάηκες. Είτε Αμερικανός είσαι είτε κομουνιστής είτε

καπιταλιστής. Αλλά, πώς να ζήσεις μακριά απ’ τους μικρομεσαίους,

αφού αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία σε μια

κοινωνία; Η Δημοκρατία είναι σταθερά αιχμάλωτη της μικρομεσότητας.

Αυτό είναι το δράμα της. Το μόνο που σου απομένει,

λοιπόν, αν θέλεις να συνεχίσεις να αγαπάς τους πάσης φύσεως

αδικημένους και να αγωνίζεσαι γ ι’ αυτούς, είναι να γίνεις...

μισάνθρωπος.

Η αρχή της ένοπλης αμερικανικής επέμβασης στο Βιετνάμ

γίνεται το Φεβρουάριο του 1965, όταν ο πρόεδρος Τζόνσον διατάσσει

το βομβαρδισμό του Βορείου Βιετνάμ, για να ανακοπεί ο

εφοδιασμός των Βιετκόνγκ. Αλλά δεν ανακόπτεται. Το λεγόμενο

«μονοπάτι του Χο Τσι Μινχ» θα κάνει το θαύμα του. Κι έτσι

τον επόμενο κιόλας μήνα, το Μάρτιο του 1965, αποβιβάζονται

οι πρώτοι αμερικανοί πεζοναύτες. Μέχρι το 1968 θα έχουν

αποβιβαστεί κλιμακωτά 510.000 αμερικανοί στρατιώτες. Για να

αντιληφθείτε πόσο μεγάλος είναι ο αριθμός, πάρτε υπ’ όψη πως

το σύνολο του νοτιοβιετναμέζικου στρατού ποτέ δεν ξεπέρασε

τις 600.000. Η αναλογία αμερικανών και νοτιοβιετναμέζων στρατιωτών

είναι σχεδόν ένα προς ένα. Αυτό δεν λέγεται αμερικανική

βοήθεια Μάλλον οι Νοτιοβιετναμέζοι βοηθούν τους Αμερικανούς

παρά οι Αμερικανοί τους Νοτιοβιετναμέζους.

Στο Νότιο Βιετνάμ μάχεται και ένα στρατιωτικό σώμα από

50.000 Βορειοκορεάτες καθώς και μικρότερα σώματα από νεοζηλανδούς,

αυστραλούς και ταϊλανδούς στρατιώτες. Πάντως ο

ΟΗΕ δεν αναμιγνύεται, όπως στην Κορέα παλιότερα, όπως στον

Περσικό Κόλπο αργότερα, όπως στη Βοσνία στις μέρες μας. Ο

ΟΗΕ παίζει πάντα ειρηνευτικό ρόλο! Και όταν πάρει εντολή

από τ’ αφεντικά να τον παίξει άσχημα, ώστε να μη σταματήσει

ο πόλεμος ή να μη διευθετηθεί η κρίση, τον παίζει άσχημα Βλέπε

και Κύπρο. Τον πόλεμο μπορούν να τον στηρίξουν ακόμα και

οργανισμοί φκιαγμένοι για την ειρήνη.

Δυστυχώς για τους Αμερικανούς καμιά απειλή και καμιά

παραίνεση δεν έπιασε τόπο στο παμφάγο Νότιο Βιετνάμ. Είναι

αδύνατο να πείσουν τους Νοτιοβιετναμέζους να τρων λιγότερο

50

και να πολεμούν περισσότερο. Και την πολυεθνική οικονομική

ανάγκη αμερικανοβιετναμική συμμαχία ποιούμενοι, οι Αμερικανοί

εισβάλλουν κανονικότατα στο Νότιο Βιετνάμ. 'Οχι σε μια

εχθρική χώρα, σε μια φιλική χώρα! Που δεν αντιμετωπίζει εξωτερικό

αλλά εσωτερικό εχθρό. Αν και ο μεγαλύτερος εχθρός που

αντιμετωπίζουν οι Νοτιοβιετναμέζοι δεν είναι οι κομουνιστές αλλά

η εντελώς ακατάσχετη δική τους διαφθορά. Το πρωτοφανές φαινόμενο

απασχόλησε πολλούς κοινωνιολόγους και ειδικούς στην

ψυχολογία της μάζας. Ευτυχώς, να λες, που οι δικοί μας παμφάγοι

είναι περισσότερο συγκροτημένοι και δεν πάσχουν από

διαφθορική ακράτεια, αν και κάπου κάπου τους ξεφεύγουν λίγα

διαφθορικά ούρα, πράγμα που θεραπεύεται με κανένα Ειδικό

Δικαστήριο και η κλεπτική στάθμη επανέρχεται στο κανονικό της.

Δεν ξέρω ακριβώς γιατί, αλλά βρίσκω πολλές αναλογίες ανάμεσα

στην Ελλάδα της σήμερον και το Βιετνάμ του χτες. Λες να

μας ετοιμάζουν οι «φίλοι και σύμμαχοι» καμιά απόβαση στα

νησιά του Αιγαίου, που ενώ θα είναι αμερικανική και ΝΑΤΟιχή

θα μας την πλασάρουν και πάλι σαν τουρκική, όπως στην Κύπρο;

Ξέρετε πολλούς έλληνες πολιτικούς, που να είναι σε θέση

να πουν ξεκάθαρα πως οι Τούρκοι ποτέ δεν θα έκαμναν τίποτα

απολύτως σε βάρος της Ελλάδας χωρίς εντολή άνωθεν και κυρίως

χωρίς βοήθεια κάτωθεν; Και εμάς αν μας πουν να εισβάλουμε

στην Τουρκία, θα εισβάλουμε. Αλλωστε ξαναεισβάλαμε το

1919. Όχι αυτόβουλα Μας έβαλαν οι «φίλοι και σύμμαχοι» για

να προστατεύσουν τα πετρέλαιά τους στη Μέση Ανατολή. Αλλά

μας εγκατέλειψαν και εν τέλει το 1922 μας άλλαξαν τα πετρέλαια

οι Τούρκοι όταν οι «φίλοι και σύμμαχοι» άλλαξαν την

πετρελαϊκή τους πολιτική. Αυτοί που τότε μας έσπρωξαν στο

στόμα του λύκου, μας έχουν τώρα σε εθνικιστική ετοιμότητα,

για να μας ξανασπρώξουν, αν χρειαστεί. Προσοχή, πατριώτες.

Όταν ακούτε κάποιον να φωνάζει υπέρ το δέον δυνατά «ζήτω

η Ελλάς», μάλλον το θάνατο της Ελλάδας απεργάζεται. Οι δημαγωγοί

το ξέρουν. Οι βλάκες όμως δεν το ξέρουν. Τι βλάκες

θα ήταν αν το ήξεραν; Κι ενώ ειλικρινέστατα οι βλάκες μάχονται

με βλακώδη τρόπο υπέρ της Ελλάδας, τελικά μπορεί να

βρεθούν να μάχονται, ας πούμε υπέρ της Τουρκίας ή υπέρ των

Αμερικανών ή υπέρ των πολυεθνικών. Πολλά χρωστάει η διεθνής

διπλωματία στην εθνική βλακεία Δύσκολο πράγμα να κρα-

51

τάς το μυαλό στη θέση του και να μην το αφήνεις να μπερδεύεται

με τον νωτιαίο μυελό, όπου και η έδρα των εξαρτημένων

ανακλαστικών.

Οι Αμερικανοί σε καμιά περίπτωση δεν θα επενέβαιναν άμεσα

στο Βιετνάμ, όπου θα μάχονται για δέκα χρόνια, από το

1965 μέχρι το 1975, για να γνωρίσουν τελικά την πρώτη ήττα

στην ιστορία τους, αν μπορούσαν να κάνουν τη δουλειά τους

έμμεσα, όπως π.χ. εδώ στην Ελλάδα Αλλά ούτε έμμεσα θα επενέβαιναν

αν δεν επικρατούσε εκείνον τον καιρό η τρομοκρατική

θεωρία του ντόμινο, που μάλλον τσιγκλούσε και ενεργοποιούσε

τα εξαρτημένα αντικομουνιστικά ανακλαστικά των αντικομουνιστών

όλου του κόσμου, παρά προμήθευε στους πολιτικούς μια

χρήσιμη θεωρία Η θεωρία του ντόμινο δεν είναι ακριβώς θεωρία,

είναι μάλλον προπαγανδιστικό εύρημα. Σύμφωνα, λοιπόν,

μ’ αυτή τη θεωρία, αρκεί να πέσει ένα πιόνι, όπως στο παιχνίδι

του ντόμινο, και ολόκληρος ο καπιταλισμός θα σωριαστεί αυτομάτως

σε ερείπια. Αν το Βιετνάμ έπεφτε στα χέρια των κομουνιστών

Βιετκόνγκ, θα γινόταν κομουνιστική ολόκληρη η Ασία

Η πτώση ενός πιονιού θα παρέσυρε και τ ’ άλλα, σύμφωνα με τη

θεωρία του ντόμινο. Και ναι μεν το πιόνι έπεσε τελικά, αλλά

μόνο στη γειτονική Καμπότζη θα προκαλέσει κλυδωνισμούς η

πτώση. Ασε που από το 1991 και μετά όλα τα πιόνια θα βρεθούν

στην αρχική τους θέση.

Δυστυχώς η θεωρία του ντόμινο επαληθεύτηκε. Αλλά τα πιόνια

δεν έπεσαν προς τη μεριά του καπιταλισμού. Έπεσαν προς

τη μεριά του γραφειοκρατικού κομουνισμού: Μόλις έπεσε η ΕΣΣΔ,

κατέπεσαν αυτομάτως και τα πιόνια του ντόμινο σε όλες τις

Λαϊκές Δημοκρατίες.

5. Ο πόλεμος στην Καμπότζη

Ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι συναρτημένος με τον εμφύλιο πόλεμο

στη γειτονική Καμπότζη ή Καμπούτσεα, αν προτιμάτε το σωστό

της όνομα. Μερικοί ονομάζουν την Καμπότζη και Χώρα των

Χμερ, για να τονίσουν την κυριαρχία της φυλής των Χμερ σ’

αυτή τη σχεδόν καθαρά βουδιστική περιοχή, που εξαιτίας των

πολλών βουδιστικών ναών που υπάρχουν στην επαρχία του

52

Άνγκορ θα αποχτήσει μια ξεχωριστή σημασία για τους βουδιστές

όλου του κόσμου.

Η φυλή των Χμερ, που δίνει τον εθνολογικό τόνο σ’ ολόκληρη

την Καμπότζη, είναι ένα αξεδιάλυτο κράμα από Ινδούς, Κινέζους,

Μαλαισίους, Ταϊλανδούς και Βιετναμέζους. Το εν λόγω

κράμα απόχτησε με τους αιώνες ξεχωριστά εθνολογικά χαρακτηριστικά.

Οχι όμως μέχρι του σημείου να μην αναγνωρίζουν

οι Χμερ τον εαυτό τους σαν συγγενή με κάποιον από τους λαούς

που συναποτελούν το κράμα Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι

Χμερ μοιάζουν στην εθνική τους συμπεριφορά με μας τους Νεοέλληνες:

Αυτοχαρακτηρίζονται σαν οι γνησιότεροι Ινδοκινέζοι, κι

αυτός είναι ο λόγος που, διά των Ερυθρών Χμερ, των φιλοκινέζων

καμποτζιανών κομουνιστών ανταρτών της φυλής των Χμερ,

θα αναπτύξουν έναν πρωτόγονο σοσιαλσοβινισμό εντελώς καταστροφικό.

Ο κομουνισμός των Ερυθρών Χμερ ήταν απλώς το

πρόσχημα διά του οποίου θα δοθεί διέξοδος στον καταστροφικό

σοβινισμό της φυλής των Χμερ, άσχετα από κόμματα και

ιδεολογίες.

Τηρουμένων των αναλογιών, η μικρή Καμπότζη των 6 περίπου

εκατομμυρίων κατοίκων, που συνορεύει με το Νότιο αλλά

όχι και με το Βόρειο Βιετνάμ, θα παίξει στον πόλεμο του Βιετνάμ

έναν ρόλο ανάλογο μ’ αυτόν που θα παίξει η Γιουγκοσλαβία

στον δικό μας Εμφύλιο Πόλεμο. Μόνο που η Καμπότζη δεν

θα αποσκιρτήσει από το κομουνιστικό στρατόπεδο, αφού δεν

ανήκε ποτέ σ’ αυτό. Ούτε όταν κάνουν την καταστροφική τους

παρουσία οι φιλοκινέζοι Ερυθροί Χμερ η Καμπότζη θα προσχωρήσει

επισήμως στο στρατόπεδο της κινέζικης παραλλαγής του

κομουνισμού. Οι Ερυθροί Χμερ δεν είναι κομουνιστές, είναι σοβινιστές.

Και κάνουν ό,τι τους κατέβει στο όνομα της φυλετικής

τους ανωτερότητας.

Παλιότερα η Καμπότζη ανήκε στη Γαλλική Ινδοκίνα Για τους

γάλλους αποικιοκράτες αποτελούσε τη δίδυμη, καχεκτική αδερφή

του Βιετνάμ των 60 εκατομμυρίων κατοίκων.

Μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Καμπότζη θα

αιωρείται μονίμως στο κενό, αλλάζοντας κοινωνικοπολιτικό

προσανατολισμό σχεδόν κάθε χρόνο. Κινούνταν αδιάκοπα μια

προς τη μεριά της υπανάπτυχτης σοσιαλδημοκρατίας, μια προς

τη μεριά του ακόμα πιο υπανάπτυχτου καπιταλισμού. Πράγμα

53

που θα υποχρεώσει τον αρχηγό του κράτους πρίγκιπα Νοροντόμ

Σιχανούκ να κηρύξει την Καμπότζη ουδέτερη χώρα, με την

ελπίδα πως θα ηρεμήσουν τα πράγματα με τη φυλή των Χμερ,

που προ πολλού είχαν καβαλήσει το καλάμι, συν τοις άλλοις και

εξαιτίας της βουδιστικής τους «καθαρότητας». Αν τους έβλεπε ο

Βούδας από καμιά μεριά, θα τους έχωνε το καλάμι στον πισινό.

Κι ύστερα θα καθόταν στην στάση του λωτού και θα τραβούσε

τα μαλλιά του. Όπως υποθέτω τα τραβάει και ο Χριστός εδώ σε

μας, βλέποντας τους ελληνορθόδοξους να το παίζουν υπερέλληνες,

καταστρέφοντας με τον πιο ηλίθιο και αντιχριστιανικό τρόπο

την οικουμενικότητα του χριστιανισμού.

Αλλά η ουδετερότητα της Καμπότζης δεν βολεύει κανέναν.

Ούτε τους Ρώσους ούτε τους Κινέζους ούτε τους Αμερικανούς

ούτε τους Βιετναμέζους, Βόρειους και Νότιους. Μόνο τους Γάλλους

βολεύει. Γι’ αυτό και ο στρατηγός Ντε Γκωλ θα υποστηρίξει

τον Νοροντόμ Σιχανούκ. Αλλωστε, ο βασιλιάς Νοροντόμ σκέτα,

ο προπάππος του βασιλεύοντος από το 1941 πρίγκιπα Νοροντόμ

Σιχανούκ, ήταν αυτός που υποχρεώθηκε το 1884 να παραδώσει

στους γάλλους καταχτητές την εξουσία που είχε στο

αρχαίο βασίλειο της Καμπότζης.

Η δυτικότροπη έκτοτε βασιλική οικογένεια θα έχει καλές

σχέσεις με τους Γάλλους μέχρι το 1947 που η Καμπότζη γίνεται

τύποις συνταγματική μοναρχία υπό την επικυριαρχία των Γάλλων.

Που κάτω από την πίεση των καθοδηγούμενων από τους

κομουνιστές ανταρτών, που δεν διέκοψαν τη δράση τους μετά

τη λήξη του πολέμου, θα υποχρεωθούν να αναγνωρίσουν το 1949

μια περιορισμένη στο εσωτερικό της χώρας ανεξαρτησία, ενώ

την εξωτερική πολιτική εξακολουθούν να την ασκούν επισήμως

οι Γάλλοι. (Το ίδιο περίπου συμβαίνει μέχρι τις μέρες μας και

στην Ελλάδα. Μόνο που εδώ δεν μας λεν πως την εξωτερική

πολιτική δεν την ασκούν οι Έλληνες, αλλά «οι φίλοι και σύμμαχοι»,

όπως λέμε τους νεοαποικιοκράτες εμείς. Επειδή τα εσωτερικά

προβλήματα τα βολεύουμε μόνοι μας όπως όπως, έχουμε

την εντύπωση πως καθορίζουμε και τα εξωτερικά, τα μόνα που

θα ήταν δυνατό να ενδιαφέρουν κάθε τρίτο κράτος).

Το 1952 ο Νοροντόμ Σιχανούκ, για να κατευνάσει τα εξημμένα

δημοκρατικά πνεύματα που ζητούν πλήρη ανεξαρτησία και

ολοκληρωμένη δημοκρατία, αυτοϋποβιβάζεται — από βασιλιάς

54

υπό αμφισβήτηση— σε πρωθυπουργό. Τελικά, ως πρωθυπουργός,

εξασφαλίζει την πλήρη ανεξαρτησία της Καμπότζης στις 3

Ιουλίου 1953, τη χρονιά που τελειώνει ο πόλεμος της Κορέας,

ένα μόλις χρόνο πριν απ’το φιάσκο των Γάλλων στο Ντιέν Μπιέν

Φου του γειτονικού Βιετνάμ το 1954.

Μ ’ άλλα λόγια, χάρη στις διπλωματικές ικανότητες του

Νοροντόμ Σιχανούκ, που είναι ένας μεγάλος ζογκλέρ της πολιτικής,

τα πράγματα θα εξελίσσονται ομαλά στην Καμπότζη, μέχρι

που η κατάσταση ν’ αρχίσει να επιδεινώνεται ραγδαία με

την εμφάνιση των ανταρτών Βιετκόνγκ στο γειτονικό Νότιο Βιετνάμ,

το 1960.

Οι Βιετκόγκ εξ αρχής χρησιμοποιούν την Καμπότζη, με τη

βοήθεια και των πολλών ντόπιων κομουνιστών, σαν φυσικό καταφύγιο

στις υποχωρήσεις τους και σαν ασφαλές ορμητήριο στις

επιθέσεις τους. Το 1965 που οι Αμερικανοί εμπλέκονται ευθέως

και χωρίς πλέον να κρατούν τα προσχήματα στον πόλεμο του

Βιετνάμ, γίνεται φανερό πως η νίκη τους στο Βιετνάμ είναι αδύνατη

χωρίς τη συντριβή των προγεφυρωμάτων των Βιετκόνγκ

στην Καμπότζη. Κι έτσι, ο πόλεμος του Βιετνάμ αποχτά το

καμποτζιανό του σκέλος. Οι δυο πόλεμοι στο εξής θα εξελίσσονται

παράλληλα και θα αντιμετωπίζονται από τους μελετητές

σαν δυο πεδία μαχών του ίδιου πολέμου. Μόνο που στην άκρως

συγχυσμένη και μπερδεμένη Καμπότζη, με το ισχυρό κομουνιστικό

και το ακόμα πιο ισχυρό εθνικιστικό κίνημα, η εξέλιξη

τελικά θα είναι τραγική.

Στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ οι Δυτικοί γενικότερα

και όχι μόνο οι Αμερικανοί, βοηθούν την Καμπότζη προκειμένου

να ευκολύνουν τη δύσκολη κατάσταση των τοποτηρητών

του διεθνούς κεφαλαίου στο Βιετνάμ. Όμως, νωρίτερα, από το

1955 που ο Σιχανούκ κηρύσσει ουδέτερη τη χώρα μέχρι το 1960,

που αρχίζει ο πόλεμος του Βιετνάμ με την εμφάνιση των Βιετκόνγκ,

οι Καμποτζιανοί ενώ δέχονται από παντού οικονομική,

δεν δέχονται από πουθενά στρατιωτική βοήθεια Ο Νοροντόμ

Σιχανούκ κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει τη χώρα του μακριά

απ’ τις συγκρούσεις κηρύσσοντάς την ουδέτερη. Υποδειγματικά

ουδέτερη, σχολαστικά ουδέτερη. Όμως, τελικά αποτυγχάνει

Πόσο ουδέτερη μπορεί να είναι μια χώρα που στηρίζεται

στην ξένη οικονομική βοήθεια; Και τι σημαίνει σε τελική ανάλυ-

55

οη να δέχεσαι οικονομική βοήθεια, αλλά όχι στρατιωτική; Αλλωστε,

δεν αρκεί να θέλεις να είσαι ουδέτερος, πρέπει η ουδετερότητά

σου να συμφέρει και στους άλλους. Κι αυτόν τον καιρό, σε

κανέναν δεν συμφέρει η ουδετερότητα της Καμπότζης, ούτε καν

στην ίδια την Καμπότζη. Ουδέτερη ξεουδέτερη, οι Βιετκόνγκ μια

φορά μπαινοβγαίνουν στην Καμπότζη σαν στο σπίτι τους και

χωρίς να ζητούν την άδεια απ’ τον ευπρεπέστατο νοικοκύρη

Νοροντόμ Σιχανούκ.

Το 1959 το κομουνιστικό κόμμα της Καμπότζης διασπάται.

Το ένα κομμάτι είναι φιλοσοβιετικό και το άλλο φιλοκινεζικό.

Το φιλοκινεζικό δημιουργεί το 1960, με την αρχή του πολέμου

του Βιετνάμ, το φιλοκινεζικό Επαναστατικό Κόμμα των Χμερ,

που αργότερα θα γίνει διεθνώς γνωστό σαν «Ερυθροί Χμερ» σκέτα

Το εν λόγω κόμμα το 1963 εγκαινιάζει την ένοπλη δράση του

κατά των πάντων.

Πρόεδρος του κόμματος των Ερυθρών Χμερ τώρα είναι ο

κατοπινός σφαγέας Πολ Ποτ. Οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες,

που έχουν τρελαθεί με την ουδετερότητα του Νοροντόμ

Σιχανούκ, πλευρίζουν το Επαναστατικό Κόμμα των Χμερ και

το στρέφουν εναντίον του Σιχανούκ. Το ίδιο θα κάνουν και με

τα άλλα κομματίδια, που δεν είναι κομουνιστικά αλλά εθνικιστικά.

Και τούτο διότι το 1963 ο σοσιαλδημοκράτης (ας τον πούμε

έτσι) πρίγκιπας Νοροντόμ Σιχανούκ αρνείται την αμερικανική

στρατιωτική βοήθεια Διότι μια τέτοια βοήθεια θα έβγαζε την

Καμπότζη από την ουδετερότητά της. Ωστόσο, η χώρα συνεχίζει

να δέχεται μη στρατιωτική οικονομική βοήθεια από παντού και

κυρίως από τους Αμερικανούς. Και οι Αμερικανοί απειλούν να

κόψουν τη μη στρατιωτική βοήθεια αν οι Καμποτζιανοί δεν

δεχτούν παράλληλα και τη στρατιωτική. Που σημαίνει, ή βοηθάτε

να πολεμήσουμε τους Βιετναμέζους ή σας κόβουμε τη μάσα

Κι έτσι οι «καλοί» Αμερικανοί αποχτούν συμπάθειες ανάμεσα

στους πεινασμένους Καμποτζιανούς. Κι αφού τις αποχτήσουν,

τα αμερικανόφιλα νοτιοβιετναμικά στρατεύματα εισβάλλουν στην

Καμπότζη πριν εισβάλουν, κανονικότατα πλέον, οι Βιετκόνγκ.

Ο Ντε Γκωλ κάνει ό,τι μπορεί για να κρατήσει τους Καμποτζιανούς

μακριά απ’ τους «εχθρούς» του, τους Αμερικανούς. Και

το 1966 επισκέπτεται για το σκοπό αυτό την πρωτεύουσα Πνομ

Πεν. Όπου σε ομιλία του, που θα εκπλήξει τον κόσμο όλο, επι

56

τίθεται κατά των Αμερικανών και καταδικάζει απροσχημάτιστα

την επεμβατική τους πολιτική παντού οτον κόσμο. Είναι τότε

που ο νεολογισμός «γκωλισμός» θα γίνει πολιτικός όρος που θα

σημαίνει απαγκίστρωση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού από τον

αμερικάνικο και αυτόνομη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού κεφαλαίου

με άξονα και βάση τον γαλλικό εθνικισμό, που θα ήθελε να τεθεί

επικεφαλής και των άλλων εθνικισμών της Ευρώπης, του ελληνικού

συμπεριλαμβανομένου.

Σε μας εδώ η πολιτική Παπανδρέου στα παπανδρεΐκά χρόνια

του ΙΊΑΣΟΚ προσπαθεί να είναι μάλλον γκωλικού παρά

σοσιαλιστικού τύπου. Κάπου μπέρδεψαν οι έλληνες δημαγωγοί

την πολιτικά ασήμαντη Ελλάδα με την πολιτικά σημαίνουσα σε

διεθνές επίπεδο Γαλλία Πράγμα που φαίνεται καθαρότερα με

τη συμμετοχή κάποιων ελλήνων πολιτικών και οικονομικών παραγόντων

είτε στη Λέσχη Μπίλντεμπεργκ είτε στην Τριμερή

Επιτροπή, που προέκυψε με διάσπαση της Λέσχης Μπίλντεμπεργκ,

όταν αυτή αρνήθηκε να συμπεριλάβει και τους Ιάπωνες. Η Τριμερής

λέγεται έτσι γιατί έχει τρία μέρη: Το ευρωπαϊκό, το αμερικάνικο

και το ιαπωνικό. Η περισσότερο συντηρητική Λέσχη Μπίλντεμπεργκ

έχει δύο μέρη: Το ευρωπαϊκό και το αμερικάνικο.

Στις εκλογές του 1966 ο δεξιός Λον Νολ θριαμβεύει εξαιτίας

της δυσαρέσκειας που προκαλεί στους αγρότες το εκβιαστικό

κόψιμο της αμερικάνικης βοήθειας, ύστερα από την άρνηση του

Νοροντόμ Σιχανούκ να δεχτεί και στρατιωτική βοήθεια Όμως,

το 1967 οι ίδιοι αγρότες εξεγείρονται ενόπλως κατά του Λον

Νολ εξαιτίας της βαριάς φορολογίας που επιβάλλει για να τα

βολέψει όπως όπως, τώρα που κόπηκε η αμερικάνικη βοήθεια

Και ο Λον Νολ πνίγει στο αίμα την εξέγερση. Σκοτώνει αυτούς

που τον ψήφισαν ένα χρόνο νωρίτερα

Στο μεταξύ κάνει την εμφάνισή της και στην Καμπότζη η

κινεζική Πολιτιστική Επανάσταση, που δίνει νέα φτερά στους

Ερυθρούς Χμερ. Οι οποίοι δυναμώνουν ολοένα και περισσότερο

από την αυξανόμενη ολοένα και περισσότερο λαϊκή δυσαρέσκεια

μέσα στη σύγχυση που επικρατεί αυτόν τον καιρό στην Καμπότζη,

εξαιτίας της δράσης πολλών και διάφορων δημαγωγών, που

ανήκουν σε πολλές και ποικίλες ιδεολογίες, ακροδεξιές, ουδετερόφιλες,

κεντρώες, αριστερές, ακροαριστερές. Κι όλα αυτά γιατί

οι Αμερικανοί έκοψαν τη βοήθεια κι όλοι ζαλίζονται απ’ την

57

πείνα. Έχουμε εδώ μια τέλεια εφαρμογή του νεοαποικιοκρατικού

τρόπου επέμβασης των ισχυρών, χωρίς στρατό, χωρίς όπλα,

χωρίς βία, μόνο με το ανοιγοκλείσιμο της κάνουλας από την

οποία ρέει η βοήθεια

Το 1968 ο Νοροντόμ Σιχανούκ σχηματίζει κυβέρνηση εθνικής

ανάγκης. Και από ανάγκη διορίζει σ’ αυτήν Υπουργό Αμυνας

τον δεξιό Λον Νολ. Τον ίδιο καιρό οι Αμερικανοί αποφασίζουν

την καταδίωξη και εντός της Καμπότζης των Βιετκόνγκ

που συνεχίζουν να καταφεύγουν σε καμποτζιανό έδαφος. Ο

Σιχανούκ αντιδρά. Αλλά ματαίως. Απ’ το 1968 τα αμερικανικά

στρατεύματα, που μάχονται στο Νότιο Βιετνάμ από το 1965,

θα μάχονται παράλληλα και στην Καμπότζη. Όπου μπαινοβγαίνουν

κυνηγώντας Βιετκόνγκ. Ο πόλεμος του Βιετνάμ μ’ άλλα

λόγια έχει επεκταθεί και στην ουδέτερη Καμπότζη. Σχεδόν αυτόματα.

Μόνο με το κόψιμο της αμερικανικής βοήθειας.

Το Μάρτιο του 1969 ο Ρίτσαρντ Νίξον, με εισήγηση του Χένρυ

Κίσινγκερ, διαπράττει από απελπισία, εξαιτίας του αδιέξοδου

των Αμερικανών στο Βιετνάμ, το μοιραίο λάθος να βομβαρδίσει

τις περιοχές της Καμπότζης όπου έχουν τα κρησφύγετά τους οι

βιετναμέζοι αντάρτες, οι Βιετκόνγκ. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες,

το 1970 ο Λον Νολ ανατρέπει τον γαλλόφιλο Νοροντόμ

Σιχανούκ και η καμποτζιανή κυβέρνηση γίνεται απροκάλυπτα

αμερικανόφιλη. Η ουδετερότητα πέφτει ηρωικά μαχόμενη, αν

και ο Λον Νολ διακηρύσσει πως η Καμπότζη συνεχίζει να είναι

ουδέτερη.

Στο μεταξύ ο Σιχανούκ σχηματίζει δικό του αντάρτικο και,

όλως παραδόξως, αυτός ο δημοκράτης και σοσιαλίζων πρίγκιπας,

συμμαχεί με τους Ερυθρούς Χμερ. Οι οποίοι, ωστόσο, σύντομα

θα στραφούν εναντίον του Σιχανούκ. Που, καθώς καταλαβαίνει

το λάθος του, τραβάει τώρα τα μαλλιά του. Οι Ερυθροί

Χμερ, που έχουν αρχίσει ήδη να ετοιμάζονται για να καταλάβουν

την Πνομ Πεν, επιτίθενται κατ’ αρχήν κατά των ανταρτών

του Σιχανούκ που πολεμούν τον Λον Νολ, που πολεμάει

και τον Σιχανούκ και τον Πολ Ποτ, που πολεμάει και τον Σιχανούκ

και τον Λον Νολ Μύλος καμποτζιανός.

Όπως και να ’ναι, προς το παρόν οι Ερυθροί Χμερ βοηθούν

τους Βιετναμέζους και τελικά τους αντικαθιστούν μαχόμενοι

εναντίον των Αμερικανών στη θέση των Βιετκόνγκ, αλλά μόνο

58

εντός καμποτζιανού εδάφους. Κι έτοι οι Βιετναμέζοι μπορούν

τώρα να μπαινοβγαίνουν σχεδόν νόμιμα στην Καμπότζη. Ξεκουράζονται,

ανεφοδιάζονται και ξαναμπαίνουν στο Βιετνάμ για

να αντικαταστήσουν άλλα αντάρτικα σώματα, κουρασμένα από

τις συνεχείς μάχες.

Οι Αμερικανοί, που μέχρι τότε κυνηγούσαν τους βιετναμέζους

«εισβολείς» στην Καμπότζη, τώρα κυνηγούν τους Καμποτζιανούς

Ερυθρούς Χμερ, και ρημάζουν τη χώρα Ωστόσο, τον

Αύγουστο του 1973 σταματούν το βομβαρδισμό της Καμπότζης.

Δεν νομιμοποιούνται πλέον να το κάνουν. Παραβιάζουν το Διεθνές

Δίκαιο. Και ο Ντε Γκωλ, ο φίλος του Σιχανούκ, έχει το νου

του. Άλλωστε, η Γαλλία διαφοροποιεί ολοένα και περισσότερο

την πολιτική της στη Νοτιοανατολική Ασία Ο Ντε Γκωλ δεν

συμπλέει με τον Νίξον.

Απερίσπαστοι πλέον μετά την αποχώρηση των Αμερικανών

οι πανίσχυροι Ερυθροί Χμερ επιτίθενται κατά της Πνομ Πεν

και την καταλαμβάνουν στις 17 Απριλίου 1975. Και γίνεται μια

σφαγή, μα τι σφαγή. Ο Πολ Ποτ, ο ηγέτης των Ερυθρών Χμερ

εκτελεί σε μια χώρα έξι εκατομμυρίων κατοίκων τα τρία εκατομμύρια

Τους μισούς. Είναι απίστευτο. Και σαν να μην έφταναν

οι ποταμοί αίματος, αδειάζει όλες τις πόλεις απ’ τους αστούς

κατοίκους και τους στέλνει στα χωράφια να γίνουν αγρότες,

μπορούν δεν μπορούν, ξέρουν δεν ξέρουν από αγροτικές δουλειές.

Στα τρία χρόνια που διαρκεί η εξουσία του Πολ Ποτ, που

εμπνέεται σταθερά από την κινεζική Πολιτιστική Επανάσταση,

στην Καμπότζη όλα έρχονται τα πάνω κάτω.

Τελικά, το 1978, οι ελεύθεροι πλέον και νικητές των Αμερικανών

από το 1975 Βιετναμέζοι εισβάλλουν στην Καμπότζη και

την καταλαμβάνουν. Οι φιλοσοβιετικοί Βιετναμέζοι προσπαθούν

να περισώσουν ό,τι απόμεινε από την φιλοκινέζικη λαίλαπα του

Πολ Ποτ. Ο οποίος, παρέα με τους αστούς συμμάχους του αυτή

τη φορά, μάχεται τους καταχτητές εισβολείς και πρώην συμμάχους

του, τους Βιετναμέζους. Τους πολεμάει μέχρι το 1984, που

αρχίζει η σταδιακή αποχώρησή τους. Που ωστόσο δεν ολοκληρώθηκε

εντελώς μέχρι τις μέρες μας. Η μικρή Καμπότζη των 6

εκατομμυρίων κατοίκων εν πολλοίς συνεχίζει να ελέγχεται από

το γειτονικό Βιετνάμ των 60 εκατομμυρίων κατοίκων.

59

6. Η ιδιαιτερότητα τον πολέμου του Βιετνάμ

Οι θεωρητικοί και οι ιστορικοί του πολέμου χαρακτηρίζουν τον

πόλεμο του Βιετνάμ ως τον «πλήρη πόλεμο», που συνοψίζει με

τον πιο σαφή τρόπο όλες τις μορφές και παραλλαγές πολέμου

σ’ ολόκληρη την ιστορία των πολέμων. Ο πόλεμος του Βιετνάμ

είναι και κλασικός πόλεμος και ανταρτοπόλεμος και λαϊκός

πόλεμος, και κοινωνικός πόλεμος και πολιτικός πόλεμος.

Μέτωπο στη στρατιωτική γλώσσα ονομάζεται η γεωγραφική

περιοχή στην οποία εντοπίζονται οι μάχες ενός πολέμου. Φυσικά,

το μέτωπο μπορεί να μεταβάλλεται. Όμως, στην κλασική

στρατηγική, σε μια συγκεκριμένη στιγμή υπάρχει ένας συγκεκριμένος

χώρος, όπου διεξάγεται μια συγκεκριμένη μάχη ή μια σειρά

μαχών. Στον πόλεμο του Βιετνάμ δεν υπάρχει συγκεκριμένο

μέτωπο. Μέτωπο είναι ολόκληρη η χώρα

Ένα τέτοιο συνεχές και εκτεταμένο μέτωπο, στη στρατιωτική

γλώσσα ονομάζεται ενιαίο. Πράγμα που σημαίνει πως, στο

Βιετνάμ, είτε οι αντάρτες είτε οι τακτικοί στρατιώτες είτε οι

άμαχοι που βοηθούν τους αντάρτες και τους τακτικούς στρατιώτες,

βρίσκονται όλοι μέσα στο ίδιο πεδίο μάχης, που είναι

ολόκληρη η χώρα Το αντάρτικο της υπαίθρου, το αντάρτικο

των πόλεων, η οργανωμένη απ’ το στρατό δολιοφθορά, η λαϊκή,

η ανοργάνωτη και αυθόρμητη δολιοφθορά, η προπαγάνδα,

ο πολιτικός αγώνας, ο κοινωνικός αγώνας, κάθε μορφή πάλης

που μπορεί να βλάψει τον εχθρό και ταυτόχρονα να κινητοποιήσει

τις μάζες, αποτελεί αναπόσπαστο και αναγκαίο στοιχείο

του ενιαίου μετώπου, που οι μελετητές το χαρακτηρίζουν

ως τη μεγαλύτερη πολιτική εφεύρεση του 20ού αιώνα Τη λεν

πολιτική και όχι πολεμική, γιατί ένας τέτοιος πόλεμος αποκλείεται

να μην είναι ολικά και απόλυτα πολιτικός σ’ όλες του τις

λεπτομέρειες.

Στον κλασικό πόλεμο δεν παίρνει μέρος όλος ο λαός και στόχος

του είναι η νίκη του στρατού και όχι η νίκη του λαού, ο οποίος

μπορεί να διαφωνεί για τη σκοπιμότητα ενός πόλεμου που τον

διεξάγει ερήμην του η άρχουσα τάξη. Στον πόλεμο του Βιετνάμ,

όμως, δεν υπάρχει συγκεκριμένη άρχουσα τάξη που αποφασίζει

και οργανώνει τον πόλεμο. Υπάρχουν, βέβαια, οι κομουνιστές

που τον αρχίζουν και τον καθοδηγούν, όμως πολύ σύντομα ο

60

λαός θα ξεχάσει πως πίοω απ’ όλα βρίσκονται οι κομουνιστές.

Βέβαια, μια τέτοια μορφή πολέμου είναι ήδη γνωστή τόσο απ’

τη σοβιετική όσο και από την κινέζικη επανάσταση, αλλά και

από τον ανταρτοπόλεμο που διεξάγεται στη διάρκεια του Β'

Παγκοσμίου Πολέμου πίσω απ’ τα μέτωπα από εθελοντές, όμως

κανένα αντάρτικο δεν κατάφερε να διεισδύσει τόσο βαθιά μέσα

στο λαό αλλά και μέσα στον κρατικό και στρατιωτικό μηχανισμό

του εχθρού και να σμίξει τόσο τέλεια την πολιτική πρόθεση

με το στρατιωτικό σχεδίασμά. Κάθε πόλεμο τον στηρίζει μια πολιτική,

αλλά στον πόλεμο του Βιετνάμ η πολιτική στηρίζει τον

πόλεμο και ο πόλεμος την πολιτική. Πολιτικοί και στρατιωτικοί

συναποφασίζουν και για την κυρίως ειπείν πολιτική και για τη

στρατηγική και την τακτική του ένοπλου αγώνα Οι πολιτικοί

είναι και στρατιωτικοί και οι στρατιωτικοί είναι και πολιτικοί

Βέβαια, ο Χο Τσι Μινχ είναι πολιτικός και ο Γκιάπ στρατιωτικός,

αλλά ο σχεδιασμός των πάντων γίνεται από κοινού.

Ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι και επαναστατικός και λαϊκός

ταυτόχρονα Προσέξτε τη διαφορά ανάμεσα στις δυο μορφές

πολέμου. Όπως δηλώνει ο όρος, τον επαναστατικό τον διεξάγουν

επαναστάτες. Δηλαδή μια μειοψηφία ανθρώπων που κρίνουν

σκόπιμο να επέμβουν βίαια και να αλλάξουν την προηγούμενη

κοινωνική ή πολιτική δομή, ή και τα δυο. Κατά κανόνα, ο

κομουνιστικός επαναστατικός πόλεμος στηρίζεται στους προλετάριους

και στους κομουνιστές διανοούμενους. Η Οχτωβριανή

Επανάσταση ήταν ένας τέτοιος πόλεμος. Τον λαϊκό πόλεμο

αντίθετα τον διεξάγουν συνήθως οι χωρικοί, που κινητοποιούνται

πολύ πιο δύσκολα λόγω του εγγενούς συντηρητισμού τους

και της πάρα πολύ χαλαρής ταξικής τους συνείδησης. Αλλά όταν

κινητοποιηθούν, ο αγώνας τους παίρνει έναν σαρωτικό χαρακτήρα

Η ένοπλη μάζα των χωρικών είναι ακαταμάχητη. Το έδειξε

μεταξύ άλλων και η κινέζικη επανάσταση, που ήταν λαϊκή, στηριζόταν

δηλαδή στους πεινασμένους χωρικούς. Ο επαναστατικός

πόλεμος προϋποθέτει ταξική συνείδηση και ομοειδή συμφέροντα

Ο λαϊκός πόλεμος προϋποθέτει μόνο πείνα και δυστυχία

Ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι και τα δυο ταυτόχρονα και

επαναστατικός, κατά το ρωσικό πρότυπο, και λαϊκός, κατά το

κινέζικο πρότυπο. Και το πιο εντυπωσιακό, οι βιετναμέζοι μαχητές

δεν περιορίζονται στα λιανοντούφεκα και στα ελαφρά όπλα,

61

όπως οι παραδοσιακοί αντάρτικοι στρατοί, αλλά χρησιμοποιούν

με μια εκπλήσσουσα ευχέρεια και την πιο τέλεια την εποχή εκείνη

στρατιωτική τεχνολογία, στο μέτρο που έχουν αυτή τη δυνατότητα

Γνωρίζουν επίσης πάρα πολύ καλά την αξία και τη σημασία

του ψυχολογικού πολέμου, αλλά και της κατασκοπείας. Αυτός

ο φοβερός πόλεμος τα έχει όλα μέσα Απ’ την πρωτόγονη σφενδόνη,

που λέει ο λόγος, μέχρι την πιο προηγμένη τον καιρό εκείνο

στρατιωτική τεχνολογία Πρόκειται για ένα στρατιωτικό «αριστούργημα»

(έχει κι ο πόλεμος τα αριστουργήματά του), που

είναι έργο κυρίως του στρατηγού Γκιάπ και του ΓΓ του ΚΚ, Χο

Τσι Μινχ.

Παρά το γεγονός πως ο πόλεμος του Βιετνάμ είναι και λαϊκός

εκτός από επαναστατικός, ο Γκιάπ απορρίπτει τη μαοϊκή

αρχή της πολεμικής αυτάρκειας και της «αδάμαστης βούλησης»

του μαχητή που αρκείται στον ηρωισμό του. Ο μαοϊσμός υπερτονίζει

την αξία και η σημασία του ανθρώπινου παράγοντα στα

πάντα. Η βουλησιαρχία (βολονταρισμός) αποχτά πρωταρχική

σημασία: Μπορώ σημαίνει θέλω. Όμως, πάρα πολύ συχνά, θέλω

δεν σημαίνει ότι μπορώ κιόλας.

Ο Γκιάπ έμαθε πολλά απ’ τους Αμερικανούς που μάχονται

στο Βιετνάμ. Οι αμερικανοί στρατιώτες δεν πολεμούν γιατί το

θέλουν οι ίδιοι, αλλά διότι τους διατάσσουν. Ανήκουν σε ένα

«στρατιωτικό σώμα» που ελέγχει την προσωπική τους βούληση,

είναι γρανάζια μιας «πολεμικής μηχανής», που ο Γκιάπ δεν την

περιφρονεί όπως ο Μάο. Ο εχθρός για τον Γκιάπ δεν είναι «χάρτινη

τίγρης» όπως λέει ο Μάο, είναι σιδερόφραχτο θηρίο, που

ενεργεί τυφλά διότι ενεργεί απρόσωπα Ο μισθοφόρος, άλλωστε,

νοιάζεται πολύ για το μισθό του, που αποκλείεται να τον ειοπράξει

αν «πέσει ηρωικά μαχόμενος». Ενώ ο επίστρατος, αν

δεν ντοπαρισθεί με τον κατάλληλο τρόπο, δύσκολα μπαίνει στη

μάχη. Από ’δώ και η ανάγκη ύπαρξης στρατοδικείων. Χρειάζονται

για να σκοτώνουν αυτούς που αρνούνται να σκοτωθούν

και για να βάζουν το στρατιώτη μπροστά στο δίλημμα: Είτε

μπαίνεις στη μάχη με πολλές πιθανότητες να βγεις ζωντανός,

είτε δεν γλυτώνεις με τίποτα απ’ τις σφαίρες του εκτελεστικού

αποσπάσματος αν αρνηθείς να μπεις στη μάχη. Όχι μπρός βαθύ

και πίσω ρέμα, αλλά μπρος βαθύ και πίσω τάφος.

Ο Γκιάπ, λοιπόν, παίρνει κάτι και απ’ τους Κινέζους, και

62

απ’ τους Ρώσους, και απ’ τους Αμερικανούς. Απ’ τους Κινέζους

παίρνει τον τρόπο να μετατρέπει τους ράθυμους χωριάτες σε

μαχητές, απ’ τους Ρώσους τον σαφή πολιτικό χαρακτήρα της

επανάστασης, που τη νίκη στον πόλεμο την αντιμετωπίζουν σαν

πολιτική νίκη, θεωρώντας τήν πολεμική βία σαν αναγκαίο εργαλείο

για την επίτευξη του πολιτικού στόχου, και από τους Αμερικανούς

την αναγκαιότητα της καλής λειτουργίας της «πολεμικής

μηχανής», που σαν τέτοια δεν μπορεί παρά να έχει έναν

τεχνοκρατικό χαρακτήρα Ο Γκιάπ, συνεπώς, έχει ανάγκη από

τον παραδοσιακό ηρωισμό των στρατιωτών, όπως οι στρατηγοί

της «παλιάς καλής εποχής» του δόρατος και της ασπίδας, αλλά

και του λιανοντούφεκου, που κατά κάποιον τρόπο είναι προέκταση

του δόρατος, όπου τα πάντα στη μάχη εξαρτώνται από

τη βούληση και την ικανότητα του κάθε μαχητή χωριστά. Όμως,

εκτός από τον ηρωισμό των μαχητών του, ο Γκιάπ έχει ανάγκη

και από την καλή οργάνωση του στρατού, τη βασισμένη στην

κομματική και ταυτόχρονα τη στρατιωτική πειθαρχία και την

πίστη στον κοινό σκοπό.

Ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη έχει απ’ την άψυχη και απρόσωπη

στρατιωτική τεχνολογία, που δεν θα ήταν δυνατό να την

περιφρονήσει, αφού δεν την περιφρονεί ο αντίπαλος. Δεν πρέπει

να μας διαφεύγει πως ο άσχημα εξοπλισμένος Μάο Τσε Τούνγκ

μάχεται με τον εξίσου άσχημα εξοπλισμένο Τσαν Κάι Σέκ και

όχι με πάνοπλους αμερικανούς τεχνοκράτες στρατηγούς. Ο προσωπικός

ηρωισμός στους σύγχρονους πολέμους παίζει τον τελευταίο

ρόλο παντού στον κόσμο εκτός απ’ την Κίνα του Μάο και

την Ελλάδα εκείνων των ηλιθίων που θέλουν να πάρουν την

Πόλη και την Αγιά Σόφιά βασισμένοι στον παραδοσιακό ηρωισμό

των Ελλήνων! Ακόμα δεν καταλάβαμε πως τους πολέμους

τώρα πια δεν τους κερδίζει το πεζικό, αλλά η στρατιωτική τεχνολογία

και ειδικότερα η αεροπορία και η πυραυλική τακτική.

Αποκλείεται να γίνεις ήρωας όταν μάχεσαι εξ αποστάσεως, αν

και πάλι θα σε χρίσουν ήρωα στην περίπτωση που σκοτωθείς.

Πρέπει να υπάρξει επαρκής αιτιολόγηση για την απονομή συντάξεως

στη χήρα του πεσόντος και μηδέποτε εγερθέντος.

Όπως όλοι οι επαναστάτες, οι Βιετναμέζοι ονομάζουν αγώνα

τον πόλεμο που διεξάγουν. Λέγοντας όμως αγώνα εννοούν

δυο αλληλένδετα πράγματα: τον πολεμικό αγώνα και τον πολι

63

τικό αγώνα. Ο ένας πρέπει να καθοδηγεί τον άλλο, μέοα οε

μια αμφίδρομη σχέοη. Ο πολιτικός αγώνας είχε τρία οκέλη, ή

προγράμματα δράσης: την πολιτική δράση μέσα στο λαό, την

πολιτική δράση μέσα στον εχθρό και την πολιτική δράση ενάντια

στο στρατό. Επαναστατικός πόλεμος για τους Βιετναμέζους

είναι αυτές οι τρεις παραλλαγές πολιτικής δράσης συν ο

ένοπλος αγώνας, που στηρίζεται καλά στον πολιτικό πόλεμο,

ο οποίος ανατροφοδοτεί αδιάκοπα τον στρατιωτικό πόλεμο. Στο

επίπεδο της πολιτικής θεωρίας, όλες μαζί οι παραλλαγές αγώνα

έπρεπε να οδηγούν σ’ αυτό που οι Βιετναμέζοι ονόμασαν «γενική

εξέγερση».

Ο στρατιωτικός αγώνας ήταν είτε παραδοσιακά στρατιωτικός

είτε ημιστρατιωτικός (αντάρτικος) είτε τρομοκρατικός. Συνήθως

και οι τρεις αυτές μορφές ένοπλου αγώνα λειτουργούσαν

ταυτόχρονα: Υπήρχε τακτικός στρατός, αντάρτικος στρατός, και

ένα τεράστιο πλήθος τρομοκρατικών ομάδων. Καμιά απ’ τις

μορφές στρατιωτικού αγώνα δεν αξιολογούνταν αυτόνομα, δηλαδή

μόνο από στρατιωτική σκοπιά. Μια πετυχημένη στρατιωτική

επιχείρηση ήταν μια κακή επιχείρηση όταν δεν είχε καλό

πολιτικό αποτέλεσμα Αντίθετα, μια ήττα στη μάχη ήταν μια

χρήσιμη ήττα αν έδινε χρήσιμο πολιτικό αποτέλεσμα Μια τέτοια

αντίληψη για την νίκη και την ήττα είναι τυπικά απωανατολίτικη

και θα ήταν πολύ δύσκολο να ισχύει στις συνθήκες του

δυτικού πολιτισμού, όπου η άρνηση και η κατάφαση είναι σαφώς

διακεκριμένες έννοιες. Στη Δύση, το ναι είναι ναι, και το

όχι είναι όχι. Στις γλώσσες της Απω Ανατολής όμως υπάρχει

και ένα «ναιόχι», που δεν σημαίνει «ίσως», αλλά ορίζει μια σαφέστατη

ενδιάμεση καστάσταση που είναι άρνηση και κατάφαση

ταυτόχρονα Η λογική της Απω Ανατολής διαφέρει απ’ τη

λογική της Δύσης κι αυτό ακριβώς είναι που μπερδεύει εμάς

τους Δυτικούς όταν αντιμετωπίζουμε τους Απωανατολίτες.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στις μάζες της Απω Ανατολής

δεν έφτασε ποτέ ούτε ο ελληνικός Λόγος (η αυστηρή αιτιοκρατική

σχέση) ούτε η χριστιανική ηθική (που στηρίζεται σε μια

αγάπη που διακρίνεται σαφώς απ’το μίσος). Είναι αδύνατο να

κατανοήσουμε εμείς οι Δυτικοί την έννοια του «ναιόχι», του

«θεοδιάβολου» ή του «καλόκακου», αν και ξέρουμε τι είναι ο

ερμαφρόδιτος επί βιολογικού επιπέδου. Έτσι, ο Απωανατολίτης

64

που δεν υποκύπτει ποτέ σ’ έναν εκβιασμό που έχει σαν αντάλλαγμα

τη ζωή ενός δικού του ανθρώπου, όπως στην περίπτωση,

π.χ·, που ο απαγωγέας ζητάει λύτρα για να μη σκοτώσει το παιδί

που απήγαγε, για μας συμπεριφέρεται σκληρά και απάνθρωπα

Για κείνον, όμως, μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι παρά ένα

απλό και καθαρό «ναιόχι», ας πούμε μια λογική και ηθική εκκρεμότητα,

απολύτως θεμιτή και από λογικής και από ηθικής

απόψεως.

Σύμφωνα με τη λογική του «ναιόχι», οι βιετναμέζοι μαχητές

ποτέ δεν τροποποίησαν το σχέδιο μιας μάχης προκειμένου να

σώσουν τα δικά τους γυναικόπαιδα Δεν ήταν μια θυσία, όπως

θα λέγαμε εμείς μιλώντας με τους όρους της χριστιανικής ήθικής,

ήταν ένα απλό και καθαρό «ναιόχι», απολύτως αποδεκτό

απ’ τον δικό τους ηθικό κώδικα Μη βιαστείτε να χαρακτηρίσετε

βάρβαρο αυτόν τον κώδικα, αν πρώτα δεν δώσετε μια λογικά

και ηθικά επαρκή ερμηνεία στο υποδειγματικά βάρβαρο γεγονός

της σφαγής χριστιανών από χριστιανούς, δηλαδή οπαδών της

θρησκείας της αγάπης από άλλους οπαδούς της θρησκείας της

αγάπης. Αν αυτό είναι αγάπη, πέστε μου τι είναι μίσος. Αντί

λοιπόν να μιλάμε για αγάπη και για μίσος, δεν είναι προτιμότερο,

εντιμότερο και διαλεκτικότερο να μιλάμε για «αγαπομίσος»;

Οι χριστιανοί μιλούν για «χαρμολύπη», αλλά τρυπήστε μου

τη μύτη αν ξέρουν τι ακριβώς λεν. Η χαρμολύπη δεν είναι χριστιανικής

καταγωγής έννοια Έχει τη ρίζα της στη λογική και

την ηθική της Απω Ανατολής. Ο ιάπων καμικάζι, για παράδειγμα,

που πέφτει με το αεροπλάνο του πάνω στο στόχο, τη στιγμή

που πέφτει και λίγο πριν πεθάνει, πράγμα, βέβαια, που το

ξέρει καλά, δεν είναι ούτε χαρούμενος ούτε λυπημένος, είναι

χαρμολυπημένος, χαρούμενος και λυπημένος ταυτόχρονα Κάπως

έτσι ένιωθαν και οι πρώτοι χριστιανοί, που ήταν τυπικοί

Ανατολίτες, πριν τους κατασπαράξουν τα θηρία στην αρένα Αλλά

μη μου πείτε πως οι ψοφοδεείς σημερινοί χριστιανοί έχουν κάποια

σχέση με τους πρώτους, τους χαρμολυπημένους χριστιανούς,

απ’ τους οποίους κληρονόμησαν έναν όρο που τον έκαναν

καραμέλα

'Οπως και να ’ναι, η λογική και η ηθική του «ναιόχι» είναι

μια κοινότατη καθημερινή κατάσταση κι εδώ στη Δύση, αλλά

αφορά μόνο την αυθόρμητη και ακαθοδήγητη συμπεριφορά μας.

65

Αγαπούμε και μισούμε κάτι όχι μόνο διαδοχικά, αλλά και ταυτόχρονα

Ένας ερωτευμένος του σκοτωμού γνωρίζει πολύ καλά

την έννοια του «ναιόχι». Η μεγάλη αγάπη είναι μπερδεμένη με

το αντίθετό της, χωρίς αυτό να σημαίνει πως παύει να είναι

μεγάλη αγάπη. Αν τη στιγμή της μεγάλης ερωτικής έντασης πεις

στην αγαπημένη σου «θα σε σφάξω» ή «θα σε φάω» ή « θα σου

πιώ το αίμα», δεν απέχεις πολύ από την ειλικρίνεια, που πάντα

φοβίζει εμάς τους Δυτικούς, κυρίως όταν είμαστε καλοί χριστιανοί

Τη στιγμή της μεγάλης ερωτικής έντασης, όταν οι ηθικές

αναστολές παύουν, τόσο η ηθική όσο και η λογική ξαναβρίσκουν

τη χαμένη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο ναι και το όχι και το

άτομο γίνεται λιγότερο ανισόρροπο. Οι ψυχοπάθειες ευδοκιμούν

κυρίως στη μανιχαϊστική Δύση.

Αυτά που μόλις διαβάσατε παραπάνω είναι μια προσπάθεια

να σας πείσω πως τον πόλεμο του Βιετνάμ πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε

βιετναμέζικα και όχι δυτικοευρωπαϊκά, προκειμένου

να καταλάβουμε πώς έγινε και ένας μικρός λαός, συναντώντας

μάλιστα έντονη αντίδραση στο εσωτερικό της χώρας από

τη βιετναμέζικη Δεξιά, κατάφερε και νίκησε τη μεγαλύτερη στρατιωτική

δύναμη στον κόσμο. Αλλωστε, πρέπει να ξέρουμε τι μας

περιμένει όταν εφαρμόζουμε δυτική πολεμική λογική στην Απω

Ανατολή, στην περίπτωση που δεν καταφεύγουμε, όπως στη Χιροσίμα,

στην εύκολη λύση της ατομικής βόμβας, που είναι η καταστροφική

κορωνίδα της μανιχαϊστικής δυτικής λογικής. Να

θυμίσουμε πως την ατομική βόμβα την έριξαν χριστιανοί σε μη

χριστιανούς; Να το θυμίσουμε χωρίς όμως να παραλείψουμε να

θυμίσουμε πως οι ιάπωνες καμικάζι θα έριχναν τη βόμβα στο

στόχο μαζί με το αεροπλάνο που την κουβαλούσε. Ο θάνατός

μου, ο θάνατός σου, και όχι ο θάνατός σου η ζωή μου. Κάπως

έτσι σκέφτονταν και οι βιετναμέζοι μαχητές. Και συνέτριψαν το

Γίγαντα με τρόπο που παραμένει ανεξήγητος, αλλά μόνο για

μας τους Δυτικούς, με τη δυτική μας (ελληνική) λογική και τη

δυτική μας (χριστιανική) ηθική.

66

Η ΚΟΥΒΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1. Η Κούβα της Αιώνιας Ανοιξης

Ο Φιντέλ (Πιστός) Κάστρο Ρους, όπως είναι το πλήρες όνομά

του, νικάει τον δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα και καταλαμβάνει

την εξουσία την Πρωτοχρονιά του έτους 1959, ένα χρόνο

πριν από την εμφάνιση των Βιετκόνγκ στο Βιετνάμ, δύο χρόνια

πριν από το χτίσιμο του τείχους του Βερολίνου, έξι χρόνια μετά

την ανάληψη της εξουσίας από τον Χρουστσιώφ στην ΕΣΣΔ.

Είναι το πιο σπουδαίο πρωτοχρονιάτικο δώρο που θα μπορούσε

να γίνει σε έναν εξαθλιωμένο λαό δέκα εκατομμυρίων κατοίκων

περίπου. Τα 3.715 νησιά και νησάκια που συναποτελούν το κράτος

της Κούβας, που είναι το μεγαλύτερο απ’ αυτά τα νησιά, έχουν

έκταση και πληθυσμό όσο περίπου και η Ελλάδα. Η Κούβα, που

βρίσκεται στο άνοιγμα του κόλπου του Μεξικού, απέχει απ’ τις

ΗΠΑ μόλις 144 χιλιόμετρα. Στη Φλόριντα πας κολυμπώντας,

που λέει ο λόγος. Όμως, για να πας στη Μόσχα χρειάζεσαι κάπου

οχτώ ώρες αεροπορικής πτήσης.

Κάθε λογικός άνθρωπος, όπως για παράδειγμα ο Έρνεστ Χεμινγουαίη,

που είχε τη θερινή του κατοικία στην Κούβα, θα προτιμούσε

αυτό το νησί των Μεγάλων Αντιλών στην Καραϊβική

θάλασσα για τις θερινές του διακοπές, όπως τις λέμε εμείς. Γιατί

εκεί δεν υπάρχει θέρος, υπάρχει διαρκής άνοιξη. Τον Ιανουάριο

η θερμοκρασία δεν πέφτει κάτω απ’ τους 22 βαθμούς Κελσίου

και τον Αύγουστο δεν ανεβαίνει πάνω απ’ τους 28. Διαφορά 6

67

βαθμών ανάμεσα στη χαμηλότερη και την υψηλότερη θερμοκρασία

είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεται ο τουρίστας που αγαπάει

τη θάλασσα και τα ψάρια. Για να κολυμπήσεις στις θάλασσες

της Κούβας, πρέπει να διώξεις τα ψάρια με τα χέρια, όπως

θα έδιωχνες τις μύγες, που λέει ο λόγος. Αν θέλεις, μπορείς να

τα πιάσεις κιόλας με τα χέρια Κυριολεκτώ.

Παρά την αφθονία των ψαριών, οι κάτοικοι της Κούβας, μετά

την επικράτηση της επανάστασης και μέχρι τις μέρες μας πέφτουν

με τα μούτρα στο χοιρινό. Βαρέθηκαν τα -ψάρια Και τη

ζάχαρη. Και τα φρούτα. Παρά τον σκανδαλώδη φυσικό της

πλούτο, η Κούβα είναι χώρα φτωχή. Διότι, όπως λέει ο Κάστρο,

για ν’ αγοράσεις ένα τανκς σού χρειάζονται χίλια σακιά ζάχαρη.

Ένας δέκτης τηλεοράσεως κάνει, ας πούμε, πέντε σακιά

ζάχαρη. Μια κιθάρα, ένα σακί. Επί πέντε περίπου εκατομμύρια

κιθάρες, όσοι και οι ενήλικες κάτοικοι, πέντε εκατομμύρια σακιά

ζάχαρη μόνο για κιθάρες και άλλα μουσικά όργανα Δεν

υπάρχει Κουβανός που να μην παίζει ένα τουλάχιστον όργανο.

Και να μην αρχίζει να κουνιέται σε κάποιον αφροκσυβάνικο ρυθμό

με την παραμικρή αφορμή. Ο Ξαβιέ Κούγκατ, ο «βασιλιάς της

κόνγκα», ήταν Κουβανός.

Μου είναι δύσκολο να φανταστώ πώς είναι δυνατό να στεριώσει

ο σοσιαλισμός σε μια χώρα τεμπέλικη απ’ τη φύση της.

Πώς να κλειστείς στη φάμπρικα ή στο γραφείο σε κλιματολογικές

συνθήκες διαρκούς ανοίξεως; Και τι δουλειά θα κάνεις με

μια μουλάτα δίπλα σου; Η Κούβα είναι για να χορεύεις, να

τραγουδάς και να «πηδάς» πανέμορφες μουλάτες (μιγάδες). Όλα

τα υπόλοιπα είναι... αντιεπαναστατικά! Ο Κάστρο το ήξερε αυτό.

Οι διπλοσκοπιές στη διάρκεια της επανάστασης ήταν ζευγαρωτές.

Φκιάχνονταν από έναν άνδρα και μια γυναίκα Αντε να

απομακρύνεις στην Κούβα τον άνδρα απ’ τη γυναίκα και μετά

να τους ζητήσεις να παν να πολεμήσουν. Ο «σοσιαλιστικός»

έρωτας στην Κούβα δεν συναντά στο δρόμο του κανένα εμπόδιο.

Μέχρι και ερωτοξενοδοχεία- πηδηχτάδικα για νέους έφκιαξε

ο Κάστρο για να μη στριμώχνονται οι οιστρηλατημένοι στα

παγκάκια των πάρκων και τρομάζουν τους κρυόκωλους τουρίστες.

Έχω μια σατανική ιδέα: Να δίνουμε χρήματα απ’ το δημόσιο

ταμείο στους πουριτανούς και τους κρυόκωλους για να

επισκέπτονται την Κούβα, έστω μια και μοναδική φορά στη ζωή

68

τους. Θα θεραπεύονταν αστραπιαία από την ορθόδοξη ερωτική

και σεξουαλική τους ανεπάρκεια και θα επέστρεφαν στην ορθόδοξη

Ελλάδα άνθρωποι φυσιολογικοί, δηλαδή ορθόδοξοι από φυσικής

απόψεως. Και η Ελλάδα θα ξανάβρισκε ίσως κάτι απ’ το

χαμένο αρχαιοελληνικό ηδονικό της ήθος.

Η προκολομβιανή φυλή των Σιμπονέ αυτοκτόνησε ομαδικά

όταν οι ισπανοί καταχτητές υποχρέωσαν τους ιθαγενείς να δουλέψουν

σκλάβοι στις φυτείες. Κι εγώ θ’ αυτοκτονούσα αν ήμουν

στη θέση τους. Δεν γίνεται να σε βάζουν να δουλεύεις με το ζόρι

στη χώρα της αιώνιας άνοιξης. Τους Κουβανούς πρέπει να τους

συντηρεί με δωρεές όλος ο πολιτισμένος κόσμος. Και να τους

αφήνει να χορεύουν μέρα νύχτα. Ίσα ίσα για να καταλαβαίνουν

οι τουρίστες πως η ελληνική λέξη δουλειά διαφέρει απ’ τη δουλεία

μόνο κατά τον τόνο. Ανεβάζεις τον τόνο στην παραλήγουσα,

και αυτομάτως περνάς απ’ τη δουλειά στη δουλεία. Ποιος

ηλίθιος σοφίστηκε το σύνθημα «χαρά και εργασία»; Ο άνθρωπος

δεν γεννήθηκε για να πεθαίνει στη δουλειά, αλλά για να ζει

μέχρι να πεθάνει. Και να κάνει αυτά που τον ευχαριστούν. Δηλαδή

να εργάζεται, να παράγει έργο. Και οι Κουβανοί εργάζονται.

Η μουσική και ο χορός, π.χ., είναι απ’ τις πιο όμορφες

εργασίες που θα μπορούσε να κάνει κανείς. Δυστυχώς όμως δεν

γίνεται να είναι όλοι οι Κουβανοί επαγγελματίες μουσικοί και

χορευτές. Όπως και να ’ναι, θα ήταν τραγικό να καταστραφεί

αυτός ο υπέροχος λαός, μόνο και μόνο γιατί αγαπάει την εργασία

κι όχι τη δουλειά. Δεν πρέπει οι μετακολομβιανοί να αυτοκτονήσουν

ομαδικά όπως οι προκολομβιανοί, μόνο και μόνο γιατί

οι γείτονες Αμερικανοί διαφωνούν με το καθεστώς.

Σήμερα ζουν στην Κούβα, πάνω σ’ ένα βουνό, στην ερημιά,

μόνο τέσσερις οικογένειες απογόνων των προκολομβιανών κατοίκων

της χώρας. Εμείς προστατεύουμε τη χελώνα καρέτακαρέτα.

Οι Κουβανοί προστατεύουν αυτή τη σπάνια ανθρώπινη

ράτσα. Η οποία όμως δεν λέει να πολλαπλασιαστεί με τίποτα

Σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει ούτε ένας ιθαγενής στο νησί.

Που σήμερα κατοικείται κατά τα τρία τέταρτα από λευκούς ισπανικής

κυρίως καταγωγής και μιγάδες. Το απομένον ένα τέταρτο

είναι Αφροκουβανοί. Έτσι λέγονται οι απόγονοι των 800.000

Αφρικανών απ’ τη Σενεγάλη και τη Γουινέα, που οι ισπανοί

άποικοι έφεραν ως σκλάβους για να δουλεύουν στις φυτείες του

69

ζαχαροκάλαμου. (Η μικρή Κούβα είναι η δεύτερη οακχαροπαραγωγός

χώρα στον κόσμο μετά τη μεγάλη Βραζιλία).

Ανάμεσα στο 1919 και το 1926 η Αϊτή και η Τζαμάικα, δυο

πολύ μικρότερα απ’ την Κούβα νησιά στο νότο της, έστειλαν

στην Κούβα με σύμβαση 250.000 μαύρους, που τους περίσσευαν.

Το 1865 σταμάτησε το δουλεμπόριο και άρχισε το εμπόριο εργατών

γης. Νωρίτερα, από τότε που σταμάτησε το δουλεμπόριο

μέχρι το 1874, οι ισπανοί γαιοκτήμονες της Κούβας είχαν ήδη

εισαγάγει απ’ την Κίνα 125.000 εργάτες γης. Μόνο άνδρες. Και

το 1920 έφεραν άλλες 30.000 Κινέζους και λίγους Ιάπωνες για

δείγμα. Μόνο άνδρες πάλι. Οι κίτρινοι παντρεύτηκαν μαύρες, κι

έτσι προέκυψε άλλη μια μιγαδική ποικιλία Σήμερα, το 1% των

κατοίκων της χώρας είναι κινέζικης καταγωγής.

Μέχρι την επανάσταση, ο κουβάνικος καθολικισμός ήλεγχε

απολύτως την εκπαίδευση. Υπήρχαν μόνο καθολικά σχολεία και

καθόλου δημόσια Η κομπραδόρικη άρχουσα τάξη πάντως έστελνε

τα παιδιά της για σπουδές στις ΗΠΑ. Καταλαβαίνετε, λοιπόν,

τι έγινε με τους καθολικούς, όταν είδαν τον δικηγόρο Κάστρο,

γιο πλούσιου, ισπανικής καταγωγής γαιοκτήμονα, να δηλώνει

κομουνιστής μετά την επικράτηση της επανάστασης. Λύσσαξαν.

Ευτυχώς που υπήρχε και η Σαντερία, ας πούμε η Αγιολατρία

Πρόκειται για μια λατρεία αφρικανικών θεοτήτων που μπερδεύτηκαν

με τους Αγίους του χριστιανισμού για να προκύψουν

έτσι ενός άλλου είδους μιγάδες, οι θρησκευτικοί.

Ούτως εχόντων των λατρευτικών πραγμάτων, δεν είναι καθόλου

παράδοξο που ο Καμίλο Σιενφουένκος, ο τρίτος μετά τον

Κάστρο και τον Γκεβάρα μεγάλος ήρωας της κουβανικής επανάστασης,

λατρεύεται σήμερα σαν Αγιος. Ο Καμίλο κάποτε εξαφανίστηκε

πετώντας μόνος με το αεροπλάνο του. Που δεν βρέθηκε

ούτε στη στεριά ούτε στη θάλασσα, όπως κι εκείνο του

Σαιντ Εξυπερύ. Κι έτσι, οι πιστοί της Σαντερία αποφάνθηκαν

πως ο Καμίλο ανελήφθη εις ουρανούς! Λεν πως ήταν θεϊκής

ομορφιάς αυτό το παλικάρι. Γιατί, λοιπόν, να μην καβαλήσει το

αεροπλάνο για να πάει αεροπορικώς κοντά στο Θεό; Μια χώρα

που παράγει ακόμα τέτοιος ποιότητας λαϊκούς μύθους αποκλείεται

να μην είναι συναρπαστική. Η αγάπη που έχουν για τον

χαρισματικό Φιντέλ Κάστρο οι φτωχοί Κουβανοί είναι τάξεως

καθαρά μεταφυσικής. Όμως, τούτη η λατρεία του Ηγέτη, ουδε-

70

μία σχέση έχει με τη λατρεία του Στάλιν, ή με άλλες μορφές

προσωπολατρίας. Οι Κουβανοί, και κυρίως οι Αφροκουβανοί,

ξέρουν να αγαπούν με γνήσιο πάθος κάθε ταλαντούχο άνθρωπο.

Από τραγουδιστή και χορευτή μέχρι πολιτικό ηγέτη.

Ο πιο συναρπαστικός κουβάνικος μύθος είναι πολιτικός και

έχει σχέση με τον ιδεολογικό προσανατολισμό του Κάστρο. Πότε

έγινε κομουνιστής ο Φιντέλ; Όχι πάντως όταν έκαμνε την επανάσταση.

Που όχι μόνο δεν την έκαναν οι κομουνιστές, αλλά

είχαν την απρονοησία, αν όχι την ανοησία, να χαρακτηρίσουν

τυχοδιώκτη τον Κάστρο! Πάντως, λίγο μετά την έναρξή της, θα

προσχωρήσουν κι αυτοί σε μια καθαρά αστική επανάσταση, που

την οργάνωσαν λιγάκι ερασιτεχνικά, και την διεκπεραίωσαν λιγάκι

άτσαλα αλλά ηρωικά, οι προοδευτικοί αστοί και οι διανοούμενοι

της Αβάνα, με επικεφαλής έναν άνθρωπο που ονειρεύεται

όχι μόνο να διώξει τον Μπατίστα αλλά και να γίνει ο

νέος Σιμόν Μπολίβαρ, που θα ξεσήκωνε και μετά θα ένωνε σε

μια ομοσπονδία όλα τα κράτη της Λατινικής Αμερικής, για να

προκύψουν έτσι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Κεντρικής και της

Νοτίου Αμερικής. Η συμμετοχή στην κουβάνικη επανάσταση, απ’

την αρχή της, ενός αργεντίνου γιατρού, του Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα,

δηλώνει καθαρά τις προθέσεις όχι μόνο των Κουβανών

αλλά και των άλλων Λατινοαμερικανών που μετέχουν σ’ αυτήν.

Αλλωστε, η επανάσταση οργανώθηκε στο γειτονικό Μεξικό και

πολλοί Μεξικανοί μετέχουν σ’ αυτήν είτε άμεσα, σαν μαχητές,

είτε έμμεσα σαν προμηθευτές όπλων και τροφοδότες.

Αυτό, λοιπόν, που οργίζει τους Αμερικανούς όταν εκρήγνυται

η κουβάνικη επανάσταση, δεν είναι ο κομουνιστικός κίνδυνος,

που θα εμφανιστεί αργότερα, αλλά η πιθανότητα δημιουργίας

των Ηνωμένων Πολιτειών της Κεντρικής και της Νοτίου

Αμερικής. Πράγμα που θα είχε σαν συνέπεια, αν όχι την οικονομική

κατάρρευση των ΗΠΑ, τουλάχιστον τον οικονομικό εκπεσμό

της, δεδομένου ότι η πάμπλουτη σε φυσικούς πόρους

Λατινική Αμερική είναι ο σταθερός προμηθευτής των Ηνωμένων

Πολιτειών σε βιομηχανικές πρώτες ύλες. Ολόκληρη η Λατινική

Αμερική είναι άτυπη αποικία των ΗΠΑ.

Διαβάστε το Κάντο Χενεράλ του χιλιανού Πάμπλο Νερούντα

στην έξοχη μετάφραση της Δανάης Στρατηγοπούλου, που σαν

Δανάη —σκέτα— σίγουρα την ξέρετε. Εκτός από διανοούμενη

71

και λογοτέχνις, αυτή η σπουδαία γυναίκα υπήρξε και μια μεγάλη

τραγουδίστρια, και μια πασίγνωστη σταρ του ελαφρού τραγουδιού

στις πριν και μετά τον πόλεμο δύο δεκαετίες. Ο Μίκης

θεοδωράκης μελοποίησε, με γνήσιο λατινοαμερικάνικο πάθος,

κι αυτό από μόνο του είναι ήδη ένα κατόρθωμα, μικρό μόνο

μέρος αυτού του μεγάλου έπους της μόνιμα αναβράζουσας λατινοαμερικάνικης

δυστυχίας. Είναι δύσκολο να μην ονειρεύεσαι τον

εαυτό σου Γκεβάρα, όταν διαβάσεις το Γενικό Άσμα. Που είναι

γενικό γιατί αφορά ολόκληρη τη δυστυχία ολόκληρης της Λατινικής

Αμερικής. Και είναι άσμα ηρωικό, διότι δεν είναι μοιρολόι.

Η ποίηση και η μουσική της Λατινικής Αμερικής δεν έχει μοιρολόγια,

έχει μόνο κραυγές αγωνίας και μια «χαρούμενη θλίψη»

που διαπερνά τα πάντα, ακόμα και τη βραζιλιάνικη σάμπα, ακόμα

και την κουβάνικη ρούμπα Ακούστε μια χαμπανέρα απ’ την

Havana (Αβάνα) και θα καταλάβετε γιατί το ισπανικής καταγωγής,

τσιγγανοΐσπανικής για την ακρίβεια και με ρίζες αραβικές,

αργεντίνικο τανγκό διαφοροποιήθηκε ρυθμικά και έγινε

χαμπανέρα στη Χαβάνα Έπρεπε να πάρει κάτι απ’ το αγωνιακό

χιούμορ και την οργισμένη νωχελικότητα του νέγρικου μπλουζ.

Η Λατινική Αμερική είναι Αφρική κατά μεγάλο μέρος. Και

στη Βραζιλία, κατά πολύ μεγάλο. Μόνο η σχεδόν εντελώς ευρωπαϊκή

Χιλή και η μισοευρωπαΐκή Αργεντινή, με την εμφανή

κυριαρχία σ’ αυτήν των ιταλών, των άγγλων και των ισπανών

απογόνων των αρχικών αποίκων της, διατηρούν ακόμα έναν ευρωπαϊκό

χαρακτήρα

Η κουβάνικη επανάσταση κατ’ ουσίαν ήταν η αρχή μιας

εξέγερσης —που δεν ολοκληρώθηκε— της Νοτίου κατά της

Βορείου Αμερικής και όχι μια προλεταριακή επανάσταση. Ο μαρξισμός

θα χρησιμεύσει στον Κάστρο σαν εργαλείο δουλειάς μετά

την επικράτηση της επανάστασης και όχι σαν καθοδηγητικό πρόγραμμα

πριν απ’ αυτήν και κατά τη διάρκειά της. Αλλωστε, ο

Κάστρο θα δηλώσει πως είναι αφοσιωμένος στις αρχές του

μαρξισμού-λενινισμού μόλις την 1η Δεκεμβρίου 1961, σχεδόν δύο

χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας. Και θα καταπλήξει

τους πάντες. Και θ’ αφήσει σύξυλους τους γείτονες Αμερικανούς.

Που βλέπουν τον κομουνισμό να χτυπάει την πόρτα τους

στα καλά καθούμενα και τους πιάνει σύγκρυο.

72

2. Η Κούβα του Μπατίστα

Η Κούβα ανακαλύφθηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο στις 27

Οκτωβρίου 1492, κατά το πρώτο του ταξίδι. Ο εποικισμός της

από τους Ισπανούς άρχισε 19 χρόνια αργότερα, το 1511. Είναι

η χρονιά που αποβιβάζεται στο νησί ο απεσταλμένος του ισπανού

βασιλιά, Ντιέγκο ΒελάσκεΘ με την εντολή να ψς£ει για χρυσό.

Όμως, η Κούβα δεν είναι χώρα Ελντοράντο (Χρυσαφένια) και

οι ισπανοί άποικοι, που ψάχνουν κι εδώ για χρυσό απ’την πρώτη

μέρα που πάτησαν το πόδι τους, απογοητεύονται οικτρά. Ωστόσο,

μια και ήρθαν από τόσο μακριά, είπαν να μείνουν. Άλλωστε,

το κλίμα ήταν τόσο ωραίο. Μένουν, λοιπόν, και μέχρι το 1808,

για 300 χρόνια περίπου, επιδοτούνται από το κρατικό ταμείο

της μητέρας Ισπανίας.

Η Εταιρεία της Αβάνας που ιδρύεται το 1740 με σκοπό την

αύξηση της αγροτικής παραγωγής διά των δούλων που εισάγονται

από την Αφρική, δεν πάει καθόλου καλά. Οι Ισπανοί δεν

είναι καλοί δουλέμποροι. Οι Αγγλοι όμως πιάνουν πουλιά στον

αέρα της Αφρικής. Στους οχτώ μόνο μήνες που κατέχουν την

Κούβα, οι Αγγλοι το 1762 διδάσκουν τους ντόπιους Ισπανούς

πώς να χειρίζονται παραγωγικά τα μαύρα ανθρωποεργαλεία Κι

έτσι, στο εξής, η αγροτική παραγωγή θα πηγαίνει ολοένα και

καλύτερα, κυρίως όσον αφορά την παραγωγή ζάχαρης.

Μέσα σε 42 χρόνια, από το 1838 που πρωτοοργανώνεται η

σακχαροπαραγωγή σε βιομηχανική βάση μέχρι το 1880 που

ολοκληρώνεται η «γλυκιά» κουβάνικη αγροτοβιομηχανική επανάσταση,

η Κούβα εφευρίσκει όλα τα συστήματα επεξεργασίας

του ζαχαροκάλαμου που εφαρμόζονται και σήμερα παντού στον

κόσμο. Στο εξής η Κούβα θα εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά

απ’ το εθνικό της προϊόν, τη ζάχαρη. Ήδη το 1850 η ζάχαρη

καλύπτει το 83% του συνόλου των εμπορικών εξαγωγών, ενώ

το 1860 η Κούβα παράγει το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής

ζάχαρης. Πρόκειται για ένα φαινόμενο εντελώς μοναδικό

στην παγκόσμια ιστορία της αγροτικής οικονομίας. Να το χρυσάφι

που έψαχναν οι πρώτοι ισπανοί άποικοι. Φυτρώνει απ’ τη

γη του νησιού της αιώνιας άνοιξης. Το ζαχαροκάλαμο αγαπά

την άνοιξη και η άνοιξη τη ζάχαρη.

Σε λίγο στα εθνικά προϊόντα θα προστεθεί και ο καπνός,

73

φυτό αμερικάνικο και άγνωστο στη Δύση πριν απ’ την ανακάλυψη

της Αμερικής. Αλλά τα περίφημα πούρα Αβάνας, παρά τη

διεθνή φήμη τους, ποτέ δεν έγιναν οικονομικά υπολογίσιμο προϊόν,

ικανό να στηρίξει αποτελεσματικά την οικονομία της χώρας, παρά

τη διαφήμιση που έκανε προσωπικά ο Κάστρο, φροντίζοντας να

φωτογραφίζεται συχνά μ’ ένα πούρο στο στόμα Η ζάχαρη, η

πιο καθαρή μορφή υδατάνθρακα μετά το αλκοόλ, είναι αδύνατο

να αντισταθμίσει οικονομικά τους υδρογονάνθρακες, που λείπουν

απ’ την Κούβα, προκαλώντας χρόνιο ενεργειακό πρόβλημα Που

δεν το έχει η γειτονική Αμερική. Που για να αγοράσει απ’ την

Κούβα υδατάνθρακες, της πουλάει υδρογονάνθρακες, κι έτσι τη

βάζει στο χέρι. έγκαιρα Πρώην ισπανική αποικία η Κούβα, από

τον καιρό της εγκατάλειψής της από την Ισπανία μέχρι την εποχή

του Κάστρο θα είναι ατύπως αμερικανική αποικία

Με την παρακίνηση και τη βοήθεια των Αμερικανών, οι ντόπιοι

ισπανοί ιδιοκτήτες φυτειών προσπαθούν να ξεκόψουν απ’

τη μητέρα πατρίδα και να φκιάξουν μια δική τους. Αλλά ο πρώτος

πόλεμος της ανεξαρτησίας, που κρατάει δέκα χρόνια (1868-1878)

καταλήγει σε φιάσκο. Οι πολύ πλούσιοι Ισπανοί της Κούβας,

αλλά και οι μαύροι δούλοι τους, κι εδώ είναι η πλάκα, εγκαταλείπουν

τους εθνικιστές-αυτονομιστές και δεν τους ακολουθούν

όταν καταλαβαίνουν πως οι εθνικιστές-αυτονομιστές ζητούν μεν

την αυτονόμηση, αλλά με ταυτόχρονη ένταξη της αυτόνομης

Κούβας στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Πράγμα που συμφέρει

στους μικρομεσαίους, αλλά όχι και στους πλούσιους. Ούτε

στους μαύρους. Που ξέρουν καλά τι συμβαίνει, απέναντι, με τους

αφρικανούς ομοφύλους τους.

Το 1878 ο πρώτος πόλεμος της ανεξαρτησίας τελειώνει με

την υπόσχεση που δίνουν οι Ισπανοί της μητρόπολης στον ηγέτη

των αυτονομιστών Αντόνιο Μασέο πως θα μεταρρυθμίσουν

προς όφελος των ντόπιων Ισπανών το αποικιακό καθεστώς. Πώς,

όμως, να το μεταρρυθμίσουν διατηρώντας μια χαλαρή έστω εξάρτηση

από την Ισπανία, όταν οι πλούσιοι Ισπανοί της Κούβας

κάνουν ό,τι θέλουν με την πολύτιμη για την οικονομία της Ισπανίας

ζάχαρη; Αν θέλουν την πουλούν στη μητέρα Ισπανία και

μόνο στην περίπτωση που προσφέρει καλές τιμές.

Όλα τα παιδιά μεγαλώνουν κάποτε και εγκαταλείπουν τους

γονείς τους. Μόνο τα προβληματικά παιδιά αρνούνται να εγκα-

74

ταλείψουν τους γονείς τους. Και οι μικρομεσαίοι της Κούβας,

όπως όλοι οι μικρομεσαίοι όλου του κόσμου, στην αρχή αρνούνται

να εγκαταλείψουν τη μητέρα Ισπανία Όμως, όταν αρχίζει

να γίνεται φανερό πως αυτό είναι δύσκολο, γιατί οι αστοί επιμένουν

στην αυτονόμηση, οι μικροαστοί αλλάζουν άποψη και

τώρα αλληθωρίζουν κοιτώντας επίμονα κατά τη μεριά της Αμερικής,

που την επιλέγουν για μητριά. Αλλά οι πλούσιοι δεν θέλουν

ούτε μητέρα ούτε μητριά. Και εγκαταλείπουν προς το παρόν

το σχέδιο για αυτονόμηση από τη μαμά Ισπανία, προκειμένου

να γλυτώσουν από τη μητριά. Οι μικροαστοί τούς τρομοκράτησαν

και τους μπέρδεψαν. Ήθελαν να έχουν στο κεφάλι τους είτε

τη μητέρα είτε τη μητριά. Αδύνατο να τα βολέψουν μόνοι τους.

Παντού στον κόσμο, οι μικρομεσαίοι είναι άνθρωποι δίβουλοι,

σχεδόν σχιζοφρενείς. (Εδώ σε μας είναι τέρατα με κεφάλι σοσιαλιστικό

και κοιλιά καπιταλιστική).

Με τη βοήθεια των μικροαστών που ψάχνουν για προστάτες,

η αμερικανική οικονομική διείσδυση συνεχίζεται. Το 1895,

που αρχίζει ο δεύτερος πόλεμος της ανεξαρτησίας υπό τον εθνικό

ήρωα Χοσέ Μαρτί, τον ποιητή, οι Αμερικανοί είναι οι ουσιαστικοί

αφέντες του νησιού και οι Ισπανοί οι τυπικοί. Ο Ισπανοκουβανός

Μαρτί στρέφεται ταυτόχρονα και κατά των Ισπανών

της Ισπανίας και κατά των Αμερικανών των ΗΠΑ. Και υποδεικνύει

έτσι τον σωστό τρόπο για την επίτευξη μιας πραγματικής

ανεξαρτησίας. Όμως, μια καταφάνερα προβοκατόρικη έκρηξη

που γίνεται στο αμερικάνικο πλοίο Μέιν, που βρίσκεται αγκυροβολημένο

στο λιμάνι της Αβάνας, είναι η αφορμή που ψάχνουν,

ή μάλλον που δημιουργούν οι Αμερικανοί για να κηρύξουν τον

πόλεμο κατά της Ισπανίας, που ήδη αγωνίζεται επί κουβανικού

εδάφους κατά των κουβανοϊσπανών επαναστατών. Ο σύντομος

ισπανοαμερικανικός πόλεμος λήγει την 25η Απριλίου 1898, τη

μέρα που οι Ισπανοί υπογράφουν στην Ουάσιγκτον πρωτόκολλο

για τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Στο εξής, οι ανεξάρτητοι

πλέον από το 1898 Κουβανοί, θα έχουν να κάνουν μόνο με

τους Αμερικανούς. Η μαμά Ισπανία καταλαβαίνει πως οι Αμερικανοί

δεν θα την αφήσουν ήσυχη στην Κούβα και εγκαταλείπει

το τέκνο της στη μοίρα του. Και η μοίρα του στο εξής θα διαμορφώνεται

στην Ουάσιγκτον.

Στις 10 Δεκεμβρίου 1898, η συνθήκη ειρήνης που υπογράφε

75

ται στο Παρίσι ανάμεσα στην Ισπανία και τις ΗΠΑ, χαρίζει μεν

την ανεξαρτησία (από την Ισπανία) στην Κούβα, όμως σχεδόν

ταυτόχρονα της χαρίζει και την υποταγή στις ΗΠΑ. Από το

1899 μέχρι το 1901, για δυο χρόνια, η Κούβα θα τελεί υπό

κανονική αμερικανική «προστατευτική» κατοχή, μέχρι να διεξαχθούν

οι πρώτες «ελεύθερες» εκλογές. Που διεξάγονται μεν, αλλά

όπως τις θέλουν οι Αμερικανού Τι διάολο, εδώ διεξάγονται στην

Ελλάδα σήμερα όπως τις θέλουν οι Αμερικανοί και να μη διεξάγονταν

στην Κούβα τότε όπως τις ήθελαν οι Αμερικανοί; Ας

είμαστε σοβαροί κι ας βάλουμε μπόλικη κουβάνικη ζάχαρη στον

ελληνικό μας, όπως λέγεται εδώ στην Ελλάδα ο τούρκικος καφές,

για να παν τα αμερικάνικα φαρμάκια κάτω, στην ουροδόχο

κύστη, και από κεί έξω, στη λεκάνη της τουαλέτας, που αυτή

έπαψε όντως να είναι τούρκικη. Στην ευρωπαϊκή λεκάνη μπορείς

να κάτσεις άνετα Κι αν είσαι δυσκοίλιος, να διαβάζεις στην

τουαλέτα όλες τις οικονομικές ειδήσεις της εφημερίδας. Κι αφού

τις διαβάσεις, να σκουπίσεις τον πισινό σου με τις ειδήσεις. Αύριο

το πρωί, στην τουαλέτα, θα έχεις φρέσκες ειδήσεις απ’ το χρηματιστήριο

- για τον κώλο σου.

Στα δυο χρόνια της αμερικάνικης κατοχής της Κούβας, οι

Αμερικανοί ετοιμάζονται πυρετωδώς για την ενσωμάτωση του

νησιού στις ΗΠΑ. Χτίζουν σχολεία, φκιάχνουν δρόμους, οικοδομούν

στρατώνες, δημιουργούν στρατιωτικές βάσεις και γενικά

φέρονται σαν να έχει ήδη ενσωματωθεί η Κούβα στις ΗΠΑ.

Η αμερικανική στρατιωτική βάση του Γκουαντανάμο, στην νοτιοανατολική

άκρη του νησιού, υπάρχει από τότε και μέχρι τις

μέρες μας αδιαλείπτως. Όλα τα χρόνια του καστρικού καθεστώτος,

στο κομουνιστικό νησί υπάρχει μια αμερικάνικη βάση!

Πιο τρελό πράγμα δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Απο ’κεί οι

αμερικανοί πράχτορες μπαινοβγαίνουν στην καστρική Κούβα

με την πιο μεγάλη άνεση. Κι ωστόσο, δεν καταφέρνουν να δολοφονήσουν

τον Κάστρο. Έχει κανείς πολλούς λόγους να θαυμάζει

αυτόν τον φοβερό άνθρωπο. Ο σπουδαιότερος είναι η

ικανότητά του να ξεφεύγει απ’ τους δολοφόνους του, κυκλοφορώντας

αδιάκοπα μέσα στο λαό. Τον προστατεύει ο λαόςασπίδα.

Αν οι Αμερικανοί το 1898 εφάρμοζαν μια πολιτική πιο διαλλακτική

όσον αφορά τους Αφροκουβανούς, η Κούβα σήμερα θα

76

ήταν πολιτεία των ΗΠΑ. Όμως, ο’ όλα τα εναλλακτικά για την

ενσωμάτωση της Κούβας σενάρια, οι Αφρικανοί του νησιού, που

είναι πάρα πολλοί, δεν παίζουν κανένα απολύτως ρόλο, ούτε

καν κομπάρσου. Είναι τόσο πολλές και τόσο αιματηρές οι ταραχές

που συνέχεια δημιουργεί στην Κούβα ο ρατσιστικός αποκλεισμός

των Αφροκουβανών απ’ τα αμερικανοκουβανικά μελλούμενα,

που οι Αμερικανοί συνεχώς αναβάλλουν την ενσωμάτωση

μέχρι να ηρεμήσουν τα πνεύματα Που δεν θα ηρεμήσουν

από το 1899 μέχρι την επικράτηση της κουβανικής επανάστασης,

την Πρωτοχρονιά του 1959. Εξήντα χρόνια πολιτικής αστάθειας,

εξήντα χρόνια εκκρεμότητας, εξήντα χρόνια ασφυκτικής

αμερικανικής «προστασίας» σε μια Κούβα που είναι και δεν είναι

αμερικάνικη και όπου το αμερικάνικο κεφάλαιο φέρεται σαν να

ήταν αμερικάνικη. Κανείς ποτέ δεν διανοήθηκε στην Αμερική

πως η Κούβα θα ήταν δυνατό να αυτονομηθεί πλήρως.

Και ξαφνικά εμφανίζεται ένας Κάστρο και φέρνει τα πάνω

κάτω. Να δούμε όμως τι θα γίνει μετά το θάνατό του. Δεν πρέπει

να μας διαφεύγει ο ρόλος του χαρισματικού ηγέτη, ειδικά οτα

κομουνιστικά καθεστώτα Η μεγάλη μάζα, αν και καταλαβαίνει

και πολύ μάλιστα από πείνα, δεν καταλαβαίνει από μαρξισμό.

Πόσο μάλλον όταν ο ίδιος ο μαρξισμός δεν καταλαβαίνει τον

εαυτό του. Ακόμα ψάχνουν οι μαρξολόγοι να καταλάβουν πώς

έγινε και μια τυπικά αστική ως προς τη σύλληψή της και αγροτική

ως προς την εκτέλεσή της επανάσταση, μετατράπηκε ξαφνικά,

μετά την επικράτησή της, σε μαρξιστική. Ίσως εδώ να έχουμε

τον πιο γνήσιο και καθαρό θρίαμβο του μαρξισμού, σαν θεωρία

νοούμενου: Αν το καθεστώς της Κούβας δεν γινόταν μαρξιστικό,

δεν θα μπορούσε να επιβιώσει. Πράγμα που σημαίνει πως είναι

η ανάγκη και όχι η θεωρία που δημιουργεί τον βασισμένο σε μια

θεωρία κομουνισμό. Ο μαρξισμός μπορεί να κατοχυρώνει και να

ισχυροποιεί τις επαναστάσεις, ακόμα κι όταν δεν τις προκαλεί

και δεν τις επιβάλλει,

Πρός το παρόν αυτό συνέβη μόνο μια φορά στην ιστορία,

στην Κούβα. Όμως, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί πως δεν θα

ξανασυμβεί κάπου αλλού, στο μέλλον. Εξ ου και ο τρόμος των

αστών για κάθε είδους και μορφής λαϊκή επανάσταση. Ας είναι

καλά ο Κάστρο, που συνεχίζει να ενεργεί σαν... τρομοκράτης,

όχι μόνο για τη γειτονική Αμερική. Ο Γκεβάρα, άλλωστε,

77

θα διεθνοποιήσει αυτή τη μορφή τρομοκρατίας. Ας είναι καλά

κι αυτός, εκεί στην κόλαση που βρίσκεται.

Μέσα σ’ αυτό το αμερικανοκουβανικό μπάχαλο, η κουβάνικη

«δημοκρατία» θα λειτουργεί δικτατορικά μέχρι να εμφανιστεί

στη σκηνή το 1933 ο Φουλχένσιο Μπατίστα ως επικεφαλής

μιας κυβέρνησης αμερικανοκινούμενων μαριονετών. Βλέποντας

οι Αμερικανοί πως ο Μπατίστα είναι ταλαντούχος δικτάτορας,

απ’ το 1940 μέχρι το 1944 θα του επιτρέψουν να κυβερνά

για λογαριασμό τους εντελώς μόνος και χωρίς αμερικανούς

βοηθούς. Ωστόσο, απ’ το 1944 μέχρι το 1952 θα γίνει ένα διάλειμμα

οχτώ ετών για να ξεκουραστεί ο Μπατίστα, που θα επανέλθει

ως δικτάτωρ το 1952 για να παραμείνει μέχρι το 1958

και να τον ανατρέψει τελικά ο Φιντέλ Κάστρο την Πρωτοχρονιά

του 1959.

Ο Φουλχένσιο Μπατίστα υ Σαλδιβάρ έχει ένα υ στο επίθετό

του, κάτι σαν ισπανικό φον, ή σερ, ή κάπως έτσι. Διότι, λέει,

κάποιοι πρόγονοί του ήταν ευγενείς. Οι γονείς του όμως ήταν

εκπεσμένοι γαιοκτήμονες. Και τόσο μπατίρηδες, που ένιωθαν

μεγάλη περηφάνεια που ο γιος τους βρήκε μια δουλειά σαν

επαγγελματίας στρατιώτης. Μάλιστα, κατάφερε να φτάσει μέχρι

το βαθμό του λοχία Κι από λοχίας, κατ’ ευθείαν Πρόεδρος

της «Δημοκρατίας» το 1933, τότε που ως επικεφαλής του «κινήματος

των λοχιών» ανέτρεψε τον προηγούμενο «Πρόεδρο».

Στην περίπτωσή του βρίσκει πλήρη επαλήθευση η ρήση του

δικού μας Γ. Κονδύλη, πρώην μόνιμου λοχία, που είπε όταν

έγινε στρατηγός εκ λοχιών και δικτάτωρ εξ ηλιθίων: Αν ήξερα

πόσο εύκολο είναι να στήσεις μια δικτατορία, θα την έκαμνα

από τότε που ήμουν λοχίας. Ξέχασε όμως να πει ο Κονδύλης,

όπως και ο Μπατίστα άλλωστε, πως δεν φτάνει να είσαι δεκανέας

ή λοχίας για να γίνεις δικτάτωρ, πρέπει να έχεις και φίλους

τους «φίλους και συμμάχους». Και να ζεις σε μια «δημοκρατία

της μπανάνας». Ή της κολοκύθας, όπως η δική μας. 'Οταν

ζεις μια ζωή στη στρατώνα, τίποτα πιο εύκολο απ’ το να πιστέψεις

πως μπορείς να μεταβάλεις σε στρατώνα ολόκληρη τη χώρα

Αρκεί, βέβαια, να έχεις φίλους τους «φίλους και συμμάχους».

Γιατί από μόνος σου θα δυσκολευτείς λιγάκι, κυρίως όταν μέσα

στην κολοκύθα σου υπάρχει μυαλό της ποιότητας του δικού

μας Παττακού.

78

Η διαφορά των δικών μας δικτατόρων παντός στρατιωτικού

βαθμού και των λατινοαμερικανών συναδέλφων τους είναι πως

εκείνοι ξέρουν να γίνονται δισεκατομμυριούχοι, αλλά και να την

κοπανούν έγκαιρα όταν κινδυνεύουν. Κι όχι να κάθονται ισοβίως

στη φυλακή, διότι κάποιος είπε, εν τη ρύμη του λόγου του,

πως «όταν λέμε ισόβια, εννοούμε ισόβια». Ο Μπατίστα πέθανε

ζάπλουτος στην Ισπανία το 1973. Κατάφερε να δραπετεύσει την

Πρωτοχρονιά του 1959 που τον έριξε ο Κάστρο, για να πάει

πρώτα στον Αγιο Δομίνικο και μετά στη Φλόριντα Τελικά, θα

εγκατασταθεί ως μεγαλοεπιχειρηματίας στην Πορτογαλία Αλλά

θα πεθάνει στην Ισπανία των προγόνων του. Αιωνία του η μνήμη.

Ήταν ένα μεγάλο κάθαρμα, που όμως έπαιξε το ρόλο του

στην κομουνιστοποίηση της Κούβας. Χωρίς τις κλεπτικές ικανότητες

αυτού του μεγάλου απατεώνα, δεν θα αγαναχτούσαν σχεδόν

όλοι οι Κουβανοί και το επαναστατικό έργο του Κάστρο θα

δυσκολευόταν.

3. Η Κούβα του Κάστρο

Οι «φιντελίστας», οι γκεριλέρος (αντάρτες) του Φιντέλ που καταλαμβάνουν

την εξουσία την 1η Ιανουαρίου 1959 δεν είναι περισσότεροι

από χίλιοι. Σε μια χώρα με πληθυσμό δέκα εκατομμυρίων

κατοίκων περίπου, χίλιοι «ρέμπελοι» που επιβουλεύονται την εξουσία

δεν σημαίνει απολύτως τίποτα από αριθμητικής απόψεως. Κι

όμως τη δουλειά την κάνουν χίλιοι άνθρωποι όλοι κι όλοι. Αλλά

με την ανοχή και τη συγκατάθεση σχεδόν όλων των χωρικών

του νησιού, που κρύβουν και βοηθούν τους αντάρτες.

Ωστόσο, τη δύσκολη δουλειά του ένοπλου αγώνα δεν θα την

κάνουν οι χωρικοί αλλά μια χούφτα άνθρωποι, οι «μπαρμπούτος»

φιντελίστας, ή μουσάτοι του Φιντέλ, αυτοί ακριβώς που θα

επαναφέρουν στη μόδα σ’ όλον τον κόσμο το μούσι. Μόνο που

η μπάρμπα (το μούσι) εκείνων των μπαρμπούτος (μουσάτων)

ήταν μια ανάγκη επιβεβλημένη απ’τα πράγματα κι όχι απ’ τη

μόδα Πού να βρεις ξυράφι και κρέμα ξυρίσματος στη Σιέρα

Μαέστρα, το μεγαλύτερο βουνό της Κούβας στα νοτιοανατολικά

του νησιού, που η ψηλότερη κορυφή του φτάνει τα δυο χιλιάδες

μέτρα περίπου.

79

Και επειδή ο Κάατρο δεν κόβει το μούσι,, θα το κόψει λέει

μόνο όταν ολοκληρωθεί η επανάσταση, και επειδή η επανάσταση

δεν λέει να ολοκληρωθεί, δεν βλέπω να κόβουν το μούσι ούτε

οι σαλονάτοι επαναστάτες, στη σαλονίστικα «επαναστατική»

συμπεριφορά των οποίων στηρίζεται λογικά η έκφραση «μούσι!».

Μούσι, λοιπόν, η επανάσταση; Μούσι, όσο περιορίζεται στις

μουσάτες κοσμικοπολιτικές συγκεντρώσεις. Όμως, στο τέλος

ξυρίζουν το γαμπρό. Κι αν ο Κάστρο δεν προλάβει να ξυριστεί

και πάρει το μούσι του στον τάφο, δεν χάλασε ο κόσμος. Καινούργια

μούσια θα φυτρώσουν κάποτε στα μάγουλα άλλων

μπαρμπούτος. Όπου γης, Σιέρα Μαέστρο. Όπου γης, Γράμμος.

Πάντα θα υπάρχουν κάθε εθνικότητας μπαρμπούτος και υπομονετικά

θα περιμένουν τους ντεσπεράδος (τους απελπισμένους).

Οι επαναστάσεις μπορεί να αρχίζουν με τους κομουνιστές ή άλλου

είδους ιδεολόγους, διεκπεραιώνονται όμως από απελπισμένους.

Όμως στην Κούβα οι χωρικοί ήταν τόσο απελπισμένοι, που δεν

μπορούσαν ούτε να ελπίζουν σε μια καλύτερη μοίρα Και εναπόθεσαν

τις ελπίδες τους με εμπιστοσύνη στους ιδεολόγους. Να

γιατί πρέπει να διώκονται ο ιδέες έγκαιρα, πριν καταλήξουν σε

πράξη. Το «σκέπτεσθαι κομουνιστικά» είναι ήδη μια δυνάμει

κομουνιστική πράξη.

Κάτω από τέτοιες συνθήκες, χίλιοι άνθρωποι που σκέφτονται

επαναστατικά φτάνουν και περισσεύουν για να φέρουν τα

πάνω κάτω στην Κούβα Το θαύμα, ακόμα και το θρησκευτικό

και όχι μόνο το επαναστατικό, τελείται στο σημείο τομής της

απελπισίας και της έμμονης ιδέας. Η κουβάνικη επανάσταση ήταν

ένα θαύμα. Γι’ αυτό και γοητεύει ακόμα Κι ο Κάστρο παραμένει

ένας θαυματοποιός. Γι’ αυτό και συναρπάζει ακόμα Όσο

για τον Γκεβάρα, η συμπεριφορά του μοιάζει μ’ αυτήν των ηρώων

του Μάρκες στο Εκατό χρόνια μοναξιάς. Στη Λατινική Αμερική

δεν υπάρχουν όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.

Η κατά Καστοριάδη Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας εκεί

είναι πραγματικότητα Κατανοεί κανείς καλύτερα την κουβάνικη

επανάσταση διαβάζοντας τα μυθιστορήματα του Μάρκες, παρά

τα συγγράμματα του Μαρξ. Η κουβάνικη επανάσταση είναι «η

φαντασία στην εξουσία», όπως θα την ήθελαν οι εξεγερμένοι το

Μάη του ’68 σε Αμερική και Ευρώπη.

Και είναι οι νέοι που θα λατρέψουν σαν άγιο και μάρτυρα

80

τον Ερνέστο «Τοε» Γκεβάρα Πειράζει που ο Ερνέστο ενεργούσε

παράλογα; Πειράζει, λεν αυτοί που δεν θα κατανοήσουν ποτέ

την επαναστατική αξία και σημασία του σουρρεαλισμού, αν και

έχουν στη διάθεσή τους όλα τα κείμενα του Μπρετόν. Πειράζει,

λεν οι ευνούχοι, που ενώ ούτε τα σεξουαλικά τους «καθήκοντα»

δεν μπορούν να διεκπεραιώσουν με ερωτική επάρκεια, έχουν την

αξίωση να διεκπεραιώσουν με επάρκεια τα επαναστατικά τους

καθήκοντα Κάθε επανάσταση που δεν είναι «πηδηχτική», αφήνει

εκτεθειμένα τα οπίσθιά της. Διάλεξε: ή θα «πηδήξεις» ή θα

σε «πηδήξουν». Ο αυνανισμός δεν είναι επαναστατική πράξη.

Το πολύ να είναι λύση ανάγκης και απελπισίας.

Το βασικό σύνθημα της κουβανικής επανάστασης ήταν: στο

ένα χέρι το όπλο και στ’ άλλο η κιθάρα. Ποτέ δεν φάνηκε σύνθημα

πιο επαναστατικό. Ναι, η κιθάρα είναι όπλο. Και μην ξεχνάτε

κι ένα άλλο σύνθημα, του κουβανογενούς γαλλικού Μάη

του ’68: «Οι αστοί πηδούν, εσύ;». Πιο πηδηχτικό - εκρηχτικό

ερωτηματικό δεν είδα ποτέ. Επιτρέψτε μου να το διασκευάσω

επί το ορθοδοξότερον και ελληνικότεροι «Ακόμα και οι δεσποτάδες

πηδούν, εσύ τι κάνεις, ρε μαλάκα;». Αν όλα αυτά σάς

φαίνονται χυδαία, είναι γιατί δεν γνωρίζετε καλά την ιστορία

της βαθύτατα ερωτικής κουβανικής επανάστασης, που ήταν φροϋδομαρξιστική

κατά βάθος. Αντί, λοιπόν, εμείς οι μαρξιστές, να

κάνουμε τις δέουσες διορθωτικές ερωτικές κινήσεις, ως γνήσιοι

ρεβιζιονιστές, χτενίζουμε το χριστιανικό μούσι σας.

Όλα στην Κούβα του Μπατίστα άρχισαν απ’ το φρούριο Μονκάδα

στην πόλη Σαντιάγο δε Κούμπα στο νότιο τμήμα του νησιού,

κοντά στην αμερικάνικη βάση του Γκουαντανάμο, στις 26 Ιουλίου

1953. Τη μέρα αυτή μια ομάδα παράτολμων νεαρών, με

επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο Ρους, που τότε ήταν στέλεχος

του συλλόγου των φοιτητών της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου

της Αβάνα, όπου φοιτά, επιχειρεί να καταλάβει το

φρούριο. Οι εντός ευρισκόμενοι στρατιώτες του Μπατίστα τα

χάνουν, αλλά σε λίγο συνέρχονται απ’ την έκπληξη και το επεισόδιο

λήγει με την καταδίκη του Φιντέλ, που κάθεται δυο χρόνια

στη φυλακή. Η απολογία του στο δικαστήριο θα εκδοθεί με

τον τίτλο Η Ιστορία θα με δικαιώσει — και θα τον δικαιώσει

πράγματι την Πρωτοχρονιά του 1959, τέσσερα μόλις χρόνια μετά

την αποφυλάκισή του, το 1955. Σημειώστε πως ο Κάστρο ήταν

81

ήδη γνωστός στο ευρύτερο κοινό της Κούβας και πριν απ’ την

επίθεση στο φρούριο Μονκάδα το 1953. Το 1952 ήταν υποψήφιος

βουλευτής ενός ειρηνικού αστικού κόμματος στις εκλογές

που ματαιώθηκαν. Κι αυτή ακριβώς η ματαίωση ήταν που άναψε

τα εύφλεκτα αίματά του.

Μόλις αποφυλακίζεται το 1955 πάει στο Μεξικό, όπου και

γνωρίζει τον αργεντίνο γιατρό Γκεβάρα, που περιοδεύει στη

Λατινική Αμερική και μελετάει την αθλιότητά της. Παρέα οι

δυο τους και μερικοί ακόμα φίλοι «αποβιβάζονται» το Δεκέμβριο

του 1956 στην Κούβα με πρόθεση να ανατρέψουν τον

Μπατίστα Έτσι, μια χούφτα άνθρωποι αρχίζουν ένα αντάρτικο,

που εις ανάμνησιν της επίθεσης στο φρούριο Μονκάδα το

1953 θα ονομαστεί «Κίνημα της 26ης Ιουλίου».

Ο εντελώς τρελός τρόπος που αρχίζει αυτό το αντάρτικο,

που θα διαρκέσει τρία χρόνια, από μια παρεούλα επαναστατών,

το κατατάσσει αυτομάτως στα πιο μεγάλα παράδοξα της ιστορίας

των επαναστάσεων. Τούτη η πανίσχυρη θέληση για νίκη,

που σύντομα θα πραγματωθεί με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο,

θα παρασύρει αργότερα τον Γκεβάρα στην τρομερή περιπέτεια

της Βολιβίας, θα πιστέψει, αυτός ο φλεγόμενος από επαναστατικό

πάθος ασθματικός γιατρός, πως για να πετύχει μια επανάσταση

αρκεί να πιστεύεις στη νίκη και αρκεί οι εξαθλιωμένοι

χωρικοί να σε υποδεχτούν σαν λιμπερταδόρ, όπως παλιά τον

Σιμόν Μπολίβαρ. 'Ομως, η κουβάνικη επανάσταση δεν πέτυχε

γιατί μια παρέα ανθρώπων πίστεψαν σ’ αυτήν με πάθος, ή γιατί

οι πεινασμένοι χωρικοί συμπαραστάθηκαν αποτελεσματικά

στους επαναστάτες, αλλά διότι κανείς δεν θα ήταν δυνατό να

πιστέψει πως ένα τόσο παράτολμο εγχείρημα θα ήταν δυνατό

να γίνει στην αμερικάνικη κατ’ ουσίαν Κούβα, σε απόσταση λίγων

χιλιομέτρων από τις ΗΠΑ. Ήταν τόσο μεγάλος ο αιφνιδιασμός

και τόσο μικρή η προετοιμασία για την αντιμετώπιση ενός τέτοιου

εγχειρήματος, που μέχρι να ανασυνταχτεί ο Μπατίστα και

οι φίλοι του οι Αμερικανοί, τα γεγονότα τους πήραν φαλάγγι

Η κουβάνικη επανάσταση ήταν ένας σίφουνας και ένας ξαφνικός

τυφώνας που λες και κινούνταν απ’ τις δυνάμεις της φύσης

και όχι της κοινωνίας. Η κουβάνικη επανάσταση ήταν ένα φυσικό

γεγονός, που το κυοφορούσε για αιώνες η σταθερά ανισόρροπη

ιστορία της Κούβας. Και σαν τέτοιο είναι αδύνατο να ερ

82

μηνευτεί με μαρξιστικούς όρους. Αλλωστε, το ΚΚ Κούβας την

καταδίκασε εν τη γενέοει της σαν καθαρό παραλογισμό και σαν

τυχοδιωκτισμό. Γρήγορα όμως θα καταλάβει πως ο παραλογισμός

μπορεί να παίξει σοβαρό ρόλο στην ιστορία Και οι λογικοί

κουβανοί κομουνιστές θα συνταχτούν έγκαιρα με τους «τυχοδιώκτες».

Ευτυχώς. Γιατί θα φέρουν στους «τυχοδιώκτες» την

οργανωτική τους πείρα Ο Κάστρο δεν θα το ξεχάσει αυτό μετά

την επανάσταση. Ενώ στη διάρκειά της θα αγαπήσει ειλικρινά

τους κομουνιστές συντρόφους. Αλλωστε, γνωρίζει το μαρξισμό

από νέος. Μόνο που δεν είναι ακόμα μαρξιστής. Θα γίνει όμως.

Δεν θα διευκρινισθεί ποτέ αν έγινε στη διάρκεια της επανάστασης,

ή αμέσως μετά απ’ αυτήν. Πάντως θα του χρειαστούν δυο

χρόνια εξουσίας για να αποκαλύψει το μυστικό και να πει επιτέλους

πως είναι κομουνιστής. Μέχρι το 1961, είτε το έκρυβε

είτε δεν ήταν.

Ο Κάστρο κατάγεται από ευκατάστατη οικογένεια γαιοκτημόνων

κι αυτός ήταν ο λόγος που οι κουβανοί κομουνιστές τον

αντιμετώπισαν καχύποπτα στην αρχή. Το έχουμε αυτό το κουσούρι

εμείς οι κομουνιστές. Να ταυτίζουμε τον κομουνισμό με

τη φτώχεια και να θεωρούμε ύποπτους τους «αποστάτες της

τάξης τους», ξεχνώντας πως ο Μαρξ, που έφαγε όλα τα λεφτά

του στην «υπόθεση», ήταν ένας ευκατάστατος αστός, γιος μεγαλοδικηγόρου,

πως ο Ένγκελς που τον στήριζε οικονομικά ήταν

βιομήχανος, πως ο Λένιν ήταν γόνος βολεμένης οικογένειας

μεσοαστών ανωτέρων δημοσίων υπαλλήλων.

Όταν ο Κάστρο κατέλαβε την εξουσία δεν είχε να προτείνει

κανένα σαφές πρόγραμμα για την οργάνωση της κοινωνίας και

του κράτους. Κι αυτό έδωσε τη δυνατότητα στους φίλους του

κομουνιστές, που το κόμμα τους υπήρχε στην Κούβα απ’ το 1925,

να παίξουν έναν αποφασιστικό ρόλο, παρόλο που ο Κάστρο θα

διαλύσει το ΚΚ μαζί με όλα τα αστικά κόμματα και θα φκιάξει

ένα καινούργιο με φιντελίστες και παραδοσιακούς κομουνιστές

ανάκατα Απ’ το 1959 μέχρι το 1963 το νέο καθεστώς επαγγέλλεται

τη σταδιακή ανατροπή του καπιταλισμού. Και από

το 1963 αυτοπροσδιορίζεται σαν κομουνιστικό χωρίς προσχήματα

και επιφυλάξεις. Στα τέσσερα χρόνια που μεσολαβούν

από το 1959 που επικρατεί η επανάσταση μέχρι το 1963 που

αυτοπροσδιορίζεται σαν κομουνιστική, κανείς δεν ξέρει προς

83

τα πού ακριβώς θα κινηθεί το καινούργιο καθεστώς της Κούβας.

Στη μέση της διαδρομής απ’ το ’59 μέχρι το ’63 οι Αμερικανοί

διακόπτουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με την Κούβα

του Κάστρο, που μέχρι τότε τις διατηρούσαν με την ελπίδα πως

ένας γόνος οικογένειας πλούσιων κτηματιών σαν τον Κάστρο

δεν θα ήταν δυνατόν να είναι κομουνιστής, απλώς το παίζει

φιλοκομουνιστής για να έχει τη βοήθεια των κομουνιστών, που

θα τους εκπαραθυρώσει μόλις εδραιωθεί στην εξουσία Έπεσαν

τραγικά έξω. Κι όταν δεν χτυπήσεις έγκαιρα, κινδυνεύεις να την

πατήσεις όταν χτυπήσεις παράκαιρα. Απ’ το 1961, που οι Αμερικανοί

διακόπτουν τις διπλωματικές τους σχέσεις με τη «δική

τους» Κούβα, μέχρι σήμερα χτυπούν τον Κάστρο αδιάκοπα Ακόμα

και απόβαση θα κάνουν. Αλλά αυτός, παλούκι στον πισινό τους!

Στην Αμερική ο αμερικάνικος πισινός θα τοποθετείται στο εξής

στη Φλόριντα, σε απόσταση αναπνοής απ’ την Κούβα. Πρέπει,

λοιπόν, οι Αμερικανοί να φορέσουν τις ζώνες προστασίας της

καπιταλιστικής τους παρθενικότητας. Τις φόρεσαν το 1961 κι

ακόμα δεν τις έβγαλαν.

Τον Ιανουάριο του 1961 διακόπτουν οι Αμερικανοί τις διπλωματικές

τους σχέσεις με την Κούβα, και σε τρεις μήνες, τον

Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, αποβιβάζονται στον Κόλπο των Χοίρων,

στο κέντρο της νότιας ακτής του νησιού. Γιατί τέτοια βιασύνη;

Μα, διότι λίγο νωρίτερα ο Κάστρο είπε πως δημεύεται η

περιουσία όλων των αμερικάνικων εταιρειών που υπάρχουν στην

Κούβα Ζημιά δισεκατομμυρίων δολαρίων για τους Αμερικανούς.

Τρέχουν, λοιπόν, οι χοίροι στον Κόλπο των Χοίρων με το παλούκι

στον κώλο μπας και σώσουν το γουρουνίσιο βιό τους. Αλλά

εκεί οι φιντελίστας τους πετούν στη θάλασσα και η απόβαση

καταλήγει σε ένα πρωτοφανές φιάσκο, 14 χρόνια πριν από το

ακόμα πιο μεγάλο φιάσκο, της ήττας τους στο Βιετνάμ. Η μεγάλη

Αμερική ούτε με τα όπλα δεν μπορεί να κουμαντάρει πλέον

τη «δική της» Κούβα, αυτήν ακριβώς που λογάριαζε να την κάνει

πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ύστερα απ’ αυτήν την απίστευτη νίκη, ο Κάστρο γίνεται

μύθος σ’ Ανατολή και Δύση, Βορρά και Νότο. Λέχτηκε πως τέτοιου

μεγέθους μύθος για τον Μεγάλο Νικητή έχει να εμφανιστεί

απ’ τον καιρό του Μεγάλου Ναπολέοντα Και να σκεφτεί

κανείς πως όλα άρχισαν από μια μικρή ομάδα ανθρώπων, που

έρχονται απ’ το Μεξικό στην Κούβα μόλις πέντε χρόνια πριν

απ’ το Βατερλώ των Αμερικανών στον Κόλπο των Χοίρων. Αυτή

δεν είναι επαναστατική νίκη, είναι επαναστατικός σουρρεαλισμός.

Το 1961, μετά τη συντριβή των Αμερικανών στον Κόλπο των

Χοίρων, όλοι οι επαναστάτες απανταχού της οικουμένης πανηγυρίζουν

για την επικείμενη πτώση του διεθνούς καπιταλισμού.

Αφού τα επαναστατικά πράγματα στο στόμα του λύκου αποδείχτηκαν

τόσο εύκολα, γιατί να μην είναι ακόμα πιο εύκολα

στην ουρά; Ναι, αλλά ο λύκος εκτός από στόμα και ουρά έχει

και κεφάλι. Στο οποίο δεν βρίσκεται μόνο το στόμα αλλά και το

μυαλό. Αυτό είναι το πρόβλημα με μας τους έξυπνους επαναστάτες.

Νομίζουμε πως μόνο εμείς είμαστε έξυπνοι και πως οι

ταξικοί μας εχθροί έχουν ήδη αποβλακωθεί απ’ την πολλή μάσα

Η σύλληψη και ο θάνατος του Τσε το φθινόπωρο του 1967,

έξι χρόνια μετά το θρίαμβο στον Κόλπο των Χοίρων θα μας

προσγειώσει απότομα στον κόσμο των χοίρων, που τότε ακριβώς,

το 1967, θα βγουν και στην Ελλάδα απ’ το χοιροστάσιό

τους. Η «εθνοσωτήριος» δεν είναι άσχετη με τον πανικό που

καταλαμβάνει τον διεθνή καπιταλισμό μετά την απροσδόκητη

νίκη του Κάστρο, αλλά και την αποκοτιά του Γκεβάρα στη Βολιβία

Η Ελλάδα τότε δεν κινδύνευε από τους κομουνιστές. Αλλά

σου λεν οι Αμερικανοί, σάμπως η Κούβα κινδύνευε; Βάρα, λοιπόν,

τους κομουνιστές, πριν γίνουν...κομουνιστές. Αλλωστε, των

φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν σκοτώνουν το λαγό που μπορεί

να ξεπεταχτεί απ’ το καπέλο του μάγου Μαρξ. Και κάνουν

στιφάδο το λαγό πριν προλάβουν να καταλάβουν πως δεν ήταν

λαγός. Ο σουρρεαλισμός είναι πολιτική. Και η πολιτική είναι

σουρρεαλισμός. Αν δεν με πιστεύετε, διαβάστε τα μανιφέστα του

σουρρεαλισμού του Αντρέ Μπρετόν. Και προσπαθήστε να καταλάβετε

πως είναι κείμενα βαθύτατα πολιτικά. Και μην ξεχνάτε

το εξόχως επαναστατικό, σουρρεαλιστικό σύνθημα: Πήδα πριν

σε πηδήξουν.

4. Η κονβανική πορεία προς το σοσιαλισμό

Στις 17 Μαΐου 1959, μόλις πέντε μήνες μετά την κατάληψη

της εξουσίας, ο Κάστρο εξαγγέλλει πως στο εξής κανείς δεν μπορεί

85

να είναι ιδιοκτήτης χωραφιών συνολικής επιφάνειας πάνω από

410 εκτάρια. Το όριο είναι μεγάλο, αλλά η ύπαρξή του και μόνο

δηλώνει πως στο εξής η ατομική ιδιοκτησία αποκλείεται να αυξάνεται

θεωρητικά επ’ άπειρον, κι αυτό αναιρεί μια βασική αρχή

του καπιταλισμού, που αρνείται μετά βδελυγμίας τον καθορισμό

ορίων στην ατομική ιδιοκτησία Ήδη απ’ την αρχή της, η κουβάνικη

επανάσταση έχει κάνει το πρώτο βήμα προς το σοσιαλισμό.

Αλλά αμιγής σοσιαλισμός δεν είναι ακόμα, πόσο μάλλον

κομουνισμός. Όμως, τέσσερα χρόνια μετά, το 1963, το όριο αυτό

θα μειωθεί ξαφνικά και απότομα στα 68 εκτάρια Έκταση γης

68 εκταρίων είναι μάλλον κήπος παρά κτήμα Νωρίτερα, το 1960,

εθνικοποιούνται οι τράπεζες, οι βιομηχανίες και οι μεγάλες εμπορικές

επιχειρήσεις, κουβανικές και ξένες.

Οι διαδοχικές εθνικοποιήσεις γίνονται ολοένα και πιο αποφασιστικές

και ριζοσπαστικές μέχρι που το 1968 να σκάσει η μεγάλη

βόμβα που θα θορυβήσει ακόμα και τους Σοβιετικούς, που δεν

μπόρεσαν να φτάσουν τόσο μακριά: Ο Κάστρο, τη χρονιά αυτή,

εθνικοποιεί τα πάντα, μα τα πάντα, μέχρι τα στιλβωτήρια υποδημάτων.

Δεν υπάρχει πλέον ατομική ιδιοκτησία στην Κούβα Αν

και ο Γκεβάρα, που είχε οργανώσει το τραπεζικό σύστημα σε

σοσιαλιστική βάση, δεν ζει πια το 1968, το όραμά του για μια

απόλυτη ισότητα γίνεται πραγματικότητα Μόνο που το χρήμα,

του οποίου την κατάργηση είχε ζητήσει ο Γκεβάρα, εξακολουθεί

να κυκλοφορεί και να είναι το κοινό ισοδύναμο όλων των εμπορευμάτων.

Αλλά αυτό σημαίνει πως, όσο κι αν προσπαθείς να

επιβάλεις την ισότητα με νομοθετικές ρυθμίσεις, η ανισότητα θα

συνεχίσει να υπάρχει όσο υπάρχει χρήμα που κινείται άτακτα από

’δώ κι από ’κεί και σ’ άλλα πορτοφόλια σωρεύεται κι από άλλα

λείπει εντελώς. Κομουνιστική κοινωνία, κατά πώς την ονειρεύονται

οι ιδεολόγοι, με χρήμα που κυκλοφορεί εντός της είναι αδύνατον

να υπάρξει. Δεν μπορείς να καταργήσεις το εμπορευματικό

σύστημα παραγωγής (αυτό είναι ο καπιταλισμός), αν δεν καταργήσεις

το χρήμα, το κατ’ εξοχήν εμπόρευμα Όταν έχεις στα

χέρια σου χίλιες δραχμές, ας πούμε, είναι σαν να έχεις οποιοδήποτε

εμπόρευμα αξίας χιλίων δραχμών. Το χρήμα, που σημαίνει

χρήσιμο, ή μάλλον χρειαζούμενο (πράγμα), είναι χρήσιμο με την

ίδια έννοια που είναι χρήσιμα τα πράγματα που εκπροσωπεί,

που θα μπορούσες δηλαδή να αγοράσεις μ’ αυτό. Βέβαια, θα

μπορούσες να αγοράσεις πράγματα δίνοντας σε αντάλλαγμα άλλα

πράγματα Αλλά κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά άβολο.

Όσο υπάρχει χρήμα, ούτε λόγος να γίνεται για την ιδανική

κομουνιστική κοινωνία Ο Γκεβάρα είχε δίκιο. Μόνο που δεν πήρε

υπ’ όψη πως αυτά τα προβλήματα δεν λύνονται με αποφάσεις

αλλά μέσα από διαδικασίες, που μπορεί να είναι εξαιρετικά

μακρόχρονες, ή που μπορεί να μην καταλήξουν ποτέ στο επιθυμητό

αποτέλεσμα 'Οπως και να ’ναι, ο κομουνισμός «εδώ και

τώρα» είναι μια καθαρή ανοησία, όταν δεν είναι ένας χυδαίος

λαϊκισμός. Αλλωστε, ένα καθεστώς χαρακτηρίζεται κομουνιστικό

όταν έχει εγγεγραμμένο στο πρόγραμμά του τον κομουνισμό,

που θα έρθει όταν έρθει, δηλαδή όταν ωριμάσουν οι κοινωνικές,

οι οικονομικές συνθήκες. Αλλά για να ωριμάσουν, πρέπει να

δουλέψει καλά και παραγωγικά πρώτα ο σοσιαλισμός, που διαφέρει

απ’ τον κομουνισμό γιατί συνεχίζει να στηρίζεται στην

εμπορευματική οργάνωση της παραγωγής - δηλαδή στο χρήμα,

το κοινό ισοδύναμο όλων των εμπορευμάτων. (Αν καταργηθούν

τα εμπορεύματα, δηλαδή τα προϊόντα που παράγονται με μοναδικό

σκοπό την πώλησή τους με κέρδος και αν οι άνθρωποι

παίρνουν από τις αποθήκες τα πράγματα που χρειάζονται χωρίς

να πληρώνουν, το χρήμα γίνεται αυτομάτως άχρηστο. Ένα

τέτοιο σύστημα οργάνωσης της οικονομίας λέγεται κομουνιστικό.

Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως ο κομουνισμός είναι, απλώς,

ένα μεγάλο και υπέροχο ιδανικό).

Το παλιό κομουνιστικό κόμμα, που το διέλυσε ο Κάστρο μαζί

με τα άλλα κόμματα, από το 1944 και μετά ονομαζόταν Κουβανικό

Σοσιαλιστικό Κόμμα του Λαού. Από το 1925, που ιδρύθηκε,

και μέχρι το 1944, που άλλαξε όνομα, λεγόταν Κομουνιστικό

Κόμμα της Κούβας. Το νέο, το μετακαστρικό κομουνιστικό

κόμμα, που δεν θα το φκιάξουν οι παλιοί κομουνιστές αλλά

οι καστρικοί νεοκομουνιστές, λέγεται Κομουνιστικό Κόμμα της

Κούβας, όπως κι αυτό του 1925. Το νέο κομουνιστικό κόμμα,

που δεν έχει πλέον λόγο να εμφανίζεται με ψευδώνυμο έχει βέβαια

και κομουνιστές μέσα του, κυρίως όμως έχει φιντελιστές. Δηλαδή

κομουνιστές μεν, αλλά καστρικού τύπου. Που διαφέρουν απ’

τους παλιούς γιατί είναι- περισσότερο κομουνιστές, αν και αστικής

και αγροτικής και όχι προλεταριακής καταγωγής οι περισσότεροι.

Οι βιομηχανικοί εργάτες, οι και προλετάριοι ονομαζόμενοι,

87

ακολούθησαν ουδέτερη στάση στη διάρκεια της επανάστασης.

Και μετά απ’ αυτήν συνεχίζουν το παλιό τους βιολί. Ζητούν

αδιάκοπα αυξήσεις. Τίποτα άλλο μονιμότερο, σταθερότερο και

γενικότερο. Δεν τους ενδιαφέρει το μέλλον, τους ενδιαφέρει μόνο

το παρόν της εργατικής τάξης. Ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε. Αυτό

όμως δεν είναι εργατική πολιτική, είναι πολιτική του κώλου, με

το συμπάθιο. Και επειδή οι κακομαθημένοι βιομηχανικοί εργάτες,

που ούτε στο παλιό ΚΚ ανήκαν ούτε στην επανάσταση πήραν

μέρος, μετά την επανάσταση δεν λεν να καταλάβουν πως άλλαξαν

τα πράγματα και συνεχίζουν να ζητούν αυξήσεις και τίποτα

άλλο, ο Κάστρο λέει να καταργήσει τα συνδικάτα. Τα καταργεί,

λοιπόν, και φκιάχνει άλλα, κομουνιστικά, το 1970.

Τη χρονιά αυτή η κομουνιστική Κούβα έχει ολοκληρώσει την

υιοθέτηση όλων των οργανωτικών και διοικητικών μοντέλων της

Σοβιετικής Ένωσης. Όμως, είναι χώρα περισσότερο κομουνιστική

απ’ τη Σοβ. Ένωση. Διότι οι εθνικοποιήσεις φτάνουν μέχρι

την εθνικοποίηση των στιλβωτηρίων υποδημάτων, όπως είπαμε,

πράγμα που δεν έγινε στη ΕΣΣΔ. Με την οποία η Κούβα έχει

στενές διπλωματικές σχέσεις από το 1960. Και θα συνεχίσει να

τις έχει μέχρι την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991. Από τότε η

Κούβα θα είναι μια «ανάδελφη (κομουνιστικά) χώρα». Ολομόναχη

στο στόμα του λύκου, ακούει τα ουρλιαχτά αλλά δεν βλέπει

τα δόντια Η Αμερική δεν θέλει να επαναλάβει το ανόητο

εγχείρημα του 1961, μια νέα απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων

ή όπου αλλού στην Κούβα Απλώς, περιμένει υπομονετικά να

πεθάνει ο Κάστρο. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία ένα καθεστώς δεν

ταυτίστηκε τόσο πολύ με τον ηγέτη του.

Οι ειδικοί λεν πως δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να παραμείνει

κομουνιστική η Κούβα μετά το θάνατο του Φιντέλ. Ίσως

όμως περισώσει μια κάποια μορφή σοσιαλισμού. Όπως και να

’ναι, η πτώση της Κούβας θα είναι ένα φαινόμενο πολύ πιο οδυνηρό

απ’ την πτώση της ΕΣΣΔ. Διότι η Κούβα παραμένει το

μεγάλο σύμβολο της αντίστασης κατά των Αμερικανών. Και η

πτώση των συμβόλων είναι γεγονός πολύ πιο οδυνηρό απ’ την

πτώση των συστημάτων. Δρυός πεσούσης, λοιπόν, πας ανήρ

ξυλεύεται, κυρίως όταν ο ξυλοκόπος βρίσκεται πολύ κοντά στον

κορμό της δρυός.

Απ’ το 1961 και μετά η Κούβα ολοένα και περισσότερο

αυξάνει την εξάρτησή της απ’ τη Μόσχα Και όσο την αυξάνει,

τόσο αποσαφηνίζει το είδος και την ποιότητα του εσωτερικού

της καθεστώτος, που, από ριζοσπαστικά αστικό που είναι στην

αρχή, γίνεται σοσιαλδημοκρατικό, σοσιαλιστικό, κομουνιστικό και

στο τέλος τόσο υπερβολικά κομουνιστικό, που θα τρομάξει και

η ίδια η Μόσχα το 1968 που ο Κάστρο αρχίζει τη φοβερή επίθεση

κατά της κομματικής γραφειοκρατίας, που συνοδεύεται από

μια επίταση της κριτικής του θεσμού της ατομικής ιδιοκτησίας

και από μια πρωτοφανή στην ιστορία του υπαρχτού σοσιαλισμού

κινητοποίηση του λαού. Ήδη το 1963, που ο Κάστρο επισκέπτεται

τη Μόσχα, πέντε χρόνια πριν απ’ το μεγάλο κομουνιστικό

ξέσπασμα του 1968, φέρνει σε δύσκολη θέση τους πιο

στενούς του φίλους, τους Ρώσους, που μοιάζει να τους έχει ξεπεράσει

από τότε σε κομουνιστική ποιότητα

Το 1968, τη μεγάλη χρονιά της κουβανικής επανάστασης, παρά

τη ρήξη του Κάστρο με τον Γκεβάρα, που σκοτώνεται στη Βολιβία

ένα χρόνο νωρίτερα προσπαθώντας να εξαγάγει την επανάσταση,

παρά την αποτυχία των παρακινημένων απ’ την Κούβα

εξεγέρσεων στον Αγιο Δομίνικο, τη Βενεζουέλα και τη Βολιβία, ο

κουβάνικος κομουνισμός γίνεται το πρότυπο για όλους τους κομουνιστές

της οικουμένης, όπως λέγεται η κατοικημένη επιφάνεια

της γης. Δυστυχώς όμως, ο στηριγμένος στα συναισθήματα

και στη βούληση κομουνισμός δεν μπορεί παρά να ξεφουσκώσει

σιγά σιγά και τελικά να έρθει στα όρια που επιτρέπουν οι συγκεκριμένες

οικονομικές συνθήκες της συγκεκριμένης εποχής.

Και ενώ ο κουβάνικος κομουνιστικός ενθουσιασμός αρχίζει

να κατακαθίζει, το 1980 έρχεται η ηθική καταστροφή της Κούβας.

Τη χρονιά αυτή οι Σοβιετικοί εισβάλλουν στο Αφγανιστάν

και οι Κουβανοί υποχρεώνονται να επικροτήσουν την πολιτική

του πολύτιμου συμμάχου τους, που απορροφά όλο το περίσσευμα

της κουβάνικης ζάχαρης και δίνει στην Κούβα όλο το πετρέλαιο

που χρειάζεται. Όταν είσαι οικονομικά εξαρτημένος, έστω

από φίλους, είσαι δέσμιος. Το 1980 ο Κάστρο είναι η υπ’ αριθμόν

ένα προσωπικότητα του Κινήματος των Αδεσμεύτων Χωρών.

Και ξαφνικά δεσμεύεται υπέρ των Ρώσων, που έχουν εισβάλει

σε μια φτωχή και ουδέτερη χώρα, το Αφγανιστάν, με το

εύλογο επιχείρημα πως προσπαθούν να τη βάλουν στο χέρι οι

Αμερικανού

89

Μπορεί να είναι εύλογο το επιχείρημα των Σοβιετικών, το

κύρος πάντως του Κάστρο πέφτει κατακόρυφα μεταξύ των

αδεσμεύτων, για να αποδειχτεί για μυριοστή φορά πως η μη

δέσμευση δεν είναι παρά μια πρόσκαιρη ουδετερότητα. Είναι

πολιτική, δεν είναι ιδεολογία Αλλωστε, η Κούβα είναι έτσι κι

αλλιώς δεσμευμένη: με τον κομουνισμό. Και ναι μεν οι άλλοι

αδέσμευτοι αποδέχονται την πρωτοκαθεδρία του Κάστρο, αλλά

μόνο ως το βαθμό που φοβούνται την Αμερική περισσότερο απ’

τους κομουνιστές. Όμως, με την καταστροφική για το κύρος

της ΕΣΣΔ εισβολή στο Αφγανιστάν, οι αδέσμευτοι αρχίζουν να

αντιμετωπίζουν την ΕΣΣΔ σαν ιμπεριαλιστική δύναμη και τον

Κάστρο σαν «πράκτορα» των Ρώσων. Μπορεί να μην είναι, είναι

όμως απόλυτα εξαρτημένος απ’ τους Ρώσους, τους μόνους

που μπορούν να σπάσουν τον ασφυκτικό, επίμονο και μακρόχρονο

εμπορικό αποκλεισμό της Κούβας απ’ την Αμερική. Είναι

οι Αμερικανοί συνεπώς που υποχρεώνουν τους Κουβανούς να

συναλλάσσονται μόνο με τους Ρώσους, για να τους κάνουν να

εξαρτηθούν απ’ αυτούς κι έτσι να κανονίζουν έμμεσα την πολιτική

τους με την Κούβα μέσα απ’ την πολιτική τους με την

ΕΣΣΔ. Μια πολιτική για δυο χώρες. Πρόκειται για ένα καθαρό

αριστούργημα της αμερικάνικης διπλωματίας, που στηρίζεται στην

απανθρωπιά του αποκλεισμού.

Η ασφυξία που προκαλεί στην Κούβα ο συνεχιζόμενος αποκλεισμός

είναι το τίμημα που θα πληρώσει η χώρα για το γεγονός

πως το 1962 επέτρεψε την εγκατάσταση ρωσικών πυραύλων

στο έδαφος της. Ήταν μια εντελώς ηλίθια απόφαση του

Χρουστσιώφ, που παραλίγο να οδηγήσει στην έκρηξη του Τρίτου

Παγκοσμίου Πολέμου, θα δούμε τη διπλωματική μονομαχία

Ρώσων και Αμερικανών επί κουβανικού εδάφους. Ωστόσο,

μπορούμε να πούμε, από τώρα, πως οι πύραυλοι δεν προορίζονταν

για το βομβαρδισμό της Αμερικής από τους Ρώσους. Προορίζονταν

για τα διπλωματικά παιχνίδια του Χρουστσιώφ. Αν είχε

μυαλό τούτος ο άξεστος Ουκρανός χωρικός, θα μπορούσε να παίξει

τα διπλωματικά του παιχνίδια χωρίς νταηλίκια και κυρίως χωρίς

να φέρνει σε δύσκολη θέση την εξαρτημένη Κούβα Που,

βέβαια, δεν θα ήταν δυνατό να γίνει η γέφυρα για το πέρασμα

του κομουνισμού στο αμερικανικό έδαφος. Όμως οι Αμερικανοί

θα το παίξουν απειλούμενοι και κινδυνεύοντες. Και θα κερδί-

90

οουν εύκολα το παιχνίδι που αρχίζει ο Χρουστσιώφ επί κουβανικού

εδάφους.

Έξι χρόνια μετά την πυραυλική κρίση, η Κούβα θα υποχρεωθεί

να υποστηρίξει την επέμβαση των Ρώσων στην Τσεχοσλοβακία

το 1968. Στο εξής, θα ακολουθεί κατά πόδας τη Μόσχα σ’

όλες τις κινήσεις της. Ευτυχώς ο Γκεβάρα είναι νεκρός απ’ την

προηγούμενη χρονιά. Όμως, ο άνθρωπος που κατάλαβε έγκαιρα

τους κινδύνους που συνεπάγεται η εξάρτηση μιας χώρας της

Λατινικής Αμερικής από τη μακρινή Μόσχα και που επεχείρησε

να δημιουργήσει συγγενικά και συνεπώς συμμαχικά καθεστώτα

οτη Λατινική Αμερική, ώστε να αποχτήσει σίγουρα και σταθερά

ερείσματα η κουβάνικη επανάσταση, είχε αποτύχει κι αυτός παταγωδώς.

Η επανάσταση στον Αγιο Δομίνικο έχει καταρρεύσει

το 1965 με την εισβολή των Αμερικανών. Η επανάσταση στη

Βολιβία δεν πρόλαβε καν ν’ αρχίσει. Ντόπιοι και αμερικανοί

πράκτορες την τσάκισαν στη γένεσή της και χωρίς στρατιωτική

επέμβαση. Η Βολιβία, η χώρα που φέρει το όνομα του λιμπερταδόρ

Σιμόν Μπολίβαρ, του ανθρώπου που έκανε τα περισσότερα

για τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Κεντρικής και

της Νότιας Αμερικής χωρίς να το καταφέρει, θα γίνει τελικά ο

τάφος του μεγάλου Αργεντινού Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα, του νέου

Σιμόν Μπολίβαρ, που απέτυχε να δημιουργήσει την Ένωση Σοσιαλιστικών

Σοβιετικών Δημοκρατιών της Λατινικής Αμερικής.

5. Η Κούβα του κόσμου όλου

Στο τέλος της δεκαετίας του ’60 οι Κουβανοί, ολοένα και πιο

επίμονα, αρχίζουν να αυτοχαρακτηρίζονται λαός αφρολατινοαμερικανικός.

Η πολιτική σημασία αυτής της επίμονης έμφασης

στην αφρικανική εκτός απ’ τη λατινοαμερικανική ρίζα της κουβανικής

λαότητας, θα φανεί στις αρχές της δεκαετίας του ’80,

όταν το λιγοστό κουβάνικο χρήμα, με τη μορφή οικονομικής

βοήθειας, αρχίζει να κινείται προς την Αφρική και την Κεντρική

και Νότια Αμερική.

Στην πραγματικότητα, όμως, δεν πρόκειται για κουβάνικο

αλλά για ρώσικο χρήμα Που η Κούβα το παίρνει από την ΕΣΣΔ

με ένα ευφυέστατο κόλπο, που παρακάμπτει μεν τα εμπόδια

91

που βάζει το διεθνές εμπορικό δίκαιο, εξοργίζει όμως τις ΗΠΑ

τόσο, που θα φτάοουν να κατηγορήσουν την Κούβα σαν... ιμπεριαλιστική

δύναμη, που κάνει επεκτατική πολιτική! Η ΕΣΣΔ,

λοιπόν, πουλάει στην Κούβα πετρέλαιο σε τιμές χαμηλότερες

από τις διεθνώς ισχύουσες και η Κούβα το μεταπουλάει σε

αφρικανικές και λατινοαμερικανικές χώρες στις τρέχουσες διεθνείς

τιμές. Η διαφορά που προκύπτει είναι το εμπορικό κέρδος

της Κούβας, που είναι τεράστιο σε απόλυτους αριθμούς.

Μ’ αυτό το κέρδος, η Κούβα χρηματοδοτεί τα επαναστατικά

κινήματα της Αγγόλα και της Αιθιοπίας και παίζει έτσι πρώτο

ρόλο στην ανατροπή των αποικιακών και αντιδραστικών καθεστώτων

σ’ αυτές τις πολύ απομακρυσμένες απ’ την Κούβα χώρες.

Οι Αμερικανοί, οι χωροφύλακες του διεθνούς καπιταλισμού,

τραβούν τα μαλλιά τους. Και για να μην τα ξεριζώσουν με το

τράβα τράβα, αρχίζουν να διαβρώνουν επίμονα, μεθοδικά, σατανικά,

το σοβιετικό καθεστώς απ’τα μέσα. Ξέρουν πως η Κούβα

είναι το δεξί, και, από ιδεολογικής απόψεως, το αριστερό

χέρι της ΕΣΣΔ και επιχειρούν να το κόψουν απ’ τον ώμο. Και

ο ώμος, βέβαια, βρίσκεται στη Μόσχα, όχι στην Αβάνα

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ο ρωσικός κομουνισμός

αρχίζει να τρίζει. Και στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ο γδούπος

απ’ την κατάρρευση, περισσότερο απ’ όλους θα αναστατώσει

τους Κουβανούς. Αλλά και όλους όσοι, στις πέντε ηπείρους

περίμεναν τη βοήθεια της ΕΣΣΔ για να υπάρξουν ως κομουνιστές.

Ανάμεσά τους και οι έλληνες κομουνιστές, ή μάλλον οι

κομματικοί, δηλαδή οι διαθέτοντες κομματική ταυτότητα, πράγμα

που δεν σε κάνει κατ’ ανάγκην κομουνιστή. Απλή απόδειξη οι

εκατοντάδες των «δυσαρεστημένων» που, φεύγοντας απ’ το ΚΚΕ,

σταμάτησαν αυτομάτως να είναι εκτός από κομματικοί και κομουνιστές.

Στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ κομουνιστές.

Ήταν κοπρόσκυλα μεταμφιεσμένα σε κομματικούς κομουνιστές.

Απ’ αυτούς που διέβρωσαν όλα τα κομουνιστικά κόμματα του

κόσμου για να τα οδηγήσουν τελικά στην καταστροφή.

Το φαινόμενο το περιέγραψε ο Τρότσκι έγκαιρα στην Προδομένη

επανάσταση μαζί με το παράλληλο φαινόμενο του σταλινισμού,

που όμως ποτέ δεν λειτούργησε σαν σκέτος σταλινισμός.

Πολλοί απ’ τους πιο σκληρούς σταλινικούς δεν ήταν παρά

αριβίστες, παντελώς άσχετοι όχι μόνο με το μαρξισμό, αλλά και

92

με το.,.σταλινισμό! Αυτά τα σκουλήκια έχουν μια τρομαχτική

ικανότητα επιβίωσης κάτω από οποιεσόήποτε πολιτικές συνθήκες.

Και μην αμφιβάλλετε πως αν σε μας εδώ νικούσαν οι κομουνιστές

στον Εμφύλιο, γραμματείς του ΚΚΕ θα ήταν κατά

σειρά, πρώτα ο Γ. Παπανδρέου, μετά ο Κ. Καραμανλής, ύστερα

ο Κ. Μητσοτάκης και τέλος ο Α. Παπανδρέου. Του λόγου το

αληθές επί διεθνούς επιπέδου το επιβεβαιώνουν ο Γέλτσιν, ο

Γκλιγκόρωφ, ο Μπερίσα, και όλοι οι άλλοι «ελευθερωτές των

λαών τους απ’ τον κομουνιστικό ζυγό». Που, προκειμένου να

μπορέσουν να ελευθερώσουν τους λαούς απ’ το ζυγό, έπρεπε

πρώτα να τον κατασκευάσουν. Δεν θέλω να πάρω τα παραδείγματά

μου από την Ελλάδα, γιατί δεν είναι φανταχτερά. Αλλωστε,

οι δικοί μας οκώληκες δεν μεταπήδησαν σε άλλο κοινωνικοπολιτικό

σύστημα, απλώς χρησιμοποίησαν το όνομα που έφκιαξαν

στο ΚΚΕ για να κάνουν επαγγελματική καριέρα εκτός

ΚΚΕ. Σου λεν οι άνθρωποι, τι διάολο, μια ζωή επαγγελματίες

κομουνιστές θα είμαστε; Κάτσε να κάνουμε και καμιά καλύτερη

δουλειά, με καλύτερο μεροκάματο. Και έτσι προέκυψαν, εκ κομουνιστών

της πλάκας, μεταξύ πολλών άλλων και δημοσιογράφοι

σοβαροί αλλά και κομματικοί ηγέτες του σωλήνα, ακόμα

πιο σοβαροί Είναι οι δικοί μας μικροί και ασήμαντοι Γέλτσιν,

είναι τα σκουλήκια που έφαγαν από μέσα το μήλο της μηλιάς

του «κομουνιστικού παραδείσου», που τον κατάντησαν κόλαση,

τα ερπετά.

Τα παραπάνω είναι παράφραση και προσαρμογή στα καθ’

ημάς ενός σχετικά πρόσφατου λόγου του Κάστρο. Ίσως του πιο

τίμιου και καθαρού κομουνιστή που υπήρξε ποτέ στο παγκόσμιο

κομουνιστικό κίνημα Και να σκεφτείς πως τον Κάστρο και

τον Γκεβάρα, εκτός απ’ τους έφηβους των καλών οικογενειών,

τους έκαναν μπαντιέρα ρόσα και όλοι οι ροζ κομουνιστές όλου

του κόσμου, κι ας ήταν οι πιο κόκκινοι απ’ τους κόκκινους. Σου

λεν (οι ροζ) αυτοί οι άνθρωποι ήταν κάποτε αστοί. Αστοί είμαστε

και μείς, άρα μπορούμε να το παίξουμε επαναστάτες. Μα,

κύριοι, εκείνοι δεν το έπαιζαν επαναστάτες, ήταν πράγματι, ακόμα

και την εποχή που δεν ήταν κομουνιστές, αλλά αστοί επαναστάτες,

που θα γίνουν κομουνιστές κατά την πορεία της επανάστασης.

Εσείς, βρε κερατάδες, δυο λόγια θαρραλέα δεν μπορείτε

να πείτε δημοσίως, και διατείνεστε πως μπορείτε να κάνετε

93

θαρραλέες πράξεις; Α, να μου χαθείτε, κοπρίτες.

Η οχεδόν πανταχού παρουσία της Κούβας στη δεκαετία του

’70 και στις αρχές της δεκαετίας του ’80, είχε μια εντελώς απροσδόκητη

εξέλιξη στα μέσα της δεκαετίας του ’80. Ο Κάστρο έχει

τη σατανική ιδέα να επιτρέψει να φύγουν απ’ την Κούβα επισήμως

και με περουβιανή βίζα, 10.000 αντιφρονούντες. Όμως, είναι

όλοι τους αντιφρονούντες πράγματι, ή μήπως οι μισοί είναι

ψευτοαντιφρονούντες πράκτορες του Κάστρο, που θα πιάσουν

δουλειά στις χώρες του κατασκοπικού προορισμού τους, εφοδιασμένοι

με κατασκοπική βίζα; Ιδού το δύσκολο ερώτημα Που θα

παραμείνει μέχρι τις μέρες μας αναπάντητο. Πάντως, το σίγουρο

είναι πως χιλιάδες αμερικανοί πράκτορες βάλθηκαν να παρακολουθούν

όλους τους κουβανούς αντιφρονούντες, αληθινούς

και ψεύτικους, που έφυγαν επισήμως απ’ την Κούβα Καταλαβαίνετε

τώρα γιατί λατρεύω τον Κάστρο; Διότι μεταξύ πολλών

άλλων είναι σε θέση να σοφίζεται αναίμακτους, αριστουργηματικούς

τρόπους τρομοκρατικής δράσης. (Η αναίμακτη τρομοκρατία

είναι πάντα πιο αποτελεσματική. Και πιο διαρκής).

Λίγο αργότερα, ο Κάστρο επέτρεψε, εντελώς απροσδόκητα,

στους κουβανούς αυτοεξορίστους που ζουν στη Φλόριντα των

ΗΠΑ, να καλέσουν κοντά τους φίλους και συγγενείς. Και καλά

τους συγγενείς, όμως γιατί και φίλους; Και δώσ’ του η CIA να

προσπαθεί να λύσει το μυστήριο. Κι άλλοι πράχτορες, κι άλλα

χρήματα Και στη Φλόριντα να γίνεται χαμός με τους Κουβανούς

που έχουν σωρευτεί εκεί και κοντεύουν να μετατρέψουν σε

κουβανική αποικία το σπουδαιότερο θέρετρο των ΗΠΑ. Είναι

τόσο μεγάλη η αμερικανοκουβανική εγκληματικότητα που εμφανίζεται

στη Φλόριντα, που οι Αμερικανοί επιχειρούν να στείλουν

στην πατρίδα τους, την Κούβα, τους κουβανούς εγκληματίες

που δρουν στη Φλόριντα ή όπου αλλού στην Αμερική. Αλλά

ο Κάστρο λέει, στοπ. Όχι εμείς να οας στέλνουμε λουλούδια και

σεις να μας επιστρέφετε κοτσάνια Τι την περάσατε την Κούβα,

κάλαθο των αχρήστων της Αμερικής; Και οι Αμερικανοί εσιώπησαν.

Να γιατί μάλλον θα με πάρουν τα κλάματα αν πέσει ο

Κάστρο και ο καστρισμός. Που είναι μεν κομουνισμός, αλλά πολύ

σπέσιαλ. Γεμάτος φαντασία, σχεδόν έργο τέχνης.

Ιδού τώρα το γκραν φινάλε σ’ αυτό το υπέροχο έργο με καλούς

και κακούς κουβανούς εμιγκρέδες, με κακούς και καλούς αμερι

94

κανούς επιτηρητές των εμιγκρέδων, όπου κανείς δεν μπορεί να

καταλάβει ποιοι είναι οι καλοί και ποιοι οι κακοί: Από 21

Απριλίου μέχρι 26 Σεπτεμβρίου 1980 ο κάθε Κουβανός που θέλει

να φύγει απ’ την Κούβα, μπορεί να φύγει εντελώς ελεύθερα

Φεύγουν 120.000. Οι περισσότεροι αποβιβάζονται περίπου σαν

πεζοναύτες στη Φλόριντα Και τώρα; Τι να πεις εσύ ο Αμερικανός,

σε όλους αυτούς που διάλεξαν την ελευθερία; Να τους πεις,

γυρίστε στη σκλαβιά και αφήστε την πλάκα περί ελευθέρου κόσμου

και τα σχετικά βλακώδη; Κι όμως τους το είπαν. Και πολλοί

επέτρεψαν στην Κούβα, απογοητευμένοι απ’ την κακή υποδοχή

που τους επιφυλάχτηκε στο έδαφος της πιο ελεύθερης χώρας

του ελεύθερου κόσμου. Και έγιναν φανατικοί καστρικοί.

'Οσοι θα μείνουν στη Φλόριντα θα πάθουν των παθών τους

τον τάραχο, όπως όλοι οι πρόσφυγες απανταχού της γης. Και

θα στέλνουν μηνύματα στους συγγενείς και φίλους στην Κούβα,

που θα λεν: καθήστε εκεί που κάθεστε και βολευτείτε όπως όπως,

γιατί εδώ θα σας φάει η μαρμάγκα Τέτοια βλέπεις μελετώντας

την ιστορία της κουβανικής επανάστασης και λες: Τέτοια επανάσταση

πρέπει να τη βάλουμε στο μουσείο όταν, με το κακό,

καταρρεύσει, να την βλέπουν οι επιγενόμενοι και να λεν: Τέτοια

επανάσταση, μάλιστα Δώσ’ μου και μένα, μπάρμπα!

Αυτά βλέπουν οι Αμερικανοί και ανασκουμπώνονται. Και τον

Οκτώβριο του 1983 εισβάλλουν κανονικότατα, με πεζοναύτες

και αλεξιπτωτιστές, στη Γρανάδα, ένα νησάκι-κρατίδιο στην

Καραΐβική. Λίγες μέρες πριν, ένα στρατιωτικό πραξικόπημα έχει

ανατρέψει τη στηριγμένη στην Κούβα σοσιαλιστική κυβέρνηση

και τώρα οι Αμερικανοί έρχονται σαν ειρηνοποιοί: Να επιβάλουν

την τάξη στους Γραναδινούς που τσακώνονται γιατί έπρεπε

να τσακωθούν. Αυτό λέει το σενάριο που έγραψαν οι σεναριογράφοι

της CIA. Το νησί Γρανάδα φέρει, εις μνήμην των

ισπανών κονκισταδόρες, το όνομα της χιλιοτραγουδημένης πόλης

στα νοτιονατολικά της Ισπανίας, όπου και το περίφημο

αραβικό φρούριο-παλάτι Αλάμπρα Οι νέοι κονκισταδόρες (καταχτητές)

φορούν τη στολή του αμερικανού στρατιώτη και δεν

έχουν τίποτα το τυχοδιωκτικό πάνω τους, όπως οι παλιοί. Στον

καιρό μας οι τυχοδιώκτες δεν πολεμούν αυτοπροσώπως, πολεμούν

δι’ αντιπροσώπων, με μισθοφόρους. Περιττό να πούμε

πως η εισβολή των αμερικανών μισθοφόρων στη Γρανάδα λή

95

γει με την εγκατάσταση φιλοαμερικανικής κυβερνήσεως, που

υπάρχει ακόμα

Το 1984, ένα χρόνο μετά την εισβολή στη Γρανάδα, η εξωτερική

πολιτική της Κούβας αλλάζει εντυπωσιακά. Η απροσχημάτιστη

μέχρι τότε υποστήριξη απ’ την Κούβα των ανταρτών του Ελ

Σαλβαδόρ και των Σαντινίστας της Νικαράγουα συνεχίζεται μεν,

αλλά πολύ προσεχτικά. Η Κούβα δεν θέλει να δώσει αφορμή για

νέες εισβολές σε άλλες φιλοκουβανικές περιοχές της Λατινικής

Αμερικής. Όσον αφορά τη μακρινή Αγγόλα στην Αφρική, που η

Κούβα την έχει υιοθετήσει, θα λέγαμε, από κάθε άποψη, στρατιωτική,

οικονομική, πολιτική, πολιτιστική, ο Κάστρο κάνει σαφή

την πρόθεσή του να αποσύρει μεγάλο μέρος από τα εκεί ευρισκόμενα

κουβανικά στρατεύματα Έχει καταλάβει πως ο ηρωισμός

και η αυτοθυσία των κουβανών εθελοντών δεν δημιουργούν επαρκείς

συνθήκες ώστε να γίνει αποτελεσματική η «δωρεά» της ελευθερίας

σ’ έναν λαό, και μάλιστα συσκευασμένη στο ίδιο πακέτο με

το σοσιαλισμό. Η σοσιαλιστική αλληλεγγύη έχει τα όριά της και

όταν δεν ληφθούν υπ’ όψη τα καθορισμένα απ’ τις συγκεκριμένες

συνθήκες όρια, η αλληλεγγύη δεν ξεφεύγει απ’ τα συνηθισμένα

χριστιανικά της πλαίσια

Τελικά, αυτό που μένει είναι η πικρία απ’ την ηρωική, πλήν

μάταιη προσπάθεια των Κουβανών να βοηθήσουν τους επαναστάτες

της Αφρικής. Αλλά και τα ιστορικά διδάγματα προς χρήσιν

των επιγενομένων. Μπορεί ο βολονταρισμός (βουλησιαρχία) να

θριάμβευσε στην απέραντη Κίνα, την πολύ μακράν των ΗΠΑ

ευρισκόμενη, αλλά θα ήταν απολύτως αδύνατο να καταλήξει σε

ομοίως αίσιο τέλος στη μικρή Κούβα, τη χωμένη στο στόμα του

λύκου, σε μια περιοχή που οι Αμερικανοί την αντιμετωπίζουν

σαν φέουδό τους, από παράδοση. Ωστόσο, μέσα σ’ αυτές τις

εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες η Κούβα κατάφερε τόσο πολλά,

και εντός και εκτός της χώρας, που δεν θα πάψει ποτέ να προκαλεί

το θαυμασμό όλων των προοδευτικών ανθρώπων απανταχού

της γης.

Στα πλαίσια της αναθεωρημένης πολιτικής της μετά την αμερικανική

απόβαση στη Γρανάδα, η Κούβα ανακαλύπτει τη διπλωματία

και επιδίδεται με πολύ μεγάλη επιτυχία και σ’ αυτήν.

Έτσι, μέσα σ’ ένα χρόνο, το 1985, αποκαθιστά διπλωματικές

σχέσεις με τη Βραζιλία, την Αργεντινή, τη Βολιβία, την Ουρου

96

γουάη, το Εκουαδόρ, κλπ. (Βάλτε και την Ελλάδα στο «κλπ».

Αυτόν τον καιρό, οτα πλαίσια αυτής της πολιτικής η Ελισσάβετ

Παπαζώη ορίζεται απ’ το ΠΑΣΟΚ πρώτος πρεσβευτής της

Ελλάδας στην Κούβα).

Όμως, ο Αμερικανοί δυσαρεστούνται και με τη νέα, την ειρηνική

πολιτική της Κούβας. Και το 1985, που η κουβάνικη

πολιτική από επαναστατική γίνεται διπλωματική, το αντικαστρικό

«Ράδιο Μαρτί», που εκπέμπει απ’ τη Φλόριντα, παίρνει φωτιά.

Λέει μεταξύ άλλων πως η Κούβα ανήκει στη «συνομοσπονδία

των τρομοκρατικών κρατών». Που εκτός απ’ την Κούβα περιλαμβάνει

τη Νικαράγουα, τη Λιβύη, το Ιράν και τη Βόρειο Κορέα

Ο Κάστρο θυμώνει και ρίχνεται άγρια στον Ρήγκαν που είπε

αυτές τις κοτσάνες. Μια ήρεμη Κούβα δεν τον βολεύει καθόλου

τον Ρήγκαν. Ο Φιντέλ χαρακτηρίζει τον εκ κακών ηθοποιών

προερχόμενο Αμερικανό Πρόεδρο σαν τον μεγαλύτερο τρομοκράτη

που εμφανίστηκε ποτέ στον κόσμο -και μάλλον έχει δίκιο.

6. Η κρίση της Κούβας

Στις 22 Οκτωβρίου 1962 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζων Φιτζέραλντ

Κενεντυ ανακοινώνει πως λίγες μέρες νωρίτερα, στις 15

Οκτωβρίου, οι αεροφωτογραφίες της Αμερικανικής Αεροπορικής

Κατασκοπείας έδειξαν, με τρόπο που δεν θα ήταν δυνατό

να αμφισβητηθεί, πως στο έδαφος της Κούβας υπάρχουν σοβιετικές

βάοεις εκτόξευσης πυραύλων καθώς και σοβιετικά βομβαρδιστικά.

Δεδομένου ότι οι πύραυλοι δεν μπορεί παρά να

στοχεύουν τις ΗΠΑ, ο Κένεντυ καλεί τον Χρουστσιώφ να αποσυναρμολογήσει

τα φονικά τσιμπράκαλα και να τα πάει αμέσως

εκεί απ’ όπου τα έφερε. Πράγμα που γίνεται σχεδόν αμέσως.

Τούτη η βιαστική εγκατάσταση και η ακόμα πιο βιαστική

απεγκατάσταση των πυραύλων που μεταφέρθηκαν από τη μακρινή

Ρωσία στην Κούβα ονομάστηκε «κρίση της Κούβας». Δεν

κράτησε πολύ, μόνο έξι μέρες. Αλλά αυτές τις κρίσιμες μέρες

όλος ο κόσμος σ’ όλον τον κόσμο ετοιμάζεται για τον Γ' Παγκόσμιο

Πόλεμο, που έμελλε, λέει, ν’ αρχίσει απ’ την Κούβα και

να είναι πυρηνικός.

Ο συμβατικός πόλεμος χρειάζεται στρατό ξηράς για να βαδί

97

ζει προς το οτόχο απ’ την ξηρά, στρατό αέρος για να σε αερίζει

τινάζοντάς σε στον αέρα, και στρατό θαλάσσης για να φέρνει

«ψαράδες» στις δικές σου θάλασσες και τηγάνια για να σε τηγανίζουν

επί τόπου και όσο είσαι ακόμα φρέσκος και λαχταριστός.

Ο συμβατικός πόλεμος έχει κάτι το προσκοπικό, ο πυρηνικός

πόλεμος έχει κάτι το τεχνοκρατικό. Γι’ αυτό ακριβώς δεν

είναι δυνατόν να υπάρξουν πυρηνοπρόσκοποι, ενώ υπάρχουν

πάντα πρόσκοποι, ναυτοπρόσκοποι και αεροπρόσκοποί

Βέβαια, ο άγγλος στρατηγός Μπάντεν-Πάουελ, που θα ιδρύσει

τον προσκοπισμό (scouting) το 1908 και θα γίνει γι’ αυτό

λόρδος, μόνο στρατό ξηράς προβλέπει για το παιδικό του στράτευμα,

αλλά αυτός δεν είναι επαρκής λόγος για τον πρόσκοπο

Χρουστσιώφ ώστε να τον υποχρεώσει να χρησιμοποιήσει κι αυτός

στρατό ξηράς στην προσκοπική, ανιχνευτική επιχείρηση της

Κούβας. Τώρα, όμως, που υπάρχουν πύραυλοι, δεν μπορεί παρά

να υπάρχει και πυραυλικός προσκοπισμός, πολύ επικίνδυνος κατ’

αρχήν για τη ζωή των προσκόπων κι ύστερα όλων των άλλων.

Δημιουργός του πυρηνικού προσκοπισμού είναι ο πρόσκοπος

Χρουστσιώφ.

Φυσικά, ο σοβιετικός ηγέτης δεν σκοπεύει να επιτεθεί με

πυραύλους κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Τους εγκαθιστά στην

Κούβα για λόγους καθαρά διπλωματικούς, όχι στρατιωτικούς.

Επιχειρεί δηλαδή να απειλήσει τις ΗΠΑ, ώστε να μπορεί να

διαπραγματευτεί για ζητήματα άσχετα με την Κούβα. Αυτόν

τον καιρό τον απασχολεί κυρίως το εκκρεμές πρόβλημα του καθεστώτος

του Βερολίνου, και ελπίζει να πετύχει ευνοϊκή γι’ αυτόν

λύση μέσω Κούβας, θα μπορούσε και να την πετύχει. Αλλά

μόνο αν η απειλή ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί. Αυτός που

απειλεί για να απειλεί, δίνοντας στον απειλούμενο να καταλάβει

πως κανείς δεν τον απειλεί, δεν είναι παρά ένας μαλάκας,

που ούτε το νεροπίστολο δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει με απειλητική

επάρκεια

Η απόφαση του Χρουστσιώφ να εγκαταστήσει πυραύλους στην

Κούβα δεν είναι μόνο μια ενέργεια ψευδώς απειλητική αλλά και

μια πράξη ψευδώς τρομοκρατική. Τρομοκρατία λέγεται η άσκηση

εξουσίας (κρατώ σημαίνει εξουσιάζω) διά του τρόμου, που

είναι συναίσθημα ισχυρότερο του φόβου. Τρόμος είναι ο φόβος

που ενέχει την πιθανότητα του θανάτου. Τρομοκράτης που δεν

98

σκότωσε έστω μια φορά, ίσα ίσα για να δείξει πως είναι σε θέση

να σκοτώνει, δεν είναι τρομοκράτης, είναι νταής, για να το πούμε

τουρκικά, ώστε να το καταλάβουν και οι επαγγελματίες

Έλληνες, που κερδίζουν τη ζωή τους φοβερίζοντας τους εχθρούς

της πατρίδας για να ανάβουν τα αίματα και να κάνουν οι πατριώτες

πατριωτική γυμναστική, ώστε να αντέχουν στη μάοα

των προμηθειών από τις αγορές όπλων. Αν απειλήσεις περισσότερες

από δυο φορές για το ίδιο πράγμα και σε πάρουν χαμπάρι,

τότε δεν είσαι ούτε καν νταής, είσαι άνθρωπος με ειδικές

(εγκεφαλικές) ανάγκες, οπότε οι άλλοι οφείλουν να σε αντιμετωπίσουν

με συμπόνια, όπως κάθε άνθρωπο με ειδικές ανάγκες.

Ε, αυτό ακριβώς έκανε ο Κένεντυ μετά την πολύ εύκολη νίκη

του στα σημεία επί του Χρουστσιώφ κατά τον πυγμαχικό αγώνα

που έγινε στο ρινγκ της Κούβας σε έξι ημερήσιους γύρους,

από 22 μέχρι 28 Οκτωβρίου 1962. Τον αντιμετώπισε με ανθρωπιά

και συμπόνια και τον υποχρέωσε να υπογράψει τη συμφωνία

για τη μη διασπορά (προσοχή, όχι την κατάργηση) των ατομικών

όπλων. Μη διασπορά των ατομικών όπλων σημαίνει πως

αυτά πρέπει να μείνουν συγκεντρωμένα στα εδάφη των δύο

υπερδυνάμεων, κι όχι να σπέρνονται δώθε κείθε σαν φασόλια,

σε χωράφια φίλων και συμμάχων. Ούτε πρέπει να δίνουμε σε

φίλους και συμμάχους την τεχνογνωσία για να φκιάξουν δική

τους ατομική βόμβα Σκέψου, λέει, να έδιναν οι αμερικανοί φίλοι

αυτή την τεχνογνωσία σε μας τους Έλληνες. Πρώτα πρώτα

η ατομική βόμβα θα έσκαζε στα χέρια μας από λανθασμένη

εφαρμογή της τεχνογνωσίας, ως συνήθως, αλλά και από την κλοπή

και μεταπώληση βασικών εξαρτημάτων, ως συνήθως. Αν με τη

βοήθεια του Θεού των Ελλήνων και την επικουρία των αδιακόπως

προσευχομένων παπάδων ολόκληρης της Ελλάδας, των καλογήρων

του Αγίου Όρους συμπεριλαμβανομένων, καταφέρναμε

τελικά να φκιάξουμε μια ατομική βόμβα, ίσως τη ρίχναμε κατ’

ευθείαν στην Πόλη, προκειμένου «να πάρουμε την Πόλη και

την Αγιά Σόφιά». Και την Πόλη μπορεί και να την παίρναμε,

αν την πυρηνική επίθεση την οργάνωνε, ας πούμε ο κ. Πλεύρης.

(Ο κ. Παπαθεμελής είναι ανεπαρκής για κάτι τέτοια). Την Αγιά

Σόφιά όμως δεν θα την παίρναμε, διότι θα είχε αναληφθεί εις

ουρανούς μαζί με τα γύρω τζαμιά.

Η διασπορά των πυρηνικών όπλων είναι όντως επικίνδυνη.

99

Αλλά εξίσου επικίνδυνη είναι και η συσσώρευσή τους στα εδάφη

των πυρηνικών δυνάμεων. Κι έτσι, μετά τη συμφωνία για τη μη

διασπορά των ατομικών όπλων θα υπάρξει και μια δεύτερη για

τον περιορισμό τους. Μ’ άλλα λόγια, οι ρωσικοί πύραυλοι, που

οι Ρώσοι δεν πρόλαβαν καλά καλά να τους εγκαταστήσουν στην

Κούβα, τελικά λειτούργησαν πολύ θετικά για όλον τον κόσμο.

Εκτός απ’ τη Σοβ. Ένωση. Που στο εξής θα δυσκολεύεται να

χρησιμοποιεί τα πυρηνικά της σαν στρατηγικά όπλα, που χρησιμεύουν

στη χάραξη μιας πολιτικής βασισμένης στην «ισορροπία

του τρόμου» και όχι στο σχεδίασμά μιας τακτικής που αποβλέπει

σε άμεσα και συγκεκριμένα αποτελέσματα

Στην Κούβα, ο Χρουστσιώφ χρησιμοποίησε τα πυρηνικά όπλα,

που είναι στρατηγικά, σαν να ήταν τακτικά, ας πούμε συμβατικές

βόμβες με τις οποίες μπορείς κάλλιστα να βομβαρδίσεις τη

Φλόριντα απέναντι. Φυσικά, η απειλή θα ήταν πολύ αποτελεσματικότερη

αν στην Κούβα εγκαθιστούσε ρωσικά συμβατικά όπλα

γιατί τότε θα (ραινόταν πραγματοποιήσιμη. Σε μια τέτοια περίπτωση

η αμερικάνικη αντίδραση θα ήταν άμεση. Όμως, το είπαμε,

όταν απειλείς, πρέπει ο άλλος να ξέρει πως είσαι έτοιμος

να πραγματώσεις την απειλή σου. Αλλά όταν εκβιάζεις μεταφέροντας

πυρηνικά όπλα από ’δώ κι από ’κεί, πρέπει να είσαι ήδη

πολύ καλά προετοιμασμένος διπλωματικά για να πετύχεις τα

επιθυμητά πολιτικά αποτελέσματα, π.χ. ένα διακανονισμό υπέρ

εσού στο Βερολίνο. Αλλά ο Χρουστσιώφ, όπως όλοι οι τυχοδιώκτες,

προτίμησε να το παίξει κορώνα-γράμματα Έφερε γράμματα

Αλλά γράμματα δεν θα μάθει ούτε μετά το φιάσκο στην Κούβα

Μέχρι οι —πάντα ριψοκίνδυνοι— Κινέζοι θα τον χαρακτηρίσουν

τυχοδιώκτη εξαιτίας της συμπεριφοράς του στην Κούβα

Όσο για τον ίδιο τον Κάστρο, αυτός τα μπερδεύει για πρώτη

φορά μετά την κατάληψη της εξουσίας. Ενέκρινε την εγκατάσταση

των ρωσικών πυραύλων στο έδαφος της Κούβας με τη

σκέψη πως θα ενθαρρυνθούν από τη στρατιωτική ρωσική παρουσία

στην Καραϊβική όλοι οι έτοιμοι να ξεσηκωθούν Λατινοαμερικάνοι.

Αλλά δεν ξεσηκώθηκαν. Ίσως γιατί οι πύραυλοι έμειναν

για πολύ λίγο στο κουβανικό έδαφος. Κι έτσι, δεν λειτούργησαν

ούτε ενθαρρυντικά για τους Λατινοαμερικανούς ούτε απειλητικά

για τους Βορειοαμερικανούς.

Απ’ τα παραπάνω γίνεται φανερό πως άλλα έχει στο νου

100

του ο Κάστρο κι άλλα ο Χρουστσιώφ. Ο Κάστρο, λογικότερος

απ’ τον Χρουστσιώφ, έχει στο νου του τις προς το παρόν ανύπαρχτες

Ηνωμένες Πολιτείες της Λατινικής Αμερικής και ο

Χρουστσιώφ τις υπαρχτές Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.

Μπορεί ο Κάστρο να σκέφτεται ρομαντικά, αλλά σίγουρα είναι

προτιμότερο να σκέφτεται κανείς ρομαντικά παρά ηλίθια Στο

κάτω κάτω και ο Λένιν σκεφτόταν ρομαντικά όταν τον Οχτώβρη

του 1917 έδινε στον εαυτό του μόνο 20% πιθανότητες να

φέρει επιτυχώς σε πέρας το φοβερό του εγχείρημα Προκειμένου

οι επίσημοι ιστορικοί της ΕΣΣΔ να δημιουργήσουν τεχνητή αισιοδοξία

και επαναστατική σιγουριά στους επαναστάτες του γραφείου,

αποκρύβουν το γεγονός πως ο μεγάλος επαναστάτης Λένιν,

όπως κάθε γνήσιος επαναστάτης, την επανάσταση δεν την έπαιξε

κορώνα-γράμματα, σαν καιροσκόπος που ακροβατεί στα όρια

της άρνησης και της κατάφασης. Έπεσε στη φωτιά με τα μούτρα,

με πιθανότητες να κερδίσει μόνο 20%. Και κέρδισε. Οι ριψοκίνδυνοι

κερδίζουν συχνά. Αλλά τι σαν κέρδισε; Ο Χρουστσιώφ,

ο Μπρέζνιεφ και ο Γκορμπατσώφ θα παίξουν τα κέρδη κορώνα

- γράμματα, και θα χάσουν. Κανείς σοβαρός παίχτης δεν παίζει

κορώνα - γράμματα. Διότι, όσο μικρότερες είναι οι πιθανότητες

κέρδους, τόσο μεγαλύτερα είναι τα κέρδη στην περίπτωση που

οι μικρές πιθανότητες κέρδους αποδειχτούν κερδοφόρες. Στο κάτω

κάτω, για να κερδίσεις, πρέπει να είσαι έτοιμος να χάσεις. Και

να μην κλαις όταν χάσεις.

Ο Γκεβάρα στη Βολιβία θα μιμηθεί τον πολύ ριψοκίνδυνο

Λένιν. Και θα χάσει Δεν χάθηκε ο κόσμος, μια επανάσταση

χάθηκε. Οι επαναστάτες να ’ναι καλά (όταν υπάρχουν) και από

αφορμές για επανάσταση άλλο τίποτα Οχι τώρα αμέσως. Σε

καμιά πενηνταριά χρόνια 'Οταν αυξηθεί κι άλλο η παγκόσμια

στρατιά των ανέργων και των πεινασμένων. Εκτός, βέβαια, κι

αν οι χορτάτοι αποφασίσουν να μοιράσουν τα υπάρχοντά τους,

τουλάχιστον οι εξ αυτών καλοί χριστιανοί. Αλλά, πού να βρεθούν

καλοί χριστιανοί την σήμερον ημέραν. Έγιναν κι αυτοί τόσο

σπάνιοι, όσο και οι καλοί κομουνιστές. Κι όσοι κομουνιστές

υπάρχουν ακόμα, ούτε κορώνα γράμματα δεν παίζουν πια, παίζουν

τάβλι που κάνει και θόρυβο εκρηκτικό.

Αυτό που εν τέλει θέλω να πω είναι πως δεν μπερδεύω τον

Χρουστσιώφ με τον Γέλτσιν. Σαφώς προτιμώ τον Χρουστσιώφ.

101

Κάποτε εκλάβαμε τον γκορμπατσωφισμό σαν βελτιωμένη παραλλαγή

του χρουστσιωφισμού, αλλά δυστυχώς αποδείχτηκε προδρομικός

γελτσινισμός. Ο Χρουστσιώφ μπορεί να έκαμνε γκάφες,

αλλά πάντως προδότης δεν ήταν.

Η δυσμενέστερη για την Κούβα συνέπεια της «κρίσης της

Κούβας» ήταν ο αποκλεισμός του νησιού από τους Αμερικανούς

τότε, το 1962. Που συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Και όσο

υπήρχε ΕΣΣΔ, τουλάχιστον γι’ αυτήν η απαγόρευση του εμπορίου

με την Κούβα δεν θα ήταν δυνατό να ισχύει. Διότι, όταν

στις μέρες μας λέμε αποκλεισμός δεν εννοούμε περικύκλωση ενός

χώρου με στρατό ή κανονιοφόρους, όπως τον παλιό καλό καιρό

του παλιού κακού καπιταλισμού, εννοούμε απαγόρευση του εμπορίου.

Εμπάργκο, για να το πούμε αλλιώς. Για να μετάσχεις στον

αποκλεισμό, απλώς συνυπογράφεις τη σχετική απόφαση. Να γιατί

χρειάζονται στο διεθνές κεφάλαιο οι συμμαχίες, οι φιλίες, το

ΝΑΤΟ, το ΣΕΑΤΟ, η Ενωμένη Ευρώπη, κλπ. Να γιατί χρειάζονται

και οι έλληνες εφοπλιστές, μεγάλοι σπεσιαλίστες στο

σπάσιμο του εμπάργκο.

Οι Αμερικανοί επέτρεψαν στους Ρώσους να αποσύρουν τους

πυραύλους απ’ την Κούβα χωρίς να δημιουργήσουν το παραμικρό

επεισόδιο, τόσο στη διάρκεια του φορτώματος όσο και στη

διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής των πυραύλων στον τόπο

όπου κατασκευάστηκαν, για να βρεθούν κάποτε σε λάθος τόπο

εξαιτίας μιας λανθασμένης πολιτικής. Δεν το έκαναν από ευγένεια,

αλλά για να αποφύγουν κανένα ξέσπασμα του εκρηκτικού

Κάστρο, που με τίποτα δεν θέλει να φύγουν οι πύραυλοι τώρα

που ήρθαν. Δεν θέλει να τους κρατήσει για πάντα, τι να τους

κάνει, θέλει μόνο να προλάβει να αναπτύξει την πολιτική του

στη Λατινική Αμερική. Κι όταν οι Αμερικανοί υποχρεώνουν τους

Ρώσους να τα μαζέψουν στα γρήγορα, το κάνουν για να μην

προλάβει να αναπτύξει ο Κάστρο την πολιτική του και όχι για

να εμποδίσουν τους Ρώσους να βομβαρδίσουν την Αμερική, γιατί

ξέρουν πως δεν έχουν καμιά πρόθεση να την βομβαρδίσουν

και να προκαλέσουν έτσι την έναρξη του Γ' Παγκόσμιου Πολέμου

πριν την ώρα της. Δεν ξέρουμε, βέβαια, πότε θα έρθει αυτή

η ώρα, αλλά θα έρθει. Τους πολέμους δεν τους προκαλεί η κακότητα

των ανθρώπων αλλά η βουλιμία τους. Αν θέλετε να μην

έρθει αυτή η ώρα, ανοίξτε τα πουγγιά σας όλοι ανεξαίρετα και

102

μοιράστε τα υπάρχοντά σας σε όλους ανεξαίρετα Αν αυτό το

βρίσκετε ουτοπικό, τότε καθήστε και φάτε την ατομική βόμβα

στο κεφάλι και τότε θα καταλάβετε τι σημαίνει ου - τόπος στην

κυριολεξία Δεν θα μπορείτε να σταθείτε πουθενά, αφού οι νεκροί

δεν στέκονται στα πόδια τους, παρά μόνο σε μορφή αγάλματος

- άσε που δεν θα υπάρχει κατάλληλος τόπος για να στηθούν

τα αγάλματα Αλλωστε, Και τα αγάλματα πεθαίνουν. Είναι

τίτλος ταινίας του Αλαίν Ρεναί. Κατάλαβες Χιροσίμα, αγάπη

μου; Κι αυτός είναι τίτλος ταινίας του Αλαίν Ρεναί.

Όσο για τον αποκλεισμό, οι Αμερικανοί επιδιώκουν μ’ αυτόν

να ασκήσουν μια διπλά ελαστική πολιτική: Σφίγγοντας ή λασκάροντας

το ζωνάρι, αφενός δίνουν στον Κάστρο να καταλάβει

αυτό που αυτοί θέλουν κάθε φορά να καταλαβαίνει, και

αφετέρου δίνουν σήματα στους Ρώσους για το αν πρέπει να

κάνουν μια κίνηση και ως πού θα τους επιτραπεί να τραβήξουν

το σχοινί. Κάθε φορά που σφίγγουν τα πράγματα με τους Ρώσους,

σφίγγει και ο αποκλεισμός της Κούβας. Και επειδή οι Ρώσοι

με τίποτα δεν θα ήθελαν να πεθάνει η Κούβα εξαιτίας τους,

υποχωρούν. Και τότε λασκάρει λιγάκι ο κλοιός και μπαίνουν

προϊόντα στην Κούβα. Και οι ριψοκίνδυνοι εφοπλιστές τύπου

Ωνάση πλουτίζουν κι άλλο.

Μ’ άλλα λόγια, ο αποκλεισμός ανοιγοκλείνει με φωτοκύτταρο

την πόρτα της Κούβας κι έτσι οι Αμερικανοί δίνουν στους

Κουβανούς να καταλάβουν πως συνεχίζουν να είναι εξαρτημένοι

απ’ αυτούς, όπως και στην προκαστρική περίοδο. Ωστόσο, με

την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ο αποκλεισμός της Κούβας

παύει να λειτουργεί πολιτικά και γίνεται σκέτη απανθρωπιά.

7. Ο χαρακτήρας της κουβανικής επανάστασης

Η κουβανική επανάσταση θα μπερδέψει πολύ τους επίσημους,

τους κομματικούς θεωρητικούς της Σοβιετικής Ένωσης. Και θα

αναδείξει έναν νέο θεωρητικό, τον Γάλλο Ρεζί Ντεμπραί, που αν

και εμπνέεται από το μαρξισμό δεν είναι «ορθόδοξος» μαρξιστής.

Η καινοφανής σοβιετική θεωρία για το «εθνικό δημοκρατικό

κράτος», από απόψεως μαρξιστικής δεν σημαίνει απολύτως

τίποτα Διότι εθνικά δημοκρατικά κράτη είναι όλα όσα προέκυ-

103

ψαν από εθνική επανάσταση και είναι δημοκρατικά. Το κράτος

που θα εγκαθιδρύσει στην Κούβα ο Κάστρο θα προκύψει μεν

μέσα από μια εθνική και όχι προλεταριακή επανάσταση, όμως

δεν είναι εθνικό δημοκρατικό κράτος. Είναι μαρξιστική μεν, αλλά

όχι και προλεταριακή δικτατορία με συναισθηματικό υπόστρωμα

έναν πολύ διευρυμένο εθνικισμό, που αναφέρεται σ’ ολόκληρη

τη Λατινική Αμερική, και συνεπώς αυτοαναιρείται σαν εθνικισμός

με την τρέχουσα έννοια

Ο Κάστρο θα ήθελε το νέο κράτος της Κούβας να γίνει ο

πυρήνας της Λατινοαμερικανικής Σοσιαλιστικής Ένωσης, στην

οποία, φυσικά, θα περιλαμβανόταν και το Μεξικό με τη μεγάλη

επαναστατική παράδοση. Ο Πάντσο Βίλα και ο Εμιλιάνο Ζαπάτα,

οι δυο γνωστότεροι ηγέτες της μεξικάνικης επανάστασης

του 1911-17 εμπνέουν τους κουβανούς επαναστάτες, αλλά όλος

ο κόσμος ξέρει πως η μεξικάνικη επανάσταση ήταν τυπικά αγροτική

και όχι αστική, που οδήγησε μεν σε μια εθνική δημοκρατία

ελάχιστα δημοκρατική, όμως σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε

να είναι το επαναστατικό μοντέλο των κουβανών επαναστατών.

Διότι η μεξικάνικη επανάσταση είναι μπερδεμένη, χαοτική,

άτσαλη, είναι ένα πλέγμα αυθόρμητων αγροτικών εξεγέρσεων,

μάλλον, παρά μια καλά οργανωμένη επανάσταση. Το γεγονός

πως το τέλος της (1917) συμπίπτει με την Οχτωβριανή

Επανάσταση, το γεγονός ακόμα πως και τις δυο θα τις περιγράψει

ο Τζων Ρηντ, δεν πρέπει να οδηγεί σε άστοχους συσχετισμούς

ανάμεσα σε τρεις διαφορετικές επαναστάσεις, τη μεξικάνικη,

την οχτωβριανή και την κουβανική.

Εκτός και αν τις δει κανείς και τις τρεις κάτω από μια

λαϊκίστικη σκοπιά - κι εδώ ακριβώς εντοπίζεται ο θεωρητικός

κίνδυνος όσον αφορά τη μαρξιστική ερμηνεία μιας επανάστασης

που δεν είναι εξ αρχής, αλλά γίνεται κομουνιστική μετά τη

νίκη, αν και πολλοί δυτικοί θεωρητικοί συνεχίζουν να την αντιμετωπίζουν

σαν προσχηματικά κομουνιστική. Οι δυτικοί θεωρητικοί

θα μπερδευτούν τόσο, όσο και οι ανατολικοί: τι θα πει

προσχηματικά κομουνιστική; Τόσο το καλύτερο για τον κομουνισμό

αν είναι από ανάγκη και όχι από πρόθεση κομουνιστική.

Τούτη η ανάγκη δείχνει πως κομουνιστικές επαναστάσεις μπορούν

να κάνουν και... μη κομουνιστές! Αλλά αυτό σε καμιά περίπτωση

δεν θα μπορούσε να είναι κανόνας. Όπως και να δεις το

104

πράγμα, η κουβάνικη επανάσταση παραμένει μια μαγική εικόνα

Μια δεύτερη καινοφανής ρωσομαρξιστική θεωρία που κι αυτή

τη γεννάει το παράδοξο της κουβανικής επανάστασης είναι εκείνη

που κάνει λόγο για την «επαναστατική δημοκρατία». Που παραπέμπει

σε μια αστική δημοκρατία, η οποία κυοφορεί την προλεταριακή.

Ίσως αυτή να ήταν η περίπτωση της κουβανικής επανάστασης,

αν υπήρχαν προλετάριοι και κυρίως αν είχε εξ αρχής

ένα πρόγραμμα για πραγμάτωση διαφορετικό απ’ αυτό που

αποσκοπούσε στην απαλλαγή απ’ τον Μπατίστα και τους αμερικανούς

φίλους του. Διότι, πριν απ’ το κάθε τι η κουβανική

επανάσταση ήταν μια πετυχημένη, όπως θα αποδειχτεί, προσπάθεια

απελευθέρωσης της Κούβας από τους αμερικανούς καταχτητές.

Που όμως δεν κατέχουν το νησί οι ίδιοι, αλλά οι

κουβανοί εκπρόσωποί τους.

θα μπορούσαμε συνεπώς να την χαρακτηρίσουμε εμφύλιο

πόλεμο, δεδομένου ότι Κουβανοί μάχονται με Κουβανούς. Όμως,

δεν είναι κυρίως ειπείν εμφύλιος πόλεμος. Διότι οι Κουβανοί του

Μπατίστα είναι ολοκάθαρα και ολοφάνερα άνθρωποι των Αμερικανών

- Αμερικανοί κατ’ ουσίαν. Αλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε

πως οι Αμερικανοί δεν εγκατέλειψαν ποτέ το παλιό σχέδιο

ενσωμάτωσης της Κούβας στις ΗΠΑ, και ότι ήταν πολλοί οι

Κουβανοί που θα ήθελαν να πραγματοποιηθεί αυτό το σχέδιο.

Που, όπως ξέρουμε ήδη, σκόνταψε στην αμερικάνικη ρατσιστική

αδιαλλαξία, στην προσπάθεια δηλαδή των Αμερικανών να

πετάξουν πρώτα στο περιθώριο τους Αφροκουβανούς και μετά

να κάνουν πολιτεία των ΗΠΑ τη λευκή, την ισπανική Κούβα

Ίσως και ο Κάστρο, σαν λευκός Ισπανός αλλά και γόνος πλούσιας

οικογένειας κτηματιών (και μη κομουνιστής όταν αρχίζει

την επανάσταση) να προέκρινε τη λύση της ένωσης της Κούβας

με τις ΗΠΑ, αν δεν υπήρχε το τεράστιο πρόβλημα των Αφροκουβανών,

που θα ήταν αδύνατον να το παραγνωρίσει όχι μόνο

ένας αριστερός, αλλά κάθε έντιμος αστός.

Οι αφρικανικής καταγωγής Κουβανοί δεν αντιμετώπιζαν πολύ

σοβαρά ρατσιστικά προβλήματα στην Κούβα και ήταν ήδη αρκετά

καλά ενσωματωμένοι στην κουβανική κοινωνία, κυρίως διά

των μιγάδων. Όμως, οι Αμερικανοί φοβούνταν πολύ τους Αφροκουβανούς.

Κι αυτό γιατί, στην περίπτωση της ενσωμάτωσης

της Κούβας στις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να παίξουν ηγετικό ρόλο

105

οτα πλαίσια ενός παναμερικανικού μαύρου κινήματος. Θα μπορούσαν

ακόμα να εξαιρούν κι άλλο τα ήδη εξημμένα ρατσιστικά

πνεύματα στις νότιες Πολιτείες. Και, βέβαια, οι Κουβανοί, αν

γίνονταν πολίτες των ΗΠΑ, δεν θα στέλνονταν στις βόρειες Πολιτείες,

τις λιγότερο ρατσιστικές.

Η θεωρία για την «επαναστατική δημοκρατία» χωλαίνει και

σε ένα άλλο σημείο της. Το πέρασμα από το στάδιο της αστικής

δημοκρατίας σ’ αυτό της κομουνιστικής, προϋποθέτει αλλαγή

φρουράς: Οι αστοί περνούν τον επαναστατικό τους ρόλο στους

κομουνιστές. Όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε στην Κούβα. Το πέρασμα

στον κομουνισμό εκεί δεν το έκαναν οι προλετάριοι, αλλά

οι αστοί και οι διανοούμενοι. Αυτοί δηλαδή που δούλεψαν για

την υποτιθέμενη «επαναστατική δημοκρατία» με τη βοήθεια των

χωρικών.

Όλος αυτός ο ρωσικός θεωρητικός βυζαντινισμός δείχνει πως

οι Σοβιετικοί θέλουν την κουβάνικη επανάσταση σώνει και καλά

κομουνιστική εξ αρχής. Δεν τους φτάνει που έγινε ταχύτατα

κομουνιστική. Προσοχή: Όχι προλεταριακή. Γιατί οι προλετάριοι,

δηλαδή οι βιομηχανικοί εργάτες, καθεύδουν μακαρίως στην

Κούβα και κατά και μετά την επανάσταση. Αρνούνται οι ρώσοι

θεωρητικοί να παραχωρήσουν την επαναστατική πρωτοκαθεδρία

σε όσους δεν είναι ούτε προλετάριοι ούτε κομουνιστές. Έτσι λέει

η κλασική θεωρία, έτσι πρέπει να γίνει. Κι αν τα γεγονότα δεν

συμφωνούν με τη θεωρία, δεν έχουμε παρά...να αλλάξουμε τα

γεγονότα Δηλαδή την ιστορία. Παλιά μου τέχνη σταλινική, κόσκινο

κουβάνικο.

Μια ακόμα θεωρία που παράγει ο σοβιετικός γραφειοκρατικός

μαρξισμός, δηλαδή οι θεωρητικοί που εργάζονται με το σύστημα

της ανάθεσης έργου απ’ τη μεριά του κόμματος, έρχεται

να μπαλώσει τις τρύπες των προηγούμενων λέγοντας πως, για

να χαρακτηριστεί προλεταριακή μια επανάσταση, δεν είναι πάντα

αναγκαία η ηγεμονία του προλεταριάτου, αν και είναι αναγκαία

η ενίσχυση του μη καπιταλιστικού δρόμου ανάπτυξης από

τη μαρξιστική-λενινιστική θεωρία Όμως, η κουβανική επανάσταση

δεν ενισχύθηκε από την μαρξιστική-λενινιστική θεωρία,

για τον απλό λόγο πως έγινε μαρξιστική-λενινιστική εκ των υστέρων

και αφού εγκαταστάθηκε στην εξουσία σαν μη μαρξιστικήλενινιστική.

106

Γιατί όλη αυτή η βαβούρα με τις θεωρίες; Μα, διότι έπρεπε

να αποδειχτεί και θεωρητικά πως όλα τα επαναστατικά - απελευθερωτικά

κινήματα, που αυτόν τον καιρό κοχλάζουν στη

Λατινική Αμερική και την Αφρική, πρέπει οπωσδήποτε να μπουν

κάτω από την αιγίδα της Ρωσίας του Χρουστσιώφ. Πράγμα που,

ωστόσο, γίνεται έτσι κι αλλιώς, αφού κανείς άλλος δεν είναι

διατεθειμένος να τα στηρίξει. Αφού, λοιπόν, τα στηρίζει πραχτικά

η ισχυρή τότε ΕΣΣΔ, γιατί πρέπει να τα στηρίξει και θεωρητικά;

Έλα, ντε. Ίσως για να μη χάσουν τη δουλειά τους οι

θεωρητικοί. Ίσως για να μη λεν πως οι κομουνιστές δεν παράγουν

πλέον θεωρία

Το παραπάνω θεωρητικό μπέρδεμα ανακλάται πεντακάθαρα

στον ανταγωνισμό Σοβιετικής Ένωσης και Κίνας ως προς την

οικειοποίηση της κουβανικής επανάστασης. Η κάθε μια απ’ τις

δυο κομουνιστικές υπερδυνάμεις πιστεύει πως η κουβανική επανάσταση

συγγενεύει περισσότερο με τη δική της. Βέβαια, είναι

αλήθεια πως η κουβανική επανάσταση μοιάζει περισσότερο με

την κινέζικη παρά με τη ρωσική, όμως ο Κάστρο προσκολλάται

στους Ρώσους και όχι στους Κινέζους. Οι οποίοι όμως θα χαιρετίσουν

πρώτοι την κατάληψη της εξουσίας από τον Κάστρο την

28η Οκτωβρίου 1959, με καθυστέρηση εννιά μηνών από την 1η

Ιανουαρίου 1959 που ο Κάστρο κατέλαβε την εξουσία Χρειάστηκαν

εννιά μήνες κυοφορίας για να γεννηθεί η συμπάθεια των

Κινέζων προς τους Κουβανούς.

Εννιά μήνες (τι γενετική σύμπτωση!) μετά τους Κινέζους

εκδηλώνουν και οι Ρώσοι τη συμπάθειά τους για τους κουβανούς

επαναστάτες που κατέλαβαν την εξουσία Προς το παρόν

πάντως και οι δυο χώρες μένουν στην έκφραση της συμπάθειας

και δεν σχολιάζουν τη φύση και το χαρακτήρα της κουβανικής

επανάστασης. Οι Κινέζοι περιορίζονται απλώς να εξάρουν τον

«κοινό αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού των Γιάνκηδων». Αλλά

οι Ρώσοι προτιμούν να είναι περισσότερο αόριστοί Μιλούν για

αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού, γενικά. Μ’ άλλα λόγια, όλοι

αναγνωρίζουν εξ αρχής τον αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της

κουβανικής επανάστασης, που είναι πρόδηλος, αλλά κανείς δεν

λέει ακόμα τίποτα για τον «εσωτερικό» χαρακτήρα της, δηλαδή

για το αν είναι αστική, αγροτική, εθνική, διεθνιστική, προλεταριακή,

μαρξιστική, κομουνιστική - τέτοια

107

Ωστόοο, το Σεπτέμβριο του 1962 πρώτη η Κίνα αναγνωρίζει

το σοσιαλιστικό χαρακτήρα της κουβανικής επανάστασης. Πάντα

πιο συγκροτημένοι και επιφυλακτικοί οι Ρώσοι, τρεις μήνες

μετά τους Κινέζους λεν ακριβώς τα ίδια, πως δηλαδή η κουβανική

επανάσταση έχει έναν χαρακτήρα σοσιαλιστικό. Όμως άλλο

σοσιαλιστικός χαρακτήρας και άλλο σοσιαλισμός σκέτα, που δεν

έχει δηλαδή μερικά μόνο από τα σοσιαλιστικά γνωρίσματα, όπως

υποδηλώνει η έκφραση «σοσιαλιστικός χαρακτήρας». Σημειώστε

πως οι κινέζοι κομουνιστές ποτέ δεν είχαν σοβαρά θεωρητικά

προβλήματα ως προς το χαρακτηρισμό μιας επανάστασης ή

εξέγερσης. Τους αρκούσε να είναι αντιαμερικανική για να είναι

προοδευτική εξ ορισμού. Πάντως, δυσαρεστήθηκαν πολύ όταν ο

Κάστρο δήλωσε φιλορώσος και όχι φιλοκινέζος, όπως κανονικά

θα έπρεπε. Βλέπεις, άλλο τα αισθήματα, άλλο η θεωρία, και άλλο

η ανάγκη. Πώς να δηλώσεις φιλοκινέζος, ακόμα και στην περίπτωση

που πολύ το θέλεις, όταν δεν περιμένεις βοήθεια από την

Κίνα; Ανάγκα και θεοί πείθονται, πόσο μάλλον επαναστάτες.

Ο ίδιος ο Κάστρο στην αρχή περιέγραφε τη δική του επανάσταση

σαν ανθρωπιστική, έτσι απλά. Όχι εθνική, ανθρωπιστική.

Δηλαδή κοινωνική σε τελική ανάλυση. Όμως, ήταν και λιγάκι

εθνική, αφού στρεφόταν εξ αρχής κατά των αμερικανών καταχτητών,

άσχετα αν η κατάχτηση ήταν έμμεση, αφού την Κούβα

την κατείχαν για λογαριασμό των Αμερικανών οι Κουβανοί του

Μπατίστα και των ομοίων του πριν απ’ αυτόν. Το είπαμε, αλλά

θα το ξαναπούμε: Οι Αμερικανοί κατείχαν την Κούβα διά των

Κουβανών με τη δηλωμένη πρόθεση να την κάνουν κάποτε

πολιτεία των ΗΠΑ. Συνεπώς, το αποικιοκρατικό καθεστώς εκεί

είχε έναν χαρακτήρα προσωρινότητας.

Όταν ένας λαός επιλέγει τον καπιταλισμό σαν το κοινωνικό

σύστημα που του ταιριάζει και που το θέλει διακαώς, είναι λογικό

να επιθυμεί η πατρίδα του να είναι πολιτεία και όχι αποικία

ή μισοαποικία των ΗΠΑ. Εγώ προσωπικά, θα έφτανα στο

σημείο να προτείνω στους έλληνες υπέρμαχους του καπιταλισμού

να ζητήσουν την κανονική και επίσημη ενσωμάτωση της

Ελλάδας στις ΗΠΑ. Στο κάτω κάτω, σε μια τέτοια περίπτωση

θα είχαμε όλα τα προνόμια που έχουν οι πολίτες των ΗΠΑ,

ενώ η πολύτιμη για τους εθνικά σκεπτόμενους ορθοδοξία δεν θα

πάθαινε τίποτα απολύτως σ’ ένα περιβάλλον υποδειγματικά

108

ανεξίθρησκο. Βέβαια, θα μιλούσαμε και θα σκεπτόμασταν αμερικανικά,

αλλά σάμπως τώρα σκεπτόμαστε ελληνικά, ή μήπως

είναι ελληνικά αυτά που μιλούμε; Στο κάτω κάτω, ελληνικά σκεπτόμαστε

μόνο δυο μέρες το χρόνο, την 25η Μαρτίου και την

28η Οκτωβρίου. Τις υπόλοιπες σκεπτόμαστε βαρβαρικά. Η ελληνικότητα

των Ελλήνων είναι εορταστική και επετειακή. Και πολύ

κλεπτική.

Η κουβανική επανάσταση έδειξε πως η λαϊκή αγανάχτηση

που προκαλεί η καταπίεση και η εκμετάλλευση, απ’ όπου κι αν

προέρχεται, από ξένους ή από ντόπιους εκμεταλλευτές, πολύ

εύκολα μεταμφιέζεται σε εθνικισμό. Και ο εθνικισμός πολύ γρήγορα

μετατρέπεται σε σοσιαλισμό, ακόμα και σε κομουνισμό,

όταν την μεταμφιεσμένη σε εθνικισμό λαϊκή οδύνη δεν προλάβουν

να την οικειοποιηθούν οι φασίστες. Αν οι παμφάγοι αστοί

στην Κούβα, Αμερικανοί και ντόπιοι, πριν απ’ την έκρηξη της

επανάστασης φέρονταν στους Κουβανούς και ειδικότερα στους

Αφροκουβανούς περισσότερο ανθρώπινα και πιο δίκαια, και αν

μετά την επικράτησή της υιοθετούσαν τα βασικά αιτήματα των

επαναστατών για κοινωνική δικαιοσύνη, ίσως η κουβανική επανάσταση

να περιοριζόταν στα αρχικά, αορίστως ανθρωπιστικά

της πλαίσια

8. Φιντέλ Κάστρο

Ο Φιντέλ (Φιδέλ είναι η σωστή προφορά του ονόματος στα ισπανικά)

γεννήθηκε το 1926 στο Μαγιαρί, μια μικρή πόλη της επαρχίας

Οριέντε, στο ανατολικότερο τμήμα της Κούβας. Ο πατέρας

του, Άνχελ Κάστρο υ Αργκίς Αρχίς, ήρθε μετανάστης στην Κούβα

από τη Γαλικία, μια επαρχία στα βορειοδυτικά της Ισπανίας.

Αυτό σημαίνει πως δεν ανήκε στους παλιούς ισπανούς γαιοκτήμονες

της Κούβας. Για να γίνει κι αυτός ένας ευκατάστατος καλλιεργητής

ζαχαροκάλαμου, χρειάστηκε να έρθει σε σύγκρουση

με τους παλιότερους γαιοκτήμονες, που έβλεπαν κάθε καινούργιο

μετανάστη απ’ την πατρίδα Ισπανία σαν επικίνδυνο ανταγωνιστή.

Ωστόσο, δεν θα μπορούσαν να αντιδράσουν και να επιτεθούν

σ’ αυτόν τον παρείσακτο, δεδομένου ότι τον προστάτευαν

οι ισπανικοί νόμοι με τους οποίους διοικούνταν η Κούβα

109

Ο Φιντέλ έζησε απ’ τα μέσα τους λυσσώδεις ανταγωνισμούς

ανάμεσα στους πλούσιους της πατρίδας του, και κυρίως ανάμεσα

στους παλιούς πλούσιους και τους νεόπλουτους, στους οποίους

ανήκε κι ο πατέρας του. Ο Άνχελ (Αγγελος) Κάστρο, αν και

γνήσιος Ισπανός, αισθανόταν περισσότερο Κουβανός παρά Ισπανός.

Η άποψη του πατέρα Κάστρο για μια ανεξάρτητη Κούβα

πέρασε εύκολα και στο γιο του. Που δεν ήταν δύσκολο να καταλάβει

πως η «εθνική αστική τάξη» της Κούβας πρέπει να είναι

εθνική με κουβάνικο τρόπο. Να κάνει δηλαδή κουμάντο μόνη

της στη μεγάλη οικογένεια που είναι η πατρίδα Κούβα και όχι

με τη βοήθεια των αδερφών της ακόμα πιο μεγάλης οικογένειας,

που είναι η πατρίδα Ισπανία

Πατρίδα είναι ο τόπος όπου ζεις και αναπτύσσεις τις δραστηριότητές

σου, από τις οποίες η πιο σημαντική είναι η οικονομική,

και όχι ο τόπος καταγωγής των προγόνων, ενδόξων και

αδόξων. Η αυτονόμηση της Αμερικής από την Αγγλία, η αυτονόμηση

των κεντροαμερικανικών και νοτιοαμερικανικών κρατών

από την Ισπανία δείχνει με τον πιο σαφή τρόπο πως η έννοια

πατρίδα έχει προτεραιότητα έναντι της έννοιας έθνος. Αλλο,

λοιπόν, υπερασπίζομαι την πατρίδα μου, δηλαδή τα συμφέροντά

μου, και άλλο νιώθω ή δεν νιώθω υπερήφανος που ανήκω

σ’ αυτό κι όχι στο άλλο έθνος. Και οι Ισπανοί της Κούβας ένιωθαν

υπερήφανοι που ήταν Ισπανοί, αλλά αυτό καθόλου δεν τους

εμπόδισε να στείλουν στα τσακίδια τη μαμά Ισπανία, που τους

ρουφούσε τον ιδρώτα με καλαμάκι.

Και ο αναγκαίος συνειρμός: Αν το κράτος της Αθήνας, σε

μας εδώ, δεν σταματήσει να αντιμετωπίζει την υπόλοιπη Ελλάδα

σαν αποικία του, μην παραξενευτείτε καθόλου όταν κάποτε

δείτε την ελληνική Μακεδονία να ζητάει τη μακεδονική της αυτονομία

και την ελληνική Κρήτη, την κρητική της αυτονομία

Όσο για τους φτωχούς και καταπιεσμένους απανταχού της

γης, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί προτιμούν τους ντόπιους από τους

ξένους εκμεταλλευτές. Είναι καλό να είσαι υπερήφανος που είσαι

Έλληνας, αλλά χωρίς ξένους και έλληνες εκμεταλλευτές στο

κεφάλι σου. Ο ξεκομμένος απ’ την ταξική συνείδηση εθνικισμός,

αποβλακώνει. Ο Κάστρο είναι Κουβανός μέχρι μυελού οστέων.

Αλλά ανήκει σ’ αυτούς που κατάλαβαν πως το ιδεολόγημα του

εθνικισμού είναι μια καθαρή μπλόφα τοποθετούμενο έξω και πέρα

110

απ’ την ταξική συνείδηση. Μπορεί να είμαι υπερήφανος που

είμαι Έλληνας, αλλά μου φεύγει ξαφνικά όλη η υπερηφάνεια

όταν σκέφτομαι πως Έλληνες είναι κι αυτοί που με εκμεταλλεύονται.

Εμένα, τον έλληνα αδερφό τους. Αι σιχτίρ, απατεώνες

του κέρατά. Κουβανός κι ο Μπατίστα! Έλληνας και ο Παττακός!

Ε, όχι του κέρατά. Αν με ζορίσουν κι άλλο οι βλακικού

τύπου εθνικιστές, θα ζητήσω πολιτικό άσυλο... στην Αλβανία! Μα

το Θεό των Ελλήνων!

Ο παραλογισμός είναι προφανής στην περίπτωση που προτιμάει

κανείς τον ντόπιο, τον ομοεθνή εκμεταλλευτή από τον ξένο,

τον αλλοεθνή. Δεν κάνεις καμιά επιλογή, όταν επιλέγεις ένα από

τα ίδια Για να ερμηνεύσεις με λογική επάρκεια αυτόν τον παραλογισμό,

πρέπει να ζητήσεις την επικουρία αυτού που λέγεται

ψυχολογία της μάζας: Ο εντοπισμένος στα όρια της πατρίδας

και συνεπώς εμφανέστερος ταξικός σου εχθρός είναι λιγότερο

επίφοβος από τον ξένο και άγνωστο. Το άγνωστο είναι πάντα

επίφοβο. Η ψυχολογική ρίζα του συντηρητισμού εντοπίζεται

σ’αυτόν ακριβώς το φόβο του αγνώστου.

Ο Κάστρο φοίτησε σε καθολικό δημοτικό και καθολικό γυμνάσιο.

Εκεί οι παπάδες-δάσκαλοι του έμαθαν πως η ευτυχία

είναι ζήτημα προσευχής. Όμως, ο νεαρός Φιντέλ (Πιστός) έβλεπε

τους πιστούς στο Θεό εργάτες του πατέρα του να προσεύχονται

συνέχεια, αλλά προκοπή δεν είχαν. Αντίθετα, ο πατέρας

του, που ήταν ένας μεγάλος μπερμπάντης κι ένας κακός χριστιανός,

γινόταν πλουσιότερος από χρόνο σε χρόνο. Κι από παιδί

οε παιδί. Ο Άνχελ είχε επτά παιδιά. Τα δύο από τη σύζυγό του

και τα πέντε από τη μαγείρισσά του, την κυρία Ρους. Που δεν

ήταν ακριβώς γκόμενα, όπως θα λέγαμε σήμερα, ήταν... βοηθός

συζύγου! Επειδή η σύζυγος βαριόταν να κάνει παιδιά, τα «μαγείρευε»

η μαγείρισσα Ο Φιντέλ ήταν το δεύτερο παιδί της κυρίας

Ρόυς και το τέταρτο της οικογένειας. Και ο αδερφός του, Ραούλ,

ήταν το πέμπτο παιδί της κυρίας Ρόυς και το έβδομο της πολυμελούς

οικογένειας. Και οι δυο Κάστρο έχουν διπλό επίθετο.

Λέγονται Κάστρο-Ρους. Η μαγείρισσα μητέρα τους τιμήθηκε

δεόντως. (Αν αυτή η ιστορία σας θυμίζει Διονύσιο Σολωμό, σωστά

σας τον θυμίζει).

Τούτη η ταξικά διπλή καταγωγή του Κάστρο θα παίξει ρόλο

στον κοινωνικοπολιτικό του προσανατολισμό. Όπως και οι σπου

111

δές του στα καθολικά σχολεία 'Οπου θα διαπιστώσει εύκολα πως

οι παπάδες είναι μεγάλα μούτρα Κι ότι δεν υπηρετούν το θεό,

αλλά τον εαυτό τους και τ’ αφεντικά. Κι ότι τα κοινωνικά μυστήρια,

σαν αυτό της παρακράτησης της υπεραξίας, είναι πιο μυστηριώδη

απ’ τα θρησκευτικά μυστήρια Που είναι τέτοια όχι γιατί

το θέλησε ο θεός, αλλά γιατί το θέλησαν οι επί της γης εκπρόσωποί

του, προκειμένου να κάνουν καλύτερα και αποτελεσματικότερα

τη δουλειά τους ως βοσκοί του ποιμνίου. Που αν δεν ήταν

ποίμνιο, δεν θα προέκυπτε η ανάγκη για την ύπαρξη ποιμένων.

Το ποίμνιο προηγείται των ποιμένων. Συνεπώς, είναι άδικο να

κατηγορούμε τους ποιμένες, αφού δεν δημιουργούν αυτοί τα ποίμνια

Απλώς τα συντηρούν και τα διαιωνίζουν βάσει της αναμφισβήτητης

βεβαιότητας πως ο άνθρωπος είναι ακόμα ζώον και πως

η πορεία του προς τον εξανθρωπισμό δεν ολοκληρώθηκε.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων βρίσκω τη σεξοαναπαραγωγική

συμπεριφορά του Ανχελ Κάστρο εξόχως τίμια Ο Φιντέλ

αγαπούσε πολύ τον πατέρα του. Και τη μητέρα του. Όμως, ποτέ

δεν κατάφερε να αγαπήσει τους παπάδες - δασκάλους του, αν

και ήταν άριστος μαθητής. Και αθλητής. Αργότερα θα είναι αριστούχος

και ως φοιτητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστήμιου

της Αβάνας. Ο Φιντέλ είναι ένας πολλαπλά προικισμένος

άνθρωπος. Διανοούμενος και αθλητής ταυτόχρονα, άνθρωπος του

όπλου και άνθρωπος της γραφίδας ταυτόχρονα Μέτριου αναστήματος,

σχεδόν κοντός, καταφέρνει ωστόσο να (ραίνεται γίγας

κάθε φορά που ανεβαίνει στο βήμα κι αρχίζει να μιλάει με

τις ώρες στα πλήθη, αυτός ο σπάνιος ρήτορας, που δεν προετοιμάζει

ποτέ τους λόγους του και μιλάει πάντα από «καρδιάς».

Γι’ αυτό και γίνεται τόσο πειστικός.

Φοιτητής ακόμα, αυτός ο παθιασμένος με την πολιτική υπερδραστήριος

νεαρός, καταφέρνει να γίνει πολιτικός ηγέτης, πριν

ενταχτεί σε κάποιο κόμμα Τελικά εντάσσεται το 1947 στο σοσιαλδημοκρατικό

Κουβανικό Κόμμα του Λαού, που οι οπαδοί

του αυτοαποκαλούνται Ortodoxos (Ορθόδοξοι). Δηλαδή, κατέχοντες

την ορθή δόξα (άποψη) για τον τρόπο με τον οποίο θα

σωθεί η Κούβα (Εμείς εδώ αν και γνησίως ορθόδοξοι, χρησιμοποιούμε

πάντα ανορθόδοξους τρόπους για να σώσουμε την Ελλάδα

που ποτέ δεν πεθαίνει. Γι’ αυτό ίσως δεν υπάρχει λόγος να

τη σώσουμε. Τη σώζει ο θεός. Σωστά λοιπόν εναποθέσαμε όλες

112

τις ελπίδες μας για τη σωτηρία της Ελλάδας στο Θεό των Ελλήνων).

Το 1952 ο Φιντέλ είναι 25 χρονών και υποψήφιος βουλευτής

των Ortodoxos στις εκλογές που πρόκειται να κάνει ο πρόεδρος

Κάρλος Πρίο Σοκάρας. Όμως, στις 10 Μαρτίου 1952 ο πρώην

πρόεδρος Φουλχένσιο Μπατίστα ανατρέπει με πραξικόπημα τον

νυν πρόεδρο Σοκάρας ίσα ίσα για να ματαιωθούν οι εκλογές

στις οποίες αναμένεται νίκη των Ortodoxos. Αν η ιστορία σάς

θυμίζει 21 Απριλίου, σωστά σας τη θυμίζει. Η μόνη διαφορά

βρίσκεται στην αντιστροφή της έννοιας Ορθόδοξοι, Εδώ σε μας

οι πιο ορθόδοξοι απ’ τους ορθόδοξους πήγαν με τη μεριά των

«σωτήρων».

Το 1947 που γράφεται στο κόμμα των Ortodoxos, ο Κάστρο

δεν έχει κανέναν σαφή πολιτικό προσανατολισμό. Όμως, ένα

πράγμα ξέρει καλά από τότε: Στη Λατινική Αμερική γενικότερα

και στην Κούβα ειδικότερα, η κριτική των όπλων είναι (κατ’

ανάγκην) πιο αποτελεσματική απ’ το όπλο της κριτικής, όπως

λέει ο Μαρξ. Που αυτόν τον καιρό αρχίζει να τον μελετά ο

Κάστρο χωρίς να είναι ακόμα μαρξιστής. Επειδή όμως πιστεύει

πολύ στην πολιτική αξία του ένοπλου αγώνα, το 1947, όντας

φοιτητής, παίρνει μέρος σε μια αποτυχημένη απόπειρα εισβολής

των αριστερών Κουβανών στον Αγιο Δομίνικο, που οι Αμερικανοί

τον δυναστεύουν βάναυσα. Βοηθάει επίσης τους ομοϊδεάτες

του σε μια ένοπλη εξέγερση στην Μπογκοτά, πρωτεύουσα

της Κολομβίας. Θα ’λεγες πως προπονείται συστηματικά στην

επαναστατική βία, χωρίς να είναι ακόμα κομουνιστής. Και στις

26 Ιουλίου 1953, για να κάνει μια πρόβα τζενεράλε, επιτίθεται

στο φρούριο Μονκάδο του Σαντιάγο δε Κούμπα με μια

παρέα φίλων.

Με μια άλλη παρέα 82 φίλων, ανάμεσά τους και ο Γκεβάρα

καθώς και ο αδερφός του Ραούλ, που τον ακολουθεί κατά πόδας,

στις 2 Δεκεμβρίου 1956 αποβιβάζονται από το κότερο

«Γκράνμα» στην Κούβα Έρχονται απ’ το Μεξικό. Κι αρχίζει το

τριετούς διάρκειας αντάρτικο. Αφού όμως σκοτωθούν στην πρώτη

κιόλας μάχη μετά την απόβαση οι περισσότεροι της παρέας των

82. Οι κάπου 10 που επέζησαν αποσύρθηκαν στο κοντινό βουνό

Σιέρα Μαέστρο, για να οργανώσουν εκεί το αντάρτικο.

Ηθικό, και συνεπώς πραχτικό δίδαγμα: Δέκα νοματαίοι για

113

προζύμι φτάνουν και περισσεύουν για να φουσκώσει η επανάσταση

και να ανατραπεί ένα σάπιο καθεστώς.

9. Ερνέοτο «Ταε» Γκεβάρα

Ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα ντε λα Σέρνα γεννήθηκε στο Ροσάριο

της Αργεντινής το 1928. Ήταν δυο χρόνια νεότερος του

Φιντέλ Κάστρο. Και δυο αιώνες μεγαλύτερος όσον αφορά τον

επαναστατικό μύθο που συνοδεύει και τους δυό. Στην ιστορία

των επαναστάσεων είναι δύσκολο να βρεις πρόσωπο που να λατρεύτηκε,

με μια έννοια καθαρά μεταφυσική, περισσότερο απ’

τον Γκεβάρα. (Γκουεβάρα είναι η σωστή προφορά του ονόματος

στα ισπανικά).

Ο Τσε είναι κάτι σαν ημίθεος, αν τον δεις απ’ τη μεριά της

μυθολογίας των αρχαίων λαών, και κάτι σαν άγιος, αν τον δεις

απ’ τη μεριά της μυθολογίας των χριστιανών. Αν τον δεις απ’

τη μεριά της μυθολογίας των κομουνιστών, οφείλεις να παραδεχτείς

πως ο μόνος χώρος που μπορεί να παράγει στις μέρες μας

ήρωες και άγιους μαζί είναι ο δικός τους, κι ας είναι γεμάτος

αίμα Ίσως γιατί, όπως λέει ο Γκαμπριέλ Μαρσέλ, οι κομουνιστές

είναι οι μόνοι στις μέρες μας που μπορούν και πεθαίνουν

για συμφέροντα που δεν είναι τα προσωπικά τους. Κάποτε, παλιά,

πολύ παλιά, το προνόμιο της υπέρτατης θυσίας υπέρ της ομάδας

το είχαν οι ομηρικοί ήρωες. Αργότερα, το ίδιο προνόμιο

πέρασε στους χριστιανούς μάρτυρες των πρώτων χριστιανικών

αιώνων. Μόνο που αυτοί πίστευαν στη «μετά θάνατον ζωή»

και η θυσία τους μοιάζει ιδιοτελής.

Πώς, λοιπόν, οι κομουνιστές μπορούν και πεθαίνουν με τέτοια

ευκολία για συμφέροντα που δεν είναι τα προσωπικά τους;

Την απάντηση θα τη βρείτε στην Ιλιάδα, όχι στα Ευαγγέλια Ο

Τσε είναι ένας ξεχασμένος απ’ την προσωκρατική αρχαιότητα

ομηρικός ήρωας, που αρνήθηκε να υπακούσει στις υποδείξεις

του σωκρατικού «δαιμόνιου» για μια στροφή της συνείδησης προς

τα μέσα, προκειμένου να συναντήσει εκεί το παραμύθι για τον

«μοναδικό και αναντικατάστατο άνθρωπο». Που αν το βρει πρέπει

να βρει και το συμπληρωματικό μύθο για τη σωτηρία του μοναδικού

και αναντικατάστατου ανθρώπου.

114

Με τη βοήθεια της προσευχής και χωρίς πολύ κόπο ο καλός

χριστιανός εύκολα κάνει τα δέοντα προκειμένου το πρόσωπό

του να διαιωνίζεται στους αιώνες. Η μνήμη του θα είναι αιώνια

γιατί ο Θεός θα τον θυμάται για πάντα, ακόμα κι όταν όλοι θα

τον έχουν ξεχάσει την επόμενη κιόλας μέρα του θανάτου του.

Τέτοιο χοντρό παραμύθι είναι αδύνατο πλέον να γεννήσει μύθους

ανθρώπινους, σαν τους ομηρικούς. Ο Γκεβάρα, όμως, ξέφυγε

απ’ την κοινόχρηστη χριστιανική μυθοποιία και έγινε ήρωας,

πρότυπο και σύμβολο υπερχριστιανικό, υπερκομουνιστικό, υπερεθνικό

- πανανθρώπινο. Ο Γκεβάρα είναι ο μόνος κοινής αποδοχής

«κλασικός» ήρωας του καιρού μας. (Κλασικό λέμε το υπερχρονικό

και το υπερχωρικό: Ό,τι κέρδισε τη μάχη με το χρόνο

και το χώρο, για να γίνει αιώνιο και παγκόσμιο).

Ο Ερνέστο ήταν ασθματικός από πολύ νέος, από τότε που

ήταν φοιτητής της ιατρικής. Το άσθμα όμως δεν τον εμπόδισε

να πάρει το πτυχίο του σε χρόνο ρεκόρ, πηδώντας τα εξάμηνα

σπουδών δύο δύο, σαν «εξαιρετική ιδιοφυία». Ούτε στάθηκε

εμπόδιο στις άκρως εντυπωσιακές επιδόσεις του στον αθλητισμό

και αργότερα τον επαναστατικό «αθλητισμό», όπου θα αναδειχτεί

παγκόσμιος πρωταθλητής. Μισός Ιρλανδός και μισός Ισπανός

εξ αίματος, διδάχτηκε απ’ τον πλούσιο και καλλιεργημένο

ισπανό πατέρα του και την όμορφη και μορφωμένη ιρλανδέζα

μητέρα του πως η φτώχεια, εκτός από κοινωνικό και ηθικό

πρόβλημα είναι και πρόβλημα αισθητικής. Ασχημαίνει τον κόσμο.

Και τον γεμίζει αρρώστιες. Όλες οι επιδημίες έχουν «λαϊκή

βάση». Φοιτητής ακόμα, με τα χρήματα του πατέρα του, ο

Ερνέστο περιοδεύει με κάθε ευκαιρία σ’ ολόκληρη τη Λατινική

Αμερική. Προσπαθεί να καταλάβει πώς γίνεται και μια αμερικάνικη

εταιρεία εμπορίας φρούτων, η Γιουνάιτεντ Φρουτ (σε μας

είναι γνωστή απ’ τις μπανάνες Τσικίτα) ελέγχει τόσο αποτελεσματικά

την πολιτική ζωή σ’ ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.

Οι δημοκρατίες της μπανάνας, οι μπανανιές, δεν είναι παρά

το ειδικό καθεστώς που επέβαλε σχεδόν σ’ ολόκληρη τη Λατινική

Αμερική μια εταιρεία που εμπορεύεται μπανάνες! Αν είναι

δυνατό να ορίζουν τη μοίρα σου οι μπανάνες! Εντάξει, οι πίθηκοι

αγαπούν τις μπανάνες, αλλά οι Λατινοαμερικανοί, πρώτον

δεν τις αγαπούν, τις έχουν σιχαθεί, και δεύτερον δεν είναι πίθηκοι,

όπως θέλουν να πιστεύουν οι Βορειοαμερικανοί, που μποϋ

115

κοτάρουν συστηματικά τη βιομηχανική ανάπτυξη της Λατινικής

Αμερικής, για να συντηρείται η πλούσια γεωργική της παραγωγή,

που χρειάζεται για το δικό τους φαγοπότι Όσο για τους

Λατινοαμερικανούς, αυτοί μπορούν να κάνουν δίαιτα με φρούτα

Η Γιουνάιτεντ Φρουτ δεν τους τα παίρνει όλα! Να, λοιπόν,

ο τεράστιος πολιτικός ρόλος μιας μεγάλης εταιρείας εμπορίας

προϊόντων γης: Κρατάει σταθερά υπανάπτυχτη τη Λατινική

Αμερική ελέγχοντας τη γεωργική της παραγωγή, ώστε να αποκλειστεί

«η πρωταρχική συσσώρευση του κεφαλαίου», δηλαδή η

κεφαλαιοποίηση και η βιομηχανική αξιοποίηση των κερδών που

προέρχονται από την πώληση των αγροτικών προϊόντων.

Ο Γκεβάρα θα κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γιουνάιτεντ Φρουτ

από πολύ νέος, από τότε που περιοδεύει συστηματικά ολόκληρη

τη Λατινική Αμερική, στην αρχή σαν ευκατάστατος τουρίστας,

στη συνέχεια σαν μελετητής και στο τέλος σαν επαναστάτης,

για να δείξει με την υποδειγματική επαναστατική του συμπεριφορά

πως μόνο οι «αποστάτες της τάξης τους» μπορούν να απομακρύνουν

αποτελεσματικά από κοντά τους τον «επαναστατικό»

πειρασμό της μάσας.

Να πάρουμε, λεν οι πεινασμένοι, την εξουσία για να διώξουμε

τα παλιά αφεντικά ώστε να μπορέσουμε επιτέλους να φάμε

και εμείς. Δημιουργώντας με τη σειρά μας, τώρα που γίναμε

αφεντικά, καινούργιους πεινασμένους. Οχι να πάρουμε την εξουσία

για να καταργήσουμε το μηχανισμό που αναπαράγει αδιάκοπα

τη φτώχεια Τόσο απλός είναι ο μαρξισμός: Μια πρόταση, συζητήσιμη

ίσως αλλά πάντως συναρπαστική, για την κατάργηση

του μηχανισμού που αναπαράγει αδιάκοπα τη φτώχεια και όχι

τρόπος για την πρόσκαιρη ανακούφιση των φτωχών. Αυτό λέγεται

φιλανθρωπία, όχι ανθρωπισμός. Η φιλανθρωπία ενδιαφέρεται

για τους φτωχούς, ο ανθρωπισμός για τους ανθρώπους, όλους

τους ανθρώπους, φτωχούς και πλούσιους. Δεν είναι και τόσο

δύσκολο ο πλούσιος να γίνει φτωχός και ο φτωχός πλούσιος.

Δύσκολο είναι να καταργήσεις το μηχανισμό που αναπαράγει

και ανανεώνει αδιάκοπα τη φτώχεια, γελοιοποιώντας τη φιλανθρωπία.

Αυτός είναι ο μαρξισμός. Μια πρόταση για την κατάργηση

του μηχανισμού που ανανεώνει αδιάκοπα τη φτώχεια, και

όχι μια φροντίδα για τους φτωχούς. Αναμφίβολα η χριστιανική

φιλανθρωπία είναι χρήσιμη, αλλά με την ίδια έννοια που είναι

116

χρήσιμη η ασπιρίνη. Ανακουφίζει προσωρινά, αλλά δεν θεραπεύει,

Ο ποβερισμός (φτωχεϊσμός) δεν είναι ιδανικό για κομουνιστές,

αλλά για καλόγερους. 'Οχι να πεινούν όλοι, να τρων όλοι.

Να ταξιδεύουν όλοι πρώτη θέση στο τραίνο, όπως είπε ο Λένιν

όταν τον ρώτησαν γιατί ταξιδεύει πρώτη θέση στο τραίνο. 'Οχι

εξίσωση προς τα κάτω, αλλά προς τα πάνω. Οχι εξιδανίκευση

της φτώχειας (αυτό είναι ο ποβερισμός) αλλά μιας άνεσης για

όλους. 'Οχι μόνο για τους κομματικούς γραφειοκράτες που γελοιοποίησαν

και εξευτέλισαν το μαρξισμό. Ο «υπαρχτός σοσιαλισμός»

αφού πέρασε απ’ το λαϊκίστικο στάδιο του ποβερισμού,

έγινε τελικά αντιμαρξιστικός. Με την κατάρρευση του υπαρχτού

σοσιαλισμού, δεν κατέρρευσε ο μαρξισμός, κατέρρευσε ο αντιμαρξισμός.

Και έκανε πολύ καλά που κατέρρευσε. Αν και θα

μπορούσε να επανέλθει στη «μαρξιστική τάξη» αν υπήρχαν ακόμα

μαρξιστές ανάμεσα στους γραφειοκράτες.

Αυτά τα απλά τα καταλαβαίνει ευκολότερα ένας χορτάτος

πλην τίμιος, παρά ένας πεινασμένος, έτοιμος να παλουκώσει τους

πάντες προκειμένου να φάει. Βέβαια, είναι φυσικό ο πεινασμένος

να θέλει να φάει «εδώ και τώρα». Αρκεί η βουλιμία του να

μη δημιουργεί νέους πεινασμένους, όπως στη Σοβ. Ένωση. Την

οποία ο επαναστάτης Γκεβάρα μισεί. Αλλά όσο βρίσκεται στην

Κούβα και συνεργάζεται στενά με το στενό του φίλο, τον Κάστρο,

δεν το διακηρύσσει. Για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας,

που ταυτίζονται με την επιβίωσή της, η Κούβα πρέπει να συνεργαστεί

με τη γραφειοκρατική ΕΣΣΔ. Επειδή όμως οι Ρώσοι

γνωρίζουν πως οι επαναστατικές απόψεις του Γκεβάρα βρίσκονται

πολύ κοντά σ’ αυτές του Μάο, του κάνουν τη ζωή δύσκολη.

Ο Κάστρο προσπαθεί να τον πείσει να μη βιάζεται να εξαγάγει

την επανάσταση στη Λατινική Αμερική. Επιθυμεί και ο

Κάστρο την εξαγωγή, όμως ξέρει καλύτερα απ’ τον Γκεβάρα

πως άλλο είναι να θέλεις και άλλο να μπορείς. Ο Γκεβάρα ωστόσο

είναι φανατικά κολλημένος στη θριαμβεύουσα την εποχή εκείνη

μαοϊκή βουλησιαρχία: Θέλω σημαίνει μπορώ, λέει ο Μάο.

Εκτός απ’ τις αρχές της κινέζικης επανάστασης, που χρωστάει

πολλά στο βολονταρισμό, ο Γκεβάρα χρησιμοποιεί συχνά

σαν επιχείρημα την εντυπωσιακή επιτυχία της κουβανικής επανάστασης,

που την άρχισαν μια χούφτα άνθρωποι στη Σιέρα

Μαέστρο. Σίγουρα η επαναστατική βούληση παίζει αποφασιστι

117

κό ρόλο οτην έκβαση της επανάστασης. Αρκεί οι αντικειμενικές

συνθήκες να μην εξουδετερώνουν την επαναστατική βούληση.

Και δεν την εξουδετερώνουν μόνο στην περίπτωση που στον

αγώνα ρίχνονται οι ντεσπεράδος (οι απελπισμένοι) για μόνο το

λόγο πως είναι ντεσπεράδος και όχι κομουνιστές, ή ό,τι άλλο.

Όμως, η απελπισία, λέει ο Λένιν, ο μεγαλύτερος επαναστάτης

όλων των εποχών, δεν οδηγεί κατ’ ανάγκην στην εξέγερση, πολύ

συχνά οδηγεί οτην πλήρη υποταγή. Αυτός που έχει λίγα φοβάται,

εξίσου πολύ μ’ αυτόν που έχει πολλά, πως θα χάσει και τα

λίγα Οι Βολιβιανοί, στους οποίους αποτείνεται ο επαναστάτης

Γκεβάρα, είχαν πάρα πολύ λίγα για να τα διακινδυνεύσουν. Αλλωστε,

για να κρατήσεις στα χέρια σου όπλο, πρέπει να στέκεις

στα ποδάρια σου. Και για να στέκεις στα πόδια σου, πρέπει να

τρως, έστω στοιχειωδώς. Οι Βολιβιανοί στους οποίους αποτείνεται

ο Γκεβάρα είναι σχεδόν τροφοσυλλέκτες. Η Γιουνάιτετ Φρουτ

τους έχει ρημάξει. Ξέχασε ο Ερνέστο πως την κουβανική επανάσταση

την άρχισαν και τη συντήρησαν, με τη βοήθεια των πεινασμένων,

φυσικά, οι Κουβανοί προοδευτικοί αστοί και οι διανοούμενοι,

Η επανάσταση της Κούβας δεν ήταν ούτε προλεταριακή

ούτε μόνο αγροτική. Ήταν κατ’ αρχήν αστική και απελευθερωτική

και έγινε μαρξιστική στο τέλος της και όχι στην

αρχή της. (Βλέπε τα προηγούμενα κεφάλαια).

Η σχέση αντικειμένου - υποκειμένου είναι βασική αρχή της

διαλεκτικής. Εγώ, το υποκείμενο που θέλω, είμαι ένα υποκείμενο

στενά συναρτημένο με τα αντικείμενα Όλοι οι άνθρωποι είναι

αντικείμενα για μένα το υποκείμενο, ενώ εγώ το υποκείμενο είμαι

αντικείμενο για όλους τους ανθρώπους, που ο καθένας είναι υποκείμενο

μόνο για τον εαυτό του. Διαλεκτική ονομάζεται η σχέση

που δημιουργείται ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο. Η

κόλαση είναι οι Αλλοι, λέει ο Σαρτρ. Και εννοεί πως το κακό, σε

μένα το υποκείμενο, έρχεται απ’ έξω, από το αντικείμενο. Σπάνια

το προσωπικό μου κακό έχει υποκειμενικά αίτια Αλλά και τα

υποκειμενικά αίτια είναι αντικειμενικά καθορισμένα

Αυτό είναι και το μεγάλο δίδαγμα του φροϋδισμού και κυρίως

του φροϋδομαρξισμού της Σχολής της Φρανκφούρτης: Το

υποσυνείδητο είναι η συνέχεια της συνείδησης προς τα κάτω

και προς τα μέσα, όμως το περιεχόμενό του δεν αποτελείται

από το Εγώ, αλλά από το Εκείνο, όπως ονομάζει ο Φρόυντ όλα

118

όσα δεν μπορώ να ελέγξω εγώ προσωπικά, για να απωθήσω

τελικά τους φόβους μου ή τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες μου στο

υποσυνείδητο. Που δεν είναι παρά μια αποθήκη απαγορεύσεων

και ανεκπλήρωτων επιθυμιών. Το υποσυνείδητο είναι ένα καζάνι

που βράζει και κοχλάζει και συχνά εκρήγνυται προκαλώντας

καταστροφές, και σε μένα και στους γύρω μου. Το υποσυνείδητο

σκοτώνει, όχι η συνείδηση, θα πει ο Βίλχελμ Ράιχ. Η συνείδηση

«γνωρίζει» ότι καταστρέφοντας, καταστρέφεται. Όμως το

υποσυνείδητο δεν γνωρίζει τίποτα, ούτε τον εαυτό του, θα πει ο

Χέρμπερτ Μαρκούζε, ένας από τους πολύ γνωστούς εκπροσώπους

της Σχολής της Φρανκφούρτης. Οι ντεσπεράδος μεταθέτουν

τη λογική του στομαχιού στον παραλογισμό του υποσυνειδήτου.

Ενώ η ταξική συνείδηση σταματάει στο επίπεδο της συνείδησης

την οργή που προκαλεί η έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης

και δεν της επιτρέπει να γίνει παραλογισμός και κτηνωδία

Αν ο μαρξισμός έπαιρνε στα σοβαρά το φροϋδισμό, τον καιρό

που έκαμνε αυτή τη συναρπαστική πρόταση ο Αντρέ Μπρετόν,

ο «πάπας» του σουρρεαλισμού, ο μαρξισμός θα είχε ίσως γλυτώσει

από περιπλοκές εντελώς σουρρεαλιστικές. Διάολε, εκτός απ’

την ταξική συνείδηση, υπάρχει και η συνείδηση σκέτα, το θεμέλιο

της ταξικής συνείδησης. Δεν μπορείς να ζητάς ταξική συνείδηση

από ασυνείδητους. Και το ασυνείδητο είναι το πρώτο στάδιο

του υποσυνείδητου, αυτό που βρίσκεται πιο κοντά στη συνείδηση

και τη συνδέει με το υποσυνείδητο μεταφέροντας στη

συνείδηση τις «εντολές» του. Δεν λέω πως πρέπει να κάνουν

ψυχανάλυση οι επαναστάτες πριν ξεκινήσουν την επανάσταση,

λέω μόνο πως πρέπει να πάρουν σοβαρά το υποσυνείδητο, αν

θέλουν να προφυλαχτούν από συμπεριφορές που έχουν σχέση

περισσότερο με τη βαρβαρότητα παρά με το σοσιαλισμό. Σοσιαλισμός

ή βαρβαρότητα, εντάξει, καλά το λέει ο Κορνήλιος Καστοριάδης.

Όμως, όταν η βαρβαρότητα προτείνεται ως σοσιαλισμός,

εγώ προσωπικά θα διάλεγα., τη βαρβαρότητα Το βάρβαρο

τον αντιμετωπίζεις, το σοσιαλβάρβαρο όμως δεν τον αντιμετωπίζεις

με τίποτα, εσύ ο σοσιαλιστής, ο κατ’ ανάγκην σύντροφος

του σοσιαλβάρβαρου.

Δυστυχώς, απ’ όλες τις αριστερίστικες και ανομολόγητα

ψυχολογίστικες πολιτικές συμπεριφορές, συνεπώς κι απ’ αυτή

του Τσε, εκείνο που κυρίως λείπει είναι η διαλεκτική. Από ’δώ

119

και η εύκολη απογοήτευση των αριστεριστών. Αλλά και η ακόμα

πιο εύκολη επιστροφή στην αστική τάξη, ύστερα απο μια

σύντομη θητεία στο στρατόπεδο του ταξικού εχθρού. Κατά κανόνα

οι αριστεριστές είναι «αποστάτες της τάξης τους». Αλλά

πρόσκαιροι. Γόνοι αστικών οικογενειών οι περισσότεροι, πέρασαν

στο στρατόπεδο του ταξικού εχθρού για λόγους επιπόλαια

συναισθηματικούς, που εύκολα θα μπορούσαν να ανιχνευτούν

από έναν ψυχαναλυτή. Μέχρι να διαπιστώσουν πως είχαν να

χάσουν κάτι περισσότερο απ’ τις αλυσίδες τους, αυτές που περιγράφουν

οι Μαρξ και Ένγκελς στο Κομουνιστικό μανιφέστο.

Που, άλλωστε, για πολλούς απ’ αυτούς ήταν χρυσές, όχι σιδερένιες,

όπως εκείνες των προλετάριων. Ασε που σήμερα ούτε οι

λιγοστοί προλετάριοι νιώθουν βαριές στα χέρια τους τις αλυσίδες

για τις οποίες κάνει λόγο το Κομουνιστικό Μανιφέστο. Ο

καπιταλισμός φρόντισε να τις αλαφρώσει τόσο, που να γίνουν

σχεδόν βραχιολάκια. Πάντα θαύμαζα τους αστούς αποστάτες

της τάξης τους, που παραμένουν μέχρι τέλους αποστάτες της

τάξης τους και δεν κάνουν τη θητεία τους στην αποστασία μόνο

όσο είναι έφηβοι. Ο Γκέοργκ Λούκατς που συνιστά να μην έχουμε

μεγάλη εμπιστοσύνη στις κομουνιστικές νεολαίες, ξέρει καλά

τι λέει. Ξέρετε πολλούς πρώην κνίτες που παρέμειναν κομουνιστές

αφού τέλειωσαν τη θητεία τους στο ΚΚΕ; Βρήκαν μια

κνίτισσα, παντρεύτηκαν - και ολοκλήρωσαν εδώ την επανάστασή

τους. Μια ζωή επαναστάτης ο Μιχάλης Ράπτης (Μισέλ

Πάμπλο), ο δάσκαλός μου, στον οποίο χρωστάω πολλά, ο στενός

φίλος και του Κάστρο, και του Γκεβάρα, και του Αλιέντε,

ήταν για μας τους έλληνες κομουνιστές ένα υπερκομουνιστικό

πρότυπο επαναστατικού και μαρξιστικού ήθους. Και ήταν ένας

βολεμένος γόνος αστικής οικογένειας, αυτός ο εκπληκτικός άνθρωπος,

όταν πολύ νέος ξεκίνησε τη διεθνή δράση του, για να

παραμείνει μέχρι τέλους αποστάτης της τάξης του. Μια ζωή

επαναστάτης, όπως λέει ο τίτλος της αυτοβιογραφίας του.

Ο Γκεβάρα πρόλαβε και πέθανε νωρίς (φίλε Χρόνη Μίσσιο).

Τον σκότωσαν στη Βολιβία στις 9 Οκτωβρίου 1967. Είναι αδύνατο

να μην ήξερε πως το διάβημά του στη Χώρα του Μπολίβαρ

είχε ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Κι ωστόσο πόνταρε

σ’ αυτές τις ελάχιστες πιθανότητες. Γιατί ήταν πράγματι επαναστάτης,

έξω και πέρα από κάθε επιθετικό προσδιορισμό. Ούτε

120

κομουνιστής επαναστάτης ούτε αστός επαναστάτης. Επαναστάτης

σκέτα Αποστάτης της τάξης του, στην οποία δεν είχε καμιά

διάθεση να επιστρέψει, Ο Γκεβάρα υποδεικνύει με τη συμπεριφορά

του περισσότερο ένα ήθος, παρά μια πολιτική. Και γι’

αυτό θα γίνει το μεγάλο σύμβολο εκείνης της ψυχικής ποιότητας

που λείπει περισσότερο στους αντιηρωκούς καιρούς μας: Της

γενναιότητας και της ικανότητας να πεθαίνεις για συμφέροντα

που δεν είναι τα προσωπικά σου. Ο Γκεβάρα είναι ο σύγχρονος

Αχιλλέας μιας μυθολογίας που δεν έγινε ακόμα έπος.

Ο Τσε θα εγκαινιάσει την επαναστατική του δραστηριότητα

στη Γουατεμάλα το 1953. Βρίσκεται εκεί το 1954 που η CIA

θα ανατρέψει το αριστερό καθεστώς του συνταγματάρχη Χάκοβο

Αρμπενς Γκουσμάν. Στην αγαπημένη του Γουατεμάλα, τη χώρα

που αγάπησε περισσότερο κι απ’ την Κούβα, θα του κολλήσουν

το παρατσούκλι «Τσε». Που δεν είναι επαναστατικό ψευδώνυμο,

είναι εμφατικό ισπανικό επιφώνημα «Τσε», λεν οι Ισπανοί

πρίν απο κάθε κουβέντα όταν πιστεύουν πως αυτή είναι τόσο

σοβαρή, που, αν δεν προσέξει ο ακροατής, δεν θα καταλάβει το

πολύ σοβαρό νόημα όσων πρόκειται ν’ ακούσει στη συνέχεια

Στη Γουατεμάλα ήταν που οι σύντροφοι πρόσεξαν πως ο κοντόσωμος

Αργεντινός ασθματικός γιατρός, μ’ εκείνα το φοβερά μαύρα

μάτια που σε κάρφωναν και σε διαπερνούσαν σαν σπαθιά, έλεγε

συνέχεια «τσέ» πριν από κάθε κουβέντα Κάποτε οι σύντροφοι

κατάλαβαν πως το «τσε» και «τσε» που έλεγε συνεχώς ο Ερνέστο

δεν ήταν γλωσσικό τικ. Ήταν η έκφραση της αγωνίας του

μήπως ο άλλος δεν καταλάβει πως το κάθε τι που λέει είναι

πολύ σοβαρό.

Ο Ερνέστο, ο «Τσε», ήταν η προσωποποίηση της σοβαρότητας.

Το επιφώνημα «τσε» στην ονοματοποιημένη του μορφή Τσε,

θα εγγράψει στην ιστορία το υπέρτατο επαναστατικό πάθος ένος

ανθρώπου που εγκατέλειψε στην Αργεντινή τη βολή του και τα

καλά του για να γίνει ο Επαναστάτης Απόστολος των Εθνών

της Λατινικής Αμερικής και του κόσμου όλου. Ο Τσε θα δείξει

με τη ζωή του και τον σχεδόν σταυρικό θάνατό του, πως η αγάπη

για τον πάσχοντα αποκλείεται να είναι χριστιανική στο μέλλον.

Διότι οι χριστιανοί είναι πλέον παντελώς ανίκανοι να πεθάνουν

για συμφέροντα που δεν είναι τα προσωπικά τους. Ασε που ούτε

καν για το ύψιστο προσωπικό τους συμφέρον, το αιώνιο κέρδος

121

του παραδείσου, δεν είναι πλέον σε θέση να πεθάνουν με άνεση.

Απ’ το Σωτήρα τους δεν ζητούν παρά την προσωπική τους

σωτηρία, πρώτα σ’ αυτόν και ύστερα στον άλλο κόσμο. Η ιδιοτέλεια

του αναξιοπρεπούς εις διπλούν: γήινη και υπεργήινη.

Οι Αγιοι του μέλλοντος θα είναι της ποιότητας του Ερνέοτο

του Μεγαλομάρτυρα Οι δολοφόνοι του στη Βολιβία ούτε καν

υποψιάστηκαν, μοιράζοντας στον κόσμο τη φωτογραφία του

νεκρού Τσε, που τον εικονίζει στην κλασική στάση της κλασικής

Αποκαθήλωσης της χριστιανικής εικονογραφίας, τι θα μπορούσε

να σημαίνει για τους Πιστούς της Επανάστασης του Μέλλοντος

μια τέτοια τυπικά χριστιανική εικόνα Ο δικός μας Θόδωρος

Αγγελόπουλος στην ταινία του Οι κυνηγοί θα είναι ο πρώτος

«εικονογράφος», σε διεθνές επίπεδο, που θα καταλάβει πως οι

Αγιοι της επανάστασης είναι συνεχώς παρόντες ανάμεσά μας.

Τους συντηρεί το χιόνι και ο πάγος της Ιστορίας. Ο Αρης Βελουχιώτης,

ο δικός μας επαναστατικός μύθος, είναι η ελληνική

εκδοχή του Τσε Γκεβάρα Έτσι περίπου τον βλέπει και ο Διονύοης

Χαριτόπουλος στο τεράστιο έργο του για τον Αρη Βελουχιώτη,

τον Ήρωα και Αγιο της ελληνικής αντίστασης.

Στην ταινία του Αγγελόπουλου, το παγωμένο φάντασμα της

επανάστασης δεν έχει όνομα Όμως, εμείς οι χωρίς θεό καλοί

χριστιανοί ξέρουμε πως το όνομά του είναι Ερνέστο, Αρης,

Μπολίβαρ, Ζαπάτα, Βίλα, Λένιν, Σπάρτακος - είναι όλοι όσοι

προσπάθησαν να σώσουν τον άνθρωπο απ’ το προπατορικό

αμάρτημα της φτώχειας και της δυστυχίας. Κι αν το εγχείρημά

τους να εγκαταστήσουν στη γη τον Παράδεισο (ραίνεται ουτοπικό,

σίγουρα είναι λιγότερο ουτοπικό από τη φαντασιακή εγκατάσταση

του άλλου παραδείσου στην περιοχή της Μεγάλης

Ουτοπίας του Αλλου Κόσμου. Στο κάτω κάτω, υπάρχει και στην

ουτοπία ποιότητα και λογική. Αγιε Ερνέστο, σε προσκυνώ. Κι

ας τολμήσουν να μου πουν πως προσκυνώ είδωλα οι ψοφοδεείς

που προσκυνούν θεούς και δαίμονες εναλλάξ, ή μόνο θεούς, ή

μόνο δαίμονες κατά πώς τους βολεύει εκάστοτε.

122

Η ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ

ΤΩΝ ΣΑΝΤΙΝΙΣΤΑΣ

1. Η μετέωρη Κεντρική Αμερική

Η Αμερική είναι ο ομφάλιος λώρος που συνδέει την αγγλοσαξονική

Βόρεια με τη λατινική Νότια Αμερική. Είναι επίσης το

καλαμάκι με το οποίο η Βόρεια ρουφάει τους χυμούς της Νότιας.

Οποιος καταφέρει να κόψει τον ομφάλιο λώρο ή να σπάσει

το καλαμάκι, θα προκαλέσει ζημιά μεγάλη στον βορειοαμερικανικό

καπιταλισμό. Κι αυτή ακριβώς ήταν η πρόθεση τόσο

του Κάστρο όσο και του Γκεβάρα.

Παλιότερα, το ίδιο παρακινδυνευμένο εγχείρημα το δοκίμασαν

οι παρίες της Νέας Ηπείρου σε λάθος μεριά, στο Μεξικό,

όπου κυριαρχούσαν οι απόγονοι των προκολομβιανών Αζτέκων.

Οι πρόγονοί τους, γύρω στα 1300 μ.Χ., είχαν ιδρύσει στην Κοιλάδα

του Μεξικού μια πολύ ισχυρή αυτοκρατορία και το 1325

είχαν ιδρύσει την πόλη Τενοχτιτλάν, τη σημερινή Πόλη του Μεξικού,

πρωτεύουσα του κράτους του Μεξικού, που παραμένει

μέχρι τις μέρες μας κράτος σχεδόν αζτέκικο και, εν πάση περιπτώσει,

όχι και τόσο ισπανικό. Ο καταχτητής του Μεξικού

Φερνάντο Κορτές μπορεί να εξόντωσε τον Μοντεζούμα, τον

τελευταίο ύπατο άρχοντα της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων, όμως,

όσο και να το προσπάθησε, δεν τα κατάφερε να υποτάξει εντελώς

τη συμπαγή μάζα των ιθαγενών, όπως θα γίνει αργότερα

στη Βόρεια Αμερική με τους σκόρπιους δώθε κείθε Ινδιάνους.

Η αυτοκρατορία των Μάγια στην Κεντρική Αμερική δεν

υπήρχε την εποχή που ο Κολόμβος έρχετςα στο Νέο Κόσμο. Είχε

123

ήδη υποταχτεί στους βόρειους γείτονες, τους Αζτέκους. Υπήρχε

όμως και εν πολλοίς υπάρχει ακόμα ο πολιτισμός τους, που είναι

πολύ πιο ήπιος και ειρηνικός απ’ αυτόν τον Αζτέκων. Ζουν

ακόμα οι Μάγια στην Κεντρική Αμερική, απ’ όπου δεν μπόρεσαν

να τους ξεριζώσουν οι λευκοί καταχτητές. Η χερσόνησος

του Γιουκατάν στο Μεξικό, η γειτονική Γουατεμάλα, η Ονδούρα

στο νότο της Γουατεμάλα, είναι και σήμερα περιοχές όπου η

παρουσία των Μάγια είναι τόσο εμφανής, όσο τουλάχιστον κι

αυτή των Αζτέκων στο Μεξικό. Η Νικαράγουα αμέσως μετά

την Ονδούρα, το Ελ Σαλβαντόρ κολλητά στην Ονδούρα, προς

τη μεριά του Ειρηνικού, η Κόστα Ρίκα αμέσως μετά τη Νικαράγουα

και τέλος ο Παναμάς ακριβώς πριν απ’ το πέρασμα στην

Κολομβία, την κοντινότερη στην Κεντρική Αμερική χώρα της

Νότιας Αμερικής, στην προκολομβιανή περίοδο βρισκόταν υπό

διπλήν και έμμεσα υπό τριπλή πολιτιστική επιρροή: των Μάγια

και δι’ αυτών των Αζτέκων, που θα υποτάξουν τους Μάγια,

και των Ίνκας της Νοτίου Αμερικής.

Είναι οι πανίσχυροι Ίνκας που θα δημιουργήσουν τα περισσότερα

προβλήματα στους ισπανούς καταχτητές. Ο Φρανθίσκο

Πιθάρο (ή Πισάρο), ο καταχτητής του Περού, όπου βρισκόταν

η έδρα της Αυτοκρατορίας των Ίνκας, θα πάθει των παθών του

τον τάραχο μέχρι να υποτάξει τους ορεσίβιους των Ανδεων, που

στις αρχές του 12ου μ.Χ. αιώνα είχαν οργανώσει μια σχεδόν

σοσιαλιστική, όπως θα λέγαμε σήμερα, μακρόστενη αυτοκρατορία,

που ξεκινούσε από το σημερινό κράτος του Ισημερινού, δίπλα

στην Κολομβία, και έφτανε μέχρι τη βόρεια Χιλή. Ο τελευταίος

αυτοκράτορας των Ίνκας, ο Αταουάλπα, θα πέσει ηρωικά

μαχόμενος κατά του Πισάρο, το 1533, τη χρονιά που σημαδεύει

το τέλος αυτής της μεγάλης προκολομβιανής αυτοκρατορίας της

Νότιας Αμερικής. Ωστόσο, οι πάμπολλοι Ίνκας που επιβιώνουν

ακόμα στην οροσειρά των Ανδεων θυμούνται πάντα τον παλιό

αυτοκρατορικό σοσιαλισμό. Το μαοϊκό Φωτεινό Μονοπάτι του

Περού είναι αντάρτικο των Ίνκας μάλλον, παρά των κομουνιστών.

Η ανάμνηση του ιδιόρρυθμου σοσιαλισμού των Ίνκας θα

φτάσει μέχρι τη Νικαράγουα στην Κεντρική Αμερική.

Οι εφτά χώρες της ισθμιακής Κεντρικής Αμερικής (από βορράν

προς νότον: Γουατεμάλα, Βρετανική Ονδούρα, Ονδούρα, Ελ

Σαλβαντόρ, Νικαράγουα, Κόστα Ρίκα και Παναμάς) σήμερα είναι

124

«νόθες» από πολλές απόψεις. Όχι μόνο γιατί εδώ κυριαρχούν οι

μιγάδες, αλλά και διότι, τόσο παλιότερα όσο και σήμερα, κανένας

πολιτισμός, προκολομβιανός ή ευρωπαϊκός, δεν κατάφερε

να κυριαρχήσει απολύτως μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας

των Μάγια. Η δημιουργία πολλών μικρών κρατών σε μια μικρή

και στενή λουρίδα γης (ραίνεται ακατανόητη, αν δεν πάρει κανείς

υπ’ όψη τους ποικίλους ανταγωνισμούς για την κυριαρχία

στο «σωλήνα» που συνδέει τη Βόρεια με τη Νότια Αμερική.

Ενδεικτικό, ακόμα και της γεωγραφικής σύγχυσης που επικρατεί

στην περιοχή, είναι το γεγονός πως η μεξικάνικη χερσόνησος

του Γιουκατάν ανήκει στην Κεντρική Αμερική ενώ το Μεξικό

στη Βόρεια

Ωστόσο, σχεδόν ολόκληρη η ισθμιακή Κεντρική Αμερική

παλιότερα ανήκε στο Μεξικό. Αλλά στο Μεξικό ανήκε κάποτε

και η Καλιφόρνια, και η Αριζόνα, και το Τέξας και το Νέο Μεξικό,

πολιτείες σήμερα των ΗΠΑ. Είναι, λοιπόν, ο αγγλο - αμερικανο

- γαλλο - ισπανικός αποικιακός ανταγωνισμός που δημιούργησε

τα πολλά κράτη της Κεντρικής Αμερικής και διέλυσε την ομοσπονδία

που υπήρχε εδώ τον περασμένο αιώνα Μελετώντας την

ιστορία των κρατών της Κεντρικής Αμερικής είναι αδύνατο να

βγάλεις άκρη, έτσι που η ιστορία της μιας χώρας μπαίνει μέσα

στην ιστορία της άλλης.

Στη Νότια Αμερική, όπου οι Ισπανοί θα είναι οι μόνοι διεκδικητές

των καταχτημένων απ’ τους κονκισταδόρες εδαφών, τα

πράγματα είναι περισσότερο ξεκάθαρα Η Νότια Αμερική είναι

κατά κύριο λόγο λατινική, τόσο όσον αφορά τους αρχικούς

εποικιστές όσο και τη σημερινή εθνολογική σύσταση του πληθυσμού.

Μόνο η πορτογαλόφωνη Βραζιλία αποτελεί εξαίρεση, εξαιτίας

της εντυπωσιακής παρουσίας εδώ των αφρικανών απογόνων

των παλιών σκλάβων. Όντας η Βραζιλία τον καιρό της

δράσης των κονκισταδόρες (των καταχτητών) η πιο αδιάφορη

από οικονομικής απόψεως περιοχή της Λατινικής Αμερικής, ούτε

οι Ισπανοί της έδωσαν ιδιαίτερη σημασία ούτε αργότερα κατακλύστηκε

από άγγλους, γάλλους και ιταλούς μετανάστες, όπως

η Χιλή και η Αργεντινή, οι πιο «ευρωπαϊκές» χώρες της Λατινικής

Αμερικής. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως η Αργεντινή,

η Χλή και οτο βορρά η Βενεζουέλα, ενήργησαν όσον αφορά

τους ευρωπαίους μετανάστες όπως περίπου οι ΗΠΑ και ο Καί

25

ναδάς. Σήμερα, η εθνολογική σύσταση αυτών των τριών χωρών

της Λατινικής Αμερικής δεν διαφέρει και πολύ από εκείνη των

Ηνωμένων Πολιτειών της αγγλοσαξονικής Αμερικής.

Το ενδιαφέρον των αποικιοκρατών για την Κεντρική Αμερική

είναι μάλλον τάξεως γεωπολιτικής παρά οικονομικής. Οι χώρες

της Κεντρικής Αμερικής δεν είναι ιδιαίτερα πλούσιες σε μεταλλεύματα

Το κύριο ενδιαφέρον τους βρίσκεται στο γεγονός πως

εδώ οι δυο μεγάλοι ωκεανοί της υδρογείου (της αποτελούμενης

από γη και ύδωρ γήινης σφαίρας), ο Ατλαντικός, που καταλήγει

στην Ευρώπη, και ο Ειρηνικός, που καταλήγει στην Ασία, σχεδόν

ενώνονται. Ο συντομότερος διά ξηράς δρόμος για να περάσεις

από τον έναν ωκεανό στον άλλο είναι η ισθμιακή Κεντρική

Αμερική. Που λέγεται έτσι γιατί ολόκληρη είναι ένας ισθμός. Ο

οποίος μπορεί να κοπεί για να δημιουργηθεί διώρυγα σε περισσότερες

από μια μεριές. Τόσο εκεί που τελικά κόπηκε, στον Παναμά,

όσο και λίγο παραπάνω, στα σύνορα Κόστα Ρίκα και Νικαράγουα

Αλλά και αλλού.

Η τεράστια λίμνη της Νικαράγουα, που θα δώσει στη χώρα

ένα όνομα που το είχε πάρει από έναν παλιό αρχηγό των Μάγια,

τον Νικαράο, θα ευκόλυνε πολύ τη διάνοιξη της διώρυγας

εκεί. Όμως, η Νικαράγουα έχει μεγαλύτερη ενδοχώρα από τον

Παναμά κι αυτό θα διευκόλυνε τη δράση ενός πιθανού αντάρτικου,

που ίσως δυσκόλευε τη λειτουργία της διώρυγας, και συνεπώς

τη ναυσιπλοΐα στο πιο κρίσιμο σημείο της υδρογείου, εκεί

που τα πλοία περνούν σήμερα από τον έναν ωκεανό στον άλλο.

Όπως θα αποδειχτεί με τη δράση των Σαντινίστας στη Νικαράγουα,

οι Αμερικανοί θα κάνουν διάνα επιλέγοντας για την διάνοιξη

της διώρυγας τον μικροσκοπικό Παναμά. Αλλωστε, αυτός

είναι ο λόγος που, από πολλά χρόνια νωρίτερα, θα φροντίσουν

να μη μεγαλώσει ο μικρούλης Παναμάς, σε μια περιοχή στην

οποία τα από πολλές απόψεις ομοειδή κράτη ανοιγοκλείνουν

συνεχώς σαν φυσαρμόνικα τα σύνορά τους.

Τίποτα πιο εύκολο για τους αποικιοκράτες από το να τεμαχίσουν

την Κεντρική Αμερική κατά τα γούστα τους, ή μάλλον

κατά τα επιμεριζόμενα σ’ ένα έκαστο εκ των αποικιοκρατικών

κρατών συμφέροντα Μάλλον κάτι σαν αναδασμός γης γινόταν

κάθε τόσο εκεί από το πρώτο μισό του περασμένου αιώνα, απ’

τον καιρό δηλαδή που εμείς εδώ αρχίζουμε να φκιάχνουμε το

126

μονίμως άφκιαχτο κράτος μας, παρά συνομολογείται διευθέτηση

κρατικών συνόρων στη βάση μιας εθνότητας.

Αλλωστε, αυτός είναι ο λόγος που το έδαφος του Παναμά

αποσπάται το 1903 από τη γειτονική Κολομβία, στη Νότια

Αμερική, όπου ανήκε μέχρι τότε, για να γίνει «ανεξάρτητη»

δημοκρατία Η διώρυγα του Παναμά, που θ’ αρχίσει να τη σκάβει

ο Γάλλος Φερντινάν Λεσσέψ το 1881, για να υποχρεωθεί να την

εγκαταλείψει λίγα χρόνια μετά, ώστε να συνεχίσουν το κολοσσιαίο

έργο οι Αμερικανοί, θα εγκαινιαστεί το 1914, τη χρονιά

που αρχίζει ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Η πολεμική αξία της θα

φανεί στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, ήδη

το 1914 γίνεται φανερό πως η παγκόσμια ιστορία στο εξής θα

προηγείται σταθερά σε σημασία και ενδιαφέρον από τις εθνικές

ιστορίες. Αλλωστε, ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, που είναι

κατ’ ουσίαν γαλλογερμανικός, θα ονομαστεί παγκόσμιος διότι

τα άλυτα —με ειρηνικά μέσα— οικονομικά προβλήματα που

κάνουν τους Γάλλους και τους Γερμανούς να αρπαχτούν, είναι

κατ’ ουσίαν διεθνή.

Η διώρυγα του Παναμά, μ’ άλλα λόγια, θα γίνει κάτι σαν

σύμβολο του διεθνούς κεφαλαίου. Που ως εθνικό είχε αρχίσει

ήδη να ασφυκτιά, όντας εγκλωβισμένο στα όρια των εθνικών

κρατών. Η ένωση των δύο ωκεανών το 1914 είναι ένα από τα

τεχνικά προαπαιτούμενα για την εμφάνιση των πολυεθνικών αμέσως

μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα, τα εμπορικά

πλοία, αλλά και τα πολεμικά αν χρειαστεί, και θα χρειαστεί

σύντομα, μπορούν να γυροφέρνουν την υδρόγειο με τη μεγαλύτερη

άνεση. Οι ΗΠΑ, που κατά κύριο λόγο ελέγχουν τη

διώρυγα του Παναμά, θα ελέγχουν και τον κόσμο μόλις έρθει η

ώρα να γίνουν παγκόσμια δύναμη. Γιατί μέχρι το 1914 δεν ήταν.

Όμως, για να συμβεί αυτό, χρειάστηκε να προηγηθεί στη

Γαλλία το περίφημο σκάνδαλο του Παναμά, που αναστατώνει

τον κόσμο όλο και οδηγεί στην αυτοκτονία τον βαρώνο Ζακ

Ρενάχ. Το 1889 χρεοκοπεί η γαλλική εταιρεία υπό τον διάσημο

μηχανικό Φερντινάν Λεσσέψ, που αναλαμβάνει να διανοίξει τη

διώρυγα του Παναμά και που ήδη είχε διανοίξει τη διώρυγα

του Σουέζ το 1869 και είχε προτείνει τα σχέδια για τη διάνοιξη

της διώρυγας της Κορίνθου. Ο Λεσσέψ είναι ο μεγάλος εξπέρ

στη διάνοιξη διωρύγων, μια πραγματική τεχνική ιδιοφυία

127

Το γαλλικό κράτος πανικοβάλλεται από τη χρεοκοπία και

εκδίδει λαχειοφόρες μετοχές για να σώσει την κατάσταση. Που

όμως δεν σώζεται με τίποτα Ο Λεσσέψ και οι μεγαλοεπιχειρηματίες

που μετέχουν στην τεχνική εταιρεία του παραπέμπονται

σε δίκη και καταδικάζονται σε βαριές ποινές. Η δωροληψία είναι

σχεδόν αποδεδειγμένη.

Όμως δεν θα αποδειχτεί ποτέ ποιοι ακριβώς δωροδόκησαν

ανθρώπους ήδη πάρα πολύ πλούσιους, μεταξύ των οποίων και

ευυπόληπτους βαρώνους. Βέβαια, οι Άγγλοαμερικανοί τους δωροδόκησαν.

Άντε όμως να το αποδείξεις. Όπως ξέρουμε κι εμείς

απ’ τον «δάσκαλο» Κοσκωτά, αυτές οι δουλειές δεν γίνονται

ενώπιον μαρτύρων. Ούτε αποδείξεις κόβονται για τέτοιου είδους

συναλλαγές. Βέβαια, αργότερα μπορεί να χτιστεί καμιά βίλλα με

εράνους φίλων, αλλά άντε να πεις πως ο πρώτος και καλύτερος

φίλος είναι κάποιος που ήδη βρίσκεται στη φυλακή, χωρίς να

πας και συ στη φυλακή σαν συκοφάντης, όπως λεγόταν στην

αρχαία Αθήνα αυτός που φαίνει (φανερώνει) τα κλεμμένα σύκα,

και πιο συγκεκριμένα τους κλέφτες των πολύτιμων τότε σύκων.

Με τον καιρό το να καταδίδεις τους κλέφτες θα γίνει επάγγελμα,

και η λέξη συκοφάντης θα πάρει το σημερινό της νόημα

Τώρα, και πραγματικούς κλέφτες να καταδώσεις, θα χαρακτηριστείς

συκοφάντης αν δεν προσκομίσεις στο δικαστήριο τα τεκμήρια

Ο Κοσκωτάς δεν τα προσκόμισε, όπως όλοι περίμεναν.

Και την πάτησε. Γιώργο, παρηγορήσου. Ούτε ο Λεσσέψ τα προσκόμισε.

Πείστηκε πως θα έκαμνε μεγαλύτερη ζημιά στην πατρίδα

απ’ αυτήν που ήδη είχε κάνει. Η κλοπή πρέπει να παραμείνει

μια υπόθεση αυστηρά ιδιωτική, έστω κι αν γίνεται με τρόπο

δημόσιο. Στο τέλος, ένας ιδιώτης πληρώνει πάντα τη νύφη - και

η νύφη με τα χρήματα χτίζει ή αγοράζει ό,τι θέλει

Όπως και να ’ναι, με το σκάνδαλο του Παναμά το μεν γαλλικό

μεγάλο κεφάλαιο, που αυτόν τον καιρό καλπάζει στα διεθνή

χρηματιστήρια, θα πάθει στραπάτσο μεγάλο, το δε αμερικανικό

από τότε και μέχρι τις μέρες μας συνεχώς θα βγάζει τη

γλώσσα στο γαλλικό, πράγμα που θα εξοργίσει κάποτε τον σφοδρά

αντιαμερικανό στρατηγό Σαρλ ντε Γκωλ. Η εχθρότητα των

Γάλλων για τους Αμερικανούς αρχίζει τότε, με το σκάνδαλο του

Παναμά, που αναστάτωσε όλον τον κόσμο, και στις πέντε ηπείρους.

Η διάνοιξη της διώρυγας του Παναμά ήταν το πρώτο μεγάλο

128

τεχνικό έργο με διεθνή οημαοία Μόλις τότε ο κόσμος αρχίζει

να καταλαβαίνει πόσο μικρός είναι ο κόσμος. (Η Ελλάδα, με τη

μεγάλη ιδέα που έχει για τον εαυτό της, θα το καταλάβει τελευταία

Και τώρα με την Ενωμένη Ευρώπη τρέχει και δεν σώνει).

Η νησιώτικη Κεντρική Αμερική έχει λιγότερο στρατηγικό και

περισσότερο οικονομικό ενδιαφέρον από την ισθμιακή. Οι Μεγάλες

Αντίλες στην Καραΐβική Θάλασσα, η Κούβα, η Τζαμάικα

από κάτω της, στα δεξιά της η Αϊτή και ο Αγιος Δομίνικος που

ανήκουν στο μοιρασμένο στα δυο νησί Ισπανιόλα, πιο ’κεί το

Πουέρτο Ρίκο και πάνω απ’ την Κούβα το σύμπλεγμα των νήσων

Μπαχάμας, είναι εξωτικά νησιά που μοιάζουν να κοιτούν

και να φρουρούν την λιγότερο εξωτική ισθμιακή Κεντρική Αμερική.

Ενώ οι Μικρές Αντίλες (Γουαδελούπη, Μαρτινίκα, Μπαρμπάντος,

Σαν Τρινιντάντ κλπ) στα νοτιοανατολικά των Μεγάλων

Αντιλών, προς τη μεριά της Νοτίου Αμερικής, δεν είναι παρά

υπέροχα μικρά θέρετρα για Κροίσους.

2. Ακμή και παρακμή των Σαντινίστας

Η Νικαράγουα, η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Κεντρικής

Αμερικής, με τέσσερα περίπου εκατομμύρια κατοίκους, με σαράντα

ηφαίστεια που σχηματίζουν αλυσίδα κατά μήκος της παραλίας

στον Ειρηνικό Ωκεανό, με δυο μεγάλες λίμνες, τη Νικαράγουα,

που θα δώσει το όνομα στη χώρα, και τη Μανάγκουα,

που θα δώσει το όνομα στην πρωτεύουσα, είναι η πιο ενδιαφέρουσα

από εθνολογικής απσψεως χώρα της υδρογείου. Προσέξτε,

κατ’ αρχήν, την εύηχη κατάληξη «ουα» στα τοπωνύμια Είναι

καταγωγής Μάγια Όπως και το 77% των κατοίκων της, που

είναι μεστίσος, δηλαδή ισπανοϊνδιάνοι και για την ακρίβεια ισπανομάγια

Οι «καθαροί» Ινδιάνοι (Μάγια) αποτελούν το 4% του

πληθυσμού, οι αφρικανικής καταγωγής μαύροι, οι απόγονοι

δούλων, το 9%, ενώ οι «καθαροί» λευκοί, ισπανικής κυρίως καταγωγής,

μόλις φτάνουν το 10%.

Οι μιγάδες είναι τριών μιγαδικών ειδών; Οι προερχόμενοι από

διασταύρωση Ευρωπαίων και ντόπιων και που είναι οι κυρίως

μεστίσος, οι προερχόμενοι από διασταύρωση αφρικανών μαύρων

και ντόπιων και που λέγονται σάμπος, και οι προερχόμενοι

129

από διασταύρωση ευρωπαίων και αφρικανών μαύρων και που

λέγονται μουλάτι. Από τις διασταυρώσεις αυτών των μιγάδων

θα προκύψουν άλλοι μιγάδες με πιο πολύπλοκη χρωμοσωμική

και συνεπώς χρωματική της επιδερμίδας σύσταση.

Η Νικαράγουα, λοιπόν, που ακουμπάει τα νώτα της στην

Κόστα Ρίκα κι αυτή τα δικά της στον Παναμά, είναι χώρα κατ’

εξοχήν μιγαδική. Η μιγαδικότητά της θα προκύψει στη διάρκεια

των 300 χρόνων της ισπανικής κατοχής, τότε που οι λιγοστοί

ισπανοί καταχτητές θα υποχρεωθούν να διαιωνίσουν το είδος

ερήμην των φυλετικών προκαταλήψεων. Οι νεαρές Ισπανίδες προτιμούν

ισπανό γαμπρό στην Ισπανία Όσες ξεπέφτουν στις αποικίες

του Νέου Κόσμου έχουν τα χάλια τους, κι αυτό δίνει τη

δυνατότητα στις ντόπιες, που δεν έχουν προκαταλήψεις, να τη

βολεύουν με τους ισπανούς κονκισταδόρες. Έγχρωμη ξεέγχρωμη

η μουχέρα, μια φορά τη δουλειά της την κάνει, κι αυτό είναι

που έχει σημασία για τη σύζυγο του αποίκου, που ήρθε χωρίς

σύζυγο απ’ του διαόλου τη μάνα για να στήσει το τσαντίρι του

σε μια περιοχή που καλύπτεται κατά το μισό από τροπικά δάση,

και μόνο στην παράλια ζώνη, προς τη μεριά του Ειρηνικού, είναι

καλλιεργήσιμη, στην περίπτωση, βέβαια, που ο καλλιεργητής

θελήσει να συγκατοικήσει με τον Εγκέλαδο δίπλα στα 40

ηφαίστεια, που συνεχώς ταρακουνούν τη γη της Νικαράγουα,

και εφόσον αντέχει την υγρασία σε μια μέση ετήσια θερμοκρασία

27 βαθμών της κλίμακας Κελσίου.

Μέχρι το 1840 που τα πράγματα θα ξεδιαλύνουν λιγάκι στην

Κεντρική Αμερική και οι συνεχείς σκυλοκαυγάδες μεταξύ Ισπανών,

άγγλων, γάλλων και ολλανδών αποικιοκρατών θα καταλαγιάσουν

κάπως, η Νικαράγουα δεν έχει δική της ιστορία, αν και

όλα τα «ανεξάρτητα» κράτη της Κεντρικής Αμερικής έχουν ήδη

γεννηθεί με καισαρική τομή ανάμεσα στο 1820 και 1830. Τα

σημερινά κράτη της ισθμιακής Κεντρικής Αμερικής, πρώτα αποκολλήθηκαν

από την Ισπανία, μετά συγκολλήθηκαν με το

Μεξικό, στη συνέχεια αποκολλήθηκαν απ’ το Μεξικό και κόλλησαν

μεταξύ τους σε μια Ομοσπονδία, και τέλος διέλυσαν την

Ομοσπονδία και από το 1840 το καθένα πορεύεται το δικό του

δρόμο. Για να ακριβολογούμε, το δρόμο που χαράσσουν οι ΗΠΑ

για λογαριασμό τους. Τι διάολο, οι ΗΠΑ χαράσσουν το δικό

μας, τον ελληνικό δρόμο, και να μη χαράσσουν των γειτόνων

130

τους; Άλλωστε, αν δεν ήταν να τον χαράξουν, γιατί να διαλυόταν

με αμερικάνικο δάκτυλο η Ομοσπονδία, που ήταν κάτι σαν

Ηνωμένες Πολιτείες της Κεντρικής Αμερικής; Είπαμε να ενωθούν

οι Πολιτείες, αλλά μόνο με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό

όμως κατέστη αδύνατον εξαιτίας των ποικίλων και αντιτιθέμενων

αποικιοκρατικών ενδιαφερόντων και συμφερόντων στην Κεντρική

Αμερική, όλων των αποικιοκρατικών ευρωπαϊκών κρατών.

Όταν λέμε αποικιοκρατικά κράτη, εννοούμε κατ’ αρχήν την

Αγγλία, μετά τη Γαλλία και στη συνέχεια τη μικρή μεν αλλά

θαυματουργή επί του συγκεκριμένου θέματος Ολλανδία Το Βέλγιο

έχει κι αυτό μοιράδι στις ευρωπαϊκές αποικίες, κυρίως στην

Αφρική, ενώ η πάλαι ποτέ κραταιά Ισπανία, η πρώτη μεγάλη

αποικιοκρατική δύναμη, γύρω στο 1830, τη χρονιά που δημιουργείται

το ελληνικό κράτος, καταρρέει σχεδόν εντελώς. Αντίθετα,

η μικρή Πορτογαλία (είναι ίση με την Ελλάδα σε έκταση και

πληθυσμό) θα είναι από τις τελευταίες αποικιοκρατικές χώρες

που θα καταρρεύσουν. Δορυφόρος κατ’ αρχήν της Ισπανίας, στην

οποία θα προμηθεύει πλοία και πεπειραμένους ναυτικούς για να

πραγματοποιήσει μ’ αυτούς τις καταχτήσεις της, η Πορτογαλία,

θα πάρει σαν αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες της την τεράστια

Βραζιλία Η Αγγλία, στην οποία θα κολλήσει η πιο πιστή της

σύμμαχος, η Πορτογαλία, όταν καταρρεύσει η άλλη πιστή της

σύμμαχος, η Ισπανία, που είναι λυσσασμένος εχθρός της Αγγλίας,

πράγμα που καθόλου δεν εμποδίζει την πονηρή Πορτογαλία να

είναι σύμμαχος και με τις δυο (Ελλάδα, βλέπεις;), θα της εξασφαλίσει

στην Αφρική την Αγγόλα και τη Μοζαμβίκη, αλλά και κάποια

νησάκια και μερικούς «εμπορικούς σταθμούς» δώθε κείθε.

Η Γερμανία δεν έχει αποικίες, γιατί τα γερμανικά κρατίδια

ενώθηκαν σε ενιαίο κράτος πολύ αργά, το 1871, όταν η μοιρασιά

είχε ήδη γίνει. Το 1914 η Γερμανία θα ζητήσει αποικιακό

αναδασμό. Δεν θα τον πετύχει. θα το ξαναεπιχειρήσει το 1939

με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πάλι δεν θα τον πετύχει. Όποιος

ευρωπαίος κύριος πρόλαβε, τον αποικιοκράτη Κύριο είδεν τον

καιρό που έπρεπε να τον δει, κι όποιος δεν πρόλαβε, με τη λήξη

του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και μετά αρχίζει να ψάχνει για

σωήρες τύπου Χίτλερ. Οι σωτήρες τύπου Μεταξά είναι εντελώς

της πλάκας, αφού δεν βάζουν υποψηφιότητα για αποικιοκράτες

και αντ’ αυτού κολλούν στη φαντασιακή Μεγάλη Ιδέα, που μάλ

131

λον με τη μεγάλη ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας έχει σχέση,

παρά με τις ιδέες ή με τις αποικίες, που είναι κάτι πιο πραχτικό

από τις ιδέες.

Το 1850 μόνοι διεκδικητές των εδαφών της Κεντρικής Αμερικής

απομένουν οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί. Οι Αμερικανοί,

πάντα με το πρόσχημα της διεύρυνσης των ΗΠΑ και όχι της

κατάχτησης. Όπως και να ’ναι, με την ιδιότυπη προστατευτική

αποικιοκρατία των ΗΠΑ, που συνεχίζεται, οι γάλλοι και οι

ολλανδοί αποικιοκράτες παραμερίζονται, άλλοτε διακριτικά και

άλλοτε εντελώς αδιάκριτα Με μια συμφωνία που κάνουν αυτή

τη χρονιά οι δυο χώρες, η Αγγλία και οι ΗΠΑ, αποφασίζουν να

εγγυηθούν την ανεξαρτησία των χωρών της περιοχής, προσέχοντας

ωστόσο να μην ενωθούν ξανά σε Ομοσπονδία και δυσκολέψουν

τη ζωή των Αγγλοαμερικανών. Τέλος, το 1901 η Αγγλία

και οι ΗΠΑ υπογράφουν την ιστορική Συνθήκη του Χέυ-Πόνσφουτ,

που κάνει δυνατή την έναρξη των εργασιών για τη διάνοιξη

της διώρυγας του Παναμά.

Ο Νικαράο, που θα δώσει το όνομά του στη λίμνη και στη

χώρα της Νικαράγουα, ήταν ένας παλιός ηγέτης της φυλής των

Μάγια Οι Μοσκίτο ήταν μια υποφυλή της φυλής των Μάγια

Στο τέλος του Που αιώνα οι Αγγλοι υπογράφουν μια «σύμβαση»

με τους Μοσκίτο και λίγο μετά εγκαθίστανται στην περιοχή

τους σαν άποικοι, από το 1740 μέχρι το 1786. Όμως, βλέπουν

πως δεν είναι εύκολο να διώξουν τους Ισπανούς που κατέχουν

την υπόλοιπη χώρα και τελικά τα μαζεύουν και φεύγουν.

Θα ακολουθήσει μια περίοδος ειρήνης και το 1811 ο Ισπανός

κυβερνήτης ανατρέπεται ύστερα από μια επανάσταση που

υποστηρίζεται από τους Μεξικανούς και τους Ελσαλβαντοριανούς.

Αλλά η ισπανική πόλη Λεόν, στα βόρεια της χώρας, που

θέλει σαν ανώτατο άρχοντα τον ισπανό βασιλιά, επιτίθεται κατά

της ισπανικής πόλης Γρανάδα, στα βόρεια της λίμνης Νικαράγουα,

που δεν θέλει το βασιλιά. Ωστόσο, και οι δυο περιοχές

αποδέχονται το 1821 την ένωση της χώρας με το «ισπανικό»

Μεξικό. Είναι ένας εύσχημος τρόπος να αποκολληθούν από την

Ισπανία, παραμένοντας ωστόσο κολλημένοι σ’ αυτήν, αφού το

Μεξικό είναι προς το παρόν ισπανικής επιρροής χώρα, αν και

συνεχώς το τραβολογάει η Αμερική από πάνω, που κάθε τόσο

τσιμπάει μεξικάνικα εδάφη: Το Τέξας, την Αριζόνα, το Νέο Με

132

ξικό, την Καλιφόρνια Το πολύ γνωοτό απ’ τα φιλμ γουέστερν

ποτάμι Ρίο Γκράντε, στα σημερινά σύνορα ΗΠΑ και Μεξικού,

θα βαφεί πολλές φορές κόκκινο αυτόν τον καιρό.

Το 1826 η Νικαράγουα αποκολλάται απ’ το Μεξικό και

προσκολλάται στην ομοσπονδία που λέγεται Ηνωμένες Επαρχίες

της Κεντρικής Αμερικής. Όμως, το 1848 οι Αγγλοι επανεμφανίζονται.

Η ανακάλυψη χρυσού στην όχι μακρινή Καλιφόρνια

αυτή τη χρονιά κάνει πολύ ενδιαφέρουσα για τους Αγγλους τη

Νικαράγουα. Ναι αλλά, εκτός απ’ τους Αγγλους υπάρχουν και

οι Αμερικανού Που το 1856 στέλνουν εκεί έναν τυχοδιώκτη ονόματι

Γουίλιαμ Γουώκερ. Που καταφέρνει να γίνει στα γρήγορα

Πρόεδρος της «ανεξάρτητης» χώρας. Όμως, το 1857 αντικαθίσταται

από έναν ντόπιο, τον Τόμας Μαρτίνες, που τη χρονιά

αυτή κάνει πρωτεύουσα την πόλη Μανάγκουα, πάνω στη λίμνη

Μανάγκουα, για να μην τσακώνονται οι από παράδοση εχθρικές

πόλεις Γρανάδα και Λεόν.

Τον καιρό που αρχίζει η διάνοιξη της διώρυγας του Παναμά

εκεί παρακάτω, Πρόεδρος είναι ο Χοσέ Σάντος Σελάγια, που

υποχρεώνεται από τους Αμερικανούς να παραιτηθεί. Και τότε

αρχίζει ένας εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα σε φιλοαμερικανούς και

αντιαμερικανούς, που τελειώνει με νίκη των φιλοαμερικανών το

1911, τότε που ο Αντόλφο Ντίας καταλαμβάνει την εξουσία με

τη βοήθεια των αμερικανών πεζοναυτών. Αλλά μόλις φεύγουν οι

αμερικανοί πεζοναύτες το 1925 αρχίζει νέος εμφύλιος με αρχηγό

τον Εμιλιάνο Τσαμόρο. Ο άνθρωπος των Αμερικανών, ο Ντίας,

νικάει τον Τσαμόρο και το 1927 ο νικητής υποδέχεται 2.000

καινούργιους αμερικανούς πεζοναύτες για να τον προστατεύουν.

Είναι αυτόν τον καιρό που ξεσηκώνεται εναντίον του Ντίας ο

φοβερός και τρομερός Σέζαρ Αουγκούστο Σαντίνο, που θα δώσει

το όνομά του στους Σαντινίστας.

Οι πεζοναύτες αποχωρούν το 1933 με την ανάληψη της

εξουσίας από τον συμβιβαστικό Χουάν Μπατίστα Σακάσα, σύντροφο

εν όπλοις μέχρι τότε του Σαντίνο. Επικεφαλής του στρατού

την περίοδο που κυβερνάει τη χώρα μια συμβιβαστική και ενωτική

κυβέρνηση είναι ο Αναστάσιο Σομόσα Που το 1934 δολοφονεί

τον εθνικό ήρωα Σαντίνο και στη συνέχεια ανατρέπει τον

συμβιβαστικό σύντροφο του Σαντίνο, Σακάσα

Την Πρωτοχρονιά του 1937 ο Αναστάσιο Σομόσα, γνωστός

133

και με το χαϊδευτικό Τάτσο, γίνεται δικτάτορας για είκοσι χρόνια,

με κάποια διαλείμματα για να ξεκουράζεται, οπότε τον αντικαθιστούν

οι φίλοι του. Για είκοσι χρόνια οι Αμερικανοί κοιμούνται

ήσυχοι στη «δική» τους Νικαράγουα. Και στις 21 Σεπτεμβρίου

1951 ένα παλικάρι με το όνομα Ρίγκομπέρτο Λόπες Πέρες

σκοτώνει το δικτάτορα. Τον διαδέχεται ο γιος του Λουίς

Σομόσα. Είναι αυτός που θα βοηθήσει τους Αμερικανούς στην

απόβαση στην Κούβα, στον Κόλπο των Χοίρων, το 1961.

Την επόμενη χρονιά, το 1962, ένας μαρξιστής ονόματι Κάρλος

Φοσένκα Αμαντόρ, σαφώς εμπνευσμένος από τη δράση του

Κάστρο στη γειτονική Κούβα, δημιουργεί αντάρτικο με το όνομα

Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης των Σαντινίστας. Το 1967

και ενώ το αντάρτικο φουντώνει, πεθαίνει ο δικτάτορας Λουίς

Σομόσα και τον διαδέχεται ο νεότερος αδερφός του Αναστάσιο

Σομόσα, γνωστός σαν Τατσίτο (Τασούλης), για να ξεχωρίζει από

τον πατέρα του τον Τάτσο (Τάσο), τον πρώτο της δυναστείας

των τριών Σομόσα

Το 1974 και ενώ το αντάρτικο των Σαντινίστας συνεχίζει να

αναπτύσσεται, δημιουργείται μια ισχυρή και αποφασιστική αντιπολίτευση

κατά του δικτάτορα Σομόσα από άσχετους προς τους

Σαντινίστας υπό τον Πέδρο Χοακίμ Τσαμόρο, διευθυντή της

φιλελεύθερης εφημερίδας «Λα Πρένσα». Δυο χρόνια μετά την

εμφάνιση της αστικής κατά του δικτάτορα αντιπολίτευσης, ο

ηγέτης των Σαντινίστας Φονσένκα σκοτώνεται σε μάχη με τον

στρατό του δικτάτορα Λίγο μετά οι Σαντινίστας δηλώνουν πως

είναι έτοιμοι να πάρουν μέρος σε εκλογές και ότι δεν αποβλέπουν

σε μια βίαιη κατάληψη της εξουσίας. Ο Τσαμόρο, ο ηγέτης

των αστών αντιφασιστών δέχεται την πρόταση των Σαντινίστας

για συνεργασία Αλλά ακριβώς επειδή τη δέχεται, δολοφονείται

τον Ιανουάριο του 1978.

Η δολοφονία του έχει σαν συνέπεια μια άκρως εντυπωσιακή

γενική απεργία, στη διάρκεια της οποίας γίνονται πολλές βιαιότητες,

για τις οποίες κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει μόνο τους

Σαντινίστας. Τώρα πια η πλειοψηφία του λαού ζητάει ριζική

αλλαγή. Και οι Σαντινίστας, παίρνοντας το μήνυμα καταλαμβάνουν

το Κυβερνείο και θέτουν υπό περιορισμό κάπου χίλιους

ομήρους. Ο Σομόσα υποχρεώνεται να παραιτηθεί τον Ιούλιο του

1979. Η δυναστεία των Σομόσα τερματίζει το βίο της τότε.

134

Η κυβέρνηση των Σαντινίστας υπό τον Ντανιέλ Ορτέγκα, το

πρώτο που κάνει είναι να εθνικοποιήσει την περιουσία της οικογένειας

Σομόσα. Στην οποία ανήκει ακριβώς η μισή γη της

Νικαράγουα Είναι απίστευτα αυτά που καθημερινά καταγγέλλουν

οι Σαντινίστας για την κολοσσιαία περιουσία της οικογένειας

Σομόσα και τους εντελώς γκαγκστερικούς τρόπους με τους

οποίους την απόχτησαν. Ο λαός παραληρεί από ενθουσιασμό

και ο μιγάς Ορτέγκα γίνεται ο Κάστρο της Κεντρικής Αμερικής.

Μέσα σε δύο χρόνια από την κατάληψη της εξουσίας το 1979,

οι Σαντινίστας γίνονται πανίσχυροι και τίποτα δεν φαίνεται ικανό

να τους κλονίσει. Αλλά τότε εμφανίζονται οι Κόντρας (οι αντιφρονούντες).

Δηλαδή οι οπαδοί του Σομόσα, που νοστάλγησαν

τον άρπαγα της μισής γης της Νικαράγουα Φυσικά, οι Κόντρας

είναι μισθοφορικός στρατός, τα έξοδα του οποίου πληρώνει η

Αμερική, η καλή φίλη των Σομόσα

Με την εμφάνιση των Κόντρας το 1981, οι Αμερικανοί σταματούν

τη βοήθεια προς τη Νικαράγουα των συμβιβαστικών

Σαντινίστας, με το πρόσχημα πως ο Ορτέγκα βοηθάει το επαναστατικό

κίνημα Φαραμπούντο Μαρτί στο γειτονικό Ελ Σαλβαντόρ.

Παρά ταύτα, ο Ντανιέλ Ορτέγκα επανεκλέγεται κανονικότατα

και δημοκρατικότατα Πρόεδρος της Δημοκρατίας το

Νοέμβριο του 1984 και ενώ οι Κόντρας τού πηγαίνουν ενόπλως

κόντρα στην ύπαιθρο. Και το 1986 η Εθνοσυνέλευση, στην οποία

πλειοψηφούν οι Σαντινίστας, ψηφίζει νέο Σύνταγμα, πιο δημοκρατικό

και λιγότερο ευνοϊκό για τους Σαντινίστας, που επιμένουν

να εμφανίζονται σαν ειλικρινείς δημοκράτες. Και είναι

πράγματι, αν και μαρξιστές.

Τον Ιανουάριο του 1989 ο Ορτέγκα επιχειρεί να συμβιβαστεί

με τους Κόντρας, ώστε να σταματήσει ο εμφύλιος πόλεμος που

συνεχίζεται απ’ το 1981, τη χρονιά που εμφανίστηκαν οι Κόντρας.

Αλλά σύντομα καταλαβαίνει πως καμιά συνεννόηση δεν

είναι δυνατή αν δεν πουν το ΟΚ οι Αμερικανού Που θα το πουν

μόλις δουν πως ο Ορτέγκα συνεχίζει απτόητος τον νικηφόρο

αγώνα κόντρα στους Κόντρας. Και έτσι το 1989 τερματίζεται

ένας οκταετής εμφύλιος πόλεμος με τους Κόντρας, χώρια ο άλλος

μακρόχρονος πόλεμος με το στρατό των τριών Σομόσα

Η ρημαγμένη χώρα, που προκαλεί το θαυμασμό όλου του

κόσμου έτσι που έχει γίνει μια μετριοπαθέστερη, διαλλακτικότε

135

ρη και δημοκρατικότερη Κούβα, προσπαθεί να κλείσει όπως όπως

τις πληγές της. Αλλά οι πληγές είναι τόσο πολλές και τόσο βαθιές,

οι ανάγκες τόσο μεγάλες και τόσο παλιές, η φτώχεια τόσο ανυπόφορη

και θανατηφόρα, που η μάζα αρχίζει να στρέφεται σιγά

σιγά κατά των Σαντινίστας, που δεν θα ήταν δυνατό να ανακουφίσουν

αμέσως τέτοιον όγκο μιζέριας, όταν μάλιστα συνεχίζουν

να αντιμετωπίζουν τη λυσσώδη εχθρότητα των Αμερικανών,

που βλέπουν μαρξιστές στη γειτονιά τους και τους πιάνει

κόψιμο. Και στη Νικαράγουα και στη Χιλή, οι Αμερικανοί θα

δείξουν φανερά πλέον πως δεν είναι η «κομουνιστική βία» αυτή

που τους κάνει προστάτες ολόκληρου του «ελεύθερου κόσμου»,

αλλά ο μαρξισμός. Που και στη Χιλή και στη Νικαράγουα θα

δείξει πως μπορεί να επιβληθεί και με ειρηνικό τρόπο και να

υπάρξει με δημοκρατικό τρόπο, όσο καιρό τον στηρίζει ο λαός.

Κι έτσι, στις εκλογές του 1990 οι Σαντινίστας ηττώνται από

έναν αντιπολιτευτικό συνασπισμό 14 κομμάτων. Μπαράζ του

φιλελευθερισμού κατά του μαρξισμού. Με θλίψη και αξιοπρέπεια

οι Σαντινίστας παραδίδουν δημοκρατικότατα την εξουσία

στη Βιολέτα Τσαμόρο, που ηγείται του αντιπολιτευτικού συνασπισμού.

Και ο κόσμος σταματάει να μιλάει για τη Νικαράγουα

και τους Σαντινίστας. Που με την άψογα δημοκρατική συμπεριφορά

τους θα δώσουν ίσως ένα χρήσιμο μάθημα σ’ όλους τους

(ροδισμένους απ’ την επαναστατική δράση των μαρξιστών αστούς;

Οι μαρξιστές μπορούν να είναι δημοκράτες - η ίδια η κοσμοθεωρία

τους τούς υποχρεώνει να είναι δημοκράτες. Ο μαρξισμός δεν

αγαπάει τη δικτατορία, ούτε καν τη δικτατορία του προλεταριάτου,

που την αντιμετώπιζα σαν ένα αναγκαίο κακό, που πρέπει

να ξεπεραστεί το ταχύτερο. Στη Σοβ. Ένωση δεν ξεπεράστηκε,

διότι δεν υπήρχε δικτατορία του προλεταριάτου, υπήρχε δικτατορία

της κομματικής γραφειοκρατίας.

136

Η ΧΙΛΗ ΤΟΥ ΑΛΙΕΝΤΕ

1. Η Νότια Αμερική τον Μπολίβαρ και τον Σαν Μαρτίν

Η Χιλή είναι προέκταση του Περού προς νότον και προέκταση

της Αργεντινής προς δυομάς. Θα μπορούσε να είναι η ακτή της

Αργεντινής στον Ειρηνικό Ωκεανό. Αν στην τεράστια ακτή της

Χιλής και τη μικρότερη του Περού προστεθεί η ακτή του Εκουαδόρ

(Ισημερινός) στα βόρεια του Περού και η ακτή της Κολομβίας

στα βόρεια του Εκουαδόρ, έχουμε ολόκληρη την ακτή της

Νότιας Αμερικής στον Ειρηνικό. Η μεσόγειος Βολιβία, στα νότια

του Περού και στα βόρεια της Αργεντινής και της Χιλής,

είναι μια χώρα που περισώζει το όνομα του λιμπερταδόρ (ελευθερωτή)

Σιμόν Μπολίβαρ αλλά και ο κόμβος που δένει το Περού,

τη Βενεζουέλα, τη Χιλή, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την

Παραγουάη και την Ουρουγουάη νοτιότερα, στην ακτή του Ατλαντικού,

σε μια παννοτιοαμερικανική διοικητική και πολιτιστική

ενότητα

Μ’ άλλα λόγια, όποιος ελέγχει τη Βολιβία, ελέγχει το συμπαγές

κέντρο, τον χαλαρό βορρά και τον αιχμηρό νότο της

Νότιας Αμερικής. Ο ίσε Γκεβάρα, ο άνθρωπος που ονειρεύτηκε

να γίνει ο νέος ελευθερωτής της Νότιας Αμερικής από τους νέους

άτυπους καταχτητές, τους Βορειοαμερικανούς, ήξερε καλά τι έκαμνε

όταν επιχειρούσε να «μεταγγίσει» την επανάσταση από την

Κούβα στη Νότια Αμερική μέσω Βολιβίας. Όμως, το ίδιο μυστικό

το ήξεραν και οι Αμερικανοί Τόσο καλά, όσο παλιότερα και

οι ισπανοί καταχτητές. Η διαφορά ανάμεσα στη στρατηγική των

137

κονκισταδόρες απ’ τη μια και του Γκεβάρα και των Αμερικανών

απ’ την άλλη, βρίσκεται στο ότι οι Ισπανοί έστησαν το

στρατηγείο τους, για ολόκληρη τη Νότια Αμερική στο Περού,

μιμούμενοι τους Ίνκας, ενώ ο Γκεβάρα και οι Αμερικανοί το

μετακίνησαν νοτιότερα, στη Βολιβία, για να μπορούν να ελέγχουν

και την τεράστια Βραζιλία, που είναι η μεγαλύτερη χώρα

της Λατινικής Αμερικής και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα

της επιφάνειάς της.

Η Κολομβία, η χώρα που περισώζει το όνομα του Κολόμβου,

στα βόρεια του Εκουαδόρ (Ισημερινός) και της δυτικής Βραζιλίας,

ήταν χαμένη από χέρι για το επαναστατικό κίνημα της

Νότιας Αμερικής. Όντας το δοχείο απορριμμάτων της Κεντρικής

και δι’ αυτής της Βόρειας Αμερικής, μοιάζει να συλλέγει

όλα τα αποβράσματα που περνούν εκεί από την «κάνουλα» του

γειτονικού Παναμά. Ενώ η πολύ πλούσια και εξευρωπαϊσμένη

Βενεζουέλα δίπλα στην Κολομβία, στη θάλασσα της Καραϊβικής,

η Βενετούλα ή Βενετίτσα (αυτό σημαίνει Βενεζουέλα) όπως

τη βάφτισε ο Κολόμβος, συγκρίνοντάς την με τη Βενετία, δεν

προσφέρεται για προλεταριακές ή αγροτικές επαναστάσεις. Είναι

πλούσια, ευημερούσα και αστικοποιημένη χώρα Ούτε η μικρή

Γουιάνα δίπλα στη Βενεζουέλα, ούτε το ακόμα πιο μικρό

Σουρινάμ, που ήταν ολλανδική αποικία, δίπλα στη Γουιάνα, ούτε

η Γαλλική Γουιάνα, δίπλα στο Σουρινάμ, προσφέρονται για την

ανάπτυξη παννοτιοαμερικανικών επαναστατικών κινημάτων. Είναι

μικρές χώρες. Ομως, το Περού και η Βολιβία προσφέρονται. Μόνο

που οι Αμερικανοί, που το ξέρουν, έχουν το νου τους εδώ περισσότερο

απ’ ό,τι στις άλλες περιοχές της Νότιας Αμερικής.

Η από παράδοση δημοκρατική και σοσιαλίζουσα Χιλή, τουλάχιστον

μέχρι την εμφάνιση του σοσιαλδημοκράτη και μαρξιστή

Αλιέντε δεν αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο για τους Αμερικανούς.

Που τον πρώτο καιρό της εξουσίας του ήλπιζαν πως θα

τα βολέψουν, πρώτον γιατί ο μαρξιστής Αλιέντε δεν κυβερνούσε

μόνος του, αφού ήταν επικεφαλής ενός συνασπισμού κομμάτων,

και δεύτερον διότι ήταν ένας πλούσιος μεγαλοαστός μεγαλογιατρός,

αποστάτης της τάξης του, και σαν τέτοιος θα μπορούσε

κάλλιστα να ξανααποστατήσει και να επανέλθει στο «σωστό

δρόμο» που του είχαν δείξει οι γονείς του. Πράγμα που δεν συνέβη.

Με συνέπεια να χρειαστεί η επέμβαση του στρατηγού Πι-

138

νοσέτ προκειμένου ο μεγαλοαστός μεν, μαρξιστής δε, Πρόεδρος

να πάει πρόωρα στον Παράδεισο, όπου δεν υπάρχει χαλκός. Η

Χιλή είναι η πρώτη στον κόσμο χώρα στην παραγωγή χαλκού,

κι αυτός είναι που θα δημιουργήσει εκεί τα μεγάλα προβλήματα

Ο αστός Κάστρο στην Κεντρική Αμερική και ο αστός Αλιέντε

στη Νότια Αμερική, επεχείρησαν να επαναλάβουν, ο καθένας

με τον τρόπο του, με τη βία ο Κάστρο, με κοινοβουλευτικές

διαδικασίες ο Αλιέντε, το μεγάλο εγχείρημα του αστού Σιμόν

Μπολίβαρ, που αν και ισπανικής καταγωγής αριστοκράτης, απάλλαξε

τη Νότια Αμερική από τους ισπανούς καταχτητές. Αυτοί

που έπαιξαν τον πρώτο ρόλο στους απελευθερωτικούς αγώνες

στη Νότια Αμερική δεν ήταν ούτε οι ντόπιοι Αμερινδοί (Ινδιάνοι),

ούτε οι αφρικανοί σκλάβοι. Ήταν οι Κρεολοί, οι ντόπιοι

Ισπανοί, οι απόγονοι των παλιών ισπανών καταχτητών (των

κονκισταδόρες), που είχαν πλουτίσει και που τώρα με τίποτα

δεν μπορούν να ανεχτούν τους Ισπανούς της Ισπανίας που τους

δυναστεύουν. Βέβαια, οι Κρεολοί μπορεί να είχαν και ένα ποσοστό

ινδιάνικου αίματος στις φλέβες τους, αλλά δεν τους φαινόταν,

πράγμα που τους έκαμνε να περνούν σαν «γνήσιοι» Ισπανοί.

Αλλωστε, το αραβικό αίμα που συνεχίζει να κυλάει στις φλέβες

των «γνήσιων» Ισπανών της Ισπανίας τους κάνει να φαίνονται

πιο μαύροι από τους Κρεολούς, που έχουν στις φλέβες τους ευρωπαϊκό,

βορειοαφρικανικό και ινδιάνικο αίμα. Ένα πολυεθνικό

χαρμάνι, που δίνει μια αστραφτερή γοητεία στους Κρεολούς. Και

κυρίως στις Κρεολές, που είναι χάρμα οφθαλμών. Λέγεται πως

η γοητεία του Κρεολού Μπολίβαρ ήταν ακαταμάχητη και στον

στρατώνα και στην κρεβατοκάμαρα

Ο Σιμόν Μπολίβαρ, ο Ελευθερωτής (El Libertador) γεννήθηκε

στο Καράκας, τη σημερινή πρωτεύουσα της Βενεζουέλας, το

1783, και πέθανε φυματικός στην Κολομβία το 1830. Έζησε

μόνο 47 χρόνια Αρκετά ωστόσο για να αναστατώσει την Ισπανία

σαν ο μεγάλος ηγέτης των επαναστατών Κρεολών που ξεσηκώνονται

πρώτα στη Νέα Γρανάδα, τη σημερινή Κολομβία

Που θα μετονομαστεί σε Μεγάλη Κολομβία το 1819, τη χρονιά

που οι Ισπανοί θα ενώσουν βεβιασμένα την περιοχή της. σημερινής

Κολομβίας (παλιά Νέα Γρανάδα) με το Εκουαδόρ και τη

Βενεζουέλα, ενώ το απελευθερωτικό πανηγύρι έχει ήδη αρχίσει.

Η επανάσταση του Μπολίβαρ εκτείνεται σε ολόκληρη την

139

περιοχή που κάλυπτε η βραχύβια Μεγάλη Κολομβία (Κολομβία,

Εκουαδόρ, Βενεζουέλα). Από οπόντα αφορά επίσης και το Περού.

Το οποίο ωστόσο θα το ελευθερώσει ο ελευθερωτής της Αργεντινής,

Χοσέ δεν Σαν Μαρτίν, ο επιλεγόμενος λιμπερταδόρ του

Νότου, σε αντιδιαστολή με τον Μπολίβαρ, τον λιμπερταδόρ του

Βορρά. Οι δύο λιμπερταδόρες θα συναντηθούν στο Περού, όπου

και η έδρα, στην πρωτεύουσα Λίμα, του Ισπανού Αντιβασιλιά,

του τοποτηρητή του ισπανικού θρόνου σ’ ολόκληρη τη Νότια

Αμερική.

Αλλά μόλις συναντηθούν, θα βγάλουν τα μάτια τους. Ο περισσότερο

προοδευτικός —με τα μέτρα της εποχής— Σαν Μαρτίν

με τίποτα δεν μπορεί να ανεχτεί την αυταρχικότητα του

Μπολίβαρ, που παραμένει αριστοκράτης και αντιδημοκράτης.

Οι περισσότεροι ελευθερωτές αυτού του καιρού, πεντάρα δεν

δίνουν για τις δημοκρατικές ελευθερίες. Το μόνο που τους απασχολεί

είναι η αποκόλληση της ντόπιας ισπανικής αριστοκρατίας

από την αριστοκρατία της Ισπανίας. Αυτός είναι ο λόγος

που δεν θα προκύψουν τελικά οι Ηνωμένες Πολιτείες της Νότιας

Αμερικής. Η κάθε περιοχή έχει αναδείξει τη δική της αριστοκρατία,

που διεκδικεί τη δημιουργία αυτόνομου κράτους για

δικό της λογαριασμό.

Στην πραγματικότητα οι Κρεολοί, ας πούμε οι πολυμιγάδες

που θα προκύψουν με τους αιώνες, μετά την ισπανική κατάχτηση

της Νότιας Αμερικής, είναι μια καινούργια εθνότητα, χωρισμένη

σε πολλές υποεθνότητες, ανάλογα με το ανακάτωμα των

αιμάτων και των πολιτισμών σε κάθε περιοχή της πολύ μεγάλης

σε έκταση Νότιας Αμερικής. Ο τεμαχισμός σε πολλά κράτη της

«ισπανικής» Νότιας Αμερικής δεν είναι τυχαίος, παρόλο που οι

φυλετικές και πολιτιστικές συγγένειες ανάμεσα στους λαούς που

κατοικούν σήμερα σ’ αυτά τα κράτη είναι πάμπολλες. Η Βραζιλία

ωστόσο είναι η λιγότερο «κρεολική» χώρα της Νότιας Αμερικής,

αφού εδώ κυριαρχούν οι μαύροι.

Η Νότια Αμερική λέγεται και Λατινική, διότι εδώ δεν κυριαρχούν

φυλετικά οι Άγγλοσάξονες, όπως στη Βόρεια Όμως

κανείς δεν τη λέει πλέον Ισπανική Αμερική, όπως παλιά. Διότι,

όπως είπαμε, οι Κρεολοί δεν είναι Ισπανοί, αν και οι Ισπανοί

θα αποτελέσουν το προζύμι για τη δημιουργία τους.

Όταν λέμε πως ο Μπολίβαρ δρα κυρίως σε τρία κράτη της

140

Λατινικής Αμερικής, τη Βενεζουέλα, την Κολομβία και το Εκουαδόρ,

εννοούμε πως δρα οε τρεις ισπανικές επαρχίες μιας ενιαίας

διοικητικής περιφέρειας, που σε λίγο θα γίνουν αυτόνομα κράτη.

Οι Ισπανοί, όσο ελέγχουν τη Νότια Αμερική, δεν έχουν στο

νου τους τη δημιουργία πολλών κρατών στη Νότια Αμερική. Τους

ενδιαφέρει μόνο ο διοικητικός - αποικιακός έλεγχος κατά επαρχίες

μιας ενιαίας, «ισπανικής» περιοχής. Όμως, η περιοχή όπου

ασκείται ο ισπανικός έλεγχος είναι τόσο μεγάλη, που η ισπανική

αποικιακή διοίκηση δεν μπορεί παρά να καταρρεύσει απ’ τα

μέσα Την πανίσχυρη κάποτε Ισπανική Αυτοκρατορία θα τη διαλύσουν

οι ίδιοι που την έφκιαξαν, οι απόγονοι των κονκισταδόρες,

οι Κρεολοί.

Τα παιδιά θα σκοτώσουν τη μητέρα Ισπανία όταν αντιληφτούν

πως τα έφερε στον κόσμο μόνο και μόνο για να τα εκμεταλλεύεται.

Αλλωστε, το ίδιο συμβαίνει και στην κυρίως ειπείν

μητροκτονία, στην περίπτωση που δεν είναι τρελό το παιδί που

σκότωσε την αυταρχική μητέρα Και οι Κρεολοί τα έχουν τετρακόσια

Περισσότερο απ’ όλους, ο Σιμόν Μπολίβαρ, ο άνθρωπος

που ονειρεύτηκε τον εαυτό του αυτοκράτορα της Νότιας Αμερικής.

Αλλωστε, δρα σχεδόν ταυτόχρονα με τον Μεγάλο Ναπολέοντα

στην Ευρώπη, που θα τον επηρεάσει πολύ. Όπως και οι

στοχαστές του Γαλλικού Διαφωτισμού: Ο Βολταίρος, ο Ρουσσώ,

ο Ντιντερό, ο Ντ’ Αλαμπέρ. Ο Μπολίβαρ είναι γνήσιο τέκνο

του Γαλλικού Διαφωτισμού. Μόνο που προτιμάει τη ναπολεόντεια

αυταρχική παραλλαγή του.

Σημειώστε πως το όνομά του (Bolivar) το έδωσαν στη σημερινή

Βολιβία (Bolivia) οι οπαδοί του όσο ακόμα ζούσε. Ο

Μπολίβαρ ήταν ένας ζωντανός θρύλος. Η Βολιβία θα ονομαστεί

έτσι μετά την έναρξη ενός φρικτού εμφυλίου πολέμου, που

αρχίζει όσο ζει ακόμα ο Μπολίβαρ και συνεχίζεται και μετά

το θάνατό του. Μέχρι τότε, η περιοχή της σημερινής Βολιβίας

ονομαζόταν Ανω Περού. Κι αυτό είναι ενδεικτικό του γεγονότος

πως η Βολιβία δεν διαφέρει σχεδόν σε τίποτα από το Περού

εκτός απ’ το ότι δεν έχει θάλασσα. Κατά κάποιον τρόπο η

Βολιβία είναι η ενδοχώρα του Περού. Και τον καιρό των Ίνκας

ήταν περιοχή που κατοικούνταν από Ίνκας. Όπως και σήμερα,

κατά μεγάλο ποσοστό. Να το πούμε ακόμα μια φορά: οι

ιθαγενείς της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής δεν είχαν

141

την κακή τύχη των ιθαγενών της Βόρειας, που ήταν διάσπαρτοι

κατά φυλές σε μια τεράστια περιοχή.

Τον καιρό της κυριαρχίας των Ίνκας, η πανέμορφη Βενεζουέλα

εκεί δίπλα δεν ανήκε στους Ίνκας αλλά στους Καραΐβες,

μια φυλή ιθαγενών που θα δώσουν το όνομά τους οτην Καραϊβική

Θάλασσα: Τη θάλασσα της Βενεζουέλας, της Κολομβίας (που

έχει θάλασσα και στον Ειρηνικό) και των Μεγάλων και Μικρών

Αντιλών. Σήμερα Καραΐβες ζουν μόνο στον Αγιο Δομίνικο. Μόνο

500 έχουν απομείνει. Επαρκές δείγμα ωστόσο για να γνωρίζουμε

τι ήταν σε θέση να κάνουν παλιότερα αυτοί οι βραχύσωμοι

άνθρωποι - ψάρια, οι δεινότεροι κολυμβητές όλων των θαλασσών

της υδρογείου. Λέγεται πως η λέξη καννιβαλισμός προέρχεται

από παραφθορά του ονόματος τους. Ίσως να είναι αλήθεια

πως κάποτε αυτοί οι άνθρωποι εκτός από ψάρια έτρωγαν και

ανθρώπους, κυρίως λευκούς, που ίσως τους περνούσαν για -ψάρια.

Ίσως να είναι αλήθεια πως ο Μπολίβαρ είχε μέσα του κάτι

το καραϊβικό, όπως έλεγαν οι εχθροί του. Όπως και να ’ναι, μια

κάποια πολεμοχαρή διάθεση που είχε αυτός ο πλούσιος αριστοκράτης

πρέπει να έπαιξε το ρόλο της σ’ έναν απ’ τους πιο τρελούς

έρωτες που έχουν καταγραφεί στις βιογραφίες των Μεγάλων

Ανδρών. Η γυναίκα του, ή μάλλον η ομορφότερη απ’ τις

γκόμενες του μεγάλου γυναικά, η Μανουέλα Σάενς, θα τρέχει

συνεχώς πίσω του, ακόμα και μέσα στις μάχες.

Χάρη στη δράση του Μπολίβαρ, η Βενεζουέλα γίνεται ανεξάρτητο

κράτος το 1811, η Κολομβία το 1819, η Βολιβία το

1824, το Περού το 1824, και το Εκουαδόρ (Ισημερινός) το 1830.

Στο νότο, η Παραγουάη γίνεται ανεξάρτητο κράτος το 1811, η

Χιλή το 1818, η Αργεντινή το 1822, και η Ουρουγουάη τό 1828

αφού προηγουμένως διατελέσει αποικία της Αργεντινής από το

1811 μέχρι το 1817 και της Βραζιλίας από το 1817 μέχρι το

1828.

Η απελευθέρωση των Ισπανών Κρεολών από τους Ισπανούς

της Ισπανίας στο νότο, στην Αργεντινή, τη Χιλή, την Ουρουγουάη

και την Παραγουάη, θα γίνει κυρίως, αλλά όχι μόνο από

τον γιο του κυβερνήτη της Γιαπεγιού, που ήταν επαρχία της

Αντιβασιλείας του Ρίο δε λα Πλάτα, όπως λεγόταν τότε η Αργεντινή,

η Ασημένια, για να το μεταφράσουμε. Μεγαλύτερο πολιτικό

σκάνδαλο δεν θα ήταν δυνατόν να υπάρξει: Ο γιος ενός

142

ανώτερου ισπανού άρχοντα στην Αργεντινή, ελευθερώνει την

πατρίδα του και από τον πατέρα του! Ο Χοσέ δε Σαν Μαρτίν

ξέρει απ’ τα μέσα πως οι Ισπανοί της Ισπανίας είναι μεγάλα

κοπρόσκυλα Ενώ ισχυρίζονται πως οι Ισπανοί της Λατινικής

Αμερικής είναι κι αυτοί Ισπανοί, τους αντιμετωπίζουν σαν Ισπανούς

δεύτερης κατηγορίας μόνο και μόνο γιατί δεν γεννήθηκαν

στην Ισπανία, πράγμα που δίνει το δικαίωμα στους Ισπανούς

της Ισπανίας να τους εκμεταλλεύονται. Διότι, λέει, οι Κρεολοί

έχουν στη διάθεσή τους ξένη γη, που ανήκει στο στέμμα της

Ισπανίας. Ωστόσο, οι Κρεολοί πλουτίζουν ολοένα και περισσότερο,

γίνονται ισχυροί, και κάποτε κρίνουν σκόπιμο να μη δίνουν

ούτε δεκάρα για τα κεντρικά ταμεία της Αυτοκρατορίας

στη Μαδρίτη. Ο ρατσισμός που καλλιεργούν οι «γνήσιοι» Ισπανοί

της Ισπανίας κατά των «μη γνήσιων» Ισπανών της Λατινικής

Αμερικής θα αποβεί σε βάρος της ισπανικής γνησιότητας

και υπέρ της λατινοαμερικάνικης μη γνησιότητας. Στο τέλος οι

ρατσιστές πάντα την παθαίνουν, αλλά —μέχρι να την πάθουν—

οι άλλοι παθαίνουν τον παθών τους τον τάραχο.

Ο Σαν Μαρτίν σπούδασε στη Μαδρίτη και έγινε αξιωματικός

του ισπανικού στρατού. Έγινε όμως και τέκτων, μασόνος,

για να το πούμε αλλιώς. Εκείνον τον καιρό η μασονία έπαιζε

θετικό ρόλο, αφού συγκέντρωνε στις Στοές τους φιλελεύθερους

αστούς, που αυτόν τον τρόπο βρήκαν να αμυνθούν ενάντια στην

απολυταρχία Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως και η δική μας

Φιλική Εταιρεία ξεκίνησε σαν τεκτονική Στοά. Δεν πρέπει να

μας διαφεύγει ακόμα πως, σήμερα που εξέλιπαν οι λόγοι ύπαρξης

του τεκτονισμού, οι μασόνοι δεν είναι παρά πονηρούληδες

που στηρίζουν ο ένας τον άλλο σε βάρος κάθε άλλου αξιότερου

απ’ αυτούς για κάποιο πόστο ή αξίωμα. Όπως και να ’ναι, η

μεγάλη ιδιορρυθμία στη δράση του Σαν Μαρτίν έγκειται στο ότι

εδραιώνει τις επιτυχίες του στο νότο με την απελευθέρωση του

Περού στο βορρά. Στο Περού βρίσκεται η κεντρική ισπανική

διοίκηση για τη Νότια Αμερική, εκεί πρέπει να χτυπήσει. Εκεί

θα χτυπήσει ταυτόχρονα και ο Μπολίβαρ. Μέχρι τις μέρες μας,

το ορεινό και δυσπρόσιτο Περού των Ανδεων αποτελεί το κλειδί

για τις πολιτικές εξελίξεις στη Νότια Αμερική. Όσα φριχτά συνέβησαν

στην ιαπωνική πρεσβεία της Λίμα στις αρχές του 1997

είναι απολύτως ενδεικτικά, πως η φωλιά ανταρτών που είναι το

143

Περού, θα συνεχίσει να παράγει αντάρτες μέχρι να γίνει πραγματικότητα

το μεγάλο όνειρο του Σιμόν Μπολίβαρ, οι Ηνωμένες

Πολιτείες της Νοτίου Αμερικής. Που ήταν όνειρο και του

Ερνέοτο «Τοε» Γκεβάρα Όμως, οι άλλες Ηνωμένες Πολιτείες,

οι βόρειες, έχουν άλλα όνειρα Που ξέρουν να τα μετατρέπουν

σε εφιάλτες για τους Νοτιοαμερικανούς. Όπως και να ’ναι, εμείς,

απ’ αυτή τη σελίδα, οφείλουμε να αποτίσουμε φόρο τιμής πρώτα

στον Μπολίβαρ και μετά στον Γκεβάρα, αν και αυτοί οι δυο,

αν ήταν δυνατό να δράσουν την ίδια εποχή, δεν θα μπορούσαν

να συνεργαστούν σε καμιά περίπτωση. Ο Γκεβάρα ήταν μαρξιστής

αποστάτης της τάξης του, της αστικής τάξης, ο Μπολίβαρ

δεν ήταν αποστάτης της τάξης του και δεν θα ήταν δυνατόν να

είναι μαρξιστής πριν απ’ την εμφάνιση του Μαρξ.

Αχ, αυτός ο Μαρξ! Πολύ τους μπέρδεψε τους αστούς ιστορικούς,

που δεν ξέρουν να αντιμετωπίσουν γενναιοφρόνως ούτε

καν τον επαναστάτη Κρεολό Μπολίβαρ, πόσο μάλλον τον Γάλλο

Ρόβεσπιέρο, που ήταν επίσης αστός και έχυσε όσο αίμα έχυσε

υπέρ της αστικής τάξης, βρε ηλίθιοι, που κάνετε πως δεν

ξέρετε πως και το δικό σας καθεστώς έχει βουτηγμένα στο αίμα

τα ιστορικά του πόδια Πέρασε καιρός και το ξεχάσατε; Ε, να

σας το θυμίσουμε. Για καθήστε φρόνιμα, λοιπόν, μη σας στείλουμε

κανένα περουβιανό Φωτεινό Μονοπάτι να σας αλλάξει

τα φώτα, στραβάδια

2. Η Χιλή της Λαϊκής Ενότητας

Αν ήσουν ένας απ’ τα 13,5 εκατομμύρια των κατοίκων της Χιλής,

θα μπορούσες να διαλέξεις για κατοικία την περιοχή με το κλίμα

που σου ταιριάζει Αν θέλεις ημιτροπική ζέστη, εγκαθίστασαι

στο βορρά, κοντά στα σύνορα με το Περού. Αν θέλεις πολικό

•ψύχος εγκαθίστασαι στο νότο, κοντά στο Ακρωτήριο Χορν, το

νοτιότατο άκρο της Νότιας Αμερικής, που απέχει μόλις 640 χιλιόμετρα

απ’ τον νότιο πόλο. Αν σου αρέσει το βουνό, διαλέγεις

ένα που να έχει υψόμετρο μέχρι 6.880 μέτρα Αν προτιμάς τη

θάλασσα, που το νερό της να έχει τη θερμοκρασία που εσύ επιθυμείς,

δεν έχεις παρά να επιλέξεις ένα παραλιακό χωριό απ’ τα

πολλά που υπάρχουν σε μια παραλία μήκους 4.300 χιλιομέτρων.

144

Αν όμως σου ταιριάζει περισσότερο η ενδοχώρα, τότε θα αντιμετωπίσεις

πρόβλημα Γιατί, αυτή η χώρα-λουκάνικο, κατ’ ουσίαν

δεν έχει ενδοχώρα Το φαρδύτερο σημείο της είναι 350 και

το στενότερο μόλις 15,5 χιλιόμετρα

Ολόκληρη η Χιλή είναι μια τσουλήθρα Σ’ οποιοδήποτε σημείο

των Χιλιανών Ανδεων κι αν βρεθείς, δεν έχεις παρά να

αφεθείς στους νόμους της βαρύτητας για να φτάσεις κατρακυλώντας

στη θάλασσα Αν όμως τσουλήσεις απ’ την αντίθετη μεριά

των Ανδεων, που χωρίζουν τη Χιλή από την Αργεντινή, ούτε

που θα καταλάβεις πότε θα βρεθείς σε ξένη χώρα. Από γεωλογικής

απόψεως, η Χιλή δεν είναι παρά η παραλία της Αργεντινής

επί του Ειρηνικού. Ενώ η Αργεντινή δεν είναι παρά τα

παράλια της Χιλής επί του Ατλαντικού. Μόνο που για να φτάσεις

στην αργεντίνικη θάλασσα στον Ατλαντικό, πρέπει να βαδίσεις

πολύ μέσα στην απέραντη Πάμπα Έτσι λέγεται στη γλώσσα

μιας φυλής Ινδιάνων της Αργεντινής η επίπεδη επιφάνεια

Η Αργεντινή είναι μια τεράστια επίπεδη επιφάνεια, γεμάτη

πρόβατα και γελάδια Και γκάουτσος. Έτσι λέγονται στα ισπανικά

οι γελαδάρηδες, γνωστοί περισσότερο με το βορειοαμερικάνικο

και κινηματογραφικό όνομά τους σαν κάου-μπόυ. Τους

γραφικούς γκάουτσος με τον απωθημένο και συνεχώς εκρηγνυόμενο

ερωτισμό θα τους περιγράψει με τρόπο αριστουργηματικό

ο τυφλός αργεντίνος ποιητής και πεζογράφος Χόρχε Λουίς

Μπόρχες, η μεγάλη μου αγάπη. Είναι αυτοί που θα επιβάλουν

το τανγκό σαν εθνικό αργεντίνικο χορό, αρχίζοντας απ’ τα

μπορντέλα του Μπουένος Αιρες, των Καλών Ανέμων, για να το

πούμε ελληνικά. 'Οταν οι γκάουτσος φτάνουν σε μια μεγάλη πόλη,

η πρώτη τους δουλειά είναι να επισκεφτούν το μπορντέλο και η

δεύτερη την εκκλησία

Επειδή όμως, ζώντας μήνες και χρόνια μέσα στην απέραντη

Πάμπα έχουν ξεσυνηθίσει λιγάκι και να «πηδούν» σαν άνθρωποι

και να προσεύχονται σαν χριστιανοί, τους χρειάζεται μια

προθέρμανση και για τα δυο. Το τανγκό είναι ένας χορός ερωτικής

προετοιμασίας, που πρωτοχορεύτηκε στα μπορντέλα απ’

τους γκάουτσος και τους λούμπεν. Από ’κεί πέρασε στο πεζοδρόμιο,

στην ταβέρνα, στα σαλόνια και με τον Αστορ Πιατσόλα

στις αίθουσες συναυλιών, παραμένοντας πάντα η πιο καλή ερωτική

προετοιμασία που θα ήταν δυνατό να υπάρξει, κατάλληλη

145

ωστόσο και για προετοιμασία για μια πνευματικότερη ερωτική

σχέση, με το Θεό, όπως λέει ο Μπόρχες. Μέσα απ’ τη θεία φωνή

του Κάρλος Γκαρντέλ το τανγκό θα γίνει ελεγεία για την κακή

μοίρα του παρία και μαζί ύμνος για τη ζωή.

Τίποτα απ’ αυτά δεν θα βρεις στην κατηφορική, την αυστηρή,

τη μεθοδική, τη χριστιανοδημοκρατική, τη σοσιαλδημοκρατική, την

επιστημονική, την καθολική σε ποσοστό 81% Χιλή. Το Σαντιάγο

ουδεμία σχέση έχει με το Μπουένος Άιρες. Και το μαγευτικό, το

σκαρφαλωμένο πάνω στα βράχια Βαλπαράιζο, το απομακρυσμένο

επίνειο του Σαντιάγο και το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας έχει

άλλου τύπου μπορντέλα, για βιαστικούς ναυτικούς.

Αντίθετα από τη Χιλή, η Αργεντινή είναι μια νωθρή χώρα,

όπως κάθε πεδινή χώρα Όπου ακόμα και η πανίσχυρη και

παμπάλαιη ιταλική παροικία θα υποχρεωθεί να βάλει σουρντίνα

στο μεσογειακό της λαρύγγι προκειμένου να μη φαλτσάρει όταν

κάνει ντουέτο άλλοτε με τους άγγλους και άλλοτε με τους Ιρλανδούς

εποίκους, που όλοι μαζί θα δημιουργήσουν ένα αξεδιάλυτο

εθνολογικό κράμα με τους προγενέστερους ισπανούς εποίκους.

Στην πεδιάδα της Αργεντινής δεν υπήρχαν ισχυρές φυλές

ιθαγενών όταν έφτασαν εκεί οι Ισπανού Και η άνεση χώρου

που είχαν οι πρώτοι έποικοι ήταν τόσο μεγάλη, που δεν υποχρεώθηκαν

να στριμωχτούν δίπλα στους ιθαγενείς και να έρθουν

σε επιμιξία μαζί τους.

Ακριβώς το αντίθετο συνέβη στη στενάχωρη Χιλή, δίπλα στην

Αργεντινή, απ’ την άλλη μεριά των Ανδεων. Οι δυο χώρες μπορεί

να είναι δίδυμες αδερφές, όμως τις χώρισε για πάντα η φύση,

ένα πολύ ψηλό βουνό. Τόσο κοντινές και τόσο διαφορετικές οι

δυο αδερφές! Ο Κλαούντιο Αράου, ο μεγάλος χιλιανός πιανίστας,

θα ήταν δύσκολο να ξεπεταχτεί μέσα απ’ το ράθυμο και

αισθησιακό αργεντίνικο τανγκό, όπως ο Αστορ Πιατσόλα Το

τανγκό το χορεύεις, βέβαια, όρθιος, αλλά για να το χορέψεις

καλά πρέπει να έχεις συνέχεια στο νου σου την οριζοντίωση της

ντάμας σου -γι’ αυτό και στις «επικίνδυνες» φιγούρες την κάνεις

να γέρνει σχεδόν μέχρι το πάτωμα Το κρεβάτι θα έρθει

αργότερα

Ο Πάμπλο Νερούντα, ο «Ευρωπαίος» Χιλιανός, ο μαρξιστής,

ο διεθνιστής και ταυτόχρονα λατινοαμερικανός μέχρι μυελού

οστέων αλλά πάντως όχι τυπικά Χιλιανός στην προβληματική

146

του, θα ήταν πολύ δύσκολο να ζήσει και να δουλέψει στην άναρχη,

τεμπέλικη και κοσμοπολίτικη Αργεντινή, όπου οι δικτάτορες διαδέχονταν

ο ένας τον άλλο, όχι για να αντιμετωπίσουν τον ούτως

ή άλλως ανύπαρχτο κομουνιστικό κίνδυνο, αλλά για να τρων

εκ περιτροπής τον πλούτο της χώρας.

Η διαφθορά στην Αργεντινή είναι ενδημική κατάσταση. Η

διαφθορά στη Χιλή είναι μια σπάνια εξαίρεση. Μια χώρα γεμάτη

πανεπιστήμια διεθνούς κύρους, που χρωστάει πολλά στους

γερμανούς και τους ελβετούς εποίκους, θα ήταν δύσκολο να συνυπάρξει

με την χαοτική Αργεντινή. Στη Χιλή μετανάστευαν όσοι

Ευρωπαίοι είχαν σκοπό να δουλέψουν. Στην Αργεντινή μετανάστευαν

όσοι είχαν σκοπό να την αράξουν στην Πάμπα και να

βάλουν τους άλλους να φυλάν τα γελάδια και τα πρόβατα. Δεν

είναι παράδοξο που ενώ η Χιλή έχει μια μεγάλη δημοκρατική

και σοσιαλιστική παράδοση, η Αργεντινή έχει μια μεγάλη δικτατορική

παράδοση. Ο Χουάν Περόν και η σύζυγος και διάδοχός

του Εβίτα Περόν δεν θα μπορούσαν ποτέ να «σταδιοδρομήσουν»

στη Χιλή. Και ο Πινοσέτ, ο μόνος άξιος φασιστικού λόγου δικτάτορας

της Χιλής, μοιάζει περισσότερο με κεντροευρωπαίο παρά

με «μπανανιακό» δικτάτορα Η Χιλή δεν υπήρξε ποτέ Μπανανία

Είναι μια χώρα απίστευτα σοβαρή και πολιτισμένη. Σε τίποτα

δεν διαφέρει από οποιαδήποτε σοβαρή και πολιτισμένη χώρα

της Ευρώπης. Η Χιλή είναι ένα κομμάτι Ευρώπης ξαπλωμένο

κατά μήκος μιας τεράστιας παραλίας στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Και ξαφνικά, σ’ αυτή την εξόχως ευπρεπή και πολιτισμένη

χώρα, προκύπτει στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 μια δικτατορία. Ο

στρατηγός Αουγκούστο Πινοσέτ, που όλοι μέχρι τότε τον θεωρούσαν

σοβαρό και ικανό άνθρωπο, εκτελώντας με αποφασιστικότητα

και μεθοδικότητα τις εντολές της Ουάσινγκτον, που έβλεπε

τον χιλιανό χαλκό να περνάει σε χιλιανά χέρια, εισβάλλει στο

προεδρικό μέγαρο και σκοτώνει επί τόπου τον ήπιο και ειρηνικό

Πρόεδρο Σαλβαδόρ Αλιέντε, που αρπάζει ένα όπλο και μάχεται

μαζί με τους συντρόφους του εντός του προεδρικού μεγάρου.

Είναι κάτι το απίστευτο, που κάνει όλον τον κόσμο σε όλον τον

κόσμο να παγώσει. Ένας υποδειγματικός δημοκράτης, μεγαλοαστός

κατά την ταξική του προέλευση, που, όντας μαρξιστής,

δηλώνει αδιάκοπα, και είναι απόλυτα ειλικρινής, πως δεν υπάρχει

καμιά περίπτωση να καταφύγει στη βία για να διατηρήσει

147

χο μαρξιστικό καθεστώς στην εξουσία, που προέκυψε από τη

συνεργασία των κομουνιστών, των σοσιαλιστών και των ριζοσπαστών

χριστιανοδημοκρατών, σκοτώνεται με το όπλο στο χέρι,

προσπαθώντας να αντιμετωπίσει με βία τη βία

Είναι φανερό πως ο καπιταλισμός είναι αποφασισμένος να

κρατήσει με κάθε τρόπο μακριά απ’ την εξουσία όχι μόνο τον

κομουνισμό, που υιοθετεί χωρίς πολλούς ενδοιασμούς την επαναστατική

βία σαν τρόπο κατάληψης της εξουσίας, αλλά και το

μαρξισμό, που δεν είναι κατ’ ανάγκην βίαιος. Εντελώς το αντίθετο,

ο Μαρξ εύχεται η κοινωνία να κινηθεί προς τον κομουνισμό

με όσο το δυνατόν πιο ειρηνικό τρόπο. Αλλωστε, η προλεταριακή

επανάσταση δεν είναι παρά επιτάχυνση μιας προϋπάρχουσας

μέσα στην κοινωνία διαδικασίας, που αν δεν υπάρχει,

δεν υπάρχει λόγος να γίνει επανάσταση, ίσα ίσα για να αποτύχει

στα σίγουρα Ο Αλιέντε πιστεύει, ίσως αφελώς, πως είναι

δυνατό να παραμείνει για πολύ στην εξουσία με εκλογές. Την

εξουσία άλλωστε την κατέλαβε με τον πιο ειρηνικό και δημοκρατικό

τρόπο, με τη συγκατάθεση της πλειοψηφίας. Το μαρξιστικο-σοσιαλιστικό

καθεστώς του Αλιέντε ήταν έτοιμο να εγκαταλείψει

την εξουσία, αν το εγκατέλειπε ο λαός. (Ο Ντανιέλ

Ορτέγκα στη Νικαράγουα θα αποδείξει αργότερα με τον πιο

εντυπωσιακό τρόπο ότι αυτό είναι δυνατόν και ότι οι μαρξιστές,

μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν έχουν κανένα

λόγο να μπλοφάρουν).

Ο Αλιέντε θα πέσει τραγικά έξω. Οι Αμερικανοί δεν είναι

διατεθειμένοι να χάσουν τα ορυχεία χαλκού της Χιλής, της πρώτης

στον κόσμο χώρας στην εξόρυξη αυτού του μετάλλου, πολύτιμου

και για την ελαφρά και για τη βαριά βιομηχανία Θα συνειδητοποιήσετε

καλύτερα την αξία του πολύ χρήσιμου και στους

αρχαίους και στους νέους λαούς χαλκού, αν ρίξετε μια ματιά σε

κανένα χάλκινο οικιακό σκεύος (μπακίρι) υπό μορφήν αντίκας,

που ίσως κληρονομήσατε απ’ τη γιαγιά σας. Κατά πάσα πιθανότητα

χιλιανός είναι ο χαλκός της χάλκινης, διακοσμητικής πλέον,

κατσαρόλας σας. Αλλά κι αυτός που υπάρχει στον μπρούντζο

του μανουαλίου της εκκλησίας, όπου θα ανάψετε το κεράκι σας

για να ευχαριστήσετε το Θεό που, μαζί μ’ όλα τ’ άλλα, έφκιαξε

και το χαλκό, όχι πάντως για να σφάζονται οι καλοί χριστιανοί

για την κατοχή του.

148

Είναι φανερό πως τα χάλκινα και τα μπρούντζινα αντικείμενα

θα φκιάχνονταν ούτως ή άλλως, είτε με σοσιαλιστικό είτε με

καπιταλιστικό τρόπο εξορυσσόταν ο χαλκός. Και ναι μεν εσείς

μπορεί να μην έχετε καμιά σκασίλα για το καθεστώς υπό το οποίο

εξορύχτηκε ο χαλκός στη Χιλή, έχουν όμως, και μεγάλη μάλιστα,

αυτοί που έφκιαξαν χάλκινα ή άλλου είδους αντικείμενα, όχι για

να τα χρησιμοποιήσετε, αλλά για να τα αγοράσετε. Σκασίλα τους

αν δεν τα χρησιμοποιήσετε. Αρκεί που τα αγοράσατε. Αυτό ακριβώς

είναι ο καπιταλισμός: Μια οικονομία της αγοράς και όχι

της χρήσης. Αν προτιμάτε, της αγοράς ερήμην της χρήσης. Αν

τρακάρετε το αυτοκίνητό σας και υποχρεωθείτε να αγοράσετε

καινούργιο, τόσο το καλύτερο για την οικονομία της αγοράς.

Πεντάρα δεν θα δώσει τόσο ο κατασκευαστής όσο και ο έμπορος

για το φριχτό γεγονός πως χάσατε το ένα σας πόδι στο

δυστύχημα Η απανθρωπιά και ο καπιταλισμός είναι συνώνυμα

Δυστυχώς, ομοίως συνώνυμα είχαν καταντήσει στις χώρες του

υπαρχτού σοσιαλισμού η απανθρωπιά και ο αυταρχικός σοσιαλισμός.

Ο Αλιέντε θέλησε να αποδείξει πως δεν είναι συνώνυμα

Δεν τον άφησαν. Για να μας υποχρεώσουν να σκοτώσουμε και

πάλι αν μας δοθεί η ευκαιρία. Αυτή τη φορά όμως θα πρέπει να

σκοτώσουμε περισσότερους και...καλύτερους. Δηλαδή όχι ψιλικατζήδες

απ’ το σωρό των ηλιθίων που ονειρεύονται την προαγωγή

τους στην «ανώτερη τάξη», αλλά μεγαλοκαθάρματα απ’

τον κοπροσωρό των Μεγάλων Αφεντικών. Ο Αλιέντε ήταν ένας

τίμιος μεγαλοαστός, που μέσα απ’ τη μελέτη έφτασε στο μαρξισμό.

Αν ήταν προλεταριακής καταγωγής, ίσως οι εχθροί του να

ήταν πιο επιεικείς μαζί του. Όμως ήταν «αποστάτης της τάξης

του». Αρα έπρεπε να τιμωρηθεί παραδειγματικά, προς γνώση

και συμμόρφωση και των άλλων τίμιων αστών που ασφυκτιούν

ζώντας στο αστικό περιβάλλον στο οποίο έτυχε να γεννηθούν.

Στις εκλογές του 1964 ο χριστιανοδημοκράτης Εδουάρδο Φρέι

κερδίζει με 56% το συνασπισμό των μαρξιστικών κομμάτων. Το

μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα όμως δεν πετυχαίνει και πολλά,

κι αυτό δίνει την ευκαιρία στα αριστερά κόμματα να εμφανιστούν

το 1969 υπό μορφήν μετώπου, που θα ονομαστεί Λαϊκή

Ενότητα Επικεφαλής της είναι ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, στέλεχος

του σοσιαλιστικού κόμματος και δεδηλωμένος μαρξιστής.

Ο πρώτος στην ιστορία εκλεγμένος δημοκρατικότατα μαρξι

149

στής Πρόεδρος Δημοκρατίας θα εγκατασταθεί στην εξουσία το

1970. Και μόλις τότε οι ακροδεξιοί του Εθνικού Κόμματος και

οι κεντρώοι του Χριστιανοδημοκρατικού θα ενώσουν τις δυνάμεις

τους για να αντιμετωπίσουν τους συνασπισμένους μαρξιστές,

ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν, βέβαια, και οι κομουνιστές,

που όμως δεν ελέγχουν την Λαϊκή Ενότητα. Ο στρατηγός

Αουγκούστο Πινοσέτ που θα καταργήσει με τα όπλα τη Λαϊκή

Ενότητα στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, ύστερα από τρία χρόνια

μαρξιστικής εξουσίας, θα κάνει το κλασικό για φασίστα λάθος

να διώξει μαζί με τους κομουνιστές και τους σοσιαλιστές και

τους κεντρώους. Στο τέλος θα χάσει την υποστήριξη και της

πολύ ισχυρής στη Χιλή Καθολικής Εκκλησίας. Το 1984, ένδεκα

δεξιά και κεντρώα κόμματα, μέσω του καρδιναλίου Ραούλ Σίλβα

Ενρίκες ζητούν από τον Πινοσέτ να διεξαγάγει εκλογές. Τις

διεξάγει το 1989, ύστερα από 16 χρόνια δικτατορίας και τις

χάνει. Τις επόμενες εκλογές, το 1993, τις κερδίζει ο χριστιανοδημοκράτης

Εδουάρδο Φρέι, επικεφαλής ενός κεντροαριστερού

συνασπισμού. Η από παράδοση δημοκρατική Χιλή θα ήταν αδύνατο

να κρατηθεί στα δεξιά χωρίς έναν δικτάτορα στο κεφάλι

της. Σήμερα, ο χιλιανός μαρξισμός βρίσκεται πάλι σε ανάπτυξη.

Ας ευχηθούμε στο δεύτερο ειρηνικό γύρο να είναι πιο τυχερός.

150

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗ ΑΦΡΙΚΗ

1. Αϊτή και Λιβερία, οι «μαύρες δημοκρατίες»

Η Αϊτή βρίσκεται στη Δυτική Ινδία, δηλαδή στην νησιώτικη Κεντρική

Αμερική, που ουδεμία σχέση έχει με την Ινδία Έχει όμως

με την Αφρική. Η Λιβερία βρίσκεται στην Αφρική. Αλλά έχει

σχέση περισσότερο με την Αμερική παρά με την Αφρική. Και τα

δυο κράτη προέκυψαν από πληθυσμούς που κινήθηκαν απ’ τη

μια ήπειρο στην άλλη. Και τα δυο θα μπορούσαν να μην υπάρχουν

στην αφροαμερικάνικη σημερινή μορφή τους αν το δουλεμπόριο

δεν μπέρδευε τους πληθυσμούς των δύο ηπείρων. Θα δούμε

πρώτα το μπέρδεμα που δημιούργησαν οι δουλέμποροι στο νησί

Ισπανιόλα, που είναι σπανιόλικο μόνο κατά το μισό. Κατά το

άλλο μισό είναι γαλλικό. Για την ακρίβεια, γαλλοπειρατικό.

Το νησί Ισπανιόλα στην Καραϊβική θάλασσα, νοτιοανατολικά

της Κούβας, φέρει στην επιφάνειά του δύο κράτη και ούτε

ένα φίδι, παρά το ημιτροπικό του κλίμα Κανείς ποτέ δεν κατάλαβε

γιατί δεν υπάρχουν φίδια στην Ισπανιόλα Όμως δεν είναι

δύσκολο να καταλάβεις γιατί φίδια κολοβά με δύο ποδάρια δημιούργησαν

εκεί δύο μικρά κράτη κι όχι ένα μεγαλύτερο. Την

Αϊτή στα δυτικά και τη Δημοκρατία του Αγίου Δομίνικου στα

ανατολικά του νησιού Ισπανιόλα Τα δημιούργησαν γιατί ο συντομότερος

θαλασσινός δρόμος για να πας απ’ τη Βόρεια στη

Νότια Αμερική είναι το Πέρασμα Γουίντγουορντ, η θαλασσινή

ζώνη ανάμεσα στην Κούβα και την Ισπανιόλα. Κατά κάποιον

τρόπο, το Πέρασμα Γουίντγουορντ ενεργεί σαν χοάνη που μα

151

ζεύει τα πλοία που πρόκειται να περάοουν τη διώρυγα του

Παναμά. Πριν απ’ τη διάνοιξη της διώρυγας ενεργούσε σαν ένας

πλατύς πορθμός απ’ τον οποίο περνούσαν όλα τα ισπανικά πλοία

που ταξίδευαν από και προς την Ισπανία, κουβαλώντας στη

μητρόπολη τα κλοπιμαία απ’ τις ισπανικές αποικίες στη Νότια

Αμερική.

Φυσικά, έξυπνοι άνθρωποι σαν τους πειρατές του καιρού

εκείνου δεν ήταν δύσκολο να καταλάβουν πως εκεί έπρεπε να

στήσουν καρτέρι για να κλέψουν το πολύτιμο φορτίο των ισπανικών

πλοίων, που άλλοι κλέφτες κόπιασαν να το συλλέξουν στη

Νότια Αμερική. Και επειδή ο σκοτωμός που γινόταν ανάμεσα σε

δυο διαφορετικού είδους κλέφτες είχε σχέση με τον πλουτισμό

της Ισπανίας, το νησί ονομάστηκε από τους πειρατές Ισπανιόλα

- Σπανιόλα, αν προτιμάτε. Το μισό του νησιού Ισπανιόλα, η

παραδείσια Αϊτή, ένας απ’ τους πιο όμορφους τόπους που υπάρχουν

στη γη, θα γίνει ο παράδεισος των πειρατών. Το άλλο μισό

του νησιού Ισπανιόλα έπεφτε λίγο απόμερα για τους πειρατές.

Κι έτσι, η Δημοκρατία του Αγίου Δομίνικου, ο Αγιος Δομίνικος

σκέτα αν δεν θέλετε να κάνετε σώνει και καλά δημοκράτη έναν

Αγιο, η αγιότητα του οποίου είναι προφανές πως δεν έχει σχέση

με τη δημοκρατία ή όποιο άλλο πολίτευμα πλην του θεοκρατικού,

απόχτησε με τα χρόνια έναν πιο ισπανικό χαρακτήρα

Επειδή ήταν δύσκολο να ληστεύουν ισπανικά πλοία ισπανοί

πειρατές που, άλλωστε, ήταν απασχολημένοι με το πλιάτσικο

στη Νότια Αμερική που, βέβαια, γινόταν στο όνομα του βασιλιά

της Ισπανίας και συνεπώς ήταν «νόμιμο» (η ισχύς δημιουργεί

νομιμότητα στο ρωμαϊκό δίκαιο, αλλά εν πολλοίς και στο σύγχρονο),

η πειρατεία στο Πέρασμα Γουίντγουορντ έγινε ειδικότητα

των γάλλων πειρατών. Αν θυμάστε, στις παλιές χολλυγουντιανές

πειρατικές ταινίες, που τοποθετούν τη δράση τους στο

Πέρασμα Γουίντγουορντ, οι κακοί, οι πειρατές, είναι Γάλλοι και

οι καλοί ναύτες, Ισπανοί. Οι άνθρωποι του ισπανού βασιλιά

παίρνουν εξ ανακλάσεως όλη την καλοσύνη τους απ’ το βασιλιά,

ο οποίος την είχε πάρει απ’ το Θεό στη διάρκεια της στέψης

από έναν επίσκοπο ή αρχιεπίσκοπο, στην ανάγκη κι από

έναν παπά, αν και το Αγιο Πνεύμα σε μια τέτοια περίπτωση

μπορεί να αποδειχτεί αναποτελεσματικότερο, καθότι κατώτερης

ποιότητας.

152

Με τον καιρό, τα λημέρια των γάλλων πειρατών στις ακτές

της σημερινής Αϊτής θα μετεξελιχτούν σε γαλλική αποικία, ουδεμία

σχέση έχουοα πλέον με το ρητό «αμαρτίες γονέων παιδεύουσιν

τέκνα», δεδομένου ότι τόσο η ιστορία όσο και η οικογενειακή

ιστορία δίνει άφεση αμαρτιών ευκολότερα απ’ τους

παπάδες. Η άλλη μεριά της νήσου Ισπανιόλα, η σπανιόλικη, θα

παραμείνει ισπανική, για να επιτηρείται απ’ τους Ισπανούς η

γαλλική πλευρά, η πρώην πειρατική και τώρα ευπρεπέστατα

γαλλική.

Η Αϊτή, που είναι γαλλόφωνη, αν και από πολλά χρόνια δεν

υπάρχουν Γάλλοι εκεί, έχει σήμερα κάπου 5.500.000 κατοίκους.

Η ισπανόφωνη Δημοκρατία του Αγίου Δομίνικου έχει σήμερα

κάπου 6.500.000 κατοίκους. Η πρωτεύουσα της Αϊτής, το Πορτω

- Πρένς (Λιμάνι του Πρίγκιπα, προφανώς απογόνου πειρατών)

έχει κάπου 500.000 κατοίκους. Ο Αγιος Δομίνικος (Σαν

Ντομίνγκο), η πρωτεύουσα της Δομινικάνικης Δημοκρατίας, όπως

λέγεται αλλιώς η Δημοκρατία του Αγίου Δομίνικου, έχει κάπου

1.500.000 κατοίκους. Κανένας απ’ τους παραπάνω αριθμούς δεν

παραμένει για πολύ σταθερός. Το νησί Ισπανιόλα (Αϊτή + Αγιος

Δομίνικος) μοιάζει με πλοίο που άλλοτε έχει πολλούς και άλλοτε

λίγους επιβάτες, ανάλογα με την ιστορική περίοδο, που θα μπορούσαμε

να την πούμε και τουριστική αν δεν ήταν εξαπλωμένη

σε πολλά χρόνια κι αν οι επισκέπτες είχαν στο νου τους μόνο το

κολύμπι και την ηλιοθεραπεία στις μαγευτικές θάλασσες της Ισπανιόλα

κι όχι τον πλουτισμό σ’ ένα μαγευτικό νησί, που τυχαίνει

να βρίσκεται σε κομβικό για το θαλάσσιο εμπόριο ολόκληρης

της Αμερικής οημείο. Από τότε που η Κούβα παραδίπλα θα γίνει

κομουνιστική, οι Αμερικανοί θα αρχίσουν να επιτηρούν αυστηρότερα

την Ισπανιόλα, δηλαδή την Αϊτή και τον Αγιο Δομίνικο.

Σκέψου να έπεφτε στα χέρια των κομουνιστών και η άλλη

μεριά του Περάσματος του Γουίντγουορντ.

Όμως, οι σημερινοί Αμερικανοί δεν θα κουραστούν καθόλου

εδώ. Θα εκμεταλλευτούν πρώτα πρώτα το γεωγραφικό και ιστορικό

μπάχαλο που επικρατεί στην Ισπανιόλα από πολύ παλιά.

Συγκεκριμένα, απ’ το 1492 που ο Κολόμβος ανακάλυψε την

Ισπανιόλα και τη γειτονική Κούβα στο πρώτο του ταξίδι. Μην

ξεχνάτε πως ο εποικισμός ολόκληρης της Αμερικής άρχισε απ’

αυτά τα δυο νησιά. Ολόκληρο το νησί Ισπανιόλα και όχι μόνο

153

το δυτικό κομμάτι της, η σημερινή Αϊτή, όταν έφτασε εκεί ο

Κολόμβος, λεγόταν Αϊτή. Είναι το ντόπιο, το ιθαγενές όνομα

του νησιού Ισπανιόλα Όμως, όταν το νησί κοπεί στα δυο, τη

σημερινή Αϊτή και τον σημερινό Αγιο Δομίνικο, το παλιό όνομα

θα το κληρονομήσει το γαλλικό, ή μάλλον το πειρατικό κομμάτι

Το πρώτο κάψιμο θα γίνει το 1697, πολλά χρόνια πριν θεμελιώσουν

οι πειρατές τη σημερινή πρωτεύουσα της Αϊτής, το Πορτω-Πρενς,

το 1749.

Το μοίρασαν μεν το νησί τότε, αλλά δεν όρισαν τα σύνορα

ανάμεσα στα δυο κομμάτια Γιατί τότε, τόσο τους Γάλλους όσο

και τους Ισπανούς, τους ενδιέφεραν μόνο τα παράλια Τα μέχρι

και σήμερα ασταθή και δυσκαθόριστα σύνορα ανάμεσα στα δυο

κομμάτια του νησιού Ισπανιόλα θα προκύψουν το 1776. Και

αρχίζει από τότε μια φαγωμάρα που συνεχίζεται με διαλείμματα

μέχρι τις μέρες μας. Για να λυθεί το πρόβλημα των συνόρων,

και κυρίως για να σταματήσουν οι Αϊτινοί να ρημάζουν τους

Αγιοδομινικανούς, η Ισπανία χαρίζει στη Γαλλία το δικό της

κομμάτι το 1795. Θα δείτε οτη συνέχεια κάτω από ποιες κωμικοτραγικές

συνθήκες το πήρε πίσω η Ισπανία χωρίς να το επιδιώκει,

αλλά και χωρίς η Γαλλία να διανοηθεί να της το δώσει.

Τα πράγματα λειτούργησαν αυτόματα, ως εξής:

Το Μάιο του 1801 ένας αφρικανικής καταγωγής δούλος της

Αϊτής ονόματι Τουσαίν Λουβερτύρ επαναστατεί κατά των Γάλλων,

απογόνων των παλιών γάλλων πειρατών. Και τους συντρίβει

ανετότατα. Οι Γάλλοι, που δεν προλαβαίνουν να συνέλθουν

απ’ την έκπληξη της ήττας, βλέπουν τον Λουβερτύρ να αυτοανακηρύσσεται

κυβερνήτης της Αϊτής. Ο Μέγας Ναπολέων, που

αυτόν τον καιρό κάνει τα δικά του στην Ευρώπη ,στέλνει στην

Αϊτή στρατό υπό τον στρατηγό Λεκλέρκ, που είναι κουνιάδος

του. (Όλα με τους συγγενείς του τά έκαμνε αυτός ο άνθρωπος).

Όμως ο γενναίος στρατηγός, αδυνατώντας να νικήσει στο πεδίο

της μάχης τον Τουσαίν Λουβερτύρ, που γίνεται ταχύτατα θρύλος

σ’ όλον τον κόσμο, τον καλεί για διαπραγματεύσεις. Και μ’

αυτό το κόλπο τον συλλαμβάνει, τον κλείνει στη φυλακή και

τον αφήνει εκεί να πεθάνει από την πείνα Στις 7 Απριλίου 1803,

ο πρώτος αφροαμερικανός επαναστάτης, ο θρυλικός Τουσαίν

Λουβερτύρ, θα πάει στον άλλο κόσμο απ’ τον Νέο Κόσμο, όπου

τον έφεραν απ’ τον παλιό οι δουλίμποροι. Σίγουρα δεν είναι ο

154

συντομότερος δρόμος για να πάει στον παράδεισο ένας Αφρικανός,

ή όποιος άλλος ακούσιος ή εκούσιος μετανάστης στην Αμερική.

Ακόμα και οι έλληνες μετανάστες το ξέρουν αυτό και κάνουν

ό,τι μπορούν για να έρθουν να πεθάνουν στην πατρίδα, όπου

πλέον, μέχρι να πεθάνουν, δεν θα είναι πρώην λατζέρηδες, αλλά

«Αμερικανοί».

Δεν προλαβαίνει να πεθάνει ο Λουβερτύρ στη φυλακή και

ένας άλλος μαύρος, ο Ζαν-Ζακ Ντεσαλίν επιτίθεται κατά των

Γάλλων το Νοέμβριο του 1803 και τους κάνει με τα κρεμμυδάκια

Είναι το πρώτο Ντιέν Μπιέν Φου των Γάλλων. Που εγκαταλείπουν

την Αϊτή τρέχοντας για να μην ξαναγυρίσουν ποτέ.

Πήραν ό,τι μπορούσαν να πάρουν, εκτός απ’ τη γλώσσα που

την άφησαν κληρονομιά στους μαύρους, και έριξαν πίσω τους

μαύρη πέτρα Και έτσι, η άδεια πλέον από Γάλλους Αϊτή, αυτοανακηρύσσεται

δημοκρατία Που όμως δεν περιορίζεται μόνο

στην Αϊτή, αλλά καλύπτει ολόκληρο το νησί Ισπανιόλα, δηλαδή

και τον ισπανικό Αγιο Δομίνικο εκτός από την Αϊτή. Την Πρωτοχρονιά

του 1804 ολόκληρο το νησί Ισπανιόλα ανακηρύσσεται

από τον μαύρο Ντεσαλίν με τον πιο επίσημο αφρικανικό τρόπο

ανεξάρτητο κράτος. Μαύρο κράτος! Είναι οι Αφροαμερικανοί

που το ιδρύουν, όχι οι προκολομβιανοί ιθαγενείς ούτε οι δυσαρεστημένοι

με τους βασιλιάδες και τους τοποτηρητές ευρωπαϊκής

καταγωγής έποικοι.

Την ίδια χρονιά, το 1804, ο Ντεσαλίν απονέμει στον εαυτό

του τον τίτλο του... αυτοκράτορα, με το όνομα Ιάκωβος Α'. Αλλά

ο αφροαμερικανός αυτοκράτορας σκοτώνεται σε μια μάχη με τους

μιγάδες, που ξεσηκώνονται κατά της μαύρης αυτοκρατορικής εξουσίας.

Στο εξής και μέχρι τις μέρες μας, μόνο την Αϊτή και όχι τον

Αγιο Δομίνικο, που θα ξαναγίνει ισπανικός, τώρα που δεν υπάρχουν

οι αποδέκτες της δωρεάς Γάλλοι, θα την κυβερνούν άλλοτε

οι μαύροι και άλλοτε οι μιγάδες. Ποτέ οι λευκοί. Δεν υπάρχουν

λευκοί στην Αϊτή. Η σημερινή Αϊτή είναι ένα κράτος μαύρων και

μιγάδων. 'Οχι όμως και ο Αγιος Δομίνικος παραδίπλα Που έχει

την ίδια περίπου φυλετική σύνθεση με την Κούβα Κυριαρχούν

δηλαδή και εδώ οι απόγονοι των ισπανών κονκισταδόρες (καταχτητών).

Και τούτο διότι το 1808 οι Ισπανοί, με τη βοήθεια

των Αμερικανών, θα ξαναπάρουν την εξουσία στο άλλο κομμάτι

της Ισπανιόλα, τη σημερινή Δομινικάνικη Δημοκρατία

155

Αφού δεν υπάρχουν πλέον Γάλλοι στην Αϊτή κι αφού οι Ισπανοί

κάποτε έδωσαν δώρο στους Γάλλους το δικό τους κομμάτι

της Ισπανιόλα, πρέπει να βρεθούν καινούργιοι αποδέκτες της

παλιάς δωρεάς προς τους Γάλλους, για να επιτηρούν τους μαύρους

της Αϊτής, που πήραν φόρα. Αλλωστε οι Αμερικανοί, που

επιλαμβάνονται του θέματος, δεν είναι διατεθειμένοι να δουν να

ξεφυτρώνουν κι άλλα μαύρα κράτη στη γειτονιά τους πλην της

Αϊτής, δηλαδή της μισής Ισπανιόλα, που μαύρισε για τα καλά

και δεν πρόκειται να ξεμαυρίσει με τίποτα στο μέλλον.

Κι έτσι, οι Αμερικανοί πηγαίνουν το 1808 στους Ισπανούς

της Ισπανίας, που είχαν χαρίσει τον Αγιο Δομίνικο στους Γάλλους,

όταν αυτοί ήταν ακόμα εκεί, και τους λεν: Γυρίστε γρήγορα

στον «δικό» σας Αγιο Δομίνικο, γιατί οι μαύροι θα τα κάνουν

όλα μπάχαλο. Ελάτε να διώξουμε παρέα τους μαύρους από

τον «δικό» οας Αγιο Δομίνικο, που δεν είναι πλέον δικός σας

αφού τον χαρίσατε στους Γάλλους, αλλά ούτε των Γάλλων είναι,

αφού έφυγαν όταν οι μαύροι τους μαύρισαν το μάτι, ελάτε να

στριμώξουμε τους μαύρους στη μαύρη μεριά του νησιού Ισπανιόλα,

την Αϊτή, γιατί δεν μας βλέπουμε και δεν οας βλέπουμε καλά.

Και οι Ισπανοί επιστρέφουν με βαριά καρδιά. Οι Γάλλοι δεν θα

επιστρέψουν ποτέ σαν αποικιοκράτες. Θα επιστρέψουν σαν νεοαποικιοκράτες

υπό αμερικανική νεοαποικιοκρατική επιτήρηση.

Κι έτσι από το 1808 που επανιδρύθηκε ο ισπανόφωνος Αγιος

Δομίνικος υπάρχουν στο νησί Ισπανιόλα δυο κράτη: Ο ισπανογενής

Αγιος Δομίνικος και η μαύρη Αϊτή, που αρνούνται να την

πλησιάσουν άλλοι λευκοί πλην των αμερικανών προστατών και

των Γάλλων, που σιγά σιγά ξαναβάζουν πόδι αλλά μόνο σαν

φίλοι και εκπολιτιστές, λόγω γλώσσας. Οι μαύροι της Αϊτής μιλούν

γαλλικά μέχρι τις μέρες μας. Όσοι θέλουν και μπορούν,

πηγαίνουν στη Γαλλία να σπουδάσουν. Κάτω από ορισμένες

προϋποθέσεις, μπορούν επίσης να γίνουν γάλλοι υπήκοοι. Κυρίως

οι ταλαντούχοι και οι αθλητές.

Οι μαύροι και οι μιγάδες της Αϊτής θα τα κάνουν εντελώς

μούσκεμα, έτσι που ο ένας άρχων κυνηγάει αδιάκοπα τον άλλο

από το 1808 και μέχρι τις μέρες μας, αλλά αυτή είναι μια άλλη

θλιβερή ιστορία, σχέση έχουσα με τις φιλότιμες προσπάθειες των

Αμερικανών να συνδαυλίζουν αδιάκοπα τη μαυρομιγαδική φιλαρχία.

Κι έτσι, από το 1915 μέχρι το 1934 η Αϊτή θα είναι

156

καθαρά και ξάστερα αμερικάνικη αποικία. Είναι εύκολο να

καταχτήσεις μια χώρα, όταν οι ντόπιοι αφρικανογενείς σφάζονται

μεταξύ τους ανελέητα. Άσε που η διεθνής κοινότητα θα σε

χαρακτηρίσει κι από πάνω σωτήρα και φιλάνθρωπο, αφού επέβαλες

την ειρήνη διά του τρόμου.

Το 1934 η ελίτ των μαύρων και των μιγάδων είναι ήδη τόσο

ισχυρή και τόσο φιλοαμερικανική, που οι Αμερικανοί αποχωρούν,

αφού έχουν δέσει για τα καλά το γάιδαρο τους στην γαλλόφωνη

Αϊτή, που συνεχίζει να διατηρεί στενές πολιτιστικές

σχέσεις με τη Γαλλία λόγω γλώσσας και στενές οικονομικές σχέσεις

με την Αμερική, λόγω νεοαποικιοκρατίας. Ο μαύρος γιατρός

Φρανσουά Ντυβαλιέ, ο περίφημος «Παπά Ντοκ» θα γίνει

ο φριχτότερος δικτάτορας σ’ ολόκληρη τη Λατινική Αμερική απ’

το 1957 που καταλαμβάνει την εξουσία μέχρι το 1971 που

πεθαίνει, για να τον διαδεχτεί ο γιος του Ζαν-Κλώντ Ντυβαλιέ,

εξίσου με τον πατέρα του μαύρο καθίκι. Σύντροφοι, προσοχή.

Και οι μαύροι ασπρίζουν. Και οι μαύροι μπορούν να γίνουν δικτάτορες.

Ίσως χειρότεροι απ’ τους άσπρους. Κοιτάξτε τι γίνεται

ακόμα και σήμερα στην Αϊτή με τους φρικαλέους Τοντόν

Μακούτ, το σώμα των πραιτοριανών που ίδρυσε ο Ντυβαλιέ

πατήρ. Είναι σκέτοι μαφιόζοι, μαύροι και μιγάδες ανάκατα

Εξίσου μεγάλα καθάρματα θα αποδειχτούν και οι Λιβεριανοί,

οι κάτοικοι της μικρής Λιβερίας στη δυτική Αφρική. Αυτοί

που μαζί με τους Παναμέζους προμηθεύουν σημαίες ευκαιρίας

στους έλληνες εφοπλιστές. Η Λιβερία, που σημαίνει Χώρα της

Ελευθερίας, είναι χώρα του σωλήνα Γεννήθηκε στην Αμερική με

τεχνητή γονιμοποίηση το 1816 και μεταφέρθηκε στην Αφρική

το 1822, το δεύτερο χρόνο της Ελληνικής Επανάστασης. Τον

καιρό που εμείς πασχίζαμε να φκιάξουμε όπως όπως ένα φυσικό

- εθνικό κράτος, οι Αμερικανοί έφκιαχναν κράτη θερμοκηπίου

για εξαγωγή.

Προσέξτε τη συνταγή: Πρώτα ιδρύετε μια Αμερικανική Εταιρεία

Αποικισμού, με σκοπό να αποικήσετε περιοχές της γης που

δεν έχουν πολλούς εποίκους. Μετά βρίσκετε στις ΗΠΑ μερικούς

μαύρους εθνικιστές και τους πείθετε πως πρέπει να επιστρέφουν

στην πατρίδα τους την Αφρική, τη γη των προγόνων. Μετά,

τους ξεφορτώνετε στην Αφρική, αφού κάνετε την αντίστροφη

πορεία απ’ αυτήν που έκαμναν τα πλοία των παλιών δουλεμπό

157

ρων. Μετά, τους λέτε πως οφείλουν να εξοντώσουν τους Αφρικανούς

της Αφρικής, που «καταπάτησαν» τη γη των προγόνων.

(Σας θυμίζει τίποτα αυτό;). Μετά, τους φκιάχνετε μια πρωτεύουσα

και της δίνετε το αμερικάνικο όνομα Μονρόβια, προς τιμήν του

τότε Προέδρου των ΗΠΑ, Μονρόε. Και ούτω πως, διά μεταμοσχεύσεως,

φκιάχνετε αμερικάνικο κράτος στην Αφρική, χρησιμοποιώντας

σαν πρώτη ανθρώπινη ύλη απογόνους πρώην σκλάβων

Αφρικανών.

Επειδή η Λιβερία, η Χώρα της Ελευθερίας, η Χώρα της Επαγγελίας

για τους σκλαβωμένους μαύρους της Αμερικής, τους απογόνους

σκλάβων, έχει σαν κράτος περίπου την ίδια ηλικία μ’ αυτήν

του δικού μας, προτείνω την αδελφοποίηση των δύο κρατών, για

να δουλεύουν ανετότερα οι έλληνες εφοπλιστές. Δεν λέω πως η

Ελλάδα είναι κράτος του σωλήνα, όπως η Λιβερία, αλλά —όπως

και να το κάνουμε— στο φκιάξιμό της έβαλαν λιγάκι το χεράκι

τους οι Μεγάλες Δυνάμεις του καιρού εκείνου. TV εποχή που ο

Αμερικανός Φρανκενστάιν έφκιαχνε το αφρικανικό τέρας.

Σύντροφοι, και οι μαύροι μπορούν να σε κάνουν μαύρο στο

ξύλο εσένα τον άσπρο, όταν ασπρίσει το πορτοφόλι τους. Σύντροφοι,

η εκμετάλλευση δεν είναι πρόβλημα χρώματος της

επιδερμίδας. Ο ρατσισμός έχει και μια ανάποδη χρωματική όψη.

Υπάρχουν και μαύροι ρατσιστές, που ξεσήκωσαν όλα τα τερτίπια

των άσπρων. Η μαύρη, η πεινασμένη και διαρκώς φασίζουσα

Αϊτή βρίσκεται υπό αμερικανική επικυριαρχία Ο αντι-λευκός

μαύρος ρατσισμός εδώ έχει μια σαφέστατη αιτιολόγηση. Αλλά

δεν έχει καμιά αιτιολόγηση ο αντι-μαύρος, μαύρος ρατσισμός

των κατοίκων της Λιβερίας, που ρήμαξαν τους άλλους Αφρικανούς

εκεί γύρω. Οι μαύροι του «αυτεξούσιου» κράτους της Λιβερίας,

όντας μέχρι τις μέρες μας τοποτηρητές των Αμερικανών

στην Αφρική, είναι χειρότεροι από τα αφεντικά τους.

2. Το Κονγκό τον Λονμούμπα

Το Κονγκό, ένα πολύ μεγάλο σε έκταση και πάρα πολύ πλούσιο

σε φυσικούς πόρους τριπλό κράτος της Κεντροδυτικής Αφρικής,

στην αρχή ήταν ολόκληρο πορτογαλικό και στη συνέχεια ολόκληρο

γαλλικό. Τρόπος του λέγειν ολόκληρο, γιατί είναι τόσο

158

μεγάλη αυτή η περιοχή, που κανείς αποικιοκράτης δεν θα μπορούσε

να την κάνει ολόκληρη δική του.

Παρόλο που οι Πορτογάλοι βρίσκονταν εκεί από παλιά, από

τον 16ο αιώνα, το 1875 ο γάλλος εξερευνητής Σαβορνιάν ντε

Μπραζά, ούτε καν θα τους αντιληφθεί έτσι που είναι χαμένοι

μέσα στην απέραντη αφρικάνικη περιοχή. Αφού ο Μπραζά πρώτα

ξαναβαφτίσει και πει Μπραζαβίλ έναν οικισμό ιθαγενών, ώστε

να περισώσει από το θάνατο τουλάχιστον το όνομά του, θα στείλει

μήνυμα στους συμπατριώτες του, τους Γάλλους: Ελάτε να δείτε,

τους λέει, τι βρήκα εδώ πέρα. Θησαυρούς βρήκα. Και οι Γάλλοι

πήγαν, είδαν, θαύμασαν και το 1886 έκαναν το Κονγκό γαλλική

αποικία με τον πιο εύκολο τρόπο. Οι διακόσιες τόσες φυλές

των ντόπιων χαμπάρι δεν παίρνουν τι πηγαίνουν να σκαρώσουν

οι Γάλλοι. Ενώ οι φοβισμένοι Πορτογάλοι, που τους κυνηγούν

οι Αφρικανοί από παλιά, και τώρα τους κυνηγούν και οι Γάλλοι,

μαζεύονται στο νότιο τμήμα της περιοχής, που σήμερα λέγεται

Αγγόλα και παλιότερα λεγόταν Πορτογαλικό Κονγκό.

Υπάρχει όμως και Βελγικό Κονγκό. Αυτό, όπως θα δούμε, θα

προκύψει με έναν εντελώς τρελό τρόπο, πάλι με την παραίνεση

ενός εξερευνητή.

Επειδή το Κονγκό είναι πολύ μεγάλο και δεν μπορούν να το

ελέγξουν ολόκληρο, οι Γάλλοι περιορίζονται στην περιοχή δυτικά

του ποταμού Κονγκό, που θα ονομαστεί Γαλλικό. Το οποίο

το 1910 θα ενσωματωθεί οτη Γαλλική Ισημερινή Αφρική, μια

ευρύτερη αποικιακή γαλλική περιοχή που έχει διοικητική της

έδρα την Μπραζαβίλ. Το 1946 το Γαλλικό Κονγκό θα γίνει γαλλικό

υπερπόντιο έδαφος, το 1958 μισοαυτόνομη και το 1960

αυτόνομη δημοκρατία

Ανάμεσα στη μισοαυτονομία και την αυτονομία, το 1959, θα

αρχίσει το «αφρικανικό φεστιβάλ αίματος» στην πρωτεύουσα

Μπραζαβίλ του Γαλλικού Κονγκό. Πνεται σκοτωμός μεγάλος για

τη νομή της εξουσίας από τους ντόπιους φύλαρχους. Οι Γάλλοι

δεν δυσκολεύονται καθόλου να στρέψουν τον έναν κατά του άλλου.

Μέχρι που τελικά, ο άνθρωπος των Γάλλων, ο μαύρος παπάς

Γιουλού, που είναι αρχηγός του «ελεύθερου» κράτους, θα υποχρεωθεί

από τους ντόπιους εθνικιστές να παραιτηθεί το 1963.

Επιτέλους αρχίζουν να καταλαβαίνουν οι μαύροι πως οι Γάλλοι

δεν πήγαν εκεί κάποτε για να τους προσηλυτίσουν στο χριστια

159

νισμό, καθώς λέει ο πονηρός αβάς Γιουλού, και διά του χριστιανισμού

να τους εκπολιτίσουν, αλλά για να τους αρμέξουν κανονικότατα

Από το 1960 που το Γαλλικό Κονγκό θα γίνει ανεξάρτητο

κράτος, θα λέγεται Κονγκό σκέτα, ή Κονγκό-Μπραζαβίλ,

ή Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό επί το επισημότερον.

Ο μεγάλος χαμός θα γίνει στο άλλο Κονγκό, το πρώην Βελγικό,

το σημερινό Ζαΐρ. Εδώ ο θρυλικός Πατρίς Λουμούμπα, ο

πρώτος πρωθυπουργός της ελεύθερης, ομοίως από το 1960, χώρας,

δολοφονείται στις 17 Ιανουαρίου 1961 από τον Μοΐς Τσόμπε,

τον άνθρωπο των Βέλγων. Που προσπαθεί να αυτονομήσει την

επαρχία Κατάνγκα και στην πραγματικότητα να περισώσει κάτι

για τους μέχρι πριν από λίγο βέλγους αφέντες του.

Μέσα σε δύο χρόνια, από το 1961 που δολοφονείται ο

Λουμούμπα στο Ζαΐρ, πρώην Βελγικό Κονγκό, μέχρι το 1963

που ξεσπά η εξέγερση στο άλλο Κονγκό, το Γαλλικό, ή Κονγκό-

Μπραζαβίλ και αρκετά πριν εγκατασταθεί εκεί το 1970 καθεστώς

Λαϊκής Δημοκρατίας, ο μαύρος εθνικισμός θα φουντώσει

στην Αφρική κι από κεί θα κάνει ένα μεγάλο σάλτο και θα φτάσει

στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπου οι μαύροι, ως επιθετικοί Μαύρα

Πάνθηρες, αλλά και ως οπαδοί του ειρηνιστή πάστορα Μάρτιν

Λούθερ Κινγκ θα βγουν ξαφνικά στο προσκήνιο της αμερικάνικης

ιστορίας διεκδικώντας τη «μαυρίλα» τους, το περίφημο

«νεγκρίσμ», τη μαύρη πολιτιστική ιδιαιτερότητά τους.

Η ιστορία της «δεύτερης και ουσιαστικής απελευθέρωσης των

μαύρων» της Αμερικής αρχίζει, λοιπόν, στην Αφρική το 1961 με

τη δολοφονία του Λουμούμπα Μια φρικτή δολοφονία Κονγκολέζου

από Κονγκολέζο, θα κινητοποιήσει τους μαύρους όλου του

κόσμου, αλλά και τους λευκούς που έχουν μια στάλα συνείδησης

μέσα τους και δεν θεωρούν τους μαύρους σαν τον ελλείποντα

κρίκο μεταξύ πιθήκου και ανθρώπου. Επτά χρόνια μετά τη δολοφονία

του Λουμούμπα στο Ζαΐρ, πρώην Βελγικό Κονγκό, οι

ρατσιστές θα δολοφονήσουν στην Αμερική το 1968 τον μαύρο

ειρηνιστή πάστορα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Στο εξής, Λουμούμπα

και Κινγκ θα είναι το δίδυμο των Μαρτύρων και Ηρώων του

διεθνούς «νεγκρίσμ», της «μαυρότητας», ας το πούμε έτσι αδόκιμα

Στο λευκό ρατσισμό αρχίζει να αντιτάσσεται ένας μαύρος

ρατσισμός. Νεγκρίσμ σημαίνει σε τελική ανάλυση πως είναι σπουδαίο

πράγμα να είσαι μαύρος. Για ποιο λόγο; Μα, για τον ίδιο

160

λόγο που οι άλλοι πιστεύουν πως είναι σπουδαίο πράγμα να

είσαι άσπρος. Η βλακεία δεν έχει χρώμα Ούτε ο εθνικισμός.

Τα ρατσιστικά αίματα στην Αμερική είναι αναμμένα κυρίως

από το 1963, τη χρονιά που ο εμφύλιος πόλεμος στο Κονγκό-

Μπραζαβίλ, πρώην Γαλλικό Κονγκό, θα αρχίσει σιγά σιγά να

στρίβει προς τα αριστερά τη χώρα με τη βοήθεια και των Κουβανών.

Αυτή τη χρονιά εκδιώκεται βίαια από την εξουσία ο

μαύρος παπάς Γιουλού, άτυπος τοποτηρητής των Γάλλων, που

υποτίθεται πως έχουν εγκαταλείψει τη χώρα το 1960. Οι διάδοχοί

του, που το 1963 απαλλάσσονται από τον μαύρο παπά, συνεπώς

και από τους Γάλλους, που συνεχίζουν να ελέγχουν αφανώς

τη χώρα από το 1960, που υποτίθεται πως την εγκατέλειψαν,

το 1965 στρέφονται απότομα προς την ΕΣΣΔ, την Κίνα

και την Κούβα ταυτόχρονα Στην Αμερική γίνεται χαμός. Πάει,

λεν, ολόκληρη η Αφρική θα γίνει κομουνιστική. Δεν θα γίνει.

Ούτε το Κονγκό-Μπραζαβίλ θα γίνει, κι ας είναι Λαϊκή Δημοκρατία

από το 1970. Αλλο τι δηλώνεις και άλλο τι είσαι. Κυρίως

στην Αφρική -και στην Ελλάδα

Πάντως, με τη βοήθεια των κομουνιστικών χωρών το καθεστώς

του Κονγκό-Μπραζαβίλ θα γίνεται ολοένα και πιο ριζοσπαστικό

υπό την ηγεσία του Αμπρουάζ Νουμαζαλέ. Και το 1970

ο Νγκουαμπί θα ανακηρύξει τη χώρα σε Λαϊκή Δημοκρατία

Θα το κάνει όχι τόσο γιατί θέλει το πρώην Γαλλικό Κονγκό να

αποχτήσει κομουνιστικό καθεστώς, αλλά διότι βρίσκεται υπό την

προστασία όλων ανεξαίρετα των κομουνιστικών χωρών και θεωρεί

υποχρέωσή του να δείξει πως τους αγαπάει όλους. Πρόκειται

μάλλον για μια εκδήλωση αφρικανικής αβροφροσύνης προς τους

κομουνιστές όλου του κόσμου που συμπαθούν και υποστηρίζουν

το Κονγκό-Μπραζαβίλ, παρά για κομουνιστικοποίηση αυτής της

αφρικάνικης περιοχής.

Οι αριστεροί όλου του κόσμου, και όχι μόνο οι κομουνιστές,

θέτουν υπό την προστασία τους τον μαύρο εθνικισμό παντού

στον κόσμο, με την ελπίδα πως θα παίξει αποφασιστικό ρόλο

στο χτύπημα του καπιταλισμού στην αποικιακή του περιφέρεια

Αλλά δυστυχώς ο μαύρος εθνικισμός θα ασπρίζει ολοένα και περισσότερο,

στο μέτρο που ο κόκκινος κομουνισμός θα ξεθωριάζει

με ταχύτατους ρυθμούς. Ενώ οι κομουνιστές προσπαθούν να

χτυπήσουν τον καπιταλισμό στην περιφέρεια, οι καπιταλιστές

161

χτυπούν τον κομουνισμό στην καρδιά, που χτυπάει στη Μόσχα.

Θα αργήσουν να εξοντώσουν την Αρκούδα, αλλά τελικά

θα τα καταφέρουν. Θα αργήσουν, διότι πρέπει να έχουν το

νου τους και στις εξεγερμένες αποικίες, κυρίως στην Αφρική.

Όπου αναμένεται να γίνει ο μεγάλος χαμός το πρώτο μισό

του 21ου αιώνα Είναι τόσο μεγάλος ο υπόγειος πλούτος αυτής

της ηπείρου, που αποκλείεται οι ευρωπαίοι και οι αμερικανοί

άρπαγες να επιτρέψουν στους Αφρικανούς να τον οικειοποιηθούν

ολόκληρο μόνοι τους.

Οι Αφρικανοί, κομουνιστές, ψευτοκομουνιστές, εθνικιστές, ό,τι

και να ’ναι, από το 1960 και μετά δεν αστειεύονται καθόλου.

Παίρνουν φαλάγγι τους λευκούς αποικιοκράτες και τους αλλάζουν

τον αδόξαστο. Όμως, απ’ τη μια διώχνουν τους καταχτητές

αποικιοκράτες κι απ’ την άλλη τους ξαναφέρνουν σαν επενδυτές.

Το όπλο του χρήματος θα αποδειχτεί πιο αποτελεσματικό

από τα όπλα, η νεοαποικιοκρατία πιο ισχυρή από την αποικιοκρατία

ενώ το «νεγκρίσμ» εξασθενίζει ολοένα και περισσότερο,

έτσι που οι μαύροι, τουλάχιστον η μαύρη άρχουσα τάξη, ενσωματώνονται

με ταχύτατους ρυθμούς οτο καπιταλιστικό σύστημα

οργάνωσης της οικονομίας. Δεν είναι αρκετό να είσαι μαύρος

για να είσαι συμπαθής. Η άκριτη αγάπη μας για τους μαύρους

είναι κι αυτή μια μορφή ρατσισμού. Τους αγαπούμε περίπου όπως

αγαπούμε τα ζώα, εμείς οι ζωόφιλοι Και ονομάζουμε ρατσιστές,

εμείς οι διαφορετικού τύπου ρατσιστές, όσους δεν αγαπούν τα

μαύρα ζώα Λοιπόν, ας ενσωματωθούν οι μαύροι στο καπιταλιστικό

οικονομικό σύστημα, όπως ήδη άρχισε να γίνεται στις ΗΠΑ,

και τότε τα ξαναλέμε, σύντροφοι ευσυγκίνητοι Προς το παρόν,

πάντως, κάνουμε πολύ καλά που αγαπούμε τους πάσχοντες, αλλά

μόνο τους πάσχοντες μαύρους. Έχουν ανάγκη από προστασία

όπως όλοι οι πάσχοντες.

Βέβαια, και οι Σοβιετικοί χρησιμοποίησαν το όπλο του χρήματος.

Αλλά βοηθούν τόσο πολλούς σε τόσο πολλές χώρες, μέχρι

και μας τους έλληνες κομουνιστές βοηθούσαν, που ήταν φυσικό

να καταρρεύσουν οικονομικά και γι’ αυτό το λόγο μεταξύ πολλών

άλλων. Δύσκολο πράγμα να ταΐζεις τους γραφειοκράτες

■ψευτοκομουνιστές όλου του κόσμου, μαύρους και άσπρους, αυτούς

που το παίζουν κομουνιστές για να πάρουν, λέει, εν καιρώ

την εξουσία Ποιον καιρό; Τον κακό τους τον καιρό! Γίνεται να

162

πάρουν την εξουσία ράθυμοι γραφειοκράτες, που όλη μέρα μασούν

επαναστατικά;

Το άλλο Κονγκό, το μεγάλο, αυτό που οι Γάλλοι το άφησαν

στην μπάντα γιατί δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα σ’ αυτήν

την τεράστια περιοχή της Κεντροδυτικής Αφρικής, το σημερινό

Ζαΐρ, αυτό που στο βόρειο τμήμα του διασχίζεται απ’ τον

Ισημερινό, απ’ το 1885 μέχρι το 1908 ονομαζόταν Ελεύθερο

Κράτος του Κονγκό. Το 1908 το Ελεύθερο Κράτος του Κονγκό,

που λέγεται ελεύθερο, ίσιος γιατί είναι ελεύθερο από αποικιοκράτες

επισήμως, όχι όμως και ανεπισήμως, θα γίνει επισήμως

βελγική αποικία Τη χρονιά αυτή ο βασιλιάς του Βελγίου Λεοπόλδος

Β', ιδιοκτήτης ο ίδιος προσωπικά του Ελεύθερου Κράτους

του Κονγκό, το κληροδοτεί με διαθήκη στους υπηκόους του. Σου

λέει, εγώ πεθαίνω όπου να ’ναι, ας πάρει το κράτος την προσωπική

μου περιουσία στην Αφρική, αυτήν που κατέχω προσωπικά

ως ιδιώτης και όχι ως βασιλιάς από το 1885, για 23 χρόνια

Κι έτσι προκύπτει το 1908 το Βελγικό Κονγκό, το σημερινό

Ζαΐρ, που βρίσκεται δίπλα στο αρχαιότερο του, το Γαλλικό

Κονγκό, το σημερινό Κονγκό - Μπραζαβίλ απ’ την άλλη μεριά

του ποταμού Κονγκό και μέχρι κάτω την Αγγόλα Που κι αυτή

Κονγκό είναι. Το πρώτο χρονολογικά Κονγκό. Το άλλο όνομα

της Αγγόλα είναι Πορτογαλικό Κονγκό. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει

πως οι πρώτοι εξερευνητές ολόκληρης αυτής της πολύ

πλούσιας περιοχής της κεντροδυτικής Αφρικής ήταν οι δαιμόνιοι

Πορτογάλοι, ένας μικρός σαν τους Έλληνες αλλά σπουδαίος

λαός εξερευνητών και θαλασσοπόρων.

Όταν οι Πορτογάλοι έφτασαν εκεί τον 16ο αιώνα, βρέθηκαν

ξαφνικά στην καρδιά ενός ισχυρού αφρικανικού βασιλείου με το

όνομα Τιό. Ο βασιλιάς Μακόκο με τ’ όνομα θα τους εκδιώξει κι

αυτοί θα παν νοτιότερα, για να στρογγυλοκαθήσουν από τότε

στην περιοχή της σημερινής Αγγόλα, τη νοτιότερη μεριά του αθροίσματος

των εδαφών των τριών Κονγκό, του Γαλλικού, του Βελγικού

και του Πορτογαλικού. Που από γεωλογικής απόψεως είναι

μια ενιαία, τεράστια περιοχή. Ωστόσο οι Πορτογάλοι, που

δεν έχουν οργανώσει ακόμα συστηματικά την αποικία τους, κάθε

τόσο μπαίνουν στις περιοχές που ελέγχει ο βασιλιάς Μακόκο

και του δημιουργούν προβλήματα Σκοπεύουν να βάλουν στο χέρι

ολόκληρη την τεράστια περιοχή, αλλά μέχρι να τη βάλουν κι

163

νούμενοι ράθυμα, τους προλαβαίνουν οι Γάλλοι, που έρχονται

εδώ με καθυστέρηση περίπου τριών αιώνων σε σχέση με τους

Πορτογάλους.

Το Βελγικό Κονγκό θα είναι βελγικό μέχρι το 1960 που θα

αποχτήσει την ανεξαρτησία του και θα πάρει το σημερινό του

όνομα, Ζαΐρ. Που στη ντόπια αφρικανική γλώσσα σημαίνει μεγάλο

ποτάμι. Έτσι έλεγαν οι ιθαγενείς (ντόπιοι σημαίνει η λέξη

στην καθαρεύουσα) τον μεγάλο ποταμό Κονγκό, τον μεγαλύτερο

στον κόσμο μετά τον Αμαζόνιο.

Οι πηγές του ποταμού Κονγκό χώνονται βαθιά μέσα στο νότιο

Σουδάν. Ψάχνοντας για τις κρυμμένες πηγές ο εξερευνητής Στάνλεϋ

περπατάει ατέλειωτα χιλιόμετρα και παντού σκοντάφτει σε

διαμάντια, σε χρυσάφι, σε άλλα περίεργα μέταλλα και βουλιάζει

σε λακούβες με πετρέλαιο, που αναβλύζει από μόνο του. Βλέποντας

τους ιθαγενείς παντελώς αδιάφορους γι’ αυτόν τον πλούτο,

λέει να δώσει σήμα στην Ευρώπη για την ύπαρξη εύκολης

λείας. Ο βασιλιάς του Βελγίου Λεοπόλδος Β' πιάνει το εμπορικό

σήμα Και καθώς εκτός από βασιλιάς είναι κι ένας μεγάλος μπίζνεσμαν,

όπως όλοι οι βασιλιάδες, μαζεύει μερικούς φίλους και

τους στέλνει στην περιοχή που του υπέδειξε ο εξερευνητής για

να φκιάξουν εκεί κράτος IX. Οχι για λογαριασμό της πατρίδας

τους, του Βελγίου, ή κάποιου άλλου κράτους, αλλά για προσωπικό

λογαριασμό του βασιλιά. Παίρνουν, λοιπόν, οι έμποροι φίλα

του βέλγου βασιλιά το ευρωπαϊκό (γαλλικό) όνομα του ποταμού

Κονγκό, του Ζαΐρ όπως τον έλεγαν οι ντόπιοι, βάζουν μπροστά

το επίθετο ελεύθερο για να δείξουν πως δεν το απόσπασαν από

κανέναν προηγούμενο αποικιοκράτη, και το φρέσκο IX κράτος

βαφτίζεται Ελεύθερο Κράτος του Κονγκό. Τέτοια χοντρή πλάκα

με την αποικιοκρατία εκείνον τον καιρό στην Αφρική, τότε που

δέναν, όχι τα σκυλιά με τα λουκάνικα, αλλά τις τίγρεις με τους

σπάγγους.

Επειδή η οργανωμένη, η κρατική αποικιοκρατία δεν προλάβαινε

να στήνει αποικίες, ένα μέρος της δουλειάς το πέρασε σε

ιδιώτες, κατά προτίμηση βασιλιάδες, που ξέρουν απ’ αυτά. Καταλάβατε

γιατί ο καπιταλισμός δίνει τόση σημασία στην ιδιωτική

πρωτοβουλία; Αν δεν το καταλάβατε, θα το καταλάβετε τώρα

που θα μάθετε πως, απ’ όλες τις αποικίες, μόνο στο Ελεύθερο

Κράτος του Κονγκό οι ιδιώτες ιδιοκτήτες είχαν το δικαίωμα να

164

ακρωτηριάζουν τους απείθαρχους ιθαγενείς. Δεν τους εκτελούοαν,

διότι η εκτέλεση προϋποθέτει κράτος που διατάσσει το

θάνατο. Ο θάνατος κάποιου με ιδιωτική πρωτοβουλία δεν είναι

εκτέλεση, είναι δολοφονία, έστω και αν ο δολοφόνος είναι βασιλιάς.

Δυστυχώς ο βασιλιάς Λεοπόλδος, που στην Αφρική ενεργεί

σαν ιδιώτης, δεν μπορεί να καταφύγει σε κανένα από τα

κλασικά άλλοθι της θεσμοθετημένης κρατικής βίας. Κι έτσι καταφεύγει

στον ακρωτηριασμό, προκειμένου να μην υποχρεωθεί

να σκοτώσει, αφού δεν το δικαιούται

Δεν λέγεται τι φίδι κολοβό ήταν εκείνος ο καλός χριστιανός,

ο βασιλιάς του Βελγίου Λεοπόλδος. Αυτός που έδωσε το όνομά

του στην πόλη Λεοπολντβίλ, σήμερα Κινσάσα, πρωτεύουσα του

Ζαΐρ. Που βρίσκεται ακριβώς απέναντι απ’ την Μπραζαβίλ, στην

άλλη όχθη, τη βορειοδυτική, του ποταμού Κονγκό, σ’ ένα άλλο

κράτος, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Που ο θεός του

προφήτη Σιμόν Κιπάνγκου να την κάνει και λαϊκή και δημοκρατία.

Βέβαια, δεν ξέρετε τον προφήτη Κιπάνγκου. Και γιατί

να τον ξέρετε, άλλωστε; Δεν ανήκετε ούτε στη φυλή των Πυγμαίων

του Κονγκό, ούτε την κονγκολέζικη γλώσσα σουαχίλι μιλάτε.

Ανήκετε στην ένδοξη, μη αφρικανική φυλή των Ελλήνων.

Ο Κιπάνγκου, που λέτε, ήταν ένας κονγκολέζος χριστιανός

παπάς, που δεν πρόλαβε καλά καλά να υπηρετήσει τον αληθινό

θεό και σκάρωσε έναν ψεύτικο. Έφκιαξε δηλαδή μια δική του

θρησκεία με ανάμιξη χριστιανισμού και ντόπιου παγανισμού. Σου

λέει ο άνθρωπος, μόνο οι βασιλιάδες θα φκιάχνουν IX αποικίες;

Κάτσε να φκιάξω κι εγώ έναν IX θεό και να τον αμολύσω

εναντίον των αποικιοκρατών, για να τρέχουν και να μη σώσουν.

Δεν λέγεται τι τράβηξαν οι αποικιοκράτες με το φρέσκο χριστιανοειδωλολάτρη

Θεό. Που υπάρχει ακόμα και είναι ο τρίτος

κατά σειράν προτιμήσεως μετά το θεό των καθολικών και το

θεό των προτεσταντών. Ο θεός των ορθοδόξων δυσκολεύεται

στα τροπικά κλίματα Εδώ δυσκολεύεται στην εύκρατη Λάρισα

και δεν θα δυσκολευτεί στο τροπικό Κονγκό; Λαρισαίοι κονγκολέζοι

και λοιποί ελληνοαφρικανοί ανθρωποφάγοι χριστιανοί, ο

θεός της αγάπης μαζί σας.

Στη διάρκεια τόσο της ιδιωτικής όσο και της κρατικής κατοχής

του Κονγκό από τους Βέλγους, ο ντόπιος πληθυσμός απ’ τα

τριάντα εκατομμύρια πέφτει στα οχτώ. Τόσοι εργάτες χρειάζο

165

νταν στους αποικιοκρατίες, σε τόσους ιθαγενείς επιτρέπουν να

ζουν. Φυσικά, δεν σκοτώνουν τους παραπανίσιους. Απλώς, φροντίζουν

να πέσει ο μέσος όρος ζωής στα πενήντα. Η χώρα με τα

περισσότερα είδη εντόμων στον πλανήτη εύκολα ελέγχει τις

γεννήσεις διά του θανάτου, με πολύ απλό τρόπο: Μοιράζοντας

κουνουπιέρες σ’ αυτούς που πρέπει να ζήσουν. Ευτυχώς να λες

που και οι πεταλούδες έντομα είναι. Στο Κονγκό υπάρχουν τα

περισσότερα και λαμπερότερα είδη πεταλούδας που μπορεί να

βρει κανείς στον πλανήτη. Πετούν κατά σμήνη, που συχνά καλύπτουν

το φως του τροπικού ήλιου. Και δημιουργούν πολύχρωμα,

ξωτικά σκίαστρα Για όποιον Ευρωπαίο αντέχει το τροπικό

κλίμα, το Κονγκό είναι μια μαγευτική χώρα

3. Η Αγγόλα βρίσκεται στη Βραζιλία!

Η Αγγόλα (γράφεται και Αγκόλα) ανακαλύφθηκε το 1415 ή το

1476; Αν ανακαλύφθηκε το 1415, τότε δεν την ανακάλυψαν οι

Πορτογάλοι, αλλά άγνωστοι τυχοδιώκτες. Αν όμως ανακαλύφθηκε

ή ξαναανακαλύφθηκε το 1476, τότε σίγουρα την ανακάλυψαν ή

την ξαναανακάλυψαν οι Πορτογάλοι. Δηλαδή ο πορτογάλος εξερευνητής

Ντιόγκο Καν.

Όμως θα χρειαστεί ένας αιώνας για να συνειδητοποιήσουν

οι Πορτογάλοι πως η Αγγόλα είναι «δική τους» και να στείλουν

το 1574 τον Πάολο Ντιάζ ντε Νοβάες να την κάνει πορτογαλική

αποικία. Η Αγγόλα ανακαλύφθηκε πριν απ’ την ανακάλυψη

της Αμερικής το 1492. Και είναι αυτή ακριβώς η μεγάλη

ανακάλυψη, η ανακάλυψη της Αμερικής, η πιο μεγάλη απ’ όλες,

που θα δώσει στους Ευρωπαίους να καταλάβουν πόσο σημαντικές

από οικονομικής απόψεως είναι οι ανακαλύψεις πλούσιων

και άγνωστων περιοχών της γης, που μπορούν να τις εκμεταλλεύονται

μ’ όλη τους την άνεση και χωρίς χριστιανικές τύψεις.

Πρώτον γιατί οι πολιτισμοί τους ήταν πολύ διαφορετικοί απ’

τον δικό τους και δεύτερον διότι οι εν λόγω πολιτισμοί ουδεμία

σχέση έχουν με τον φιλάνθρωπο και εξανθρωπιστικό χριστιανισμό,

που αν δεν έκαμνε σκόντο στη φιλανθρωπία κατά τα αφρικανικά

ανθρωποφαγικά πρότυπα, Αναγέννηση δεν θα υπήρχε.

Διότι η Αναγέννηση, ένα πνευματικό και πολιτιστικό γεγο

166

νός που επιχειρεί να αναγεννήσει το ελληνικό πνεύμα και το

ελληνικό ήθος, θα ήταν αδύνατη χωρίς τον πλούτο που σωρεύεται

στην Ευρώπη με αρπαγή, μετά την ανακάλυψη της Αμερικής

και πριν απ’ αυτήν της Μαύρης Αφρικής, όπως λέγεται η

Αφρική η ευρισκόμενη κάτω από τις περιοχές όπου κατοικούν

Αραβες, που δεν είναι μαύροι.

Βέβαια, η Μαύρη Αφρική είναι γνωστή από την ελληνική

αρχαιότητα, όμως λευκοί εισχωρούν και εγκαθίστανται σ’ αυτήν

μόνο από τον 16ο αιώνα και μετά. Δηλαδή από την εποχή

που αρχίζει να κυοφορείται η αποικιοκρατία Κανείς Ευρωπαίος

δεν θα προτιμούσε για τις τουριστικές εξορμήσεις του τη Μαύρη

Αφρική, σε μια εποχή που ούτε Λαντ Ρόβερ είχε στη διάθεσή

του, ούτε αιρ κοντίσιον. Είναι, λοιπόν, ο πλούτος της Αφρικής

που έφερε κοντά της τους Ευρωπαίους, και όχι οι εξωτικές

ομορφιές της. Αυτές θα αξιοποιηθούν πολύ αργότερα από το

1574, που οι πάντα ριψοκίνδυνοι Πορτογάλοι έρχονται και εγκαθίστανται

στην κατάμαυρη Κεντρική Αφρική.

Αλλωστε, κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι το γεγονός πως η

αρχή της Αναγέννησης τοποθετείται στο 1492, τη χρονιά που ο

Κολόμβος ανακαλύπτει την Αμερική, 16 χρόνια μετά την ανακάλυψη

της Αγγόλα Μπορούμε να πούμε πως η ανακάλυψη της

Αγγόλα σημαδεύει την ανακάλυψη της αποικιοκρατίας από τους

Ευρωπαίους και η ανακάλυψη της Αμερικής τη συνειδητοποίηση

της οικονομικής σημασίας που έχουν τα μέχρι τότε άγνωστα

στους Ευρωπαίους, πέραν της γηραιός ηπείρου ευρισκόμενα

εδάφη, αυτά ακριβώς που θα επιτρέψουν στη γριά να κάνει ένα

καλό λίφτινγκ, που διατηρεί ακόμα νεανικό το πρόσωπό της.

(Αν οι Έλληνες, εκτός απ’ το χριστιανισμό, που τον έχουν ανακαλύψει

προ πολλού, ανακαλύψουν κάποτε και την Ελλάδα και

αν κάθε περιοχή της Ελλάδας πάψει να αντιμετωπίζει σαν αποικίες

τις άλλες περιοχές της Ελλάδας, τότε ενδέχεται η Αναγέννηση

να φτάσει κάποτε και στην Ελλάδα).

Όπως και να ’ναι, χρειάστηκε η επέμβαση του δημιουργού

του στρουκτουραλισμού Κλωντ Λεβί-Στρως για να συνειδητοποιήσουμε

πως δεν υπάρχουν προνομιούχοι πολιτισμοί και πως

μόνο σε προκατάληψη οφείλεται η αντιμετώπιση σαν προνομιακού

του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που είναι ελληνικός και χριστιανικός

στη βάση του. Αν κάθε πολιτισμό τον αντιμετωπίσεις

167

σαν μια αυτάρκη δομή (στρουχτούρα) τότε δεν μπαίνει πρόβλημα

σύγκρισης. Και αν τους μη χριστιανικούς πολιτισμούς τους απαλλάξεις

από την ψευδοϊοτορικότητα που επιβάλλουν οι λεγάμενες

«ιστορικές θρησκείες» (ιουδαϊσμός, χριστιανισμός, μουσουλμανισμός)

που η κάθε μια αντιμετωπίζει την ιστορία με τον δικό της,

κατ’ ουσίαν ανιστορικό, καθότι αποκαλυπτικό (του θεϊκού σχεδίου)

τρόπο, τότε μέσα απ’ το στρουκτουραλισμό μπορείς να

επανασυνδέσεις όλους τους πολιτισμούς σε μια πραγματικά παγκόσμια

ιστορία, παντελώς άσχετη με θεούς και δαίμονες.

Ο Αντώνης Λιάκος ασφαλώς θα συμφωνήσει με την παραπάνω

άποψη. Και, βέβαια, δεν θα περίμενα να συμφωνήσει ο

Κώστας Ζουράρις, που θα πληρώνει εφ’ όρου ζωής τις συνέπειες

που έχουν για την ματαίως πλούσια γνώση του οι παντελώς

αυθαίρετες και έξω από κάθε λογική τομές που επιφέρουν

στον ενιαίο και πανανθρώπινο ιστορικό χρόνο οι κάθε είδους

και μορφής επεμβάσεις του Θεού στον ιστορικό χρόνο. Μα, κύριοι,

ο χριστιανισμός δεν είναι παρά μια κλειστή δομή (με τη δική

του κλειστή ιστορία), που μάταια αγωνίζεται δυο χιλιάδες χρόνια

να την ανοίξει σε παγκόσμιο επίπεδο. Αλλά και αν την ανοίξει

κάποτε, ας πούμε προς την υποδειγματικά αντιχριστιανική Κίνα

του ενός δισεκατομμυρίου διακοσίων εκατομμυρίων κατοίκων,

τι θα γίνει με τον προχριστιανικό ιστορικό χρόνο; Ειλικρινά σας

λυπάμαι. Παριστάνετε και τους ανθρωπιστές από πάνω. Ίσως

να είστε πράγματι, μόνο που κόβετε τον ανθρωπισμό στα δικά

σας, τα βολικά για σας μέτρα Κι αφήνετε έτσι ανοιχτή την πόρτα

για να εισβάλει στη δική σας κλειστή δομή ο ρατσισμός. Ποτέ

δεν θα δεχτείτε το σχεδόν αυτονόητο: Πως κάθε θρησκεία είναι

παγανισμός στον κρυφό της πυρήνα και κάθε παγανισμός είναι

πνευματικός τόσο, όσο και η πιο πνευματική θρησκεία, όπως

λέει ο Μιρσέα Ελιάντ. Συνεπώς δεν τίθεται πρόβλημα επαναχρονολόγησης

της ιστορίας, για μόνο το λόγο πως ο Θεός κατέβηκε

κάποτε στη γη για να την στρέψει προς άλλη κατεύθυνση.

Πάρτε για παράδειγμα τη διαβολική βραζιλιάνικη σάμπα και

το βέβηλο καρναβάλι του Ρίο. Και τα δυο μεταφέρθηκαν στη

Βραζιλία απ’ τους μαύρους της Αγγόλα Οι Πορτογάλοι καταχτητές

της Βραζιλίας φέρνουν εκεί σκλάβους μόνο απ’ τη «δική»

τους Αγγόλα Το καρναβάλι από αμιγώς θρησκευτική - παγανιστική

γιορτή που είναι στην Αγγόλα, στη Βραζιλία, τη μόνη χώρα

168

της Λατινικής Αμερικής όπου οι αφρικανικής καταγωγής μαύροι

τείνουν να γίνουν πλειοψηφία, θα πάρει έναν χαρακτήρα

βαθύτατα βιωματικό, καθαρτικό και μυητικό, που ξεπερνάει κατά

πολύ την δυτική έννοια της διασκέδασης.

Στην πραγματικότητα το καρναβάλι του Ρίο είναι μια θρησκευτική

τελετουργία, όχι μια κοσμική γιορτή. Τόσο σοβαρή, τόσο

βαθιά πνευματική, που ποτέ καμιά χαζοχαρούμενη χριστιανική

λαϊκή γιορτή δεν θα μπορέσει να πλησιάσει έστω και κατ’ ελάχιστον

το πνευματικό και το αισθητικό μεγαλείο της. Πρέπει να

έχεις χορέψει σάμπα, έστω στη δυτική της παραλλαγή, για να

καταλάβεις τι μπορεί να σημαίνει για τα κύτταρα ολόκληρου

του σώματός σου αυτός ο συγκοπτόμενος ρυθμός. Η σάμπα δεν

είναι ερωτικός, είναι θρησκευτικός χορός. Και η ερωτική ταραχή

που πάντα προκαλεί, έρχεται μέσα απ’ τον εγγενή της σαμανισμό,

που ο Μπερξόν ωστόσο θα τον περιγράψει, με όρους λιγότερο

μεταφυσικούς, σαν την τέλεια «συγχορδία» που προκαλεί

η συνήχηση του ενστίκτου, της διαίσθησης, του συναισθήματος

και της νόησης. Το «πήδημα» στο οποίο θα καταλήξει αυτή η

τελετή έχει κάτι απ’ τον ταντρικό βουδισμό, το ύψιστο ιδανικό

και το τελικά ζητούμενο του οποίου είναι ένα πέρασμα στη νιρβάνα

μέσα απ’ την ερωτική πράξη, έχει κάτι απ’ τον ζεν βουδισμό,

το ύψιστο ιδανικό του οποίου είναι η κυριολεκτική κατάργηση

των ορίων ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο.

Ο Λόρκα μελετώντας την έννοια του «ντουέντε» (δαιμόνιο

θα το λέγαμε εμείς, χωρίς να κυριολεκτούμε) δεν κάνει τίποτα

άλλο από το να ανιχνεύει την «υλιστική πνευματικότητα» όπως

την περιγράφει η κβαντομηχανική και όπως την ξέρουν εμπειρικά

οι ζεν βουδιστές, αυτοί που μπορούν και σπαν δέκα τούβλα

με το κεφάλι, μετατρέποντας κάποια κύτταρα του σώματός τους

σε ενέργεια, με τον τρόπο που περιγράφει η πυρηνική φυσική.

Τα μεταφυσικά, λοιπόν, δεν είναι πνευματικά με μια έννοια χριστιανική,

είναι «τα μετά τα φυσικά» του Αριστοτέλη: φυσικά

των οποίων τη φύση ακόμα ερευνούμε. Χορέψτε σάμπα με τον

αρμόζοντα τρόπο και θα καταλάβετε καλύτερα. Κυρίως όταν

καταλήξετε στο κρεβάτι για να λατρέψετε το Θεό ταυτόχρονα

με το Σατανά, χωρίς ηλίθιες μανιχαϊστικές διακρίσεις και με τον

τρόπο που περιγράφει την κατάσταση ο Ζωρζ Μπατάιγ στον

Ηλιακό πρωκτό, στη Μαντάμ Εντοναρντά και κυρίως στην Ιστο

169

ρία του ματιού και ο Τόμας Μαν, πολύ περιοοόχερο φιλοσοφημένα,

στο Δόχτορ Φάουοτους, όπου ο ήρωας Αντριάν Λέβερκιν

διαγράφει και το τελευταίο ίχνος ορίου ανάμεσα στο καλό και

το κακό. Το κεφάλι μας είναι πάντα το κεφάλι του Ιανού.

Όλα αυτά είναι αδύνατον να γίνουν νοητά χωρίς τη βοήθεια

του Κλωντ Λεβί-Στρως, του ανθρώπου που μας δίδαξε πως η

ηθική εισβάλλει στη δομή μόνο με το σπάσιμό της. Από μόνη

της μια δομή δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή, με μια έννοια ηθική.

Είναι όμως καλή ή κακή με μια έννοια αισθητική. Και ιδού το

μεγάλο θαύμα: Η ηθική γίνεται αισθητική και η αισθητική δεν

είναι παρά ηθική. Η αισθητική δεν είναι μόνο η ηθική του μέλλοντος,

όπως λέει ο Νίτσε, είναι και του παρόντος. Υπάρχει στην

πέραν του καλού και του κακού ταυρομαχία, όπως λέει ο Λόρκα

Μόνο ένας ουσιαστικά βάρβαρος θα μπορούσε να χαρακτηρίσει

βάρβαρο θέαμα αυτή την αραβικής καταγωγής θρησκευτική

τελετή της αναμέτρησης του ανθρώπου με τη φύση. Ταυρομαχία,

άλλωστε, είναι και το αραβογενές φλαμένκο, και στη

μουσική και στη χορευτική του παραλλαγή. Και η ταυρομαχία

δεν είναι παρά φλαμένκο, θα πει ο Λόρκα Ένα φλαμένκο που

συνδέεται συμβολικά με τις άλλες δυο παραλλαγές, τη μουσική

και τη χορευτική, με το «ολέ». Πρόκειται για επιφώνημα από

τη μεριά του θεατή ή του ακροατή, διά του οποίου δηλώνεται

με ακρίβεια η στιγμή που ο εκτελεστής επιτυγχάνει το «ντουέντε»,

την επαφή με το «δαιμόνιο».

Υπάρχει και στη σάμπα ντουέντε. Υπάρχει και στο σεξ. Είναι

η κορύφωση της κραυγής τη στιγμή του οργασμού, στην περίπτωση,

βέβαια, που το σεξ δεν αντιμετωπίζεται σαν σπορ, δεν

είναι διασκέδαση, ούτε ανούσια και ανηδονική αναπαραγωγική

λειτουργία Ντουέντε υπάρχει εν τέλει σε κάθε τέχνη. Υπάρχει

παντού εκτός απ’ τις πνευματικές περιοχές που ελέγχει ο χριστιανισμός.

Που, ξορκίζοντας αδιάκοπα τα κακά δαιμόνια, πέταξε

στα σκουπίδια και το σωκρατικής καταγωγής «δαιμόνιο».

Πιο σωστά, το απομόνωσε, το μεγέθυνε και το προήγαγε σε

Δαίμονα.

Η σάμπα θα απασχολήσει μια μεγάλη ομάδα εθνολόγων και

εθνομουσικολόγων. Που σχεδόν όλοι τους θα επισημάνουν τα κοινά

σημεία της με το φλαμένκο και την «σπορτίφ» παραλλαγή του,

την ταυρομαχία Η σάμπα είναι δοξολογία της εξ ορισμού αντι-

170

μανιχαϊστικής και «ανήθικης» φύσης. Κατάγεται από την Αφρική.

Από ’κεί κατάγεται και το φλαμένκο και η ταυρομαχία. Και

τα δυο τα έφεραν στην Ισπανία οι Αραβες. Που τα παρέλαβαν,

σε μια μορφή πιο στοιχειώδη, από τη Μαύρη Αφρική.

Ο μαύρος χριστιανός παπάς Σιμόν Κιπάνγκου θα τους τη

φέρει άγρια των χριστιανών Πορτογάλων. Και δι’ αυτών η ταραχή

θα επεκταθεί σε όλους τους άλλους αποικιοκράτες. Ο Κιπάνγκου

δεν καταλαβαίνει από μανιχαϊστική ηθική και δεν κάνει

καμιά διάκριση ανάμεσα στο καλό και το κακό. Κι έτσι, σε

μια επαρχία του Ζαΐρ, που στη γλώσσα σουαχίλι λέγεται Σάμπα,

γνωστή περισσότερο σαν Κατάνγκα, ανάμεσα στο πρώην

Βελγικό Κονγκό και την Αγγόλα, που λέγεται και Πορτογαλικό

Κονγκό, θα δημιουργήσει μια θρησκεία με βάση τη... σάμπα, που

ίσως χρωστάει το όνομά της στην επαρχία Σάμπα. Ολέ! Πρόκειται

για μια χριστιανικότατη κατά τα άλλα θρησκεία, με βάση

όμως αισθητική και όχι ηθική. Μια χορευτική θρησκεία Που

λατρεύει όλους τους χριστιανούς Αγίους, συν μερικούς ακόμα

παγανιστικής καταγωγής. Ολέ Κιπάνγκου!

Αν και ο χορός σάμπα ορθογραφείται διαφορετικά από το

τοπωνύμιο Σάμπα, η ανορθογραφία δεν πρέπει να μας μπερδεύει,

διότι στις άγραφες αφρικανικές γλώσσες δεν μπαίνει πρόβλημα

ορθογραφίας, ενώ τα φωνήματά τους παραλλάσσονται

εύκολα αν μετατραπούν σε φωνήματα και στη συνέχεια σε γραφήματα

μιας ευρωπαϊκής γλώσσας. Αν, λοιπόν, οι χριστιανοί δεν

μάθουν να χορεύουν σάμπα, με την προσδοκία πως θα ενεργοποιηθεί

ο ηδονοπαραγωγός τους μηχανισμός, καλύτερα να ετοιμάζονται

από τώρα να παραστούν σε έναν αξιοπρεπή, εύχομαι,

θάνατο της θρησκείας τους, που πολλά προσέφερε στον κόσμο,

εκτός από ένα: Την αγάπη για την ηδονή στην πιο απλή και

προσιτή της μορφή.

Διάολε, εκτός απ’ τον πάπα και τον πατριάρχη υπάρχει και

ο Κιπάνγκου. Που δεν είναι καθόλου αστεία υπόθεση. Η θρησκεία

του καλπάζει στην Αφρική. Και διά της «αφρικανικής»

Βραζιλίας, και στην Αμερική. Το αστείο σ’ αυτή την υπόθεση

είναι πως τη... μουσικοχορευτική θρησκεία Κιπάνγκου την υιοθέτησαν

και πολλοί Πορτογάλοι. Που έτσι κι αλλιώς είχαν πάντα

τα χριστιανικά τους χάλια Είναι τόσο κακοί καθολικοί, όσο καλοί

είναι οι γείτονές τους Ισπανοί. Ο πορτογαλικός καθολικισμός

171

είναι οχεδόν απροκάλυπτος παγανισμός. Ίσως οι Πορτογάλοι

επηρέασαν τους σαμπίστας της Βραζιλίας, περισσότερο από όσο

οι σαμπίστας της Βραζιλίας τους Πορτογάλους. Ίσως οι και ολίγον

μογγολικής καταγωγής Πορτογάλοι, οι τόσο ευδιάκριτοι εθνολογικά

από τους γείτονες Ισπανούς, να βρέθηκαν στο αφροασιατικό

τους στοιχείο μεταναστεύοντας στην Αγγόλα, στη γειτονική

Μοζαμβίκη και κυρίως τη μακρινή Βραζιλία, τη γεμάτη

απογόνους Αγγολέζων. Αλλωστε, ανάμεσα στους ιθαγενείς της

Αγγόλα, κυρίους αυτούς της φυλής των Μπουνιού, και τους

πορτογάλους εποίκους δημιουργήθηκαν τόσο στενές σχέσεις απ’

τις πολλές επιμιξίες, που ο βίαιος χωρισμός τους τον Ιούλιο του

1974, που η Αγγόλα γίνεται ανεξάρτητο κράτος και μάλιστα

μαρξιστικό-λενινιστικό, παρακαλώ, ήταν πολύ οδυνηρός για τους

απλούς, τους ταπεινούς ανθρώπους, που ξέρουν να μπερδεύουν

και αίματα και πολιτισμούς.

Ίσως να μην το ξέρετε, αλλά η Αγγόλα σήμερα είναι Λαϊκή

Δημοκρατία. Μάλιστα, η σημαία της έχει το πιο παράξενο «σφυροδρέπανο»

που θα μπορούσε να υπάρξει Ένα ημικυκλικό γρανάζι

που ενέχει θέση δρεπανιού και ένα σπαθί που το τέμνει στην κάτω

μεριά, και που ενέχει θέση σφυριού. Βρίσκω τον συμβολισμό εντελώς

σαμπιστικό. Ολέ, μαρξίστας-λενινίστας Αγγολίστας! Σαμπίστας

κομουνίστας, καταλαβαίνω καλά γιατί αναπτύξατε τόσο στενές

σχέσεις με την ρουμπίστα, μαμπίστα, κονγκίοτα Κούβα του Κάστρο.

Σάμπα εσείς, ρούμπα, μάμπο, κόνγκα οι άλλοι. Σοσιαλισμός

μουσικοχορευτικός. Όπως αρμόζει σε ανθρώπους που σέβονται και

το πάνω και το κάτω κεφάλι και αναγνωρίζουν τη σημασία των

μεταξύ τους στενών σχέσεων. (Ούτε το πάνω κεφάλι δουλεύει καλά,

αν δεν δουλεύει εξίσου καλά το κάτω, ούτε το κάτω μπορεί να

ξεφύγει απ’τον κοινόχρηστο για όλα τα ζώα προορισμό του, αν

το πάνω δεν το καθοδηγεί αδιάκοπα).

Πεντακόσια χρόνια έμειναν στην Αγγόλα οι Πορτογάλοι.

Οχτακόσια έμειναν οι Αραβες στην Ισπανία και μόνο τετρακόσια

οι Τούρκοι στην Ελλάδα. Και οι μεν Αγγολέζοι έγιναν μισοπορτογάλοι

και ο Ισπανοί μισοάραβες, οι δε Έλληνες τα κατάφεραν

και παρέμειναν η καθαρότερη ράτσα που υπάρχει στον

κόσμο. Ούτε στα άλογα του ιπποδρόμου δεν βρίσκεις τέτοια φυλετική

καθαρότητα Όπως και να ’ναι με την εθνικιστική παραλλαγή

της βλακείας, άΰο άλογα στον ιππόδρομο και άλλο

172

άλογοι Έλληνες. Στο κάτω κάτω η Αθήνα δεν είναι Λουάντα

Γιατί η πανέμορφη πρωτεύουσα της Αγγόλα δεν έχει Παρθενώνα

Αλλωστε, όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες, εκείνοι δεν έτρωγαν

απλώς βελανίδια, όπως οι Ευρωπαίοι, έτρωγαν ανθρώπους.

'Οποιος λαός δεν περάσει φυσιολογικά τα στάδια ανάπτυξης ώστε

να τρώει ανθρώπους όταν πρέπει και βελανίδια όταν πρέπει,

«τρώει» συνανθρώπους του είδους Συνέλλην όταν δεν πρέπει και

αφήνει τα βελανίδια να τα φάει όταν οι κουτόφραγκοι κόψουν

τα δάνεια

4. Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι στην Αφρική

Παρόλο που η Πορτογαλία κατείχε την Αγγόλα απ’ το 1574,

χρειάστηκαν 310 χρόνια διπλωματικών αγώνων για να αποχτήσει

η μικρή πλην ένδοξη θαλασσινή Χώρα των Πόρτο (των λιμανιών)

επίσημο πιστοποιητικό ιδιοκτησίας, που έπρεπε να της

το παραχωρήσουν οι μεγαλύτερες αποικιοκρατικές δυνάμεις. Οι

οποίες το 1884 συνεδριάζουν στο Βερολίνο προκειμένου να μοιράσουν

τη Δυτική Αφρική και αποφαίνονται πως η μικρή Πορτογαλία,

που είναι ίση με την Ελλάδα σε έκταση και πληθυσμό,

δικαιούται να έχει αποικίες τιμής ένεκεν, εξαιτίας της μεγάλης

συμβολής της στις ανακαλύψεις νέων χωρών. Η φαεινή ιδέα ήταν

των Αγγλων. Σου λεν οι υπ’ αριθμόν ένα αποικιοκράτες, αν επισημοποιήσουμε

την αποικιοκρατική ισχύ των πιο καλών μας συμμάχων,

των Πορτογάλων, ελέγχουμε αποτελεσματικότερα τους Ισπανούς,

αν και ήδη τους έχει πάρει η κάτω βόλτα σαν αποικιοκράτες.

Μέσα σε δέκα χρόνια, απ’ το 1820 μέχρι το 1830 περίπου,

η Ισπανία χάνει σχεδόν όλες τις κτήσεις της στη Λατινική Αμερική.

Το σαρωτικό απελευθερωτικό κίνημα του Σιμόν Μπολίβαρ θα

οδηγήσει, αυτόν τον καιρό, στη δημιουργία σχεδόν όλων των

ανεξάρτητων κρατών της σημερινής Λατινικής Αμερικής.

Επειδή το κίνημα του Λιμπερταδόρ συμπίπτει χρονικά με την

Ελληνική Επανάσταση, ο Σιμόν Μπολίβαρ θα γίνει λιγάκι και

δικός μας ήρωας. Θα αποχτήσει μάλιστα και τον ανδριάντα του

σ’ ένα μικρό πάρκο στη μέση της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Δεδομένου

ότι η Ισπανική και η Οθωμανική Αυτοκρατορία καταρρέουν

σχεδόν ταυτόχρονα, το να τιμάς τον Μπολίβαρ είναι σαν

173

να προσβάλλεις τον Σουλτάνο. Βρίσκω πως ο πλήρης διακριτικού

συμβολισμού ανδριάντας ενός Λατινοαμερικάνου είναι ο πιο

ελληνικός που υπάρχει στο ελληνικό έδαφος, το υπερφορτωμένο

με αγάλματα ενδόξων, μισοενδόξων και αδόξων προγόνων. Στην

Τρίπολη, στο δρόμο προς τη Μαντίνεια, υπάρχει το IX άγαλμα

του τελευταίου λήσταρχου της Πελοποννήσου. Το έστησαν οι

πλούσιοι Ελληνοαμερικανοί γιοι του και τα αποκαλυπτήρια τα

έκανε η χούντα Τίποτα πιο ελληνικό από τούτον τον «ανδριάντα»

ενός ανδρείου λήσταρχου, που οι χουνταίοι τον στεφάνωναν

στις εθνικές γιορτές, ίσα ίσα για να δίνουν στους αντιστασιακούς

την ευκαιρία να κρεμούν προφυλακτικά απ’ τα κοτσάνια

των λουλουδιών.

Λοιπόν, τόσο καλά έκαναν τη δουλειά τους οι Αγγλοι στη

Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Δυτική Αφρική το 1884, που

κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν αγγολέζικο, δηλαδή πορτογαλικό,

δηλαδή αγγλικό θύλακα στο σημείο που ενώνονται επί

της παραλίας του Ατλαντικού τα σύνορα του Γαλλικού Κονγκό,

του Βελγικού Κονγκό και του Πορτογαλικού Κονγκό, όπως λέγεται

αλλιώς η Αγγόλα Τούτο το «περίκλειστο έδαφος» που

ανήκει μεν στην πορτογαλική Αγγόλα, αλλά βρίσκεται επί γαλλοβελγικού

αποικιακού εδάφους, φέρει το όνομα Καμπίντα Στην

πραγματικότητα πρόκειται για μια ουδέτερη ζώνη όπου συναντιόνται

επί τόπου και λύνουν τις αποικιακές διαφορές τους τέσσερις

αποικιοκράτες: Οι Πορτογάλοι, και δι’ αυτών οι Αγγλοι, ο

Γάλλοι και οι Βέλγοι. Ο πρώτος Πρόεδρος της ελεύθερης Αγγόλα,

ο Αγκοστίνο Νέτο, που ήταν ένας πολύ καλός πορτογαλόφωνος

ποιητής, θα γράψει υπέροχα ποιήματα για το λαό της

Καμπίντα, ενώ άλλοι ποιητές, γαλλόφωνοι αυτοί, απ’ τα δυο

άλλα Κονγκό, το Γαλλικό και το Βελγικό, δεν θα παραλείψουν

να επισημάνουν τη σημασία που έχει για την αφροευρωπαΐκή

ποίηση των πολλών και καλών αφρικανών ποιητών ο μετεωρισμός

τους ανάμεσα στον ευρωπαϊκό και τον αφρικανικό πολιτισμό.

Στα τρία Κονγκό, το Γαλλικό, το Βελγικό και το Πορτογαλικό

(Αγγόλα) θα ξεφυτρώσει μια εξόχως ενδιαφέρουσα ντόπια

υβριδική πνευματική ελίτ, αφροευρωπαΐκή.

Δεξιότερα της Αγγόλα στο χάρτη, στο κέντρο της απόστασης

ανάμεσα στον Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό, η Ζιμπάμπουε

(πρώην Ροδεσία) μιλάει αγγλικά. Η Ζάμπια (πρώην Βό

174

ρεια Ροδεσία), στα βόρεια της Ζιμπάμπουε, μιλάει επίσης αγγλικά.

Η Μποτσουάνα, στα νότια της Ζιμπάμπουε και στα βόρεια

της Δημοκρατίας της Νότιας Αφρικής μιλάει κι αυτή αγγλικά.

Η Ναμίμπια (πρώην Νοτιοδυτική Αφρική), ακριβώς κάτω απ’

την Αγγόλα, επί του Ατλαντικού, μιλάει ομοίως αγγλικά. Και

για να τελειώνουμε με τη Νότια Αφρική, που έχει και το μεγαλύτερο

αποικιακό ενδιαφέρον εξαιτίας του πλούτου της, η Μοζαμβίκη,

στην ανατολική Νότια Αφρική, η «Χιλή της Αφρικής»,

όπως λέγεται εξαιτίας του μακρόστενου σχήματος και της παραλιακής

θέσης της στο χάρτη, μιλάει πορτογαλικά.

Μ’ άλλα λόγια, ολόκληρο το βόρειο τμήμα της Νότιας Αφρικής,

πριν αυτή καταλήξει στην εντελώς ιδιόρρυθμη Δημοκρατία

της Νότιας Αφρικής (του Νέλσωνα Μαντέλα σήμερα), δεν είναι

παρά ένα σάντουιτς στο οποίο η γέμιση είναι αγγλική και τα

■ψωμάκια πορτογαλικά. Δηλαδή, πάλι αγγλικά κατ’ ουσίαν. Ας

μην το ξεχνάμε: οι ανίσχυροι Πορτογάλοι επέζησαν σαν αποικιοκράτες

χάρη στους ισχυρούς Αγγλους, με τους οποίους πάντα,

απ’ τον καιρό της Αναγέννησης ακόμα, είχαν πολύ καλές

σχέσεις, σε αντίθεση με τους Ισπανούς, που πάντα είχαν πολύ

κακές σχέσεις με τους Αγγλους, αν και οι σχέσεις τους με τους

Πορτογάλους ποτέ δεν ήταν κακές. Έτσι, διά των στενών τους

φίλων, των Πορτογάλων, οι Ισπανοί είχαν τελικά εμμέσως πολύ

καλές σχέσεις και με τους Αγγλους, με τους οποίους ωστόσο

είχαν πολύ κακές άμεσες σχέσεις. Μ’ αυτές τις υπέροχες εθνικοοικονομικές

καραμπόλες, και η ισπανική εθνική υπερηφάνεια

δεν τρώθηκε και η δουλειά έγινε. 'Οχι σαν εμάς που δεν ξέρουμε

να αξιοποιούμε οικονομικά την εθνική μας υπερηφάνεια και την

καταπίνουμε αμάσητη, για να την αποβάλουμε αχώνευτη στην

εθνική τουαλέτα που λέγεται Βουλή των Ελλήνων.

Καταλάβατε, φυσικά, πως η Πορτογαλία είναι ο μπαλαντέρ

στα μεγάλα αποικιοκρατικά παιχνίδια των μεγάλων αποικιοκρατών.

Στην Αφρική η Πορτογαλία στήνει από πολύ παλιά, με

τους μεγάλους θαλασσοπόρους της, δυο κολόνες, τη μια στον

Ατλαντικό και την άλλη στον Ινδικό Ωκεανό, που στηρίζουν καλά

το αγγλικό αποικιακό οικοδόμημα. Το οποίο όμως έχει γαλλική

στέγη: Πάνω από την αγγλοπορτογαλική Νότια Αφρική βρίσκεται,

στο κέντρο της ηπείρου, το Γαλλικό και το Βελγικό, δηλαδή

πάλι γαλλικό κατ’ ουσίαν, Κονγκό. Να, λοιπόν, και δεύτερος

175

μπαλαντέρ για τον δεύτερο παίχτη. Το μικρό Βέλγιο. Έχουμε

δηλαδή στην Κεντρική Αφρική δυο σοβαρούς παίχτες, τους Γάλλους

στο βόρειο τμήμα της και τους Αγγλους στο νότιο, και δυο

βοηθητικούς που μεταφέρουν τα αθλητικά τους είδη.

Αν κάνετε τις συγκρίσεις, εύκολα θα καταλήξετε στο συμπέρασμα

πως και η Ελλάδα μπαλαντέρ είναι, αλλά για κάθε παιχνίδι,

κάθε τζογαδόρου. Στην πραγματικότητα ωστόσο η Ελλάδα

δεν παίζει δύσκολα παιχνίδια, όπως η εξίσου μικρή αλλά παμπόνηρη

Πορτογαλία, που ξέρει να αξιοποιεί το ιστορικό παρελθόν

της, και το εξίσου μικρό αλλά δόλιο Βέλγιο, που ξέρει να

εκμεταλλεύεται τη γεωγραφική του θέση. Η Ελλάδα δεν παίζει

ούτε πρέφα, γιατί «δεν παίρνει πρέφα», απλώς την παίζουν στα

ζάρια Πάντως οι δικοί μας ιθαγενείς παίρνουν τα ποσοστά τους

απ’ το χοντρό παιχνίδι των αποικιοκρατών και των νεοαποικιοκρατών.

Και όσο πιο βαθιά μπαίνει το παλούκι στον πισινό

τους, τόσο πιο δυνατά φωνάζουν «ζήτω η Ελλάς». Εμείς οι

Έλληνες, αντί να λέμε «ωχ» κάθε φορά που μας πηδούν (και

μας πληρώνουν, είν’ αλήθεια) λέμε «ζήτω η Ελλάς». Αυτόν τον

τρόπο βρήκαμε να εκφράζουμε τον πόνο μας.

Η Αγγόλα στον Ατλαντικό και η Μοζαμβίκη στον Ινδικό

Ωκεανό (απέναντι της βρίσκεται το μεγάλο νησί Μαδαγασκάρη,

νυν Μαλγασική Δημοκρατία, πρώην γαλλική αποικία) είναι ο

θαλάσσιος πορτογαλικός θώρακας των αγγλικών αποικιών της

Νότιας Αφρικής. Η οποία, καθώς στενεύει προς τα κάτω, καταλήγει

στην από πολλές απόψεις σημαδιακή Δημοκρατία της Νότιας

Αφρικής, της πιο λευκής χώρας της μαύρης ηπείρου, αυτής

που σοφίστηκε την πιο παρδαλή αποικιοκρατική πονηριά που

θα μπορούσε να υπάρξει, το περίφημο «απαρτχάιντ». (Θα το

δούμε στη σειρά του).

Το ξήλωμα της αποικιοκρατίας στη Νοτιοκεντρική Αφρική

θα αρχίσει απ’ τις δυο πορτογαλικές κολόνες, στον Ατλαντικό

και στον Ινδικό Ωκεανό. Όχι μόνο γιατί το χτίσμα πέφτει ευκολότερα

αν δυναμιτίσεις τις κολόνες, αλλά και διότι οι εν λόγω

κολόνες, όντας πορτογαλικές και όχι αγγλικές, είναι φκιαγμένες

από φτηνότερα υλικά. Πρώτα η Αγγόλα στον Ατλαντικό και

αμέσως μετά η Μοζαμβίκη στον Ινδικό Ωκεανό θα δώσουν πρώτα

στους Πορτογάλους και μετά στους φίλους τους τούς Αγγλους

να καταλάβουν πως η μαύρη επιδερμίδα δεν παραπέμπει κατ’

176

ανάγκην σε μαύρο μυαλό, με την ίδια ακριβώς έννοια που η

άσπρη επιδερμίδα μπορεί κάλλιστα να παραπέμπει σε μαύρο

μυαλό.

Οι ανησυχίες άρχισαν όταν οι Ευρωπαίοι διαπίστωσαν πως

οι μαύροι που ήξεραν γράμματα, τα οποία, βέβαια, έμαθαν σε

λευκά σχολεία, μπορούσαν να γράφουν τόσο καλά ποιήματα,

που να μπορούν να τα θαυμάζουν με απολιτική ειλικρίνεια όλοι

οι άσχετοι με την αποικιοκρατία μεγάλοι ευρωπαίοι ποιητές. Ο

Αγκοστίνο Νέτο, μαύρος, κατάμαυρος αγγολέζος ποιητής, θα

τρυπώσει σε πολλές λευκές ανθολογίες και θα αντιμετωπιστεί

κατ’ ανάγκην από τους πορτογάλους ειδικούς σαν Πορτογάλος,

αφού γράφει πορτογαλικά. Να γιατί ο καλός, λευκός αποικιοκράτης

δεν πρέπει να μαθαίνει γράμματα στους έγχρωμους. Πώς

λέει η παροιμία; Δώσε θάρρος στο χωριάτη για ν’ ανέβει στο

κρεβάτι Αυτό ακριβώς έκανε ο σπουδαίος πορτογαλόφωνος ποιητής

Αγκοστίνο Νέτο. Ανέβηκε, όχι ακριβώς στο κρεβάτι, αλλά

στον πρωθυπουργικό θώκο.

Όλα στην Αγγόλα αρχίζουν το 1961, τη χρονιά που το Λαϊκό

Κίνημα για την Απελευθέρωση της Αγγόλα (MPLA) αρχίζει

τον ένοπλο αγώνα Που θα κρατήσει 14 χρόνια Μέχρι που στις

11 Νοεμβρίου 1975 η Αγγόλα αυτοανακηρύσσεται ανεξάρτητο

κράτος. Όμως, δεν προλαβαίνει καλά καλά να χαρεί τη φρέσκια

ελευθερία της, και την ίδια χρονιά (1975) υποχρεώνεται να δώσει

σκληρές μάχες με τους εισβολείς της Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας,

που μπαίνουν από τη γειτονική Ναμίμπια. Ξέρουν οι

Νοτιοαφρικανοί λευκοί πως το απαρτχάιντ θα καταρρεύσει αν

δεν πάρουν έγκαιρα τα μέτρα τους κι αν δεν χτυπήσουν τους

ξεσηκωμένους μαύρους πολύ πιο πάνω απ’ τα σύνορά τους. Ανάμεσα

στην Αγγόλα και τη Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής παρεμβάλλονται

δυο κράτη, η Ναμίμπια στα δυτικά, προς τον Ατλαντικό,

και η Μποτσουάνα στο κέντρο, αλλά αυτός δεν είναι

λόγος ικανός να εμποδίσει τους λευκούς να κάνουν τη μαύρη τους

δουλειά. Οι Νοτιοαφρικανοί αγωνίζονται επί ένα χρόνο σε αγγολέζικο

έδαφος και το 1975 τα μαζεύουν και φεύγουν. Συνειδητοποιούν

το μάταιο του αγώνα τους, κυρίως όταν αντιλαμβάνονται

πως ο στρατός της Αγγόλα διοικείται από Κουβανούς. Ήρθαν απ’

του διάολου τη μάνα, δηλαδή απ’ την πατρίδα του Κάστρο, για

να ανατινάξουν το μακραίωνο αποικιακό οικοδόμημα στην Νο-

177

τιοκεντρική Αφρική, με την προοπτική να κατέβουν σιγά σιγά

προς τα κάτω, προς τη Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής, που

είναι το μεγάλο κάστρο του παγκόσμιου ρατσισμού.

Μετά την ήττα των Νοτιοαφρικανών, όλα τα επαναστατικά

κινήματα της Αφρικής θα εγκαταστήσουν τα αρχηγεία τους στην

πρωτεύουσα της Αγγόλα, Λουάντα. Εδώ εδρεύει τώρα το SWA-

ΡΟ της Ναμίμπια, το Πατριωτικό Μέτωπο της Ροδεσίας, το

Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο της Νότιας Αφρικής. Χάρη στους

Κουβανούς κυρίως αλλά και χάρη στη βοήθεια που δέχεται από

τους Σοβιετικούς, η Αγγόλα θα γίνει η Κούβα της Αφρικής, παρά

τον εμφύλιο πόλεμο και τους τσακωμούς ανάμεσα στα τρία

απελευθερωτικά κινήματα, τα δύο απ’ τα οποία είναι δεξιά και

το ένα, το ισχυρότερο (το MPLA) αριστερό. Τέλος, η κομουνιστική

(τρόπος του λέγειν) πλέον Αγγόλα θα γίνει μέλος του ΟΗΕ

το 1976 και τα πράγματα θα πάρουν τον ειρηνικό τους δρόμο

σε μια χώρα στην οποία η πανάρχαιη πορτογαλική κυριαρχία

θα εδραιωθεί απολύτως μόλις το 1920, τη χρονιά που υποτάσσονται

όλες οι φυλές των ιθαγενών στους Πορτογάλους, για να

αρχίσει τότε μια αργή και βασανιστική για τους καταχτητές

αντίστροφη μέτρηση, που θα καταλήξει στην ανεξαρτησία την

11η Νοεμβρίου 1975.

Ένα χρόνο νωρίτερα, το 1974, ξεσπά στην Πορτογαλία η

περίφημη Επανάσταση των Λοχαγών, γνωστή περισσότερο σαν

Επανάσταση των Γαρυφάλων, από τα λουλούδια που προσφέρει

αυθόρμητα ο λαός στους εξεγερμένους στρατιωτικούς υπό τον

ντα Κόστα Γκόμες, τον ντε Σπίνολα, και τον υπεραριστερό Οτέλο

ντε Καρβάλιο, που τελικά θα κλέψει τη δόξα Ακριβώς τον ίδιο

καιρό εδώ στην Ελλάδα πανηγυρίζουμε ηλιθίως για την επιστροφή

του Καραμανλή, ύστερα απ’ την πτώση της χούντας, που δεν

την έριξε κανένας, αλλά έπεσε μόνη της, όπως το σάπιο φρούτο

απ’ το δέντρο. Μη βλέπετε που μόλις έπεσε η χούντα —από

μόνη της— γέμισε η Ελλάδα αντιστασιακούς που έριξαν τη

χούντα· αυτό συνέβη διότι αυτοανακηρύχτηκαν σε αντιστασιακούς

και όλοι εκείνοι που τους κάλεσε η Ασφάλεια στη διάρκεια

της επταετίας για μια απλή εξακρίβωση ταυτότητας, για να τους

διώξει αμέσως μετά.

Όσο για τη Μοζαμβίκη, που την ανακάλυψε ο μεγάλος Βάσκο

ντα Γκάμα το 1498, η μοίρα της θα εκτυλίσσεται παράλλη

178

λα μ’ αυτήν της Αγγόλα Θα πετύχει την ανεξαρτησία της τον

Ιούνιο του 1975, πέντε μήνες πριν απ’ την Αγγόλα. To FREL-

ΙΜΟ, το Απελευθερωτικό Μέτωπο της Μοζαμβίκης, θα αρχίσει

τον ένοπλο αγώνα του κατά των Πορτογάλων το 1964, τρία

χρόνια μετά την έναρξη της δράσης του MPLA στην Αγγόλα

και με τη βοήθειά του. Το μέλλον και των δύο χωρών προδιαγράφεται

λαμπρό, γιατί είναι εξαιρετικά πλούσιες σε πρώτες ύλες.

Αρκεί να το θελήσουν οι νεοαποικιοκράτες, που έχουν διεισδύσει

για τα καλά σ’ αυτές τις δυο Λαϊκές Δημοκρατίες(!).

5. Η ρατσιστική Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής

Η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής δυσκολεύτηκε πολύ να γίνει

Δημοκρατία, αν υποθέσουμε πως ο Νέλσων Μαντέλα σήμερα

προεδρεύει σε μια Δημοκρατία και όχι σ’ ένα χάος φυλών, υποφυλών,

ανθυποφυλών, όχι μόνο αφρικανικών αλλά και ευρωπαϊκών

και ασιατικών. Η Νότια Αφρική είναι το σχεδόν πλήρες

φυλετικό δειγματολόγιο της υδρογείου. Υπάρχουν εκεί τέσσερις

φυλετικές ομάδες: Οι Λευκοί, οι Έγχρωμοι, οι Αφρικανοί και οι

Ασιάτες. Έγχρωμους ονομάζουν τους μιγάδες. Τους ντόπιους (ιθαγενείς)

τους λεν Αφρικανούς. Οι εν λόγω Αφρικανοί δεν πρέπει

να συγχέονται με τους Αφρικάανερς, που είναι ένα κράμα από

Ολλανδούς, Γάλλους και Γερμανούς. Σήμερα κανείς Αφρικάανερ

δεν ξέρει από ποια ακριβώς χώρα της Ηπειρωτικής Ευρώπης

ήρθαν στη Νότια Αφρική οι πρόγονοί του. Ξέρει όμως πως

δεν ήταν Αγγλοι. Πρώτον, γιατί οι Αγγλοι δεν έχουν καμιά

σχέση με τον αρχικό αποικισμό της Νότιας Αφρικής, αν και

κάποτε θα βάλουν κι εκεί γερά το πόδι τους, και δεύτερον

διότι είναι οι υπ’ αριθμόν ένα εχθροί των Αφρικάανερς, που

τους κυνήγησαν άγρια προκειμένου να κυριαρχήσουν και εκεί.

Φυσικά, οι Αφρικάανερς είχαν κυνηγήσει προηγουμένως τους

Αφρικανούς. Κι αυτό σημαίνει πως οι Αγγλοι δεν θα υποχρεωθούν

να κυνηγήσουν τους Αφρικανούς οι ίδιοι, προκειμένου να

αρπάξουν το πλούσιο έδαφος και το ακόμα πιο πλούσιο υπέδαφος,

όπου η φύση έχει θάψει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα χρυσού

που υπάρχουν στη γη.

Στη Νότια Αφρική, ο ένας Ευρωπαίος κυνηγάει τον άλλο

179

και όλοι μαζί τους Αφρικανούς, απ’ το 1652, που ο Ολλανδός

γιατρός Γιαν βαν Ρήμπεκ στάλθηκε από την ολλανδική Εταιρεία

των Ανατολικών Ινδιών να οργανώσει έναν σταθμό ανεφοδιασμού

για τα εμπορικά ολλανδικά πλοία που ταξίδευαν για την

«ολλανδική» Ινδονησία Ο Ρήμπεκ θα εκτελέσει ευσυνείδητα τις

εντολές και έτσι θα προκύψει ο πρώτος ολλανδικός οικισμός.

Που με τα χρόνια θα εξελιχθεί στο σημερινό Κέηπ Τάουν, την

Πόλη του Ακρωτηρίου —εννοείται της Καλής Ελ!πίδας— στην

πλευρά του Ατλαντικού, εκεί ακριβώς που τα πλοία στρίβουν

για να περάσουν στον Ινδικό Ωκεανό. Σήμερα, μόλις τα πλοία

περάσουν στον Ινδικό Ωκεανό και αφού διαπλεύσουν το καμπύλο

τμήμα του νοτιότερου άκρου της Νότιας Αφρικής, θα φτάσουν

στην πόλη Πόρτ Ελίζαμπεθ (Λιμάνι της Ελισσάβετ), που

θα την θεμελιώσουν οι Αγγλοι, για να έχουν κι αυτοί έναν σταθμό

ταξιδεύοντας για τη «δική» τους Ινδία

Η λευκή Νότια Αφρική θα προκύψει από εμπορική ανάγκη

και όχι από αποικιακή διάθεση. Στην αρχή, κανείς Ευρωπαίος

δεν έχει διάθεση να εγκατασταθεί εκεί σαν εποικιστής. Αλλωστε,

οι Αφρικανοί Οτεντότοι, οι Βουσμάνοι και κυρίως οι Ζουλού

δεν αστειεύονται καθόλου. Κάθε λευκό, που συλλαμβάνουν,

τον μαγειρεύουν. Ξέρουν από πείρα αυτοί οι ανθρωποφάγοι πως

το θρεπτικότερο κρέας είναι το ανθρώπινο. Μη βλέπετε που εμείς

προτιμούμε το χοιρινό. Αν είχαμε και εμείς μυαλό, τουλάχιστον

τα νεανικά και τα μέχρι πριν απο λίγο υγιή πτώματα των σκοτωμένων

στους πολέμους στρατιωτών δεν θα τα θάβαμε, ούτε

θα τα αφήναμε να τα φαν τα κοράκια Θα τα κάναμε στιφάδο

και θα χρησιμοποιούσαμε σ’ αυτό τις δάφνες που προορίζονται

για τους ήρωες.

Βέβαια, ο ανθρωπισμός αποκλείει την ανθρωποφαγία Όμως,

δεν αποκλείει καθόλου τον υπέρ πίστεως και πατρίδος ή άλλου

τινός ιδεολογήματος θάνατο, που είναι η πολιτισμένη παραλλαγή

της ανθρωποφαγίας. Αλλωστε, «τον φάγαμε» λέμε, προκειμένου

για ηττημένο εχθρό. Πρόκειται για σχήμα λόγου, όμως ο

ανθρωποφάγος, που δεν γνωρίζει από σχήματα λόγου, σχηματίζει

στο μυαλό του λογικότερες απόψεις για το φαΐ και δεν έχει

καμιά ανάγκη να εξιδανικεύει το θάνατο του εχθρού, προκειμένου

να φάει την περιουσία του. Η διαφορά μας από τους κυρίως

ειπείν ανθρωποφάγους βρίσκεται στο ότι εμείς οι πολιτισμένοι

180

αοκούμε την ανθρωποφαγία έμμεσα, πράγμα που δεν είναι καθόλου

βέβαιο πως συνιστά πρόοδο.

Ο Ηρόδοτος ισχυρίζεται πως οι Φοίνικες είχαν διαπλεύσει

την Αφρική. Όμως, ούτε οι Έλληνες, ούτε οι Ρωμαίοι γνώριζαν

την ύπαρξη της περιοχής που θα ονομαστεί Νότια Αφρική. Ήταν

πάρα πολύ μακριά από τις περιοχές ανάπτυξης ή επιρροής του

ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Αλλά και οι Ευρωπαίοι πολύ αργά

θα γνωρίσουν αυτή τη μακρινή περιοχή, μόλις το 1488 που ο

μεγάλος πορτογάλος θαλασσοπόρος Βαρθολομαίος Ντίας θα

περιπλεύσει το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, που θα ονομαστεί

έτσι λίγο μετά τον περίπλου, γιατί μόλις έφτανες εκεί είχες

βάσιμες ελπίδες πως θα μπορέσεις να συνεχίσεις το ταξίδι σου

μέχρι την Ινδία Πάντως ο Ντίας, απελπισμένος από την αποτυχία

του να φτάσει την Ινδία, το ονόμασε Ακρωτήριο των Καταιγίδων.

Και, ω της τραγικής ειρωνείας, αυτός ο πολύ ριψοκίνδυνος

θαλασσοπόρος θα αποδημήσει εις Κύριον όταν πέσει σε

καταιγίδα, πλέοντας προς τη Βραζιλία, λίγα χρόνια αργότερα

Αιώνια του η μνήμη. Ήταν αυτός που έδωσε ελπίδες στους ευρωπαίους

εμπόρους πως κάποτε τα πλοία τους θα φτάσουν στην

Ινδία, ώστε τα εμπορεύματα να μη μεταφέρονται στην Ευρώπη

διά ξηράς, με τα καραβάνια, και στοιχίζουν πανάκριβα. (Οι

θαλάσσιες μεταφορές ήταν και παραμένουν οι οικονομικότερες).

Το 1488 που ο Ντίας περνάει απ’ τον Ατλαντικό στον Ινδικό

Ωκεανό απέχει μόλις 4 χρόνια απ’ την ανακάλυψη της Αμερικής

το 1492. Ο Κολόμβος επιχειρεί να φτάσει στην Ινδία από

έναν συντομότερο δρόμο απ’ αυτόν που ακολούθησε ο Ντίας.

Και αποτυγχάνει. Δεν έφτασε στην Ινδία, έφτασε στην Αμερική.

Πράγμα που θα του στοιχίσει τη χλεύη των βασιλικών αφεντικών

του. Που στην Ινδία τον έστειλαν και σε άγνωστο τόπο

βρέθηκε. Και σαν να μην έφτανε αυτό, έκανε και την γκάφα να

ονομάσει Ινδούς τους ιθαγενείς της Αμερικής, που ακόμα τους

λέμε Ινδιάνους, διαιωνίζοντας το λάθος του πιο μεγάλου θαλασσοπόρου

της ανθρώπινης ιστορίας, που πέθανε φτωχός και περιφρονημένος

απ’ όλους, γιατί δεν μπόρεσε να φτάσει στην Ινδία,

που ήταν το μανιωδώς ζητούμενο από τους εμπόρους την

εποχή εκείνη.

Σημειώστε πως αν ο Μωάμεθ ο Πορθητής, ουρλιάζοντας

ελληνοτουρκικά «στην Πόλη, στην Πόλη», εξ ου και το ελληνι

181

κότατο μεν, απαγορευμένο δε, Ισταμπούλ, δεν άλωνε την Πόλη

το 1453, μόλις 39 χρόνια πριν απ’ την ανακάλυψη της Αμερικής,

ο Νέος Κόσμος μάλλον θα παρέμενε άγνωστος για κάμποσα

χρόνια ακόμα. Μέχρι τότε, τα εμπορεύματα της Ασίας έφταναν

στην Μικρά Ασία διά ξηράς, κι από ’κεί τα παραλάμβαναν

οι Βενετσιάνοι με τα πλοία τους για να τα μεταφέρουν σ’ ολόκληρη

την Ευρώπη. Η κυριαρχία των Οθωμανών στο Αιγαίο

είχε σαν συνέπεια την πτώση της Ενετικής θαλασσοκρατορίας

και το μπλοκάρισμα (εμπάργκο το λέμε σήμερα) του ευρωπαιοασιατικού

εμπορίου. Οι Τούρκοι, ούτε τότε καταλάβαιναν ούτε

τώρα σκαμπάζουν από θαλασσινό εμπόριο, από εφοπλισμό, όπως

το λέμε σήμερα, που οι εφοπλιστές ναι μεν δεν εφοπλίζουν (εξοπλίζουν)

τα πλοία τους, όμως κάνουν πάντα χρυσές δουλειές. Οι

θαλασσινοί δρόμοι είναι πάντα οι πιο βολικοί για τη μεταφορά

εμπορευμάτων.

Η πτώση της Κωνσταντινούπολης έπαιξε έμμεσα το ρόλο της

στην ανακάλυψη της Αμερικής. Η ιστορία, είναι ιστορία του

κόσμου. Αυτό είναι το μεγάλο μάθημα των μεγάλων θαλασσοπόρων.

Ανάμεσα στους οποίους ο Πορτογάλος Βάσκο ντα Γκάμα

είναι απ’ τους πιο μεγάλους. Είναι αυτός που πρώτος έφτασε

στην Ινδία διά θαλάσσης το 1498, έξι χρόνια μετά την ανακάλυψη

της Αμερικής, παρακάμπτοντας το Ακρωτήριο της Καλής

Ελπίδας. Ο συντομότερος θαλάσσιος δρόμος για την Ινδία

είναι αυτός που ανακάλυψαν δυο Πορτογάλοι, ο Ντίας και ο

ντα Γκάμα και όχι ο άλλος που ματαίως έψαχνε, ο Ιταλός Χριστόφορος

Κολόμβος για λογαριασμό των ισπανών βασιλιάδων.

Ένα τραγικό λάθος οδήγησε τον Κολόμβο στην πιο μεγάλη ανακάλυψη

σ’ ολόκληρη τη θαυμαστή ιστορία των εξερευνήσεων

και των ανακαλύψεων νέων τόπων. Που εκείνη την εποχή ήταν

ό,τι είναι σήμερα τα διαστημικά ταξίδια - κι ακόμα πιο επικίνδυνα

Να διαπλέεις τότε το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και

τελικά να πατάς το πόδι σου στην Ινδία, ήταν σαν να προσεδαφίζεσαι

σήμερα στη Σελήνη. Και να σκεφτείς πως ο Κολόμβος

δυσκολεύτηκε πολύ να πείσει το τσούρμο του πως τα πλοία θα

μπορέσουν να ανέβουν την ανηφόρα επιστρέφοντας στην πατρίδα

Έκανε το λάθος να τους πει πως η γη είναι στρογγυλή κι

αυτοί ματαίως πάσχιζαν να καταλάβουν πώς γίνεται τα πλοία

να ανεβούν την ανηφόρα, απ’ την άλλη μεριά της σφαίρας. Ο

182

ντα Γκάμα δεν είχε τέτοιο πρόβλημα Το πλοίο του έπλεε σε ημικύκλιο,

το μέσο του οποίου πάντα σκαλώνει στο Ακρωτήριο της

Καλής Ελπίδας, εκεί που σήμερα βρίσκεται η πόλη Κέηπ Τάουν.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως η ανακάλυψη της

Νότιας Αφρικής είναι απολύτως συναρτημένη με την ανακάλυψη

της Αμερικής. Είναι κι αυτή ένας Νέος Κόσμος, πιο κοντινός

στον Παλιό, ανάμεσα στον Παλιό και σ’ έναν ακόμα πιο Νέο

Κόσμο, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, που θα μπουν στο

αποικιοκρατικό παιχνίδι αργότερα και με τρόπο πολύ πιο ήρεμο.

Η μεγάλη διαφορά από κάθε άλλη κατάχτηση κάθε άλλης

περιοχής της γης βρίσκεται στο γεγονός πως ο εποικισμός της

Νότιας Αφρικής από λευκούς έγινε από ένα μόνο «σημείο αιχμής»,

απ’ το ολλανδικό Κέηπ Τάουν. Κάθε φορά που ο ολλανδικός

εμπορικός σταθμός γέμιζε από κατοίκους, οι περισσευούμενοι

ανέβαιναν σιγά σιγά προς τα πάνω, δίνοντας σκληρές μάχες

με τους ιθαγενείς, που σε τούτα τα εύκρατα κλίματα του νοτίου

ημισφαιρίου είναι πολύ δραστήριοι. Η τεράστια εδαφική περιοχή

που καλύπτει η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής βρίσκεται

σχεδόν ολόκληρη κάτω, ή πολύ κάτω απ’ τον τροπικό του Αιγόκερω,

που μαζί με τον τροπικό του Καρκίνου απ’ τη βόρεια

μεριά του Ισημερινού ορίζουν τη διακεκαυμένη ζώνη -την καμένη

απ’ τον ήλιο.

Η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής βρίσκεται, κατά το μεγαλύτερο

μέρος της, στην εύκρατη ζώνη, την καλώς συγκερασμένη

από κλιματολογικής απόψεως, όπως και η Ευρώπη. Το

μυαλό δουλεύει καλύτερα στα εύκρατα κλίματα, τα καλοαναμιγμένα,

και όχι στα διακεκαυμένα, ή τα πολικά Η Νότια Αφρική

είναι ό,τι χρειάζεται για να ζήσουν εκεί Ευρωπαίοι. Που η μόνη

κλιματολογική διαφορά που θα νιώσουν μεταναστεύοντας απ’

το βόρειο στο νότιο ημισφαίριο είναι η αντιστροφή των εποχών:

Ο χειμώνας στο βόρειο είναι καλοκαίρι στο νότιο. Είναι προφανές

πως τίποτα δεν αλλάζει, κατ’ ουσίαν, όταν γιορτάζεις τα

Χριστούγεννα καλοκαιριάτικα, κι όταν κάνεις θερινές διακοπές

το Γενάρη. Ασε που όταν είσαι αργόσχολος κι όταν έχεις χρήματα,

μπορείς να μετακινείσαι απ’ το ένα στο άλλο ημισφαίριο και

να ζεις στην εποχή του έτους που επέλεξες να τη ζεις συνεχώς.

Η Νότια Αφρική, που στην αρχή ήταν μια πολύ μικρή ολλανδική

αποικία περιορισμένη στο νότο, γύρω από το Ακρωτή

183

ριο της Καλής Ελπίδας, όσο εντείνονται οι θρησκευτικοί πόλεμοι

στην Ευρώπη, τόσο αυξάνει τον ευρωπαϊκό πληθυσμό της.

Κοντά στους αρχικούς ολλανδούς προτεστάντες θα βρίσκουν καταφυγή

εδώ οι κυνηγημένοι απ’ τους καθολικούς γερμανοί και

γάλλοι προτεστάντες (ουγενότοι). Το λευκό φυλετικό μείγμα που

θα αρχίσει να συγκροτείται από το 1652 που πρωτοφτάνουν οι

Ολλανδοί, θα δώσει ένα παράξενο από πολιτιστικής απόψεως

κράμα. Τα μέλη της καινούργιας εθνότητας που θα δημιουργηθεί

έτσι, θα ονομαστούν Αφρικάανερς. Τα δύο α του ονόματος

παραπέμπουν στην ολλανδική γλώσσα Ωστόσο, η γλώσσα των

Αφρικάανερς δεν είναι η ολλανδική. Είναι ένα κράμα ολλανδικής

κατ’ αρχήν, αλλά και γαλλικής, γερμανικής και αγγλικής.

Ένα είδος εσπεράντο, που με τα χρόνια θα αυτονομηθεί απ’ τις

μητρικές γλώσσες και θα αποχτήσει πλήρη γλωσσική αυτάρκεια

Έχουμε εδώ ένα συναρπαστικό φαινόμενο εθνογέννησης και γλωσσογέννησης

ταυτόχρονα: Ένα νέο, ευρωαφρικανικό έθνος θα

φυτρώσει επί αφρικανικού εδάφους από ευρωπαϊκό σπόρο, και

θα μιλάει μια νέα εύπλαστη και εξόχως ποιητική ευρωπαϊκή

γλώσσα, την αφρικάαν, που σήμερα είναι η δεύτερη —μαζί με

την αγγλική— επίσημη γλώσσα του κράτους.

Από τα 30 περίπου εκατομμύρια κατοίκους που έχει σήμερα

η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής, το 67% είναι Αφρικανοί, το

21,5% Λευκοί (κυρίως Αφρικάανερς αλλά και Αγγλοι) το 9,4%

μιγάδες και το 2,5% Ασιάτες (κυρίως Ινδοί). Μαζί με τις επισήμως

αναγνωρισμένες γλώσσες των Αφρικανών, σήμερα στη Νότια

Αφρική υπάρχουν πάνω από δέκα γλώσσες εν χρήσει. Τα

πανεπιστήμια χωρίζονται κατά τη γλώσσα που χρησιμοποιούν

στη διδασκαλία σε τρεις ομάδες: Αυτά που διδάσκουν στην

αφρικάαν, εκείνα που διδάσκουν στην αγγλική και τα άλλα που

διδάσκουν και στις δυο γλώσσες ταυτόχρονα Φυσικά, στην μέχρι

πρότινος υπ’ αριθμόν ένα ρατσιστική χώρα του κόσμου,

αφρικανικά μιλούσαν οι Αςρρικανοί, πριν από την εγκατάσταση

στην εξουσία του Αφρικανού Νέλσωνα Μαντέλα, μόνο στα σπίτια

τους. Στο σχολείο και στη δουλειά μιλούσαν και αυτοί αφρικάαν

- όσοι μπόρεσαν να τα μάθουν, εν πάση περιπτώσει. Οι

μιγάδες μιλούν επίσης αφρικάαν.

Και είναι ακριβώς οι Αφρικάανερς που θα δημιουργήσουν το

απαρτχάιντ. Πρόκειται για λέξη αφρικάαν, που δηλώνει όχι

184

φυλετική διάκριση, αλλά σαφή φυλετικό διαχωρισμό. Όσο για

τους Μπόερς (που στα αφρικάαν σημαίνει χωρικοί) όπως λέγονται

αλλιώς οι Αφρικάανερς προς το ρατσιστικότερο και το πλέον

πρωτόγονο, θα τους δούμε στη συνέχεια όταν μιλήσουμε για τον

περίφημο πόλεμό τους με τους Αγγλους.

6. Το απαρτχάιντ

Η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής είναι σήμερα μια χώρα με

τέσσερις διοικητικές περιφέρειες. Που, ωστόσο, από το 1910 μέχρι

το 1961 δεν ήταν διοικητικές περιφέρειες αλλά ομόσπονδα κράτη

υπό αγγλική «προστασία», που συναποτελούσαν τη Νοτιοαφρικανική

Ένωση. Το 1961 η εν λόγω Ένωση κλώτσησε την

αγγλική προστασία, αποχώρησε από τη Βρετανική Κοινοπολιτεία

και μετονομάστηκε σε Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής.

Που δεν ήταν ακριβώς Δημοκρατία αλλά δικτατορία των λευκών

επί των μαύρων. Σήμερα, η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής είναι

μια πραγματική δημοκρατία Την έκανε τέτοια ο Νέλσων Μοντέλα,

ένας μαύρος που δίδαξε δημοκρατία στους λευκούς.

Στο βορειοανατολικό τμήμα της Δημοκρατίας βρίσκεται η

επαρχία (πρώην κράτος) του Τράνσβαλ, που έχει πρωτεύουσα

την Πρετόρια. Σήμερα η Πρετόρια είναι πρωτεύουσα μόνο της

εκτελεστικής εξουσίας (της κυβέρνησης). Κοντά στην Πρετόρια

βρίσκεται το βιομηχανικό Γιοχάνεσμπουργκ, η οικονομική πρωτεύουσα

της χώρας. Στο νότο βρίσκεται η Επαρχία του Ακρωτηρίου,

που είναι η μεγαλύτερη διοικητική περιφέρεια της χώρας

και εκτείνεται τόσο στο δυτικό όσο και στο κεντρικό τμήμα

της. Πρωτεύουσα αυτής της περιφέρειας, που έχει τους περισσότερους

έγχρωμους (μαύρους και μιγάδες) είναι το Κέηπ Τάουν,

έδρα της νομοθετικής εξουσίας (της Βουλής). Η επαρχία της Οράγγης,

πρώην Ελεύθερο Κράτος της Οράγγης, βρίσκεται στο κέντρο

της χώρας και είναι η έδρα της δικαστικής εξουσίας. Η

επαρχία Νατάλ, στο ανατολικό τμήμα της χώρας, προς τον Ινδικό

Ωκεανό, ήταν το τέταρτο κράτος της πρώην Νοτιοαφρικανικής

Ένωσης και το περισσότερο αγγλικό, ας το πούμε έτσι Η

Καφραρία (το γκετοποιημένο κράτος των Κάφρων) βρισκόταν

στα νότια του Νατάλ και η Ζουλουλάνδη (το γκετοποιημένο

185

κράτος των Ζουλού) οτα βόρεια Στο οχετικά προοδευτικό Νατάλ

λειτουργούσε ένα πανεπιστήμιο για Αφρικανούς και ένα για

Ινδούς. Πάντως, ούτε εδώ επιτρέπονταν μέχρι τον Μαντέλα η

έστω και περιστασιακή μίξη των χρωμάτων της επιδερμίδας.

Η τεράστια και άγονη περιοχή Λεσότο βρίσκεται αρκετά

μακριά απ’ την Πρετόρια, στο ανατολικό τμήμα της χώρας,

ανάμεσα στο Νατάλ, την Οράγγη και την Επαρχία του Ακρωτηρίου.

Ήταν το μεγαλύτερο απ’ τα πολλά γκέτο όπου ζούσαν

«αυτονομημένοι» οι Αφρικανοί. Η γεωγραφική του θέση προσφερόταν

για να συλλέγονται εκεί μαύροι από ολόκληρη τη Νότια

Αφρική.

Όλες αυτές οι περιοχές σήμερα διατηρούν το παλιό τους όνομα,

αλλά είναι απλά διοικητικές περιφέρειες. Ο Νέλσων Μαντέλα,

που για πολλούς είναι η πιο σημαντική πολιτική προσωπικότητα

του δεύτερου μισού του αιώνα μας, όχι μόνο κατάργησε το

απαρτχάιντ, αλλά επέβαλε και την ισότητα ανάμεσα σ’ όλες τις

ράτσες και σ’ όλες της φυλές που συνυπάρχουν στην πολύπαθη

Νότια Αφρική. Χρειάστηκε ένας μαύρος για να επιβάλει την ειρήνη

και στους λευκούς.

Τα εθνικά νοτιαφρικανικά ονόματα Κάφροι και Ζουλού έγιναν

συνώνυμα της βαρβαρότητας. Και σαν τέτοια πέρασαν σ’

όλες τις γλώσσες. Φρόντισαν γι’ αυτό οι Αφρικάανερς, που ωστόσο

δεν υστέρησαν καθόλου σε βαρβαρότητα Η αλήθεια είναι πως

τα μέλη των νοτιοαφρικάνικων φυλών ήταν παλιότερα ανθρωποφάγοι.

Μακάρι να ήταν και σήμερα, για να συνεχίσουν να

τρων λευκά αποβράσματα Πάντως, τους Αγγλους τους απέφευγαν

οι ανθρωποφάγοι. Όχι γιατί ήταν δύσπεπτοι, αλλά διότι

χρησιμοποιούσαν κατά προτίμηση Κάφρους και Ζουλού στον αγώνα

τους κατά των Αφρικάανερς. Τους ήθελαν πολύ για συμμάχους

αυτούς τους τρομερούς μαύρους πολεμιστές. Πάντως, η

μεγάλη βαρβαρότητα στη Νότια Αφρική δεν έχει σχέση με την

ανθρωποφαγία των κυρίως ειπείν ανθρωποφάγων, αλλά με τις

απίστευτης βαρβαρότητας διώξεις των Αφρικάανερς από τους

Αγγλους. Ήταν αυτές οι διώξεις λευκών από λευκούς που έκαναν

τους Αφρικάανερς τόσο σκληρά και απόλυτα ρατσιστές.

Το Τράνσβαλ, αν και δεύτερη σε έκταση επαρχία της Δημοκρατίας

της Νότιας Αφρικής, είναι η καρδιά και η ψυχή της.

Εδώ βρίσκονται τα μεγαλύτερα χρυσωρυχεία ολόκληρης της γης.

186

Οι λευκοί Αφρικάανερς ανακάλυψαν το Τράνοβαλ, στο βορρά,

σχετικά αργά, τη δεκαετία του 1830. Τότε ήταν που μυρίστηκαν

πως εκεί υπάρχει πολύ χρυσάφι Η Πρετόρια και το Γιοχάνεσμπουργκ

θα χτιστούν από χρυσοθήρες Αφρικάανερς αυτή την εποχή.

Σαράντα μόλις χρόνια μετά την εγκατάσταση στο Τράνοβαλ

των Αφρικάανερς, που έρχονταν από νοτιότερα, καταφτάνουν

εκεί το 1870 και οι Αγγλοι και αρχίζει το μεγάλο πανηγύρι

Παλιοί και νέοι άποικοι σφάζονται ανελέητα για το χρυσάφι.

Και οι δυο, εκ περιτροπής και εκ παραλλήλου, σφάζουν Αφρικανούς,

που δεν καταλαβαίνουν τίποτα από χρυσάφι, καταλαβαίνουν

όμως από χωράφια Τα οποία, βέβαια, δεν τα περιφρονούν

καθόλου οι λευκοί.

Μετά την ήττα των Αφρικάανερς στον Πόλεμο των Μπόερς,

που σημαίνει χωρικοί στη γλώσσα αφρικάαν (1899-1902), τα

ανεξάρτητα κράτη των Αφρικάανερς, το Τράνοβαλ και η Οράγγη,

γίνονται αποικία των Αγγλων. Για πρώτη φορά στην ιστορία

οι αποικιοκράτες αποικιοκρατούν άλλους αποικιοκράτες, πράγμα

που ξεσηκώνει σάλο σ’ όλον τον κόσμο. Η ταλαιπωρία των Αφρικάανερς,

μιας αυτόνομης και ήδη παλιάς εθνότητας, που προέκυψε

από μίξη Ολλανδών, Γάλλων και Γερμανών κυρίως, είναι μια

έξοχη αφορμή για τους Ολλανδούς, τους Γάλλους και τους Γερμανούς

της Ευρώπης ν’ αρχίσουν να καταριούνται όλοι μαζί τους

άγγλους αποικιοκράτες. Οι αποικιοκράτες βρίζουν τους αποικιοκράτες

γιατί είναι αποικιοκράτες! Στην πραγματικότητα οι αποικιοκράτες

όλου του κόσμου ζηλεύουν τους άγγλους αποικιοκράτες

γιατί είναι πιο αποικιοκράτες απ’ όλους τους αποικιοκράτες.

Αλλωστε, οι Αγγλοι έχουν δείξει ήδη την αποικιοκρατική τους

δεινότητα στην Αμερική, όπου ήρθαν τέταρτοι μετά τους Ισπανούς,

τους Ολλανδούς και τους Γάλλους, για να τους ξεπαστρέψουν

τελικά όλους και να κυριαρχήσουν απόλυτα Έχοντας συνεχώς

στραμμένη την προσοχή μας σ’ αυτά που τράβηξαν οι

ιθαγενείς από τους καταχτητές, ξεχνούμε πως κάθε καινούργιος

λευκός εισβολέας, μαζί με τους ιθαγενείς, κυνηγάει και τον προηγούμενο

λευκό εισβολέα Το ολλανδικό Μανχάταν, η καρδιά της

Νέας Υόρκης, περισώζει ακόμα το ολλανδικό όνομα των πρώτων

ευρωπαίων εποίκων, η Φλόριντα το ισπανικό και η Λουιζιάνα

το γαλλικό. Στη Νότια Αφρική, μ’ άλλα λόγια, οι Αγγλοι

δεν κάνουν τίποτα το καινούργιο. Απλώς σκοτώνουν και λευ

187

κούς για να μη τους λεν,.,ρατσιστές, που κάνουν φυλετικές διακρίσεις

στο θάνατο.

Οι Αγγλοι για πρώτη φορά πατούν το πόδι τους στη Νότια

Αφρική το 1795, όσο διαρκεί ακόμα η Γαλλική Επανάσταση, με

το πρόσχημα πως οι γάλλοι επαναστάτες ετοιμάζονται να εισβάλουν

και εκεί! Το 1815, μετά την ήττα του Ναπολέοντα, οι Αγγλοι

επισημοποιούν την κατοχή της Νότιας Αφρικής, για να την προφυλάγουν,

λέει, από μια πιθανή φιλογαλλική εξέγερση των Αφρικάανερς.

Διότι, λέει, μεταξύ τους υπάρχουν και απόγονοι γάλλων

ουγενότων (προτεσταντών), αν και οι απόγονοι των ολλανδών

και των γερμανών προτεσταντών είναι πολύ περισσότεροι.

Για 143 χρόνια, από το 1652 που έρχονται οι πρώτοι ολλανδοί

προτεστάντες στη Νότια Αφρική μέχρι το 1795 που έρχονται

οι πρώτοι Αγγλοι, οι Αφρικάανερς, δηλαδή η νέα εθνότητα που

προέκυψε εκεί από μίξη ολλάνδων, γάλλων και γερμανών εποίκων,

αδιαφορούν πλήρως για τις τύχες των προγόνων τους στην

Ευρώπη, και αναπτύσσονται οικονομικά και πολιτιστικά εντελώς

αυτόνομα Ως Μπόερς (χωρικοί) οι Αφρικάανερς έναν εχθρό γνωρίζουν

όλα αυτά τα χρόνια, τους πολύ επιθετικούς και άγριους

Αφρικανούς, που δυσκολεύουν την προώθησή τους προς βορράν.

Τώρα θα γνωρίσουν και τους Αγγλους, πράγμα που θα τους προκαλέσει

μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη, έτσι που ήταν βέβαιοι μέχρι

τότε πως οι Ευρωπαίοι τους έχουν ξεχάσει εντελώς.

Όμως, και να ήθελαν να τους ξεχάσουν οι Ευρωπαίοι, δεν

θα τους το επέτρεπε το χρυσάφι. Μόλις τότε είχε αρχίσει να

γίνεται γνωστό στην Ευρώπη πως στη Νότια Αφρική σκοντάφτεις

στο χρυσάφι, που λέει ο λόγος. Και στα διαμάντια, που σε

περιμένουν λίγο πιο ’κεί απ’ το χρυσάφι. Στο τέλος του 18ου

αιώνα έχει διαδοθεί ευρύτατα στην Ευρώπη ο μύθος, που δεν

απέχει πάρα πολύ απ’ την πραγματικότητα, πως στη Νότια Αφρική

κάνεις το χέρι σου έτσι και πιάνεις διαμάντια ή χρυσάφι

κατά βούληση. Αν ο Ναπολέων δεν σκόνταφτε στο Βατερλώ,

είναι πολύ πιθανό να έπαιρνε δρόμο και να έφτανε μέχρι τη

Νότια Αφρική. Αλλωστε, είχε εκστρατεύσει ήδη στην Αίγυπτο,

την παραδοσιακή είσοδο των Ευρωπαίων στη Μαύρη Ήπειρο,

την πλουσιότερη σε ορυκτό πλούτο απ’ τις πέντε ηπείρους.

Συνεπώς, η πολιτική των Αγγλων στη Νότια Αφρική δεν στερούνταν

αποικιοκρατικής λογικής. Οι Αφρικάανερς έπρεπε να

υποταχτούν οτην αποικιοκρατική λογική των Αγγλων, των ανθρώπων

που ανέβασαν την τέχνη και την τεχνική της αποικιοκράτησης

σε δυσθεώρητα ύψη αποικιοκρατικού μεγαλείου. Και

για να υποταχτούν, έπρεπε οι Αφρικάανερς να κατηγορηθούν

σαν καταπιεστές των Αφρικανών! Οι αρχιαποικιοκράτες κατηγορούν

τους αποικιοκράτες για αποικιοκράτες! Τι να πεις και τι

να μολογήσεις. Η αναισχυντία των άγγλων αποικιοκρατών δεν

είχε όρια Πολύ χαίρομαι που ο αγγλικός λέων είναι σήμερα φαφούτης

και σαλιάρης.

Στα πλαίσια του προγράμματος για την ενοχοποίηση των

Αφρικάανερς, που κρατούν υποταγμένους τους Αφρικανούς, το

1807 οι Αγγλοι καταργούν τη δουλεία στη Νότια Αφρική και

κηρύσσουν την ισότητα ανάμεσα στους μαύρους και τους λευκούς!

Οι Αφρικάανερς λυσσούν απ’ το κακό τους, αλλά δεν

μπορούν να αντιμετωπίσουν τους Αγγλους, τους ελευθερωτές των

μαύρων. Η προοδευτική, με τα μέτρα της εποχής, Ευρώπη πανηγυρίζει

γι’ αυτή τη γενναιοφροσύνη των Αγγλων, γιατί κανείς

ακόμα εκεί δεν έχει καταλάβει τι μαγειρεύουν οι Αγγλοι στη

Νότια Αφρική, θ α το καταλάβει όταν το 1836 οι Αφρικάανερς

αρχίζουν να κινούνται κατά μάζες προς βορράν, για να γλυτώσουν

απ’ τους άγγλους σφαγείς, που τους σπρώχνουν από κάτω

προς τα πάνω για να μην επεμβαίνουν, λέει, στο πρόγραμμα

απελευθέρωσης των μαύρων από τους Αγγλους, στη νότια πλευρά

της Νότιας Αφρικής.

Και οι Αφρικάανερς υποτάσσουν νέους μαύρους, που μέχρι

τότε ζούσαν ήσυχοι στο βορρά. Η αγγλική καραμπόλα είναι τέλεια

Οι Αγγλοι χτυπούν τους Αφρικάανερς κι αυτοί με τη σειρά

τους χτυπούν τους Αφρικανούς. Απελευθερώνουν τους μαύρους

στο νότο, εν πλήρει επιγνώσει πως διά των Αφρικάανερς υποδουλώνουν

τους μαύρους στο βορρά. Πρόκειται για ένα καθαρό

αριστούργημα αποικιοκρατικής τεχνικής.

Οι Αφρικάανερς, που είχαν συνηθίσει να πολεμούν με τους

Κάφρους και τους Ζουλού, θα υποτάξουν νέες αφρικανικές φυλές,

που θα τις βάλουν να δουλεύουν στα νέα κτήματα που ξεχερσώνουν

με πολύ κόπο. Για να έρθουν αμέσως μετά οι Αγγλοι να

τους τα πάρουν κι αυτά μαζί με τους δούλους, που θα τους

ελευθερώσουν κι αυτούς, για να υποχρεώσουν τους Αφρικάανερς

να κινηθούν ακόμα βορειότερα Αυτή η αναγκαστική μετακί

189

νηση των Αφρικάανερς προς βορράν, προς την περιοχή του Τράνσβαλ,

θα ονομαστεί «μεγάλη πορεία». Που αν και δεν έχει καμιά

σχέση με εκείνη του Μάο, είναι εξίσου δύσκολη για τους

δυστυχισμένους Αφρικάανερς, που σπέρνουν τη δυστυχία στους

ακόμα πιο δυστυχισμένους Αφρικανούς. Και οι Αγγλοι είναι,

βέβαια, πανευτυχείς.

Ωστόσο, το 1852 γίνεται ο πρώτος συμβιβασμός ανάμεσα στους

Αγγλους και τους Αφρικάανερς. Οι Αγγλοι επιτρέπουν τη δημιουργία

αφρικάαν κράτους στην Οράγγη, στο κέντρο της Νότιας

Αφρικής. Σε δυο χρόνια, το 1854 επιτρέπουν τη δημιουργία

και δεύτερου αφρικάαν κράτους βορειότερα, στο Τράνσβαλ.

Κι έτσι η Νότια Αφρική χωρίζεται στα δυο: Την αγγλική στο

νότο και την αφρικάαν στο βορρά. Βέβαια, στη Νότια Αφρική

υπάρχει και η αφρικανική, η μαύρη Αφρική, αλλά αυτή δεν τη

λογαριάζει κανένας. Το παιχνίδι τώρα παίζεται ειρηνικά ανάμεσα

σε παλιούς και νέους λευκούς εποίκους, και οι Αφρικανοί

παρακολουθούν το ματς. Ύστερα από την αποτυχία τους να

υποτάξουν τους Αφρικάανερς, που είχαν υποτάξει τους Αφρικανούς,

οι Αγγλοι αρχίζουν να ελίσσονται πολιτικάντικα.

Όμως, το 1877, πάλι με το πρόσχημα της απελευθέρωσης

των μαύρων, που συνεχίζουν να είναι υποταγμένοι στους Αφρικάανερς,

οι Αγγλοι εισβάλλουν στο Τράνσβαλ, το κάνουν αγγλική

αποικία και ελευθερώνουν τους μαύρους! Καινούργιος πόλεμος

ανάμεσα σε Αγγλους και Αφρικάανερς αρχίζει πάλι, αλλά κι

αυτός καταλήγει σε συμβιβασμό το 1881: Στο εξής το Τράνσβαλ

δεν θα είναι αγγλική αποικία, θα είναι ανεξάρτητο μεν κράτος,

αλλά υπό την επικυριαρχία της βασίλισσας της Αγγλίας. Παρά

ταύτα, νέος πόλεμος μεταξύ Αγγλων και Αφρικάανερς ξεσπά το

1899 όταν οι πρώτοι συνειδητοποιούν πώς οι δεύτεροι τους φέρονται

ελάχιστα καλύτερα απ’ ό,τι στους Αφρικανούς. Αυτός ο

πόλεμος μεταξύ Αγγλων και Αφρικάανερς, που είναι ο τελευταίος,

θα ονομαστεί πόλεμος των Μπόερς (των χωρικών Αφρικάανερς).

Αρχίζει το 1899 και τελειώνει με τη συντριβή των

Αφρικάανερς το 1902.

Μόλις οι Αγγλοι υποτάξουν τις δυο αφρικάαν περιοχές, την

Οράγγη και το Τράνσβαλ, θα πληρώσουν αποζημίωση στους

Αφρικάανερς για τις ζημιές που προκάλεσαν στις περιουσίες τους!

Και στη συνέχεια θα τους αναγνωρίσουν μια μορφή ανεξαρτη-

190

αίας υπό αγγλική επιστασία Κι έτσι, το 1910 θα προκύψει μια

ομοσπονδία τεσσάρων κρατών που θα ονομαστεί Νοτιοαφρικανική

Ένωση. Αποτελείται από δυο αγγλικές αποικίες, το Ακρωτήριο

και το Νατάλ και δυο αγγλικές μισοαποικίες, την Οράγγη

και το Τράνοβαλ.

Πρώτος Πρόεδρος της Ένωσης, ένας μπόερ αφοσιωμένος

στους Αγγλους, ο στρατηγός Μπόθα Δεύτερος Πρόεδρος της

Ένωσης από το 1919 ο επίσης μπόερ στρατηγός Γιαν Σματς,

που κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο θα πολεμήσει στο πλ£υρό

των Αγγλων. Στους οποίους είναι τόσο αφοσιωμένος, όσο και ο

προκάτοχός του. Σημειώστε πως ο Γιαν Σματς θα αποχτήσει

για λίγα χρόνια και δικό του δρόμο στην Αθήνα, για μόνο το

λόγο πως ήταν στενός, πολύ στενός, πάρα πολύ στενός φίλος

της «δικής» μας Φρειδερίκης, που της έκαμνε στενή, πολύ στενή,

πάρα πολύ στενή παρέα όταν ζούσε «αυτοεξόριατη» στη Νότια

Αφρική, στη διάρκεια του πολέμου. Πηδάς μια βασίλισσα, σου

φκιάχνουν δρόμο, πηδάς έναν βασιλιά, δεν σου φκιάχνουν δρόμο.

Κωλοζωή κι αυτή!

Μετά την ιστορική τους συμφιλίωση με τους Αγγλους, που

κάνουν επιτέλους δική τους την ελίτ των Αφρικάανερς, οι τελευταίοι

θυμούνται το 1924, γιατί το είχαν ξεχάσει στο μεταξύ

λόγω των πολέμων τους με τους Αγγλους, πόσο ενοχλητική είναι

η ύπαρξη Αφρικανών δίπλα και στους ίδιους, και στους

Αγγλους. Και αρχίζει πάλι η καταδίωξη των Αφρικανών από

τους Αφρικάανερς, αλλά αυτή τη φορά και για λογαριασμό των

Αγγλων. Όσους μαύρους δούλους ελευθέρωσαν οι Αγγλοι, τους

ελευθέρωσαν τότε που έπρεπε.

Το 1924, που ξαναρχίζει το κυνήγι των μαύρων, Πρόεδρος

της Νοτιοαφρικανικής Ένωσης γίνεται ο στρατηγός Χέρτζοκ,

ένα πολύ μεγάλο γαϊδούρι. Το 1934 ο Χέρτζοκ ολοκληρώνει το

σατανικό σχέδιό του: Για να σταματήσουν, λέει, οι διώξεις των

μαύρων, πρέπει αυτοί να μαντρωθούν και να απομονωθούν σε

ειδικές «αυτόνομες» και «αυτοδιοικούμενες» περιοχές, όπου θα

είναι απόλυτα ελεύθεροι και θα κάνουν ό,τι θέλουν. Εντάξει,

αλλά αυτές οι περιοχές είναι οι πιο άγονες της χώρας. Οι μαύροι

που κλείνονται εκεί ψοφούν απ' την πείνα. Το μεγαλύτερο απ’

αυτά τα γκέτο είναι το περίφημο μαύρο «κράτος» του Λεσότο.

Εδώ θα εκκολαφθεί το απελευθερωτικό κίνημα του Νέλσωνα

191

Μαντέλα, που θα φέρει τα πάνω κάτω οτη χώρα.

Μετά το τέλος του Β' Παγκοομίου Πολέμου η μεθοδευμένη

και επισημοποιημένη πολιτική των φυλετικών διακρίσεων παίρνει

διαστάσεις γενοκτονίας των κλεισμένων στα γκέτο μαύρων.

Και το 1948 εμφανίζεται ο νεολογισμός «απαρτχάιντ». Στη

γλώσσα αφρικάαν σημαίνει «διαχωρισμός»: των λευκών απ’ τους

μαύρους. Οι μαύροι πρέπει να ζουν για πάντα στις δικές τους

περιοχές, που δεν είναι παρά θύλακοι στην ευρύτερη λευκή περιοχή.

Στις δικές τους περιοχές μπορούν να δουλεύουν σε δικές

τους δουλειές, και, αν θέλουν καλύτερη δουλειά, μπορούν να δουλεύουν

στις γειτονικές στα γκέτο φάμπρικες των λευκών. Τερατώδες;

Εντελώς.

Το 1961, σφόδρα ενοχλημένη από τη διεθνή κατακραυγή, η

Νοτιοαφρικανική Ένωση αποχωρεί από τη Βρετανική Κοινοπολιτεία

και μετονομάζεται σε Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής.

Είναι τόσο σκανδαλώδης η πολιτική του απαρτχάιντ, που ούτε

οι Αγγλοι, που λογικά θα έπρεπε να δείξουν κατανόηση, θέλουν

κοντά τους τούς Νοτιοαφρικανούς. Προσοχή: Δεν κάνουμε πια

τον διαχωρισμό ανάμεσα σε Αφρικάανερς και άγγλους αποίκους,

γιατί οι δυο λευκές φατρίες από το 1925 και μετά συνυπάρχουν

αρμονικότατα Αλλωστε, έχουν μπλέξει με τις επιμειξίες αιμάτων

και περιουσιών. Το 1990 ο φιλελεύθερος Πρόεδρος Φρέντερικ

ντε Κλέρκ απελευθερώνει τον Νέλσωνα Μαντέλα, για πολλά

χρόνια φυλακισμένο ηγέτη του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου,

του μεγαλύτερου κόμματος των μαύρων. Σήμερα, Πρόεδρος

της χώρας είναι αυτός ο μαύρος. Η πλειοψηφία των πρώην, πολύ

πρώην, ανθρωποφάγων Αφρικανών της Νότιας Αφρικής επιτέλους

«έφαγε» τους παμφάγους λευκούς. Αγγλοι και Αφρικάανερς

σφάζονταν για πάρα πολλά χρόνια, αλλά τελικά νίκησαν οι

πολιτισμένοι απόγονοι των παλιών ανθρωποφάγων, των Ζουλού

και των Κάφρων. Ο Νέλσων Μαντέλα είναι Κάφρος κατά

την καταγωγή. Αλλά, αν τολμάτε, πέστε τον έτσι, με την παλιά

ανθρωποφαγική έννοια, χωρίς να γίνετε γελοίοι Η νίκη των μαύρων

στη Νότια Αφρική είναι η πιο μεγάλη έμπραχτη απόδειξη

πως και οι απόγονοι πρώην ανθρωποφάγων μπορούν να φαν,

σε εστιατόριο πολυτελείας, όχι το γκαρσόνι με το παπιγιόν, αλλά

σνίτσελ με όλους τους κανόνες της καλής συμπεριφοράς. Το

πρόβλημα, είναι πρόβλημα αγωγής και όχι καταγωγής.

192

Η ΑΛΓΕΡΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1. Η Αλγερία τον Βαρβαρόααα

Η οκταετής Αλγερινή Επανάσταση (1954-1962) είναι μια σχεδόν

πλήρης περίληψη όλων των ειδών επαναστάσεων και εξεγέρσεων

που εμφανίστηκαν στην ανθρώπινη ιστορία Και η ιστορία

της Αλγερίας είναι το σχεδόν τέλειο δειγματολόγιο όλων των

καθεστώτων και διοικητικών συστημάτων που εφαρμόστηκαν

στην ανθρώπινη ιστορία Όλα δοκιμάστηκαν σ’ αυτή τη μεσογειακή,

αραβική χώρα, ακόμα κι ένα Κράτος Πειρατών. Ας

ελπίσουμε πως την Ισλαμική Δημοκρατία, ο Αλλάχ να την κάνει

δημοκρατία, θα την αποφύγουν τελικά οι πολύπαθοι Αλγερίνοι,

που η σημερινή τους δυστυχία τούς φέρνει ολοένα και πιο κοντά

στο Θεό, ο οποίος κάποτε υπαγόρευσε στον Μωάμεθ λέξη

προς λέξη το Κοράνι. Και άντε τώρα ν’ αλλάξεις έστω και μια

λέξη χωρίς να σου κόψουν τη γλώσσα, για να μη βλασφημείς

τον Προφήτη. Στις ισλαμικές «δημοκρατίες» το Κοράνι ενέχει

θέση Συντάγματος. Που, βέβαια, δεν επιδέχεται κανενός είδους

αναθεώρηση. Παραμένει ίδιο κι απαράλλαχτο απ’ τον 7ο αιώνα

μέχρι τις μέρες μας. Κι εμείς εδώ να παραπονούμαστε για τους

δικούς μας μουεζίνηδες που παριστάνουν τους παπάδες. Πρέπει

να δεις τα χειρότερα, για να κατανοήσεις το τραγικό νόημα της

φράσης «και μη χειρότερα».

Η Αλγερία, μια χώρα περίπου 13 εκατομμυρίων κατοίκων,

εκ των οποίων το 82,6% είναι Αραβες και το 18,7% Βερβερίνοι,

δηλαδή ντόπιοι Μεσόγειοι, κατά πάσα πιθανότητα της ίδιας

193

πανάρχαιας λαότητας οτην οποία ανήκαν και οι δικοί μας Πελασγοί,

μάλλον οδεύει το δρόμο που χάραξε ο Χομεϊνί στο Ιράν

(Περσία). Κι αυτό θα ήταν ό,τι χειρότερο θα μπορούσε να συμβεί

στη Μεσόγειο, που γέννησε τους πιο μεγάλους πολιτισμούς.

Το Ισλάμ, που δεν είναι θρησκεία, αλλά σύστημα οργάνωσης

της κοινωνίας που στηρίζεται σε μια θρησκεία, το μωαμεθανισμό,

πρέπει να μείνει όσο γίνεται πιο μακριά απ’ τη θρησκεία

που το γέννησε, πράγμα απελπιστικά δύσκολο, αφού ο μωαμεθανισμός

τείνει «φυσικά» προς τη θεοκρατία του ισλαμισμού. Ο Κεμάλ

Ατατούρκ στη γειτονική Τουρκία πέτυχε έναν άθλο, κρατώντας

το μωαμεθανισμό μακριά απ’ το Ισλάμ. Το ίδιο επιχειρεί σήμερα

στη Λιβύη ο Καντάφι. Το ίδιο κάνει σήμερα ο Σαντάμ Χουσεΐν

στο Ιράκ. 'Οσο αντιδραστικά κι αν είναι αυτά τα καθεστώτα, όσο

κι αν οι ηγέτες τους δημαγωγούν παίζοντας με τον πάντα καταστροφικό

ισλαμισμό, αξίζουν όλη μας την υποστήριξη.

Οι σημερινοί ηγέτες της Αλγερίας σκοτώνουν τους ισλαμιστές.

Τι θα μπορούσες να πεις, όταν ξέρεις πως το τζιχάντ, ο

ιερός πόλεμος του Ισλάμ, είναι ό,τι πιο ανίερο θα μπορούσε να

υπάρξει; Τζιχάντ σημαίνει σφαγή των εχθρών του Προφήτη.

Φανταστείτε μια θεοκρατική (ισλαμική) και όχι κοσμική —όπως

σήμερα— Τουρκία να κηρύσσει θρησκευτικό πόλεμο κατά της

ορθόδοξης Ελλάδας. Αλίμονο μας αν στην Τουρκία κυριαρχήσουν

κάποτε οι ισλαμιστές, όπως στο Ιράν. Η Τανσού Τσιλέρ,

μια όμορφη και σέξυ Τουρκάλα, ήταν αυτό ακριβώς που χρειάζονταν

οι Τούρκοι για να πείσουν τους Ευρωπαίους πως ο ισλαμικός

πρωτογονισμός δεν θα ήταν δυνατό να κυριαρχήσει στην

κεμαλική Τουρκία Ίσως να μην κυριαρχήσει. Όμως, τι θα γίνει

με τον ισλαμικό κίνδυνο, που μας έρχεται απ’ τη μεριά της, όχι

και τόσο μακρινής, Αλγερίας; Και αν η άκρως μεταδοτική ισλαμική

νόσος περάσει και στη γειτονική, και για μας και για τους

Αλγερίνους, Λιβύη; Όσο κι αν κοστίζει πολιτικά, όσο οδυνηρή κι

αν είναι εθνικά, κάθε λελογισμένη παραχώρηση προς τα κοσμικά

μουσουλμανικά καθεστώτα αξίζει τον κόπο.

Μετά την ίδρυση το 814 π.Χ. (την εποχή περίπου που γράφονταν

τα ομηρικά έπη) της φοινικικής Αυτοκρατορίας της Καρχηδόνας,

που είχε την πρωτεύουσά της, την πόλη Καρχηδόνα,

στη σημερινή Τυνησία, πολύ κοντά στα τριεθνή σύνορα Αλγερίας-Τυνησίας-Λιβύης,

ολόκληρο το Μαγκρέμπ, όπως λέγεται στα

194

αραβικά η Βορειοδυτική Αφρική (Λιβύη, Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο)

ήταν έδαφος της. Η ιστορία της προαραβικής Αλγερίας,

της Αλγερίας των Βερβερίνων, ή Μπερμπέρ (εξ ου και η γνωστή

κι απ’ τα λαϊκά τραγούδια Μπαρμπαριά, η χώρα των Μπερμπέρ)

αρχίζει τότε. Σ’ αυτή τη μετέωρη ανάμεσα στην Ανατολή

και τη Δύση περιοχή της Βόρειας Αφρικής πρωτοεμφανίστηκε ο

δυτικός χριστιανισμός, που θα ονομαστεί καθολικισμός. Ο Αγιος

Αυγουστίνος, ένας απ’ τους πρώτους μεγάλους χριστιανούς φιλόσοφους,

ήταν Καρχηδόνιος.

Οι Ρωμαίοι θα καταστρέψουν την Καρχηδόνα το 146 π.Χ.

Ύστερα από εκατό ακριβώς χρόνια, το 46 π.Χ. ο Καίσαρας θα

διαλύσει και τα βασίλεια των Νουμιδών, δηλαδή των ντόπιων,

αυτών που δεν ήταν Φοίνικες κατά την καταγωγή όπως οι Καρχηδόνιοι,

των Βερβερίνων, όπως λέμε σήμερα τους απογόνους

των Νουμιδών. Στο εξής η σημερινή Αλγερία όπως και ολόκληρο

το Μαγκρέμπ θα είναι μια ρωμαϊκή επαρχία

Το 429 μ.Χ., μόλις 47 χρόνια πριν απ’ την κατάλυση της

Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας απ’ τον Οδόακρο το 476 μ.Χ., εισβάλλουν

στην περιοχή του Μαγκρέμπ, απ’ τη μεριά της Ισπανίας,

οι Βάνδαλοι, λαός γερμανικός. Οι Βερβερίνοι επωφελούνται απ’

τη σύγχυση που προκαλούν οι Βάνδαλοι στους καταρρέοντες

Ρωμαίους και ιδρύουν καινούργια κράτη. Όταν το 553 μ.Χ. ο

Ιουστινιανός διαλύσει το βορειοαφρικανικό κράτος των Βανδάλων

στην περιοχή του Μαρόκου και της Αλγερίας, τα κρατίδια

των Βερβερίνων θα συνεχίσουν να υπάρχουν σαν να μη συνέβη

τίποτα με τους Βανδάλους. Ζουν στα βουνά του Μαγκρέμπ και

’κεί ψηλά δεν θα τους φτάσουν ούτε οι Αραβες, που καταφτάνουν

στην περιοχή το 647 μ.Χ. αρχίζοντας την καλπάζουσα πορεία

τους από την Αραβική χερσόνησο για να φτάσουν τελικά

μέχρι την Ισπανία, όπου και θα εγκατασταθούν για 800 χρόνια

Οι Βερβερίνοι, παρέα με τους Βυζαντινούς, στη διοικητική δικαιοδοσία

των οποίων ανήκει αυτόν τον καιρό η περιοχή, θα

προσπαθήσουν να αποκρούσουν τους Αραβες, αλλά τελικά θα

εγκαταλείψουν τον αγώνα Κι έτσι μέχρι το 720 ο εξαραβισμός

του Μαγκρέμπ θα έχει ολοκληρωθεί. Οι Βερβερίνοι όμως δεν θα

εξαραβιστούν, απλώς θα εκμουσουλμανιστούν.

Το 1516 δυο τούρκοι πειρατές, εξωμότες ελληνικής καταγωγής

απ’ τη Μυτιλήνη, οι αδερφοί Αρούτζ και Χαϊρεντίν Μπαρμπα-

195

ρόσσα (Βαρβαρόσσα) θα φτάοουν οτην περιοχή της σημερινής

Αλγερίας, όπου ο Χαϊρεντίν θα αυτοανακηρυχτεί βασιλιάς των

παραλίων της Βόρειας Αφρικής, πλην της Αίγυπτου. Όμως, το

1533 ο Μυτιληνιός βασιλιάς- πειρατής θα προτιμήσει τον τίτλο

του Αρχιναυάρχου του τουρκικού στόλου που του δίνει ο Σουλτάνος

για να τον εξευμενίσει. Περιχαρής για τον νεοαποκτημένο,

σπουδαίο τίτλο, που κατά κάποιο επιβεβαιώνει με τον πιο

επίσημο τρόπο το πειρατικό του ταλέντο, ο Μπαρμπαρόσσα,

παραμένοντας βασιλιάς των παραλίων της Βόρειας Αφρικής, εκχωρεί

—για υψηλή επιστασία— την επικράτειά του στο παλιό

του αφεντικό, τον Σουλτάνο, κρατώντας, βέβαια, για τον εαυτό

του τις 2.000 γυναίκες του χαρεμιού. Ο χαρεμικός μύθος λέει

πως πρόκειται για το μεγαλύτερο χαρέμι που εμφανίστηκε ποτέ

στη μουσουλμανική ιστορία Είναι κάτι σαν θεϊκή ανταμοιβή για

τις καλές υπηρεσίες που προσφέρει κάποιος στον Αλλάχ. Διά

του Μπαρμπαρόσσα θα προκύψουν οι πασάδες της Αλγερίας,

που κατά κάποιον τρόπο είναι οι διάδοχοί του. Όμως, το 1587

ο Σουλτάνος θα υποβιβάσει τον μέχρι τότε πανίσχυρο πασά της

Αλγερίας, τον επιτηρητή του, τον τοποτηρητή του, το διάδοχό

του Μπαρμπαρόσσα όπως του αρέσει να λέει, σε αντιβασιλέα με

τριετή θητεία Πού ξανακούστηκε βασιλιάς υπό προθεσμίαν, Αλλά

βλέπεις τα πράγματα στην Αλγερία είναι πολύ ζόρικα για τον

Σουλτάνο και προσπαθεί να τα βολέψει με πονηριές.

Το 1671, μέσα απ’ αυτό το διοικητικό μπάχαλο, θα προκύψει,

σε λιγότερο από έναν αιώνα μετά την εγκατάσταση στην

Αλγερία του πρώτου βασιλιά υπό προθεσμίαν το 1587, ένας νέος

διοικητικός θεσμός, οι Ντέι, ας πούμε οι πειρατές- άρχοντες, ή οι

άρχοντες που είναι και πειρατές με την άδεια του Σουλτάνου. Το

πρώτο επίσημο κράτος πειρατών στην ιστορία είναι πραγματικότητα

Οι Βερβερίνοι θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο κράτος

των πειρατών της Αλγερίας, που το προστατεύει η Τουρκία

Ο μεγαλύτερος πειρατής που εμφανίστηκε ποτέ στη Μεσόγειο,

ο Μπαρμπαρόσσα ο Μυτιληνιός, θ’ ανοίξει το δρόμο στους

πειρατές ολόκληρης της Μεσογείου, που θα αρχίσουν να συρρέουν

στο δικό τους κράτος, την Μπαρμπαριά, που συμπεριλαμβάνει

την Αλγερία και την Τύνιδα. Εξ ου και το λαϊκό άσμα

«στο Τούνεζι (Τυνησία) στην Μπαρμπαριά, μας έπιασε κακοκαιριά».

Οι υπήκοοι του κράτους των πειρατών κανονικά θα

196

έπρεπε να είναι όλοι Έλληνες. Όμως είναι και Βερβερίνοι, και

Άραβες, και Ιταλοί, και Γάλλοι, και Έλληνες και ό,τι θες. Όλοι

λούμπεν, όπως θα λέγαμε σήμερα Όλα τα καλά παιδιά της Μεσογείου

έχουν μαζευτεί στην Αλγερία Όπου τον 17ο αιώνα ευημερούσε

το πρώτο πανμεσογειακό κράτος, το κράτος των μεσογείων

πειρατών, που ρήμαζαν ολόκληρη τη Μεσόγειο, και κυρίως

τα πλοία που έρχονταν απ’ την Αμερική και έμπαιναν στη

Μεσόγειο απ’ το Γιβραλτάρ. Φυσικά, οι σχέσεις των Ντέι με τον

Σουλτάνο είναι πολύ χαλαρές.

Για να διώξουν την πειρατεία οι ισπανοί και οι άγγλοι βασιλιάδες

δημιουργούν το σώμα των κουρσάρων, που δεν πρέπει να

συγχέονται με τους πειρατές. Οι κουρσάροι είναι οι επίσημοι και

διορισμένοι —από τους βασιλιάδες— πειρατές των πειρατών.

Κουρσεύουν πειρατικά πλοία Κι έτσι οι βασιλιάδες γλυτώνουν

κόπο και χρήμα Αντί να παν στην Αμερική για να κλέψουν,

κλέβουν τους κλέφτες. Άλλωστε, οι κουρσάροι δεν είναι παρά

πρώην πειρατές, που μπήκαν στη υπηρεσία του βασιλιά. Τους

προσλαμβάνουν γιατί ξέρουν τη δουλειά. Κι αν τ’ αφεντικά δεν

τους έδιναν τα συμφωνημένα, ξαναγύριζαν στην παλιά δουλειά.

Το κράτος των πειρατών της Αλγερίας έπαιζε πρώτο ρόλο σε

τούτο το αλισβερίσι. Προμήθευε και πειρατές και κουρσάρους.

Ας μην ξεχνάμε εμείς οι Έλληνες πως ο Μιαούλης ξεκίνησε

την καριέρα του σαν πειρατής. Το όνομά του, Μιαούλης, δεν

είναι όνομα αλλά παρατσούκλι, Μιαούλ λεγόταν το τούρκικο

πλοίο που κουμαντάριζε ο πειρατής Βώκος, ο εθνικός ήρωας

Μιαούλης. Και μην εκλάβετε σαν ανθελληνικά αυτά που λέω

για έναν ήρωα Γιατί τον καιρό εκείνο, αυτοί που σήμερα λέγονται

εφοπλιστές δεν ήταν παρά πειρατές. Αν και οι εφοπλιστές,

εν πολλοίς, παραμένουν πειρατές και στις μέρες μας. Αλλωστε,

στη θάλασσα, τα όρια ανάμεσα στη νομιμότητα και την παρανομία

πάντα συγχέονταν. Δεν είναι παράξενο, λοιπόν, που στη

θαλασσινή Ελλάδα συνεχίζουν να είναι συγχυσμένα τα όρια

ανάμεσα στη νομιμότητα και την παρανομία παντού και όχι

μόνο στη θάλασσα

Αν ο Μπαρμπαρόσσα δεν ήταν ένας απ’ τους πάμπολλους

μουσουλμάνους εξ ορθοδόξων, να μην αμφιβάλλετε πως σήμερα

ο αρχιπειρατής θα είχε το άγαλμά του σε κεντρική πλατεία της

Αθήνας. Δηλαδή, γιατί να έχει άγαλμα ο Μιαούλης, που ήταν

197

μικρότερος πειρατής και που μπήκε στον Αγώνα με χίλια ζόρια

και να μην έχει ο Βαρβαρόσσας ο Μεγάλος; Ασε που ο Μιαούλης

ήταν Αρβανίτης ενώ ο Βαρβαρόσσας γνήσιος Έλλην. Αλλά

τούρκεψε. Δηλαδή, δεν τούρκεψε ακριβώς, απλά έγινε μουσουλμάνος.

Όμως, ο μουσουλμανισμός δεν είναι τουρκική, είναι αραβική

θρησκεία Οι Τούρκοι, όπως και πολλοί άλλοι, απλώς δανείστηκαν

τη θρησκεία από τους Αραβες. Κι έτσι ο φοβερός και

τρομερός Μπαρμπαρόσσα, που θα μπορούσε να είναι το καμάρι

των Ελλήνων και ειδικότερα των Μυτιληνιών, απ’ την ελληνική

πήδηξε στην τουρκική ιστορία. Και δεν είναι ο μόνος.

Οι Γάλλοι βρίσκονται στην Αλγερία απ’ το 1798 για να επιτηρούν,

λέει, στα παράλια τους πειρατές. Κι αφού κατασκοπεύσουν

καλά καλά τα λημέρια τους, το 1830, επί Καρόλου 10ου,

αποφασίζουν να απαλλάξουν τη Μεσόγειο από την πειρατεία

Σου λεν οι γάλλοι βασιλιάδες, αρκετά μας βοήθησαν οι πειρατές

όλους εμάς τους βασιλιάδες, καιρός να τους εξαφανίσουμε. Κι

έτσι, παρά τη σφοδρή αντίθεση των Αγγλων, που αγαπούν περισσότερο

απ’ τους Γάλλους τους πειρατές και κυρίως τους

κουρσάρους, που είναι αδύνατο να υπάρξουν χωρίς πειρατές, οι

Γάλλοι, τον Ιανουάριο του 1830, τη χρονιά που η Ελλάδα γίνεται

κράτος, αποβιβάζουν στην Αλγερία 36.000 στρατιώτες για

να διαλύσουν το κράτος των πειρατών και να βάλουν στη θέση

του το δικό τους πειρατικό κράτος.

Όμως, ο ηγέτης του, όχι και τόσο πειρατικού πλέον, κράτους

Αμπτ ελ-Καντέρ, αντιστέκεται. Και το 1839 κηρύσσει τον

πόλεμο κατά της Γαλλίας. Που αντεπιτίθεται και με 100.000

άνδρες υποτάσσει την Αλγερία Αλλά όχι ολόκληρη. Οι Γάλλοι

θα προχωρούν σιγά σιγά και θα ολοκληρώσουν την κατάχτηση

το 1870. Θα χρειαστούν δηλαδή 72 χρόνια για να φέρουν σε

πέρας τη σπουδαία δουλειά. Πηγαίνουν σιγά σιγά, όχι μόνο γιατί

συναντούν δυσκολίες, αλλά και διότι φοβούνται τους Αγγλους.

Τέτοια αποικία απέναντι απ’ τη Μητρόπολη, ούτε στον ύπνο

τους δεν θα την έβλεπαν οι Αγγλοι, που έπρεπε να τρέχουν δώθε

κείθε στις πέντε ηπείρους για να εγκαταστήσουν το δίκτυο των

αποικιών τους.

Κι έτσι οι Γάλλοι έφεραν όλον τον κόσμο, ακόμα και τους

εαυτούς τους, προ τετελεσμένων. Ούτε και οι ίδιοι δεν είναι σε

θέση να πιστέψουν πως έβαλαν στο χέρι ένα εύφορο κομμάτι

198

μεσογειακής ακτής, που με τα αμπέλια του, εκτός απ’ τα πετρέλαια

της Σαχάρας που θα προκύψουν πολύ αργότερα, θα προσφέρει

πολλά στη δόξα της Γαλλίας. Προσφέρει ακόμα και σήμερα,

που οι Γάλλοι έπαψαν να είναι αποικιοκράτες. Αμέσως

μετά τη λήξη της επανάστασης, το 1962, οι Γάλλοι επανήλθαν

στην Αλγερία όχι σαν αποικιοκράτες, σαν αποικιοκράτες είχαν

ηττηθεί, αλλά σαν νεοαποικιοκράτες. Τη διαφορά την ξέρουμε:

Η αποικιοκρατία στηρίζεται στα όπλα και η νεοαποικιοκρατία

στο χρήμα

Ο Ντε Γκωλ δεν ανακάλυψε τη νεοαποικιοκρατία, αλλά είναι

απ’ τους πρώτους που την συστηματοποίησαν. Και κατάφερε

να πείσει τους Γάλλους για τα πλεονεκτήματά της, έμμεσα

και χωρίς να το δηλώνει κραυγαλέα, μ’ έναν τρόπο πολύ εντυπωσιακό.

Στο δημοψήφισμα που γίνεται στη Γαλλία, το 1962,

το 90,7% των Γάλλων υιοθετούν την πρόταση του στρατηγού

Ντε Γκωλ για ελεύθερη και ανεξάρτητη Αλγερία Φυσικά, μια

Αλγερία υποταγμένη και εξαρτημένη, όπως παλιά, θα τους βόλευε

καλύτερα, όμως το αντάρτικο που κρατάει οχτώ ολόκληρα

χρόνια τους έχει αλλάξει τον αδόξαστο. Οι πιε-νουάρ, οι μαυροπόδαροι,

όπως λεν οι Γάλλοι της Μητρόπολης τους από χρόνια

εγκαταστημένους στη «γαλλική» Αλγερία Γάλλους, κάθονται σε

αναμμένα κάρβουνα για οχτώ χρόνια Ποιος αντέχει τέτοιο μαρτύριο;

Όταν μάλιστα έχει αρχίσει από πολύ νωρίτερα, απ’ το

1930 που εμφανίζεται ο αραβοβερβερίνικος εθνικισμός στην

αραβοβερβερίνικη χώρα Θα δούμε στη συνέχεια πώς εξελίχτηκαν

τα πράγματα

2. Η προετοιμασία της Αλγερινής Επανάστασης

Οι Γάλλοι επιχειρούν να ελέγξουν τη «γαλλική Αλγερία» με τον

εκγαλλισμό της ντόπιας μουσουλμάνικης ελίτ. Αφού εκγαλλιστεί

η ελίτ, δεν μπορεί παρά να εκγαλλιστεί και ο λαός, σκέφτονται

Όμως ο λαός δεν εκγαλλίζεται με τίποτα Για τον απλό λόγο

πως κρατιέται σκόπιμα αγράμματος και πολύ μακριά απ’ τη

γαλλική κουλτούρα Ενώ το πάρα πολύ καλό και φημισμένο

Πανεπιστήμιο του Αλγεριού, που ιδρύεται το 1909, είναι ανοιχτό

για τους μουσουλμάνους, τα γαλλικά δημοτικά σχολεία και

199

τα λύκεια δεν είναι ανοιχτά για τα μουσουλμανάκια Ο εκγαλλισμός

της κορυφής δεν θα έχει κανέναν αντίκτυπο στη βάση,

που θα παραμείνει πλήρως εξαθλιωμένη σ’ όλη τη διάρκεια των

132 ετών της γαλλικής παρουσίας στην Αλγερία (1830-1962).

Αλλωστε, 132 χρόνια δεν είναι πάρα πολλά ώστε να εμφανιστούν

εθνολογικά φαινόμενα ανάλογα μ’ αυτά που εμφανίστηκαν

στη Λατινική Αμερική με τους ισπανούς καταχτητές (κονκισταδόρες),

αλλά και στην σημερινή Τουρκοελλάδα που παριστάνει

την Ελλάδα. Η Αλγερία έχει μια πάρα πολύ μεγάλη ενδοχώρα

η οποία, παρόλο που καλύπτεται κατά το μεγαλύτερο

μέρος της από την έρημο της Σαχάρας, λειτουργεί κατά κάποιον

τρόπο σαν συντηρητής του αραβικού εθνικισμού. Οι Γάλλοι θα

δυσκολευτούν να εγκατασταθούν στη σαβάννα, τη μισοέρημο

κοντά στην έρημο. Εκεί, στην αλγερινή σαβάννα, ζουν οι Τουαρέγκ,

οι περίφημοι «μπλε άνθρωποι», οι πανέμορφοι κατά την

όψη επαγγελματίες πολεμιστές, που είναι σε θέση να πυροβολούν

όρθιοι στη σέλα του αραβικού αλόγου τους. Καλύτερους

έφιππους κομάντος δεν θα μπορούσε να βρει κανένα πεζικό

κανενός δυτικού στρατού, κυρίως όταν αυτός παρασύρεται σε

μάχες κοντά στην έρημο, αυτή που εκεί δίπλα, στη Λιβύη, θα

καταπιεί την «αλεπού της ερήμου», τον Ρόμελ. Η έρημος της

Σαχάρας μια μόνο αλεπού αναγνωρίζει για δική της, τον Τουαρέγκ

καβαλάρη.

Μέχρι το 1930 η αλγερινή κοινωνία των φελάχων (των γεωργών

και των ημινομάδων) δέχεται έντονες επιδράσεις από τους

μαραμπού. Έτσι λέγονται στα αραβικά κάποια πτηνά που μοιάζουν

με πελαργούς, αλλά και οι μουσουλμάνοι λαϊκοί φιλόσοφοι,

που το παίζουν έγκυροι ερμηνευτές των κορανικών ρήσεων

και χορεύουν στο ταψί τους αγράμματους φελάχους. Οι ξύπνιοι

Γάλλοι βάζουν στο χέρι πολλούς μαραμπού. Κι αυτοί επιχειρούν

να πείσουν τους φελάχους πως ο Αλλάχ έστειλε στα μέρη τους

τούς Γάλλους για να τους προστατέψουν. Το κισμέτ των μουσουλμάνων,

η απόλυτα προκαθορισμένη απ’ το Θεό μοίρα, παίρνει

μπροστά με γαλλική μανιβέλα

Αλλά οι αλγερίνοι εθνικιστές, που ξέρουν καλύτερα από μανιβέλες,

θα ενεργοποιήσουν το ίδιο κισμέτ γυρίζοντας τη μανιβέλα

ανάποδα Και η αραβική μηχανή θα πάρει ανάποδες. Τίποτα

δεν μπορεί να σταματήσει τους Αραβες, τον ευφυέστερο αλλά

200

και πονηρότερο λαό της οικουμένης, καθώς λεν οι ειδικοί, άπαξ

και βγουν απ’ τη νάρκη τους. Διαβάστε τα βιβλία του περίφημου

Λώρενς της Αραβίας, που ήταν και πολύ καλός πεζογράφος,

και θα καταλάβετε καλύτερα τι σημαίνει αφυπνισμένος

Αραβας. Όμως, δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση η αφύπνιση

του κοιμισμένου Αραβα

Στην Αλγερία, όπως και σε κάθε μουσουλμανική χώρα, εκτός

από τους μαραμπού υπάρχουν και οι ουλεμάδες. Δηλαδή οι θεολογικά

σπουδαγμένοι ιεροδικαστές, οι νομομαθείς του μουσουλμανικού

δικαίου που είναι και μουσουλμάνοι θεολόγοι ταυτόχρονα,

αυτοί που ψαχουλεύουν το Κοράνι από νομικής απόψεως

και λύνουν νομικά προβλήματα με μουσουλμανικό τρόπο. Και

επειδή ένας απ’ τους τρόπους να αποφεύγονται οι εκτρώσεις,

που το Κοράνι τις απαγορεύει διά μαχαίρας, είναι ο «δεύτερος

δρόμος» για τον ηδονικό παράδεισο, που το Κοράνι δεν τον

απαγορεύει καθόλου, επεκράτησε εδώ σε μας να ονομάζουμε «μουσουλμανικό

δίκαιο» ένα μόνο μέρος του μουσουλμανικού δικαίου,

αυτό που κανονίζει τις σχέσεις ηδονής και τεκνοποιίας. Μια

μουσουλμάνο θα δυσκολευτείς πολύ να τη βάλεις ανάσκελα στο

κρεβάτι σου, όμως δεν θα δυσκολευτείς καθόλου να τη βάλεις

μπρούμυτα Πρόκειται για τον μουσουλμανικό τρόπο αντισύλληψης

σε κοινωνίες στις οποίες απαγορεύονται αυστηρά τα αντισυλληπτικά.

Όποια καλή Ελληνίδα βρίσκει άσχημα αυτά τα μουσουλμάνικα

ήθη και έθιμα, δεν έχει παρά να παραμείνει καλή χριστιανή

προκειμένου να κρατήσει μακριά απ’ το Σατανά όχι μόνο τα

οπίσθιό της, αλλά και τα εμπρόσθια Όμως, άπαξ και αποφασίσει

να τεθεί υπό την σκέπη του Αλλάχ, καλύτερα ν’αρχίσει να

προπονείται στο μουσουλμανικό δίκαιο όσο είναι ακόμα χριστιανή,

γιατί θα υποφέρει πολύ αν αρχίσει απότομα Προσωπικά, δεν

θα συνιστούσα τον εκμουσουλμανισμό. Απλώς, θα ήθελα οι χριστιανές

να μην είναι θρησκευτικά μισαλλόδοξες, δογματικές και

φανατικά ορθόδοξες - τουλάχιστον στο κρεβάτι

Γύρω στα 1930 οι ουλεμάδες της Αλγερίας κηρύσσουν τον

πόλεμο στους μαραμπού. Κατά το 1935 η Ένωση των Ουλεμάδων,

η πρώτη εθνικιστική οργάνωση της Αλγερίας, αποχτά πολύ

μεγάλο κύρος, χάρη στον Μπεν Μπαντίς. Λέει ο Μπαντίς: Ναι

στον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο, αλλά μέσα απ’ την αραβι

201

κή γλώσσα και την αραβική κουλτούρα, που είναι μέρος της ευρωπαϊκής

κουλτούρας. Τίποτα πιο αληθινό, αν μάλιστα πάρει

κανείς υπ’ όψη πως η Αλγεβρα (αλ-τζέμπρ), αυτή η εκπληχτική

μέθοδος μαθηματικής στενογραφίας είναι αραβική εφεύρεση, όπως

άλλωστε και οι χρησιμοποιούμενοι απ’ όλους σήμερα αραβικοί

αριθμοί, όπως και η λέξη χημεία (αλ-κεμί, εξ ου και αλχημεία,

η πρώτη μορφή της επιστημονικής χημείας). Ειδικά εμείς οι

Έλληνες χρωστούμε στους άραβες σοφούς τη διάσωση των περισσότερων

αρχαίων ελληνικών κειμένων, που οι χριστιανοί τα

κατέστρεφαν σαν αντιχριστιανικά. Και ύστερα μου μιλάτε για

ελληνορθοδοξία και κουραφέξαλα. Αυτή η σύνθετη λέξη είναι

πέρα για πέρα ανιστόρητη. Είτε Έλληνας θα είναι κανείς, από

φιλοσοφικής απόψεως, είτε χριστιανός. Και τα δυο δεν γίνεται

Είναι αντιφατικό. Αλλά ποιος νοιάζεται για τις αντιφάσεις σε

μια χώρα που είναι η ίδια μια τεράστια αντίφαση; Και για να

λυθεί αυτή η φρικτή αντίφαση, ο κ. Πλεύρης και οι εξίσου μ’

αυτόν αερολόγοι εφεύραν τη σκαλωμένη στο DNA ελληνικότητα.

Έλληνας είσαι διότι γεννιέσαι Έλληνας. Όπως ο γάιδαρος

που είναι γάιδαρος γιατί γεννήθηκε γάιδαρος. Μαύρ’ είν’ η νύχτα

στα βουνά, στους βράχους πέφτει χιόνι (Όπου βράχος γράφε

κάλος στον εγκέφαλο. Και άντε να κόψεις τους κάλους του

κεφαλιού χωρίς να κόψεις το κεφάλι).

Ο Μπεν Μπαντίς, ο αλγερίνος ουλεμάς που θα αναστατώσει

τους Γάλλους με τα πολιτικά του κηρύγματα μέσα στα τζαμιά,

θα πεθάνει το 1940 και οι εγκαταστημένοι στην Αλγερία Γάλλοι

θα ηρεμήσουν λιγάκι τα επόμενα χρόνια Που άλλωστε είναι

χρόνια πολέμου. Όμως, οι αλγερίνοι κομουνιστές, στους οποίους

για ένα διάστημα ανήκει και ο Γαλλοαλγερίνος (Ισπανός απ’ τη

μεριά της μάνας του) Αλμπέρ Καμύ, συνεχίζουν να είναι δραστήριοι

και αυτή την περίοδο. Ο Αμπτ ελ-Καντέρ, σημαίνον

στέλεχος του ΚΚ Γαλλίας, έχει ήδη ιδρύσει στο Παρίσι το 1926

τον Βορειοαφρικανικό Αστέρα Στην εν λόγω αριστερή οργάνωση

θα προσχωρήσει το 1927 ο πρώτος μεγάλος αστέρας του

απελευθερωτικού κινήματος της Αλγερίας, ο δεινός ρήτορας Αχμέτ

Μεσάλι, πρώην αξιωματικός του γαλλικού στρατού, 29 ετών τότε,

που αρχικά δρα στο Παρίσι ανάμεσα στους Αλγερίνους που ζουν

και δουλεύουν εκεί

Το 1929 ο Αστέρας τίθεται εκτός νόμου από τους Γάλλους.

202

Αλλά ο Μεσάλι συνεχίζει να εκφωνεί λόγους. Και το 1933 συλλαμβάνεται.

Αποφυλακίζεται το 1935 και ξαναρχίζει τη δράση,

αυτή τη φορά στην πατρίδα του, την Αλγερία Εκεί, ο Μεσαλί

δεν εμφανίζεται σαν κομουνιστής. Αρχίζει να το παίζει επιδέξια

υπερταξικός εθνικιστής και φίλος των ουλεμάδων. Που συνεχίζουν

την ειρηνική εθνικιστική δουλειά τους μέσα στα τζαμιά.

Συναρπάζει τα πλήθη, αυτός ο μεγάλος ρήτορας, που ασκεί τη

ρητορική τέχνη σε δύο γλώσσες, τη γαλλική και την αραβική.

Το 1936 ο Μεσαλί ρίχνει το σύνθημα Ανεξαρτησία Η γαλλική

κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, υπό τον Λεόν Μπλουμ,

διαλύει την οργάνωση του Μεσαλί. Κι αυτός κόβει οριστικά τις

σχέσεις του με τους γάλλους κομουνιστές που συμμετέχουν στο

Λαϊκό Μέτωπο. Κι αυτοί δίνουν τότε τη συγκατάθεσή τους για

τη δίωξη του πρώην συντρόφου τους, του Μεσαλί. Ωστόσο, ο

μεγαλύτερος εχθρός του Αχμέτ Μεσαλί θα αποδειχτεί ένας Αλγερίνος,

ο Μπεν Ίζελούλ. Που ζητάει την πλήρη ενσωμάτωση

της Αλγερίας στη Γαλλία Η αλγερίνικη ελίτ έχει κοπεί στα δυό.

Στους ευρωπαϊστές και στους αραβιστές. Ο Μεσαλί θα ξαναρχίσει

τη δράση του το 1946, μετά τη λήξη του πολέμου, κατά τον

οποίο οι Αλγερίνοι μάχονται δίπλα στους Γάλλους, αν και η

Αλγερία θα περάσει, μετά την γελοία ήττα της Γαλλίας από τους

Γερμανούς, στη δικαιοδοσία του φιλοναζιστικού «κράτους» του

Βισύ, υπό τον Πεταίν.

Το 1943 αρχίζει στο Αλγέρι τη δράση της μια νέα οργάνωση

με το όνομα Φίλοι του Μανιφέστου υπό τον Φερχάτ Αμπάς,

φαρμακοποιό. Είναι ο νέος μεγάλος αστέρας του κινήματος της

ανεξαρτησίας. Δώδεκα χρόνια ο Αμπάς υποστήριζε την πλήρη

ενσωμάτωση της Αλγερίας στη Γαλλία, όπως και οι περισσότεροι

ντόπιοι αστοί. Αλλά το δωδέκατο συνειδητοποιεί πως οι Γάλλοι

δουλεύουν άγρια τους Αλγερίνους με υποσχέσεις για μια υπό όρους

ενσωμάτωση. Στην πραγματικότητα θέλουν την ενσωμάτωση μόνο

της αλγερινής αστικής τάξης και όχι του αλγερινού λαού στο

σύνολό του. Σκοπεύουν να φκιάξουν μια Αλγερία «δύο ταχυτήτων»,

τη μια για προνομιούχους Αλγερίνους και την άλλη για

πληβείους. Και ο Φερχάτ Αμπάς, φανατικός φίλος των Γάλλων

μέχρι τότε, γίνεται το 1943 φανατικός εχθρός τους. Ένα χρόνο

πριν, συγκεκριμένα στις 8 Νοεμβρίου 1942, η Αλγερία που διοικείται

από το κράτος του Βισύ στη Νότια Γαλλία, καταλαμβά

203

νεται από τα αγγλοαμερικανικά στρατεύματα Στους Αγγλοαμερικανούς

απευθύνει ο Αμπάς το μανιφέστο, που θα δώσει το

όνομα στην οργάνωσή του. Οι Αμερικανοί υπόσχονται στον Αμπάς

πως θα βοηθήσουν την Αλγερία να αποχτήσει την ανεξαρτησία

της μετά τον πόλεμο, αρκεί οι Αλγερίνοι να πάρουν μέρος σ’

αυτόν. Αλλά οι Αγγλοι δεν υπόσχονται τίποτα Ούτε οι Γάλλοι

του Ντε Γκωλ.

Μετά τη λήξη του πολέμου οι πολιτικές πρωτοβουλίες περνούν

ξανά στον Μεσαλί. Ο νέος του πολιτικός σχηματισμός λέγεται

Κόμμα του Αλγερίνικου Λαού. Το εν λόγω κόμμα την Πρωτομαγιά

του 1945 οργανώνει μια μεγάλη και αιματηρή συγκέντρωση,

που καταλήγει σε κανονικές μάχες στην περιοχή της

Κωνσταντίνης. Ο Μεσαλί είναι έτοιμος να αρχίσει ένοπλο αγώνα

κατά των Γάλλων. Όμως, η αντίδραση των Γάλλων είναι λυσσώδης.

Τα δικαστήρια εκδίδουν 151 θανατικές καταδίκες. Εκτελούνται

οι 28. Είναι οι πρώτοι ήρωες μιας επανάστασης που

δεν άρχισε ακόμα Όμως ο αριθμός 28 είναι εντελώς ασήμαντος

σε σχέση με τον αριθμό 50.000. Τόσοι είναι οι Αλγερίνοι που

σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις στην περιοχή της Κωνσταντίνης,

στα ανατολικά της χώρας, προς τη μεριά των συνόρων με την

Τυνησία, όπου κυριαρχούν οι ανυπόταχτοι Βερβερίνοι. Ο πρώην

κομουνιστής Αχμέτ Μεσαλί βιάζεται Ο αστός Φερχάτ Αμπάς

δεν βιάζεται και αντιτίθεται στις επαναστατικές ενέργειες του

Μεσαλί. Ξέρει πως χωρίς τη συγκατάθεση των αλγερίνων αστών,

που δεν είναι λίγοι, οι εξαθλιωμένοι χωρικοί θα ήταν δύσκολο

να ξεσηκωθούν.

Η Αλγερινή Επανάσταση που κυοφορείται απ’ το 1945 θα

έχει έναν τετραπλό χαρακτήρα Απελευθερωτικό, εθνικό, κοινωνικό,

και σοσιαλιστικό. Η πολυπλοκότητά της θα δημιουργήσει

μύρια όσα προβλήματα στους επαναστάτες, κυρίως μετά τη νίκη.

Δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως στην Αλγερία έχει προ πολλού

διαμορφωθεί μια ισχυρή εθνική αστική τάξη, χάρη στη επαμφοτερίζουσα

και αντιφατική πολιτική των Γάλλων, που επιχειρούν

να ενσωματώσουν την Αλγερία στη Γαλλία απ’ τα πάνω, απ’

την κορυφή, με τους γαλλοθρεμμένους ντόπιους αστούς, που δεν

είναι λίγοι, το ξαναλέω για να τονίσω και τον αστικό συν τοις

άλλοις χαρακτήρα αυτής της πολύπλοκης επανάστασης.

Το 1947 οι Γάλλοι παραχωρούν στους μουσουλμάνους της

204

Αλγερίας ίσα πολιτικά δικαιώματα με τους γηγενείς Γάλλους (τους

πιε-νουάρ) αλλά είναι πια πολύ αργά. Όλοι υποπτεύονται καινούργια

μπλόφα Ήδη ο αστός Φερχάτ Αμπάς έχει ξαναμπεί

δριμύτερος στον πολιτικό στίβο, αλλά χωρίς να έχει δίπλα του

τον πρώην κομουνιστή Αχμέτ Μεσάλι, που τον θεωρεί υπέρ το

δέον εξτρεμιστή και αριστερό. Τώρα ο Αμπάς δεν διεκδικεί την

ανεξαρτησία, επιδιώκει τη δημιουργία ομόσπονδου κράτους Γαλλίας-Αλγερίας.

Οι Γάλλοι ούτε που να το ακούσουν κάτι τέτοιο.

Η Αλγερία ως ομόσπονδο κράτος θα ήταν αυτεξούσια ως ένα

βαθμό, κι αυτό ακριβώς θέλουν να αποφύγουν οι Γάλλοι. Η ενσωμάτωση

που επιδιώκουν σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ντε

φάκτο ισότητα ανάμεσα στους αναπτυγμένους Γάλλους και τους

υπανάπτυχτους Αλγερίνους. Σημαίνει επαρχιοποίηση της Αλγερίας

οε ένα ενιαίο γαλλικό κράτος δύο ταχυτήτων. Θα ήταν, κατά

κάποιο τρόπο, μια επισημοποίηση της εκμετάλλευσης της πρώην

αποικίας από τη Μητρόπολη. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, ο

εξτρεμιστής Μεσαλί ξαναμπαίνει μπροστά απ’ τον μετριοπαθή

Αμπάς. Το νέο του κόμμα, που λΐγεται Κίνημα Θριάμβου των

Δημοκρατικών Ελευθεριών, δημιουργεί μια παράνομη ένοπλη οργάνωση

που λέγεται Ειδική Οργάνωση, που τίθεται υπό την εποπτεία

του Μπεν Μπέλα, του ηγέτη της επανάστασης που θα αρχίσει

το 1954. Ο Μπεν Μπέλα είναι η συνέχεια του Αχμέτ Μεσαλί. Ο

Φερχάτ Αμπάς μπαίνει σιγά σιγά στο περιθώριο.

3. Η κήρυξη της Αλγερινής Επανάστασης

Από το κόμμα του πρώην κομουνιστή και στη συνέχεια εθνικιστή

Αχμέτ Μεσαλί, που λέγεται Κίνημα Θριάμβου των Δημοκρατικών

Ελευθεριών, προκύπτει η παράνομη στρατιωτική του

πτέρυγα, που λέγεται Ειδική Οργάνωση. Από την Ειδική Οργάνωση,

της οποίας ειδικότητα είναι ο ένοπλος αγώνας, δεν προκύπτει

κανένας ένοπλος αγώνας. Κι αυτό έχει σαν συνέπεια να

αποσχισθούν απ’ αυτήν τα εννέα πιο μαχητικά στελέχη και να

φκιάξουν την Επαναστατική Επιτροπή Ενότητας και Δράσης.

Ενότητας, γιατί υπάρχει πράγματι ένα πρόβλημα συνεννόησης

των μελών των πολλών και διαφόρων τάσεων, και δράσης, διότι

η Ειδική Οργάνωση δεν είναι και πολύ πρόθυμη για δράση. Η

205

Επαναστατική Επιτροπή Ενότητας και Δράσης συνεδριάζει και

αποφασίζει να κηρύξει την επανάσταση την 1η Νοεμβρίου 1954,

ερήμην του κόμματος από το οποίο προέρχονται οι λεγόμενοι

«εννιά ιστορικοί αρχηγοί».

Οι εννιά ιστορικοί αρχηγοί ιδρύουν νέο κόμμα που το ονομάζουν

Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης (FLN). Που στην πρώτη

του διακήρυξη λέει πως οι ενέργειές του θα στρέφονται αποκλειστικά

ενάντια στην αποικιοκρατία, και πως στο νέο κόμμα

έχουν θέση όλοι όσοι πιστεύουν πως η Αλγερία πρέπει να γίνει

ελεύθερο και αυτεξούσιο κράτος, άσχετα από το θρήσκευμα, τις

πολιτικές πεποιθήσεις και την εθνική καταγωγή του καθενός που

θα βοηθήσει. Πράγμα που σημαίνει πως στο FLN θα μπορούσαν

να μετέχουν και γάλλοι αντιαποικιοκράτες, ή όποιοι άλλοι

θα ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν.

Το Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης (Front de Liberation

Nationale - FLN), που θα μπορούσαμε να το πούμε και Εθνικό

Απελευθερωτικό Μέτωπο ώστε να κάνουμε μια σκόπιμη τιμητική

αναφορά στο δικό μας ΕΑΜ, δημιουργεί αμέσως την ένοπλη

πτέρυγά του, το Στρατό Εθνικής Απελευθέρωσης (Armee de Liberation

Nationale - ALN) που θα μπορούσαμε να τον πούμε

και Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό, για να κάνουμε άλλη

μια σκόπιμη τιμητική αναφορά στον δικό μας ΕΛΑΣ, τον αντάρτικο

στρατό του ΕΑΜ. Υπάρχουν σαφείς οργανωτικές αναλογίες

ανάμεσα στο αλγερινό και το ελληνικό απελευθερωτικό κίνημα,

αν και το αλγερινό στρέφεται κατά των γάλλων αποικιοκρατών

και εμφανίζεται μετά τον πόλεμο ενώ το ελληνικό στρέφεται

κατά των γερμανών καταχτητών και εμφανίζεται στη

διάρκεια του πολέμου.

Υπάρχει όμως και μια βασική διαφορά: Το αλγερινό ΕΑΜ

δεν το οργανώνουν οι κομουνιστές κι αυτό σημαίνει πως θα μπορούσαν

να συμμετέχουν τόσο οι κατά των κομουνιστών προκατειλημμένοι

όσο και οι κομουνιστές, οι τροτσκιστές - όλος ο κόσμος

που θα ήθελε να βοηθήσει τους Αλγερινούς χωρίς όρους και κομματικοϊδεολογικές

προϋποθέσεις. Ο σημαντικότερος από τους «εννιά

ιστορικούς αρχηγούς» που θα ιδρύσουν το FLN είναι ο Αχμέτ

Μπεν Μπέλα, που χρόνια πολλά δουλεύει στα κόμματα και τις

οργανώσεις που ιδρύει ο Αχμέτ Μεσαλί. Είναι ο καλύτερος μαθητής

του.

206

Ο Μπεν Μπελά, που γεννήθηκε το 1918, ήταν γιος ενός

αρκετά ευκατάστατου αγρότη και μικροεπιχειρηματία μιας μικρής

πόλης στην επαρχία του Οράν, προς τα σύνορα με το

Μαρόκο. Σπούδασε σε γαλλικά σχολεία, υπηρετούσε στο γαλλικό

στρατό από το 1937 και στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου

Πολέμου τιμήθηκε δυο φορές απ’ τους Γάλλους: Το 1940 παίρνει

τον Γαλλικό Πολεμικό Σταυρό και το 1944 το Στρατιωτικό

Μετάλλιο. Οι Γάλλοι είναι σίγουροι πως έχουν βάλει στο χέρι

έναν πολύ ικανό άνθρωπο. Όμως, όταν γυρίζει στην πατρίδα

του με τη λήξη του πολέμου, δραστηριοποιείται ταχύτατα στα

πλαίσια του εθνικιστικού κινήματος. Και το 1950 ληστεύει το

ταχυδρομείο του Οράν, για να εξοικονομήσει χρήματα η οργάνωση

του Αχμέτ Μεσαλί, στην οποία ανήκει. Συλλαμβάνεται,

μένει δυο χρόνια στη φυλακή, δραπετεύει και πηγαίνει στην Αίγυπτο

του Νάσερ, που αυτόν τον καιρό είναι ο μεγάλος ηγέτης

ολόκληρης της αραβικής εθνότητας, της κατατμημένης τεχνητά

σε πολλά κράτη και κρατίδια

Είναι ο τρόπος που βρήκαν οι Αγγλοι να «μπακλαβαδιάσουν»

το χάρτη της αραβικής Βόρειας Αφρικής, χαράσσοντας τα σύνορα

των σημερινών αραβικών κρατών με το χάρακα, ώστε να

μην μπορέσει να ενωθεί η μεγάλη αραβική εθνότητα σε ένα εθνικό

κράτος και εμφανιστεί ξανά καμιά Αραβική Αυτοκρατορία ικανή

όχι μόνο να καταλάβει την Ισπανία για 800 χρόνια, όπως

παλιότερα, αλλά και την Ευρώπη, όχι για 800 αλλά για 1800

χρόνια και βάλε. Τουλάχιστον στη Μεσόγειο το μέλλον ανήκει

στους Αραβες, που ελέγχουν ολόκληρη τη νότια ακτή, από την

Αίγυπτο μέχρι το Μαρόκο. Σκέψου τι έχει να γίνει αν ενωθούν

οι Αραβες. Καλό είναι να τα έχουμε καλά από τώρα

Το αλγερινό FLN (Μέτωπο Εθνικής Απελευθέρωσης) ιδρύθηκε

στην Ελβετία Ούτε ο αυτοεξόριστος Αχμέτ Μπεν Μπέλα ούτε

μερικοί απ’ τους άλλους αυτοεξόριστους εννιά ιστορικούς αρχηγούς

θα μπορούσαν να συναντηθούν επί αλγερινού εδάφους. Να

λοιπόν που η Ελβετία δεν είναι χρήσιμη μόνο στους τραπεζίτες

αλλά και στους επαναστάτες. Φυσικά, και σ’ αυτούς που ονειρεύονται

τον εαυτό τους σε ρόλο τραπεζίτη μετά την επιτυχή

έκβαση της επανάστασης. Αυτό συνέβη πολλές φορές στην ιστορία.

Αλλά η πιο εντυπωσιακή τρεπεζοποίηση μιας επανάστασης

είναι εκείνη που υπέστη η Οχτωβριανή, η προδομένη επανάστα

207

ση, αν πιστέψουμε τον Τρότοκι. Που τώρα πια δεν έχουμε κανένα

λόγο να μην τον πιστέψουμε.

Την ίδια τύχη θα έχει και η αλγερινή επανάσταση. Αλλά εμείς

εδώ θα περιοριστούμε στην ηρωική της φάση, κατά την οποία

βασικό ρόλο θα παίξει και ο δικός μας Μιχάλης Ράπτης (Μισέλ

Πάμπλο), οικονομικός και επαναστατικός σύμβουλος του Μπεν

Μπέλα απ’ την αρχή σχεδόν της επανάστασης αλλά και για

μερικά χρόνια μετά απ’ αυτήν. Μέχρι τον Ιούνιο του 1965 που

ο στενότερος συνεργάτης του Μπεν Μπέλα, ο Χουαρί Μπουμεντιέν,

θα τον ανατρέψει ανατρέποντας ταυτόχρονα τον αυτοδιαχειριζόμενο

σοσιαλισμό που είχε εισηγηθεί ο Πάμπλο στον

Μπεν Μπέλα θα νικήσει ο μπουμεντιενικού τύπου κρατικός

καπιταλισμός.

Ο Μίμης Λιβιεράτος, ο δεύτερος μετά τον Μιχάλη Ράπτη

Έλληνας που δουλεύει για λογαριασμό των αλγερίνων επαναστατών

εντός της Αλγερίας, θα είχε πολλά να πει γι’ αυτήν. Τα

είπε και σε μερικούς «συντρόφους» του ΠΑΣΟΚ, τους έδωσε

να διαβάσουν και το έξοχο βιβλίο του για την Αλγερινή Επανάσταση,

τότε που ήταν τροτσκιστικής προελεύσεως στέλεχος του

ΠΑΣΟΚ, αλλά οι τότε πράσινοι και τώρα μπλε- μαρέν «σύντροφοι»

της πλάκας τον πέταξαν κλωτσηδόν απ’ το «σοσιαλιστικό»

κόμμα τους. 'Οχι και να μετατρέψουμε σε σοσιαλιστικό το

«σοσιαλιστικό» ΠΑΣΟΚ! Τι την περάσαμε την Ελλάδα, Αλγερία

την περάσαμε;

Βέβαια, ο Παπανδρέου θα υποσχεθεί λαγούς με πετραχήλια

στον Μιχάλη Ράπτη, όταν το 1975 τον φέρνει στην Ελλάδα για

να τον βοηθήσει απ’ τα αριστερά. Ο Παπανδρέου είχε θυμηθεί

ξαφνικά τη θητεία του στην τροτσκιστική αριστερά, δίπλα στον

Μιχάλη Ράπτη, αλλά προφανώς σκεπτόμενος ψυχραιμότερα, λέει

σε ένα χρόνο: Τι τον θέλω κοντά μου τον πρώην Γραμματέα της

Τετάρτης Διεθνούς, τον διάδοχο του Τρότσκι στην εν λόγω Διεθνή,

στην οποία κι εγώ ανήκα κάποτε; Είπαμε να φκιάξουμε

ένα πολυσυλλεκτικό κόμμα, αλλά όχι να βάλουμε στη συλλογή

μας και γνήσιους επαναστάτες - μια ζωή επαναστάτες, όπως

λέει ο Ράπτης στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του που έχει τον τίτλο

Μια ζωή επαναστάτης.

Αλλωστε, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ήθελε δεν ήθελε, δεν μπορούσε

παρά να είναι μια ζωή ο γιος του πατέρα του. Και μέχρι

208

το θάνατό του, ο σύζυγος της συζύγου του. Που τον κατήχησε

στο χριστιανισμό. Και περιχαρής πλέον ο πάλαι ποτέ, πολύ πάλαι

και σχεδόν ποτέ τροτσκιστής, οδεύει κάποτε προς τον παράδεισο

του άλλου κόσμου αφήνοντας σε τούτον τον άθλιο κόσμο

μια παραδείσια βίλλα για την καλή του, για να στεγάσει τη θλίψη

της όταν έρθει η ώρα να χαρεί κι αυτή η καημένη λιγάκι τη

ζωή της.

Όσο για τον μακαρίτη πλέον Μιχάλη Ράπτη και τον ολοζώντανο

Μίμη Λιβιεράτο, αυτοί διέσωσαν τουλάχιστο την αξιοπρέπειά

τους, τότε που αγωνίζονταν στην Αλγερία. Πήγα κι εγώ

κοντά τους, αλλά το 1964, δυο χρόνια μετά το νικηφόρο τέλος

της επανάστασης για να μείνω εκεί δυο περίπου χρόνια, κάθε

άλλο παρά δύσκολα Πήγα απλώς για να φύγω απ’ την Ελλάδα

και να γλυτώσω απ’ τους εθνικόφρονες που κόντευαν να με

παλουκώσουν. Ήδη βρίσκονταν εκεί ο παλιός καλός μου φίλος,

ο οδοντογιατρός Μανιός Παπακώστας, που εγγυήθηκε για την...

επαναστατική μου ποιότητα στον Ράπτη, αν και για τη δική

του δεν είχε εγγυηθεί κανένας απολύτως.

Από εκείνα τα χρόνια, μου έμεινε μόνο η νοσταλγία για τη

μαθητεία μου κοντά στον Ράπτη. Και η θλίψη για την παταγώδη

αποτυχία της Αλγερινής Επανάστασης λίγα χρόνια μετά τη

θριαμβευτική επιτυχία της. Σκέφτομαι τον πεθαμένο δάσκαλό

μου, τον Μιχάλη Ράπτη, τον Μισέλ Πάμπλο, όπως τον ξέρουν

οι επαναστάτες όλου του κόσμου. Πώς μπόρεσε αυτός ο άνθρωπος

και παρέμεινε μια ζωή επαναστάτης, έστω και χωρίς επανάσταση;

Ξέρετε τι πιστεύω; Πιστεύω πως είναι ταλέντο να είσαι

επαναστάτης. Αλλοι έχουν μουσικό, άλλοι ποιητικό, και άλλοι

επαναστατικό ταλέντο. Αγαπώ όλους τους ταλαντούχους ανθρώπους,

αλλά πάνω απ’ όλους τους ταλαντούχους επαναστάτες.

Ένα απ’ τα πιο μεγάλα επαναστατικά ταλέντα ήταν ο Μπεν

Μπέλα, ο άνθρωπος που επεχείρησε να εγκαταστήσει το σοσιαλισμό

σε μια μουσουλμανική χώρα, πράγμα μάταιο εξ ορισμού.

Ο Αλλάχ σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να είναι με τη

μεριά του Μαρξ. Εδώ δυσκολεύεται να παραμείνει σοσιαλιστής

ο ξάδερφος του Αλλάχ, ο χριστιανός θεός, ένας Θεός γεννημένος

σοσιαλιστής, και σεις ζητάτε απ’ τον Αλλάχ να φωτίσει τον

Μπουμεντιέν και να μη ρίξει τον Μπεν Μπέλα Ασε που και ο

Μπεν Μπέλα το έριξε κι αυτός στο Θεό εσχάτως, όπως ο Πα-

209

πανδρέου, και μάλιστα χωρίς τη βοήθεια της συζύγου του. Αχ,

αυτός ο Παντοδύναμος! Σίδερα μασάει, καρφίτσες φτύνει. Και

σεις μου μιλάτε για σοσιαλισμό, για κομουνισμό και πράσιν’ άλογα

Προσευχηθείτε, λοιπόν, μπας και σας δώσει τ’ αφεντικό σας καμιά

αύξηση. Κι αν σας τη δώσει με τη βοήθεια του Θεού, να μου

τρυπήσετε τη μύτη. Και, πού ’στε, μην ξεχάσετε να ανάψετε

κανένα κεράκι με τα χρήματα της αύξησης. Μπορεί να φτάνουν

ίσα ίσα για το κεράκι, αλλά μη στενοχωριέστε που ζείτε στενάχωρα

Έχει ο Θεός. Οι άνθρωποι δεν έχουν. Αλλά τι να τα κάνουν,

αφού έχει ο Θεός; Μαζί τους θα τα πάρουν; Το πολύ πολύ να τ’

αφήσουν στους κληρονόμους τους, αν έχουν. Κι αν δεν έχουν,

στο κράτος. Όλοι σχεδόν οι εθνικοί ευεργέτες έτσι προέκυψαν.

Αφησαν τα λεφτά τους στο κράτος, γιατί δεν είχαν κληρονόμους.

Η κυρίως ειπείν ιστορία της Αλγερινής Επανάστασης μοιάζει

μ’ όλες τις άλλες που ξέρετε. Αίμα, αγώνες, εκτελέσεις, ηρωισμοί,

νίκες, ήττες, ίντριγκες. Πολλές ίντριγκες. Στην Αλγερία θα

γίνει σκοτωμός μετά την επικράτηση της επανάστασης, το 1962.

Πλήθος φατριών μαλλιοτραβιούνται στο μετεπαναστατικό FLN.

Όλες προσπαθούν να επιβάλουν το δικό τους μοντέλο σοσιαλιστικής

διακυβέρνησης. Στην αρχή φαίνεται να επικρατεί ο Μπεν

Μπέλα με τη βοήθεια και του Ράπτη. Είναι ο πρώτος πρωθυπουργός

της καινούργιας ανεξάρτητης χώρας απ’ το 1962 μέχρι

το 1963 και Πρόεδρος της Δημοκρατίας τα επόμενα δυο

χρόνια, μέχρι να τον εκπαραθυρώσει δολιότατα ο αντιπρόεδρος

και Υπουργός Εθνικής Αμύνης Χουαρί Μπουμεντιέν την 19η Ιου:

νίου 1965.

Ο Μπουμεντιέν θα πεθάνει την 27η Δεκεμβρίου 1978. Ο Αχμέτ

Μπεν Μπέλα, ο μεγάλος ηγέτης της Αλγερινής Επανάστασης,

θα μείνει σε φυλακή της ελεύθερης πατρίδας του 15 χρόνια (1965-

1980). Τα επόμενα 10 θα τα ζήσει εξόριστος στη Γαλλία και

στην Ελβετία Και το 1990 θα του επιτραπεί η είσοδος στη χώρα

που ελευθέρωσε. Τώρα, απλώς περιμένει τη σειρά του να φύγει

για τον μουσουλμανικό παράδεισο. Η Επανάσταση απέθανεν,

ζήτω η Επανάσταση!

210

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΤΑΦΙ

1. Η Λιβύη της ερήμου και των πετρελαίων

Μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα κανείς δεν έχει ακούσει να

γίνεται λόγος για μια χώρα που λέγεται Λιβύη. Οι αρχαίοι Λίβυοι,

που ουόεμία σχέση έχουν με τους σημερινούς Αραβες Λίβυους,

είχαν ήδη εξαφανιστεί από την ιστορία προ πολλού. Αλλωστε,

οι σημερινοί Λίβυοι πεντάρα δεν δίνουν για ένα όνομα που

καμιά σχέση δεν έχει με την αραβική γλώσσα και που το ανέσυραν

από τα βάθη της ιστορίας οι Ιταλοί στο τέλος του 19ου αιώνα

για να ορίζουν μ’ αυτό τους κατοίκους της απέναντι από την

Ιταλία βορειοαφρικανικής ακτής, μεταξύ της Αιγύπτου και της

Τυνησίας. Που είναι κι αυτά αραβικά κράτη αλλά με ιστορία πολύ

πιο ευδιάκριτη εξαιτίας των αρχαίων (φαραωνικών) Αιγυπτίων

στην Αίγυπτο και των Φοινίκων (Καρχηδονίων) στην Τυνησία

Η Λιβύη είναι μια χώρα που, όπως και η Ελλάδα, αιωρείται

μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η περιοχή της Τριπολίτιδας, το

δυτικό τμήμα της σημερινής Λιβύης, όπου και η πρωτεύουσα

που φέρει το ελληνικό όνομα Τρίπολις, βρισκόταν πάντα υπό

την επίδραση του πολιτισμού της Δύσης, και κατ’ αρχήν του

καρχηδονιακού και του ρωμαϊκού πολιτισμού. Αντίθετα, η περιοχή

της Κυρηναϊκής, το ανατολικό τμήμα της σημερινής Λιβύης,

κάτω ακριβώς απ’ την Κρήτη, όπου και η συμπρωτεύουσα

Βεγγάζη, ήταν πάντα υπό την επίδραση των πολλών και

ποικίλων πολιτισμών της Ανατολής, του ελληνικού συμπεριλαμβανομένου

κατά προτίμηση.

211

Στην αρχαιότητα αλλά και μέχρι την ανακάλυψη των λιβυκών

πετρελαίων το 1959 κανείς δεν ενδιαφέρεται για τα εσώτερα

εδάφη της Λιβύης, στην έρημο. Κι ωστόσο, η Λιβυκή έρημος

καλύπτει το 94% της επιφανείας μιας χώρας της οποίας οι

κάτοικοι, πέντε εκατομμύρια ψυχές περίπου, είναι στριμωγμένοι

στα εύφορα μεσογειακά παράλια, όπου βρέχει πολύ περισσότερες

από δυο φορές κάθε επτά χρόνια, όπως στη Σαχάρα, στην

οποία ανήκει η Λιβυκή έρημος σαν παράρτημά της. Στη Λιβυκή

έρημο, όπως και στη Σαχάρα, η θερμοκρασία το μεσημέρι μιας

καλοκαιριάτικης μέρας συχνά ξεπερνάει τους πενήντα βαθμούς

και το βράδυ πέφτει κάτω απ’ το μηδέν. Όσο για την καταστροφική

υγρασία της ερήμου, αυτή μπορεί να πηδήξει απότομα

από το 80 στο 10% μέσα σε μια ώρα

Υπάρχει όμως και μια τρίτη Λιβύη, η πετρελαϊκή, στα ενδότερα

της χώρας. Πρόκειται για την επαρχία του Φεζάν, κάτω

από την Τριπολίτιδα Το Φεζάν είναι η Λιβύη των οάσεων και

των πετρελαίων. Βρίσκεται δίπλα ακριβώς στη Λιβυκή έρημο,

που είναι προέκταση προς βορράν της Σαχάρας και φτάνει μέχρι

λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω από την εύφορη μεσογειακή ζώνη

της Κυρηναϊκής. Την οποία αγάπησαν πολύ οι αρχαίοι Έλληνες

και γι’ αυτό έχτισαν εκεί μια σειρά από πόλεις που θα

γίνουν ένδοξες. Ήταν γεμάτες από διάσημους φιλόσοφους και

καλλιτέχνες.

Την πόλη Τομπρούκ, στα παράλια της Κυρηναϊκής, κοντά

στα σύνορα με την Αίγυπτο, μόνο ο Ρόμελ θα μπορέσει να τη

βγάλει από την αφάνεια στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στην περιοχή του Τομπρούκ θα γίνουν οι πιο σκληρές

μάχες του αφρικανικού μετώπου ανάμεσα στα στρατεύματα του

«άφρικα κόρπ» του Ρόμελ, της «αλεπούς της ερήμου», εννοείται

της Λιβυκής ερήμου, και τα συμμαχικά στρατεύματα του Αγγλου

Μοντγκόμερυ.

Η σημερινή αυτεξούσια Λιβύη χρωστάει την αυτεξουσιότητά

της στο γεγονός πως, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου,

ήταν πεδίο πολύ σκληρών μαχών. Πράγμα που σημαίνει

πως, αρκετά πριν απ’ την ανακάλυψη των πετρελαίων, η Δύση

έχει καταλάβει ότι η Λιβύη είναι το βορειοαφρικανικό σύνορο

ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, το γεωπολιτικό σημείο τομής

των προρωμαϊκών και των μεταρωμαΐκών πολιτιστικών και

212

πολιτικών επιρροών. Το ενδιαφέρον συνεπώς ημών των Ελλήνων

για τη Λιβύη δεν είναι τυχαίο. Ούτε το ενδιαφέρον των

Λίβυων για την Ελλάδα. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς γιατί ο

Καντάφι σπούδασε για ένα διάστημα και στη δική μας Σχολή

Ευελπίδων, ή γιατί ο βασιλιάς Ιντρίς παραθέριζε στα Καμένα

Βούρλα όταν τον ανέτρεψαν οι περί τον Καντάφι στρατιωτικοί

την 1η Σεπτεμβρίου 1969, δυο χρόνια μετά την εγκατάσταση

στην εξουσία της δικής μας χούντας. Που μεταξύ άλλων έπρεπε

να έχει το νου της για λογαριασμό των Αμερικανών και στην

απέναντι απ’ την Κρήτη βορειοαφρικανική ακτή.

Βέβαια, οι Αμερικανοί δεν χρειάστηκε να επέμβουν στη Λιβύη

απ’ την Κρήτη, όμως οι βάσεις που διατηρούν στην ελληνική

μεγαλόνησο, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, έχουν σχέση κυρίως με

τη Λιβύη και τα πετρέλαιά της. Ενώ οι βάσεις που διατηρούν οι

ίδιοι «φίλοι και σύμμαχοι» στην άλλη ελληνική μεγαλόνησο, την

Κύπρο, έχουν σχέση με τα άλλα αραβικά πετρέλαια, της Μέσης

Ανατολής. Βλέπεις, η χριστιανική Δύση είχε την κακή τύχη να

υποχρεωθεί ν’ αφήσει όλα τα πετρέλαια της Μεσογείου σε αραβομουσουλμανικά

χέρια.

Καιρός, λοιπόν, ν’ αρχίσει η άντληση των ελληνικών πετρελαίων

του ελληνικού Αιγαίου για να ασκηθεί, από τους Αμερικανούς

όχι από μας, μια κάποια πιο αποτελεσματική πίεση

στον πάντα απρόβλεπτο Καντάφι, που έφερε τη Λιβύη στην

ενδέκατη σειρά των πετρελαιοπαραγωγών χωρών ανεβάζοντας

έτσι το κατά κεφαλήν εισόδημα των φελάχων από 35 δολάρια

που ήταν το 1963 στα 1850 που ήταν δέκα χρόνια μετά. Συνέλληνες,

παρηγορηθείτε για τη σημερινή δυσπραγία σας! Τα

πετρέλαια του Αιγαίου θα μας κάνουν... Λίβυους. Ίσως και μουσουλμάνους.

Ο Καντάφι για να κάνει τη δουλειά του και να ξεκολλήσει

λιγάκι τους μουσουλμάνους απ’ το κισμέτ, έφτασε στο σημείο

να «αποδείξει» με τους δικούς του κορανιστές πως το Κοράνι

επιβάλλει τη στράτευση των γυναικών. Κι έτσι, έφκιαξε μια Γυναικεία

Στρατιωτική Ακαδημία κοντά στην Τρίπολη που βγάζει

αραπίνες Αμαζόνες με το τσουβάλι. Όταν επισκέφτηκα την εν

λόγω γυναικεία Σχολή Ευελπίδων, όπως θα τη λέγαμε εμείς,

συνειδητοποίησα καλύτερα πως τα ιερά κείμενα είναι σκέτο

λάστιχο. Ο καθένας τα τανύζει και τα φέρνει στα κοινωνικά, τα

213

πολιτικά και τα οικονομικά του μέτρα. Οι Σαουόάραβες, για

παράδειγμα, χρησιμοποιούν τα ίδια ακριβώς ιερά κείμενα με

εντελώς διαφορετικό πολιτικό τρόπο.

Την ίδια ελαστική τύχη έχουν και τα χριστιανικά ιερά κείμενα.

Τα Ευαγγέλια μπορεί να τα διαβάσει κανείς με χίλιους διαφορετικούς

τρόπους. Ένας απ’ αυτούς είναι ο σοσιαλιστικός κι

ένας άλλος ο καπιταλιστικός. Εύκολα μετατρέπει κανείς τις πρετα-πορτέ

ιδέες σε ιδεολογικά ενδύματα κατά παραγγελίαν.

Ο Καντάφι μπορεί να θεωρηθεί σαν ο μεγαλύτερος ράφτης

ιδεών που εμφανίστηκε μέχρι σήμερα στην ανθρώπινη ιστορία.

Παίρνει απ’ το Κοράνι ό,τι γουστάρει, παίρνει απ’ το Κομουνιστικό

μανιφέστο ό,τι τον βολεύει, παίρνει απ’ τον καπιταλισμό

ό,τι θέλει, προσθέτει σ’ αυτά και μια γερή δόση αυταρχικότητας

και γράφει Το πράσινο Βιβλίο, τη Βίβλο του πράσινου

σοσιαλισμού. Ο οποίος είναι δική του εφεύρεση και όχι

του Α. Παπανδρέου.

Πάντως το Πράσινο βιβλίο διαφέρει πολύ απ’ το Κόκκινο

Βιβλίο του Μάο. Πρώτον γιατί ο Καντάφι δεν είναι Μάο, δεύτερον

γιατί η Λιβύη δεν είναι Κίνα, τρίτον γιατί οι Κινέζοι δεν

γνωρίζουν τίποτα για τον Μωάμεθ, αλλά ούτε και για τον θρησκευτικό

του πρόγονο, τον Χριστό, και τέταρτον και (παροιμιωδώς)

ουσιωδέστερον, γιατί... άλλα τα μάτια του (κινέζου) λαγού

και άλλα της (μουσουλμάνος) κουκουβάγιας.

Αλλο Μωάμεθ φρικασέ στη Λιβύη, και άλλο Μωάμεθ καπαμάς

στη Σαουδική Αραβία. Αλλο ακατέργαστος ορθόδοξος Χριστός,

άλλο κατεργασμένος καθολικός Χριστός και άλλο κατεψυγμένος

προτεστάντης Χριστός. Για να μην πω και για το Θεό

των Ελλήνων, τον εθνικόφρονα Έτσι κι αλλιώς, στον καιρό μας,

ένας είναι ο αληθινός Θεός: Το πετρέλαιο. Ετοιμαζόμαστε να

τον προσκυνήσουμε και μεις αυτόν τον υγρό θεό παρέα με τους

Τούρκους. Δεν θα δυσκολευτούμε. Ο γείτονας Καντάφι θα μας

διδάξει πώς να τα βολεύουμε με τους Θεούς στην πετρελαϊκή

εποχή. Αλλωστε, ανάγκα και θεοί πείθονται» Πόσο μάλλον Έλληνες

για τη συνεργασία με τους Τούρκους στα πετρέλαια

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν γνώριζαν το πετρέλαιο. Στη θέση

του χρησιμοποιούσαν σαν πηγή ενέργειας τη μυϊκή δύναμη των

ζώων και των σκλάβων. Υπήρχαν και τα δυο άφθονα στη Βόρεια

Αφρική όταν οι Έλληνες ίδρυσαν στην Κυρηναϊκή τις πό

214

λεις Κυρήνη, εξ ου και το όνομα ολόκληρης της περιοχής, Βάρκα,

Ευεσπερίδες (είναι η σημερινή Βεγγάζη), κλπ. Όμως, λίγο

μετά τον ελληνικό εποικισμό η Κυρηναϊκή θα γίνει περσική επαρχία.

Πράγμα που καθόλου δεν εμπόδισε τους έλληνες εποίκους

να παραμείνουν Έλληνες, αν και μηδίζοντες ελαφρώς. Αλλά και

μετά τον Ιο π.Χ. αιώνα, κατά τα μέσα του οποίου η περιοχή

γίνεται ρωμαϊκή επαρχία, οι Έλληνες παραμένουν ακόμα Έλληνες,

αν και ρωμαΐζοντες εμφανέστατα

Τον καιρό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των επιγόνων του,

η περιοχή της Κυρηναϊκής θα περιέλθει στη δικαιοδοσία του

ελληνιστικού βασιλείου των Πτολεμαίον της Αιγύπτου. Οι οποίοι

θα το παραδώσουν το 75 π.Χ. στους Ρωμαίους, που θα ενώσουν

σε μια διοικητική ενότητα την Κυρηναϊκή και την Κρήτη, ενώ

την Τριπολίτιδα θα την κολλήσουν στη λεγάμενη Ρωμαϊκή Επαρχία

της Αφρικής, όπου ανήκουν και οι περιοχές στις οποίες σήμερα

βρίσκεται η Τύνιδα, η Αλγερία και το Μαρόκο.

Τους Ρωμαίους θα διαδεχτούν στην περιοχή οι Βυζαντινοί,

που θα αντιμετωπίσουν τη σημερινή περιοχή της Λιβύης σαν

ενιαία διοικητική περιφέρεια. Και τούτο, μέχρι να φτάσουν εκεί

οι Αραβες, που είχαν ξεκινήσει λίγο νωρίτερα από την Αραβική

χερσόνησο για να εγκατασταθούν το 642 στην Κυρηναϊκή και

το 669 στην Τριπολίτιδα Για το Φεζάν στην ενδοχώρα δεν ένδιαφέρεται

κανένας πριν απ’ τους Αραβες, που είναι συνηθισμένοι

στις ανεμοθύελλες της ερήμου και συνεπώς δεν έχουν πρόβλημα

να εγκατασταθούν στις οάσεις, αυτό το άκρως εντυπωσιακό

γεωλογικό φαινόμενο που δημιουργείται όταν τα ποτάμια

του νερού που κυλούν πολύ βαθιά, κάτω απ’την αμμώδη επιφάνεια,

τρυπούν το έδαφος στα αδύνατα σημεία του και δημιουργούν

παραδείσους στο κέντρο της κολάσεως.

Η αραβική κατάχτηση δεν δημιουργεί πρόβλημα διοίκησης

στις καταχτημένες περιοχές. Οι Αραβες, ενώ έφκιαξαν μια άτυπη

αυτοκρατορία, που άρχιζε στο σημερινό Ιράκ και τελείωνε

στη Νότια Ισπανία, ήταν τόσο αδιάφοροι για τα διοικητικά προβλήματα,

όσα επέβαλε η φυλετική συγκρότηση της κοινωνίας

τους. Που ήταν και παραμένει μοιρασμένη σε ένα πλήθος φυλών,

η κάθε μια από τις οποίες έχει επικεφαλής ένα φύλαρχο

που αρκείται στο να διοικεί τη φυλή του. Η άτυπη αραβική αυτοκρατορία,

που δεν πήρε ποτέ τη μορφή του διοικητικού σχή

215

ματος που ονομάζεται έτσι, δεν ήταν παρά μια αλυσίδα από

μικρά αυτοδιοικούμενα κράτη.

Την ιδιομορφία της φυλετικής διάρθρωσης της αραβικής κοινωνίας

θα την εκμεταλλευτούν έξοχα οι Άγγλοι, που έκοψαν

μπακλαβοειδώς το αραβικό έθνος σε ένα σωρό κρατίδια, τα σύνορα

των οποίων ορίστηκαν με ευθείες γραμμές που τραβήχτηκαν πάνω

στο χάρτη της βόρειας, της αραβικής Αφρικής, που λέγεται και

Μαγκρέμπ. Εδώ, το διαίρει και βασίλευε είναι απόλυτη κυριολεξία

Διαιρεί το χάρτη με χάρακα και βασίλευε πουλώντας προστασία,

όπως λέγεται στα ελληνικά η τουρκική λέξη νταβατζιλίκι.

Στα μέσα του 16ου αιώνα η μουσουλμάνικη και αραβική Λιβύη

καταλαμβάνεται από τους μουσουλμάνους Τούρκους. Που δανείστηκαν

τη θρησκεία τους από τους Άραβες, χωρίς αυτό να

σημαίνει πως το δάνειο τούς δημιούργησε την υποχρέωση να

αντιμετωπίζουν καλύτερα τους καταχτημένους ομοθρήσκους τους,

που υπέφεραν εξίσου με τους καταχτημένους ομοθρήσκους.

Έμειναν υπό τον μουσουλμανικό τουρκικό ζυγό οι μουσουλμάνοι

Άραβες της Λιβύης, μαζί και οι ομοίως μουσουλμάνοι Βερβερίνοι,

οι μη Άραβες γηγενείς, κάπου τρεισήμισι αιώνες, μισό

αιώνα λιγότερο από εμάς τους Έλληνες. Και το 1912 σκατζάρουν

τους Τούρκους οι γείτονες Ιταλοί με τη βοήθεια και την

παρακίνηση των Γερμανών, που δεν θα ήθελαν να δουν και τη

Λιβύη γαλλική, όπως την Αλγερία εκεί δίπλα Οι Ιταλοί, που δεν

ήταν και τόσο πρόθυμοι για τέτοιες περιπέτειες και που δεν

διέθεταν ακόμα έναν Μουσολίνι για να τους τονώνει το εθνικό

ηθικό, πολεμούν τους Τούρκους στη Λιβύη κάπου ένα χρόνο. Οι

μάχες αρχίζουν το 1911, ένα χρόνο πριν από την έναρξη του

πρώτου Βαλκανικού Πολέμου σε μας εδώ. Είναι σ’ αυτές τις

μάχες κατά των Ιταλών που θα αναδειχτεί το στρατιωτικό ταλέντο

του Κεμάλ Ατατούρκ. Προπονήθηκε καλά στη Λιβύη πριν

μας λιανίσει στη Μικρά Ασία

Την άνοιξη του 1912, προκειμένου να πιέσει η Ιταλία τους

Τούρκους και εκτός Λιβύης ώστε να τους υποχρεώσει να παραδώσουν

το ταχύτερο τη Λιβύη, καταλαμβάνει τα τουρκικά τότε

Δωδεκάνησα Που, αυτή τη χρονιά, το 1912, γίνονται ιταλικά

μαζί με τη Λιβύη. Όμως, το 1922 προκύπτει στα καλά καθούμενα

ο λιβυκός εθνικισμός, χάρη στην ιταλική καταπίεση και

μόνο. Πράγμα που δεν το κατάφεραν οι Τούρκοι στον ενάμισο

216

περίπου αιώνα που κατείχαν τη Λιβύη. Και αρχίζει τότε ένας

πολύ σκληρός ανταρτοπόλεμος των Λίβυων κατά των Ιταλών.

Που υποχρεώνονται να καταλάβουν για δεύτερη φορά τη χώρα

το 1931. Τέλος, το 1938 ο Μουσολίνι ενσωματώνει στην Ιταλία

τη Λιβύη, που τη θεωρεί προέκταση της Ιταλίας προν νότον.

Κοίτα να δεις πλάκα, ο Ντούτσε.

Πάντως, αυτόν τον καιρό, κανείς δεν μπορεί να δώσει μια

έγκυρη απάντηση στο ερώτημα σε ποιον ανήκει η Λιβύη. Το

είπαμε, δεν υπάρχουν Λίβυοι. Οι Λίβυοι είναι αρχαίος λαός, ενώ

οι Αραβες της Λιβύης δεν είναι αρχαίος λαός. Την τελική απάντηση

στο δύσκολο ερώτημα θα τη δώσουν οι νικητές σύμμαχοι

μετά τη λήξη του πολέμου: Το 1949 ο ΟΗΕ αποφασίζει τη δημιουργία

λιβυκού κράτους, που γίνεται πραγματικότητα το 1951.

Βρίσκουν οι Αραβες της Λιβύης κι έναν ντόπιο βασιλιά της πλάκας

ονόματι Μωχάμετ Ιντρίς ας-Σανούσι κι όλα παν καλά στο Ηνωμένο

Βασίλειο της Λιβύης, που ήταν αρχικά ομόσπονδο κράτος

αποτελούμενο από τα κρατίδια της Τριπολίτιδας, της Κηρηναϊκής

και του Φεζάν. Το εν λόγω Ηνωμένο Βασίλειο της πλάκας

θα ζήσει μέχρι το 1969 που ο Καντάφι ανατρέπει τον Ιντρίς,

που κάνει τα μπάνια του στα Καμένα Βούρλα ο μπατίρης, και

εγκαθιστά μια δημοκρατία εντελώς σούι γκένερις.

2. Ο Καντάφι των Αράβων

Ο λοχαγός Μουαμάρ αλ-Καντάφι ήταν μόλις 27 ετών το 1969,

τη χρονιά που το στρατιωτικό πραξικόπημα, του οποίου ηγήθηκε,

ανέτρεψε την 1η Σεπτεμβρίου τον βασιλιά Ιντρίς Α', που

εκείνες τις μέρες έκαμνε τα μπάνια του στα Καμένα Βούρλα,

ίσως γιατί δεν είχε χρήματα να πάει αλλού, ίσως διότι δεν ένιωθε

καθόλου καλά σε περιβάλλον αρχοντικό αυτός ο πρώην φύλαρχος

που έγινε βασιλιάς εντελώς κατά λάθος, όπως περίπου

και ο δικός μας Κύριος Σαρτζετάκης, που έγινε Πρόεδρος της

Δημοκρατίας ομοίως εντελώς κατά λάθος, για να αρχίσει να

φέρεται, ευθύς αμέσως μετά την εγκατάστασή του στον προεδρικό

θώκο, βασιλικότερα του βασιλέως Ιντρίς. Ο εικοσιεφτάχρονος

λοχαγός Καντάφι, μια μέρα μετά την πολύ άνετη επικράτηση

της επανάστασης των λοχαγών, γίνεται Πρόεδρος του

217

Επαναστατικού Συμβουλίου, Υπουργός Αμυνας και Υπουργός

Εσωτερικών, αλλά όχι και πρωθυπουργός. Αποφαίνεται πως δεν

πρέπει να υπάρχει πρωθυπουργός σε μια χώρα όπου η πρωθυπουργία

ασκείται συλλογικά από το Επαναστατικό Συμβούλιο.

Όμως, τέσσερις μήνες αργότερα διαπιστώνει την ανάγκη ύπαρξης

πρωθυπουργού και γίνεται πρωθυπουργός.

Κρατάει αυτό το αξίωμα κάπου δύο χρόνια και το 1972 το

παραδίδει στο σύντροφο και φίλο του λοχαγό Αμπτέλ Σαλάμ

Ίζαλούτ, τον «υπ’ αριθμόν δύο». Όμως, το 1974 ο Μουαμάρ

εγκαταλείπει όλα τα αξιώματα και κρατάει μόνο αυτά του

Προέδρου του Επαναστατικού Συμβουλίου και του αρχηγού του

στρατού - δηλαδή τα πάντα Και τότε ο κόσμος όλος σ’ όλον

τον κόσμο αρχίζει να αναρωτιέται πώς γίνεται να γίνεται κανείς

ολοένα και περισσότερο αυταρχικός όχι συγκεντρώνοντας,

αλλά αποκεντρώνοντας την εξουσία Εύλογη η απορία, αν δεν

πάρει κανείς υπ’ όψη την παραδοσιακή αραβική απέχθεια για

κάθε μορφής συγκεντρωτισμό, πράγμα που σημαίνει πως στην

προκείμενη αραβική περίπτωση και η δικτατορία πρέπει να ενεργεί

αποκεντρωμένα μέσω δικτατορίσκων που εκπροσωπούν στην

επαρχία τον κεντρικό δικτάτορα και εκτελούν τις εντολές του,

προσθέτοντας για νοστιμιά και τις δικές τους.

Πρώτη σημαντική δουλειά του Καντάφι όταν αναλαμβάνει

την εξουσία είναι η απομάκρυνση, το 1970, από τη χώρα, των

αγγλικών και των αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων, πράγμα

που προκαλεί θύελλα ενθουσιασμού στους αριστερούς του κόσμου

όλου, που αντιμετωπίζουν τον Καντάφι σαν δικό τους

άνθρωπο. Αμέσως μετά, την ίδια χρονιά, απαλλοτριώνει τις περιουσίες

όλων των Ιταλών και όλων των Εβραίων που ζουν και

δουλεύουν στη χώρα Θέλει το κράτος του αμιγώς αραβικό και

ονειρεύεται τον εαυτό του ηγέτη όλων των Αράβων. Κάμποσες

φορές τα επόμενα χρόνια θα επιχειρήσει να ενώσει όλους τους

Αραβες σε ένα εθνικό αραβικό κράτος, αλλά όλες οι προσπάθειές

του θα αποτύχουν παταγωδώς. Όχι μόνο εξαιτίας της αποτελεσματικής

δουλειάς που κάνει η CIA σ’ όλες τις φιλοδυτικές

αραβικές χώρες, αλλά και εξαιτίας της παραδοσιακής ανικανότητας

των παθολογικά φίλαρχων αράβων φυλάρχων να συνεννοηθούν

μεταξύ τους. Ελπίζει πως τα λιβυκά πετρέλαια θα δελεάσουν

τους ομοεθνείς των άλλων αραβικών κρατών, αλλά αυτοί

218

προτιμούν τα σίγουρα αμερικανικά δολάρια από το επισφαλές

αραβικό πετρέλαιο - χώρια η παροιμιώόης αγάπη των Αράβων

για την εξουσία, που θα την εκμεταλλευτούν έξοχα οι Αμερικανοί

Το 1973 ο Καντάφι κάνει το πολύ μεγάλο και πάρα πολύ

δύσκολο βήμα Διώχνει από τη χώρα όλες τις πετρελαϊκές εταιρείες

εκτός από μια και εθνικοποιεί τα πετρέλαια Πράγμα που

προκαλεί στους Δυτικούς και κυρίως στους Αμερικανούς λυσσώδη

οργή, που διατηρείται μέχρι τις μέρες μας αμείωτη. Ο Καντάφι

είναι ο πρώτος ηγέτης χώρας που αρνείται να δεχτεί το

αυταπόδεικτο, που το είχε αποδεχτεί ακόμα και ο Στάλιν. Πως

το πετρέλαιο δεν έχει εθνικότητα, αφού απ’ αυτό εξαρτάται η

ζωή σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες

υπακούουν σε πολύ αυστηρούς διεθνείς κανόνες άντλησης και

εμπορίας του πετρελαίου. Ο Καντάφι έγραψε στα παλιά του τα

παπούτσια όλους αυτούς τους κανόνες κι αυτός είναι ο λόγος

που από το 1973 μέχρι σήμερα οι συνασπισμένοι πράκτορες όλων

των δυτικών μυστικών υπηρεσιών προσπαθούν να τον δολοφονήσουν

χωρίς να τα καταφέρνουν, πράγμα που θα παίξει βασικό

ρόλο στην ηρωοποίησή του. Προσέξτε, όμως. Ο Καντάφι μία

πετρελαϊκή εταιρεία δεν τη διώχνει. Τώρα, το λιβυκό πετρέλαιο

ρέει προς τη Δύση από μια κάνουλα Που, βέβαια, ελέγχεται

ευκολότερα. Η Δύση δεν ζημίωσε, ζημίωσαν μόνο οι πετρελαϊκές

εταιρείες που εκδιώχτηκαν. Ο Καντάφι ανέτρεψε το διεθνές

στάτους εμπορίας και διανομής πετρελαίου, όχι το διεθνές στάτους

άντλησης του πετρελαίου. Και τους μπέρδεψε όλους.

Στο τέλος ο Καντάφι καταφέρνει να τσακωθεί και με τους

Σοβιετικούς, τον καιρό που υπήρχαν ακόμα Αγοράζει συνεχώς

όπλα από τη Σοβ. Ένωση, για να κάνει τελικά τη χώρα του ένα

απέραντο οπλοστάσιο, αλλά αρνείται να τα πληρώσει και τα

χρωστάει ακόμα Σου λέει, οι κομουνιστές με έχουν ανάγκη, έτσι

που αντιστέκομαι με πείσμα στούς Αμερικανούς, άρα πρέπει να

πληρώσουν γι’ αυτή την ανάγκη τους. Και οι Σοβιετικοί, που

πράγματι είχαν μεγάλη ανάγκη από το αντικαπιταλιστικό φράγμα

που δημιούργησε ο Καντάφι στο Μαγκρέμπ (τη δυτική, αραβική

μεσογειακή ακτή) κάνουν το κορόιδο και χάνουν δισεκατομμύρια

δολάρια στη Λιβύη. Ο Καντάφι αρχίζει να φέρεται αλαζονικά

προς κάθε κατεύθυνση.

Η Λιβύη του Καντάφι δεν έχει κράτη - φίλους και σύμμα

219

χους, όπως εμείς, έχει μόνο κράτη - εχθρούς έξω από τη χώρα

και φίλους μόνο μέσα στη χώρα Και πολλούς φίλους έξω απ’

τη χώρα, αλλά όχι σε κρατικό, μόνο σε οργανωσιακό - επαναστατικό

επίπεδο. Φυσικά, και σε ατομικό επίπεδο. Οι εσωτερικοί

εχθροί του Καντάφι, όσοι δεν μπόρεσαν να φύγουν, για πολλά

χρόνια βρίσκονταν στη φυλακή. Οι πολιτικοί κρατούμενοι, όσο

υπήρχαν, δεν θεωρούνταν λίβυοι πολίτες και συνεπώς δεν εισέπρατταν

το μοιράδι τους από τα κέρδη τα προερχόμενα απ’ τις

πωλήσεις των πετρελαίων. Αν δεν το ξέρατε, καιρός να το μάθετε:

Όλοι οι κάτοικοι της Λιβύης είναι μέτοχοι στην κρατική

εταιρεία πετρελαίου, και όλοι εισπράττουν κάθε μήνα το μισθό

τους, ή μάλλον το μέρισμα, δουλέψουν δεν δουλέψουν, πράγμα

που επιτείνει την παραδοσιακή αραβική έφεση προς τη συναρτημένη

με τον βιοπορισμό τεμπελιά. Εγώ προσωπικά βρίσκω αυτή

τη ραθυμία εξόχως σοσιαλιστική. Η δουλειά είναι δουλεία, κύριοι,

κι εκείνα τα βλακώδη για την «τιμημένη σοσιαλιστική εργασία»

του Στάλιν τα βρίσκω τόσο αντιμαρξιστικά, όσο τα έβρισκε

και ο γαμπρός του Μαρξ, ο Πωλ Λαφάργκ, ο μαρξιστής που

έγραψε το περιλάλητο σύγγραμμα Το δικαίωμα στην τεμπελιά,

όπου διατυπώνονται απόψεις που δεν υιοθετήθηκαν ποτέ επισήμως

από καμιά σοσιαλιστική χώρα

Πάντως, ανεπισήμως, οι εν λόγω αντιπαραγωγικές απόψεις

ίσχυαν από το 1945 μέχρι και την πτώση του υπαρχτού σοσιαλισμού

αδιαλείπτως. Ήταν ο δυναμίτης, ο τοποθετημένος στα

θεμέλια του υπαρχτού σοσιαλισμού. Που πριν εμφανιστεί στην

κοινωνία διά του σοσιαλισμού, όπου ο καθένας αμείβεται κατά

την εργασία του, το υπέρτατο κομουνιστικό ιδεώδες, σύμφωνα

με το οποίο ο καθένας αμείβεται κατά τις ανάγκες του, μερικοί

άρχισαν να αμείβονται κατά τις ανάγκες τους, αδιαφορώντας

για τις ανάγκες των υπολοίπων, δηλαδή των πολλών. Το δικαίωμα

στην τεμπελιά, είναι ένα δικαίωμα για όλους, όχι για λίγους.

Στο σημερινό στάδιο ανάπτυξης της τεχνολογίας και της κυβερνητικής,

όλοι ανεξαίρετα θα μπορούσαν να δουλεύουν λιγότερο,

και συνεπώς να είναι περισσότερο τεμπέληδες όλοι ανεξαίρετα

Φυσικά, ο Λαφάργκ, όταν αναφέρεται στους υπό κομουνιστικό

καθεστώς τεμπέληδες, δεν εννοεί τους αργόσχολους, που όλη μέρα

λιάζονται ή «πηδούν», εννοεί αυτούς που χρησιμοποιούν το χρόνο

τους κατά βούλησιν μεν, αλλά δημιουργικά.

220

Επηρεασμένος από την περεστρόικα και τη γκλάσνοστ του

Γκορμπατσώφ, που τον υπολήπτεται, ο Καντάφι ανεβαίνει μια

μέρα ξαφνικά σε μια μπουλντόζα και γκρεμίζει ο ίδιος αυτοπροσώπως

την πόρτα τον κεντρικών φυλακών, όχι πολύ μακριά από

το κέντρο της πρωτεύουσας. Τετρακόσιοι πολιτικοί κρατούμενοι

απελευθερώνονται αυτομάτως και επί τόπου χωρίς καμία απολύτως

γραφειοκρατική διαδικασία Άλλες εφτά χιλιάδες θα απολυθούν

με τον ίδιο θεαματικό τρόπο από άλλες φυλακές. Κι αφού

ολοκληρωθεί στα γρήγορα αυτή η διαφανέστατη και υποδειγματικά

αντιγραφειοκρατική διαδικασία, που προτείνεται στον Γκορμπατσώφ

σαν παράδειγμα προς μίμησιν, ο Καντάφι θα δηλώσει

μεγαλοπρεπώς πως είχε να κοιμηθεί καλά 18 ολόκληρα χρόνια,

όσα είχαν να κοιμηθούν καλά στη φυλακή και οι αντιφρονούντες!

Λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση της αποφυλάκισης των

πολιτικών του αντιπάλων πηγαίνει στην υπηρεσία εκδόσεως διαβατηρίων

και σχίζει αυτοπροσώπως και εν επισήμω τελετή όλους

τους καταλόγους των Λίβυων, των οποίων απαγορευόταν η

έξοδος από τη χώρα. Το αστείο είναι πως ελάχιστοι φεύγουν

τώρα που μπορούν. Προτιμούν να εισπράξουν κι αυτοί το μερίδιό

τους από την πώληση των πετρελαίων, τώρα που έγιναν

κι αυτοί ισότιμοι πολίτες της αλ-Τζαμαχιρίγια αλ-Αραμπίγια

αλ-Λιμπίγια ας-Σαμπίγια αλ-Ιστιρακίγια. Μετάφραση: Σοσιαλιστική

Λαϊκή Λιβυκή Αραβική Τζαμαχιρίγια. Τζαμαχιρίγια δεν

σημαίνει ακριβώς δημοκρατία, αλλά «κράτος των μαζών». Το

οποίο, όμως, όπως διευκρινίζουν τα άλλα βαγόνια του σιδηρόδρομου

είναι, εκτός από κράτος των μαζών, και κράτος σοσιαλιστικό

και λαϊκό ταυτόχρονα. Όποιος κατάλαβε, κατάλαβε.

Όποιος δεν κατάλαβε, ας διαβάσει το Πράσινο βιβλίο. Όταν

εμείς οι περί τον κανταφικό σοσιαλισμό αδαείς λέμε Τζαμαχιρίγια

—σκέτα— εννοούμε «χώρα του Καντάφι» και ξεμπερδεύουμε

με τα δύσκολα Ούτε δημοκρατία ούτε σοσιαλιστική

δημοκρατία ούτε λαϊκή δημοκρατία, σκέτη Τζαμαχιρίγια με πολύ

Καντάφι μέσα, έναν πραγματικό λαϊκό ηγέτη και έναν γνήσιο

Άραβα, πάντα απρόσμενο και μονίμως απροσδόκητο όσον αφορά

την πολιτική του συμπεριφορά.

Η τελευταία μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία που εγκαταλείπει

τη Λιβύη είναι η αμερικάνικη Exxon. Το γεγονός θα συμβεί μόλις

το 1981, τη χρονιά που αρχίζει ο ακήρυχτος πόλεμος Λιβύης

221

και Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, ο Καντάφι διατηρεί στενές

σχέσεις με τον Ανιέλι και δι’ αυτού διαπραγματεύεται την πώληση

του πετρελαίου στη Δύση. Φυσικά, το αφεντικό της Φίατ,

ενεργεί σαν εκπρόσωπος ολόκληρου του καπιταλισμού. Ο Καντάφι

μπορεί να μην έχει πολιτικές σχέσεις με τη Δύση, έχει

όμως σχέσεις με τον καπιταλισμό της Δύσης. Αυτές δεν διακόπηκαν

ποτέ.

Κάπου εκεί κοντά στο 1981, που ο Καντάφι διακόπτει τις

σχέσεις του με τους Αμερικανούς, εγκαινιάζει τη συνεργασία του

με άλλους Αμερικανούς, «καλούς». Είναι οι τεχνικοί που αναλαμβάνουν

να φέρουν σε πέρας το πιο μεγάλο τεχνικό έργο που

συνέλαβε ποτέ ανθρώπινο μυαλό, καθαρά φαραωνικής εμπνεύσεως.

Ο Καντάφι θέλει να ανεβάσει στην επιφάνεια της Σαχάρας

τη θάλασσα γλυκού νερού, που υπάρχει βαθιά κάτω απ’ την

άμμο. Λέει ορθότατα πως το πετρέλαιο θα σωθεί κάποτε, ενώ

το νερό δεν θα σωθεί ποτέ. Κι έτσι ό,τι κερδίζει απ’ το πετρέλαιο

η Λιβύη το ρίχνει στα κολοσσιαία τεχνικά έργα, που συνεχίζονται

και που στοχεύουν στο να μετατρέψουν τη Σαχάρα σε

έναν απέραντο κήπο, μια υπερόαση που θα κάνει τη Λιβύη

πλούσια γεωργική χώρα, ικανή να ταΐσει όχι μόνο τους Λίβυους

αλλά όλους τους Αραβες. Αν τολμάτε τώρα, πέστε τον τρελό

αυτόν τον φοβερό άνθρωπο.

Ο Καντάφι μια και μόνο έμμονη ιδέα έχει: Να ενώσει τους

Αραβες σε ένα ενιαίο κράτος, που θα αρχίζει στο Ιράκ και θα

τελειώνει στο Μαρόκο. Φαντάζεστε τι έχει να γίνει αν συμβεί

κάτι τέτοιο; Κι αυτή ακριβώς η προοπτική είναι που πανικοβάλλει

τους Δυτικούς, που έχουν ανακηρύξει ανεπισήμους τον Καντάφι

στον υπ’ αριθμό ένα εχθρό της Δύσης. Πράγμα για το

οποίο ο Λίβυος είναι ιδιαίτερα υπερήφανος. Και γι’ αυτό κάνει

ό,τι μπορεί για να φανεί αντάξιος του χαρακτηρισμού τρομοκράτης,

χρηματοδοτώντας όποιους δυτικους ανατροπείς του

συστήματος μπορεί. Μέχρι και τους αντάρτες του ιρλανδικού

IRA χρηματοδότησε. Μοναδική του πρόθεση, η συνεχής παρενόχληση

της Δύσης, αλλά όχι και η ανατροπή του καπιταλισμού.

Ο Καντάφι δεν είναι αντικαπιταλίστας. Το καθεστώς της

Λιβύης είναι καπιταλιστικό κατ’ ουσίαν. Δεν σημαίνει τίποτα να

μοιράζεις στους υπηκόους σου μέρισμα από τα πετρελαϊκά κέρδη,

όταν δεν τους συμβουλεύεσαι για τους τρόπους με τους οποίους

222

πρέπει να βγαίνουν τα κέρδη και κυρίως για τις επενδύσεις, που

καθορίζουν το μέλλον της χώρας.

Ωστόσο, αν προσέξει κανείς καλύτερα, δεν θα μπορούσε να

χαρακτηρίσει το κανταφικό καθεστώς ούτε καπιταλιστικό ούτε

σοσιαλιστικό ούτε δημοκρατικό ούτε δικτατορικό. Είναι απλά

και καθαρά αραβικό, τοποθετούμενο πέραν των πολιτικών χαρακτηρισμών

δυτικής καταγωγής. Πράγμα που πολύ μας μπερδεύει

εμάς τους Δυτικούς, που θέλουμε όλος ο κόσμος να σκέφτεται

και να ενεργεί με τη δυτική λογική. Ε, λοιπόν, υπάρχει

και μια αραβική λογική, που γοήτεψε πολλούς Δυτικούς, από

τον Αντρέ Ζιντ και τον Μαρσέλ Προύστ, τους μεγάλους φίλους

των Αράβων, μέχρι τον θρυλικό Αώρενς της Αραβίας.

Επιτρέψτε μου να τοποθετήσω και τον εαυτό μου ανάμεσα

στους ειλικρινείς φίλους των Αράβων. Αλλωστε, έζησα ανάμεσά

τους περίπου δύο χρόνια στην Αλγερία. Στο κάτω κάτω, ρε

αδερφέ, αυτοί περιέσωσαν τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων,

αυτοί ανακάλυψαν την άλγεβρα (αλ-τζέμπρ), αυτοί πρώτοι σκέφτηκαν

σοβαρά πάνω στην αλ-κεμί, που είναι η προδρομική μορφή

της χημείας, αυτοί μας δάνεισαν τους αραβικούς αριθμούς που

χρησιμοποιεί σήμερα όλος ο κόσμος. Έναν πολύ μεγάλο λαό που

κάποτε ανέπτυξε έναν απ’ τους πιο μεγάλους πολιτισμούς, τον

δεύτερο σε αξία και σημασία μετά τον ελληνικό, τον πετάξαμε

στο περιθώριο και τον καταδικάσαμε στην υπανάπτυξη εμείς οι

δυτικοί χριστιανοί, για μόνο το λόγο πως οι Αραβες προτίμησαν

να φκιάξουν μια δική τους, καταδική τους θρησκεία, το μουσουλμανισμό,

που τον δάνεισαν σε ένα πλήθος άλλων λαών,

άσχετων με τους Αραβες, όπως οι Τούρκοι, οι Πακιστανοί, οι

Αφγανοί, οι Πέρσες. Πληρώστε τώρα, κερατάδες, για ό,τι κάνατε

σ’ αυτόν τον πολύ μεγάλο και περήφανο λαό, τους ανθρώπους

με τον μεγαλύτερο δείκτη νοημοσύνης στον κόσμο, καθώς

λεν οι ειδικοί. Και μην απορείτε που ο Καντάφι θεωρεί αυτομάτως

Λίβυο κάθε Αραβα που θα θελήσει να εγκατασταθεί, χωρίς

καμιά απολύτως διαδικασία, στη χώρα του. Και μην παραξενεύεστε

που ίδρυσε τη μεγαλύτερη στον κόσμο Ιατρική Σχολή,

όπου όλοι οι Αραβες και όχι μόνο οι Λίβυοι μπορούν να σπουδάσουν

δωρεάν. Και αν βρεθείτε στο πλανητάριο της Τρίπολης

(εγώ βρέθηκα), κοιτάξτε τον ουρανό του 4.000 μ.Χ. Μέχρι τότε

μπορεί να κάνει ακριβείς αστρονομικές προβλέψεις το μεγαλύτε

223

ρο στον κόσμο πλανητάριο. Και αν τολμήσετε να χαρακτηρίσετε

ξανά τον Καντάφι σαν τρομοκράτη, ο Αλλάχ να ρίξει φωτιά

και να σας κάψει!

Κανείς δεν θα μπορούσε να μας βεβαιώσει με τρόπο κατηγορηματικό

αν ο Καντάφι είναι πολιτική μεγαλοφυία, ή ένας μεγαλομανής

στα πρόθυρα της σχιζοφρένειας. Ό,τι και να ’ναι,

κατάφερε να γίνει ο πιο συζητημένος και αμφιλεγόμενος πολιτικός

ηγέτης του αιώνα μας. Και ένας πραγματικός και γνήσιος

τρομοκράτης, όχι γιατί χρηματοδοτεί τρομοκράτες, αυτό είναι

το λιγότερο, αλλά διότι απειλεί να νεκραναστήσει την Αραβική

Αυτοκρατορία Πράγμα που θα έφερνε τα πάνω κάτω στον τρόπο

που σκεφτόματε, φερόμαστε και ενεργούμε εμείς οι επηρμένοι

Δυτικοί, μεταξύ των οποίων εμείς οι ακόμα πιο επηρμένοι

Έλληνες πιστεύουμε ηλιθίως πως η «καθ’ ημάς Ανατολή» μόνο

ορθόδοξη θα μπορούσε να είναι, σε καμιά περίπτωση αραβική

και μουσουλμάνικη. Κούνια που σας κούναγε, ω ανιστόρητοι, αν

όχι και βαθύτατα ανέντιμοι! Δεν μπορείτε να δείτε πέρα από τη

χριστιανική μύτη σας και τολμάτε να κάνετε προβλέψεις για το

χριστιανικό και ένδοξο μέλλον της Ελλάδας. Μουαμάρ, για τράβηξέ

τους λιγάκι τ’ αυτί και θα δεις για πότε θα το βουλώσουν,

τα ψοφίμια

3. Αραβική πολιτική μυθολογία

Εδώ στη Δύση δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε πώς οι Αραβες

πέτυχαν τα θαυμαστά που πέτυχαν στη μακρά και ένδοξη ιστορία

τους όχι συγκεντρώνοντας, αλλά αποκεντρώνοντας και διαχέοντας

την εξουσία Πολλοί μικροί εξουσιαστές ασκούν πιο αποτελεσματικά

την εξουσία Αρκεί να είναι ομόφρονες και να τους

συνέχει μια κοινή πίστη. Επί του αραβικού, και ειδικότερα του

κανταφικού, προκειμένου, η συνεκτική ουσία είναι η πίστη στον

κορανικό σοσιαλισμό. Ο Καντάφι δεν ψεύδεται όταν δηλώνει πως

πιστεύει στον Προφήτη και στα όσα αυτός κατέγραψε όταν τον

πλησίασε ο Θεός για να του υπαγορεύσει ένα τεράστιο κείμενο,

που στις ισλαμικές χώρες, που δεν έχουν Σύνταγμα, λειτουργεί

όπως σε μας το Σύνταγμα Εδώ, ένα χοντρό παραμύθι γίνεται

πρώτα νόμος και μετά κοινωνικό σύστημα!

224

Το Κοράνι, ένα ιερό κείμενο του 7ου αιώνα, παρόλο που υπαγορεύτηκε

με το νι και με το οίγμα απ’ το Θεό στον Μωάμεθ,

όπως πιστεύουν οι μουσουλμάνοι, την εποχή που γράφηκε, φυσικά

από τον Μωάμεθ, ήταν πράγματι ένα εξόχως σοσιαλιστικό

κείμενο, όπως θα λέγαμε με σύγχρονη γλώσσα Ωστόσο ο θεοκρατικός

σοσιαλισμός του 7ου αιώνα και ο εκκοσμικευμένος σοσιαλισμός

του 20ού έχουν τόση σχέση μεταξύ τους, όση και ο

Χριστός ή ο Μωάμεθ με τον Μαρξ ή τον Λένιν. Παρά ταύτα,

υπάρχει πράγματι σχέση ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο θρησκείες

και το σοσιαλισμό. Είναι περισσότερο εμφανής στο μωαμεθανισμό

παρά στο χριστιανισμό.

Όμως, είναι ανόητο να πιστεύει κανείς πως η κοινωνική δικαιοσύνη

θα εγκατασταθεί αυτόματα στην κοινωνία με μια πιστή

εφαρμογή - απ’ τους πιστούς - των λόγων του Δίκαιου Θεού,

που τον 7ο αιώνα δεν μπορεί παρά να «σκεφτόταν» σαν θεός

του 7ου αιώνα Οι θεοί έχουν κι αυτοί την ηλικία τους. Γεννιούνται,

γερνούν, πεθαίνουν. Ο γενάρχης θεός του μονοθεϊσμού, ο

θεός των Ιουδαίων, και οι δυο «γιοι» του, ο θεός των χριστιανών

και ο θεός των μωαμεθανών, πνέουν τα λοίσθια στις μέρες

μας και άλλοι θεοί ετοιμάζονται να πάρουν τη θέση τους. Το

κεφάλι του όποιου Δία να ’ναι καλά, κι από θεές σαν την Αθηνά

που βγαίνουν από μέσα του, άλλο τίποτα Ο θεός υπάρχει

στο κεφάλι μας. Ο αρχαίος μύθος είναι σαφέστατος επ’ αυτού.

Πριν ο Καντάφι ανακαλύψει τον κορανικό σοσιαλισμό, ένας

διάσημος μαρξιστής φιλόσοφος, ο Ροζέ Γκαρωντύ, θα εγκαταλείψει

το μαρξισμό για χατίρι του μουσουλμανισμού με το επιχείρημα

πως οι μάζες αδυνατούν να ενεργήσουν σοσιαλιστικά

έξω από τα κοινωνικά προστάγματα και προτάγματα των θρησκειών

τους. Και δεδομένου πως ο μουσουλμανισμός έχει πολύ

περισσότερα τέτοιου είδους κοινωνικά προστάγματα από το

χριστιανισμό, οφείλουμε, λέει ο Γκαρωντύ, να γίνουμε μουσουλμάνοι

για λόγους σοσιαλιστικούς και όχι μεταφυσικούς! Όσοι

μπορούν, ας το κάνουν. Εγώ πάντως δεν μπορώ. Όχι γιατί είμαι

καλός χριστιανός, αλλά γιατί με ενδιαφέρει μόνο η κλασική

μυθολογία των αρχαίων λαών.

Τα ίδια περίπου με τον Γκαρωντύ θα πει και ένας άλλος πρώην

μαρξιστής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Μόνο που αυτός δεν θα

κολλήσει σε καμιά θρησκεία και θα περιοριστεί σε μια θεωρητι

225

κή επεξεργασία των δυνατοτήτων για επαναστατικές αλλαγές

που έχει μέσα της κάθε φαντασιακή λαϊκή δοξασία (Η φαντασιαχή

θέσμιση της κοινωνίας). Αφού ο φαντασιακός μύθος που

επέβαλε στις μάζες ο Στάλιν, για παράδειγμα, ενήργησε πολύ

πιο αποτελεσματικά από τον λογοκρατούμενο μαρξισμό, αφού ο

Θεός εύκολα επιβάλλει στις μάζες των πιστών τις «απόψεις»

του, αφού κάθε «χαρισματικός» ηγέτης ασκεί την πολιτική του

περισσότερο ψυχολογίστικα αν όχι και μεταφυσικά και λιγότερο

πολιτικά, δεν έχουμε παρά να εκμεταλλευτούμε πολιτικά τη

δυνατότητα που παρέχουν οι μύθοι, κυρίως οι θρησκευτικοί.

Υπάρχει μια κυνική αλήθεια στις σχετικές με την πολιτική

εκμετάλλευση των μύθων απόψεις τόσο του Γκαρωντύ όσο και

του Καστοριάδη, που με μια άλλη μορφή θα τις δούμε να κυριαρχούν

στη διάρκεια των φοιτητικών εξεγέρσεων του 1968

(«η φαντασία στην εξουσία»). Όμως, πώς να στηρίξεις την πολιτική

δράση στο μύθο και τη φαντασία όταν ξέρεις πόσο ευμετάβλητες

είναι οι ψυχολογικές αντιδράσεις και των ατόμων και

των μαζών, (Βλέπε και το Μάζα και εξουσία του Ελία Κανέττι).

Αλλωστε, στον έναν «πολιτικοποιημένο» μύθο μπορεί να αντιτάξει

κανείς έναν άλλο εξίσου «πολιτικοποιημένο». Ο εθνικιστικός

μύθος, για παράδειγμα, που τον εκμεταλλεύτηκε τόσο αποτελεσματικά

από πολιτικής απόψεως ο Χίτλερ, ήταν τότε —και

εν πολλοίς είναι πάντα— εξίσου ισχυρός με οποιονδήποτε άλλο

ισχυρό πολιτικό μύθο που εμφανίστηκε από το 1945 και μετά

σε έναν κόσμο που θα στηρίζεται ολοένα και περισσότερο στη

«λαϊκή βούληση». Η οποία ωστόσο χειραγωγείται με τον πιο

άνετο τρόπο, όπως θα πει ο Μαρκούζε και θα αποδείξει ο Τσόμσκι.

Μέσα απ’ τα Μαζικά Μέσα Επικοινωνίας μπορείς να «υπαγορεύσεις»

με μεγάλη διακριτικότητα την πολιτική σου βούληση

και ν’ αφήνεις τον καθένα να πιστεύει πως ενεργεί αυτόβουλα

Όπως και να ’ναι, κανένας δεν μπορεί να παραγνωρίσει την

πολιτική σημασία και λειτουργία των μύθων, κυρίως των θρησκευτικών,

που είναι πανίσχυροι γιατί ενεργούν πολύ αποτελεσματικά

μέσα από τον πολύπλοκο ψυχικό μηχανισμό της «ψευδούς

συνειδήσεως», όπως ονομάζεται η δυνατότητα να αντιλαμβάνεται

κανείς σαν απολύτως αληθές το απολύτως ψευδές και

μυθώδες. Κανένας μύθος δεν είναι τόσο κραυγαλέα μυθικός, όσο

αυτός του προσωπικού θεού, αυτού που έχει το νου του στον

226

καθένα χωριστά και φροντίζει για τους πάντες και τα πάντα.

Ωστόσο, αυτός ο χονδροειδέστατος μύθος που λειτουργεί τέλεια

διά της ψευδούς συνειδήσεως, και τη συνείδηση προφυλάσσει

από πολλές και διάφορες ζημιές, και έργο πολύ συγκεκριμένο

παράγει, πολιτιστικό και πολιτικό.

Μπορεί ο Θεός να είναι μύθος που αγκιστρώνεται γερά στη

συνείδηση μέσα από τον ψυχικό μηχανισμό της ψευδούς συνειδήσεως,

όμως οι μεγαλειώδεις καθεδρικοί ναοί που χτίστηκαν

στο όνομα του θεού και για να στεγάσουν το πνεύμα του Θεού

πριν στεγαστούν τα σώματα των ανθρώπων, βρίσκονται πάντα

εδώ μπροστά μας και μας συντρίβουν με τον αρχιτεκτονικό όγκο

και το μεγαλείο τους. Εσένα τον άθεο σ’ αφήνει εκστατικό η

θρησκευτική μουσική του Μπαχ, η θρησκευτικής καταγωγής

ποίηση του Έλιοτ, η αχειροποίητη βυζαντινή εικόνα που έφκιαξε

το χέρι του θεού που κινεί το χέρι του άβουλου αγιογράφου.

Πώς να το κάνουμε, η ποιότητα του ανθρώπινου έργου είναι

ποιότητα, είτε πιστεύεις πως η καταγωγή του έργου είναι ανθρώπινη,

είτε πιστεύεις πως πίσω από τον άνθρωπο δημιουργό

κρύβεται ο Δημιουργός. (Ο στρουκτουραλισμός θα μας συνηθίσει

να βλέπουμε τα πάντα σαν αυτάρκεις δομές, χωρίς αυτό να

σημαίνει πως κάθε δομή δεν έχει την ιστορία της και δεν συνδέεται

με άλλες). Συχνά μάλιστα, τα έργα που έχουν τη ρίζα

τους στην πίστη στο θεό τα αγαπούν και τα θαυμάζουν περισσότερο

αυτοί που ούτε αγαπούν ούτε θαυμάζουν το Δημιουργό.

Αλλωστε, όταν είσαι πολύ κολλημένος στο Δημιουργό, δεν

βρίσκεις καιρό να ασχοληθείς με τη δημιουργία Με εξαίρεση

τους αγιογράφους, που δεν ζωγραφίζουν με το χέρι τους, απλώς

το δανείζουν στο θεό, δεν υπάρχουν καλλιτέχνες στο Αγιο Όρος.

Όλοι εκεί προσπαθούν να ενωθούν με τον ίδιο το θεό και ξεχνούν

να ασχοληθούν με το έργο του και να διορθώσουν όσα

στραβά άφησε πίσω του ο θεός την έκτη μέρα της Δημιουργίας.

Τι να προλάβει να κάνει ο καημένος μέσα σε έξι μέρες; Ούτε

καν τον θεϊκό Παρθενώνα δεν μπόρεσε να τον φκιάξει ο ίδιος.

Ασε που αυτός είναι που έφκιαξε τη βλακεία, αφού αυτός τα

έφκιαξε όλα Για μένα, το άλλο όνομα του προπατορικού αμαρτήματος

είναι βλακεία Διαιωνίζεται και περνάει απ’ τον έναν

στόν άλλο με τόν ίδιο τρόπο που διαιωνίζεται μυστηριωδώς και

περνάει απ’ τον έναν στον άλλο το προπατορικό αμάρτημα Το

227

πιο μυστηριώδες απ’ όλα τα μυστήρια, αυτό της βαπτίσεως,

αποσκοπεί στην έγκαιρη για τον νέο άνθρωπο απάλειψη του

προπατορικού αμαρτήματος. Ένα μυστήριο για την έγκαιρη απάλειψη

της ανθρώπινης βλακείας θα ήταν στ’ αλήθεια σωτήριο.

Λοιπόν, μην ασχολείστε με την αμαρτία αν πρώτα δεν ασχοληθείτε

με τη βλακεία, την κατ’ εξοχήν αμαρτία

Σίγουρα, ο άκρως αντιφατικός πολιτικός ακτιβισμός του

Καντάφι και η εντελώς συγχυσμένη πολιτική του σκέψη βοήθησαν

πάρα πολύ τους ευρωπαίους θεωρητικούς να καταλάβουν

καλύτερα κάτι που ήταν ήδη γνωστό από την εποχή του Μακιαβέλι:

Εκείνο που έχει σημασία είναι το τελικό αποτέλεσμα

και όχι οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται αυτό. Είναι

σκληρό να το λες, αλλά στη γεμάτη με αίμα και βία ιστορία ο

σκοπός πάντα αγιάζει τα μέσα, αν και δεν έχουμε ιδέα τι θα

μπορούσε να αγιάσει το σκοπό ώστε να αγιαστούν δι’ αυτού τα

μέσα. Η επίμονη προσπάθεια των ηθικολόγων για επιβολή της

αντίθετης άποψης αποσκοπεί στο μετριασμό των συχνά τραγικών

συνεπειών που έχει η με κάθε τρόπο και μέσο τελεολογική

επιδίωξη της πραγμάτωσης ενός προκαθορισμένου σκοπού, που

μπορεί να είναι απλώς μια έμμονη ιδέα

Όπως και να ’ναι, τον σκοπό αρκεί να τον προκαθορίσεις

για να πάρει αυτόματα έναν μακιαβελικό χαρακτήρα, όπως πιστεύει

ο Καρλ Πόπερ (Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της).

Ακόμα και η «σωτηρία της ψυχής» όταν γίνεται αντιληπτή από

τον πιστό σαν πρόγραμμα που πρέπει να πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε,

μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές απίστευτα βαρβαρικές.

Αλλωστε, όχι μόνο οι πάμπολλοι θρησκευτικοί πόλεμοι αλλά

και ο κοινός, ο καθημερινός θρησκευτικός φανατισμός είναι

καταστάσεις εξ ορισμού μακιαβελικές. Μόνο που εδώ το φαντασιάκό

προηγείται σταθερά του πραγματικού και το επικαθορίζει.

Γιατί ο (ρανταστικός στόχος, που λέγεται παράδεισος, τοποθετούμενος

στον άλλο κόσμο να είναι λιγότερο φανταστικός από

τον φανταστικό στόχο της εγκατάστασης του παραδείσου στη

γη; Εμείς οι αριστεροί είμαστε ουτοπιστές και το ξέρουμε. Δουλεύουμε

για έναν κόσμο που δεν τον ξέρουμε, αφού κανείς δεν

τον είδε ακόμα Εσείς οι μη ουτοπιστές, οι πραχτικοί, οι καλοί

νοικοκυραίοι, τι σκατά είσαστε όταν προτάσσετε του γήινου

παραδείσου τον ουράνιο; Λοιπόν, πιστέψτε πρώτα στον γήινο

228

και μετά κάντε ό,τι θέλετε με τον ουράνιο παράδεισο. Επιτέλους,

έχει και η μεταφυσική τη λογική της.

Ο Καντάφι θα κάνει όλους εμάς τους αριστερούς να συνειδητοποιήσουμε

πληρέστερα πως η φαντασία και ο μύθος μπορούν

θαυμάσια να λειτουργήσουν με τρόπο πολιτικό όχι μόνο σε προσωπικό,

αλλά και σε συλλογικό επίπεδο. Και εμάς τους μαρξιστές

θα μας υποχρεώσει να πούμε απερίφραστα κάτι που μοιάζει

αυτονόητο αλλά δεν είναι και τόσο, έτσι που το πλακώνουν

άλλοι, ισχυρότεροι μύθοι: Πως ο Λένιν δεν επέβαλε, και μάλιστα

πάρα πολύ εύκολα, την επανάστασή του επειδή οι μάζες κατάλαβαν

μέσα σε λίγες μέρες την αξία και τη σημασία του μαρξισμού,

αλλά διότι ενεργοποίησε ζωτικούς για το λαό μύθους. Η

μυθολογία σίγουρα παράγει πολιτική.

Αλλά πώς να ασκήσεις σταθερή πολιτική βασισμένος σε ευμετάβλητους

μύθους; Έναν μόνο τρόπο έχεις, λέει ο Γκαρωντύ:

Να πολιτικοποιήσεις με τρόπο προοδευτικό και σοσιαλιστικό,

αν είναι δυνατόν, τον μόνο σταθερό και ανθεκτικό στο χρόνο

μύθο, αυτόν του Θεού. Αλλωστε, απ’ τη μεριά του καπιταλισμού,

αυτό ακριβώς κάνουν όλα τα χριστιανοδημοκρατικά κόμματα

Γιατί, λοιπόν, να μην κάνουν το ίδιο και τα σοσιαλιστικά;

Έτσι κι αλλιώς στην πολίτική λειτουργία του μύθου μετράει μόνο

το αποτέλεσμα. Αν το αποτέλεσμα είναι σοσιαλιστικό, τι μας

νοιάζει η μεταφυσική υφή του μύθου; Είτε υπάρχει είτε δεν

υπάρχει Θεός, αυτός ούτως ή άλλως θα λειτουργεί πάντα πολιτικά

με την οικειοποίηση της έννοιας ή του μύθου της θεότητας

από τους πολιτικούς. Αρα, όποιος (πολιτικός) προλάβει, τον εξουσιαστή

Κύριο είδεν - και τα υπόλοιπα είναι για λογοκρατούμενους,

που πιστεύουν υπέρ το δέον στην πολιτική αξία και σημασία

της λογικής.

Ο Καντάφι, με τις άκρως αποτελεσματικές πολιτικά παλάβρες

του θα κλονίσει και αυτός μεταξύ πολλών άλλων την πίστη

ημών των αριστερών στη λογική και θα μας κάνει να ομολογήσουμε

το πασίδηλο: Ο παραλογισμός είναι πιο αποτελεσματικός

πολιτικά από τη λογική. Το θέμα εδώ είναι ποιος και για ποιο

σκοπό θα βάλει στην υπηρεσία της πολιτικής τους μύθους. 'Οποιος

και να ’ναι, πρέπει να είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί πολιτικά

τη ζωτική ανάγκη της μάζας για μύθους κάθε είδους.

Προσωπικά, δηλώνω ολικά ανίκανος να χρησιμοποιήσω τους

229

μύθους ακόμα και για προσωπική μου χρήση, πόσο μάλλον για

πολιτική. Προ πολλού έχω αποχωρήσει από το παιχνίδι της

μυθολογούσας πολιτικής, παραμένοντας πάντα κολλημένος στη

λογοκρατούμενη πολιτική, όπως μου τη δίδαξαν οι Έλληνες, οι

δημιουργοί της λογικής, εν πλήρει συνειδήσει πως κάτι τέτοιο

δεν είναι πολιτικά αποτελεσματικό στις μέρες μας. Ο πεθαμένος

μύθος του Στάλιν, στον οποίο κι εγώ πίστευα κάποτε, ένας από

τους πιο μεγάλους πολιτικούς μύθους που εμφανίστηκαν ποτέ

στην ιστορία, πρέπει να αντικατασταθεί από άλλους, πιο ήπιους

και πιο δημοκρατικούς- αλλά, πάντως, μύθους. Όμως εγώ ούτε

αυτούς τους δημοκρατικούς μύθους θα μπορέσω να χρησιμοποιήσω,

ούτε καν για προσωπικούς λόγους. Είμαι ολικά ανίκανος να

δράσω μυθολογικά στα πλαίσια οποιοσδήποτε μυθολογίας. Πιστεύω

τόσο πολύ στη λογική, που μονίμως θα (ραίνομαι παράλογος

μέσα σ’ ένα κόσμο που ζει και φέρεται μυθικά σε πολλά και

ποικίλα επίπεδα, συχνά χωρίς καν να το αντιλαμβάνεται. Είμαι

αρχαίος Έλληνας, που βρέθηκε σε κάποια ανασκαφή, περισσότερο

απ’ ό,τι είμαι νέος Έλληνας, που βρέθηκε κρυμμένος, ο

ψοφοδεής, κάτω από την Αγια Τράπεζα Ζω φαντασιακά στον

καιρό που η λογική λειτουργούσε παραγωγικά. Το ξέρω πως δεν

ζω με ζωική επάρκεια στην παράλογη εποχή μου, κι αυτός είναι

ο δικός μου παραλογισμός. Προτιμώ, πάντως, αυτόν τον ανεστραμμένο

σε σχέση με τους μύθους της εποχής μου τρόπο φαντασιακής

βίωσης, από τη γελοία πλην αναγκαία μυθολογία του

καιρού μου. Και μην τολμήσει κανείς να μου πει πως εγώ είμαι

παράλογος κι εκείνος λογικός, γιατί, αν αυτόν τον λογικό τον

συλλάβω να προσεύχεται για τη σωτηρία της ψυχής του θα του

σπάσω το κεφάλι» Έτσι μου λέει πως πρέπει να κάνω η λογική.

Να ενεργήσω παράλογα. Κι αν δεν πιστεύετε πως η λογική

παράγει παραλογισμό και αντιστρόφως, διαβάστε το μνημειώδες

σύγγραμμα του Ε.Ρ. Ντοτς Οι Ελληνες και το παράλογο και

θα πειστείτε.

Αλλωστε, βασικός στόχος της διαλεκτικής είναι η πλήρης

ενσωμάτωση της άρνησης μέσα στην κατάφαση. Όχι θέση -

αντίθεση - σύνθεση, που είναι ένα απλοποιητικό σχήμα, αλλά

ταυτότητα της ταυτότητας και της μη ταυτότητας, όπως λέει ο

Χέγκελ. Που πιο απλά σημαίνει: Να είναι κάτι ίδιο με τον εαυτό

του και ταυτόχρονα να μην είναι. Την ίδια στιγμή. Οι δυο όψεις

230

του νομίσματος δεν χωρίζουν. Ο ανήφορος και ο κατήφορος

ανήκουν στον ίδιο δρόμο, λέει ο Ηράκλειτος. Μη φοβάστε αν

οας «πάρει ο κατήφορος». Όταν το σπίτι σας βρίσκεται στο

τέλος μιας ανηφόρας, βρίσκεται στην αρχή μιας κατηφόρας όταν

βγαίνετε απ’ αυτό. Και, βέβαια, δεν γίνεται μόνο να μπαίνετε ή

μόνο να βγαίνετε στο σπίτι σας.

Το καλό είναι η άλλη όψη του κακού - και αντίστροφος.

Όσοι πιστεύετε στο Θεό, μην ξεχνάτε να προσεύχεστε και στο

διάβολο. Αν δεν υπήρχε ο διάβολος, το Απόλυτο Κακό, δεν θα

υπήρχε κανένας λόγος να υπάρχει ο Θεός, το Απόλυτο Καλό. Ο

Θεός έχει ανάγκη απ’ το διάβολο και ο διάβολος απ’ το Θεό.

Αν καταργήσεις τον ένα απ’ τους δυο, τους καταργείς και τους

δυο. Ακόμα και η πιο μανιχαϊστική μεταφυσική είναι διαλεκτική,

αλλά οι παπάδες το χαβά τους: Κάνε πάντα το καλό! Μα,

πως να κάνω πάντα το καλό, αφού θα εξαφανιστεί το νόημά

του αν κάνω μόνο το καλό; Δεν μπορώ να είμαι καλός, αν δεν

είμαι κακός. Δεν μπορώ να έχω φίλους, αν δεν έχω εχθρούς.

Αν θέλετε να έχετε ποικιλία στον έρωτα, «κάντε το» κάπου

κάπου και με τη γυναίκα σας, λέει μια γαλλική παροιμία. Που

ξέρει καλά τι λέει. Λέει αυτό που λέει και ο Τέοντορ Αντόρνο

στην Αρνητική Διαλεκτική: Όσο πιο ισχυρή είναι η άρνηση, τόσο

πιο δυνατή γίνεται η κατάςραση. Όσο για τον καλό Θεό, μην

πείτε τίποτα το οριστικό και τελεσίδικο για την καλοσύνη του

αν πρώτα δεν διαβάσετε το βιβλίο του Σιοράν Ο Κακός Δημιουργός.

Είναι ένα οιονεί θεολογικό σύγγραμμα, όπου όμως ο

Θεός είναι αδύνατο να είναι καλός αν δεν είναι σε θέση να είναι

όχι απλά κακός, αλλά καταστροφικός.

Όποιος διαβάσει τις Χίλιες και μια νύχτες, τα πολύ γνωστά

κι εδώ στη Δύση «παραμύθια της Χαλιμάς», το μεγάλο παραμυθένιο

έπος όλων των Αράβων απανταχού αραβικής γης, εύκολα

θα καταλάβει πως ο μύθος στους Αραβες ήταν πάντα βασικό

στοιχείο τόσο της κοινωνικής όσο και της πολιτικής συμπεριφοράς

τους. Όσοι μελέτησαν αυτό το πολύτομο έργο, όχι στην

περίληψή του αλλά ολόκληρο, θα θεωρήσουν πολύ φυσικό που

στη Βαγδάτη σχεδόν όλα τα αγάλματα που στολίζουν τα πάρκα

παριστάνουν παραμυθένιους ήρωες από τις Χίλιες και μια νύχτες:

Τη Χαλιμά, τον Αλαντίν, τον Αλή Μπαμπά, τον Σεβάχ

Θαλασσινό, τους Σαράντα Κλέφτες, και πάει λέγοντας μέχρι και

231

τους δευτεραγωνιστές. Αυτοί είναι οι εθνικοί ήρωες των Αράβων.

Και δεν είναι περισσότερο μυθικοί απ’ όσο είναι οι δικοί

μας εθνικοί ήρωες.

Αλλωστε, πρέπει να ζήσεις ανάμεσα σε Αραβες (εγώ έζησα)

για να καταλάβεις πως οι λαϊκοί παραμυθάδες - αφηγητές, που

θα τους βρεις σ’ όλα τα αράπικα παζάρια και σ’ όλες τις αράπικες

λαϊκές αγορές να λεν ασταμάτητα αράπικες ιστορίες μισοπραγματικές

και μισοφανταστικές, δεν είναι παρά... αραβικού

τύπου δημοσιογράφοι, που περιγράφουν τα γεγονότα όπως τους

βολεύει, χωρίς κανείς να διαμαρτύρεται που —στα τρία που λεν—

το ένα είναι χοντρό παραμύθι. Ανάλογα μιλούν και φέρονται

και οι περίφημοι «ποιητάρηδες» της Κύπρου, αυτοί που ανεβαίνουν

στην καρέκλα του καφενείου κι αρχίζουν να λεν και να λεν

ό,τι τους κατέβει, ψέματα και αλήθειες ανάκατα, αλλά πάντα

με τρόπο συναρπαστικό, σαν γνήσιοι Αραβες.

Υποπτεύομαι πως η Μαλβίνα, η καλή μου φίλη, έχει κάτι το

αράπικο μέσα της. Τόσο στη ζωή της όσο και στη δουλειά της

είναι αδύνατον να κάνει το διαχωρισμό ανάμεσα στο πραγματικό

και το (ρανταστικό, πράγμα που το έχει μεθοδεύσει και το

έχει κάνει στυλ. Αν βρεθείτε ανάμεσα σε Αραβες που πολιτικολογούν,

τα νέα θα τα μαθαίνετε όπως περίπου τα καταλαβαίνει

η Μαλβίνα, και όχι όπως τα καταλαβαίνουν οι άλλοι. Και όμως

αυτά τα μυθώδη νέα είναι τελικά πιο αληθινά απ’ τα αληθινά.

Ο Καντάφι θα λάτρευε τη Μαλβίνα αν την άκουγε να λέει τις

αράπικες παλάβρες της. Και αν η ίδια το ήθελε, και υποπτεύομαι

πως θα το ήθελε πολύ, ο γοητευτικός Καντάφι, που κάνει

πολλές Ευρωπαίες να ονειρεύονται αράπικες νύχτες, θα την διόριζε

χωρίς μεγάλη δυσκολία στο Κρατικό Κέντρο Πληροφοριών

της Τρίπολης για να λέει τα νέα στους Αραβες με αράπικο, παραμυθένιο

τρόπο.

232

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η ΑΠΟΣΤΑΛΙΝΟΠΟΙΗΣΗ 7

Από τον Στάλιν στον Χρουστσιώφ 7 - Εικοστό Συνέδριο: η

αρχή του τέλους 14 - Η χρουστσιωφική περίοδος 20.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΒΙΕΤΝΑΜ 27

Ο διπλός πόλεμος της Ινδοκίνας 27 - Η χώρα και ο λαός

του Βιετνάμ 34 - Από τους Βιετμίνχ στους Βιετκόνγκ 39

- Η αμερικανική επέμβαση στο Βιετνάμ 47 -0 πόλεμος

στην Καμπότζη 52 - Η ιδιαιτερότητα του πολέμου του

Βιετνάμ 60.

Η ΚΟΥΒΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 67

Η Κούβα της Αιώνιας Ανοιξης 67 - Η Κούβα του Μπατίστα

73 - Η Κούβα του Κάστρο 79 - Η κουβανική πορεία

προς το σοσιαλισμό 85 - Η Κούβα του κόσμου όλου 91 -

Η κρίση της Κούβας 97 -0 χαρακτήρας της κουβανικής

επανάστασης 103 - Φιντέλ Κάστρο 109 - Ερνέστο «Τσε»

Γκεβάρα 114.

Η ΝΙΚΑΡΑΓΟΥΑ ΤΩΝ ΣΑΝΤΙΝΙΣΤΑΣ 123

Η μετέωρη Κεντρική Αμερική 123 - Ακμή και παρακμή

των Σαντινίστας 129.

Η ΧΙΛΗ ΤΟΥ ΑΛΙΕΝΤΕ 137

Η Νότια Αμερική του Μπολίβαρ και του Σαν Μαρτίν 137

- Η Χιλή της Λαϊκής Ενότητας 144.

233

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗ ΑΦΡΙΚΗ 151

Αϊτή και Λιβερία, οι «μαύρες δημοκρατίες» 151 - Το Κονγκό

του Λουμοϋμπα 158 - Η Αγγόλα βρίσκεται στη Βραζιλία!

166 - Αγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι στην Αφρική 173 - Η

ρατσιστική Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής 179 - Το

απαρτχάιντ 185.

Η ΑΛΓΕΡΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η Αλγερία του Βαρβαρόσσα 193 - Η προετοιμασία της

Αλγερινής Επανάστασης 199 - Η κήρυξη της Αλγερινής

Επανάστασης 205.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΤΑΦΙ

Η Λιβύη της ερήμου και των πετρελαίων 211-0 Καντάφι

των Αράβων 217 - Αραβική πολιτική μυθολογία 224.

193

211

234

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ TOY ΒΑΣΙΛΗ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΑ

ΚΙΝΗΜΑΤΑ, ΦΩΤΟΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ

ΣΤΗ Μ. ΛΕΟΝΤΑΚ1ΑΝΑΚΟΣ, ΕΑΙΚΩΝΟΣ 11

ΧΑΛΑΝΔΡΙ, ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ Γ.

ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟ-Δ. ΣΓΓΑΡΑ-Χ. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥ-

ΛΟ, ΛΕΥΚΑΔΟΣ 9 ΜΟΣΧΑΤΟ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟ-

ΔΕΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ Κ. ΧΩΡΙΑΤΑΚΗ - Γ.

ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟ, ΒΟΥΛΓΑΡΟΚΤΟΝΟΥ 46

ΑΘΗΝΑ, ΤΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1997 ΓΙΑ ΛΟ

ΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΙΚΟ-

ΓΓΟΥ ΠΡΩΤΟΥ, ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΕΚΑΝΕ

Ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΛΗΣΙΔΗΣ.

-pdf

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?