Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu bu Seriñ Allaaji Mbàkke-1

Aji-bind ji :
Sëriñ Àllaji MBÀKKE
Yoonuw jàmm ci
leeral mbirum
gàmmu
Aji-yaxal gi :
Àllaji Elimaan NJAAY

LALTAAYUG AJI-YAXAL JI
Ci turu Yàlla miy Yërëmaakoon, di Jaglewakoon.
Kenn ci ndongo yi tudd Àllaaji Elimaan
Njaay dëkk Ndar, di jànge ci Daara ju
kawe ji nekk Bambey, bokk it ci mbootaay
gi di WAX (Wolof Ak Xamle). Moo doon def
liggéey bi ngir jàpp ci yaatal liggéey
bu sell bi nga xam ni Sëriñ Àllaaji
MBÀKKE xaadimul xaadim, mi ngi koy def
ngir xamle diine Lislaam ak yaatal
njàngaleem Sëriñ Tuubaa ba ñépp man
ci jariñu. Te mu defoon ko ci làkku
wolof, ngir moo yombal jàng ak xam, ci
kèpp kuy sàkku xam-xam.
Waaye xam ngeen ni mbindum wolofal
araab, dafa jafe jàng lool; ci noonu moo
tax nu sotti ko ci wolofal bu gereg bi,
ngir li ëpp ci réew mi man ko jàng ci lu
dul benn coono.
Xanaa nu ñaan Sunu Boroom nangu liggéey
bi te mu ànd ak ngërëmal Sëriñ Tuubaa.
Te Sëriñ Àllaaji sunu Boroom yokk aw
fanam te dolli ko ay ngërëram ci barkeb
Sëriñ TUUBAA .
JËRËNGEENJËF

أوذبع للّها نم لشا ‏ّيطان الر ‏ّجيم
ونّىإ عيذا اه کب وذّيتهار نم لشا ‏ّيطان رجيم
بّر عوذأ کب نم مزاته لشيطينا أعوذو بک
بّر نا يحضرون
بسمل للّها لرّحمانا لرّحيما للّهما حقب ّ جهو اللّه
عتلىا لكريما لّص و لّمس وارکب لىع سيّدبا
موو لاان حمّدم عولها صحبهو صلاةوسلاامو
ركةب قودت هاب لشيخل لخديما ااخترتم ورضيت
هل ىف لحا لا ولمئا ال
ونکع اي عينم و کب نستعين

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Mooy màggal guddi gi Yónnent bi gane àdduna STW te mooy guddig
altine tolloog fukki fan ak ñaar ci rabiqul awwal ca Màkka.
Sëriñ Tuubaa XLML bimu ñëwee àdduna daa jël guddi googu jàppe ko
lumu moom nee na liya rabiqul awwal ak rabiqul awwal liya, te mooy
moo moom weeru gàmmu wépp. Meloon a ci noo xam ni képp kumu
wax ni maa ko moom nga gëm ko te doo ko sikk. Daan a wax itam weeru
gàmmu amul bis bu ñaaw. (siiw na)
Nee na:
Barakatul maahil wali
Saanat rabiqal awwali
Bil maalikil muxawwili
Muxni sawit tafadduli
Barkeb Yónnent bi STHW moo rafetal weeru gàmmu. Ba tay nee na
diine ji te mooy Lislaam da koy yeesal di ko aar di ko gën a saytu ci
mbind yi muy bind, rawatinaak bu guddi gàmmu ñëwee.
Lahu qalayya li wajhil laahi daynu shanan bihi yu jaadadu
diinul laahi layla yabi.
Sëriñ Tuubaa XLML àggoon a foo xam ni ay jëfam ci Yàlla SWT daa na ka
manu ko yokku waaye bu weeru gàmmu ñëwee da na feeñal keem
katanam ci joxe ak bég ak ubbiku bañu xam ni weer wi moo ko waral
weer wi wépp itam la daan def noonu ci nemmiku leeral ciy mbindam.
Da haani ilaa ixyaa i sa shahri kaw nuhu li xayril waraa
sarfan hawaa kula suudadi.
1
1

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Waaye rawatinaak guddi gàmmu ak bu bëccëg gàmmu, ñu bari dañuy
yam ci guddi gi waaye bëccëg gi itam lunu war a dundal la, Sëriñ bi gis
nanu muy wax ci xasiida gi naan dañiy dundal bëccëgug gàmmu xoolal:
Allahuma salli wa sallim wa baarik qala man ahyatu bi hil
abyaati yawma mawlidihi haasa
Ba tay bokk naa ci li ñuy xamal màggug weer wi Sëriñ Tuubaa XLML da
daan wax ak moom ni muy waxeeg jëmm bu dee ñëw ak buy dem
xoolal rahabtu taxsimaa bi shahril Muntaxaa halayhi tasliima
muniilil irtixa.
Ba tay mel na ni ci la daan takk ak tàmbaleem gis nga mu naan:
Ahyaytu mawlida nabi min asashi
Wan xaada li fawxul munaa fi hamsashi
Ba tay:
Lillaahi shukriya fi shahrir rabiihi huna
alab tidaa-i lasi lix taara xurbaana
Ba tay:
Axtaytu kulli lil aaxiiril awwali
Shukran yaduumu min raabixil awwali
Ba tay: Qabdan xadiiman min raabiqil awwali
Ni muy waxe itam day mel ni liggéeyam da koo tàmbali ci gàmmu
Asashi (1301) te mooy bi Sëriñ Moor Anta Sali RLTH làqoo at ma ca sës.
Xabilta li min asashi li balsashi
Muna bihan fi saaka aama lasashi
2
2

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Guddi gi mi ngi tàmbalee timis ba fajar walla ba jànt bi génn ci ku koo
man. Diggante boobu fukk waxtu la ci at mu nekk ak weer wu nekk bu
dee yokk itam du bari, bu dee wàññeeku itam du bari. Kon bu nu
sëlmalee timis danoo war a jël lu mat ñatti waxtu yoo xam ne danu ciy
jàng Alxuraan rekk bu nu noppee fekk nu sëlmal gee lu yàgg,
tàmbalee dundal guddi gi ci xasiida yi boole durus ak yékkati.
Bu nu ko manee nu boole jasbul xulub, mawaahibun naafix,
muxaddamatul amdaah. Bu nu jànge fukki woy ak ñaar (12 bayit) ci
jasbul xulub, taxaw jàng lu mat fukki woy ak ñaar mawaahibun naafix,
taxaw jàng fukki woy ak ñaar ci muxaddamtul amdaah.
Daa di noppalu ci durus te mooy jàng lu mel ne Nuurud daarayni
walla muxaddamatul xidma walla muxaddamatul kubraa benn
yoon walla ñaari, ndax bu nu bëggee yékkati guddi gi lépp du baax ci
nun te dana dem ba ñu bari di yoqat walla ñu sonn.
Lii buñu ko defee li ci ëpp bu guddi gi di jeex dana fekk ñatt xasiida yoo
yii itam di waaj a jeex bu nu ko manee teg ci lu mel ne midaadi ak
yasuuru ak walaxad karamnaa bi nga xamee ne ci weer wi la ko
def ak Limaahim bashiir guddi gi daa di jeex.
Fajar xar ku sëlmal suba bu la neexee nga wéy di jàng ba jant bi génn
waaye li tàmbalee ci jant bi jëm tisbaar moom ba timis ku ko man na ci
durus gën di ci yékkati. Bu ñu xoolee waxtu julli yi sax daale ko ci tisbaar
ak tàkkusaan lenn lu ci nekk dañu koy yeelu boo koy julli.
Kon ku bëgg dundal bëccëgu gàmmu dangay yendu durus Alxuraan
walla xasiida te joxeloo man ci aw ñam ak ub naan ak sa alal ju la lew.
3
3

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Sëriñ Tuubaa XLML nee na:
Mawliduhu muhas samu
Tah siimuhu yan hatimu
Mubaara kun muh taramu
Halaa sawit taqad dumi
Guddi gi mag na lool te barkeel...
Taxsiimuhu bi sunnati
Bihis di yaa dul minnati
Yaxuudunaa lil janati
Li muxlisim muhassimi
Ku ko màggal ci sunna te mooy li muy bëgg wax ca kanam. Man a laa
yóbbu àjjana te day yokk ag xéewal boo ko sellale.
Fa man yu haassim mawlida
Fala yuxaa sabu xadaa
Nabiyyinaa baabil hudaa
Fah tari man waa hassimi
Ku ko màggal deesul a xisaab ëllëg.
4
4

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Fa man yu hassim mawlidaa
Faka shahiidin shahidaa
Xayril baraa yaa Ahmadaa
Badraan bi xayri wa hami
Ku ko màggal mel na ne teewee na xare Badar te mbooleem ña
teewoon Badar Sunu Boroom SWT gëram na leen ba noppi digleen
àjjana.
Fa kulluman an faxa fi
Maa lan bi xayri sara fi
Mawlidihi musharra fi
Wa law bi xadri dirxami
Ku ci dindi dara ci sa alal joxe doonte benn dëram la mel nga ne ku
teewe xareb Unayni ak xareb Badar di dimbali Yónnent bi STW.
Su ko defee war na noo fexe ba benn dërëm booba nekk bu lew domm.
Fa kulluman xad hadaraa
Muhassimam mubashiraa
Fa innahu, xad safiraa
Waala yu laaxi dararaa
Mawlida afdalil waraa
Bisukkarin aw lahami
Bimaa yu diimul busharaa
Yawmaj timaaxil umami
5
5

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Ku ciy bégle ci lu saf suukar mel ne di joxe kafe walla attaaya te ñuy li
gën walla meew walla bisaab walla ñam yu saf suukar yi mel ne màngo
walla pom walla orãs. Sunu Boroom SWT dana ko may mbégte yu sax te
du am jenn dur yawmal xiyaam.
Ku ci defar aw ñam mel ne cere walla ceeb walla ak ndawal walla lu ñiy
jëfandikóo lu mu man a doon jox ko kiy jàng ngir màggale ko guddi gi.
Sunu Boroom SWT dana la booleel yiwi boroom yittee yu mag yi yépp
te ñooy niti Yàlla yi. Lu mel ni nag soxna yi ñoo ci war di gën a farlu ndax
li ëpp ci ñoom duñu man a def li góor ñi di def.
Kon war na kenn ku nekk jigéen ngay def sa keem kàttan ci defar ñam
wu baax moo xam cere la walla leneen di ko jox ñiy jàng ndax ni ko
Sëriñ bi leerale mooy ki koy def day boole yiw yépp.
Wa man halaa shay in xaraa
Tabarru kan fa sayaraa
Mawlida sayyidal waraa
Numuwwahu, bil fadxami
Loolu ñuy jàng ku ko tëfli ci am ndox di ko naan walla nga di ko def ci
leneen ngir barkeelu fàww nga cay gis ag yokku.
Am na ñoo xam ne buñiy tàmbalee dañuy wut ndab teg ko fi ñuy jànge
def ci ndox buñu noppee ñépp tëfli ci loolu mel na ni moo gën di duy
am ndox ginnaaw buñu noppee ndax ndox mi diir bi muy tege fi ñuy
jànge loolu rekk ag yokku la ci moom.
6
6

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Wa in alamaa in xuri
Fa shurbu bil mutahhari
Yunawwirul xalba sharaab
Wal xalba yuh yiduuna xaab
Mawlidu xayril bashari
Ya kuffu kaydal murxami
Min saalikal ma bil mujaab
Wahan shaxaa in yaxtami
Ndox moo mi day lay musal ci Saytaane di leeral ab xol di dundal ab xol
di musale ci texedi.
Ihya’u mawlidil bashiir
Fi hi shifaa’un li suduur
Yahmil hiyaala wadduyuur
Li kulli haadin yantami
Màggal guddig gàmmu ak dundal ko day aar ag njaboot ak ay kër di
saafara xol yépp.
Bu loolu jàllee bokk na ci li lay xamal màggug guddi gi bari na xar-baax.
Xarbaax yu ci amoon bokk na ci am sawaara woo xam ne ay nit dañu ko
daa jaamu am na lu mat téemeeri at masut a fay ci guddi gi la fay.
Ba tey am na déeg buñuy wax déegub Saawata am na téemeeri at
masut a ŋiis ci guddi gii la ŋiis.
Mel na ne dañoo jël sawaara wee def ci ndox mi walla ñu jël ndox mi
sotti ci sawaara wi.
7
7

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Wa hayni saawatal lati
Lil fursi xabla millati
Xad hasumat wa jallati
Wa suyyirat kal xadami
Ba tay Sëriñ Tuubaa XLML nee na:
Wakan xidaadi shuhubi
Han samxi axbaarin Nabi
Turida fiihaa bi nujuum
Wa farraxa siran yuliim
Tardal li ahlir riyabi
Wa rajuux bi nadami
Hani samaawaatir rajiim
Bi hisbihii, saa wa kami
Jinne yi dañu daan dem ci asamaan yi di déglu xibaar yi malaaka yi HS di
wax buñu ko deggee gaaw xibaar ko ay nit. Su ko defee bu ko ab
Yónnent waxee ñu wax ne loolu amna ku ko wax. Bi nga xamee ne
Yónnent bi STW gane na àdduna biddeew yi dañoo tàmbalee di dàq
Saytaane yooyii ba manu ñoo déglu dara.
Ba tay Sëriñ Tuubaa XLML nee na guddi gi Yónnent bi STW gane àdduna
leer gu mag daa feeñ ca Màkka ba dangay man a gis tabaxi Xaysaara te
sore na ak Màkka lool.
8
8

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Naka noonu Kisraa amoon na tabax bu rëy boo xam ne guddoon a ba
mel ne luy laal asamaan ci guddi gi daa xar ba ca lal bamu daan tëdd
daa damm ngir leerug Yónnent bi STW. Loolu moo nekk nii:
Sataxa hiina wulidaa
Salla aleyhi man hadaa
Nurun hasimuun xad yaraa
Man kaana fi ummil xuraa
Xayru nabiyyin xad badaa
Fuwaa dahu bil, hikami
Bihi xusuura Xaysaraa
Makkata xayril hurumi
Sëriñ Tuubaa XLML nee na Yónnent STHW daa digg-dóomu ci ab
taxawaayam. Weexul tàll. Aw yaramam rëyul sewul. Ku miy toogal
walla ngeen di dox moo lay sut. Ab dënnam daa yaatu. Li muy ree ci
muuñ moo ëpp. Kawar yi tiim ay gëtam sëq. Mu rafet aw doxiin. Ku am
baat la. Ku mat ay nopp la. Bu muuñe ba ay gëñam feeñ day mel ne ag
melax. Xar-kanamam daa kuttumbal. Amul biir. Buy wax, wax ji day
sësaloo. Ay gëñam buy wax dangay séen ndox mi mel ne wurus.
Bàkkanam daa yékkati ku. Ay bëtam am na lu mel ne ay xonq-xonq yu ci
nekk. Moo gën a mat ñépp ci jikko ak bind kenn masta gis ku ni mel te
kenn dootu ko gis.
Loolu mi ngi nii ci way yi ci jasbul xulub :
9
9

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Xad kaana saa yawa suuti
Wa lam yakun bil mufrati
Wa lam yakun mutahhama
Bal faaxa kulla man samaa
Kaana yatuulu kulla man
Wakaana waa sihal hatan
Wahwa jaliilun xullabu
Bihum ratin wa ahdabu
Yaftarru fi asnab tisaam
Fil xaddi jaalis shututi
Wa lam yakun bi aadami
Wa lam yakun mukalshama
Min muntamil li Aadami
Maa shaahu fi kulli saman
Yad haku bittaba summi
Bayaa duhu musharrabu
Wa an jallun suu rasami
Kal barxi aw xabbil xammam
10
10

Yoonuw jàmm ci leeral mbirum gàmmu
Wadah kuhu yajlus salaam
Wa wajhuhu mudawwaru
Wahwa baqiiyun asmaru
Ka an na maa sahaabi
Wakaa na sabtal xasabi
Kaamilu usnin ad xaju
Wa ashkallum mubtahiju
Wahuwa akmalul waraa
Wal mishlu xattul lam yuraa
Kasuru jin fi sulami
Wahwa xamiisun as haru
Murattilu takallumi
Fi xaddihil muhassabi
xirniinuhu suu shamami
Wa ashnabum mu fallaju
Wal wajhu maa hil xumami
Xalxan wa xulxan saharaa
Wa lan yura fis shiyami
2 fani kori 1434
11
11

Sëriñ Àllaji MBÀKKE mi ngi gane àdduna ci atum
1979 walla 1980 ci Daaru Muhti. Wayjuram Wu goor
mi ngi tudd Sëriñ Mustafaa Hafsa di doom ci Sëriñ
Muhammad Hawa Bàlla moom Maam Ceerno
Biraahim Mbàkke ak Soxna Hafsa Jaxate. Moom
Sëriñ Àllaji MBÀKKE noo ngi ko tudde Sëriñ Kaso
Absatu Lóo, moom nag Maam Ceerno lañu ko
tudde, ñu koy wax koso ngir limu dëkk Kaso, lamu
aji woon Màkka itam moo tax ñu koy wax Àllaaji,
teewul moom Sëriñ Àllaaji itam ajji na Màkka ci ndimbalal wayjuram
wu goor woowu. Wayjuram bu jigéen Soxna Muuminatu la tuddu,
Sëriñ Saaliwu moom Sëriñ bi moo di baayam, Soxna Mati Jaxate moo
di ndayam. Ñaari wayjuram itam amna ñu ag bokku ci ñaari wàll yépp.
Ginnaaw am njàngum Alxuraanam diggante kër Sëriñ Suhaybu,
Tuubaa, Daaru Muhti ak Daaru Xuduus nekkoon na it ci Sëriñ Saaliwu
Mbàkke ci daaraam juñuy wax Njurul di fa jàng Alxuraan ak Xelkoom
biñu koy door a sànci ak Xelkoom Ummul Xuraan ak daaraam ju
tuddu Tuubaa Belel nekk ci biir Xelkoom.
Bi Sëriñ Saaliwu làqoo laa ñëw ci wayjur jébbal ko boppam. Mu digal
ko lu mel ne la ko Sëriñ Saaliwu digaloon te moo di jàng ak jàngale
ca Tuubaa Daaru Muhti.
Fii nu tollu amna fukki at ci barab ba. Yàlla itam dimbali na ko ndax
mi ngi toppu ndigal loolu ba tey te moo di jàngale ak jàng ci làmmiñ
ak ci loxo li ëpp.
Xaadimul Xadiim moo ko tudde boppam ngir xeemeem liggéeyal
Sëriñ Tuubaa .
Limatug aji-yaxal ji: 77 449 54 69
Email: njaayeli@gmail.com
Facebook: Alaaji Ilimaan Njaay walla Jamonook Diine