Program Horizont Evropa 2021-2027

Dalibor P. Drljača

PROGRAM HORIZONT EVROPA 2021-2027 -

NAREDNA GENERACIJA ISTRAŽIVANJA I INOVACIJA

Banja Luka, 2021.godine

Horizont Evropa 2021-2027

IMPRESUM

Dalibor P. Drljača

PROGRAM HORIZONT EVROPA 2021-2027 -

Naredna generacija istraživanja i inovacija

Recenzenti:

Prof.dr Stevan Trbojević, Univerzitetski klinički centar Republike Srpske

Mr Ammar Miraščija, Ministarstvo civilnih poslova BiH

Izdavač:

Univerzitetski klinički centar Republike Srpske, Banja Luka

Za izdavača:

Prof.dr Vlado Đajić, generalni direktor UKC RS

Dizajn korica:

Zoran Dimitrijević

Štampa:

Centar za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje invalida a.d. Banja Luka

Tiraž:

200 komada

- ii -


PREDGOVOR

Okvirni programi Evropske unije su veoma značajni instrumenti za sprovođenje

strategija i politika Evropske unije. Kao takvi predstavljaju temelje saradnje i

razmjene znanja i iskustva među institucijama i pojedincima koji učestvuju u

kolaborativnim projektima.

Ovo su prestižni programi, ne samo po svojoj vrijednosti, već i po tome što

učesnici u projektima ostvaruju zavidne rezultate od koji su neki nagrađeni i

Nobelovom nagradom. Sjetićemo se samo da je nekih 30-tak stipendista

programa Mari Sklodovska Kiri akcija učestvovalo u pronalasku gravitacijskih

talasa, ali mnogim drugim naučnim postignućima koja su podigla evropsku

nauku na zavidno viši nivo u svjetskim razmjerama.

Stoga mi je namjera bila da prvenstveno našoj akademskoj zajedinici približim

ovaj program radi motivisanja za učešće i promociju „domaće pameti“ za koju

vjerujem da postoji, ali još uvijek „čeka neku priliku“ da se pokaže.

Zahvaljujem se na moralnoj i materijalnoj podršci Univerzitetskom kliničkom

centru Republike Srpske, a posebno njenom direktoru prof.dr Vladi Đajiću, bez

čije podrške ova knjiga ne bi nastala.Posebna zahvala ide i recenzentima koji

su imali volje i želje da pročitaju rukopis i daju svoje mišljenje.

Doc.dr Dalibor P. Drljača

Centar za naučnoistraživački rad

Univerzitetski klinički centar Republike Srpske

- iii -


- iv -


RECENZIJA

Razvojni programi EU su prisutni i u RS i BiH već decenijama. Medjutim i

dalje su velikim delom nepoznanica kako običnom gradjanstvu, tako i

akademskoj zajednici. Iako te programe prate, za naše pojmove, ogromni

budžeti, tek se o procedurana i detaljima od aplikovanja do realizacije

aplikovanih projekata, vrlo malo zna, ili je u toku te materije samo mali broj

ljudi. Ove moje reči potvrdjuje vrlo mali broj aplikovanih projekata, do sada, iz

RS i BiH, bilo kao pojedinac, ili kao ustanova. Ovi razvojni projetni služe

unapredjenju saradnje različitih aktera pojedinih projekata, razmeni ispustava,

znanja, tehnoloških procesa i razmeni tehnologije. Sve to je obezbedjeno

ogromnim budžetom, koji se stalno povećava. I u ovoj temi smo mi iz RS i BiH

na periferiji dogadjanja. Iz tih razloga je ova knjiga potrebna, pre svega

akademskoj zajednici u RS i BiH, a potom i svim ostalim zainteresovanim.

Autor je na 300 stranica, vrlo pregledno, po logički poredjanim poglavljima,

na vrlo pristupačan i jasan način približio ovu temu. Čitajući tekst i onom ko o

ovoj temi nema nikakvo prethodno znanje, postaje jasno o čemu se radi. Sa

druge strane onom ko je zainteresovan da aplikuje svoju ideju kroz projekat,

knjiga je vodič, kako to da na pravi način uradi. Jasno je da autor ima veliko

lično iskustvo u ovoj materiji, a i sposobnost da drugom na jednostavan način

pojasni istu. Nadam se da će ova knjiga pomeriti, pre svega, kolege iz

akademske zajednice RS i BiH da aplikuju svoje ideje kroz projekte u okviru

ovih programa. To bi neizbežno višestuko unapredilo sve segmente života u

našem okruženju.

Prof.dr Stevan Trbojević

Univerzitetski klinički centar Republike Srpske

- v -


RECENZIJA

Publikacija dr.sc. Dalibora P. Drljače „PROGRAM HORIZONT EVROPA

2021-2027 -NAREDNA GENERACIJA ISTRAŽIVANJA I INOVACIJA“, je veliki

doprinos prvenstveno istraživačkoj i akademskoj zajednici u našoj zemlji, kao i

u regionu, u smislu približavanja i razumijevanja Okvirnih programa Evropske

unije za istraživanje i inovacije, te praktične pomoći u svrhu prijave projekata

potencijalnim aplikantima u novom Okvirnom programu Horizont Evropa.

Sam autor je učestvovao u dosadašnjim EU Okvirnim programima u više

kapaciteta, i kao podnosilac uspješnih projektnih prijedloga, kao implementator

projekata, te kao državna kontakt tačka (NCP –National Contact Point, za više

tematskih prioriteta) i član Programskih komiteta i radnih tijela. Također je bio

angažovan od strane Evropske komisije i kao nezavisni ekspert za mobilnost

unutar podprograma „Marie Sklododowska-Curie“, te kao predavač u

zemljama jugoistočne Azije, Afrike i gotovo cijele Evrope..

Osim što je Dr Drljača demonstrirao sveobuhvatno poznavanje same prirode

Okvirnih programa, smatram bitnim istaći i njegov doprinos učešću

istraživačkih institucija Bosne i Hercegovine u ovom najvećem sistemu podrške

za naučno-istraživački rad na svijetu. Tokom trajanja FP7 i H2020, svojim

angažmanom kao NCP, učestvovao je u velikom broju info dana, radionica,

okruglih stolova i tematskih sastanaka, kako u zemlji, tako i u inostranstvu, a

isto tako je, putem individualnih konsultacija, bio na raspolaganju za sva

pitanja i direktnu pomoć pri izradi aplikacija članovima naše istraživačke

zajednice.

- vi -


U ovom priručniku su sintetizovana sva njegova iskustva i saznanja, sa

posebnim akcentom na novi Program Horizont Evropa. Osim sveobuhvatnog i

detaljnog pregleda i opisa samog Programa, vrijedi istaći poglavlja 5., 6., i 7.:

„Pravila učešća“, „Koraci u podnošenju projektne aplikacije“ i „Ocjenjivanje

i selekcija prijedloga projekata“, koja donese objašnjenja, praktična uputstva i

pomoć svim našim potencijalnim aplikantima za učešće u ovom prestižnom

instrumentu podrške.

Siguran sam da će važnost ove publikacije prepoznati predstavnici kako

stručne, tako i najšire javnosti, i da će se koristiti kao nezaobilazan izvor

vrijednih i korisnih informacija za sve one koji se žele upoznati sa politikama

Evropske unije u oblasti istraživanja i nauke i prijaviti svoje projekte za

finansiranje od strane Evropske komisije. Posebno je preporučujem članovima

naše istraživačke zajednice, i slažem se s autorovom konstatacijom da u našoj

zemlji postoji tzv. „kritična masa“ „domaće pameti“ koja je u stanju napisati

uspješne prijave za kvalitetne i međunarodno referentne i relevantne projekte i

koja ima naučni i stručni kapacitet za njihovu implementaciju. Dosadašnji

primjeri u FP6, FP7 i H2020 to potvrđuju.

Mr Ammar Miraščija

Državni koordinator za okvirne programe EU

Ministarstvo civilnih poslova Bosne i Hercegovine

- vii -


- viii -


POPISI ILUSTRACIJA I TABELA

Lista ilustracija:

Ilustracija 1. Porast iznosa ulaganja u okvirne programe od FP1 do danas ................................................ 10

Ilustracija 2. Promocija otvorenosti različitih faza istraživačkog procesa .................................................. 69

Ilustracija 3. Struktura programa Horizont Evropa 2021-2027 ................................................................... 87

Ilustracija 4. Komponente ERC programa .................................................................................................. 93

Ilustracija 5. Komponente MSCA programa............................................................................................... 98

Ilustracija 6. Lokacija istraživačkih centara koji čine okosnicu JRC-a ..................................................... 108

Ilustracija 7. Kategorije država učesnica u programu ............................................................................... 156

Ilustracija 8. Shema za isplatu troškova po modelu „Actual costs“ uključujući i dodatno odobrene isplate

.................................................................................................................................................................. 167

Ilustracija 9. Shema utvrđivanja opravdanosti mehanizma dodatne isplate (iz prezentacije NCP Academy

za projekte H2020) ................................................................................................................................... 168

Ilustracija 10. Shematski prikaz obračuna amortizacije za 3-godišnji projekat ........................................ 178

Ilustracija 11. Prvi korak u podnošenju aplikacijskog materijala .............................................................. 197

Ilustracija 12. „Submission service“ funkcionalnost na stranici poziva za koji se podnosi aplikacioni

materijal .................................................................................................................................................... 197

Ilustracija 13. Međukorak nakon što je aktiviran postupak podnošenja aplikacionog materijala ............. 198

Ilustracija 14. Treći korak u procesu podnošenju prijedloga projekta ....................................................... 199

Ilustracija 15. Četvrti korak u procesu podnošenja prijave projekta ......................................................... 200

Ilustracija 16. Peti korak u procesu podnošenja prijave projekta .............................................................. 202

Ilustracija 17. Konačni korak procesa podnošenja prijedloga projekta ..................................................... 203

Ilustracija 18. Postupak i nosioci ocjenjivanja projektnih prijedloga ........................................................ 210

Ilustracija 19. Alat za provjeru ocjene finansijskog kapaciteta na portalu ................................................ 233

Lista tabela:

Tabela 1. Oblasti intervencija po klasterima ............................................................................................. 114

Tabela 2. Primjer kalkulacije indirektnih troškova i ukupnih troškova ..................................................... 163

Tabela 3. Opis prihvatljivog obračuna dodatnih zarada osoblja ............................................................... 169

Tabela 4. Tabelarni prikaz budžetskih kategorija i oblika troškova .......................................................... 172

Tabela 5 Pregled koraka u etičkom ocjenjivanju ...................................................................................... 231

- ix -


- x -


SADRŽAJ

UVOD .................................................................................................................. 1

POGLAVLJE 1

POLITIČKA OSNOVA PROGRAMA HORIZONT EVROPA .................. 13

1.1. Podrška evropskim političkim prioritetima ............................................. 15

1.2. Glavni ciljevi programa i povezanost s klasterima ................................. 17

1.2.1. Evropski zeleni sporazum ................................................................ 20

1.2.2. Ekonomija koja radi za ljude ........................................................... 25

1.2.3. Evropa za digitalno doba .................................................................. 27

1.2.4. Promocija evropskog načina življenja ............................................. 30

1.2.5. Jača Evropa u svijetu ........................................................................ 32

1.2.6. Novi podsticaj evropskoj demokratiji .............................................. 34

1.3. Očekivani uticaji programa Horizont Evropa ......................................... 35

POGLAVLJE 2

MISIJE I PARTNERSTVA ............................................................................. 37

2.1. Šta su misije? .......................................................................................... 39

2.2. Zašto misije i partnerstva? ...................................................................... 41

2.2.1. Studije i izvještaji koji vode ka misiji orijentisanom pristupu za

Horizont Evropa ......................................................................................... 41

2.3. Ko implementira misije? ......................................................................... 44

2.4. Kako će misije biti implementirane? ...................................................... 45

2.4.1. Misija 1: Adaptacija na klimatske promjene uključujući i društvenu

transformaciju ............................................................................................ 45

2.4.2. Misija 2: Onkološka oboljenja ......................................................... 46

2.4.3. Misija 3 – Klimatski neutralni i pametni gradovi ............................ 48

- xi -


2.4.4. Misija 4: Zdravi okeani, mora, obalne i površinske vode ................ 50

2.4.5. Misija 5: Zdravlje zemljišta i hrane ................................................. 52

2.5. Evropska partnerstva ............................................................................... 54

2.5.1. Suprogramirana (Co-programmed) evropska partnerstva ................ 55

2.5.2. Sufinansirana (Co-funded) evropska partnerstva koja koriste

programske akcije sufinansiranja (co-fund action) .................................... 56

2.5.3. Institucionalizovana evropska partnerstva ....................................... 57

POGLAVLJE 3

OSNOVNE KARAKTERISTIKE PROGRAMA ......................................... 59

3.1. Otvoreno za svijet - Međunarodna saradnja ........................................... 61

3.2. Ravnopravnost polova – rodna ravnopravnost ........................................ 65

3.3. Otvorena nauka i otvoreni pristup u Horizont Evropa programu ........... 68

3.4. Pojednostavljena pravila za učešće ......................................................... 75

3.5. Sinergija između različitih programa Unije ............................................ 76

3.6. Etička pitanja........................................................................................... 78

3.7. Intelektualna svojina ............................................................................... 80

POGLAVLJE 4

STRUKTURA PROGRAMA HORIZONT EVROPA ................................. 85

4.1. Noviteti i promjene u programu .............................................................. 88

4.2. STUB I - Izvrsna nauka (Excellent Science) .......................................... 90

4.2.1. Evropski istraživački savjet (European Research Council) ............. 91

4.2.2. Mobilnost istraživača ( Marie Sklodowska Curie Actions - MSCA )

.................................................................................................................... 95

4.2.3. Istraživačka infrastruktura (Research Infrastructure) .................... 103

4.3. STUB II - Globalni izazovi i evropska industrijska konkurentnost

(Global Challenges and European Industrial Competitiveness) .................. 105

- xii -


4.3.1. Združeni istraživački centar (Joint Research Centre) .................... 106

4.3.2. Klasteri (Clusters).......................................................................... 109

4.3.2.1. Klaster 1 – Zdravlje (Health)...................................................... 109

4.3.2.2. Klaster 2 – Kultura, kreativnosti i uključivo društvo (Culture,

Creativity and Inclusive Society) ............................................................. 112

4.3.2.3. Klaster 3 – Civilna zaštita za društvo (Civil Security for Society)

.................................................................................................................. 113

4.3.2.4. Klaster 4 – Digitalno, industrija i svemir (Digital, Industry and

Space) ....................................................................................................... 115

4.3.2.5. Klaster 5 – Klima, energija i mobilnost (Climate, Energy and

Mobility) ................................................................................................... 115

4.4. STUB III – Inovativna Evropa (Innovative Europe) ............................. 117

4.4.1. Evropski savjet za inovacije (European Innovation Council) ....... 118

4.4.1.1. EIC Pathfinder............................................................................. 118

4.4.1.2. EIC Accelator .............................................................................. 121

4.4.1.4. EIC Nagrade (EIC Prizes)........................................................... 125

4.4.2. Evropski ekosistemi inovativnosti (European Innovation

Ecosystems) .............................................................................................. 127

4.4.3. Evropski institut za inovacije i tehnologije (European Institute of

Innovation and Technology) .................................................................... 127

4.5. Dio 4 - Širenje učešća i jačanje ERA (Widening participation and

Strengthening the ERA) .............................................................................. 128

4.5.1. Širenje učešća i izvrsnosti (Widening participation and spreading

excellence) ............................................................................................... 129

4.5.2. Reformisanje i poboljšavanje evropskog sistema istraživanja i

inovativnosti (Reforming and Enchancing the European R&I system) ... 134

4.6. Program EURATOM ............................................................................. 135

- xiii -


4.7. Program InvestEU za istraživanje i inovacije (InvestEU for Research and

Innovation) ................................................................................................... 141

POGLAVLJE 5

PRAVILA UČEŠĆA ....................................................................................... 149

5.1. Države ispunjavaju uslove za učešće u programu ................................ 151

5.1.1. Zemlje članice EU (MS) ................................................................ 152

5.1.2. Pridružene zemlje (AC) ................................................................. 152

5.1.3. Treće zemlje (TC) .......................................................................... 154

5.2. Subjekti koji ispunjavaju uslove za učešće ........................................... 157

5.3. Prihvatljive akcije i njeni tipovi ............................................................ 158

5.4. Stope finansiranja .................................................................................. 162

5.5. Indirektni troškovi ................................................................................. 163

5.6. Prihvatljivi troškovi............................................................................... 164

5.7. Troškovi osoblja .................................................................................... 167

5.8. Troškovi opreme ................................................................................... 177

5.9. Troškovi podugovaranja ........................................................................ 179

5.10. Mehanizam uzajamnog osiguranja...................................................... 182

5.11. Pitanja prava intelektualne svojine ...................................................... 183

5.11.1. Transfer vlasništva i licenciranje .................................................. 185

5.11.2. Prava pristupa ............................................................................... 186

5.12. Revizija i kontrole ............................................................................... 189

5.13. Eksploatacija i širenje ......................................................................... 190

5.14. Nagrade ............................................................................................... 192

POGLAVLJE 6 ............................................................................................... 195

KORACI PODNOŠENJA PROJEKTNE APLIKACIJE .......................... 195

- xiv -


POGLAVLJE 7

OCJENJIVANJE I SELEKCIJA PRIJEDLOGA PROJEKATA .............. 205

7.1. Provjera prihvatljivosti i podobnosti ..................................................... 206

7.2. Pravila i procedure ocjenjivanja projekata ............................................ 208

7.2.1. Individualna evaluacija .................................................................. 209

7.2.2. Konsenzusna grupa ........................................................................ 210

7.2.3. Panel pregled .................................................................................. 211

7.3. Rezultat evaluacije ................................................................................ 212

7.4. Kriterijumi ocjenjivanja ........................................................................ 214

7.4.1. Kriterijum ocjenjivanja: IZVRSNOST .......................................... 217

7.4.2. Kriterijum ocjenjivanja: UTICAJ .................................................. 220

7.4.3. Kriterijum ocjenjivanja: IMPLEMENTACIJA .............................. 225

7.5. Etička ocjena ......................................................................................... 229

7.6. Ocjenjivači ............................................................................................ 232

7.7. Ocjena finansijske sposobnosti (Financial Capactiy Assessment) ....... 233

7.8. Period za dodjelu granta ........................................................................ 236

BIBLIOGRAFIJA .......................................................................................... 237

DODATAK 1 – Lista članova odbora po misijama ..................................... 243

DODATAK 2 – Evropska partnerstva i kontakti ........................................ 253

DODATAK 3 – Nivo spremnosti tehnologije ............................................... 283

- xv -

UVOD

Politička osnova programa Horizont Evropa, kao i prethodnih okvirnih

programa, polazi od evropskih ugovora 1 (EU Treaties). Ovi ugovori opisuju

različite politike za date oblasti u kojima zemlje članice Evropske Unije (EU)

žele da sarađuju. Prvi takav ugovor su tadašnje zemlje članice potpisale još

davne 1951. godine, a ugovor se odnosio na formiranje Evropske zajednice za

ugalj i čelik (Treaty establishing the European Coal and Steel Community). Na

osnovu sporazuma potpisanih ovim ugovorima, institucije Evropske unije,

prvenstveno Evropska komisija, pripremaju relevantne politike. U tekstu

politika se daju detalji o tome kako će zemlje članice sarađivati na postizanju

ciljeva definisanih pomenutim ugovorima. Poljoprivredna politika, regionalna

politika, socijalna politika su samo neke od zajedničkih politika EU. Kao takve,

politike predstavljaju pisani dokument strateškog tipa, koje je potrebno

realizovati na adekvatan način. Za implementaciju politika Evropska unija ima

na raspolaganju dva osnovna instrumenta, a to su evropsko zakonodavstvo i

programi finansiranja.

Evropsko zakonodavstvo predstavlja okvir za funkcionisanje Evropske unije, a

na osnovu njega zemlje članice usaglašavaju svoje postojeće zakone i obavljaju

tzv. harmonizaciju zakonodavstva. Programi finansiranja finansijski pomažu

realizaciju zakonodavstva, a ova dva instrumenta su međusobno povezana tako

da svaki zakonski okvir prati adekvatan program finansiranja. U skladu s

navedenim, program Horizont Evropa predstavlja program finansiranja EU

1

Portal EUR-LEX, http://europa.eu/eu-law/decision-making/treaties/index_en.htm


kojim se finansira postizanje ciljeva evropskog zakonodavstva i politika u

oblasti nauke, istraživanja i inovativnosti za budžetski period 2021-

2027.godina. Finansijski instrumenti se planiraju na period koliko iznosi i

period izvršenja donošenog budžeta Evropske unije i prati dinamiku njegove

realizacije.

Okvirni programi Evropske unije (FP) su glavni instrument Evropske unije

(EU) za implementiranje njene zajedničke politike u oblasti istraživanja i

inovativnost. Ako bismo pratili istorijat programa, možemo reći da su počeci

okvirnih programa usko vezani sa idejom i razvojem EU, još od 1950.godine.

Združeni istraživački centar, formiran 1957.godine 2 (Joint Research Centre-

JRC), je služba Evropske komisije za nauku i znanje koja zapošljava naučnike

za provođenje istraživanja u svrhu pružanja nezavisnih naučnih savjeta i

podrške politikama EU. Iste godine je potpisan i tzv. EURATOM sporazum 3 , s

ciljem provođenja istraživanja u oblasti nuklearne fisije.

Evropski savjet je 25.7.1983.godine usvojio rezoluciju 4 kojom institucionalno

definiše „okvirni program za aktivnosti Zajednice za istraživanje, tehnološki

razvoj i demonstracione aktivnosti“‚ tako da je Prvi okvirni program realizovan

u periodu 1984-1987. nakon publikovanja odluke u Službenom glasniku EU

tokom avgusta 1983.godine. Osnovni cilj okvirnih programa istraživanje i

inovativnost jeste da podstaknu balansiran naučno-tehnološki razvoj u Evropi.

Okvirnim programima se uspostavljaju naučni i tehnološki ciljevi koji se žele

2

Portal Joint Research Centre- JRC, https://ec.europa.eu/jrc/

3

European Atomic Energy Community - EURATOM -

https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/euratom

4

Portal EUR-LEX, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31983Y0804%2801%29:EN:HTML

- 2 -


postići, kriterijumi za selekciju istraživačkih aktivnosti, kao i prateće prioritete i

finansijske indikatore. Kao finansijski instrument, okvirni programi su kreirani

da sveobuhvatno integrišu razvoj istraživanja u zemljama članicama EU.

Okvirne programe priprema i realizuje Evropska komisija koja svoj prijedlog

podnosi zemljama članicama na konsultacije i usvjanje na nivou evropskog

Parlamenta i Savjeta. Sama Evropska komisija se ne bavi tehnološkim

istraživanjima i razvojnim projektima ili u tim aktivnostima učestvuje (osim

putem JRC-a – Združenog Istraživačkog Centra). S druge strane, Evropska

komisija osigurava finansijsku podršku izabranim projektima koji to čine.

Veoma je bitno da projekti moraju da ispune ciljeve zacrtane u jednoj od

fokusnih oblasti u datom okvirnom programu. Partneri koji realizuju dati

projekat moraju zadovoljiti sve kriterijume podobnosti (uslove), a prijedlog

projekta mora da zadovolji naučne, tematske i formalne zahtjeve postavljene u

pozivu za podnošenje prijedloga projekata.

Podobnost projektnih prijedloga i konzorcijuma institucija koje ih

implementiraju provjeravaju nezavisni ocjenjivači (evaluatori) koje bira

Evropska komisija iz zajedničke baze prijavljenih istraživača, a koji su

kompetentni za datu istraživačku oblast. Ocjenjivači su obično visoko

kvalifikovani stručnjaci, sa stepenom doktora nauka za datu oblast, a postoje i

detaljno opisane procedure za ocjenjivanje projekata shodno preciziranim

kriterijumima ocjenjivanja. Ocjenjivanje se obavlja prvo pojedinačno, a onda i

u grupnom radu. Panel ocjenjivača sučeljava mišljenja o datom projektu i izlazi

sa ocjenom koja predstavlja konsenzus te grupe. Svaka zemlja članica EU daje

finansijsku kontribuciju u fond okvirnog programa, i to iznos sredstava koji se

određuje na bazi bruto domaćeg proizvoda (BDP) i ne postoje nacionalne

kvote za povlačenje sredstava, odnosno unaprijed određena sredstva koja

- 3 -


će svaka država dobiti nazad bez obzira na uspješnosti projekata koje

kandiduju njeni istraživači. Okvirni programi su visoko konkurentni

programi čiji je cilj da se finansiraju najbolji i, s evropskog aspekta,

najkorisniji projekti koji će doprinijeti sveukupnom napretku evropskog

društva.

Kratak pregled okvirnih programa EU

FP1 (1984-1987)

Prvi okvirni program je formalno uspostavljen 1983.godine na period od 5

godina s ukupnim budžetom od 3.75 milijardi EUR (izraženo u tadašnjim

Ekijima - ECU). Realizacija programa je počela 1984.godine, a završena je

1988.godine, godinu dana nakon početka novog, drugog Okvirnog programa. U

Prvom okvirnom programu finansirana su istraživanja u sljedećim oblastima:

− energija (uglavnom nuklearna fisija) – oko 50% budžeta;

− IKT – oko 25% budžeta;

− industrija i materijali – 11%;

− prirodne nauke i okolina – 10%, a ostatak budžeta je potrošena na

inicijative mobilnosti i školarine.

BiH nije učestvovala u ovom okvirnom programu.

FP2 (1987-1991)

Oblast nauke je prenešena u nadležnost Evropske komisije po prvi put nakon

političkog usaglašavanja 1987.godine. Iste godine je formiran i Drugi okvirni

program, sa budžetom od 5,4 milijarde EUR i sa sličnim programskim

oblastima:

- 4 -


• budžet za energiju je smanjen na 20% budžeta;

• povećano je učešće IKT-a na oko 40% budžeta;

• industrija i materijali – oko 20%,

• a uvedeni su i novi specifični programi

◦ podrška malim i srednjim preduzećima i međunarodna saradnja –

ukupno 20%.

BiH nije učestvovala ni u ovom okvirnom programu.

FP3 (1990-1994)

Treći okvirni program je počeo 1990. godine, s budžetom od 6.6 milijardi

EUR je realizovanim do 1994. godine. Najveću podršku opet dobija oblast IKTa

sa 45% budžeta; energetska istraživanja su nastavila trend opadanja udjela u

budžetu, a povećanje je dato prirodnim naukama (engl. Life sciences) – zdravlje

i hrana.

Prirodne nauke su podijeljene u četiri tematska programa:

• „Enabling technologies“ (omogućavajuće tehnologije koje uključuju

IKT i industriju i materijale),

• „Management of Natural Resources“ (upravljanje prirodnim resursima

- okolina, energija i životne nauke),

• „Management of Intellectual Resources“ (upravljanje intelektualnim

resursima - stipendije i mobilnost),

• „Centralized Action for the Dissemination and Exploitation of

Knowledge Resulting from the Specific Programmes“ (centralizovana

akcija za iskorišćavanje i širenje rezultata stečenih realizacijom

specifičnih programa).

BiH opet nije imala učešća u programu.

- 5 -


FP4 (1994-1998)

U poređenju sa svojim prethodnicima, Četvrti okvirni program je bio iskorak u

kvalitativnom i kvantitativnom smislu. Ukupan budžet FP4 je projektovan na

13,2 milijarde EUR, odnosno dvostruko više od FP3. Većina ovog budžeta

korišćena je za istraživanje u obalstima IKT, industrijskih tehnologija, okoline,

životnih nauka, energije i transporta – 87%. Ostatak budžeta potrošen je na tri

horizontalna programa:

• međunarodna saradnja (International cooperation),

• iskorištavanje i širenje rezultata (Dissemination and Exploitation of

Results),

• stimulisanje mobilnosti i obučavanja istraživača (Stimulation of the

Training and Mobility of Researchers).

Svi navedeni specifični programi su realizovani paralelno, što nije bio slučaj u

prethodna tri Okvirna programa, a BiH ni u ovom programu ne bilježi učešće.

FP5 (1998-2002)

Peti okvirni program je startao 1998.godine sa manjim izmjenama u odnosu na

prethodni program. FP5 je takođe imao četiri tematska potprograma, uz tri

horizontalna potprograma sličnog naziva, kao i u FP4. Budžet petog okvirnog

programa je takođe povećan tako da je iznosio 15 milijardi EUR, ali su po prvi

put projekti počeli da okupljaju velike konzorcijume.

Po prvi put, u FP5 je izbačen društveno-ekonomski faktor kao kriterijum

dodjele sredstava što je dovelo do velikih razlika u podjeli sredstava među

članovima konzorcijuma.

BiH institucije se prvi put angažuju u ovom Okvirnom programu kao partnerinstitucije.

- 6 -


FP6 (2002-2006)

Rast investicija nauku se nastavlja tako što je u Šestom okvirnom programu

budžet projektovan na 17,8 milijardi EUR. Za razliku od svojih prethodnika,

FP6 je imao potpuno drugačiju strukturu, ali sa zadržanim osnovnim tematskim

programima – IKT, zdravlje, održivi razvoj, transport itd. Po prvi put, u FP6 se

pominje termin Evropska istraživačka oblast (European Research Area) za

čije strukturisanje su korišćena sredstva iz horizontalnih aktivnosti.

EURATOM program se izdvaja kao posebna programska komponenta.

Ovo je prvi Okvirni program u kojem je zabilježeno značajnije učešće

istraživačkih institucija iz BiH. Kao i u prethodnom programu, BiH je imala

status tzv. treće zemlje. Treće zemlje nisu mogle da punopravno učestvuju u

svim specifičnim programima i akcijama jer nisu plaćale tzv. "ulaznu kartu“.

Kao „treća zemlja“ BiH je imala pravo učešća samo u horizontalnim akcijama

međunarodne saradnje kao i druge zemlje istog statusa. Tokom trajanja ovog

Okvirnog programa, institucije iz BiH su učestvovale ukupno u 57 projekata

putem kojih je povučeno gotovo 4 miliona EUR (tačnije 3.945.921 EUR).

FP7 (2007-2013)

Sedmi okvirni program donosi najviše promjena. Umjesto četiri godine, trajanje

programa je produženo na sedam godina, čime je izvršeno usklađivanje s

evropskim budžetskim okvirom. Ono po čemu se posebno izdvajao jeste

značajno povećanje sredstava u odnosu na prethodni okvirni program –

odnosno približno 52 milijarde EUR. Ovim je Evropa ukazala na važnost

investiranja u nauku kao bitan element podizanja industrijske konkurentnosti,

- 7 -


inovativnosti i sveopšteg društvenog progresa. Važan doprinos dala je tzv.

Lisabonska strategija koja je zacrtala za cilj da Evropa postane svjetski

konkurentna ekonomija bazirana na dinamičnom znanju. Po prvi put se

pojavljuju ERA-NET projekti s ciljem koordinacije nastojanja na

uspostavljanju evropskog istraživačkog prostora, ali i projekti zajednički

programiranih inicijativa (JPI – Joint Programming Initiative) koji su

objedinjavali nacionalne programe finansiranja za podršku istraživačkim

projektima u trajnim transnacionalnim programima s ciljem definisanja i

implementacije istraživačkih programa na evropskom nivou koji bi riješili

goruće probleme evropskog društva.

S druge strane, uspostavljena je i saradnja sa privatnim sektorom – odnosno

industrijom, budući da je 99% preduzeća u EU u kategoriji malih i srednjih

preduzeća. Evropske tehnološke platforme (ETP – European Technology

Platform) se transformišu u Zajedničke tehnološke inicijative (JTI – Joint

Technology Initiatives) na bazi kojih se uspostavljaju ova javno-privatna

partnerstva uključujući tako industrijske kapacitete zemalja članica i zemalja

pridruženih programu (tzv. Associated countries – AC).

Potpisivanjem Memoranduma o razumijevanju, BiH postaje pridružena

zemlja u Sedmom okvirnom programu tek 1.1.2009. godine. Time su

institucije u BiH bile punopravni partneri evropskim institucijama. Iako se

očekivao uspjeh, učešće BiH institucija u FP7 nije bilo baš sjajno. Od 367

prijavljenih projekata svega 39 je finansirano, a ukupno je povučeno 2,8

miliona evra.

- 8 -


Horizon 2020 (2014-2020)

Evropski parlament i Savjet Evropske unije u preambuli svoje Odluke o

uspostavljanju Okvirnog programa za Istraživanje i Inovacije (2014-2020) –

HORIZON 2020 (Regulation of the European Parliament and of the Council of

11 December 2013 establishing Horizon 2020 - the Framework Programme for

Research and Innovation (2014- 2020)), pozivaju se na član 173. i član 182.

Sporazuma o osnivanju i funkcionisanju Evropske unije (Treaty of EU), gdje se

između ostalog navodi da će Unija doprinijeti ostvarivanju ciljeva definisanih u

paragrafu 1. (unapređivanje mogućnosti boljeg iskorištavanja industrijskih

potencijala u politikama inovacija, istraživanja i tehnološkog razvoja). Program

finansira istraživanje i inovativnost kao ideje vodilje za dalji ekonomski

oporavak i prosperitet evropskog društva.

Program dobija do tada rekordnih 80 milijardi EUR za realizaciju u periodu

2014-2020.godina. Takođe, kako bi povećali uspješnost realizacije sredstava i

olakšali implementaciju programa, program doživljava niz promjena, od kojih

su najvažnije strukturisanje programa u tri glavna stuba: Izvrsna nauka

(Excellent Science), Industrijsko liderstvo (Industrial leadership) i Društveni

izazovi (Societal challenges). Na ovaj način je trošenje sredstava bilo

fokusirano na napredak i podizanje nivoa kvaliteta naučnoistraživačkog rada i

kapaciteta kroz projekte u Izvrsnoj nauci, podizanje konkurentnosti privrede

putem istraživanja i inovacija kroz projekte u Industrijskom liderstvu, kao i

rješavanje gorućih društvenih problema projektima u Društvenim izazovima.

- 9 -


Ilustracija 1. Porast iznosa ulaganja u okvirne programe od FP1 do danas

Pojednostavljene su procedure prijavljivanja, realizacije, izvještavanja,

ugovaranja i zatvaranja dodjeljenih ugovora o grantovima. BiH se od početka

programa opredjeljuje da ostvari status pridružene zemlje i tako omogući

domaćim istraživačima pristup svim dijelovima programa. Finansirano je oko

11,2 miliona EUR kao ulazna karta za učešće u programu, ali je iz fonda

povučeno ukupno nešto više od 8,7 miliona EUR. Potpisano je ukupno 70

ugovora za grant, a institucije iz BiH su ukupno učestvovale 118 puta. Prema

podacima „Horizon Dashboard“ 5 28% učešća su ostvarile institucije visokog

obrazovanja, dok su mala i srednja preduzeća (MSP) zabilježila učešće od 21%.

Po pitanju iznosa sredstava, od navedenih 8,7 miliona evra, univerziteti su

povukli 25,8% dok su MSP povukla 25,8%. Ovakav rezultat se nikako ne može

smatrati zadovoljavajućim i potrebno je više napora akademske zajednice, kako

bi se u Horizont Evropa programu povuklo što je to moguće više sredstava.

5

https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/portal/screen/opportunities/horizondashboard

- 10 -


HORIZONT EVROPA (2021-2027)

Evropski parlament i Savjet EU postigli su privremeni sporazum o programu

Horizont Evropa koji je Parlament verifikovao 17.4.2019.godine, a koji je

korišćen kao osnova za pisanje ovog dijela teksta. Veoma ambiciozno zamišljen

program od samog početka osmišljavanja se suočavao sa nizom problema.

Inicijalno, vrijednost programa se planirala na 120 milijardi EUR. Međutim,

procesom izlaska Velike Britanije iz Evropske Unije, ovaj iznos se našao na

udaru smanjivanja. Naredni udarac je bila pojava virusa SARS COV2 (korona

virusa, ili COVID-19) koji je značajno poljuljao budžet Evropske Unije i time

zadao još jedan udarac ukupnoj visini planiranih sredstava za program Horizont

Evropa.

Konačno, Evropski parlament je usvojio budžet programa u približno istom

iznosu kao i za prethodni program, odnosno 95.5 milijardi EUR za

sedmogodišnji budžetski period Unije (Ilustracija 1). Struktura programa je

evoluirala, odnosno nije pretrpjela značajnije promjene u odnosu na prethodni

program, dok je fokus na istraživanju i inovativnosti zadržan. Pisanje ovog

priručnika bazirano je na zavničnim dokumentima Evropske komisije, i to:

− Horizon Europe (Factsheet),

− Orientations towards the first Strategic Plan for Horizon Europe,

− The strategic planning process and the strategic plan (Factsheet),

− EU funding for Research and Innovation 2021-2027,

− Horizon Europe - Investing to shape our future,

− niz tekstova, članaka, intervjua itd. sa zvaničnog portala Evropske

komisije.

- 11 -


- 12 -


POGLAVLJE 1

POLITIČKA OSNOVA

PROGRAMA HORIZONT

EVROPA

- 13 -


- 14 -


1.1. Podrška evropskim političkim prioritetima

Kao ključni izvor novih rješenja, te važan i sveobuhvatan dio evropskih

programa, Horizont Evropa igra ključnu ulogu u oblikovanju, podršci i

ostvarivanju prioriteta evropskih politika, u saradnji s državama članicama i

budućim pridruženim državama kroz Evropski istraživački prostor. Političke

smjernice za Evropsku komisiju u periodu 2019. - 2024. daju šest opštih

prioriteta za dati period, a koji su bitni i nakon 2024. godine. Prioriteti se

temelje na “Novoj strateškoj agendi za 2019.-2024.”, koju je usvojio Savjet

Evrope u junu 2019. godine 6 , a koja je usmjerena na slične sveobuhvatne

ciljeve.

Zajedno sa Održivim ciljevima razvoja Ujedinjenih Nacija 7 (UN Sustainable

Development Goals - UN SDG), oni imaju za cilj da oblikuju buduće odgovore

Evropske Unije (EU) na definisane izazove i usmjere tranziciju u toku prema

jačanju evropske ekonomije i društva. Istraživanje i inovacije u EU imaju

važnu ulogu omogućavanjem, usmjeravanjem i podržavanjem svakog od

navedenih prioriteta. Time istraživanje i inovacije postaju pokretačka snaga

tranzicija i promjena u evropskom društvu i privredi.

Primjer prioriteta koji će mobilisati, uticati na i usmjeriti mnoge aktivnosti u

cijelom programu Horizont Evropa jesu klimatski ciljevi na koje će biti

usmjereno najmanje 35% sredstava programa Horizont Evropa. Istraživanja

6

Portal Vijeća Evropske unije, https://www.consilium.europa.eu/media/39914/a-new-strategicagenda-2019-2024.pdf

, pristupljeno 21.6.2019.

7

https://sdgs.un.org/goals

- 15 -


provedena u svrhu kreiranja ovog programa su pokazala da postoji značajna

potražnja za istraživanjem i inovacijama u EU-u s ciljem odgovora na klimatske

izazove i donošenje odgovarajućih političkih prioriteta. Jedna od ključnih

poruka Evropskih dana istraživanja i inovacija 8 (European Research and

Innovation Days) iz 2019.godine bio je apel svima da udruže snage kako bi

Evropa preduzela vodeću ulogu s ciljem prelasku prema održivom razvoju.

Zaključcima i porukama Evropskih dana istraživanja i inovacija 2020.godine

pozvano je na dodatni angažman svih faktora u smjeru tranzicije u post-korona

društva, gdje istraživanje i inovacije treba da doprinesu održivosti i otpornosti

društva na razne izazove u oporavku od pandemije. Doprinos rješavanju ovog

izazova biće podržan širokim spektrom akcija u drugom stubu programa

Horizont Evropa (Pillar II 3.2. Global Challenges and European Industrial

Competitiveness), kao npr.:

− razvijanje novih pokazatelja (indikatora) održivog razvoja (klaster 2);

− poboljšano upravljanje rizikom od katastrofa usljed klimatskih rizika i

ekstremnih događaja ( klaster 3);

− kombinovanje posmatranja Zemlje iz svemira sa napretkom u

digitalnom području radi dobijanja podataka za mjere ublažavanja i

sprečavanja ( klaster 4);

− zaštitu zdravlja građana od zagađenja ( klaster 1); i

− istraživačke i inovacijske aktivnosti šire usmjerene na pružanje rješenja

za klimatski neutralno i otporno društvo, npr, povezano s klimatski

neutralnom industrijom, primarnom proizvodnjom zasnovanom na

održivosti i transportu( klaster 4, 5 i 6).

8 https://ec.europa.eu/info/research-and-innovation/events/upcoming-events/europeanresearch-and-innovation-days_en

- 16 -


Efekti ovih akcija i aktivnosti u cjelini treba da omoguće postizanje ciljeva

definisanih strateškim dokumentima, prvenstveno ranije navedenih

dokumenata. Ti efekti (Impacts) neće biti pojedinačni za svaki politički

prioritet, već će veliki dio efekata biti primjenjiv na više definisanih prioriteta

na kompleksan i međusobno povezan način.

1.2. Glavni ciljevi programa i povezanost s klasterima

Opšti cilj programa je osigurati naučni, privredni i društveni uticaj ulaganja

EU u istraživanje i inovacije, s ciljem jačanja naučne i tehnološke osnove EU i

podsticanja njezine konkurentnosti, uključujući i industrijsku konkurentnost,

ostvarivanja strateških prioriteta Unije, i doprinos rješavanju globalnih

izazova, uključujući i ciljeve održivog razvoja.

Posebnim ciljevima programa će se nastojati:

• podržati stvaranje i širenje visokokvalitetnih novih znanja, vještina,

tehnologija i rješenja za globalne društvene izazove;

• ojačati uticaj istraživanja i inovacija na razvoj, podršku i provođenje

politika EU i podržati uvođenje inovativnih rješenja u industriji i

društvu za rješavanje globalnih izazova;

• podsticati sve oblike inovacija, uključujući probojne inovacije, i ojačati

uvođenje inovativnih rješenja na tržište;

• optimizovati pružanje programa za veći uticaj unutar ojačanog

Evropskog istraživačkog prostora (ERA – European Research Area).

- 17 -


Postizanjem navedenih opštih i posebnih ciljeva u oblasti istraživanja i

inovativnosti, progamom bi se ostvarile i druge dodane vrijednosti programa

Horizont Evropa, kao npr:

• ostvarivanje transnacionalne saradnje, razmjene i umrežavanja,

• stvaranje kritične mase potrebne za adresiranje globalnih izazova,

• konkurentnost finansiranja uz promociju izvrsnosti,

• povećanje vidljivosti vodećih inicijativa istraživanja i inovativnosti,

• realizacija transnacionalne mobilnosti,

• kreiranje novih tržišnih mogućnosti,

• jačanje evropskog istraživačkog i inovativnog okruženja, i

• privlačenje najboljih talenata.

Navedeni opšti i posebni ciljevi u potpunosti podržavaju UN-ove ciljeve

održivog razvoja fokusirajući istraživanje i inovativnost na ekološke, društvene

i ekonomske promjene i relevantne društvene izazove. Ove promjene i

napredak u istraživanju i inovativnosti dovešće do jačanja konkurentne pozicije

Evrope u sferi privrede i do liderstva u naprednim i probojnim (breakthrough

and disruptive) tehnologijama i inovacijama.

Ciljevi programa kako ih je zacrtala Evropska komisija, u potpunosti su u

korelaciji sa sljedećim ciljevima UN SDG-a i nastoje na taj način dati svoj

doprinos postizanju tih ciljeva, a to su:

• SDG 2 – Bez gladnih (Zero Hunger),

• SDG 6 – Čista voda i kanalizacija (Clean water and Sanitation),

• SDG 7 – Dostojan rad i ekonomski rast (Affordable and Clean Energy),

• SDG 8 – Dostojan rad i ekonomski rast (Decent Work and Economic

Growth),

- 18 -


• SDG 9 – Industrija, inovacije i infrastruktura (Industry, Innovation and

Infrastructure),

• SDG 11 – Održivi gradovi i zajednice (Sustainable Cities and

Communities),

• SDG 12 – Odgovorna potrošnja i proizvodnja (Responsible

Consumption and Production),

• SDG 13 – Klimatska akcija (Climate Action),

• SDG 14 – Život ispod vode (Life below Water), i

• SDG 15 – Život na kopnu (Life on Land).

Suština programa Horizont Evropa jeste da svojim aktivnostima i efektima prati

i omogućava postizanje ciljeva Nove strateške agende, Održivih ciljeva razvoja

UN i drugih evropskih, strateških dokumenata i politika koje definišu ključne

oblasti intervencije s ciljem kako je to navedeno u šest prioriteta Evropske

komisije.

Šest prioriteta Evropske komisije su:

1. Evropski zeleni sporazum (European Green Deal);

2. Ekonomija koja radi za ljude (An economy that works for people);

3. Evropa spremna za digitalno doba (A Europe fit for the Digital Age);

4. Promocija evropskog načina življenja (Promoting our European way

of life);

5. Jača Evropa u svijetu (A stronger Europe in the world);

6. Novi podsticaj evropskoj demokratiji (A new push for European

democracy).

Postizanje ovih prioriteta je planirano finansiranjem iz svih dijelova programa,

ali posebno iz drugog stuba koji je podijeljen u klastere djelovanja:

- 19 -


• Klaster 1 – zdravlje

• Klaster 2 – kultura, kreativnost i uključena društva

• Klaster 3 – građanska sigurnost za društvo

• Klaster 4 – digitalno, industrija i svemir

• Klaster 5 – klima, energija i mobilnost

• Klaster 6 – hrana, bioekonomija, prirodni resursi, poljoprivreda i

okolina.

Više riječi o klasterima će biti dato u poglavlju 4, potpoglavlje 4.3.

1.2.1. Evropski zeleni sporazum

Suština ovog sporazuma jeste da Evropa postane prvi klimatski neutralan

kontinent na svijetu do 2050.godine, što je najveći izazov, ali i prilika danas.

Očuvanje prirodnog okruženja i biološke raznolikosti (biodiverziteta) zahtijeva

promjenu načina proizvodnje, trgovanja i potrošnje čime se podstiče razvoj

značajnih tehnoloških, ekonomskih i društvenih transformacija. Ovim

prioritetom, Unija ulaže napore u tzv. kružne ekonomije (Circular economies),

zelene i čiste tehnologije (Green and clean technologies) i dekarbonizaciju

energetski intenzivnih industrija (Decarbonised energy-intensive industries).

Zelenim sporazumom se nastoji učiniti da trajna održiva tranzicija bude

društveno pravedna, odnosno da ne mimoiđe nijednog građanina ili regiju.

Istovremeno, nastoji zaštititi zdravlje svih građana od degradacije i zagađenja

životne sredine i baviti se kvalitetom vazduha i vode. Dobrobit naše planete i

okoline je ujedno i dobrobit onih koji na njoj žive. Da bi se ovakav cilj

postigao, istraživanje, inovacije, razvoj novih tehnologija, razvoj ključnih

- 20 -


olakšavajućih i digitalnih tehnologija, predstavljaju alate potrebne za postizanje

ovih ambicioznih ciljeva.

U ostvarivanju ovog cilja, Evropa je već načinila prve korake, kako u domenu

politika, tako i u prethodnom okvirnom programu za nauku i inovacije –

Horizontu2020. Kao nasljednik, Horizont Evropa nastavlja istim putem. Na

području klimatskih promjena EU se nalazi na čelu po pitanju provođenja

Pariškog sporazuma, dok je Evropska komisija donijela dokumenta kojima

uspostavlja viziju postizanja klimatski neutralne ekonomije do 2050.

Namjera EU je takođe da bude predvodnik globalne zajednice u razvoju i

primjeni novog pristupa zaštiti biodiverziteta i postizanju klimatske

neutralnosti. Time se stvaraju mogućnosti za otvaranje novih radnih mjesta i

rast evropskog poslovanja i industrije, bazirane na industriji s niskim udjelom

ugljika, koja je identifikovana kao ključna u strateškom lancu vrijednosti 9 .

Pomoću programa Horizont Evropa, strateški prioritet – Evropski zeleni

sporazum se nastoji postići investiranjem u misiju istraživanja s ciljem

prilagođavanja klimatskim promjenama, uključujući promjenu društva u tom

smjeru, održavanjem svjetskih voda (okeana, mora, obalne i unutrašnjih voda),

uspostavljanjem klimatski neutralnih i pametnih gradova, uz održavanje

zdravlja zemljišta i hrane.

Ovi napori su u direktnoj sprezi s ulaganjem u istraživanje i inovacije koje se

tiču sektora zdravlja (klaster 1) što će doprinijeti naporima postizanja tzv.

nultog zagađenja i jačanju zaštite zdravlja i dobrobiti građana od degradacije i

zagađenja životne sredine (uključujući kvalitet vazduha i vode, prisustvo

9 Više o strateškom lancu vrijednosti EU može pogledati na portalu Evropske komisije -

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_19_870

- 21 -


opasnih hemikalija, raznih industrijskih emisija, pesticida itd). Investicije u

ovom klasteru će biti usmjerene na zdravo životno i radno okruženja, kao i

promovisanje zdravog načina rada i življenja. S druge strane, investicijama u

ovaj klaster će se nastojati odgovoriti na pitanja uticaja klimatskih izazova na

zdravlje ljudi i zdravstvene sisteme, kao npr. uticaji toplotnih talasa, sve veća

pojava nezaraznih bolesti (uključujući alergije i mentalne poremećaje) i

povećana učestalost pojave zaraznih bolesti.

Investicijama u istraživanje i inovativnost po pitanju digitalnog, industrije i

svemira (klaster 4) se nastoji doprinijeti transformaciji i adaptaciji Unije na

klimatski neutralnu i kružnu ekonomiju i postizanju sljedećih ciljeva:

• postizanje klimatski neutralne, kružne i čiste industrije u EU, na primjer,

stvaranjem postrojenja u nekoliko regija s nultom emisijom i nultim

otpadom, čime bi se dao snažan doprinos u borbi protiv klimatskih

promjena i zaštiti okoline uz razvoj i demonstraciju progresivnih

“procesa s niskim sadržajem ugljenika”, posebno u energetski

intenzivnim industrijama i za održive proizvode;

• povećanje autonomije kritičnih i nedostatnih sirovina pronalaženjem

zamjenskih sirovina, većom efikasnošću upotrebe resursa, te reciklažom

i povećanom primarnom proizvodnjom;

• uspostavljanje ekološki prihvatljivih IKT-a, na primjer, razvijanjem

komponenata niske potrošnje energije i kombinacijom pristupa, kako bi

se povećala efikasnost računanja za nekoliko redova veličine;

• tehnološka i digitalna rješenja koja doprinose dekarbonizaciji ključnih

ekonomskih sektora (npr. sektora energetike, građevinarstve, transporta)

i omogućavaju njihovu održivost;

• svemirske usluge koje doprinose ublažavanju klime i zaštiti životne

sredine, mobilnosti i sigurnosti.

- 22 -


Za postizanje ključnih ciljeva Evropskog zelenog sporazuma ulaganja u

istraživanje i inovacije u vezi s klimom, energijom i mobilnošću (klaster 5) se

smatraju ključnim za doprinos transformaciji EU-a u smjeru klimatsko

neutralnosti i stvaranja društva otpornog na klimatske promjene. S ciljem

ispunjavanja očekivanja ovog prioriteta, ovaj klaster će dati doprinos u

sljedećim oblastima:

• Nauka o klimi i rješenja za uspostavljanje klimatski neutralnog i

otpornog društva;

• Nova konkurentna, međusektorska rješenja za dekarbonizaciju društva,

kao što su nove baterije, upotreba hidrogena i drugih vrsta skladištenja

(hemijska, mehanička, električna i termička), kao i održive zgrade i

infrastruktura koje omogućavaju nisko-karbonska rješenja i druge

probojne tehnologije;

• Ekonomičan neto energetski sistem, bez efekata staklene bašte,

usmjeren na obnovljive izvore energije;

• Potražnja rješenja za dekarbonizaciju energetskih sistema, uglavnom u

pogledu zgrada i industrijskih objekata;

• Nisko-karbonska i konkurentna transportna rješenja u svim oblicima

transporta (cestovni, željeznički, zrakoplovni i vodeni).

Ulaganja u istraživanje i inovacije u vezi s hranom, bioekonomijom,

prirodnim resursima, poljoprivredom i okolinom (klaster 6) unaprijediće

znanje, izgraditi kapacitete kao i razviti i demonstrirati inovativna rješenja za

ubrzavanje prelaza na održivo upravljanje i korišćenje prirodnih resursa iz

kopna i mora, osiguravajući integritet ekosustava, kao i održivi razvoj i

dobrobit ljudi, uključujući sigurnost vode, hrane i prehrane, u EU i širom

svijeta. Aktivnosti se usmjeravaju na sljedeće uticaje:

- 23 -


• Poboljšano znanje i inovacije kojima se grade temelji klimatske

neutralnosti, smanjujući emisiju gasova staklene bašte i poboljšavajući

funkcije adsorpcije i skladištenja u proizvodnim sistemima i

ekosistemima, te podstiču prilagođavanje ekosistema, sistema

upravljanja vodama i proizvodnih sistema, kao i ruralnih, obalnih i

urbanih područja na klimatske promjene;

• Zaustavljanje smanjenja biološke raznovrsnosti (biodiverziteta) i obnova

ekosistema omogućena unapređenim znanjem i inovativnim rješenjima

za postizanje globalne vizije za biodiverzitet do 2050.godine;

• Bolje razumijevanje opštih ograničenja omogućava stvaranje

inovativnih rješenja za održivo i kružno upravljanje i upotrebu prirodnih

resursa, kao i sprečavanje i uklanjanje zagađenja, garantujući zdravo

zemljište, čistu vodu i vazduh za sve, kao i za jačanje konkurentnosti,

stvaranje vrijednosti i atraktivnih radnih mjesta;

• Poboljšano znanje i inovacije poboljšavaju održivu primarnu

proizvodnju, sisteme bazirane na hrani i biološkim proizvodima, a koji

su inkluzivni, sigurni i zdravi i osiguravaju sigurnost hrane i ishrane za

sve na planeti;

• Bolje razumijevanje promjena u ponašanju, društveno-ekonomskih i

demografskih promjena dovode do inovativnih pristupa koji vode

održivost i uravnotežen razvoj ruralnih, obalnih, prigradskih i urbanih

područja;

• Ekološka zapažanja, ojačana baza dokaza i alati isporučuju se i koriste

za uspostavljanje i praćenje modela upravljanja koji omogućavaju

održivost.

- 24 -


1.2.2. Ekonomija koja radi za ljude

Cilj za klimatski neutralnu i zdravu planetu mora se graditi na snažnoj i

otpornoj društveno-tržišnoj ekonomiji. Tehnološka i industrijska budućnost

terbaju biti pripremljene na takav strateški način, koji će uključiti podsticanje i

usmjeravanje inovacija, uključiti društvene inovacije i olakšati prihvatanje i

primjenu novih tehnologija i inovativnih rješenja. Ekonomska politika mora ići

uporedo sa socijalnim pravima, evropskim ciljem klimatske neutralnosti i

konkurentnom industrijom. Jačanje društveno-tržišne ekonomije posebno je

važno u vrijeme kada redizajniramo način rada industrije i ekonomije.

Promocija društvene kohezije i inkluzije, zdravlja i dobrobiti ljudi predstavljaju

centranle ciljeve politika i programa Evropske unije. Strateškim dokumentima u

oblasti društvenih prava, EU je postavila smjer prema pravednijoj, inkluzivnijoj

i više društvenoj Evropi za sve njene građane bazirano na evropskom

socijalnom modelu koji odgovara izazovima XXI stoljeća, takođe pružajući

ljudima jednake mogućnosti kroz pristup obrazovanju, obuci i cjeloživotnom

učenju. Za nastavak realizacije ove agende i očuvanja zajedničkih vrijednosti i

uzajamnog povjerenja važno je razviti Uniju ravnopravnosti i podržati države

članice u rješavanju društvenih izazova i nejednakosti, na primjer u vezi sa

zdravljem, polom ili obrazovanjem, unutar i širom njihove teritorije i regije.

Evropski akcioni plan za borbu protiv raka posebno će podržati države članice u

poboljšanju kontrole kancera i pripadajuće njege. Dalji napori bi takođe trebali

biti usmjereni na omogućavanje pružanja visokokvalitetne zdravstvene zaštite,

dostupne i pristupačne građanima, kao i na omogućavanju pristupačnosti i

održivosti zdravstvenih sistema i digitalnom transformacijom zdravstva i njege.

- 25 -


Ulaganje u misije Horizont Evrope koje se tiču kancera, klimatski neutralnih i

pametnih gradova, zdravlja, zemljišta i hrane podržaće ovaj prioritet. Ulaganja

u istraživanje i inovacije, posebno koja se tiču zdravlja (klaster 1), usmjeriće

se i dati doprinos na sljedeće uticaje:

• Zdravi građani u društvu koje se ubrzano mijenja - građani su zdraviji

tokom života zahvaljujući poboljšanjoj promociji zdravlja i prevenciji

bolesti,a podržan zdravijim ponašanjem i načinom života;

• Efektivne zdravstvene usluge za suzbijanje bolesti i smanjenje tereta

oboljenja - pacijenti se mogu osloniti na efektivne zdravstvene usluge u

borbi protiv bolesti, kao i na smanjenje tereta bolesti na njih, njihove

porodice i zajednice;

• Poboljšani pristup inovativnoj, održivoj i visokokvalitetnoj zdravstvenoj

zaštiti: zdravstveni sistemi su u mogućnosti pružiti pravovremen pristup

svim dostupnim visokokvalitetnim zdravstvenim uslugama, a

istovremeno su ekološki i fiskalno održivi;

Ulaganja u istraživanje i inovacije, posebno koja se tiču kulture, kreativnosti i

inkluzivnog društva (klaster 2), usmjeriće se i doprinijeti postizanju sljedećih

uticaja:

• Popravljanje društveno-ekonomskih, rodnih i kulturnih kapitalnih

nejednakosti putem strategija uključivanja, nediskriminacije,

solidarnosti, socijalne zaštite i socijalnih ulaganja;

• Sveobuhvatna evropska strategija za inkluzivni rast i uzlaznu

konvergenciju;

• Vrijednost evropske kulturne baštine čuva se promocijom vrijednosti,

zaštitom, pristupom i održivom upotrebom evropske kulturne baštine i

njenog kulturnog nasljeđa kao njen doprinos kulturnom i kreativnom

sektoru.

- 26 -


Ulaganja u istraživanje i inovacije, posebno u pogledu digitalnog, industrije i

svemira (klaster 4), doprinijeće sljedećem uticaju:

• Povećana inkluzija, pomažući industriji da pruži atraktivne i kreativne

poslove u Evropi; ostvarivanjem dvosmjernog angažmana u razvoju

tehnologija u stvarnosti; razvijanje pristupa usredsređenih na ljude;

promocija socijalnih inovacija; i pomaganje jačanju vještina i

osnaživanju mladih, na primjer, u digitalnim i naprednim proizvodnim

područjima.

1.2.3. Evropa za digitalno doba

Svjedoci smo konstatnog porasta upotrebe digitalnih tehnologija koje

neprestano mijenjanju svijet i time predstavljaju pokretačku snagu. Mnoge od

ovih i drugih tehnologija također će podržati širok spektar prioriteta politike u

strateškim, industrijskim lancima vrijednosti i između sektora, poput

zdravstvene zaštite i transporta.

Da bi uspjela u digitalnoj transformaciji, Evropa treba da gradi na vlastitim

snagama i vrijednostima, osnažiti ljude obrazovanjem, cjeloživotnim učenjem i

razvojem novih vještina koje pokreću konkurentnost i inovatinost. Na primjer,

digitalna pismenost, i za mlade i za starije, razvijaće se kao dio evropskog

obrazovnog prostora kako bi ona postala stvarnost do 2025. godine.

Obnovljena Strategija industrijske politike EU-a takođe pokazuje da EU mora

riješiti nedostajuće segmente u ključnim strateškim lancima vrijednosti ako

njezina industrija želi ostati konkurentna, prihvatiti digitalnu transformaciju uz

- 27 -


istovremeno postizanje održivosti. To zahtijeva povećanje nivoa i kvaliteta EU

istraživačkih i inovacijskih napora s fokusom na ključne dijelove strateških

lanaca snabdijavanja tehnologijama: od sigurnog i održivog snabdijevanja

sirovina, maksimizacije vrijednosti resursa i materijala, do tehnologija ključnih

za omogućavanje i digitalizacije. Ovi ciljevi se podudaraju sa UN SDG 9 –

Industrija, Inovacija i Infrasturktura (UN SDG 9 - Industry, Innovation and

Infrastructure).

Ulaganje u istraživanje i inovacije u vezi sa zdravljem (klaster 1) podržaće

sljedeće očekivane i ciljane efekte:

• Otključavanje punog potencijala novih alata, tehnologija i digitalnih

rješenja za zdravije društvo: novi alati, tehnologije i digitalna rješenja

koja pružaju značajan napredak u zdravstvenim ishodima, rješavaju

nezadovoljene medicinske potrebe i adresiraju regulatorne standarde i

zahtjeve; (takođe doprinosi ekonomiji koja radi za ljude);

• Održiva i globalno konkurentna zdravstvena industrija u EU koja,

uključujući mala i srednja preduzeća, povećava svoju produktivnost i

održivost u razvoju relevantnih zdravstvenih inovacija zahvaljujući

potencijalu istraživanja i razvoja omogućenih velikim brojem podataka,

bližeg povezivanaj farmaceutske, digitalne i medicinske tehnologije i

perspektivu digitalne transformacije zdravlja i njege koju podržava

proizvodnja prilagođenih proizvoda bazirana na podacima i pružanje

personalizovanih usluga.

Ulaganja u istraživanje i inovacije koje se tiču kulture, kreativnosti i

inkluzivnog društva (klaster 2) usmjeriće se i doprinijeti:

• Poboljšanim pristupima u rješavanju društvenih - uključujući političke,

etičke i ekonomske - efekata tehnološkog napretka i uticaja pokretača

- 28 -


promjena za radna mjesta, vještine, produktivnost, prihod, obrazovanje,

blagostanje i nejednakosti.

Ulaganja u istraživanje i inovacije, posebno u pogledu digitalnog, industrije i

svemira (klaster 4), doprinijeće sljedećim efektima:

• Digitalizaciji i transformisanju industrije;

• Povećanju suvereniteta u ključnim omogućujućim i digitalnim

tehnologijama, u strateškim lancima vrijednosti, te sigurnoj, održivoj i

odgovornoj snabdijevanju sirovinama;

• Evropski pristup, koji uključuje etički razvoj i upotrebu novih

tehnologija usmjerenih na ljude;

• Industrijsko liderstvo u ključnim omogućujućim i digitalnim

tehnologijama, prihvatanje novih tehnologija i svemirskih usluga i

podataka, putem tehnološke infrastrukture i autonomije u strateškim

lancima vrijednosti.

Ulaganja u istraživanje i inovacije u vezi sa klimom, energijom i mobilnošću

(klaster 5) ciljaće i doprinijeti:

• pametnim, sigurnim, pristupačnim i inkluzivnim sistemima mobilnosti s

ciljem iskorišćavanja prednosti digitalizacije, povećanja efikasnost i

evropska konkurentnost, omogućavanja bolje i održivije mobilnosti odvrata-do-vrata

za sve i povećanja sigurnosti;

• pametne i sajber-sigurne energetske mreže kako bi se omogućila veća

interakcija i upotreba između proizvođača, potrošača, mreža,

infrastrukture i vektora (prenosa).

- 29 -


1.2.4. Promocija evropskog načina življenja

Iako je uspostavljanje Evropske unije samo po sebi donijelo mir i prosperitet, i

dalje postoji potreba za rješavanjem pitanja terorizma i sigurnosti, a koja su

među glavnim brigama evropskih građana. Uporedo s ovim potrebno je jačanje

unutrašnje bezbjednosti unutar i širom EU i duž njenih vanjskih granica. Opšta

ambicija bezbjednih društava ogleda se i u UN SDG 16 - Mir, pravda i jake

institucije (UN SDG 16 – Peace, Justice and Strong Institutions).

Postoji niz politika EU na trenutne sigurnosne izazove. Što se tiče katastrofa to

su mehanizam civilne zaštite Unije (Union Civil Protection Mechanism),

Evropska strategija prilagođavanja (EU Adaptation Strategy) i Sendai okvir za

smanjenje rizika od katastrofa do 2030.god. (Sendai Framework for Disaster

Risk Reduction 2015-2030). U okviru Evropske agende o sigurnosti (European

Agenda on Security) i kao dio razvoja sigurnosne unije (Security Union), EU je

usvojila politike i instrumente o integrisanom upravljanju granicama, zaštiti

javnog prostora, sigurnosti (uključujući sajber-sigurnost) infrastrukture i borbi

protiv kriminala uključujući sajber-kriminal i terorizam, dok se Akcionim

planom za pomorsku sigurnost EU (EU Maritime Security Action Plan)

rješavaju relevantni izazovi. Uvedene su i politike za osiguranje sajbersigurnosti,

kao što je Direktiva o sigurnosti mrežnih i informacijskih sustava

(Directive on security of network and information systems - NIS directive) i EU

Zakon o sajber-sigurnosti (EU Cybersecurity Act) i privatnost na mreži.

Istraživačke i inovacijske aktivnosti mogu podržati te politike na različite

načine.

- 30 -


Ulaganja u istraživanje i inovacije, posebno koja se tiču kulture, kreativnosti i

inkluzivnog društva (klaster 2), ciljaju i doprinose postizanju:

• Povećane upotrebe strategija zasnovanih na dokazima u upravljanju

mobilnošću i migracijama i integracijom migranata u evropsko društvo,

uključujući bolje razumijevanje interakcije migracija s drugim

relevantnim oblastima politike (npr. dobrobit, obrazovanje, pružanje

vještina, stanovanje).

Ulaganja u istraživanje i inovacije, posebno u okviru civilne sigurnosti

društva (klaster 3), doprinijet će stvaranju „otpornije i stabilnije Evrope koja

štiti“, posebno sa sljedećim efektima:

• Poboljšano upravljanje rizicima od katastrofa i otpornost društva boljim

razumijevanjem prirodnih katastrofa i katastrofa koje su stvorili ljudi,

kao i razvojem novih koncepata i tehnologija za borbu protiv tih rizika;

• Poboljšano upravljanje vanjskim granicama EU (vazduh, kopno i more)

razvojem alata i koncepata prema integrisanom upravljanju granicama,

uključujući bolje poznavanje društvenih faktora u pogledu sigurnosti

granice;

• Bolja zaštita javnog prostora poboljšanim otkrivanjem, sigurniji dizajn

potpomognut sveobuhvatnim procjenama ranjivosti i bržim odgovorom

na prijetnje bez ugrožavanja otvorenog karaktera takvih prostora;

• Poboljšana sigurnost i otpornost infrastrukture i vitalnih društvenih

funkcija omogućenih boljim procjenama rizika i efikasnijim reakcijama

na poremećaje s ciljem brzog vraćanja nivoa performansi;

• Poboljšana pomorska sigurnost zasnovana na istraživačkoj agendi EU o

pomorskoj sigurnosti u borbi protiv prijetnji poput trgovine ljudima,

piraterije, kao i cyber i hibridne prijetnje (EU Maritime Security

Research Agenda);

- 31 -


• Efektivnija borba protiv kriminala i terorizma boljim razumijevanjem

društvenih faktora koji vode do radikalizacije i kriminala i razvijanjem

vrhunskih sposobnosti agencija za provođenje zakona u EU, posebno

protiv sajber-kriminala;

• Povećana sajber-sigurnost zasnovana na efektivnijoj upotrebi digitalnih

tehnologija, snažnoj orijentaciji na privatnost i osnovna prava i robusnu

digitalnu infrastrukturiu za borbu protiv sajber-napada.

1.2.5. Jača Evropa u svijetu

Pristup EU istraživanju i inovacijama dugo je bio otvorenost prema svijetu radi

maksimalne upotrebe sredstava za pristup najnovijim naučnim saznanjima i

međunarodnim lancima vrijednosti, a u svrhu zajedničog rješavanja globalnih

izazova. EU nastoji nadograditi i dalje intenzivirati napore radi iskorišćavanja

novih globalnih mogućnosti, strateških partnerstava s ključnim partnerskim

zemljama uz promociju međunarodne saradnje bazirane na zajedničkim

istraživačkim i inovacijskim principima, uzajamnim koristima, interesima EUa,

međunarodnim obvezama, a gdje je to potrebno, po principu reciprociteta.

Rast uloge naučne diplomatije, kao ključnog elementa vanjskog djelovanja EUa,

takođe bi trebao poticati međusobno razumijevanje, stabilnost i napredak.

Međunarodna programska koordinacija putem multilateralnih inicijativa sve se

više koristi za rješavanje globalnih izazova, poput onih koji se odnose na

klimatske promjene, sigurnost hrane i vode, degradaciju okoline, zagađenje i

prijetnje globalnom zdravlju. Raširivanje opsega i međusobne povezanosti ovih

izazova zahtijeva od EU-a da ojača svoju ulogu u multilateralnim i bilateralnim

postavljanjima, istovremeno aktivnije promovišući vrijednosti i interese EU,

- 32 -


uključujući strateške saveze i mreže, kao što su globalne ekološke konvencije o

klimi, dezertifikaciji i biodiverzitetu, Belmont forum, Grupa za promatranje

Zemlje, misija inovativna inicijativa, Međunarodni bioekonomski forum i niz

globalnih zdravstvenih inicijativa.

Ovi ciljevi podržavaju UN-ov SGD 17 Partnerstvo za ciljeve (Partnerships for

the Goals). Ulaganja u međunarodne akcije u istraživanje i inovacije, kroz sve

klastere, doprinijeće postizanju ciljanih utjecaja, kao što su:

• jačanje naučne i tehnološke veze s ključnim partnerima kroz dijaloge o

politikama i strateška partnerstva u istraživanju i inovacijama, u

područjima od obostrane koristi i zajedničkog interesa;

• multilateralni savezi za rješavanje ključnih ciljeva kao što su efektivnije

suzbijanje zagađenja okoline, antimikrobnu rezistenciju (otpornost),

(ponovno) nastajanje zaraznih bolesti, proboj epidemija i drugih faktora

rizika, kao i prijetnje globalnom zdravlju, dobijajući pristup i dijeleći

podatke o osmatranju okoliša ili doprinoseći međunarodnim procjenama

klime i okoline;

• postizanje međunarodnog nivoa ravnopravnosti i reciprociteta kroz

industrijske i političke dijaloge u područjima kao što su sigurnosni

standardi i procjena životnog ciklusa materijala, kao i regulatorni

kontekst proizvodnje, digitalnih tehnologija i potrošačkih proizvoda i

usluga;

• opšte prihvaćenim etičkim pristupima naučnom znanju i razvoju

tehnologija kao što je vještačka inteligencija kroz dijaloge o upravljanju

naukom, uključujući na primjer promociju smjernica za istraživačku

etiku i integritet i promociju etike po principima dizajna.

- 33 -


1.2.6. Novi podsticaj evropskoj demokratiji

U posljednje vrijeme demokratije su se našle pod pritiskom. U Evropi, ali i šire,

manifestuju se političko nepovjerenje, polarizovani diskursi, značajno slabije

učešće u izborima i populistički narativi koji odbacuju ideju otvorenog društva.

Stoga je potrebno djelovati da se ponovo ojača i modernizuje demokratsko

upravljanje. Cilj je doprinijeti razvoju politika, inovacija i institucija koje

proširuju političku participaciju i građanski angažman, povećavaju odgovornost

i legitimitet, štite prava i vladavinu zakona i pomažu vraćanju povjerenja u

demokratske institucije.

Ulaganja u istraživanje i inovacije, posebno u pogledu kulture, kreativnosti i

inkluzivno društvo (klaster 2) će biti usmjeren na i doprinijeti sljedećim

uticajima:

• poboljšanje demokratije i upravljanja podsticanjem odgovornosti,

legitimiteta, transparentnosti i efikasnosti demokratskih sistema i zaštite

osnovnih prava i vladavine zakona;

• bolji pristupi u suzbijanju političkog ekstremizma i polarizacije

jačanjem demokratske participacije i aktivnog građanstva, podsticanjem

svijesti i upražnjavanjem demokratskih prava i razumijevanjem uloge

medija u podsticanju ili sprečavanju političkog dijaloga.

- 34 -


1.3. Očekivani uticaji programa Horizont Evropa

U poređenju s prethodnim programima od programa Horizont Evropa očekuju

se:

• nova i modernija znanja i tehnologije, promocija naučne izvrsnosti i

značajniji naučni učinak. Programom će se nastaviti podsticati

prekogranična saradnja vodećih naučnika i inovatora čime je

omogućena transnacionalna i međusektorska koordinacija javnih i

privatnih ulaganja u područje istraživanja i inovacija. Prethodni program

- Horizont 2020 - već je privukao najbolje svjetske istraživačke

institucije i pojedince, osiguravši podršku za više od 340 000 istraživača

te dao doprinos jačanju evropskog, stručnog, ljudskog potencijala.

Naučne publikacije iz programa Horizont 2020 vrhunske su kvalitete

(citiraju se dvostruko više od svjetskog prosjeka) i pridonijele su

velikim naučnim otkrićima kao npr. otkriću gravitacijskih talasa.

• pozitivni učinci na rast, trgovinu i tokove ulaganja te na kvalitetna

radna mjesta i međunarodnu mobilnost za istraživače u Evropskom

istraživačkom prostoru (ERA). Očekuje se da će Program ostvariti

procijenjeno prosječno povećanje BDP-a (bruto domaćeg proizvoda) od

0,08 % do 0,19 % kroz 25 godina, što znači da svaki uloženi evro može

donijeti povrat od najviše 11 EUR BDP-a u istom razdoblju. Očekuje se

da će ulaganja EU u istraživanja i inovacije direktno stvoriti i do 100

000 radnih mjesta u aktivnostima istraživanja i inovacija u „fazi

ulaganja” (2021.–2027.). Očekuje se da će privredna aktivnost koju

- 35 -


stvori Program potaknuti indirektnu dobit od 200 000 radnih mjesta u

razdoblju 2027. – 2036., od čega 40 % visokokvalifikovanih radnih

mjesta.

• znatan učinak na društvo i životnu okolinu. Taj učinak ostvariće se

širenjem, iskorišćavanjem i primjenom naučnih rezultata i pretvaranjem

tih rezultata u nove proizvode, usluge i procese, čime će se pridonijeti

uspješnom ostvarenju političkih ciljeva, ali i društvenih i ekoinovativnih

prioriteta. Ti učinci pokazuju da je potencijalni trošak

prekida programa EU za istraživanje i inovacije (tj. cijena „neEurope”)

znatan. Prekid programa doveo bi do opadanja konkurentnosti i rasta

(do 720 milijardi EUR gubitka BDP-a tokom 25 godina), oštrih rezova

privatnih i javnih ulaganja kojima su sada dodana sufinansiranja na

nivou EU te značajnih gubitaka društvenih, ekoloških i privrednih

efekata.

- 36 -


POGLAVLJE 2

MISIJE I PARTNERSTVA

- 37 -


- 38 -


Program Horizont Evropa koristi razne instrumente i pristupe za efektivnije

usmjeravanje investicija u istraživanja i inovacije radi maksimizacije uticaja

ulaganja javnih sredstava u postizanje globalnih izazova i ciljeva evropskih

politika. Među alatima za provođenje programa su misije i partnerstva, pri

čemu su misije potpuno novi pristup, dok je pristup partnerstvu prošao kroz

veliku reformu koja se bazira na iskustvu programa Horizon 2020.

Zajednički cilj jeste rješavanje globalnih izazova, posebno u skladu sa UN

održivim razvojnim ciljevima, na koordinisan način stvaranjem kritične mase,

integrisanjem politika na strani potražnje i snažnijim povezivanjem s građanima

i krajnjim korisnicima. Tranzicije, uključujući i one prema zelenijoj, društveno

relevantnoj i digitalno omogućenoj ekonomiji, zahtijevaju usklađene

zajedničke istraživačke i inovacijske napore javnog i privatnog sektora, te

doprinos građana i korisnika u kreiranju rješenja.

2.1. Šta su misije?

Misije EU-a su način rješavanja velikih društvenih izazova poput borbe

protiv onkoloških oboljenja, prilagođavanja klimatskim promjenama, zaštite

okeana i voda, života u zelenijim gradovima i osiguranja zdravlja tla i hrane.

Svaka misija će imati određeni vremenski okvir i budžet shodno stepenu i

težini izazova. Njihov zadatak je da prevaziđu postojeći nivo istraživanja i

inovacija i pokrenuće inovacije u sektorima kako bi pružili efikasna rješenja.

Konačne misije igraće ključnu ulogu u postizanju prioriteta EU-a, kao što su

Evropski zeleni sporazum i Evropski plan za borbu protiv raka. Na globalnom

nivou, misije su glavni doprinos ispunjavanju ciljeva održivog razvoja UN-a.

- 39 -


Misije predstavljaju integralni dio programa Horizont Evropa, a

podrazumijevaju visoko ambiciozne i visoko profilne inicijative koje će

ponuditi konkretna rješenja za izazove s kojima se suočavaju evropski građani i

društvo. Namijenjene su postizanju mjerljivog cilja u zadanom vremenskom

okviru, s uticajem na nauku i tehnologiju i / ili društvo i građane, a koji se ne

mogu postići realizacijom pojedinačnih akcija. Misije će pokrenuti i voditi nove

istraživačke i inovacijske aktivnosti prema postizanju ciljanih, ambicioznih i

mjerljivih ciljeva koji govore građanima, uključenima u podsticanje politika i

aktera da djeluju daleko iznad istraživanja i inovacija.

Prema Evropskoj komisiji, misije će:

• biti odvažne, nadahnjujuće i za društvo široko relevantne akcije,

• biti jasno uokvirene: ciljane, mjerljive i vremenski ograničene,

• utvrditi efektivne, ali realne ciljeve,

• mobilisati resurse,

• povezati aktivnosti u različitim disciplinama i različitim vrstama

istraživanja i inovacija,

• pokrenuti sistemsku promjenu i transformirati istraživačko okruženje, a

ne popravljati probleme u postojećim,

• olakšati građanima da shvate vrijednost ulaganja u istraživanje i

inovacije.

- 40 -


2.2. Zašto misije i partnerstva?

Pojedinosti i teme koje će biti obuhvaćene evropskim misijama i partnerstvima

razvijaju se kroz posebne procese, usko uključujući države članice i različite

aktere, a kao dio strateškog planiranja. Širok spektar studija i izvještaja napisan

je o ovom pristupu kako bi se opravdala njegova primjena u programu.

2.2.1. Studije i izvještaji koji vode ka misiji orijentisanom pristupu za

Horizont Evropa

Kako bi podržala razvoj pristupa usmjerenog na misije, Evropska komisija je

angažovala stručnjake za istraživačku i inovacijsku politiku i od njih naručila

niz studija. U svim realizovanim studijama i izvještajima, izraženi stavovi

odražavaju mišljenje autora a ne službenim stavom Komisije iako su bili

pozitivni po ideju primjene pristupa putem misija i partnerstava.

U nastavku slijedi kratak pregled najvažnijih studija i izvještaja koji su

diskutovani ovaj novi pristup, a link do svakog izvještaja se nalazi u fusnoti.

- 41 -


Izvještaji eksperata:

• Governing Missions: Governing Missions in the European Union 10

(July 2019) - Profesorica Macukato u ovom izvještaju daje pogled na

način implementacije misija.

• Mission-oriented research & innovation in the EU: A problem-solving

approach to fuel innovation-led growth 11 (February 2018) –

Profesorica Macukato u ovom izvještaju diskutuje politiku orijentisanu

na misije kao instrument načina rješavanja velikih društvenih izazova.

• Mission-oriented research and innovation policy: A RISE

perspective 12 (March 2018) – Članovi RISE radne grupe o politikama

istraživanja i inovativnosti orijentisanim na misije daju svoje viđenje o

tome kako bi takva politika mogla funkcionisati na nivou EU.

• Towards a mission-oriented research and innovation policy in the EU:

An ESIR memorandum 13 (March 2018) – ovim izvještajem je dat

10 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/publications/governing-missionsgoverning-missions-european-union_en

11 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/publications/mission-oriented-researchinnovation-eu-problem-solving-approach-fuel-innovation-led-growth_en

12 Portal Evropske komisije, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-

/publication/61e742ed-2358-11e8-ac73-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-

70556243

13 Portal Evropske komisije, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-

/publication/4177ae56-2284-11e8-ac73-01aa75ed71a1/language-en

- 42 -


doprinos ekonomskoj opravdanosti za misije u ime ESIR ekspertne

grupe 14 .

• LAB – FAB – APP 15 (July 2017) - izvještaj je poznat i pod nazivom

Lamijev izvještaj (the Lamy Report) koji daje uvid u maksimizaciju

uticaja programa EU za istraživanje i inovativnost.

Procjene uticaja, studije slučaja i inventar na misije orijentisanih

inicijativa

Združeni institut za politiku inovativnosti (The Joint Institute for Innovation

Policy - JIIP) je sa svojim članicama proveo dvije studije s ciljem podrške

razvoju pristupa orijentisanog na misije u oblasti istraživanja i inovativnosti u

Evropi. Ove studije uključuju popis i karakterizaciju prethodnih inicijativa, kao

i procjenu uticaja i učinka koji bi istraživački i inovacijski pristup orijentiran na

misiju imao u novom programu:

• Mission-oriented research and innovation: Inventory and

characterisation of initiatives (Final report) 16 (maj 2018) – ovom

studijom su prikupljeni i analizirani dokazi o trenutnim i nedavnim

inicijativama, na misije orijentisanim inicijativama, kako u državama

članicama EU tako i u drugim, velikim svjetskim ekonomijama.

14

ESIR expert group – https://ec.europa.eu/info/research-and-innovation/strategy/supportpolicy-making/shaping-eu-research-and-innovation-policy/esir_en

15

Portal Evropske komisije, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-

/publication/ffbe0115-6cfc-11e7-b2f2-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-

77975731

16

Portal Evropske komisije, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-

/publication/3b46ce3f-5338-11e8-be1d-01aa75ed71a1/language-en

- 43 -


• Mission-oriented research and innovation: Assessing the impact of a

mission-oriented research and innovation approach (Final report) 17

(maj 2018) - studijom su prikupljeni dokazi za procjenu mogućih uticja

istraživačkih i inovativnih pristupa usmjerenih na misiju. Kao dio rada

na ovim studijama, razvijen je niz pojedinačnih studija slučaja kojima su

ispitani prethodni i trenutni primjeri istraživačkih i inovacijskih politika

usmjerenih na misije.

2.3. Ko implementira misije?

U saradnji s građanima, Evropska komisija će učestvovati u kontinuiranom

procesu osmišljavanja, nadzora i procjene misija. Osluškivaće njihove prioritete

i sa njima će definisati konkretne uglove i opcije za uspješnu realizaciju misija.

S tim u vezi, formirano je pet (5) odbora za pet misija koji će pomoći u

određivanju, dizajniranju i provođenju misija za program Horizont Evropa.

Odbori su formirani na osnovu otvorenog poziva za iskazivanje interesa za

učešće u radu odbora, a svaki odbor misije se sastoji od 15 eminentnih

stručnjaka iz oblasti inovacija, istraživanja, kreiranja politika, civilnog društva

i relevantnih organizacija.

Svako područje misije takođe ima skupštinu koja će okupljati veći broj

stručnjaka na visokom nivou. Skupštine će pružiti dodatne ideje, znanja i

ekspertize a koje će biti aktivno pozivane da doprinesu uspjehu misija.

Evropska komisija želi zajedno s građanima i akterima da stvori misije i

17 https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/c24b005f-5334-11e8-be1d-

01aa75ed71a1/language-en

- 44 -


inicijative programa Horizont Evropa. Potrebna je široka kooperativnost

javnosti kako bi se osigurala relevantnost misija i postizanje stvarnih promjena.

Ova povratna informacija uticaće na to kako se misije osmišljavaju i provode.

Građani će biti pozvani da učestvuju u Internet diskusijama i anketama na

društvenim mrežama, da prisustvuju građanskim i specijalizovanim

konferencijama kako bi razgovarali o fokusima misija, te da učestvuju u nizu

drugih aktivnosti tokom razvoja i evolucije misija.

2.4. Kako će misije biti implementirane?

Za svaki od pet izazova, Evropska komisija je imenovala odbor za misiju koji

se sastoji od 15 nezavisnih stručnjaka visokog ranga koji će Komisiju

savjetovati o sadržaju i dizajnu određenih misija. Proces izbora članova odbora

osigurao je da se odbori sastoje od prvoklasnih i visoko motivisanih stručnjaka

širokog spektra, uključujući akademike, inovatore, civilno društvo, industriju,

finansije i krajnje korisnike. Lista članova odbora misije se nalazi na portalu

Evropske komisije i u Aneksu 1 ovog priručnika.

2.4.1. Misija 1: Adaptacija na klimatske promjene uključujući i društvenu

transformaciju

Adaptacija na klimatske promjene predstavlja proces prilagođavanja stvarnoj ili

očekivanoj klimi i njenim učincima. Misija u ovom području pomoći da se

maksimizuju efekti podrške EU u istraživanju i inovacijama i da pokažu njenu

važnost za društvo i građane. Fokus će biti na rješenjima i spremnosti za

adaptaciju na klimatske promjene radi zaštite života i imovine. Uključivaće

- 45 -


promjene u ponašanju i društvene aspekte, uz povezivanje drugih aktera i

zajednica čime će se uticati na kompletnu društvenu transformaciju.

Ključna publikacija za ovu misiju je “100 Climate-Neutral Cities by 2030 18 ” -

od strane i za građane. Podrška, promocija i prikaz 100 evropskih gradova u

njihovoj sistemskoj transformaciji ka klimatskoj neutralnosti do 2030.godine i

pretvaranje ovih gradova u središta za eksperimentisanje i inovacije. Za

predsjednika odbora misije je izabrana prof. Hana Gronkijevič-Valc (Hanna

Gronkiewicz-Waltz) bivši gradonačelnik Varšave, a kompletna lista članova

odbora 19 je dostupna na portalu Evropske komisije, kao i lista članova

skupštine 20 . Kompletna lista članova odobra misije u dodatku 1 ovog

priručnika.

2.4.2. Misija 2: Onkološka oboljenja

Onkološka oboljenja pogađaju svakoga bez obzira na godine, rod, društveni

status, a predstavlja značajno opterećenje za pacijente, porodice, ali društvo u

cjelini. Prema podacima Evropske komisije, ukoliko se ne bi poduzimale

nikakve aktivnosti na sprečavanju, broj oboljelih od ovih bolesti (novo

18 Portal publikacija EU, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publicationdetail/-/publication/82f1df57-b68b-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

19 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/transparency/expert-groupsregister/screen/expert-groups/consult?do=groupDetail.groupDetail&groupID=3664

20 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assemblyadaptation-climate-change-including-societal-transformation_en

- 46 -


dijagnostikovanih) raste sa trenutnih 3.5 miliona na više od 4.3 miliona do

2035.godine što je veoma zabrinjavajuće 21 .

Misija u ovoj oblasti će pomoći da se postave zajednički ciljevi koji imaju za

cilj preokrenuti ove zastrašujuće trendove. Jačanjem napora na smanjivanju

ovog trenda, omogućiće se da više ljudi živi bez ovih oboljenja, više pacijenata

bi se dijagnostikovalo ranije, a manje bi patili i imali bolji kvalitet života nakon

liječenja.

Uključivanjem u napore u Evropi, više bi ljudi živjelo bez raka, više pacijenata

s rakom bi se dijagnosticiralo ranije, manje bi patili i imali bolji kvalitet života

nakon liječenja. Ključna publikacija za ovu misiju je “Conquering Cancer:

Mission Possible 22 ” - do 2030. godine spašeno je više od 3 miliona života,

živeći duže i bolje: postići temeljito razumijevanje ovih oboljenja, poboljšati

prevenciju, dijagnozu i liječenje, podržati kvalitetu života svih ljudi koji su

izloženi raku i osigurati jednak pristup iznad cijele Evrope

Za predsjedavajućeg odbora ove misije je izabran prof. Gvaltijero Valter

Rikiardi (Gualtiero Walter Ricciardi), direktor Odjeljenja za javno zdravlje na

Katoličkom univerzitetu Svetog srca u Rimu. Kompletna lista članova odbora 23

21 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-andinnovation-framework-programme/mission-area-cancer_en

22 Portal publikacija EU, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publicationdetail/-/publication/d0235612-b68a-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

23 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/transparency/expert-groupsregister/screen/expert-groups/consult?do=groupDetail.groupDetail&groupID=3665

- 47 -


i skupštine 24 je dostupna na portalu Evropske komisije. Kompletna lista članova

odobra misije u dodatku 1 ovog priručnika.

2.4.3. Misija 3 – Klimatski neutralni i pametni gradovi

Gradovi i gradska područja su centri ekonomskih aktivnosti, stvaranja znanja,

inovacija i novih tehnologija. Prema podacima UN iz 2018.godine 25 , više od

polovine svjetske populacije (55%) danas živi u urbanim područjima, a očekuje

se da će do 2050.godine u gradovima živjeti oko 70% svjetske populacije.

Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije iz 2014.godine 26 , predviđeni

rast globalne urbane populacije iznosi 1,84% godišnje između 2015. i 2020.,

1,63% godišnje između 2020. i 2025., a 1,44% godišnje između 2025. i 2030.

Ovakav tempo rasta, ali i postotak populacije koja živi u urbanim zonama,

značajno utiču na kvalitet života građana koji žive i/ili rade u njima, a koji su

istovremeno i glavni akteri rješavanja ovog globalnog izazova.

24 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assemblycancer_en

25 Portal Ujedninjenih nacija, https://www.un.org/development/desa/en/news/population/2018-

revision-of-world-urbanization-prospects.html

26 Portal Svjetske zdravstvene organizacije,

https://www.who.int/gho/urban_health/situation_trends/urban_population_growth_text/en/

- 48 -


Misija u ovom području pomaže ispunjavanje ciljeva postavljenih

međunarodnim političkim okvirima kao što su Pariški sporazum COP21 27 ,

ciljevima UN-ovog održivog razvoja (posebno SDG11), Urbani program za

EU 28 i Habitat III Nova urbana agenda 29 . U svim ovim političkim aktima,

urbane cjeline i gradovi imaju ključnu ulogu za ostvarivanje planiranih ciljeva

budući da oni predstavljaju centre ekonomske aktivnosti, generisanja znanja,

inovacija i novih tehnologija.

Stoga i jeste zadatak ove misije da pomogne poboljšanju kvaliteta života

stanovnika urbanih prostora koji žive ili rade u njima. Ključna publikacija za

ovu misiju jeste Accelerating The Transition To A Climate Prepared And

Resilient Europe 30 – prema kojoj do 2030.godine je potrebno pripremiti

Evropu za suočavanje sa klimatskim poremećajima; ubrzati prelazak u zdravu i

prosperitetnu budućnost unutar sigurnih granica; i povećati rješenja za

otpornost ovih sredina koja je ujedno i pokretač društvene transformacije.

Za predsjedavajućeg odbora ove misije izabrana je g-đa Koni Hedegard

(Connie Hedegaard), bivši evropski Komesar za klimatske akcije, a sastav

27 Portal UN sekretarijata za klimatske promjene, https://unfccc.int/process-and-meetings/theparis-agreement/what-is-the-paris-agreement

28 Futurium, portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/futurium/en/urban-agenda-eu/whaturban-agenda-eu

29 Portal UN Konferencije HABITAT III, http://habitat3.org/the-new-urban-agenda/

30 Portal publikacija Evropske unije, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-andpublications/publication-detail/-/publication/1d5234b9-b68a-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

- 49 -


članova odbora 31 i skupštine 32 je dostupan na portalu Evropske komisije.

Kompletna lista članova odobra misije u dodatku 1 ovog priručnika.

2.4.4. Misija 4: Zdravi okeani, mora, obalne i površinske vode

Zdravi okeani, mora, obalne i površinske vode veoma su važni za naše društvo i

budućnost naše planete. Oni su pluća naše planete, proizvodeći polovinu

kiseonika koji udišemo. Prema istraživanjima Svjestske zdravstvene

organizacije, vode su izvor su zdrave hrane odakle potiče 16% životinjskih

proteina koje jedemo. Oni su najveći planetarni ponor za karbon i apsorbuju

gotovo 1/3 (26%) antropogene emisije karbon-dioksida od početka industrijske

revolucije 33 , a ujedno su i stanište najbogatijeg biodiverziteta na našoj planeti.

Pored navedenog, vode uopšte su izvor čitavog života na planeti Zemlji koji

održava taj životni sistem na različite načine: opskrbljuju slatkom/pitkom

vodom i obnovljivom energijom, pružaju niz pogodnosti povezanih za našu

dobrobit, kulturno-istorijske vrijednosti, turizam, trgovinu i promet.

Misija na području zdravih okeana, mora, obalnih i površinskih voda mora

postati snažno sredstvo za podizanje svijesti građana o njihovoj važnosti i time

31 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-board-climateneutral-and-smart-cities_en

32 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assemblyclimate-neutral-and-smart-cities_en

33 Portal Svjetskog ekonomskog foruma, https://www.weforum.org/agenda/2019/03/oceans-dous-a-huge-service-by-absorbing-nearly-a-third-of-global-co2-emissions-but-at-what-cost

- 50 -


pomoći u razvoju rješenja za niz pitanja povezanih za ovu oblast interesa. Ta

pitanja se odnose na sljedeće (ali i ne na samo navedeno):

• sistemska rješenja za sprečavanje, smanjenje, ublažavanje i uklanjanje

onečišćenja iz mora uključujući plastiku,

• prelazak u kružnu (circular) i plavu (blue) ekonomiju,

• prilagođavanje i ublažavanje zagađenja i klimatskih promjena u

okeanima,

• održivo korišćenje i upravljanje okeanskim resursima,

• razvoj novih materijala, uključujući biorazgradive plastične zamjene,

novu hranu i stočnu hranu,

• urbano, obalno i pomorsko prostorno planiranje,

• upravljanje okeanom

• ekonomija okeana primjenjena na pomorske aktivnosti.

Ključna publikacija za ovu misiju jeste Regenerating our Ocean and Waters 34 -

kojom se predviđa do 2030. godine: čišćenje morskih i slatkih voda, obnova

degradiranih ekosistema i staništa, dekarbonizacija plave ekonomije kako bi se

održivo iskoristile osnovne robe i usluge koje oni pružaju. Za predsjedavajućeg

odbora ove misije izabran je g-din Paskal Lami (Pascal Lamy), bivši Komesar

za trgovinu i Generalni direktor Svjetske trgovinske organizacije, a na portalu

34 Portal publikacija EU, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publicationdetail/-/publication/d0246783-b68a-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

- 51 -


Evropske komisije su dostupna imena članova odbora 35 i skupštine 36 misije.

Kompletna lista članova odobra misije u dodatku 1 ovog priručnika.

2.4.5. Misija 5: Zdravlje zemljišta i hrane

Zdravlje zemljišta je od velike važnosti za opstanak populacije na planeti

Zemlji, gotovo u istoj mjeri kao i vode. Na zemljištu uzgajamo našu hranu,

sirovine za tekstil, drvo, provodimo dane i svim tim našim aktivnostima

utičemo na kvalitet zemljišta, posebno na pojavu erozije.

Erozija tla utiče na zdravlje i produktivnost zemljišta uklanjanjem vrlo plodnog

gornjeg sloja i izlaganjem preostalog dijela. Time smanjuje poljoprivrednu

produktivnost (može dovesti do 50 posto gubitka u prinosu), degradira funkcije

ekosistema, pojačava hidrogeološke rizike poput klizišta ili nepovoljnog uticaja

poplava, uzrokuje značajne gubitke biodiverziteta, donosi štete gradskoj

infrastrukturi a u težim slučajevima, dovodi do raseljavanja ljudske populacije i

posljedica po ljudske živote.

Erozija i degradacija zemljišta predstavljaju veliku prijetnju globalnoj

sigurnosti hrane i postizanju ciljeva održivog razvoja (SDG) - kompromitujući

35 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-board-healthyoceans-seas-coastal-and-inland-waters_en

36 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assemblyhealthy-oceans-seas-coastal-and-inland-waters_en

- 52 -


blagostanje milijardi ljudi širom svijeta. Prema podacima FAO, da bi se

proizvela 2-3 cm površinskog sloja zemlje, potrebno je i do 1000 godina, a

procjenjuje se da ekonomski trošak degradacije zemljišta u Evropskoj uniji

iznosi nekoliko desetina milijardi evra godišnje 37 .

Misija na području zdravlja zemljišta i hrane biće snažan poticaj za podizanje

svijesti o važnosti zemljišta, interakcije s građanima, stvaranje znanja i razvoj

rješenja za obnavljanje zdravlja i funkcija zemljišta. Time će se omogućiti

potpuna upotreba potencijala zemljišta za ublažavanje posljedica klimatskih

promjena. Rezultati misije će imati direktan uticaj na uspjeh novog Zelenog

sporazuma Evropske komisije i ambicije napredovanja u oblasti očuvanja

klime, biodiverziteta i održive i zdrave hrane.

Ključna publikacija ove misije je Caring for Soil is Caring for Life 38 – u kojoj

stoji da do 2030. najmanje 75% svih zemljišta u EU bude zdravo i sposobno

pružiti osnovne usluge kao što su osguranje zdrave hrane, zdravlja ljudi,

očuvanja prirode i klime.

Za predsjedavajućeg odbora ove misije izabran je g-din Kis Verman (Cees

Veerman) bivši ministar poljoprivrede u Nizozemskoj, a lista članova odbora 39 i

37 Portal UN organizacije za hranu i poljoprivredu, http://www.fao.org/about/meetings/soilerosion-symposium/key-messages/en/

38 Portal publikacija EU, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publicationdetail/-/publication/32d5d312-b689-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

39 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-board-soilhealth-and-food_en

- 53 -


skupšine 40 se nalaze na portalu Evropske komisije. Kompletna lista članova

odobra misije u dodatku 1 ovog priručnika.

2.5. Evropska partnerstva

Evropska partnerstva su inicijative u kojima se EU zajedno s privatnim i / ili

javnim partnerima obvezuje zajednički podržati razvoj i provođenje programa

istraživačkih i inovacijskih aktivnosti. Partneri mogu da predstavljaju industriju,

univerzitete, istraživačke organizacije, tijela koja imaju zadatak javnih službi na

lokalnom, regionalnom, nacionalnom ili međunarodnom nivou ili organizacije

civilnog društva, uključujući fondacije i nevladine organizacije.

Partnerstva omogućuju stvaranje koalicija, testnih i eksperimentalnih platformi

za razvoj sistemskih inovativnih rješenja za društvene izazove i industrijsku

transformaciju. Njihova dodatna vrijednost leži u okupljanju širokog kruga

aktera koji rade na zajedničkoj viziji i pretvaranju u konkretne mape puta i

koordinisano provođenje aktivnosti. Partnerstva omogućavaju pokrivanje

širokog skupa aktivnosti od finansiranja istraživačkih i inovacijskih projekata

do onih vezanih za društveno, regulatorno i tržišno prihvatanje, te razvijanje

sinergije s nacionalnim i regionalnim programima radi osiguranja uvođenja i

povećavanja novih, čistih tehnologija i rješenja. Kao takvi, oni predstavljaju

snažan pristup za pružanje rješenja za globalne izazove i podstiču

transformaciju u smjeru postizanja strateških razvojnih ciljeva UN.

40 Portal Evropske komisije, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assembly-soilhealth-and-food_en

- 54 -


Evropska partnerstva će se uspostaviti samo u slučajevima kada će oni

omogućiti postizanje ciljeva Horizont Evropa programa efektivnije u

odnosu na ono što bi se moglo postići drugim aktivnostima okvirnog

programa. Moraju se pridržavati načela dodatne vrijednosti Unije,

transparentnosti, otvorenosti, utcaja unutar i za Evropu, snažnog učinka poluge

u dovoljnom obimu, dugoročnih obveza svih uključenih strana, fleksibilnosti u

provođenju, usklađenosti i koherentnosti, koordinacije i komplementarnosti sa

Unijom, lokalnim, regionalnim, nacionalnim i, prema potrebi, s međunarodnim

inicijativama ili drugim partnerstvima i misijama. Oni, takođe, moraju imati

jasan pristup životnom ciklusu, biti vremenski ograničeni i imati uslove za

postepeno ukidanje finansiranja iz programa.

Ključne karakteristike evropskih partnerstava su:

− jednostavnost arhitekture partnerstava i relevantni alati,

− koherentan pristup tokom cijelog životnog ciklusa,

− strateška orijentacija na ključne društvene izazove.

2.5.1. Suprogramirana (Co-programmed) evropska partnerstva

Suprogramirana partnerstva se ostvaruju na osnovu memoranduma o

razumijevanju i/ili ugovornog aranžmana između Komisije i privatnih i/ili

javnih partnera. U memorandumu se navode ciljevi partnerstva, obaveze svih

uključenih strana (institucija) za finansijske i/ili u naturi doprinose, ključni

indikatori uspješnosti i efekti, rezultati koji se isporučuju i definišu se dinamika

- 55 -


i načini izvještavanja. Memorandumom se dalje definišu i identifikuju

komplementarne istraživačke i inovacijske aktivnosti koje partneri i EU

odvojeno provode kroz definisane radne programe.

2.5.2. Sufinansirana (Co-funded) evropska partnerstva koja koriste

programske akcije sufinansiranja (co-fund action)

Sufinansirano evropsko partnerstvo se ostvaruje na osnovi sporazuma o dodjeli

bespovratnih sredstava između Komisije i konzorcijuma partnera, a koji je

rezultat poziva na dostavu prijedloga projekata za sufinansiranje u radnom

programu Horizon Evrope. Drugim riječima, ovakva forma evropskog

partnerstva se uspostavlja onda kada Evropska komisija odobri akciju

sufinansiranja na osnovu rezultata poziva za podnošenje projektnih prijedloga, a

prema unaprijed utvrđenom radnom programu.

I ovaj vid evropskog partnerstva treba da precizira ciljeve, ključne indikatore

uspješnosti i uticaja, kao i rezultate koji će biti ostvareni, a na osnovu

opredjeljenja partnera za finansijske i/ili u naturi doprinose i integraciju

njihovih relevantnih aktivnosti. Ovakav način organizovanja je pogodan za

partnerstva koja uključuju institucije javne uprave, ali moguća su i za fondacije

i druge međunarodne partnere.

- 56 -


2.5.3. Institucionalizovana evropska partnerstva

Istraživački i inovacijski programi koje je preduzelo nekoliko država članica na

osnovu Odluke Savjeta Evrope i Evropskog parlamenta u skladu s članom 185

TFEU 41 -a ili tijela koja su osnovana Odlukom Savjeta u skladu s članom 187.

TFEU-a, kao što su zajednička ulaganja ili EIT 42 zajednice znanja i inovacija

(EIT KIC - EIT Knowledge and Innovation Communities) u skladu s EIT

Uredbom i Strateškom inovacijskom agendom EIT-a (EIT Strategic Innovation

Agenda - SIA 43 ). Takva se partnerstva primjenjuju samo onda kada drugi oblici

evropskih partnerstava ne bi postigli ciljeve ili ne bi stvorili očekivane efekte.

Ova partnerstva moraju biti opravdana dugoročnom perspektivom i visokim

stepenom integracije. U ljeto 2019. godine Komisija je predložila da se ispita

mogućnost za ukupno 44 evropska partnerstva 44 a potvrđena je i relevantnost

navedenih tema za rješavanje partnerskim pristupom. Pored toga, Komisija je

predložila novi KIC za kreativne i kulturne industrije u EIT-ovoj strateškoj

inovacijskoj agendi za 2021-2027, što će biti predemetom saglasnosti Savjeta

Evrope i Evropskog parlamenta. Identifikacija suprogramiranih i sufinanciranih

41 TFEU - Treaty on the Functioning of the European Union – Sporazum o funkcionisanju

Evropske Unije, detalji na https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX%3A12012E%2FTXT

42 Portal EIT – European Institute of Innovation and Technology – Evropski institut za

inovacije i tehnologije, više na https://eit.europa.eu/

43 EIT Strategic innovation agenda 2021-2027 - https://eit.europa.eu/who-we-are/eitglance/eit-strategy-2021-2027

44 Lista planiranih partnerstava - https://www.eralearn.eu/documents/candidates_europeanpartnerships

- 57 -


28 evropskih partnerstva u strateškom planu uzeće u obzir napredak po pitanju

ispunjavanja uslova i kriterijuma programa Horizont Evropa. Na to će imati

uticaja i rezultat ocjene efekata i uticaja institucionalizovanih evropskih

partnerstava (na osnovu članova 185 i 187 TFEU-a). Već u 2021.godini, broj

potencijalnih partnerstava se povećao na ukupno 49.

- 58 -


POGLAVLJE 3

OSNOVNE KARAKTERISTIKE

PROGRAMA

- 59 -


- 60 -


3.1. Otvoreno za svijet - Međunarodna saradnja

EU je glavni lider u istraživanju i inovacijama u razvoju zdravstvenih

tehnologija, poboljšanju zdravstvenih usluga ili prilagođavanju zdravstvenih

sistema za promociju zdravlje i blagostanje, te sprečavanju, tretiranju i liječenju

bolesti u Evropi i širom svijeta. Da bi zadržala i pojačala lidersku ulogu, za EU

su međunarodna saradnja i partnerstva s trećim zemljama i drugim

međunarodnim partnerima ključni kako bi iskoristili najkvalitetnija znanja i

ekspertize širom svijeta, za postizanje i upotrebu kritičnog nivoa resursa u svrhu

rješavanja globalnih društvenih izazova. Izbijanje zaraznih bolesti i širenje

antimikrobne otpornosti (AMR) nisu ograničeni geografskim granicama,

faktorima okoline u urbanom ili ruralnom kontekstu, ali stvaraju sličnu

izloženost i različita iskustva u različitim regijama, pa tako i teret starenja

društva. Ali, i izazovi vezani za podatke o zdravstvenoj zaštiti nisu samo

evropski izazovi. Klaster Zdravlje u programu Horizont Evropa predstavlja

ključno sredstvo za ostvarenje i doprinos međunarodnim obvezama EU-a po

pitanju globalnog zdravlja, posebno za zdravstvo bitnog UN SDG-a 3,

uključujući njegove ciljeve o globalnom nivou smrtnosti porodilja,

novorođenčadi i djece, ciljevima morbiditeta i smrtnosti povezanih sa

zagađivanjem, kao i ciljevi i akcioni planovi i program djelovanja Svjetske

zdravstvene organizacije (SZO). Biće takođe važno da klaster Zdravlje može

brzo i odlučno reagovati na hitne slučajeve javno zdravstvenih prijetnji od

međunarodnog značaja (Public Health Emergencies of International Concern -

PHEIC) koje je proglasila SZO i podržati hitno potrebna istraživanja.

- 61 -


Komplementarnost i sinergija s politikama i programima vanjske saradnje EU

ne samo da će ojačati veze između istraživanja i implementacije, podržati

donošenje politika utemeljenih na dokazima, nego će posebno pojačati

prihvaćanje i primjenu rezultata i rješenja dobijenih istraživanjem i inovacijama

čime će se uticati i na efektivnost EU investicija u oblast istraživanja i

inovacija. Geografska i tematska pitanja će biti ključna za postavljanje

prioriteta u promociji saradnje istraživačkih i inovacijskih institucija u

državama članicama (MS) / pridruženim zemljama (AC) sa onima iz trećih

zemalja. One će biti osnova za izgradnju istraživačkih i inovacijskih kapaciteta,

identifikaciju različitih mogućnosti pristupa tržištu, skraćivanje ciklusa

inovacija ili doprinos međunarodnim obvezama u globalu forumima ili u

bilateralnom kontekstu, posebno u pogledu partnerstva između EU i Afrike.

Za saradnju sa zemljama visokog naučno-tehnološkog kapaciteta važne su

perspektive mogućnosti inovacija pokretanih podacima i digitalizacije zdravlja i

zdravstvene njege, potreba za zajedničkim rješavanjem globalnih zdravstvenih

izazova i izgradnja međunarodnih lanaca vrijednosti u pružanju novih

zdravstvenih rješenja. Važni pokretači saradnje sa zemljama u razvoju su

promocija održivog razvoja (uključujući i pristup kružne ekonomije) i pružanje

pomoći za transformaciju na bazi dokaza u kreiranju zdravstvenih politika.

Klaster Zdravlje u programu Horizont Evropa je u dobroj poziciji da doprinese

ostvarivanju ciljeva razvojne politike EU za zdravstveni sektor, a posebno u

sljedećim prioritetnim oblastima:

• prevencija bolesti i promovisanje zdravlja;

• održivi i efikasni zdravstveni sistemi i finansiranje zdravstvene zaštite;

• e-zdravlje / digitalna tehnologija za zdravlje; i

- 62 -


• AMR / zarazne bolesti / pripremljenost za pandemiju / zdravstvena

sigurnost.

Navedena prioritetna područja uvijek trebaju voditi računa o individualnim

prioritetima zemalja s niskim i srednjim prihodima, a ne samo onih bogatih.

Da bi postigao najveći uticaj i ostvarile koristi za zdravlje i dobrobit

stanovništva, ključno je da EU nastavi s međunarodnim naporima u

prekograničnoj saradnji, koordinaciji i usklađivanju. Ovim se podrazumijevaju

velike međunarodne inicijative i uspostavljene multilateralne mreže, npr., na

području zaraznih bolesti, nezaraznih bolesti, rijetkih bolesti, istraživanja

mozga i “-omics”-a, zaštite okoline i zdravlja. Pored toga, evropska istraživačka

i inovacijska partnerstva mogu uključivati međunarodne partnere, posebno ako

su u vezi s globalnim zdravstvenim pitanjima (zdravlje, okolina i zagađenje;

zanemarene zarazne bolesti i zarazne bolesti vezane za siromaštvo, i AMR),

gdje kritičan nivo resursa, pacijenata i zdravstvenih podataka zahtijeva

međunarodni pristup (genomika; personalizovana medicina; rijetke bolesti) ili

gdje međunarodni partneri nude pristup kritičnom znanju, resursima i najboljoj

praksi (uključujući modele upravljanja i politike ekonomičnih i održivih

zdravstvenih sistema i usluga). Štaviše, ako se očekuje da istraživanje i

inovacije pruže dokaze za bolje informisane politike i kliničku praksu,

uključivanje normativnih međunarodnih tijela, kao što je SZO, može biti od

presudne važnosti.

Iako je preduslov učešća u programu Horizont Evropa plaćanje „ulazne karte“ i

potpisivanje sporazuma o naučno-tehnološkoj saradnji, ovaj Program je otvoren

za sve institucije iz svih zemalja svijeta u većini poziva koji se objavljuju.

- 63 -


Znači, istraživači iz zemalja sa statusom “Third countries” mogu da učestvuju u

projektima, ali je upitno da li će njihovo učešće biti i finansirano.

Automatski, za finansiranje projekata, pored 28 zemalja članica EU,

kvalifikovane su i:

• Pridružene zemlje (associated countries) - koje imaju puno pravo

učešća u Programu;

• Zemlje u razvoju (developing countries) - 130 zemalja koje su

popisane u Aneksu A radnog programa, za razliku od EURATOM

progama. Lista ovih zemalja je dostupna na „Funding and Tender

portalu“, u Aneksu B Generalni aneksi Radnog programa.

Međutim, industrijalizovane zemlje i zemlje s rastućom ekonomijom

(industrialised countries and emerging economies) mogu učestvovati u

projektima, ali nisu automatski kvalifikovane za finansiranje. To su sljedeće

zemlje: Koreja, Meksiko, Rusija, Tajvan, Australija, Kina, Japan, Kanada,

Brazil, Indija, Novi Zeland i SAD.

Istraživači iz ovih zemalja mogu učestvovati u projektima, ali troškove učešća

moraju pronaći iz drugih izvora finansiranja. Samo, u izuzetnim slučajevima,

EU finansiranje može biti dodijeljeno istraživačima iz ovih zemalja, i to:

• Ako postoji bilateralni sporazum između date zemlje i EU, bazirano na

reciprocitetu;

• Ako je zemlja eksplicitno identifikovana u relevantnom radnom

programu i pozivu za projekte kao kvalifikovana (ad-hoc pozivi), i

• Ako EU smatra učešće istraživača iz tih zemalja izuzetno važnim za

realizaciju projekta jer pružaju izvrsnost u kompetencijama ili

- 64 -


ekspertizi, daju pristup vrhunskoj istraživačkoj infrastrukturi, daju

pristup podacima ili daju pristup posebnom geografskom okruženju.

Kao i u prethodnom okvirnom programu, Horizont Evropa primjenjuje strateški

pristup međunarodnoj saradnji, a taj pristup ima sljedeće osnovne

karakteristike:

• Puna otvorenost programa za tzv. treće zemlje, omogućujući time

evropskim istraživačima da uspostave saradnju s najboljima širom

svijeta.

• Ciljane aktivnosti međunarodne saradnje u obimu i veličini

neophodne za maksimizaciju efekata saradnje (bilateralna saradnja i

pozivi, npr. ERA-CAN ili ERA-USA).

• Razvoj višegodišnjih “mapa puta” za saradnju s ključnim partnerzemljama

i regionima (EFTA zemlje, zemlje proširenja, itd.).

• Jačanje partnerstva između Evropske komisije, zemalja članica i

relevantnih ključnih učesnika u istraživanju i inovativnosti.

• Promovisanje opštih principa za provođenje međunarodne saradnje

u oblasti istraživanja i inovativnosti.

• Jačanje uloge EU u međunarodnim organizacijama i multilateralnim

forumima.

• Jačanje implementacije, upravljanja, monitoringa i ocjenjivanja

programa u oblasti istraživanja i inovativnosti.

3.2. Ravnopravnost polova – rodna ravnopravnost

Pitanje ravnopravnosti polova se tiče i odnosi na sve dijelove programa

Horizont Evropa. Evropska komisija insistira na jednakopravnosti polova po

- 65 -


pitanju balansa broja žena i muškaraca u istraživačkim timovima koji

implementiraju projektne prijedloge, upravljačkim timovima projekata,

ali i po pitanju sadržaja istraživanja, odnosno ciljnih grupa koje treba da

sadrže i ispitanike ženskog i muškog pola.

Aplikanti treba da nastoje da osiguraju balans polova, od faze pripreme

projektnog prijedloga u svim njegovim aspektima. Nastojanje je da se balans

dovede do ravnopravnog 50:50 odnosa. Ovo veoma često nije moguće

ostvariti u praksi, ali aplikant mora da dokaže da je nastojao da se uobziri i ovaj

aspekt prilikom pripreme projektne aplikacije. U prijedlogu projekta (Part B)

traži se od aplikanta da opiše kako je dimenzija polne strukture u projektu

relevantna za istraživanje i upravljanje projektom. Naravno, ovaj aspekt

treba podržati kao generalni na nivou projekta, ali ako je moguće i na nivou

samog sastava učesnika po pojedinačnoj instituciji.

Ovakav pristup je veoma važan jer u fazi evaluacije projekta može imati veoma

važnu ulogu prilikom rangiranja projektnih prijedloga. Evaluatorima se skreće

pažnja da je potrebno da provjere postizanje ravnopravnog učešća polova u

projektu i uticaj te ocjene na rangiranje projekata. To znači sljedeće: ukoliko

dva prijedloga projekta imaju isti broj bodova u ocjenjivanju, isti broj bodova

po ključnim kriterijumima, onda blizina postizanja 50:50 odnosa među

polovima može da donese odluku koji će projektni prijedlog biti bolje rangiran,

a time i vjerovatno finansiran.

Istraživači mogu postaviti pitanje zašto je dobro i potrebno unijeti dimenziju

polne (rodne) strukture u projektnu aplikaciju? Razlog za to je veoma

jednostavan – ova dimenzija istraživanja daje dodatnu vrijednost u smislu

izvrnsosti, kreativnosti i poslovnih mogućnosti. Svako ograničavanje

- 66 -


potencijala projekta nije dobro za projekat, posebno ukoliko to tako vide

ocjenjivači. Takođe, pitanje ravnopravnosti polova u projektu omogućava

prevazilaženje polnih normi i stereotipa (npr. ko su bolji istraživači – žene i

muškarci) i pomaže razumijevanju stavova, potreba i ponašanja polova u datoj

situaciji. S druge strane, ravnopravnost omogućava razumijevanje

društvene relevantnosti znanja, tehnologija i inovacija, ali i daje svoj

doprinos razumijevanju načina proizvodnje dobara i usluga za potrebe tržišta

(npr. ženska intuitivnost u procjeni tržišnih kretanja).

Uzimajući u obzir navedeno, integracija dimnezije ravnopravnosti polova u

projektu treba da bude opisana na jednostavan, praktičan i konkretan način.

Potrebno je odrediti relevantnost određenog pola za istraživanje i postizanje

istraživačkih ciljeva, ako postoji. Npr. ispitivanje određenog proizvoda za

opštu upotrebu mora, u ciljnoj grupi, da ima i ispitanike muške i ženske

populacije. Takođe, bitno je predvidjeti da li će ispitivanje oba pola biti

potrebno u smislu indirektne pomoći realizaciji istraživanja. Može se desiti da

je za istraživanje u momentu apliciranja nejasna ili neizvjesna potreba za

procjenom dimenzije ravnopravnosti polova. Upravo ovakva elaboracija može

se uvrstiti u projektnu aplikaciju kao opravdan trošak komplementiranju

istraživanja koje čini osnovu projekta. Druga mogućnost je da je istraživačima

potrebna dodatna edukacija po pitanju ravnopravnosti polova, pa se i troškovi

obuke istraživača u ovom domenu mogu smatrati opravdanim za realizaciju

istraživanja.

Upravo zbog važnosti rodne ravnopravnosti u istraživanju i nauci, Evropska

komisija je u programu Horizont Evropa uvela obavezu izrade Plana rodne

ravnopravnosti (Gender Equality Plan - GEP) za sve javne institucije koje

planiraju da prijave projekat ili učestvuju u njemu. Ova obaveza će biti aktivna

- 67 -


od 2022.godine od kad GEP-ovi postaju obavezni dio aplikacije i podnose se

kao dodatna dokumenta u sistem zajedno s projektnom aplikacijom u fazi

prijave projekta. Jednom izrađen GEP potrebno je redovno revidirati i ažurirati

na godišnjem nivou što predstavlja novu obavezu za učesnike javnih institucija

kao npr. univerziteti, istraživački instituti i dr.

3.3. Otvorena nauka i otvoreni pristup u Horizont Evropa

programu

Program Horizont Evropa nastavlja aktivosti koje su započete u prethodnom

programu na uspostavljanju inicijative Otvorene nauke. Otvorena nauka ima za

cilj da doprinese efikasnijem širenju i iskorišćavanju rezultata istraživanja i

inovacija generisanih u projektima finansiranim javnim sredstvima kao što su i

sredstva okvirnih programa EU. Otvorena nauka se može pojaviti u svim

fazama naučno-istraživačkog rada, kao što je to predstavljeno na ilustraciji 2.

Namjera Otvorene nauke jeste da predstavi novi pristup i način na koji se

istraživanja provode, šire, raspoređuju i transformiraju digitalnim alatima i

mrežama. Oslanja se na kombinirane efekte tehnološkog razvoja i kulturnih

promjena prema saradnji i otvorenosti u istraživanju.

- 68 -


Ilustracija 2. Promocija otvorenosti različitih faza istraživačkog procesa 45

Otvorena nauka uopšte nastoji učiniti naučne procese efikasnijim,

transparentnijim i odgovornijim prema društvenim izazovima omogućavajući

neograničen, bez prepreka, otvoren pristup rezultatima istraživanja finansiranih

javnim sredstvima.

U tom smislu, Evropska komisija je uspostavila inicijativu “Inicijativa

evropskog oblaka – izgradnja konkurentnih podataka i ekonomije znanja u

Evropi“ ("European Cloud Initiative - Building a competitive data and

knowledge economy in Europe"). Istraživačima se otvaraju mogućnosti da

obrađuju velike količine podataka i dijele svoje naučno-istraživačke rezultate

putem Evropskog oblaka otvorene nauke (“European Open Science Cloud –

EOSC“).

45

Preuzeto sa portala FOSTER, https://www.fosteropenscience.eu/node/1420

- 69 -


Kako bi podaci i rezultati istraživanja bili javno dostupni kroz navedene

inicijative Evropske komisije, korisnici moraju osigurati da oni ili autori zadrže

dovoljan nivo prava intelektualnog vlasništva nad podacima i istraživanjima

kako bi se udovoljilo zathevima Otvorene nauke, a to se postiže Otvorenim

pristupom (“Open Access”) podacima i rezultatima. Otvoreni pristup

podrazumijeva praksu pružanja on-line pristupa naučnim informacijama koje su

besplatne za krajnjeg korisnika, s mogućnošću ponovnog korištenja gdje se

pojam “naučni” odnosi na sve akademske discipline.

U kontekstu istraživanja i inovacije, “naučna informacija” može da označava

dvije komponente istraživačkog djelovanja:

• recenzirani naučnoistraživački rad (objavljen u naučnom časopisu),

ili

• istraživačke podatke (podaci korišćeni za rad, uređeni podaci i/ili

sirovi, neobrađeni podaci).

Još uvijek ne postoji zakonska definicija “pristupa” ili “otvorenog

pristupa”, kontekstu otvorenog pristupa koriste se definicije iz dvije

ključne političke deklaracije:

• Budapest Declaration iz 2002 46

• Berlin Declaration iz 2003 47

46 Deklaracija iz Budimpešte - http://www.budapestopenaccessinitiative.org/read i

http://www.budapestopenaccessinitiative.org/

47 Deklaracija iz Berlina - http://openaccess.mpg.de/67605/berlin_declaration_engl.pdf

- 70 -


Definicija “pristupa”, shodno tekstu usvojenih deklaracija, podrazumijeva

sljedeće osnovne elemente:

• pravo na čitanje (read),

• preuzimanje (download), i

• štampanje (print).

Takođe, otvoreni pristup omogućava i dodatne elemente upotrebe kao što su:

• pravo na kopiranje (copy),

• distribuiranje (distribute),

• pretraživanje (search),

• povezivanje (link),

• indeksiranje (crawl) i

• obradu (mining).

U osnovi, definisana su dva glavna načina za stavljanje naučne publikacije u

otvoreni pristup:

• Samo-arhiviranje/ “zeleni” otvoreni pristup (“green” open access) –

autor, ili predstavnik, arhivira (deponuje) objavljeni rad ili konačni

recenzirani rukopis u on-line repozitorijumu prije, istovremeno ili nakon

objavljivanja. Neki izdavači zahtjevaju da se otvoreni pristup dodijeli

nakon što istekne određeni period zabrane.

• Publikovanje otvorenog pristupa/ “zlatni” otvoreni pristup (“gold”

open access) – rad se odmah publikuje u otvorenom pristupu. U ovom

modelu, pretplaćeni čitaoci ne plaćaju troškove objavljivanja. Ove

troškove, često naznačene kao troškovi obrade rada, (Article Processing

Charges - APCs) obično snosi univerzitet istraživača ili istraživačka

institucija ili agencija koja finansira istraživanje. U ostalim slučajevima,

- 71 -


troškovi publikovanja u otvorenom pristupu se pokrivaju subvencijama

ili drugim modelima finansiranja.

U programu Horizont Evropa, zakonska osnova za otvoreni pristup je propisana

samim Okvirnim programom (Framework Programme) i njegovim pravilima

učešća (Rules for Participation). Principi otvorenog pristupa su pretočeni u

specifične zahtjeve u modelu ugovora o grantu (Model Grant Agreement) i u

radnim programima (Horizon Europe Work Programmes).

Karakteristika programa Horizont Evropa jeste otvoreni pristup istraživačkim

podacima po načelu “što je moguće više otvoreno i što je moguće manje

zatvoreno”, kreiran da poboljša i maksimizuje pristup i ponovnu upotrebu

istraživačkih podataka nastalih u Horizont Evropa projektima. Svi projekti

programa Horizont Evropa su obavezni da publikuju u otvorenom pristupu

rezultate i podatke. Međutim, projekti mogu izbjeći publikovanje u

otvorenom pristupu u bilo kojoj fazi realizacije (“opt-out” opcija), ako

publikovanje:

• nije kompatibilno s obavezama zaštite rezultata programa Horizont

Evropa, za koje je razumno očekivati da će biti komercijalno ili

industrijski iskoristivi,

• nije kompatibilno sa potrebama za povjerljivost, a u vezi sa

bezbjednosnim pitanjima,

• nije kompatibilno s pravilima zaštite ličnih podataka i pripadajuće

GDPR 48 regulative,

• bi moglo značiti da glavni projektni ciljevi neće biti postignuti,

48 General Data Protection Regulation - https://gdpr-info.eu/

- 72 -


• projekat neće generisati / prikupljati nikakve istraživačke podatke,

ili

• postoje legitimni razlozi da se ne uzme učešće u inicijativi (u fazi

podnošenja prijedloga projekta je potrebno dati objašnjenje).

Tipovi podataka obuhvaćeni inicijativom otvorene objave podataka:

• Podaci s pripadajućim metapodacima (tj. metapodaci koji opisuju

deponovane istraživačke podatke), potrebnih za validaciju rezultata koji

su predstavljeni u naučnoj publikaciji, što je prije moguće ("underlying

data"), i

• Ostali podaci (npr. podaci koji se ne pripisuju direktno publikaciji ili

sirovi podaci), uključujući pridružene metapodatke, specifikovane i u

rokovima propisanim u planu upravljanja podacima (DMP).

Projekti treba da razviju plan upravljanja podacima (Data Management

Plan - DMP), kojim se precizira koji podaci i na koji način će biti stavljeni u

otvoreni pristup. DMP opisuje životni ciklus upravljanja podacima za sve

skupove podataka koji će se prikupljati, obrađivati ili generisati istraživačkim

projektom, minimalno je potrebno da DMP pruži odgovore na sljedeća pitanja:

• Kako će se rukovati istraživačkim podacima tokom i nakon projekta?

• Koji podaci će biti prikupljani, obrađivani i generisani?

• Koje metodologije i standardi će biti primjenjeni?

• Da li će podaci biti dijeljeni/dostupni u otvorenom pristupu i kako?

• Kako će se podaci čuvati?

- 73 -


Podaci koji ulaze u ovaj plan treba da budu u skladu sa FAIR (Findable,

Accessible, Interoperarable, Re-usable) principima 49 . Principi se odnose na tri

vrste entiteta: podaci (ili bilo koji digitalni objekt), meta-podaci (informacije o

tom digitalnom objektu) i infrastruktura.

Prvi korak u postizanju FAIR načela jeste da podaci moraju biti lako

pronađeni (FINDABLE). Pronalaženje mora biti omogućeno i ljudima i

računarima, pa je potrebno omogućiti lako nalaženje i meta-podataka kako bi

se omogućilo jednostavno mašinsko pronalaženje traženih podataka.

U momentu pronalaženja traženih podataka korisnik mora znati kako im

može pristupiti (ACCESIBLE). Taj način pristupa može da podrazumijeva

postojanje mogućnosti provjere autentičnosti i autorizacije od strane korisnika

i/ili upotrebu unaprijed i dobro definisanih protokola. Čak i u slučaju da su

podaci ograničenog pristupa, meta-podaci moraju biti u otvorenom pristupu.

Podaci trebaju biti interoperabilni (INTEROPERABLE) s aplikacijama ili

radnim tokovima za njihovu analizu, čuvanje i obradu, a obično je potrebno

omogućiti i integraciju s drugim podacima. Stoga je od izuzetne važnosti da

podaci budu pripremljeni na način koji će omogućiti njihovu interoperabilnosti

sa različitim sistemima. Stoga je bitno ostvariti i sintaktičku i semantičku

Krajnji cilj FAIR principa jeste optimizacija podataka radi njihove ponovne

upotrebe (RE-USABLE). Da bi se to postiglo, i metapodaci i podaci trebaju biti

dobro opisani tako da se mogu kopirati i / ili kombinovati u različitim

okruženjima. Podatke treba dijeliti s najmanje restriktivnim licencama, čime se

49 Go-FAIR, https://www.go-fair.org/fair-principles/

- 74 -


omogućava najšire moguće ponovno korišćenje i najjednostavnija integracija s

drugim izvorima podataka.

3.4. Pojednostavljena pravila za učešće

Pojednostavljivanje je ključno za postizanje ciljeva programa Horizont Evropa.

Da bi se privukli najbolji istraživači i najinovativnija preduzeća,

administrativne prepreke i opterećenja za učestvovanje moraju se svesti na

najmanju moguću mjeru. Ovim se nastavlja trend pojednostavljivanja procedura

i pravila koji je pokrenut u prethodnom programu.

Glavne karakteristike pojednostavljenja, a koje su najvećim dijelom navedene u

pravilima učešća su:

− nastavak mjera pojednostavljenja iz programa Horizont 2020 koja

su važna i za učesnike u programu, kao što je npr. strukturu programa

čine tri stuba, pojednostavljen je model finansiranja i uspostavljen

jedinstven portal za učestvovanje u projektima itd;

− pojednostavljenje mogućnosti finansiranja: npr. pojednostavljen je

pristup partnerstvima te sada postoje samo tri vrste finansiranja i jasan

skup kriterijuma za odabir i provođenje kako bi se osiguralo da

doprinosu opštim i posebnim ciljevima programa Horizont Evropa;

− dalje pojednostavljenje sadašnjeg sistema povrata stvarnih

troškova, posebno u pogledu troškova osoblja;

− šire prihvaćanje uobičajenih računovodstvenih praksi korisnika,

posebno za interno izdavanje računa i usluge koje bi obuhvatale ono što

su u programu Horizont2020 velike istraživačke infrastrukture;

- 75 -


− povećana upotreba pojednostavljenih mogućnosti obračuna

troškova, kako je predviđeno novom Finansijskom uredbom, posebno

onih za paušalno finansiranje projekata u odgovarajućim područjima i

uzimajući u obzir iskustva iz pilota organizovanog u okviru programa

Horizont2020;

− jače uzajamno oslanjanje na reviziju radi smanjenja revizorskog

opterećenja za korisnike koji sudjeluju u nekoliko programa financiranih

sredstvima Unije;

− proširenje garantnog fonda za korisnike (preimenovanog u

mehanizam uzajamnog osiguranja) na korisnike svih programa Unije

kojima se direktno upravlja i na djelovanja koja nisu obuhvaćena

fondom u okviru programa. (inicijative na osnovu člana 185.)

3.5. Sinergija između različitih programa Unije

Sinergija između različitih programa Unije se snažno favorizuje, a i poboljšana

je procesom strateškog planiranja, koji će djelovati kao referentni okvir za

podršku istraživanju i inovativnosti u cijelom budžetu Unije. Time se nastoji

osigurati djelotvorna i operativna sinergija s ostalim programima Unije,

posebno za razvijanje efektivnije saradnje nauke i politike s ciljem rješavanje

potreba politika, kao i za promociju bržeg širenja i prihvatanja rezultata

istraživanja i inovacija radi ostvarivanja zajedničkih ciljeva i zajedničkih

područja djelovanja (kao što su područja partnerstva ili područja misije).

Ti programi su:

• zajednička poljoprivredna politika (Common Agricultural Policy -

CAP);

- 76 -


• Evropski fond za regionalni razvoj (European Regional Development

Fund - ERDF);

• Evropski socijalni fond (European Social Fund - ESF +);

• Evropski svemirski program (Europe Space Programme);

• Program jedinstvenog tržišta (Single Market Programme);

• Program za okolišnu i klimatsku akciju (Programme for Environment &

Climate Action - LIFE);

• Instrument za povezivanje Evrope (Connecting Europe Facility - CEF);

• Program digitalne Evrope (Digital Europe Programme - DEP);

• program Erasmus+ (obrazovni program);

• fond InvestEU; i

• instrumenti vanjske akcije:

◦ Instrument susjedstva, razvoja i međunarodne suradnje

(Neighbourhood, Development and International Cooperation

Instrument - NDICI) i

◦ Instrument za pretpristupnu pomoć (Instrument for Pre-accession

Assistance - IPA III/IPA IV).

Posebna pažnja biće posvećena vezama s “Evropskim semestrom” (European

Semester) i “Alatom za provođenje reformi” (Reform Delivery Tool),

uključujući putem “Instrumenta za podršku politici” (Policy Support Facility).

Potpuno se nadovezujući na Horizont Evropa, ovi programi mogu pružiti

podršku istraživačkim i inovacijskim aktivnostima, uključujući demonstraciju

rješenja prilagođenih specifičnim nacionalnim / regionalnim kontekstima i

potrebama, kao i bilateralnim i međuregionalnim inicijativama.

Evropski fond za regionalni razvoj posebno će podržati izgradnju istraživačkih i

inovacijskih ekosistema u državama članicama u pogledu infrastrukture,

- 77 -


ljudskih resursa, modernizacije javnog i privatnog sektora i (inter) regionalnih

mreža za saradnju, poput strukture klastera. Programi poput Instrumenta za

povezivanje Evrope (CEF), Programa digitalne Evrope (DEP), Evropskog

fonda za regionalni razvoj, Evropskog socijalnog fonda, Evropskog

poljoprivrednog fonda za ruralni razvoj ili LIFE koristit će javne nabave kao

ključni instrument za implementirati fizičku infrastrukturu i inovativne

tehnologije i rješenja koja mogu poticati iz aktivnosti Okvirnog programa i šire.

3.6. Etička pitanja

Za sve aktivnosti koje finansira EU, etička pitanja predstavljaju integralni dio

istraživačke djelatnosti - od početka do kraja finansiranog projekta. Etička

usklađenost predstavlja ključno pitanje postizanja prave istraživačke izvrsnosti.

U programu Horizont2020 utvrđeno je da postoji jasna potreba provođenja

etičke ocjene još u konceptualnoj fazi prijedloga, ne samo radi poštovanja

zakonskog okvira, već i radi poboljšanja kvaliteta istraživanja. Provođenje

etičnosti istraživanja podrazumijeva primjenu osnovnih etičkih principa i

pravila u svim domenima istraživanja. Proces ocjenjivanja i adresiranja etičke

dimenzije aktivnosti finansiranih programom Horizont Evropa jeste postupak

etičke ocjene (Ethic Appraisal Procedure).

Etičko ocjenivanje u programu Horizont Evropa podrazumijeva tri oblika:

• etičko samo-ocjenjivanje (u projektnom prijedlogu),

• etičku ocjenu,

• etičke provjere i audit, odnosno reviziju projekta (tokom trajanja

projekta i 2 godine nakon okončanja projekta, ako je to potrebno).

- 78 -


Etičko samo-ocjenjivanje se provodi još u fazi pripreme projektnog

prijedloga, čak i prije podnošenja projektnog prijedloga. Učesnici projekta

trebaju unaprijed, u fazi pripreme projektnih aktivnosti, da budu svjesni pojave

mogućih etičkih pitanja vezanih za realizaciju istraživačkog poduhvata u datom

projektu. Svaki pojedinac koji učestvuje u pripremi projektnog prijedloga treba

da signalizira i identifikuje mjesta u projektnom prijedlogu za koja sumnja ili

nije siguran da li se dotiču etičkih pitanja. Stoga je na svakom učesniku da

blagovremeno procjeni pojavu etičkih pitanja, a u vezi s istraživačkim

zadatkom koji je planiran projektom.

Etička ocjena projekta počinje još u fazi naučnog ocjenjivanja projekta, ili

odmah nakon nje. Ugovor ne može biti potpisan dok se ne obavi etička

recenzija projekta i dok se ispune traženi uslovi. Projektni prijedlozi u

programu Horizont Evropa se ocjenjuju kako bi se provjerilo da li se dotiču

određenih etičkih pitanja i, ako je to slučaj, da li su ta etička pitanja adekvatno

tretirana i razmatrana.

Etička ocjena projekta je nezavisna ocjena. Mišljenja izdata od strane lokalnih

ili nacionalnih etičkih tijela, kao dio projektnog prijedloga, će biti uzeta u obzir,

ali ni u kom slučaju neće prejudicirati krajnji rezultat etičke ocjene projekta.

Etička ocjena projektnog prijedloga se fokusira na pitanja kao što su:

• ljudska prava i zaštita ljudskih bića

• zaštita i dobrobit životinja

• zaštita podataka i privatnost

• zaštita životne sredine

• zlonamjerna upotreba istraživačkih rezultata

• usklađenost sa međunarodnim, EU i nacionalnim pravom.

- 79 -


Pored toga, etička recenzija može i treba da obuhvati pitanja kao što su

istraživački integritet, uključujući fabrikaciju, falsifikovanje i

plagijatorstvo u predlaganju, realizaciji ili recenziji naučnih istraživanja, kao i

objavljivanju istraživačkih rezultata. Navedene stavke će biti predmetom

etičke provjere ili revizije koja se može desiti i do dvije godine po okončanju

projekta, a koju provode revizori određeni za to od strane Evropske komisije. U

najnepovoljnijem slučaju, ukoliko revizor uoči nedostatke koji nisu prijavljeni

niti su identifikovani u bilo kojoj fazi prijave i implementacije projekta,

Evropska komisija zadržava pravo potraživanja povrata sredstava u vezi s

aktivnostima povezanim s identifikovanim etičkim pitanjima.

Više o etičkom ocjenjivanju možete pročitati u poglavlju 7.5.

3.7. Intelektualna svojina

Prava intelektualne svojine (IPR- Intellectual Property Rights) u programu

Horizont Evropa su bazirana na dokazanim regulativama EU koje su vrijedile

za prethodni okvirni program – Horizont 2020 – a zadržana je terminologija

identifikovana u tom programu.

U osnovi IPR-a leže tri osnovna pojma:

• “Rezultati”(Results) označavaju svaki podatak, znanje i informaciju,

bez obzira na njenu prirodu ili oblik i bez obzira da li je moguća zaštita

ili ne, a koji su generisani u projektu, kao i sva pridružena prava

uključujući i prava intelektualne svojine.

- 80 -


• “Prethodno znanje” (Previous knowledge) označava svaki podatak,

znanje i vještine i/ili informacije bez oblika na njihovu prirodu ili oblik,

kao i svako pravo kao što su i prava intelektualne svojine koja:

◦ učesnici zadržavaju prije pristupanja projektu, i

◦ su identifikovana od strane učesnika u skladu s Članom 42 ugovora

o grantu.

Ukoliko je pristup prethodnom znanju predmet određenih zakonskih

ograničenja, partner mora da obavijesti o tome projektnog koordinatora i

druge partnere prije potpisivanja Ugovora o grantu, u skladu s članom

25. ugovora. Korisnici se mogu dogovoriti da određeno prethodno

znanje isključe, pa takvo isključivanje može biti privremeno (odnosno

privremeno dozvoliti adekvatnu zaštitu prethodnog znanja prije davanja

pristupa) ili ograničeno (isključiti iz prava davanja pristupa jednog ili

više specifičnih partnera). Pošto se po automatiznu smatra da prethodno

znanje služi za implementaciju ili istraživanje, uticaj isključivanja

(posebno uticaj isključivanja koje nema privremeni karakter) na projekat

može biti značajan, pa je potrebna saglasnost partnera.

• “Pridruženo lice” označava bilo koje pravno lice koje je pod direktnom

i indirektnom kontrolom učesnika ili pod istom direktnom ili

indirektnom kontrolom kao i učesnik, ili direktno ili indirektno

kontroliše učesnika.

Pored ovih termina, veoma su bitni i sljedeći termini i njihova definicija:

• Prava pristupa (Access rights) – pravo na upotrebu rezultata ili

prethodnog znanja koje se unosi u projekat (background), pod uslovima

propisanim u skladu sa relevantnim sporazumom. Svako pravo pristupa

mora biti pismeno zahtjevano. Ukoliko to sporazumom nije drugačije

- 81 -


definisano, pravo pristupa ne uključuje i pravo na pod-licenciranje.

Partneri treba da jedni drugima daju pravo slobodnog pristupa

prethodnom znanju koje je potrebno za implementaciju zadataka u

projektu, osim ako partner koji ima prava na prethodno znanje nije prije

potpisivanja sporazuma:

◦ informisao ostale partnere da je pristup njegovom prethodnom

znanju predmetom zakonskih ograničenja, uključujući ona

ograničenja koja su nametnuta pravima trećih strana (uključujući i

osoblje), ili

◦ se unaprijed složio sa ostalim partnerima da će pristup biti besplatan

(royalty-free).

• Širenje rezultata (Dissemination) – podrazumijeva objavljivanje

rezultata bilo kojim putem ili sredstvom (upotreba rezultata za druge

istraživačke aktivnosti mimo onih koje su pokrivene akcijom, ili za

razvoj, kreiranje i marketing proizvoda ili procesa ili za kreiranje i

pružanje usluga ili za aktivnosti standardizacije)

• Iskorišćavanje rezultata (Exploitation) – upotreba rezultata u daljim

istraživačkim aktivnostima osim onih pokrivenih akcijom ili za razvoj,

kreiranje i marketing proizvoda ili procesa, ili za kreiranje i pružanje

usluga ili za aktivnosti standardizacije.

Pitanja IPR-a u programu Horizont Evropa su definisana sljedećim zvaničnim

dokumentima:

Pravilima učešća (Rules for Participation and Dissemination),

Modelom Ugovora o grantu (Model Grant Agreement), i

Konzorcijumskim sporazumom (Consortium Agreement), u dijelu koji

se odnosi na IPR pravila.

- 82 -


Utvrđivanje IPR pitanja je moguće u svim fazama razvoja i implementacije

projekta, zavisno od toga kada se pojavilo saznanje o potrebi utvrđivanja

nastalih prava. Definisanje IPR pitanja prije otpočinjanja projekta, tj. još

prilikom pripreme aplikacije treba da pruži odgovore na pitanja: šta i ko unosi

od prethodnog znanja u realizaciju projekta i na koji način (ograničeno pravo

pristupa, besplatno i sl.) kako bi svi partneri odmah u početku imali predstavu o

tome koja se znanja mogu koristiti u radu i na koji način. Može se desiti da se

IPR pitanja pojave i tokom implementacije projekta, a koja su vezana za

promovisanje rezultata i njihovo širenje. Da bi se preduprijedili problemi ovog

tipa, veoma je važno još u fazi pripreme projekta definisati uslove promocije i

diseminacije rezultata – upravljanje ovim aktivnostima kao i odgovornosti

partnera.

Nakon što se projekat okonča, postoji potreba komunikacije rezultata, kako u

akademskoj tako i ne-akademskoj zajednici, odnosno promocije i širenja

rezultata. Stoga je veoma važno definisati pravu strategiju za obavljanje ovih

zadataka od strane projektnih partnera, pa čak i nakon okončanja projekta.

U osnovi, vlasništvo nad rezultatima pripada partneru koji je generisao taj

rezultat. Zajedničko vlasništvo nad rezultatima se može pojaviti u slučaju da su

dva ili više partnera učestvovala u generisanju tih rezultata, ali i kada nije

moguće uspostaviti odnose u kojima su partneri doprinijeli generisanju

rezultata, niti ih razdvojiti po pitanju prijave, dobijanja ili održavanja zaštite

IPR-a (patent, žig,…). Bez obzira na posljedicu, u slučaju zajedničkog

vlasništva, partneri se pisanim putem moraju dogovoriti o alokaciji i

uslovima korišćenja njihovog zajedničkog vlasništva pomoću tzv.

sporazuma o zajedničkom vlasništvu (joint ownership agreement), radi

osiguranja obostranog povinovanja obavezama proizašlim iz ovog sporazuma.

- 83 -


Partnerima se ostavlja na slobodu da izaberu formu zaštite rezultata

projekta kroz klasične oblike zaštite koji podrazumijevaju, ali se i ne

ograničavaju na:

• Patent,

• Autorska prava,

• Zaštitni znak,

• Trgovačku tajnu,

• Industrijski dizajn,

• Povjerljivost.

Forma zaštite se bira na osnovu specifičnosti aktivnosti i tipa rezultata, jer je

veoma važno za komercijalnu i industrijsku eksploataciju zaštititi intelektualnu

svojinu. Tako npr., za inovaciju se najčešće uzima patent ili povjerljiva

informacija; za dizajn tehnologije – industrijski dizajn ili autorska prava; za veb

stranicu – npr. industrijski dizajn ili autorska prava ili zaštitni znak i slično. Za

sva dodatna pitanja u vezi sa IPR, istraživačima na raspolaganju stoji IPR

helpdesk 50

50 Više o IPR Helpdesk-u pogledajte na https://www.iprhelpdesk.eu

- 84 -


POGLAVLJE 4

STRUKTURA PROGRAMA

HORIZONT EVROPA

- 85 -


- 86 -


Program Horizont Evropa je okvirni program Evropske Unije kojim se finansira

istraživanje i inovativnost u EU. Program je planiran za budžetski period EU, s

početkom 1.1.2021. i okončanjem programa 31.12.2027. Od programa

Horizont 2020 je naslijedio strukturu tri stuba koja prati globalne promjene

izazvane investiranjem u istraživanje i inovacije (Ilustracija 3). Slogan

Evropske komisije, kao predlagača programa, i vodilja u kreiranju programa

Horizont Evropa jeste “evolucija, a ne revolucija”. Ovim se željelo pokazati da

će promjene u strukturi, konceptu i suštini progama biti minimalne, odnosno da

će program zadržati sve pozitivne aspekte svog prethodnika.

Ilustracija 3. Struktura programa Horizont Evropa 2021-2027

- 87 -


4.1. Noviteti i promjene u programu

Glavne, nove karakteristike programa Horizont Evropa mogu se sažeti u

sljedeće:

• Formiranje Evropskog savjeta za inovacije (European Innovation

Council - EIC) koje će pomoći EU-u da postane predvodnik u

inovacijama koje stvaraju tržište. Prijedlogom Evropske Komisije

uspostavlja se usluga „sve na jednom mjestu“ koja treba da privuče

najperspektivnije, visoko potencijalne i probojne tehnologije od

laboratorija do tržišne primjene, ali i da pomogne inovativnim

početnicima i kompanijama da osnaže svoje tržišne ideje. Novi EIC

pomoći će u identifikovanju i finansiranju brze inovacije visokog rizika

sa snažnim potencijalom za stvaranje potpuno novih tržišta. Takođe,

treba da omogući direktnu podršku inovatorima kroz dva glavna

instrumenta finansiranja, jedan za ranu fazu i drugi za razvoj i uvođenje

na tržište. Svojim djelovanjem EIC će dopunjavati Evropski institut za

inovacije i tehnologiju (EIT).Više detalja o EIC u poglavlju 4.

• Nove istraživačke i inovacijske misije u cijeloj EU koje se fokusiraju

na društvene izazove i industrijsku konkurentnost. U okviru programa

Horizont Evropa, Evropska komisija će pokrenuti misije sa smjelim,

ambicioznim ciljevima i snažnim evropskim dodanim vrijednostima za

rješavanje problema koji utiču na naš svakodnevni život. Ove misije će

biti osmišljene zajedno s građanima, akterima, Evropskim parlamentom

i državama članicama. Više detalja o misijama u poglavlju 2.

- 88 -


• Maksimiziranje inovacijskog potencijala u cijeloj EU kojom se

pomaže racionalizacija finansiranja. Podrška će biti udvostručena za

države članice koje zaostaju u svojim naporima da što bolje iskoriste

svoj nacionalni istraživački i inovacijski potencijal. Nove sinergije sa

strukturnim i kohezijskim fondovima (Structural and Cohesion Funds)

olakšaće koordinaciju i kombiniranje finansiranja i pomoći regijama da

prihvate inovacije.

• Jačanje i veća otvorenost programa. Načelo „otvorene nauke“ je

modus operandi programa Horizont Evropa, koji podrazumijeva

otvoreni pristup publikacijama i podacima. Na ovaj način rezultati

projekata finansiranih iz grant sredstava EU povećavaju inovativni i

tržišni potencijal omogućavajući i drugim istraživačima pristup

podacima i rezultatima koje mogu da koriste za stvaranje nove, dodatne

vrijednosti vlastitim istraživanjima. Više detalja o otvorenoj nauci u

poglavlju 3.

• Nova generacija evropskih partnerstava i pojačana saradnja s

drugim programima EU. Program Horizont Evropa pojednostavljuje

broj potencijalnih partnerstava kako bi se omogućilo suprogramiranje ili

sufinansiranje aktivnosti s partnerima poput industrije, civilnog društva i

fondacija, a s ciljem povećanja efektivnosti i uticaja radi lakšeg

postizanja evropskih političkih prioriteta. Program Horizont Evropa

promoviše efektivne i operativne veze s drugim budućim programima

EU-a, poput kohezijske politike (Cohesion Policy), Evropskog

odbrambenog fonda (European Defence Fund), programa Digitalna

Evropa (Digital Europe Programme) i Instrumenta za povezivanje

- 89 -


Evrope (Connecting Europe Facility), kao i s međunarodnim projektom

fuzijske energije ITER 51 . Više detalja o partnerstvima u poglavlju 2.

4.2. STUB I - Izvrsna nauka (Excellent Science)

Upravo kako je i naslovljen, Stub I ima za cilj da promoviše naučnu izvrsnost,

stvaranje i širenje novih znanja, vještina, tehnologija i rješenja, kao i pristup i

razvoj istraživačke infrastrukture svjetske klase, te poboljšati obuku i mobilnost

istraživača, povećavajući tako atraktivnost Evropskog istraživačkog prostora.

Stub I će biti važan dio temelja za dugoročnu izvrsnost i jačanje sposobnosti

evropske nauke. Većina akcija u ovom stubu je po principu “odozdo prema

gore”, odnosno teme istraživanja ne zadaje Evropska komisija već to čine sami

istraživači prijavom projektnog prijedloga. Aktivnosti su fokusirane posebno na

omogućavajuću inovaciju (enabling innovation) i podršku sljedećoj generaciji

nauke, tehnologije, istraživača i inovacija. Na taj način otvara se put do novih i

često neočekivanih naučnih i tehnoloških rezultata koji takođe mogu pomoći

postizanje ciljeva programa Horizont Evropa koji će, opet, osigurati

inventivnost poslovanja i doprinijeti rješavanju globalnih i društvenih izazova,

uključujući pomoć misijama u postizanju njihovih ciljeva.

51 Više o projektu na https://www.iter.org/

- 90 -


4.2.1. Evropski istraživački savjet (European Research Council)

Evropski istraživački savjet (ERC) nastaviće s revolucionarnim

istraživanjima i istraživanjima s visokim rizikom i tako unaprijediti

granice znanja u Evropi. ERC će takođe dijeliti iskustva i najbolje prakse s

regionalnim i nacionalnim agencijama za financiranje istraživanja i izgraditi

veze s drugim dijelovima programa Horizont Evropa, posebno Marie

Skłodowska-Curie Action (MSCA), kako bi promovisao podršku izvrsnih

istraživača. Nova generacija visokokvalifikovanih istraživača i talenta koji se

pojavljuje iz cijele EU i šire usmjerava se prema finansiranju putem ERC

grantova za značajne pomake u nauci. Inovacije koje potiču iz ERC-a,

uključujući i grant “Dokaz koncepta” (Proof of Concept), mogao bi da preuzme

akcelerator Evropskog savjeta za inovacije kojim bi inovacija imala priliku da

završi na konkurentnom tržištu.

ERC ima zadatak da osigura atraktivno i fleksibilno finansiranje koje će

talentovanim istraživačima i njihovim timovima pruži najperspektivnije puteve

finansiranja za istraživanje na granicama nauke. ERC nastavlja tradiciju

finansiranja izvrsne nauke kao što je to rađeno u FP7 specifičnom programu

IDEAS (Ideje). Grantovi će se dodjeljivati kroz više tipova akcija, na isti način

kao i u programu Horizont 2020 (Ilustracija 4):

• ERC Starting Grant (početni grantovi) za mlade vrhunske istraživače

(2-7 godina nakon sticanja zvanja doktora nauka) vrijednost granta do

maksimalno 1.5 miliona evra za period od 5 godina. Dodatnih 1 milion

evra može biti stavljeno na raspolaganje za pokrivanje prihvatljivih

- 91 -


„početnih“ troškova za istraživače čija je mobilnost iz treće zemlje u EU

ili pridruženu zemlju i/ili kupovinu glavne opreme, pristupa velikim

objektima, i/ili drugih velikih troškova eksperimentalnog i terenskog

rada.

• ERC Consolidator Grant (konsolidatorski grantovi) za iskusne

nezavisne istraživače koji imaju 7-12 godina istraživačkog staža nakon

sticanja PhD diplome, u vrijednosti do 2 miliona evra na period od 5

godina i dodatnih 1 milion evra pod istim uslovima kao i za ERC

Starting grant.

• ERC Advanced Grant (napredni grantovi) za iskusne istraživačke lidere

s značajnim istraživačkim postignućima u poslednjih 10 godina, sa

iznosom od 2.5 miliona evra za period od 5 godina i dodatnih 1 milion

evra pod istim uslovima kao i za ERC Starting grant.

• ERC Proof of Concept Grants (grantovi za dokaz koncepta) za

dobitnike drugih ERC grantova koji žele da provjere tržišni i/ili

inovativni potencijal istraživačkih rezultata ERC projekata. Ovi grantovi

su finansirani sa do 150.000 evra u periodu do 18 mjeseci..

• ERC Synergy Grants (sinergijski grantovi) za male grupe pojedinaca

istraživača i iznosima do max. 10 miliona evra za period od 6 godina i

dodatnih 4 miliona evra pod istim uslovima kao i za ERC Starting grant.

Projekat piše grupa 2-4 istraživača od kojih jedan može da bude i izvan

MS/AC kategorija zemalja.

- 92 -


Grantovi ERC se dodjeljuju individualnim istraživačima za njihove ideje.

Drugim riječima, konkurs za grantove je otvorenog tipa i za razliku od većine

drugih dijelova programa Horizont Evropa, Evropska komisija ne nameće

zahtjeve za istraživanje, već istraživačku ideju daje sam podnosioc – tzv.

“bottom-up” pristup.

Ilustracija 4. Komponente ERC programa

Naučni savjet ERC-a je uveo dva nova panela:

• novi panel SH (SH7) pod nazivom „Mobilnost ljudi, okolina i

prostor“ obuhvatiće istraživanja u oblastima ljudske geografije,

demografije, zdravlja, nauke o održivosti, teritorijalnog planiranja i

prostorne analize, a deskriptori ovog panela će u velikoj mjeri biti

- 93 -


izvedeni iz deskriptora prethodnih panela kako je to utvrđeno u Radnom

programu 2020 . i

• novi PE panel (PE11) pod nazivom „Inženjering materijala“ za

istraživanja koja se odnose na „Napredni razvoj materijala: poboljšanje

performansi, modeliranje, pripreme velikih razmjera, modifikacija,

prilagođavanje, optimizacija, nova i kombinovana upotreba materijala,

itd. ”. Njeni će deskriptori u velikoj mjeri biti izvedeni iz deskriptora

prethodnih PE panela kako je to utvrđeno u Radnom programu 2020.

Što se tiče istraživanja u domenu životnih nauka (Life Sciences - LS), nejednaki

udio aplikacija po različitim panelima i prijava projekata koji istovremeno

pokrivaju više polja istraživanja prelaze granice postojećih panela doveli su do

toga da je Naučni savjet redefinisao konture panela i obogatio njihove

deskriptore. Pored toga, Naučni savjet je odlučio da uskladi postupak

evaluacije naprednih grantova ERC-a (ERC Advanced Grants) s procesima

koji se koriste za pozive za pokretanje početnih (ERC Starting Grants) i

konsolidatorskih (ERC Consolidator Grants) uvođenjem intervjua

podnosioca zahtjeva u drugom koraku evaluacije. Naučni savjet je smatrao

da kandidati za napredne grantove treba da dobiju priliku da u intervjuu brane

svoje prijedloge pred članovima panela. Ovim se takođe omogućava članovima

panela da detaljnije analiziraju prijedloge putem direktne razmjene argumenata

sa podnosiocima zahtjeva.

- 94 -


4.2.2. Mobilnost istraživača ( Marie Sklodowska Curie Actions - MSCA )

MSCA nastavlja u potpunosti finansirati, podržavati i osposobljavati ljude i

institucije koje stoje iza istraživanja i inovacija, jačajući izvrsne doktorske i

postdoktorske programe obuke, kao i sisteme obuke istraživača i razvoj

karijere u cijeloj ERA. Akcije se pripremaju prema principu “odozdo

nagore” kao u ERC, a grantovi se dodjeljuju bazirano na principima

izvrsnosti i konkurentnosti. Namjera Evropske komisije jeste omogućiti

povezivanje MSCA istraživanja i obučavanja s potrebama za vještinama u

područjima ili projektima utvrđenim u Strateškom planu. MSCA projekti bi u

takvim specifičnim područjima mogli biti namjenjeni i široj zajednici, na

primjer, za aktivnosti misija. Tamo gdje je to relevantno, MSCA projekti mogu

uskladiti planiranu obuku vještina sa specifičnim potrebama portfelja misije.

MSCA daje grantove za istraživače u svim fazama njihove karijere, koji

omogućavaju istraživački orjentisanim organizacijama da angažuju talentovane

strane istraživače i kreiraju strateška partnerstva sa vodećim svjetskim

institucijama. Svrha programa jeste da se istraživačima pruže neophodne

vještine i međunarodno iskustvo za uspješnu karijeru i u javnom i u privatnom

(industrijskom) sektoru.

Radi olakšavanja učešća MSCA nastavlja pojednostavljivanje akcija

sačinjavanjem jednostavnijih pravila učešća, precizno prilagođenim

definicijama i usklađeni uslovima:

• Nastavak i proširenje pojednostavljenog oblika grantova,

• Upravljanje potražnjom za održavanje kvalitete i atraktivnosti,

- 95 -


• Jačati efekte strukturiranja na institucije domaćina,

• Više smjernica o nadzoru i izlaganju izvan akademskih krugova,

• Poboljšana unutrašnja koherentnost između akcija,

• Pojačane sinergije unutar programa Horizon Europe i između programa:

Erasmus +, ERC, EIT, COST, EIC, istraživačka infrastruktura,…, i

• Sinergije između instrumenata finansiranja: Evropski regionalni razvoj,

Fond (ESRR); Europski socijalni fond (ESF +).

Komisija predviđa pet oblasti intervencije za MSCA projekte:

• mobilnost istraživača,

• obuka istraživača,

• jačanje ljudskih kapaciteta u ERA (razmjenom i širenjem najboljih

praksi između institucija i sistema),

• omogućavanje sinergija između programa,

• promocija nauke putem javnog informisanja.

Kao i u prethodnom programu, MSCA će biti realizovana kroz sljedeća četiri

tipa grantova (Ilustracija 5):

• MSCA doktorske mreže (MSCA Doctoral Networks, MSCA DN) –

ovim grantovima će biti nastavljeno finansiranje mobilnosti studenata

doktorskih studija ili istraživača bez diplome doktora nauka, bez

obzira na fazu u kojoj se nalazi njihov doktorski studij (bilo da su tek

upisani ili već pri kraju studija), odnosno programa doktorskih studija.

Ovaj program je nasljednik sličnih programa iz FP7 (Početne mreže za

obučavanje) i Horizonta2020 (Inovativne mreže za obučavanje - ITN).

Cilj jeste jačanje naučne izvrsnost i poslovne inovativnosti, kao i

mogućnosti napredovanja istraživača u karijeri, razvijanjem vještina kao

- 96 -


što su preduzetništvo, kreativnost i inovativnost. Za razliku od ITN-a u

programu Horizont 2020 koji je bio podijeljen u tri kategorije (Evropske

mreže za obučavanje, Evropski industrijski doktorati i Evropski

zajednički doktorati), u programu MSCA DN će oni biti objedinjeni u

samo jednu akciju. Objedinjavanje u jednu akciju sa sobom neće značiti

nova pravila, već samo da će projekti morati jačati saradnju s

privrednim organizacijama u projektu, gdje je omogućeno da

industrijski doktorat bude rađen između institucija u istoj državi i uz

povećanje broja čovjek/mjeseci. Projekti koji budu namjeravili načiniti

zajedničke programe, moraće dokumentovati prethodni sporazum o

zajedničkim studijama kao preduslov podnošenja projektnog prijedloga.

Povećan broj čovjek/mjeseci se neće odnositi na individualne istraživače

– ostaje nepromjenjen 36 mjeseci po doktorskom kandidatu koji moraju

biti upisani na doktorske studije, čime se namjerava povećati broj

kandidata koji upisuju doktorske studije. Aplikanti će moći prijavljivati

projekte kao i u Horizontu 2020, gdje je broj čovjek/mjeseci za projekte

zajedničkih mreža za obučavanje 360, dok za industrijske i zajedničke

doktorate broj čovjek/mjeseci može biti i do 540. Promjena je još u

ponovnom podnošenju projekta. Projekat koji je ocjenjen sa manje od

80 bodova na prethodnom roku za prijavu, neće biti prihvaćen za

ponovno podnošenje, a uslov za ponovno podnošenje jeste da aplikacija

mora da sadrži 70% istog teksta kao i 70% konzorcijuma sa prethodnog

roka za podnošenje prijedloga projekta. Evropska komisija će takođe

raditi na pripremi i smjernica za supervizore/mentore kojim se nastoji

ujednačiti kvalitet supervizije u datim projektima.

- 97 -


Ilustracija 5. Komponente MSCA programa

• MSCA post-doktorske stipendije (MSCA Postdoctoral Fellowships,

MSCA PF) – ovim grantovima će biti finansirani iskusni istraživači u

post-doktorskim mobilnostima u svrhu unapređenja znanja i

vještina tih istraživača. Treninzi i sticanje vještina se moraju bolje

usmjeravati planom razvoja karijere kojeg zajednički planiraju kandidat

i supervizor/mentor, dok je zadatak supervizora da provjeri

napredovanje kandidata prema tom planu. Stoga je veoma bitno da

treninzi budu planirani i izvan akademskog okruženja, gdje će kandidat

biti eksponiran novim vještinama i znanjima koji mogu doprinijeti

kvalitetu razvoja njegove karijere u cjelini. Istraživač mora

posjedovati zvanje doktora nauka ili imati manje od 8 godina od

sticanja zvanja doktora nauka. Ova MSCA prestavlja nastavak

individualnih mobilnosti iz Okvirnog programa 7 (odlaznih – IOF,

unutar evropskih-IEF i dolaznih – IIF mobilnosti) kao i tzv. mobilnosti

za nastavak istraživačke karijere (CAR-Career Restart“) i programa

Horizont 2020 – MSCA Indvidualne stipendije (MSCA Individual

- 98 -


Fellowships). Pojednostavljenje ide u smjeru objedinjavanja programa u

jednu akciju ali sa dvije destinacije za istraživače (evropske i globalne),

a prelazi se i na stimulisanje mobilnosti istraživača koji bi zamijenili

dosadašnje panele: ponovnog počinjanja istraživačke karijere (Career

Restart),reintegracijski panel (Reintegration), i društveno-privredni

panel (Society and Entreprise). Trajanje akcija neće biti takođe

mijenjano – odnosno za projekte kojima je namjera unutar-evropska

mobilnost ostaje period 12-24 mjeseca (uz proširenje od 6 mjeseci za

one koji u projekat uključe i ne-akademski sektor), a te 24-36 mjeseci za

projekte globalne mobilnosti, gdje i dalje ostaje 12-24 mjeseca za

odlaznu fazu i 12 mjeseci finansiranja faze povratka u Evropu. Ono što

je svakako novina jeste da se ograničava pristup ovim sredstvima za

aplikante sa više od 8 godina nakon sticanja doktorskog stepena. Ovo

pravilo se može izuezeti ako se načini kvalitetna opravdanost za

izuzeće, ali ostaje kao pravilo učešća, uz takođe ograničavanje

mogućnosti ponovnog apliciranja u narednom pozivu. Ono što je

svakako novina, jeste da stipendije ove mobilnosti se mogu koristiti i za

istraživanja pokrivena EURATOM sporazumom 52 , što do sada nije bio

slučaj.

• MSCA razmjene osoblja (MSCA Staff Exchanges, MSCA SE) – Ovim

projektima će biti finansirane kratkotrajne mobilnosti istraživačkog i

inovativnog osoblja u svim fazama razvoja karijere uključujući i

menadžment, administrativno i tehničko osoblje istraživačke

institucije putem zajedničkog projekta saradnje. Namjera je da se

podrže partnerstva univerziteta, istraživačkih i ne-akademskih institucija

52 EURATOM program – pogledati u poglavlju 4.6

- 99 -


unutar i izvan Evrope. Moguće je ostvariti i izvan-evropsku saradnju

institucija, ali u svakom slučaju se posebno podržava učešće neakademskog

(privatnog ili industrijskog) sektora u ovim razmjenama.

Ova MSCA baštini akcije Okvirnog programa 7 – međunarodne

razmjene osoblja (IRSES) i saradnje između industrije i akademije

(IAPP), a u Horizontu 2020 je nosila naziv Razmjene istraživačkog i

inovativnog osoblja (Research and Innovation Staff Exchanges – RISE).

Kao što se vidi, prva promjena jeste u samom nazivu gdje je naziv

pojednostavljen i time učešće otvoreno za bilo koji tip osoblja, ali

osoblja koje je direktno vezano za istraživački projekat saradnje koji je

osnov učešća. Podržane su razmjene kojima se doprinosi postizanju

međusektorske (intersectoral), prekogranične ili međunarodne

(international) i interdisciplinarne (interdisciplinary) saradnje, gdje se

potencira dodatna vrijednost saradnje kao ključna karakteristika

četverogodišnjeg projekta. Novina jeste da su interdisciplinarne

razmjene sad moguće i unutar Evrope, ali samo do 1/3 planiranih

čovjek/mjeseci. Druga novina jeste da je redukovan ukupan broj

čovjek/mjeseci sa 540 na 360 čime se doprinosi lakšem upravljanju

projektom i dalje povećava stopa uspješnosti. U programu Horizont

2020, ova akcija je bila najuspješnija kako u za evropske tako i za

institucije iz trećih zemalja koje su se najradije uključivale u ovu akciju.

Stoga se ovim promjenama nastoji održati takav trend i povećati broj

individualnih učesnika čime se akcija ostvaruje više uticaja (impact).

• Sufinansiranje regionalnih, nacionalnih i međunarodnih programa

kojima se finansira prekogranična mobilnost istraživača (cofunding

of regional, national and international programmes that

finance fellowships involving mobility to or from another country-

- 100 -


MSCA COFUND). Ovom MSCA se finansiraju programi za

obučavanje istraživača i dalji razvoj karijere koji uključuju

prekograničnu mobilnost, bez obzira na geografsku pokrivenost i

značaj programa. Važno je pomenuti da program podržava doktorske i

post-doktorske mobilnosti i programe stipendiranja sa prekograničnom

mobilnosti. Finansiranje se odnosi na postojeće ili nove, nacionalne,

regionalne, institucionalne i druge programe kojima se finansiraju

doktorske i post-doktorske stipendije. Ovaj program nastavlja svoj rad

pod istim nazivom kakav je imao i u Okvirnom progamu 7 i u programu

Horizont2020. Veoma je atraktivan za ministarstva i pripadajuće

agencije putem kojih se finansiraju ovakve specifične aktivnosti s ciljem

unapređenja nauke i istraživača, jer se postojeći budžeti finansiranja

ovih aktivnosti uvećavaju za doprinos Evropske komisije i stiče se

dodatno iskustvo u vođenju i upravljanju projektima finansiranim ovim

programom.. Pored širenja dobrih praksi finansiranja stipendija,

projektima se nastoji uvesti i održiv mehanizam koji ima i strukturne

efekte, pa se ovaj program veoma često u zemljama članicama

kombinuje sa strukturnim fondovima EU i ostalim dostupnim

programima. Ono što je novina jeste svakako usmjeren fokus na nove

korisnike i nove programe obuke, kao i podsticanje ovih sinergija kako

bi se pojačali efekti i uticaji finansiranih akcija. Iznos i trajanje granta su

ostali nepromjenjeni, odnosno maksimalno 60 mjeseci trajanje projekta

uz iznos od maksimalno 10 miliona evra po korisniku po pozivu.

• MSCA i građani (MSCA and citizens) - predstavlja simboličnu akciju

promocije nauke i istraživanja prema opštoj javnosti organizovanjem

niza događaja, druženja s istraživačima, eksperimenata i sličnih

aktivnosti. Veoma važna ciljna grupa projekata koji se prijavljuju ovdje

- 101 -


jesu mlade osobe, djeca u osnovnim i srednjim školama koja se motivišu

za učešće u istraživanju i inovacijama na kojima ostaje budućnost

istraživanja i nauke u društvu. Prema ustaljenoj šemi iz Okvirnog

programa 7, ali i programa Horizont2020 (The European Researchers'

Night - NIGHT), posljednjeg petka u mjesecu septembru se organizuje

završna manifestacija, uglavnom na trgovima ili u univerzitetskim

kampusima gdje je moguće postaviti ovakvu postavku za veliki broj

građana. Novina je u tome što će se ovom aktivnosti podržati i drugi

događaji kojima se promovišu nauka, istraživanje i inovativnost, a koje

mogu biti organizovane i na nacionalnom ili regionalnom nivou.

Očekivani doprinos MSCA projekata je usmjeren prema:

• unapređenju ERA i evropskog obrazovnog prostora (EEA),

• vanjsko-političkim ciljevima EU,

• Evropskoj povelji za istraživače i Kodeks provođenja angažovanja

istraživača + principi Inovativnog doktorskog obučavanja,

• temeljnim principima kao što su Otvorena nauka (Open Science) i

Odgovorno istraživanje i inovacije (Responsible Research & Innovation

- RRI),

• ciljevima Evropskog zelenog sporazuma, i

• ciljevima programa Horizont Evropa za klimatske akcije.

Pored do sada navedenih pojednostavljivanja, treba pomenuti i sljedeće. Uvodi

se jedinstveno pravilo mobilnosti koje vrijedi za sve akcije, a glasi istraživači

ne mogu da budu rezidenti ili da provode svoje glavne aktivnosti (rad,

studiranje) u zemlji njihove organizacije domaćina duže od 12 mjeseci u 36

mjeseci neposredno prije odgovarajućeg referentnog datuma (uobičajeno

datuma podnošenja aplikacije). Urađena su i dodatna usaglašavanja

- 102 -


terminologije, kao i usaglašavanje s ostalim dijelovima programa Horizont

Evropa.

4.2.3. Istraživačka infrastruktura (Research Infrastructure)

Zahvaljujući rezultatima i iskustvu programa Horizon 2020, novi Okvirni

program će i dalje podržavati i promovisati naučnu izvrsnost u Evropi s

pristupom baziranim na efektima, kako bi bili garantovani svi relevantniji

rezultati s društvenog i političkog stajališta, ekonomskog i naučnog. U tako

izazovnom budućem kontekstu, istraživačke infrastrukture predstavljaju

okosnicu istraživanja i sve više imaju centralnu ulogu u unapređivanju znanja i

tehnologija i u njihovoj eksploataciji. Nudeći visokokvalitetne istraživačke

usluge korisnicima iz različitih zemalja, privlačeći mlade ljude za nauku,

istraživačke infrastrukture pomažu u strukturisanju naučne zajednice i igraju

ključnu ulogu u izgradnji efikasnog istraživačkog i inovacijskog okruženja.

Akcije istraživačke infrastrukture podržavaju pružanje vrhunskih usluga, znanja

i alata za rješavanje društvenih izazova, osiguranje stvaranja politika baziranih

na dokazima i pomažu industriji da ojača svoju bazu znanja i tehničkog znanja.

Istraživačke infrastrukture će na taj način značajno doprinijeti ciljevima klastera

i misija podržanih programa Horizont Evropa i ciljevima održivog razvoja.

Akcije istraživačke infrastrukture u saradnji s Evropskim strateškim forumom o

istraživačkoj infrastrukturi (ESFRI) doprinose smanjenju fragmentacije i

konsolidaciji okruženja evropske, nacionalne i regionalne infrastrukture.

Budući da će ove istraživačke infrastrukture biti povezane s Evropskim

oblakom otvorene nauke (European Open Science Cloud - EOSC), istraživači

uključeni u aktivnosti programa Horizont Evropa imaće pristup većini podataka

- 103 -


koje generišu i prikupljaju istraživačke infrastrukture, kao i računarstvu visokih

performansi (High Performance Computing - HPC) i izvanrednim resursima

raspoređen u okviru evropske infrastrukture podataka (European Data

Infrastructure - EDI). Korištenje postojeće istraživačke infrastrukture

stimuliraće se na različitim stupcima Horizont Evropa, radi djelotvorne i

efikasne upotrebe resursa i investicija

U osnovi ovog programa se nalazi 5 opštih ciljeva, a to su:

− osiguravanje dobrog funkcionisanja okruženja evropske istraživačke

infrastrukture,

− omogućavanje operativnog, otvorenog i na FAIR princpima baziranog

ekosistema EOSC-a,

− pružanje usluga istraživačke infrastrukture za istraživanja u domenima

zdravlja, zelene i digitalne transformacije, kao i unapređenja i

pomjeranja granica saznanja,

− pomoć u pronalasku naredne generacije naučnih instrumenata, alata,

metoda i naprednih digitalnih rješenja,

− omogućavanje prekogranične saradnje istraživačkih kapaciteta.

Da bi postigli navedene ciljeve, planirane su četiri oblasti intervencije:

− konsolidacija i razvoj okruženja evropskih istraživačkih infrastruktura,

− otvaranje, integracija i međusobno povezivanje istraživačkih

infrastruktura,

− inovativni potencijal evropskih istraživačkih infrastruktura, njihove

aktivnosti na inovativnosti i treninzima,

− jačanje politika evropske istraživačke infrastrukture i međunarodne

saradnje.

- 104 -


I ova oblast je pretrpjela određene promjene i uvođenje noviteta.

Karakteristično za sve projekte će biti da će morati imati pristup rješavanju

izazova (challenge driven approach) koji će biti ujedinjen s naučnim. Naglasak

se stavlja na prilagođavanje i integraciju istih ili različitih usluga istraživačkih

infrastruktura radi bolje podrške istraživanjima koji pristupaju rješavanju

problema i izazova, kao i političkih prioriteta. Novim aktivnostima se nastoji

načiniti konsolidacija postojećeg okruženja evropske istraživačke

infrastrukture, a novitet je podjela instrumenta integrisanih aktivnosti na

davanje pristupa (access provision) i integracija kao jedan aspekt i istraživanja

za sljedeću generaciju instrumentarija kao drugi aspekt.

4.3. STUB II - Globalni izazovi i evropska industrijska

konkurentnost (Global Challenges and European

Industrial Competitiveness)

Ovaj stub ima zadatak da osnaži efekte istraživanja i inovacija za razvoj,

podršku i provođenje politika Unije i da podrži usvajanje inovativnih rješenja u

industriji i društvu radi rješavanja globalnih izazova. Kako bi se maksimizirala

fleksibilnost i sinergija efekata, istraživačke i inovacijske aktivnosti će biti

grupisane u pet klastera, što će pojedinačno i zajedno potaknuti

interdisciplinarnu, međusektorsku, političku, prekograničnu i međunarodnu

suradnju. Svaki klaster će da doprinosi postizanju nekoliko ciljeva održivog

razvoja, a isto tako mnogi ciljevi održivog razvoja, pojedinačno, će biti

podržani od više klastera.

- 105 -


Osnovni cilj drugog stuba „Globalni izazovi i evropska industrijska

konkurentnost“ jeste da bolje adresiraju evropske i globalne prioritete za

rješavanje društvenih izazova i ubrzavanje nastanka novih i omogućavajućih

tehnologija radi kvalitetne transformacije društva.

4.3.1. Združeni istraživački centar (Joint Research Centre)

Generalni direktorat (DG) JRC 53 je dio Evropske komisije koji pruža naučnu i

tehničku ekspertizu potrebnu za donošenje velikog broja evropskih politika. To

je jedino tijelo Evropske komisije koje „in-house“ (unutar institucije) provodi

naučno-istraživačke aktivnosti. Svojim radom JRC podržava više od 20 politika

različitih generalnih direktorata Evropske komisije putem:

• predviđanja politika: identifikovanje novonastajućih pitanja,

predviđanje budućih političkih potreba i doprinos uspostavljanju agendi

rada Evropske komisije,

• formulisanja politika: JRC daje naučne dokaze koji omogućavaju

politike DG-a u svim fazama međuinstitucionalnog procesa odlučivanja

i poređenje uticaja različitih političkih opcija kao i amandmana koje

predlaže Savjet Evrope ili evropski Parlament,

• implementacije i ocjenjivanja politika: JRC omogućava neometanu

realizaciju i monitoring brojnih politika razvojem različiti indikatora,

održavanjem baza podataka i informacionih sistema, uspostavljanjem

EU referentnih laboratorija, observatorija, mreža itd. kao i u postevaluaciji

efekata implementiranih politika.

53 Pogledati više na: https://ec.europa.eu/jrc/

- 106 -


Sjedište JRC-a je u Briselu, a 6 istraživačkih instituta locirano je u 5 evropskih

država – Italija, Švajcarska, Belgija, Holandija i Španija. JRC je načinio više od

140 on-line baza podataka o različitim aktivnostima i pitanjima kao npr. baza

podataka o emisijama za globalna atmosferska istraživanja (Emission Database

for Global Atmospheric Research - EDGAR 54 ), više centara znanja i

observatorija kao i veliki broj ekonomskih, bio-fizičkih i nuklearnih modela.

Istraživački centri JRC su (Ilustracija 6):

• Institut za referentne materijale i mjere (Institute for Reference

Materials and Measurements - JRC-IRMM), Geel, Belgija;

• Centar zajednice za istraživanja (JRC ital. Centro comune di ricerca)

koji objedinjuje više naučnih instituta, a svi smješteni u gradu Ispra,

Italija:

◦ Institut za okolinu i održivost (Institute for Environment and

Sustainability - IES);

◦ Institut za zdravstvo i zaštitu potrošača (Institute for Health and

Consumer Protection - IHCP);

◦ Institut za zaštitu i sigurnost građana (Institute for Protection and

Security of the Citizen - IPSC);

◦ dijelovi Instituta za energiju i transport (Institute for Energy and

Transport - IET);

◦ dijelovi Instituta za transuranijumske elemente (Institute for

Transuranium Elements - ITU);

• Institut za transuranijumske elemente (Institute for Transuranium

Elements - ITU) je smješten u mjestu Karlsrue, Njemačka;

54 Pogledati više na: http://edgar.jrc.ec.europa.eu

- 107 -


• Institut za energiju i transport (Institute for Energy and Transport -

IET) u gradu Peten, Holandija; i

• Institut za studije potencijalnih tehnologija (Institute for Prospective

Technologies Studies - JRC-IPTS)

Ilustracija 6. Lokacija istraživačkih centara koji čine okosnicu JRC-a

Instituti koji rade u sastavu JRC-ja predstavljaju referentne institucije u

svojim oblastima, pa stoga sarađuju sa više od 1000 organizacija širom

svijeta čiji naučnici dolaze na institute kako bi pristupili opremi i znanju

kroz različite projekte saradnje. Trenutno JRC je uspostavio istraživačke

prioritete:

• Poljoprivreda i globalna bezbjednost hrane,

• Ekonomska i monetarna unija,

• Nisko-karbonska ekonomija i efikasnost resursa,

- 108 -


• Jedinstveno tržište, rast, poslovi i inovacije,

• Nuklearna sigurnost i bezbjednost, te sigurnost i bezbjednost javnog

zdravstva.

4.3.2. Klasteri (Clusters)

Novitet u programu Horizont Evropa jesu klasteri. Klasteri su osmišljeni da se

grupišu aktivnosti i napori usmjereni na rješavanje globalnih izazova (Tabela 1).

Stoga, klasterima se namjeravaju razviti tehnološki i industrijski kapaciteti za

industrijsku konkurentnost i sposobnost za rješavanje globalnih izazova.

Klasteri su formalni elementi i za klastere neće biti objavljivani specijalni

pozivi, već klasteri odgovaraju na redovne pozive, misije i partnerstva. Oni u

suštini povezuju zainteresovane strane koje žele da zajedničkim naporima

doprinesu rješavanju identifikovanih izazova po svakom klasteru naosob.

4.3.2.1. Klaster 1 – Zdravlje (Health)

Klaster 1, "Zdravlje", ima za cilj promociju i zaštitu ljudskog zdravlja i

blagostanja, sprečavanje bolesti i smanjenje opterećenja nastalih od bolesti

i invaliditeta na ljude i zajednice. Nadalje, ovaj klaster nastojaće podržati

transformacije zdravstvenih sistema u njihovim naporima ka pravednom

pristupu inovativnim, održiva i visokokvalitetna zdravstvena zaštita za sve,

te podsticanje inovativne, održive i globalno konkurentne evropske zdravstvene

industrije. Istraživačke i inovativne akcije u okviru ovog klastera biće ključne

za rješavanje zdravstvenih pokretača i izazova, a koji pružaju nova znanja i

sposobnosti, poboljšavaju naše shvatanje zdravlja i bolesti, razvijaju inovativna

metodološka i tehnološka rješenja za bolje upravljanje zdravljem i bolestima i

- 109 -


dizajniraju održivih pristupa za digitalnu transformaciju i pružanje integrisanih,

na osobu usmjerenih i pravičnih zdravstvenih i usluga zdravstvene njege, s

poboljšanom pristupačnošću i zdravstvenim ishodima podržanim inovacijama

usmjerenim na potrebe i pouzdanim lancima snabdijevanja u Evropi.

U skladu s tim, istraživačke i inovacijske intervencije u okviru klastera 1

orijentisaće se na sljedećih šest izazova (destinacija) povezanih sa zdravljem

(ciljani efekti):

• Ostati zdrav u društvu koje se brzo mijenja;

• Živjeti i raditi u okruženju koje promoviše zdravlje;

• Efektivnije liječenje bolesti i smanjenje opterećenja zbog bolesti;

• Osiguravanje pristupa održivoj i kvalitetnoj zdravstvenoj zaštiti;

• Aktiviranje punog potencijala novih alata, tehnologija i digitalnih

rješenja za zdravo društvo;

• Održavanje održive i globalno konkurentne industrije koja se odnosi na

zdravlje.

Zdravlje i dobrobit ljudi centralni je cilj Evropske unije, njenih politika i

programa. Prema članu 168 Ugovora o funkcionisanju EU, osigurava se visok

nivo zaštite zdravlja ljudi pri definisanju i provođenju svih politika i aktivnosti

Unije. Proglašavanjem Evropskog stuba socijalnih prava, EU je postavila smjer

prema pravednijoj, inkluzivnijoj i društvenijoj Evropi za sve evropske građane

bazirano na evropskom socijalnom modelu koji odgovara izazovima XXI

vijeka. Omogućavanje pravovremenog pristupa povoljnoj zdravstvenoj zaštiti

dobrog kvaliteta svima je jedna od ključnih težnji prema kojima EU i njegove

države članice teže, podržane posebnim propisima, političkim strategijama i

programima.

- 110 -


EU je opredjeljena prema postizanju ciljeva održivog razvoja UN-a, od kojih

mnogi imaju važan uticaj na zdravlje i dobrobit, posebno SDG 3 (dobro

zdravlje i dobrobit ljudi) sa svojih devet ciljeva specifičnih za zdravlje. Ovih

devet ciljeva je usmjereno prema postizanju univerzalne zdravstvene

pokrivenosti za sve starosne kategorije do 2030. godine i smanjenje

smrtnosti kod bolesti čiji se fatalni ishod može spriječiti. Cilj aktivnosti EU

u vezi sa zdravljem je dopunjavanje nacionalnih zdravstvenih politika i na taj

način podržavanje država članica EU u postizanju tih ambicioznih ciljeva, što

neće biti moguće bez masovnog ulaganja u istraživanje i inovacije na

nacionalnom, evropskom i međunarodnom nivou.

Klaster 1 takođe će biti od velike važnosti za podršku istraživačkim i

inovacijskim aktivnostima tako što će doprinijeti inicijativama koje su dio

političkih smjernica i pisama misije Komisije u periodu 2019.-2024., a prije

svega Evropskom zelenom dogovoru, ekonomiji koja radi za ljude, Evropi

spremna za digitalno doba i jača Evropa u svijetu, a posebno za:

• provođenje Evropskog zdravstvenog akcionog plana protiv

antimikrobne otpornosti (European One Health Action Plan against

Antimicrobial Resistance) i suzbijanja oklijevanja sa vakcinisanjem;

• doprinos evropskom planu za borbu protiv raka (Europe’s Beating

Cancer Plan) za podršku zemljama članicama EU u poboljšanju

kontrole i brige o onkološkim pacijentima;

• stvaranje evropskog prostora zdravstvenih podataka (European

Health Data Space) za promociju razmjene podataka o zdravlju i

podršku istraživanju;

• razvijanje nove sveobuhvatne strategije za Afriku (Comprehensive

Strategy on Africa).

- 111 -


Za prve četiri godine programa Horizon Evropa predloženo je sljedećih šest

sufinansiranih evropskih partnerstava:

1. Transformacija sistema zdravstvene zaštite i njege (“Health and Care

Systems Transformation”) od 2021.godine;

2. Ocjena hemijskih rizika (“Chemicals risk assessment”) od 2022.godine;

3. Jačanje evropskog prostora istraživanja u oblasti zdravlja (“Fostering an

ERA for Health Research”) od 2023/2024.godine ;

4. Personalizovana medicina (“Personalised Medicine”) od 2023.godine;

5. Rijetke bolesti (“Rare Diseases”) od 2024.godine; i

6. Antimikrobna otpornost (“One Health AMR”) od 2023/2024.godine.

4.3.2.2. Klaster 2 – Kultura, kreativnosti i uključivo društvo (Culture,

Creativity and Inclusive Society)

Klaster 2, „Kultura, kreativnost i inkluzivno društvo“, nastojaće da ispuni

ciljeve i prioritete EU-a o unapređenju demokratskog upravljanja i učešća

građana, očuvanju i promociji kulturne baštine i davanju odgovora na

višestruke društvene, ekonomske, tehnološke i kulturne transformacije.

Aktivnosti će dovesti do povećanog angažovanja građana, transparentnosti,

odgovornosti, inkluzije i legitimiteta upravljanja, jačajući time nivo povjerenja i

borbu protiv različitih oblika ekstremizma. Aktivnostima unutar Klastera

promovisaće se bolji pristup i bavljenje kulturnom baštinom te poboljšati njena

zaštita, unapređenje i obnova. Istraživanje i inovacije u ovom klasteru će

podržavati održivi rast i otvaranje novih radnih mjesta kroz doprinos

Evropskoj industrijskoj politici za kulturne i kreativne industrije

(European industrial policy for the cultural and creative industries).

- 112 -


Istovremeno, akcije će pomoći u rješavanju društvenih, ekonomskih i političkih

nejednakosti, podržati razvoj ljudskih resursa i doprinijeti sveobuhvatnoj

Evropskoj strategiji za inkluzivni rast (European strategy for inclusive

growth) uz razumijevanje i odgovor na efekte tehnološkog napretka i

ekonomske povezanosti gledano iz ugla stvaranja otpornosti društva na

negativne efekte promjena. Konačno, Klaster će podržati politike EU-a o

migraciji i mobilnosti, interne i eksterne, s ciljem promocije integracija na

evropskom kontinentu.

4.3.2.3. Klaster 3 – Civilna zaštita za društvo (Civil Security for Society)

Klaster 3, „Civilna sigurnost za društvo“, ima za cilj pridonijeti zaštiti EU i

njenih građana od prijetnji koje predstavljaju kriminal i terorizam (uključujući i

sajber/virtuelno okruženje), kao i od uticaja prirodnih i katastrofa koje je stvorio

čovjek. Kao što je prikazano u anketama Eurobarometra 55 , sigurnost je jedna

od glavnih briga građana EU i zbog toga je jedan od glavnih prioriteta

Komisije. Moderne sigurnosne prijetnje brzo se razvijaju, a tehnološke i

društvene promjene stvaraju do sada neviđenu složenost, ali takođe i

mogućnosti za njihovo efikasnije rješavanje. S tim u vezi, sigurnosna

istraživanja pružaju resurse za adekvatno suzbijanje trenutnih prijetnji

omogućavanjem dostupnosti najsavremenije opreme i znanja. Radeći na

predviđanju budućih prijetnji, sigurnosna istraživanja danas razvijaju

mogućnosti koje će biti potrebne u budućnosti.

55 Eurobarometer - https://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/index.cfm

- 113 -


Tabela 1. Oblasti intervencija po klasterima

Klaster

Oblast intervencije

1. ZDRAVLJE

2. KULTURA,

KREATIVNOST I

INKLUZIVNO

DRUŠTVO

3. CIVILNA ZAŠTITA ZA

DRUŠTVO

4. DIGITALNO,

INDUSTRIJA I SVEMIR

5. KLIMA, ENERGIJA I

MOBILNOST

6. HRANA,

BIOEKONOMIJA,

PRIRODNI RESURSI,

POLJOPRIVREDA I

OKOLINA

• Zdravlje tokom cijelog života

• Nezarazne bolesti i rijetka oboljenja

• Alati, tehnologije i digitalna rješenja

za zdravlje i njegu, uključujući i

personalizovanu medicinu

• Demokratija i upravljanje

• Društvene i ekonomske transformacije

• Društva otporna na nepogode

• Zaštita i sigurnost

• Proizvodne tehnologije

• Napredni materijali

• Sljedeća generacija Interneta

• Cirkularna industrija

• Svemir, uključujući i “Posmatranje

Zemlje”

• Nastajuće i omogućavajuće

tehnologije

• Nauka o klimi i rješenja

• Energetski sistemi i mreže

• Zajednice i naselja

• Industrijska konkurentnost u

transportnom sektoru

• Pametna mobilnost

• Posmatranja okoline

• Poljoprivreda, šutmarstvo i ruralne

oblasti

• Cirkulrani sistemi

• Prehrambeni sistemi

• Ekološke determinante i društvenog

zdravlja

• Zarazna oboljenja, uključujući i

oboljenja uzrokovana siromaštvom i

zanemarivanjem

• Zdravstveni sistemi

• Kultura, kulturno nasljeđe i

kreativnost

• Sajber-sigurnost

• Ključne digitalne tehnologije,

uključujući i kvantne tehnologije

• Vještačka inteligencijai robotika

• Napredno računarstvo i veliki

podaci

• Nisko-karbonska i čista industrija

• Snabdijevanje energijom

• Zgrade i industrijska postrojenja u

energetskoj tranziciji

• Čist, bezbjedan i dostupan transport

i mobilnost

• Skladištenje i čuvanje energije

• Biodiverzitet i prirodni resursi

• Mora, okeani i površinske vode

• Bio-bazirane inovacioni sistemi u

EU

• Bioekonomija

- 114 -


4.3.2.4. Klaster 4 – Digitalno, industrija i svemir (Digital, Industry and

Space)

Klaster 4, "Digitalna, industrija i svemir", ima zadatak da unaprijedi ključne

“omogućavajuće”, digitalne i svemirske tehnologije, koje podržavaju i pomažu

transformaciju ekonomije i društva, digitalizaciju i transformaciju evropske

industrije i doprinose osiguranju globalnog industrijskog liderstva i autonomije

/ suvereniteta u smislu tehnologija i resursa. Aktivnosti klastera doprinijeće

rastu „nisko-karobonske“, cirkularne i čiste industrije uz poštovanje granica i

podsticanje inkluzije stvaranjem visokokvalitetnih radnih mjesta i snažnijim

društvenim angažmanom s ciljem korišćenja naprednih tehnologija. Time će se

doprinijeti rješavanju izazova s kojima se suočava evropska industrija, poput

oslanjanja na uvoz ključnih tehnologija i sirovina, nedostatak resursa,

uključujući energiju, kao i neusklađenost vještina i pitanja etičkih razmatranja u

vezi s tehnološkim napretkom.

4.3.2.5. Klaster 5 – Klima, energija i mobilnost (Climate, Energy and

Mobility)

Klaster 5, "Klima, energija i mobilnost", ima za cilj borbu protiv klimatskih

promjena istovremeno poboljšavajući konkurentnost energetske i transportne

industrije, kao i kvalitetu usluga koje ovi sektori donose društvu. To

podrazumijeva bolje razumijevanje uzroka, evolucije, rizika i uticaja klimatskih

promjena. Klaster bi trebalo da doprinese stvaranju energetskih i tranasportnih

sistema kojima se čuvaju klima i okolina, a koji su pametniji, sigurniji i

otporniji na promjene, inkluzivniji, konkurentniji i efikasniji u odnosu na

tradicionalne. Akcije ovog klastera doprinijeće tehnološkim, ekonomskim i

- 115 -


društvenim transformacijama potrebnim za postizanje klimatske neutralnosti,

prilagođavanje promjenama koje dolaze u naše podneblje i osigurati društveno

pravedne tranzicije, kako je to istaknuto u dugoročnoj strategiji Komisije

usvojenoj u novembru 2018.godine.

4.3.2.6. Klaster 6 – Hrana, bioekonomija, prirodni resursi, poljoprivreda i

okolina (Food, Bioeconomy, Natural Resources, Agriculture and

Environment)

Klaster 6, „Hrana, bioekonomija, prirodni resursi, poljoprivreda i okolina“

unaprijediće znanja, proširiti kapacitete i pružiti inovativna rješenja za ubrzanje

tranzicije ka održivom upravljanju prirodnim resursima (poput biološke

raznolikosti, vode i zemljišta). To će uključivati mjere za:

− klimatsko prilagođavanje i klimatsku neutralnost održive primarne

proizvodnje (poljoprivreda, šumarstvo, ribarstvo i akvakultura),

− lance vrijednosti, prehrambene sisteme i industrije na biološkoj osnovi;

− optimizaciju usluga ekosistema, uključujući ublažavanje klime; i

− preokret opadanja biološke raznolikosti (biodiverziteta); i

− smanjenje degradacije životne sredine i zagađenja.

Aktivnosti će koristiti ljudima i društvu promocijom sigurne i zdrave hrane, kao

i ljudskog blagostanja, uključujući i bolje razumijevanje ponašanja potrošača.

Ove aktivnosti će pomoći razvoju ruralnih i obalnih područja i uspostavljanju

modela upravljanja za prelaz prema održivosti. U tom cilju, akcije u okviru

ovog klastera dovešće do i podržaće prelazak na konkurentnu, cirkularnu i na

biološkim osnovama klimatski neutralnu, otpornu i ekološki prihvatljivu

privredu u skladu s Pariškim sporazumom o klimatskim promjenama (Paris

Agreement on Climate Change) i ciljevima održivog razvoja.

- 116 -


4.4. STUB III – Inovativna Evropa (Innovative Europe)

Evropa je jača u istraživanju nego u inovacijama. Uprkos nekim ohrabrujućim

znakovima - na primjer, broj evropskih “startup”-ova vrijednosti više od

milijardu dolara (takozvani jednorozi) se u posljednjih nekoliko godina više

nego udvostručio, a više od 1/3 mladih kompanija u čistim tehnologijama, s

visokim stepenom privlačenja investitora su evropski. U mnogim područjima

Evropa zaostaje za globalnim konkurentima u pogledu sposobnosti da naučnu

izvrsnost pretvori u inovacije i poslovanje. Potrebno je učiniti više kako bismo

započeli povratak evropskog suvereniteta i vođstva u tzv. „probojnim“

tehnologijama i inovacijama koje kreiraju nova tržišta i koje će uticati na

evropski način života i dobrobit građana.

Na ovaj način se poboljšava cjelokupno evropsko inovativno okruženje

povezivanjem različitih sistema i jačanjem sinergije između akademske

zajednice, preduzetnika, malih i srednjih poduzeća i tržišnih operatera. Stub

III, Inovativna Evropa, fokusiran je na podsticanje, njegovanje i primjenu

pokretačkih inovacija i stvaranje tržišta, te na jačanje evropskih

ekosistema koji doprinose inovacijama, uključujući novi Evropski savjet za

inovacije.

Osnivanjem Evropskog savjeta za inovacije podržaće se jačanje evropskih

ekosistema inovacija uz kontinuiranu podršku Evropskom institutu inovacija i

tehnologije (EIT). Evropski savjet za inovacije ponudiće inovatorima sa velikim

potencijalom jedinstveno mjesto pristupa, a aktivnosti će se definisati uglavnom

po principu “odozdo prema gore”. Ovo bi trebalo značajno pojednostaviti i

usmjeriti trenutnu podršku i popuniti bilo koju prazninu između grantova u

ostalim dijelovima programa Horizont Evropa i finansijskih instrumenata

- 117 -


“InvestEU”-a. Podrška će takođe biti dana za saradnju s nacionalnim i

regionalnim agencijama za inovacije, ali i s bilo kojim drugim javnim ili

privatnim i opštim ili sektorskim akterima evropskog inovacijskog okruženja.

4.4.1. Evropski savjet za inovacije (European Innovation Council)

Evropski savjet za inovacije (EIC) poboljšaće evropske kapacitete za probojne

inovacije koje stvaraju nova tržišta. To će biti jedinstveno mjesto pristupa koje

će omogućiti izumiteljima, inovatorima i investitorima da dovedu

najperspektivnije ideje u stvarnu primjenu i podržat će se proširenje inovativnih

“start-up”-a i kompanija. EIC će stoga igrati važnu ulogu u daljnjem

njegovanju i raspoređivanju probojnih ili inovacija koje kreiraju nova tržišta

bez obzira odakle potiču, posebno iz drugih stubova programa Horizont Evropa.

4.4.1.1. EIC Pathfinder

EIC-ov “Pathfinder” aktivno će podržavati razvoj naprednih tehnologija koje

su ključne za probojne inovacije. Iako je u osnovi leži pristup “odozdo prema

gore”, “Pathfinder” će takođe djelovati i po obrnutom principu - “odozgo

prema gore” - za tematske portfelje projekata. U tom će cilju djelovati u uskoj

koordinaciji s drugim inicijativama koje podržavaju klasteri stuba II, kako bi se

izbjeglo preklapanje i osiguralo sveobuhvatno koordinisano upravljanje, gdje je

to prikladno. EIC Pathfinder objedinjuje sheme “FET-Open” i “FET-Proactive”

iz programa Horizont2020 i nudi bespovratna sredstva u iznosu do četiri

miliona evra za promociju kolaborativnih, interdisciplinarnih istraživanja i

inovacija na naučno nadahnutim i radikalno novim tehnologijama u budućnosti.

Grantovi su namjenjeni za konzorcijume od najmanje 3 entiteta iz tri različite

- 118 -


države članice i pridružene zemlje. Shema sadrži „ciljane pozive“ bazirane na

temama ili izazovima utvrđenim u Radnom programu.

EIC Pathfinder se sastoji od kombinacije finansiranja otvorene teme i

finansiranja rješavanja izazova.

EIC Pathfinder Open, kao nasljednik FET Open, obezbjeđuje finansiranje

projekata u bilo kojoj oblasti nauke ili tehnologije, zasnovane na

interdisciplinarnom istraživanju visokog rizika/visokog dobitka koji predstavlja

prodor nauke ka tehnologiji. EIC Pathfinder Open projektima se podržava rana

faza razvoja budućih tehnologija (npr. razne aktivnosti na niskim nivoima

tehnološke spremnosti 1-4, TRL 1-4), zasnovanih na probojnim istraživanjima

nauke prema tehnologiji visokog rizika/visokog dobitka (uključujući „deeptech“)

davanjem temelja tehnologije koju zamišljate. EIC Pathfinder Open

podržava vrlo rizične projekte, npr. testiranje ili isprobavanje stvari koje neće

uspjeti, ili za suočavanje s pitanjima na koja još niko ne zna odgovor itd. S

druge strane, EIC Pathfinder Open neće podržati projekte koji su

inkrementalan po prirodi ili čija je putanja razvoja poznata od ranije.

Prije nego što se prijavite na ovaj poziv, trebate provjeriti da li vaš prijedlog

ispunjava sve sljedeće bitne karakteristike („Gatekeeper“):

• Uvjerljiva dugoročna vizija radikalno nove tehnologije koja ima

potencijal da ima transformativni pozitivan efekat na našu ekonomiju i

društvo.

• Konkretna, nova i ambiciozna nauka ka tehnološkom proboju,

obezbeđujući napredak ka zamišljenoj tehnologiji.

• Pristup i metodologija istraživanja visokog rizika/visoke dobiti, sa

konkretnim i uvjerljivim ciljevima.

- 119 -


Prijedlog projekta podnosi koordinator, u ime konzorcijuma institucija koji

okuplja najmanje tri nezavisna pravna lica, od kojih je svako osnovano u drugoj

državi članici ili pridruženoj zemlji, a najmanje jedno od njih ima sjedište u

državi članici što je i standardno pravilo organizovanja kolaborativnih projekata

u programu Horizont Evropa.

EIC Pathfinder Challenges ima za cilj da na novim, savremenijim pravcima u

nauci i tehnologiji načini promjene kako bi se uzburkao tržište ili stvorio nove

mogućnosti realizacijom inovativnih tehnoloških rešenja zasnovanih na

istraživanju i razvoju visokog rizika i dobiti. Poseban interes je za ideje za

nove, tzv. duboke tehnologije (engl. Deep tech), odnosno tehnologije koje

postaju stvarnost zahvaljujući vrhunskoj nauci za područje specifičnog izazova.

Projekti treba da ponude nova tehnološka rješenja u ranoj fazi razvoja koja su

nova i pozittivno remete standardnu praksu do sada. Složenost i visokorizična

priroda ovog istraživanja zahtijevaće multidisciplinarnu saradnju. EIC

Pathfinder Challenges projekti podržavaju ili kolaborativno istraživanje

konzorcijuma institucija ili aplikaciju pojedinačnih pravnih lica (osim ako nije

drugačije navedeno u posebnom poglavlju izazova u radnom programu). U

slučaju konzorcijuma, prijedlog projekta podnosi koordinator u ime

konzorcijuma koji uključuje najmanje dva nezavisna pravna lica.

S obzirom na to da će projekti finansirani u okviru jednog Pathfinder

Challenge-a biti uključeni u Challenge portfelj, kojim upravlja jedan EIC

Programme Manager, vaš projekat, ako bude finansiran, biće obavezan da

učestvuje u relevantnim aktivnostima portfelja.

- 120 -


4.4.1.2. EIC Accelator

Nasljednik Instrumenta za MSP (SME Instrument) iz programa Horizont 2020 -

EIC Akcelerator (EIC Accelerator) - približiće svaku inovaciju kreiranu za

tržište, uključujući društvene inovacije, bliže tržišnim operaterima i

investitorima. Time će podržati postepen rast i povećanja kompanija, a ideje za

projekte se daju po principu “odozdo prema gore”, odnosno ideje dolaze od

aplikanta. U tom kontekstu, Akcelerator će takođe pružiti podršku stavljanju na

tržište i povećanju inovacija i kompanija u razvoju sinergijom s drugim

stubovima, posebno sa Stubom II. Akcelerator se također može fokusirati na,

putem poziva koji prati logiku određivanja teme “odozgo na dole”, stvaranje

tržišta i / ili tehnoloških područja od potencijalnog strateškog značaja koja su u

nastajanju, a koja su obuhvaćena i drugim dijelovima Horizont Evropa, posebno

klasterima Stuba II i misijama. U takvim će slučajevima Akcelerator uvijek

raditi harmonizovano s drugim dostupnim izvorima finansiranja.

EIC Akcelerator pruža podršku u formi bespovratnih sredstava kao i u obliku

kombinovanih finansija (kombinirajući grant i kapital). Shema podržava

visokorizična i visokopotencijalna mala i srednja inovativna preduzeća,

spremna da razvijaju i komercijalizuju nove proizvode, usluge i poslovne

modele, a koji bi mogli pokretati ekonomski rast, oblikovati nova tržišta ili

unaprijediti postojeća u Evropi i širom svijeta. Prijedlog podnosi korisnik,

jedna ili više fizičkih ili pravnih osoba koje namjeravaju uspostaviti ili podržati

tog korisnika. Jedinstvena odluka o dodjeli pokriva i osigurava finansiranje svih

oblika doprinosa Unije koji se pružaju u okviru kombinovanih finansija EIC-a.

Prijedlozi se ocjenjuju od strane nezavisnih stručnjaka prema individualnim

zaslugama, a biraju se u kontekstu godišnjeg otvorenog poziva s datumima za

presjek (cutt-off dates).

- 121 -


EIC Accelerator Open podržava kompanije (uglavnom start-up i mala i

srednja preduzeća) s ciljem povećanja uticaja inovacija koje mogu da stvore

nova tržišta ili poremete postojeća dajući jedinstvene kombinacije

finansiranjem u iznosu od 0,5 do 17,5 miliona EUR i usluga ubrzanja

poslovanja. Finansirati se mogu inovacije u bilo kojoj oblasti tehnologije ili

primjene, ali inovacije koje štete životnoj sredini ili društvenoj dobrobiti ili koje

su dizajnirane prvenstveno za vojnu primjenu neće biti podržane.

Tehnološka komponenta inovacije mora biti testirana i validirana u laboratoriji

ili drugom relevantnom okruženju (npr. najmanje tehnološka spremnost 5/6 ili

više), a biće podržani projekti koji će djelovati kao katalizator za privlačenje

drugih investitora neophodnih za finansiranje inovacije.

Uslovi podobnosti:

• Pojedinačna kompanija klasifikovana kao MSP i osnovana u državi

članici ili pridruženoj zemlji,

• Jedna kompanija klasifikovana kao 'Small mid-cap' (mala i srednja

kapitalizacija, do 500 zaposlenih) osnovana u državi članici ili

pridruženoj zemlji, ali samo za potrebe brzog povećanja (npr. TRL 9) i

samo za komponentu ulaganja;

• Jedno ili više fizičkih lica (uključujući individualne preduzetnike) ili

pravnih lica, koja su ili:

o iz države članice ili pridružene zemlje koja namjerava osnovati

MSP ili malu srednju kapitalizaciju u državi članici ili

pridruženoj zemlji do trenutka potpisivanja ugovora o grantu ili,

u slučaju da se dodjeljuje kombinovano finansiranje, u

najkasnije prilikom dogovaranja njegove investicione

komponente;

- 122 -


o koji namjeravaju ulagati u MSP ili mali i srednji kapital u državi

članici ili pridruženoj zemlji i koji može podnijeti prijedlog u

ime tog MSP-a ili male srednje kapitalizacije, pod uslovom da

postoji prethodni ugovor s kompanijom. Ugovor će biti potpisan

samo sa kompanijom korisnicom;

o iz nepridružene treće zemlje koja namjerava osnovati MSP

(uključujući novoosnovane) ili premjestiti postojeće MSP u

državu članicu ili pridruženu zemlju, do trenutka podnošenja

punog zahtjeva i mora dokazati da je osnovana u državi članici

ili pridruženoj zemlji. Komisija može postaviti posebne uslove i

prekretnice u ugovoru kako bi osigurala ispunjenje interesa

Unije.

EIC Accelerator Challenges podržava kompanije (uglavnom start-up i MSP) s

istim ciljem kao i EIC Accelerator Open, s tim da se EIC Accelerator

Challenges fokusira na inovacije koje se zasnivaju na naučnim otkrićima ili

tehnološkim otkrićima („duboka tehnologija“) i gdje je potrebno značajno

finansiranje tokom dugog vremenskog perioda prije nego se može generisati

povrat kapitala. EIC Accelerator Challenges je otvoren za inovacije u

specifičnim oblastima tehnologije ili primjene specifičnim izazovima opisanim

u EIC Radnom programu.

Grant se dodjeljuje za inovativne i akcije razvoja tržišta u svrhu pokrivanja

prihvatljivih troškova, neophodnih za implementaciju odobrenog projekta.

Podrška se može obezbijediti u obliku kombinovanog finansiranja

(kombinovanje granta do 2,5 miliona EUR i investicione komponente iznosa

između 0,5 i 15 miliona EUR), a moguće je dobiti i besplatan pristup širokom

spektru usluga ubrzanja poslovanja.

- 123 -


Standardni uslovi prihvatljivosti i podobnosti su detaljno navedeni u Aneksu 2,

a informacije o pridruženim zemljama koje ispunjavaju uslove u Aneksu 3. EIC

Radnog programa, a postoje ograničenja koliko puta možete podnijeti prijavu

projekta za istu inovaciju.

4.4.1.3. EIC Tranzicija

EIC Tranzicija je nova šema finansiranja projekata koji mogu imati za osnovu

revolucionarnu inovaciju ili novi biznis, novu tehnologiju spremnu za naredne

korake i validaciju, za specifičnu primjenu ili za izgradnju motivisanog i

preduzetnički vođenog tima koji će formirati ideju i uvećati njenu spremnost za

tržište. Kao i u ostalim akcijama, tranzicija se može odnositi na specifične

izazove ili biti otvorene teme.

EIC Transition Open finansira inovacijske aktivnosti koje prevazilaze

eksperimentalni dokaz principa u laboratoriji, a podržava :

• sazrijevanje i validaciju nove tehnologije u laboratoriji I u relevantnim

okruženjima primjene

• razvoj poslovnog slučaja i (poslovnog) modela za buduću

komercijalizaciju inovacije.

Dostupni su grantovi do 2,5 miliona EUR i više za validaciju i demonstraciju

tehnologije u relevantnom okruženju primjene i razvoj spremnosti tržišta.

Sredstava se dodijeljuju putem otvorenih poziva bez unaprijed definisanih

tematskih prioriteta kako bi se dala podrška za sve tehnologije i inovacije koje

se protežu kroz različita naučna, tehnološka, sektorska i primenljiva polja ili

predstavljaju nove kombinacije

- 124 -


EIC Transition Challenges ima za cilj da iskoristi izvanredne rezultate tekućeg

ili nedavno završenog projekta u domenu specifičnog izazova i pogura naprijed

revolucionarne inovacije sa jasnom perspektivom na tržištu za specifičnu

primjenu. Za svaki tranzicijski izazov, EIC ima za cilj da uspostavi portfolio

projekata koji istražuju različite, konkurentne perspektive ili se bave

komplementarnim aspektima datog izazova. Zaduženi EIC programski

menadžer nadgledaće tranzicijski izazov, utvrditi strateške ciljeve i aktivno

usmjeravati portfolio projekata prema planiranim ciljevima izazova.

EIC Transition Challenges finansira aktivnosti za sazrijevanje tehnologije izvan

eksperimentalnog dokaza u laboratoriji i za razvoj poslovnog slučaja za

preuzimanje tehnologije na tržištu u inovaciji za određenu primjenu ili skup

primjena za postizanje ciljeva datog izazova. Projekti moraju baviti razvojem i

tehnoloških i poslovnih aspekata, tako da očekivani ishod projekta bude

tehnologija za koju se pokazalo da je efikasna za namjeravanu primjenu,

zajedno sa poslovnim modelom i poslovnim planom za njen razvoj na tržištu.

4.4.1.4. EIC Nagrade (EIC Prizes)

EIC Horizont nagrade dodjeljuju se entitetu koji najefikasnije može

odgovoriti na definisani izazov, a da pritom ne propiše kako taj izazov treba

riješiti. To će poboljšati inovacije među sektorima tako što će biti podsticana

vrhunska rješenja koja donose velike koristi građanima i društvu. Ovo je takođe

nastavak istoimenog programa iz Horizonta 2020 pokrenutog 27. oktobar 2017.

godine u sklopu radnog programa 2018.-2020.

- 125 -


Šest izazova koji su realizovani u periodu 2018.-2020. su bili:

• Inovativne baterije za eVozila

• Gorivo od sunca: vještačka fotosinteza

• Rano upozorenje za epidemije

• Blockchain za društveno dobro

• Jeftina svemirska lansiranja

• Pristupačne visoke tehnologije za humanitarnu pomoć

EIC će u radnim programima definisati oblasti za koje će biti dodjeljivane

nagrade. U radnom programu za 2021.godinu definisane su sljedeće nagrade:

- Evropska nagrada za žene inovatore (EU Prize or Women Innovators), s

dvije kategorije: „žene inovatori“ (iznos nagrade 100.000 evra, tri

nagrade) i „rastući inovator“ (iznos nagrade 50.000 evra, jedna

nagrada).

- Nagrada za evropski glavni grad za inovacije (The European Capital of

Innovation Awards – iCapital), u pet kategorija, odnosno pet nagrada

pojedinačne vrijednosti od 50.000 do 100.000 evra.

- Evropska nagrada za nabavku inovacije (The European Innovation

Procurement Awards) takođe u pet kategorija, odnosno pet nagrada

pojedinačnih vrijednosti od 25.000 do 75.000 evra.

- Evropsko takmičenje u društvenim inovacijama (The European Social

Innovation Competition), tri nagrade od po 50.000 evra.

Nagrade su otvorene za učešće svima koji žele razmišljati izvan okvira različitih

sektora i disciplina, a dodjeljuju se onima koji najbolje odgovore zadanom

izazovu.

- 126 -


4.4.2. Evropski ekosistemi inovativnosti (European Innovation Ecosystems)

Evropski ekosistem inovativnosti, kao dio III stuba, težiće poboljšanju ukupnog

evropskog sistema inovacija, dopunjavajući ciljanu podršku koju pruža EIC.

Ovim treba da se povežu svi akteri inovacionih sistema u Evropi radi razmjene

najboljih praksi i resursa, a u svrhu poboljšanja mogućnosti koje se nude

evropskim inovatorima za razvoj i primjenu proizvoda.

Aktivnosti će uključivati podršku zajedničkim programima za finansiranje

inovacija, koje će provoditi nacionalni ili lokalni akteri. Nadalje, posebni alati

poput Horizontove platforme rezultata (Horizon Results Platform) i

Inovacijskog radara (Innovation Radar) koristiće se kako bi se osiguralo da

ovim aktivnostima budu podržani odgovarajući rezultati stuba II i preduzeća.

4.4.3. Evropski institut za inovacije i tehnologije (European Institute of

Innovation and Technology)

Pristup Evropskog instituta za inovacije i tehnologiju (EIT), Zajednica znanja i

inovacija (KIC) i njihovog portfelja aktivnosti je baziran na izazovima. Portfelj

njihovih aktivnosti je u rangu od preduzetničkog obrazovanja i obuke do

inovacionih projekata, aktivnosti stvaranja preduzeća i usluga podrške za startup,

mala i srednja preduzeća. Na ovaj način je moguće doprinijeti ciljevima II

stuba i dopuniti njegove relevantne aktivnosti za rješavanje ključnih

međusektorskih prioriteta korisnih za društvo, kao što su rješavanje klimatskih

promjena, podrška digitalnoj ekonomiji, inovativnoj energiji, zdravlju ili

održivom razvoju gradova. EIC KIC-ovi imaju mogućnost angažovanja širokog

spektra aktera (npr. kompanija, univerziteta i istraživačkih centara, gradova i

- 127 -


regija i finansijskih partnera) unutar svog ekosistema kako bi učestvovali u

aktivnostima koje će doprinijeti postizanju ciljeva relevantnih misija i tematskih

klastera, kao i ciljeva ostalih evropskih partnerstava.

4.5. Dio 4 - Širenje učešća i jačanje ERA (Widening

participation and Strengthening the ERA)

Tokom ocjenjivanja uspješnosti Sedmog okvirnog programa - FP7 (datirano na

novembar 2010.) utvrđeno je da su neke države članice, uglavnom one koje su

se pridružile EU nakon 2004. godine, imale niske stope učešća u FP7

projektima. Akcije širenja u okviru poglavlja Širenja izvrsnosti i učešća u

programu Horizon 2020 ukazale su na neke od uzroka slabog učešća. Akcije

ovog programa imaju za cilj da maksimiziraju i da daju indirektnu korist

investicijama uloženim u istraživanje i inovativnost u ostalim segmentima

programa, koji će omogućiti evropskoj oblasti istraživanja da funkcioniše na

jednostavniji i homogeniji način dozvoljavajući optimizaciju pojedinačnih

prednosti zemalja članica EU. Ovo je veoma bitno iz razloga što je uočeno da

su putevi ekonomskog rasta, razvoja i konkurentnosti usko povezani sa

veličinom investicija u istraživanje i razvoj.

Ista logika će se primjenjivati za ovaj program i unutar programa Horizont

Evropa. Kako bi se pravilno adresirali ovi izazovi, ovim programom se uvode

posebne mjere na širenju izvrsnosti i učešća posebno prema zemljama

članicama koje nisu uspješne u istraživanju i inovativnosti, a u skladu sa

ostalim vezanim politikama u periodu do 2027.godine.

- 128 -


4.5.1. Širenje učešća i izvrsnosti (Widening participation and spreading

excellence)

Mjere podržane dijelom Širenje učešća i izvrsnosti s vremenom će pojačati

uticaj programa Horizont Evropa pomažući zemljama koje zaostaju, uključujući

i najudaljenije regije EU (outermost regions), da daju svoj doprinos akcijama u

drugim dijelovima programa Horizont Evropa. To će se postići širokim

spektrom aktivnosti, uključujući jačanjem istraživačkog i inovacijskog

kapaciteta, podsticanjem nacionalnih reformi, olakšavanjem cirkulacije

stručnjaka (brain circulation), pokretanjem mjera za promociju izvrsnosti,

stvaranjem novih kolaborativnih mreža širom EU i podržavanjem otvaranja

postojećih, uspostavljenih mreža prema podnosiocima zahtjeva iz tih zemalja.

Program Horizont Evropa će ponuditi veću podršku u odnosu na Horizont 2020

za akcije usmjerene na širenje izvrsnosti i širenje učešća. U praksi, “Teaming” i

“Twinning” aktivnosti podržavaju izgradnju kapaciteta i transfer znanja u

zemlje koje imaju niži rang u pogledu uspješnosti istraživanja i inovacija 56 .

Međutim, ovim dijelom programa će se nastojati doprinijeti i jačanju evropskog

istraživačkog prostora (European Research Area). Upravo iz tog razloga, ova

komponenta programa je podijeljena u dva glavna dijela:

- Širenje učešća i izvrsnosti (Widening Participation and Spreading

Excellence) kojima se nastoji smanjiti jaz između zemalja po pitanju

istraživačke izvrnosti , i

56 Vidjeti više na https://europamediatrainings.com/blog/post/398/what-s-on-the-r-and-ihorizon-in-europe-planned-changes-for-2021-2027

(pristupljeno dana 1.9.2020.)

- 129 -


- Jačanje evropskog istaživačkog prostora (Strengthening the European

Research Area) kojim se nastoji pojačati evropski istraživački prostor

pomoću mobilnosti i razmjenom istraživača i inovatora (brain

circulation) kojim bi se razvile funkcionalne i uspješne mreže naučnika,

istraživača, inovatora, donosioca odluka i drugih aktera koji mogu

doprinijeti ostvarivanju cilja.

Radni programi će biti koncipirani kroz tri glavne destinacije i njihove

pripadajuće pozive kako slijedi:

- Destinacija - Poboljšan pristup izvrsnosti

o „Teaming“ za izvrsnost

o „Twinning“ za zapadni Balkan

o „Twinning“

o Centri izvrsnosti

o Inicijativa evropske izvrsnosti

o Podrška sačinjavanju politika na zapadnom Balkanu

o „Uskakanje“ u postojeće projekte Stuba II

- Destinacija - Privlačenje i mobilizacija najboljih talenata

o ERA Predsjedavajući (ERA Chair)

o Jačanje balansirane cirkulacije talenata – ERA stipendije (ERA

Fellowhsips)

o Jačanje balansirane cirkulacije talenata – ERA Talenti (ERA

Talents)

- Destinacija - Reforma i poboljšanje istraživačkog i inovativnog

sistema EU

o Evropska istraživačka oblast

- Ostale akcije , grantovi i nagrade („Nagrada EU za (akademske)

šampione u ravnopravnosti polova“, „Nagrada za Horizont uticaj“)

- 130 -


Efkti ovog dijela programa će obuhvatiti i omogućiti stvaranja novih ili

nadogradnje postojećih centara izvrsnosti (Teaming) i značajnog

poboljšanja istraživačkih i inovacionih kapaciteta univerziteta i

istraživačkih organizacija (Twinning) do privlačenja i zadržavanja

visokokvalitetnih ljudskih resursa u istraživačkim organizacijama ('ERA

Chair Holder') i osiguravanja naučnog umrežavanja, izgradnje kapaciteta i

podrške razvoju karijere istraživačima u svim fazama karijere (COST

akcije).

Akcija udruživanja (Teaming action) – Ove akcije predstavljaju oblik

udruživanja naprednih istraživačkih institucija sa manje uspješnim

institucijama, agencijama, udruženjima ili regionima radi kreiranja ili

nadgradnje postojećih centara izvrsnosti u zemljama manje uspješnim u

istraživanju i inovativnosti. Ove akcije treba da osiguraju postojanje

mogućnosti uključivanja manje uspješnih u potencijalno kvalitetna partnerstva i

nove oblike saradnje. Na ovaj način iskusnije institucije mogu da prenesu

znanja i prakse na manje uspješne organizovanjem zajedničkih projekata od

obostranog interesa uspostavljanjem dugoročne saradnje. Prvi korak jeste

uspostavljanje zdravog biznis plana na kojem bi počivala buduća saradnja

takvog centra. Ukoliko biznis plan zadovolji evaluaciju, u narednom koraku

radi se višemilionskim grantovima zavisno od tipa saradnje i broja uključenih

institucija.

Bilateralno udruživanje (Twinning action) – Ove akcije predstavljaju

kratkoročna partnerstva s ciljem unapređenja znanja i vještina manje iskusnih

institucija. Definišu se za određenu oblast istraživanja i provode na

institucijama uz učešće najmanje dvije vodeće institucije u Evropi i jedne

- 131 -


institucije iz manje uspješne države. Twinning akcije su veoma poželjne za

institucije sa veoma malo ili bez iskustva u realizaciji projekata iz okvirnih

programa, budući da se na ovaj način mogu ojačati kapaciteti te institucije za

referentnost i kvalitetno učešće u istraživačkim projektima. Aktivnosti koje se

mogu finansirati ovim akcijama su kratkoročne razmjene osoblja, posjete

eksperata, obuke i treninzi (uključujući i virtuelne), seminari, radionice,

prisustvo konferencijama, širenje rezultata itd. Uobičajeno trajanje projekta je

tri godine.

ERA Predsjedsjedavajući (ERA Chair) – Ova akcija je počela kao pilot u

Okvirnom programu 7 i bila je veoma dobro prihvaćena od strane institucija u

programu Horizont2020. Šema ima za cilj da omogući istraživačkim

institucijama da privuku visoko kvalitetan i uspješan istraživački kadar, bilo da

se radi o stranim istraživačima ili istraživačima iz dijaspore, kako bi se načinile

strukturne i kvalitativne promjene na domaćin instituciji radi postizanja

istraživačke izvrsnosti institucije u određenoj istraživačkoj oblasti. Suština je

angažovati kvalitetnog stručnjaka sa jakom reputacijom i referencama čiji bi

zadatak bio da od postojećeg i novo angažovanog osoblja kreira tim istraživača

koji bi svojim djelovanjem poboljšali istraživačke kapacitete i uslove za

istraživanje na instituciji. ERA Predsjedavajući se bira na osnovu javnog poziva

usmjerenog prema inostranim istraživačima, a projekat može trajati i do 5

godina.

Instrument podrške politikama (Policy Support Facility) – predstavlja akciju

koja je okrenuta prema donosiocima odluka na nacionalnom ili regionalnom

nivou s ciljem da poboljša ili kreira, implementira i ocijeni nacionalne ili

regionalne politike u oblasti istraživanja i inovativnosti. Provodi se na

dobrovoljnoj bazi putem savjetovanja sa iskusnim ekspertima koji ovim

- 132 -


vlastima daju potrebno znanje, uvid u međunarodna iskustva, metodologije i

alate za sprovođenje politika, kao i namjenske savjete za poboljšanje ovih

politika. U prvom radnom programu, predviđena je pomoć zemljama zapadnog

Balkana upravo u ovom domenu i jednim pozivom planirano je finansiranje

jednog projeka vrijednosti 4-5 miliona evra kojim bi se podržala

implementacija Platforme za zapadni Balkan za inovacije, istraživanje,

obrazovane i obučavanje, istraživanje i inovacije i kulturu (Western Balkans

Platform on Education and Training, Research and Innovation and Culture) i

Agende za zapadni Balkan za inovacije, istraživanje, obrazovanje, kulturu,

mlade i sport (Western Balkans Agenda on Innovation, Research, Education,

Culture, Youth and Sport)

Podrška Evropskoj saradnji u oblasti nauke i tehnologije (COST) - COST

program je ustanovljen još davne 1971.godine u svrhu povezivanja institucija

radi ostvarivanja naučne i istraživačke saradnje, gdje je bivša Jugoslavija bila

jedan od osnivača programa. Programom je upravljala Evropska naučna

fondacija (European Science Foundation- ESF), da bi ovaj program dobio novo

upravljanje i status prije par godina, kada je formirana COST Asocijacija kao

nezavisno tijelo koje upravlja ovim programom. Jedan od osnivača COST

Asocijacije je bila i Bosna i Hercegovina (BiH), što znači da smo punopravna

članica Asocijacije i time imamo puno pravo učešća. Program je veoma

pogodan za istraživače iz manjih država, s manje iskustva u istraživanju ili

jednostavno za one koji do sada nisu imali priliku da učestvuju u istraživačkim

projektima koje finansira EU. Program se realizuje finansiranjem akcija (drugi

naziv za projekte u COST-u) koje podržavaju aktivnosti na pripremi i stvaranju

uslova za izradu velikih istraživačkih projekata. Stoga, akcijama se ne

finansiraju honorari za rad, već samo putni troškovi i dnevnice. I pored

nefinansiranja honorara, evidentno je značajno učešće istraživača iz BiH svake

- 133 -


godine. Razloge možemo pronaći i u činjenici da je učešće u ovim akcijama

značajno jednostavnije za početnike nego u okvirnim programima. Moguće je,

pod određenim uslovima, čak i priključivanje akciji koja je u toku realizacije.

Jačanje strukture nacionalnih kontakt tačaka (Strengthening NCPs) –

Ovom akcijom se finansiraju projekti internog osposobljavanja nacionalnih

kontakt tačaka (NCP) u ovoj oblasti kako bi kvalitetnije pružali usluge

klijentima kao i radi osiguranja tehničke podrške aplikantima. Ovo su

namjenski projekti pa se u njima ne mogu pojavljivati institucije koje nisu

domaćin ovoj NCP. Slična praksa se primjenjuje i u drugim tematskim

programima (npr. MSCA, ERC, ERIs, ...)

4.5.2. Reformisanje i poboljšavanje evropskog sistema istraživanja i

inovativnosti (Reforming and Enchancing the European R&I

system)

Dio o jačanju Evropskog istraživačkog prostora (ERA) podržaće novu fazu u

razvoju ERA i sinergiju s Evropskim prostorom visokog obrazovanja (EHEA),

što može podrazumijevati i jači fokus na podršku izazovima utvrđenim u II

stubu, uključujući misije i partnerstva, kako bi se osiguralo da strateška

ulaganja načinjena tamo postignu što je moguće veći učinak. Otvaranje ERA za

buduće izazove zahtijeva razvoj sinergije s EHEA u složenom okruženju

univerziteta i istraživačkih organizacija s ciljem podrške inicijativama kao što

su otvorena nauka, inovativne preduzetničke prakse, cjeloživotno učenje,

usavršavanje talenata, razbijanje barijera među disciplinama i međusektorskih

barijere koje odgovaraju poslovnim i društvenim potrebama u nastajanju.

Uticaji će podrazumijevati i bolju usklađenost nacionalnih reformi i povećanu

- 134 -


saradnju na nivou programa u državama članicama i pridruženim zemljama i

pomoći će povećanju učinka kako nacionalnih tako i evropskih ulaganja u

istraživanje i inovacije. Ovim će biti podržani i drugi prioriteti u istraživanju i

inovacijama, uključujući otvorenu nauku, nauku građana, rodnu ravnopravnost i

druge oblike raznolikosti, poboljšanje međunarodne saradnje, etike i integriteta

i naučni doprinos ostalim politikama EU.

Pored toga, baza dokaza za kreiranje politika u svim tim domenima će se dalje

razvijati, uključujući i putem ekonomske analize istraživačkih i inovacionih

politika i učinaka, dizajna istraživačkih i inovacionih strategija, rada na

usavršavanju postojećih i razvoju novih indikatora, kada je to potrebno u

saradnji sa međunarodnim organizacijama i predviđanjem.

4.6. Program EURATOM

Program EURATOM 57 predstavlja poseban dio okvirnih programa, čiji je cilj

finansiranje istraživanja i inovacija u oblasti atomskih (nukleranih) istraživanja

i obučavanja. Program je usmjeren na kontinuirano poboljšanje nuklearne

sigurnosti, bezbjednosti i zaštite od radioaktivnog zračenja, a posebno na

pružanje doprinosa dugoročnoj „dekarbonizaciji“ energetskog sistema na

bezbjedan, siguran i efikasan način.

Indirektne akcije programa EURATOM se fokusiraju na dvije ključne

istraživačke oblasti:

• izučavanje nuklearne fisije i zaštite od zračenja, i

57 https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/euratom

- 135 -


• izučavanje nuklearne fuzije s ciljem razvoja i iskorišćenja plazma

fuzijskog goriva („magnetic confinement fusion“)

Za razliku od prethodno opisanih, EURATOM program stavlja naglasak na

razvoj nuklearnih vještina i kompetencija. Nastojanje je da se Evropa uključi u

trku po pitanju nuklearnih istraživanja, ali i da stavi Evropu u poziciju ključnog

faktora, ako ne i lidera u ovoj istraživačkoj oblasti. Posebno su važna

istraživačka pitanja u pogledu nuklearne bezbjednosti i upravljanja nuklearnim

otpadom koji posljednjih godina imaju velikog medijskog odjeka zbog

neadekvatnih metoda skladištenja i čuvanja.

Prethodno uočeni problemi s japanskim i drugim nuklearnim elektranama daju

dodatnu težinu ovom programu radi pronalaženja što efikasnijih rješenja u

upotrebi nuklearne energije u enegetskom sektoru. Od veoma važnog interesa

jeste i upotreba nuklearnih tehnologija u medicini u dijagnostičke svrhe i

liječenje bolesti i oboljenja, tzv. oblast nuklearne medicine.

Po pitanju istraživanja fuzije pozivi za projekte će imati za cilj da finansiraju

projekte koji će raditi na prelasku sa čisto akademskih istraživanja na praktična

naučna pitanja dizajna, izgradnje i operativnosti budućih postrojenja kao što je

npr. ITER 58 . Ovim će biti omogućen napredak u proizvodnji električne energije

iz procesa fuzije.

Kako bi se postigli ovi ciljevi, aktivnosti oko nuklearnih istraživanja će biti

dodatno podržana donošenjem fleksibilnijeg zakonodavstva i jednostavnijim

58

ITER (latin. „put“ ) – https://iter.org

- 136 -


pristupom dostupnim sredstvima finansiranja ovih istraživanja bez obzira na tip

institucije i sektor u kojem djeluje.

Glavni prioriteti EURATOM Programa po pitanju istraživanja i obučavanja će

biti:

• podrška bezbjednosti nuklearnih sistema,

• doprinos razvoju bezbjednih dugoročnih rješenja za upravljanje

radioaktivnim otpadom,

• podrška razvoju i održivosti nuklearne ekspertize i izvrsnosti u EU,

• podrška zaštiti od zračenja i razvoj medicinske primjene zračenja

uključujući i bezbjedno i sigurno snabdjevanje i upotrebu radioizotopa,

• napredovanje u oblasti demonstracije izvodivosti fuzije kao izvora

električne energije

• iskorišćavanjem postojećih i budućih fuzijskih postrojenja,

• postaviti temelje za buduće elektrane zasnovane na fuziji razvojem

materijala, tehnologija i konceptualnog dizajna,

• promovisati inovativnost i industrijsku konkurentnost,

• osigurati dostupnost i upotrebu istraživačke infrastrukture od

panevropske važnosti.

Evropska komisija je predložila, a Parlament usvojio EURATOM program

istraživanja i osposobljavanja u oblasti nuklearnih nauka za period 2012-2025 59

(Euratom research and training programme (2021-2025)).

Opšti su ciljevi Programa sljedeći:

59

Portal Evropskog parlamenta, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-

0028_EN.html

- 137 -


• provođenje aktivnosti nuklearnog istraživanja i osposobljavanja u cilju

podrške stalnom poboljšanju nuklearne sigurnosti, osiguranja i zaštite

od zračenja;

• potencijalni doprinos dugoročnoj dekarbonizaciji energetskog sistema

na siguran, efikasan i zaštićen način.

Program ima sljedeće posebne ciljeve:

• poboljšavanje sigurne i osigurane upotrebe nuklearne energije i drugih

primjena jonizujućeg zračenja osim za proizvodnju električne energije,

uključujući nuklearnu sigurnost, osiguranje, zaštitne mjere, zaštitu od

zračenja, sigurno gospodarenje istrošenim gorivom i radioaktivnim

otpadom te razgradnju;

• održavanje i daljnji razvoj stručnog znanja i kompetencija u Zajednici;

• podsticanje razvoja energije fuzije i doprinos provedbi plana za fuziju;

• podrška politici Zajednice o nuklearnoj sigurnosti, zaštitnim mjerama i

osiguranju.

Financijska podrška za provođenje ovog Programa u periodu 2021-2025 iznosi

1,38 milijardi evra, a očekivana raspodjela iznosa je kako slijedi:

• 583 miliona evra za istraživanja i razvoj fuzije;

• 266 miliona evra za nuklearnu fisiju, sigurnost i zaštitu od zračenja;

• 532 miliona evra za dirketne akcije Zajedničkog istraživačkog centra.

Program je otvoren za pridruživanje sljedećih trećih zemalja:

• zemalja pristupnica, zemalja kandidata i potencijalnih kandidata u

skladu s opštim načelima i uslovima učešća tih zemalja u programima

Zajednice uspostavljenim u odgovarajućim okvirnim sporazumima i

odlukama Savjeta o pridruživanju ili sličnim ugovorima te u skladu s

- 138 -


posebnim uslovima utvrđenima u sporazumima između Zajednice i tih

zemalja;

• zemalja na koje se odnosi evropska politika susjedstva u skladu s opštim

načelima i uslovima učešća tih zemalja u programima Zajednice

uspostavljenima u odgovarajućim okvirnim sporazumima i odlukama

Savjeta o pridruživanju ili sličnim ugovorima te u skladu s posebnim

uslovima utvrđenima u sporazumima između Zajednice i tih zemalja;

• trećih zemalja i teritorija koji ispunjavaju sve sljedeće kriterije:

◦ imaju dobre kapacitete u području nauke, tehnologije i inovacija;

◦ predane su otvorenoj tržišnoj privredi utemeljenoj na pravilima,

uključujući pošteno i pravedno postupanje s pravima intelektualnog

vlasništva, podržano demokratskim institucijama;

◦ aktivno promovišu politike kojima se poboljšava ekonomska i

društvena dobrobit građana.

Pridruživanje Programu svake od trećih zemalja provodi se u skladu s uslovima

iz posebnih sporazuma o učešći određene treće zemlje u bilo kojem programu

Unije, ako se tim sporazumom:

• garantuje pravedna ravnoteža u smislu doprinosa te treće zemlje i koristi

koje ostvaruje učešćem u Programu;

• utvrđuju uslovi učešća u Programu, uključujući obračun finansijskih

doprinosa Programu i njegovih administrativnih troškova. Ti doprinosi

smatraju se namjenskim prihodima u skladu s člankom 21. stavom 5.

Finansijske uredbe;

• trećoj zemlji ne dodjeljuje ovlašćenja za odlučivanje o Programu;

• garantuje da Unija ima pravo osigurati dobro finansijsko upravljanje i

štititi svoje finansijske interese.

- 139 -


Ključni noviteti u odnosu na program Horizont2020 jesu sljedeći:

− Načinjena je promjena fokusa istraživanja koji je sad usmjeren na neenergetsku

primjenu radijacije. Revizija opsega istraživanja zaštite od

zračenja treba da doprinese sigurnoj upotrebi i primjeni jonizujućeg

zračenja u nuklearnoj nauci i tehnologiji, uključujući bezbjedno i

sigurno snabdjevanje i upotrebu radioizotopa u medicinske, industrijske,

svemirske i istraživačke svrhe.

− Dodatno se definiše istraživačka podrška za razgradnju radioizotopa

gdje prihvatljive mjere uključuju istraživanja koja podržavaju razvoj i

procjenu tehnologija za razgradnju i sanaciju okoline nuklearnih

instalacija i razmjenu najbolje prakse i znanja. Fokus na razgradnji

odražava sve veću potražnju za takvim uslugama na principu sanacije

okoline i postrojenja izvjesnog broja nuklearnih reaktora koji će biti

trajno ugašeni.

− Otvaraju se mogućnosti za finansiranje mobilnosti nuklearnih

istraživača uključivanjem u Marie Skłodowska-Curie akcije

(program mobilnosti u Horizont Evropa). Ovim činom studenti i

istraživači u nuklearnim naukama postaju prihvatljivi kandidati za

MSCA što do sada nije bio slučaj. Korišćenjem ovog instrumenta za

podršku obrazovanju i osposobljavanju, novi program na taj način

zadovoljava jedan od međusektorskih ciljeva, odnosno postizanje

sinergije između različitih finansijskih instrumenata.

− Struktura i pojednostavljivanje specifičnih ciljeva na svega četiri,

pokrivajući i direktne akcije (primjenjene od strane JRC-a) i indirektne

akcije čime se omogućava Komisiji da prilikom izrade programa rada

predloži najpodesnije kombinovanje instrumenata i sredstava radi

postizanja pojednostavljivanja i sinergetskog efekta.

- 140 -


− Uvodi se poseban cilj podrške politici EU po pitanju nuklearne

sigurnosti, zaštitnih mjera i opšte sigurnosti.

− Jedan specifični cilj istraživanja fuzije odražava pomak ka dizajnu

budućih fuzijskih elektrana. Novi cilj za istraživanje fuzije kombinira

tri specifična cilja iz trenutnog programa.

− Pravila organizacije programa Horizont Evropa o učešću i

diseminaciji primjenjivat će se i na program EURATOM, uključujući i

politike dijeljenja podataka (Open Access) koja podrazumijeva i izradu

plana upravljanja podacima (Data Management Plan) kao obaveznog

dijela prijave projekta.

Kao i prethodnom EURATOM programu, osnovni kriterijumi za dodjelu grant

sredstava će biti naučna izvrsnost, uticaji istraživanja te kvalitet i efikasnost

implementacije projekta. U svrhu provođenja programa, Komisiji će pomagati

posebno formiran odbor koji će se sastojati od dvije konfiguracije – jedna koja

će se baviti pitanjima fisije, a druga pitanjima fuzije.

4.7. Program InvestEU za istraživanje i inovacije (InvestEU for

Research and Innovation)

U okviru tekućeg i prethodnih višegodišnjih finansijskih okvira razvijani su i

finansijski instrumenti. Tokom višegodišnjeg finansijskog okvira 2014.– 2020.

Komisija je razvila 16 finansijskih instrumenata kojima se centralizovano

upravlja. Kao jedinstveni program ulaganja za interne politike Unije program

InvestEU istovremeno je i instrument politike i instrument za njeno provođenje.

Kao instrument politike, opšti cilj programa InvestEU jeste podržati ciljeve

politike Unije na način da se mobilišu javna i privatna ulaganja u Uniji, čime se

- 141 -


omogućava uklanjanje tržišnih nedostataka i rješava problem nedostatka

ulaganja koji sputavaju ostvarivanje ciljeva EU, a koji se odnose na održivost,

konkurentnost i uključivi rast.

Opšti cilj programa InvestEU jeste pružiti podršku ciljevima politika EU uz

pomoć operacija finansiranja i operacija ulaganja kojima se pridonosi:

• konkurentnost Unije, uključujući istraživanje, inovacije i

digitalizaciju;

• povećanje stope zaposlenosti u Uniji i stvaranje visokokvalitetnih

radnih mjesta u Uniji;

• rast ekonomije Unije i njezina održivost, omogućavajući Uniji da

postigne ciljeve održivog razvoja i ciljeve Pariškog klimatskog

sporazuma;

• socijalna inovativnost, otpornost i inkluzivnost Unije;

• promocija naučnog i tehnološkog napretka, kulture, obrazovanja i

obuke;

• ekonomska, teritorijalna i socijalna kohezija;

• integracija tržišta kapitala Unije i jačanje jedinstvenog tržišta,

uključujući rješenja koja se bave usitnjavanjem tržišta kapitala

Unije, diverzifikaciju izvora financiranja za poduzeća Unije i

promicanje održivih finansija....

Posebni ciljevi programa InvestEU su sljedeći:

• podrška operacijama finansiranja i ulaganja u održivu infrastrukturu

navedenim u područjima;

• podrška operacijama finansiranja i ulaganja u istraživanje, inovacije

i digitalizaciju;

- 142 -


• poboljšanje pristupa finansiranju i povećanje mogućnosti

finansiranja za MSP-e, te u posebno opravdanim slučajevima i za

mala preduzeća srednje tržišne kapitalizacije;

• poboljšanje pristupa mikrofinansiranju i povećanje mogućnosti

mikrofinansiranja za društvena preduzeća, podrška operacijama

finansiranja i ulaganja povezanima s socijalnim ulaganjima i

vještinama, te razvoj i konsolidacija tržišta socijalnih ulaganja u

definisanim oblastima.

Fond InvestEU djeluje u četiri oblasti politika unutar kojih će se uklanjati tržišni

nedostaci ili rješavati problemi neoptimalnog nivoa ulaganja u području

primjene svake od njih:

(a) održiva infrastruktura:

• održiva ulaganja u području transporta:

• multimodalni transport,

o bezbjednost na putevima,

o renoviranje i održavanje željezničke i putne infrastrukture,

• turizam,

• energetika:

o povećanje upotrebe obnovljive energije,

o energetska efikasnost,

o građevinski projekti rekonstrukcije radi energetske efikasnosti,

skladištenja, povezane energije itd.

o poboljšanje povezanosti energetskih sistema;

• digitalna povezivost i pristup, posebno u ruralnim oblastima;

• nabavka i prerade sirovina,

• svemir,

- 143 -


• okeani i površinske vode,

• izbjegavanje stvaranja otpada i cirkularna ekonomija,

• prirodne i druge okolišne infrastrukture,

• oprema, mobilna imovina i uvođenje inovativnih tehnologija koje

pridonose ciljevima okolišne i/ili socijalne održivosti ili ispunjavaju

standarda okolišne ili socijalne održivosti u EU;

(b) istraživanje, inovacije i digitalizacija:

• uključuje aktivnosti istraživanja i inovacija,

• prenos istraživačkih rezultata i tehnologija na tržište,

• demonstraciju i uvođenje inovativnih rješenja,

• podršku širenju poslovanja inovativnih poduzeća (start-up i MSP) i

• digitalizaciju industrije u EU na osnovu iskustava iz InnovFin 60 ;

(c) MSP:

• pojednostavljen pristup i dostupnost sredstava za start-up, MSP i u

izuzetnim slučajevima druge kategorije preduzeća, a s ciljem

unapređenja globalne konukurentnosti, inovativnosti, digitalizacije i

održivosti.

(d) socijalna ulaganja i vještine:

• etičko i održivo finansiranje,

• mikrofinansiranje,

• otkup radnika,

• finansiranje društvenih preduzeća i socijalna ekonomija,

60 https://www.eib.org/en/products/blending/innovfin/index.htm

- 144 -


• mjere za promociju rodne ravnopravnosti i aktivno učešće žena i

osjetljivih grupa,

• vještine, obrazovanje, obuka i srodne usluge,

• društvena infrastruktura (uključujući društveno i studentsko stanovanje),

• socijalne inovacije,

• zdravlje i dugotrajna njega,

• uključenost i dostupnost,

• kulturne aktivnosti sa društvenim ciljem,

• kulturni i kreativni sektor, uključujući međukulturni dijalog i ciljeve

socijalne kohezije,

• integracija ranjivih ljudi, uključujući državljane trećih zemalja.

Definisana su i dvije sekcije u okviru garancija EU:

• sekcija „EU” i

• sekcija „države članice”, koji će se sastojati od jednog podsekcije za

svaku državu članicu koja odluči da dio svojih sredstava iz fondova pod

zajedničkim upravljanjem prenese u fond InvestEU.

Posebnim pravilima koja se odnose na sekciju „države članice” predviđa se

sklapanje sporazuma o doprinosu između Komisije i dotične države članice i

definišu se glavni elementi doprinosa, npr. vrijednost, stopa rezervacija i

nepredviđene obveze. Uredba o zajedničkim odredbama i ostali relevantni

pravni instrumenti sadržavaće odredbe o dodjeli ovlašćenja. Nakon što se

sredstva prenesu u fond InvestEU, na provođenje odjeljka „države članice”

primjenjivaće se pravila fonda InvestEU. Komisija odabire partnera za

provođenje na osnovu prijedloga države članice i potpisuje sporazum o

garanciji s tom državom članicom.

- 145 -


Operacije finansiranja i ulaganja podliježu provjeri klimatske, ekološke i

socijalne održivosti u cilju smanjenja štetnih uticaja i povećanja koristi za

klimu, okolinu i socijalnu dimenziju. Stoga će kandidati za finansiranje morati

dostaviti odgovarajuće informacije na osnovu smjernica koje će izraditi

Komisija. U prijedlogu Komisije za višegodišnji finansijski okvir 2021.–2027.

utvrđen je ambiciozan cilj u pogledu uključivanja klimatskih pitanja u sve

programe EU-a, odnosno da se 25 % rashoda EU namijeni ostvarenju

klimatskih ciljeva. Doprinos programa InvestEU ostvarenju tog opšteg cilja

pratiće se putem sistema klimatskih indikatora EU. Komisija će na godišnjoj

osnovi dostavljati informacije u kontekstu nacrta godišnjeg budžeta. Projekti

ispod određene visine utvrđene u smjernicama isključuju se iz te provjere.

U okviru fonda InvestEU podržane su samo operacije finansiranja i operacije

ulaganja koje:

• ispunjavaju uslove iz finansijske uredbe, a posebno zahtjev dodatnosti 61

i, ako je to primjereno, zahtjev maksimiziranja privatnih ulaganja;

• pridonose ciljevima politika Unije i obuhvaćene su opsegom područja

prihvatljivih za operacije finansiranja i operacije ulaganja unutar

odgovarajućih politika; i

• usklađene su sa smjernicama o ulaganjima.

Garancije EU se mogu koristiti za pokrivanje rizika za sljedeće vrste

finansiranja koje pružaju partneri u provođenju:

61 Za potrebe Uredbe, izraz „dodatnost” označava podršku InvestEU fonda za operacije koje se

bave tržišnim neuspjesima na nivou cijele Unije i/ili državama članicama ili sub-optimalne

investicijske situacije i koje se nisu mogle provesti u razdoblju u kojem garancija EU-a

može se koristiti ili ne u istoj mjeri od strane partnera koji je implementiraju bez podrške

InvestEU fonda.

- 146 -


• zajmovi, garancije, kontra-garancije, instrumenti tržišta kapitala, bilo

koji drugi oblik finansiranja ili poboljšanja kredita, uključujući

podređeni dug, ili učešća u kapitalu ili kvazi-kapitalu, pruženi direktno

ili indirektno preko finansijskih posrednika, fondova, investicionih

platformi ili drugih vozila koja će se usmjeriti do krajnjih primatelja;

• finansiranje ili garancije od strane implementacionog partnera drugoj

finansijskoj instituciji koja joj omogućava preduzimanje prethodno

navedenih finansijskih aktivnosti.

Savjetodavni centar InvestEU-a će pružati savjetodavnu podršku i prateće mjere

za razvoj projekata tokom cijelog ciklusa ulaganja kako bi se podstaklo

osmišljavanje, razvoj projekata i pristup finansiranju. Usluge savjetodavnog

centra InvestEU biće pružane u područjima politika obuhvaćenih programom

InvestEU i taj će savjetodavni centar biti jedinstvena tačka pristupa za

promotore projekata i posrednike. Usluge savjetodavnog centra InvestEU biće

komplementarne s aktivnostima tehničke pomoći koja se provodi u okviru

programa s podijeljenim upravljanjem. Portal InvestEU osiguraće veću

vidljivost mogućnosti za ulaganja u Uniji i time pomoći promotorima projekata

koji prikupljaju financijska sredstva.

Fond InvestEU trebao bi biti otvoren za doprinose trećih zemalja koje su članice

Evropskog udruženja za slobodnu trgovinu (EFTA), zemalja pristupnica,

zemalja kandidatkinja i potencijalnih kandidata, zemalja obuhvaćenih politikom

susjedstva i drugih zemalja, u skladu s uslovima utvrđenim između Unije i tih

zemalja. To bi trebalo omogućiti nastavak saradnje s relevantnim zemljama, ako

je moguće, posebno u području istraživanja i inovacija, te MSP-a.

- 147 -


Kod odabira partnera za provođenje operacija finansiranja i ulaganja fonda

InvestEU, Komisija razmatra njihovu sposobnost ispunjavanja ciljeva fonda i

osiguravanja doprinosa na osnovu vlastitih sredstava kako bi se garantovala

odgovarajuća geografska pokrivenost i diverzifikacija, privukli strani ulagači te

osigurala dovoljna diverzifikacija rizika i pružila nova rješenja za uklanjanje

tržišnih nedostataka i neoptimalnih ulaganja.

- 148 -


POGLAVLJE 5

PRAVILA UČEŠĆA

- 149 -


- 150 -


Namjera Evropske komisije nije da se suštinski promijene pravila programa u

odnosu na njegovog prethodnika, već da nastavi na isti način uz

pojednostavljivanje procedura i procesa selekcije, dodjele, ugovaranja i

zatvaranja sporazuma o dodjeli grantova u programu Horizont Evropa.

5.1. Države ispunjavaju uslove za učešće u programu

Program Horizont Evropa ima karakteristiku potpune otvorenosti za učešće u

programu. U principu sve države u svijetu mogu na neki od načina da učestvuju

u programu. Za jedan dio njih, pristup određenim dijelovima programa će biti

ograničen, dok će druge zemlje moći da učestvuju samo ukoliko plate svoje

učešće. Nastavlja se praksa iz prethodnih okvirnih programa po pitanju država

koje mogu učestvovati u programu.

Minimalni zahtjev za sastavljanje konzorcijuma institucija u

kolaborativnim projektima, koji čine većinski tip projekta, jeste da

konzorcijum sačivanja minimalno tri nezavisne institucije iz tri različite

zemlje članice ili zemlje pridružene programu Horizont Evropa, od kojih

jedna obavezno mora biti iz neke od zemalja članica.

Obaveznost jedne od zemalja članica u konkzorcijumu je novina uvedena u

program Horizont Evropa. Međutim, potrebno je svakako detaljno proučiti

uslove u relevantnom radnom programu koji može da preinači ovo osnovno

pravilo učešća. Tako npr. u MSCA ili ERC pozivima konzorcijum ne mora da

ispunjava ovaj preduslov budući da se radi o individualnim mobilnostima

istraživača, kao npr. u MSCA postdoktorskim stipendijama.

- 151 -


5.1.1. Zemlje članice EU (MS)

Prvu kategoriju država čine zemlje članice EU (MS - Member States),

odnosno svih 27 zemalja članica koliko ih je u 2020.godini, a nakon izlaska

Velike Britanije iz sastava EU. Zemlje članice su u obavezi finansiranja

programa i kao takve imaju puno pravo učešća u svim dijelovima programa i

svim tipovima akcija. Štaviše, novitet je da se u velikom dijelu poziva, kao

pravilo učešća, traži da je u konzorcijumu obavezno učešće barem jedne zemlje

članice.

5.1.2. Pridružene zemlje (AC)

Drugu kategoriju država čine pridružene zemlje (AC – Associated

countries) U ovu grupu država se ubrajaju one države koje su izrazile želju i

interes za učešće u programu Horizont Evropa. Zemlje pristupnice, kandidati i

potencijalni kandidati za članstvo u EU imaju interes da budu pridružene zemlje

na putu ostvarivanja punopravnog članstva, dok ostale države to mogu postati

po vlastitom nahođenju. Pridružene zemlje su takođe obavezne plaćati tzv.

„ulaznu kartu“ koju određuje Evropska komisija na osnovu visine bruto

domaćeg proizvoda države. Svaka država koja želi postati pridružena programu

prihvata obaveze (administrativne, zakonske i finansijske) koje EU može tim

povodom od njih da traži, a formalno se potpisuju razna međuvladina

dokumenta kojima se ovjerava takva želja države. Ta dokumenta mogu biti

memorandum o razumijevanju (Memorandum of Understanding) ili naučnotehnološki

sporazum (S&T Agreement). Ukoliko država postane pridruženom,

ona svakako ima pravo punog učešća u programu kao što je to slučaj sa

- 152 -


državama članicama, ali one mogu svoje učešće da ograniče na određene

dijelove programa i/ili tipove akcija, s tim da to mora biti obostrano usaglašeno

i shodno tome obračunat iznos učešća u finansiranju programa.

Program je otvoren za pridruživanje sljedećih trećih zemalja:

• članice Evropskog udruženja slobodne trgovine (EFTA) koje su

članice Evropskog ekonomskog prostora (EEA), u skladu s uvjetima

utvrđenim Sporazumom o EEA;

• zemlje pristupnice, zemlje kandidati i potencijalni kandidati, u

skladu sa opštim principima i opštim uslovima i odredbama za učešće

tih zemalja u programima Unije utvrđenim u odgovarajućim okvirnim

sporazumima i odlukama Savjeta za pridruživanje ili sličnim

sporazumima, i u skladu sa sa specifičnim uslovima utvrđenim u

sporazumima između Unije i tih zemalja;

• zemlje obuhvaćene Evropskom susjedskom politikom (ENP), u

skladu s opštim principima i opštim uslovima i odredbama za učešće tih

zemalja u programima Unije uspostavljenim u odgovarajućim okvirnim

sporazumima i odlukama Savjeta za pridruživanje ili sličnim

sporazumima, i u skladu sa specifičnim uslovima utvrđenim

sporazumima između Unije i tih zemalja;

• treće zemlje i teritorije koje ispunjavaju sve sljedeće kriterije:

i. dobar kapacitet u nauci, tehnologiji i inovacijama;

ii. posvećenost otvorenoj tržišnoj privredi baziranoj na pravilima,

uključujući pravedno i nepristrano bavljenje pravima

intelektualnog vlasništva, uz pomoć demokratskih institucija;

iii. aktivno promovisanje politika radi poboljšanja ekonomskog i

socijalnog blagostanja građana.

- 153 -


Pridruživanje programu svake od zainteresovanih zemalja će biti u skladu s

uslovima utvrđenim posebnim sporazumom koji pokriva učešće te zemlje u bilo

kojem programu Unije, pod uslovomda sporazum osigurava pravičnu ravnotežu

u pogledu doprinosa i naknada treće zemlje koja učestvuje u programima Unije

(određena ulazna karta za program). Uslovi koji određuju nivo finansijskog

doprinosa osiguravaju automatsku korekciju bilo koje značajne neravnoteže u

poređenju sa iznosom koji subjekti osnovani u pridruženoj zemlji dobijaju

učešćem u Programu, uzimajući u obzir troškove u upravljanju, izvršenju i rad

Programa.

Potrebno je pomenuti da to pridruživanje programu može biti:

- u potpunosti - država sporazumom omogućava učešće svojoj

akademskoj zajednici u svim dijelovima programa bez izuzetka (kao što

je to ranije bio slučaj i s BiH), ili

- djelimično – država sporazumom utvrđuje dijelove programa u kojima

želi da učestvuje kao aktivni učesnik, dok se u drugim dijelovima

programa ova država tretira kao treća zemlja.

5.1.3. Treće zemlje (TC)

Treću kategoriju država čine tzv. Treće zemlje (TC – Third countries). Ove

države uglavnom nisu s evropskog kontinenta kojem pripadaju države iz prve

dvije kategorije. U ovu kategoriju se svrstavaju sve ostale države u svijetu koje

žele da učestvuju u programu u ograničenom kapacitetu. Politikom

međunarodne saradnje EU (International cooperation) omogućeno je učešće

ovih država, a njihovo finansiranje nije automatsko. To znači, da bi učešće

države iz ove kategorije bilo finansirano, takva odrednica mora da stoji u

- 154 -


radnom programu ili tekstu poziva za podnošenje prijedloga projekta. Tekstom

poziva može se ciljano pozivati zajednica neke države za učešće u projektu ili

nekog regiona u svijetu. Ovu odluku donosi Evropska komsija na osnovu svojih

planova strateške saradnje s određenim regijama u svijetu. Osnovno kod učešća

trećih zemalja u projektima jeste opravdanost njihovog učešća kroz definisanje

dodatne vrijednosti projekta njihovim učešćem. To znači da se u projektnoj

aplikaciji mora decidno naznačiti koje to koristi za projekat, politike EU i

postizanje ciljeva EU donosi učešće date države u projektu. Učešće trećih

zemalja je moguće tek nakon što se uspostavi konzorcijum prema minimalnom

broju i sastavu članova konzorcijuma. Neki dijelovi programa, kao što su ERC i

MSCA, omogućavaju individualno učešće istraživača iz trećih zemalja po

automatizmu (npr. MSCA Post-doctoral fellowships) jer im je cilj privlačenje

talenata iz cijelog svijeta.

U okviru ove kategorije država, razlikujemo dvije kategorije:

• treće zemlje koje automatski ispunjavaju uslove učešća i

finansiranja. Listu ovih država utvrđuje Evropska komisija i publikuje

kao dio sporazuma o dodjeli granta (Grant Agreement) u dodatku A

sporazuma (Annex A). Uobičajeno je moguće i na stranici poziva za

podnošenje prijedloga projekta pronaći ovaj dodatak sporazuma i time

utvrditi mogućnost učešća date države. Države koje pripadaju ovoj

potkategoriji, uglavnom države s niskim i srednjim prihodima, mogu se

priključiti u formiranju konzorcijuma nakon okupljanja minimalnog

broja članova konzorcijuma i u onim pozivima gdje je to naglašeno u

pozivu ili označeno prioritetom međunarodne saradnje. Automatsko

finansiranje individualnih istraživača iz ovih država je moguće ukoliko

oni apliciraju za individualne grantove, odnosno grantove iz ERC i

MSCA (samo postdoktorska mobilnost – za iskusne istraživače, ili za

- 155 -


manje iskusne istraživače ako se prijavljuju na otvorenu poziciju u

doktorskim stipendijama).

• treće zemlje koje same finansiraju svoje učešće. U ovu kategoriju

država ubrajamo tzv. industrijski razvijene zemlje ili tehnološki

napredne zemlje, kao npr. Sjedinjene Američke Države, Japan, Kina,

Singapur, Indija, itd. Znači, ove države mogu da učestvuju samo ukoliko

prije prijave projekta dostave dokaz o namjeri finansiranja aktivnosti za

svoje institucije. Zavisno od interesa EU, u programu može biti

uplaniran i objavljen ad hoc bilateralni poziv kojim bi bilo omogućeno

učešće ovih zemalja u tom datom pozivu. Takođe, u slučaju bilateralnih

akcija, gdje svaka strana plaća svoje učešće, institucije iz ovih zemalja

mogu zvanično učestvovati u programu u takvom pozivu, ali troškove

učešća snosi država za svoje institucije.

Ilustracija 7. Kategorije država učesnica u programu

- 156 -


5.2. Subjekti koji ispunjavaju uslove za učešće

Bilo koja pravna osoba, bez obzira na mjesto osnivanja, ili međunarodna

organizacija može učestvovati u akcijama u okviru programa Horizont

Evropa, pod uslovom da su ispunjeni opšti uslovi učešća. Pored toga,

moguće je da se pojave posebni uslovi učešća koji se naknadno utvrđuju

tekstom programa ili specifičnog poziva na koji se ta specifičnost odnosi. Npr.

poziv može biti raspisan za projekte u kojima učestvuju samo mala i srednja

preduzeća; ili poziv raspisan za bilateralnu saradnju EU i Japana, gdje mogu

učestvovati samo institucije iz navedenih država/regija.

Projekti se realizuju udruživanjem entiteta u konzorcijum koji, po opštem

pravilu učešća, mora da bude sačinjen od najmanje tri nezavisna pravna

subjekta sa sjedištem u tri države članice ili pridružene zemlje od kojih je

minimalno jedna država članica EU. Ovo je opšte pravilo učešća u

institucionalnim, kolaborativnim projektima. Moguće je da pozivom bude

dozvoljeno učešće i najmanje jednom pravnom subjektu sa sjedištem u državi

članici ili pridruženoj zemlji ako je to tako definisano tekstom poziva za prijavu

projekata. U slučaju da je poziv otvoren za međunarodnu saradnju, odnosno

saradnju s trećim zemljama, onda se u pozivu navodi potrebna kvota trećih

zemalja u konzorcijumu. Međutim, treće zemlje mogu ući u konzorcijum tek

kada se ispuni minimalni zahtjev učešća (3 institucije iz 3 različite MS/AC,

od kojih je jedna obavezno iz zemlje članice).

Prekogranične istraživačke akcije (kada istraživač iz jedne države obavlja

projektne aktivnosti na domaćin instituciji u drugoj državi) Evropskog savjeta

za istraživanje (ERC), akcije Evropskog savjeta za inovacije (EIC), akcije

obuke i mobilnosti (MSCA) ili akcije sufinansiranja programa (COFUND)

- 157 -


mogu da provode jedno ili više pravnih lica, od kojih jedno mora biti osnovano

u državi članici ili pridruženoj zemlji.

Akcije koordinacije i podrške (Coordination and Support Action) može da

provodi jedno ili više pravnih lica koja mogu biti osnovana u državi članici,

pridruženoj zemlji ili u drugoj trećoj zemlji.

Za projekte povezane sa strateškom imovinom, interesima, autonomijom ili

bezbjednošću Unije, program rada može da ograniči učešće samo na ona pravna

lica sa sjedištem u državama članicama ili na ona pravna lica osnovana u

navedenim pridruženim ili drugim trećim zemljama, shodno potrebama i

interesu koji se realizacijom takvog projekta mora štititi.

Ako je to naznačeno u programu rada, Združeni istraživački centar (JRC) može

učestvovati u akcijama. JRC, međunarodne evropske istraživačke organizacije i

pravna lica registrovana prema zakonu Unije smatraće se osnovanim u državi

članici koja nije ona u kojoj su osnovana druga pravna lica koja učestvuju u

akciji.

5.3. Prihvatljive akcije i njeni tipovi

Prihvatljive su gotovo sve akcije konzorcijuma koji je sačinjen za

implementaciju projekta, osim sljedećih:

• aktivnosti usmjerene na kloniranje ljudi u reproduktivne svrhe;

• aktivnosti namijenjene modifikovanju genetskog materijala ljudskih

bića koje bi takve promjene mogle naslijediti (izuzetak: mogu se

finansiranj istraživanja radi liječenja raka polnih žlijezda)

- 158 -


• aktivnosti namijenjene stvaranju ljudskih embriona isključivo u svrhu

istraživanja ili u svrhu nabavke matičnih ćelija, uključujući i prenos

somatskih ćelija.

Istraživanje ljudskih matičnih ćelija, odraslih i embrionalnih, može se

finansirati, zavisno od sadržaja prijedloga naučnog projekta i pravnog okvira

uključenih država članica. Neće se odobriti finansiranje za istraživanja koje su

zabranjena u svim državama članicama. Nijedna aktivnost neće se finansirati u

državi članici u kojoj je takva aktivnost zabranjena. Komisija zadržava pravo

izmjene pravila vezanih za ovu oblast u kontekstu omogućavanja postizanja

naučnog napretka kada je to opravdano i sigurno.

Projekti u programu Horizont Evropa se implementiraju kroz nekoliko vrsta

akcija, tj. finansijskih šema (Funding scheme). Tipom finansijske šeme se

određuje sljedeće:

• obim finansiranja od strane EU;

• stopu finansiranja (reimbursement rate);

• specifične kriterijume evaluacije koja predodređuje eventualno

finansiranje.

Tipovi finansijkih šema u programu Horizont Evropa su iste kao one iz

programa Horizont2020, a to su:

• Akcije istraživanja i inovativnosti (Research and Innovation Actions

- RIA) s EU stopom finansiranja od 100% prihvatljivih troškova.

Prema definiciji, RIA akcije imaju za cilj da uspostave novo znanje i/ili

da istraže izvodljivost nove ili poboljšane tehnologije, proizvoda,

procesa, usluga ili rešenja. U tu svrhu mogu uključivati bazična i

- 159 -


aplikativna istraživanja, razvoj tehnologije i integraciju, testiranje i

validaciju na prototipu manjeg obima u laboratoriji ili simuliranom

okruženju. Projekti mogu sadržavati usko povezane, ali ograničene

aktivnosti demonstracije ili pilot aktivnosti, u cilju prikazivanja tehničke

izvodljivosti u blizini operativnog okruženja.

• Inovativne akcije (Innovation Action - IA) s EU stopom finasiranja

od 70% prihvatljivih troškova (u slučaju neprofitne organizacije,

ostaje stopa 100%). Prema definiciji, IA akcije imaju za direktan cilj

izradu planova i dogovora ili dizajna za nove, izmjenjene ili poboljšane

proizvode, procese i usluge. U tu svrhu oni mogu uključivati izradu

prototipova, testiranje, demonstraciju, pilot, validaciju proizvoda većih

razmjera i tržišnih kopija.

• Akcije koordinacije i podrške (Coordination and Support Action -

CSA) s EU stopom finasiranja od 100% prihvatljivih troškova. Ova

vrsta granta ne podržava istraživačke i inovativne aktivnosti! Ovaj grant

obuhvata prateće mjere kao što su standardizacija, diseminacija,

podizanje svijesti i komunikacija, umrežavanje, koordinaciju ili usluge

podrške, politiku dijaloga i vježbe zajedničkog učenja i studija.

• ERA-NET Cofund (Sufinansiranje ERA NET projekata) -

Podržava javno-javna partnerstva, uključujući inicijative zajedničkih

programa između država članica, u njihovoj pripremi, uspostavljanju

mreže, sprovođenju zajedničkih aktivnosti kao i objavljivanju toppingup

i transnacionalnih poziva za prijavu projekata Unije. Ova šema se

zasniva na spajanju bivših ERA-NET i ERA-NET PLUS akcija.

Omogućava programsku saradnju u bilo kom dijelu cjelokupnog

- 160 -


istraživačko- inovacionog ciklusa. Osnovna i obavezna aktivnost u

ERA-NET Cofund šemi je implementacija sufinansirajućih zajedničkih

poziva za projektne prijedloge za finansiranje transnacionalnih

istraživanja i inovativnih projekata. Doprinos EU je ograničen na

maksimalno 33% od ukupnih prihvatljivih troškova akcije.

• Grantovi evropskog zajedničkog programa (European Joint

Programme – EJP Cofund actions) s ograničenim sufinansiranjem

od 70% od ukupno opravdanih troškova projekta. Grantovi su

namjenjeni aktivnostima za postizanje ciljeva programa, a mogu se

finansirati istraživačke i inovativne akcije, kao i akcije koordinacije i

saradnje uključujući i aktivnosti obučavanja, demostracije i širenja

rezultata, podršku trećim stranama itd. EJP Cofund definiše ciljeve kao i

raspored aktivnosti koje je potebno provesti radi postizanja ciljeva.

• Grantovi Evropskog istraživačkog savjeta (ERC) s EU stopom

finansiranja od 100% prihvatljivih troškova za sve tipove akcija u

ERC.

• Grantovi Moblinosti za doktorske i post-doktorske studije (MSCA)

s EU stopom finansiranja od 100% prihvatljivih troškova za sve

tipove akcija u MSCA.

• Pred-komercijalna nabavka (Pre-Commercial Procurement – PCP)

s EU stopom finansiranja koja se definiše Pravilom učešća, gdje za

koordinacijske i aktivnosti umrežavanja taj procenat ne prelazi 30%

ukupno opravdanih troškova. Ovim tipom finansiranja se nabavljaju

istraživačko-razvojne aktivnosti kojima se razvijaju ili validiraju nova

- 161 -


rješenja koja mogu donijeti kvalitetna i efikasna poboljšanja u oblastima

od javnog interesa, uz istovremeno stvaranje tržišnih potencijala i

mogućnosti.

• Akcije javne nabavke inovativnih rješenja (Public Procurement of

Innovative Solutions – PPI) s EU stopom finansiranja koja se definiše

Praviom učešća ukoliko to nije drugačije određeno uslovima poziva.

Ovim tipom finansiranja se omogućava grupi nabavljača (grupi kupaca)

da podijele rizik nabavke inovativnog rješenja u ranoj fazi razvoja.

• Nagrade (Prizes) – opisano u poglavlju 5.14

5.4. Stope finansiranja

Za sve aktivnosti koje se finansiraju porgramom, primjenjuje se jedinstvena

stopa finansiranja po akciji. Maksimalna stopa utvrđuje se u programu rada i

javno objavljuje u programu rada i na stranici poziva.

Program može da finansira do 100% ukupnih prihvatljivih troškova akcije,

osim za:

1) inovacijske akcije: do 70% ukupnih prihvatljivih troškova (izuzetak:

neprofitne institucije kojima Program može finansirati do 100% ukupnih

prihvatljivih troškova, kao što je to bio slučaj u Horizontu2020);

2) programske akcije sufinansiranja: najmanje 30% ukupnih

prihvatljivih troškova, a u identifikovanim i opravdanim slučajevima i do

70%.

- 162 -

5.5. Indirektni troškovi


Indirektni prihvatljivi troškovi utvrđuju se primjenom paušalne stope od 25%

ukupnih direktnih prihvatljivih troškova, isključujući dirketne, prihvatljive

troškove za podugovaranje, finansijsku podršku trećim stranama i sve jedinične

troškove ili paušale koji uključuju indirektne troškove. Prema potrebi,

indirektni troškovi uključeni u jedinične troškove ili paušalne iznose

izračunavaju se primjenom paušalne stope od 25%, osim jediničnih troškova za

robu i usluge s internim računima koji se izračunavaju na osnovu stvarnih

troškova, u skladu sa uobičajenom računovodstvenom praksom korisnika. Ako

je to predviđeno programom rada, indirektni troškovi mogu se prijaviti u obliku

paušalnog iznosa ili jediničnih troškova. Primjer računanja indirektnih troškova

je dat u Tabeli 2.

Tabela 2. Primjer kalkulacije indirektnih troškova i ukupnih troškova

Primjer: Akcija sa EU finansijskim doprinosom 100% (25% indirektni troškovi)

Direktni troškovi EUR Iznos na koji se obračunavaju

indirektni troškovi

Osoblje 80.000 80.000

Oprema 12.000 12.000

Podugovaranje* 10.000 0

Putni troškovi 15.000 15.000

Potrošni material 2.000 2.000

Direktni troškovi ukupno 119.000 109.000

Indirektni troškovi ukupno 27.250 (25% od 109.000)

Ukupno prihvatljivi troškovi 146.250 (suma direktnih i indirektnih troškova)

EU finansijski doprinos (100%) ukupno 146.250 (100% vrijednosti ukupno prihvatljivih

troškova)

* na kategoriju troškova Podugovaranje se ne obračunavaju indirektni troškovi!

- 163 -

5.6. Prihvatljivi troškovi


Opšti model ugovora Horizont Evropa programa (General MGA) predviđa

4 oblika/modela kalkulacije troškova:

Actual costs (stvarni troškovi) – koji su namijenjeni za: direktne

personalne troškove, podugovaračke troškove, finansijsku podršku

trećim licima i drugim direktnim troškovima (other direct costs).

Unit costs (jedinični troškovi) – namijenjeni za: direktne personalne

troškove vlasnika MSP koji nemaju redovnu zaradu, kao i za

metodologiju prosječnih personalnih troškova za one organizacije koje

koriste ovu računovodstvenu praksu.

Lump-sum costs (avansni troškovi) – metod isplate ukupne procijenjene

i odobrene sume koja pokriva sve troškove u projektu.

Flat-rate costs (procentualni troškovi) – koriste se samo kod obračuna

indirektnih troškova.

Kada se radi o svim troškovima u projektima, oni se dijele na dvije osnovne

kategorije:

Prihvatljivi/ opravdani troškovi (Eligible costs)

Grantovima programa Horizont Evropa se finansiraju samo prihvatljivi /

opravdani troškovi, dok neopravdani neće biti uzeti u obzir, što ima refleksiju

na visinu indirektnih troškova koje institucija smije da potroši u datom

- 164 -


izvještajnom periodu. Karakteristike prihvatljivih projekata su date određenim

članom MGA i to tako da oni moraju:

− biti stvarni i nastali od strane korisnika granta;

− nastati u periodu definisanim članom 3 MGA, sa izuzetkom troškova

koji se odnose na dostavljanje periodičnog izvještaja za zadnji projektni

period i finalnog projektnog izvještaja;

− biti naznačeni u procijenjenom budžetu, kako je navedeno u Aneksu 2

MGA;

− nastati u vezi sa projektnim aktivnostima koje su opisane u Aneksu 1 i

da su neophodni za implementaciju projektnih aktivnosti;

− biti prepoznatljivi i provjerljivi, posebno evidentirani u računima

korisnika granta, u skladu sa računovodstvenim standardima koji važe u

zemlji u kojoj je osnovan korisnik granta i u skladu sa uobičajenom

računovodstvenom praksom korisnika granta;

− biti u skladu sa važećim nacionalnim zakonima o porezima, radu i

socijalnom osiguranju, i

− biti razumni, opravdani i u skladu sa principima stabilnog finansijskog

menadžementa, naročito kada je riječ o ekonomičnosti i efikasnosti.

Pored kriterija utvrđenih u članu 197 Finansijske uredbe za program Horizont

Evropa, troškovi osoblja prihvatljivi su do naknade koja je plaćena za rad na

sličnim projektima koje financiraju nacionalni šeme. Naknada zasnovana na

projektu znači naknadu koja je povezana sa učešćem osobe u projektima, dio je

uobičajene prakse nagrađivanja korisnika i plaća se na dosljedan način.

Neprihvatljivi troškovi (Non-eligible costs)

Neopravdanim/neprihvatljivim troškovima se smatraju svi oni troškovi koji:

- 165 -


• ne ispunjavaju opšte i specifične kriterijume prihvatljivih troškova,

definisanih u MGA

• troškovi kamate, provizije, gubici prilikom konverzije;

• troškove koji se odnose, tj. koji su nastali u vezi sa drugim projektom

koji je finansiran od strane EU;

• dugovi ili usluge servisiranja dugova;

• troškovi koji su nastali tokom suspenzije projektnih aktivnosti

• PDV (u slučaju nepovratnog PDV-a prihvata se kao prihvatljivi trošak,

kao i u slučaju

• neidentifikovanog PDV-a (npr. kod manjih fiskalnih računa).

Budžetske/troškovne kategorije u Horizont Evropa programu su određene u

MGA, a dijele se na:

• Troškovi osoblja (Personnel costs),

• Troškovi opreme (Equipment costs),

• Troškovi podugovaranja (Subcontracting costs),

• Ostali direktni troškovi (Other direct costs – npr. putni troškovi i

dnevnice, potrošni materijal, ...)

• Indirektni troškovi (Indirect costs),

• Direktni troškovi pružanja finansijske pomoći trećim stranama ako je to

odobreno (Direct costs of providing financial support to third parties - if

option applies),

• Posebne troškovne kategorije (Specific cost categories - if option

applies).

Potvrda o finansijskim izvještajima biće obavezna prilikom plaćanja salda, ako

se iznos traži kao stvarni troškovi i jedinični troškovi izračunati u skladu s

- 166 -


uobičajenom praksom računovodstva troškova je jednako ili veće od 325 000

evra. Ovu potvdu izrađuje meritorni, nezavisni finansijski revizor.

5.7. Troškovi osoblja

Troškovi osoblja su prihvatljivi, ako se odnose na osoblje koje radi za korisnika

granta na osnovu ugovora o radu (ili ekvivalentnog akta o imenovanju) i koje je

određeno da radi u okviru projekta. Ovi troškovi se moraju ograničiti na plate

(uključujući porodiljsko odsustvo, zdravstveno i socijalno osiguranje,

doprinose, poreze i ostale troškove koji su uključeni u platu, ako su oni

posljedica odredbi nacionalnog zakonodavstva ili ugovora o radu ili

ekvivalentnog akta o imenovanju). Način obračuna je prikazan na ilustraciji 7.

Standardna isplata

troškova

Dodatna naknada

NETO

PLATA

DODACI NA PLATU

(soc. i zdr. osig., porezi,

doprinosi i svi drugi dodaci

određeni zakonima)

DRUGI DODACI I

BONUSI

(samo za neprofitne

organizacije i pod određenim

uslovima za druge)

Obračun po satnici (Hourly rate)

Obračun na osnovu dokaza

(faktura)

Ilustracija 8. Shema za isplatu troškova po modelu „Actual costs“ uključujući i dodatno

odobrene isplate

Korisnici granta - neprofitne organizacije mogu za svoje osoblje da prijave i

dodatne troškove osoblja u vidu dodatnih zarada (Additional Remuneration),

za ono osoblje koje je zaduženo da radi na projektu (uključujući isplate na bazi

- 167 -


dopunskih/dodatnih ugovora bez obzira na njihovu pravnu formu i prirodu),

pod uslovom:

• ako je to sastavni dio uobičajene prakse korisnika granta o dodatnim

isplatama zarada i pod uslovom da se sprovodi konzistentno kad god se

angažuje osoblje za određene poslove ili ekspertizu;

• da su kriterijumi za obračun dodatnih zarada objektivni i da se uvijek

primjenjuju na isti način, bez obzira na izvor finansiranja.

Ilustracija 9. pokazuje stablo odlučivanja za opravdanost isplate dodatnih

zarada u programu H2020, koji se može uslovno primjeniti i u novom

programu.

Ilustracija 9. Shema utvrđivanja opravdanosti mehanizma dodatne isplate (iz

prezentacije NCP Academy za projekte H2020)

U slučaju kada postoji nedoumica da li je neka vrsta dodatne isplate honorara za

projektno osoblje prihvatljiva ili ne prema pravilima programa, Evropska

- 168 -


komisija je u AGA 62 dokumentu kreirala šemu na osnovu koje učesnici u

projektu mogu lakše da utvrde opravdanost dodatne isplate (Ilustracija 8).

Takođe, osobe koje rade isključivo na projektu i dobijaju punu platu samo

iz budžeta H2020 projekta nisu obavezni da vode „Time-sheet“ (evidenciju

vremena provedenog na projektu). Tabela 3. pokazuje opis prihvatljivog

obračuna dodatnih zarada osoblja.

Tabela 3. Opis prihvatljivog obračuna dodatnih zarada osoblja

PRIHVATLJIVO

Osnovna plata za nastavu + dodatni honorar

za istraživanje


za ulogu vodećeg istraživača u ERC grantu

(Principal investigator)


za funkciju projektnog menadžera u

istraživačkim projektima

NEPRIHVATLJIVO

Osnovna plata za nastavu + dodatni honorar za

učešće u EU projektu ili za poslove prevođenja

u projektu

Direktor institucije donosi diskrecionu odluku

da radniku isplati bonus (nema uporište u

pravilniku organizacije)

Isplaćuje se honorar/bonus na platu samo zato

što istraživač učestvuje u projektu

Uopšte, u personalne troškove se može uključiti:

- fiksni iznos plate,

- fiksni dodaci na platu (npr. dječiji dodatak ako je u skladu s

nacionalnim zakonodavstvom, dodatni penzijski plan ako je u

skladu s kolektivnim ugovorom o radu, itd)

- varijabilni dodaci, npr. bonusi, ali pod strogo određenim

uslovima (interna pravila institucije, konzistentnost i ako je u

skladu s uslovima za dodatna plaćanja shodno ugovoru o

grantu),

62

AGA – Annotated grant agreement

- 169 -


- socijalni doprinosi (i zaposlenog i poslodavca),

- porezi povezani sa isplatom (npr. porez na prihod),

- ostali troškovi i plaćanja koja su povezana s isplatom ukoliko se

adekvatno obrazlože i dokumentuju kao uobičajena/standardna

praksa institucije.

Međutim, u personalne troškove se ne mogu ukalkulisati:

- svaki dio isplate koji nije stvarni trošak (npr. dio plate koji se

isplaćuje od strane penzijskog ili zdravstvenog fonda ili

privatnog osiguranja u slučaju dugoročnog bolovanja ili

porodiljskog odsustva),

- plaćanja dividende zaposlenima,

- itd.

Prihvatljivi troškovi osoblja takođe uključuju:

- Troškovi za fizička lica koja rade po direktnom ugovoru s

korisnikom, a ne po ugovoru o radu

- Troškovi za osoblje koje je treća strana dodijelila uz plaćanje: Ova

kategorija uključuje samo upućivanje zaposlenih od strane

organizacija koje nisu agencije za privremeni rad i ne slijede

financijske interese, ali ne i pružanje usluga od strane profesionalnih

agencija .

- Troškovi za vlasnike MSP koji ne primaju platu i Troškovi korisnika

koji su fizička lica koja ne primaju platu - uključuju troškove za

vlasnike MSP i fizička lica koja ne primaju platu. Za svoje usluge

dobivaju fiksnu satnicu.

Troškovi koji nisu prihvatljivi kao troškovi osoblja su:

- 170 -


o Privremeni agencijski radnici angažovani u agencijama čiji je

poslovni model dodjeljivanje radnika korisničkim preduzećima ne

spadaju u kategoriju „troškovi osoblja“. Ovi se troškovi moraju

prijaviti prema „ugovorima“ (kategorija troškova „ostala roba i

usluge“) ili „podugovorima“.

o Osobe koje rade po ugovoru za posao ili usluge i stručnjaci koji se

plaćaju uz naknadu takođe se smatraju „ugovorima“ ili

„podugovorima“.

Troškovi rada osoblja se mogu deklarisati na 2 osnovna načina:

1) Unit costs – Jedinični troškovi. Ova metoda se koristi kod obračuna

troškova rada Vlasnika SME/ fizičkog lica koje ne dobija redovnu platu, kao i u

slučaju institucija koje ovu metodu koriste u standardnoj računovodstvenoj

praksi.

2) Actual costs – Stvarni troškovi („realna satnica“) je najčešći model koji se

koristi u H2020 projektima. Učesnik na projektu na kraju svakog projektnog

perioda obračuna fond sati koji je proveo na projektu i pomnoži ga sa unapred

određenom satnicom i dobija visinu vrijednosti svog honorara.

U tabeli 4. je dat prikaz odnosa budžetskih kategorija i oblika troškova.

Obračun stvarnih personalnih troškova se obavlja u na sljedeći način. Osnov za

obračun personalnih troškova jeste satnica, odnosno fond sati utrošenih na

realizaciju projektnih aktivnosti.

- 171 -


Tabela 4. Tabelarni prikaz budžetskih kategorija i oblika troškova

OBLIK

BUDŽETSKA KATEGORIJA

TROŠKOVA

Direktni troškovi

osoblja

Direktni

troškovi

podugovaranja

Direktni

troškovi

finansijske

podrške

trećim

stranama

(ako se

primjenjuje

član 15

MGA)

Ostali

direktni

troškovi

Indirektni

troškovi

Specifične

troškovne

kategorije

(ako se

primjenjuje

član 6.2 (F))

Stvarni

troškovi

DA DA DA DA NE NE

Jedinični

troškovi

DA, samo za

troškove utvrđene

shodno uobičajenoj

računovodstvenoj

praksi korisnika, ili

za troškove

vlasnika MSP i

fizičkih lica koja ne

primaju platu

NE NE NE NE DA, samo

ako je to

predviđeno

odlukom

Evropske

komisije

Fiksni

troškovi

Paušalni

troškovi

NE NE NE NE DA NE

NE NE NE NE NE DA, samo

ako je to

predviđeno

odlukom

Evropske

komisije

Satnica se izračunava na bazi godišnje projekcije zarade i broja provedenih

radnih sati na nivou godine (produktivni sati na nivou godine). U slučaju da

finansijska godina nije zaključena u vrijeme pisanja finansijskog izvještaja u

projektu, korisnik granta je obavezan da koristi posljednju zaključenu

finansijsku godinu. Novost u programu Horizont Evropa jeste da je broj radnih

dana u toku kalendarske godine definisan na 215 radnih dana. Tako dnevnicu

izračunavamo kao količnih bruto plate zaposlenog i 215.

- 172 -


Dnevnica = Godišnja bruto plata / 215

Pa tako vrijednost sata (satnica) po kojoj se računaju personalni troškovi iznosi:

Satnica = Dnevnica / 8

Obračun pomoću satnice ćemo primjenjivati u slučajevima gdje angažovano

osoblje radi samo dio radnog vremena, a za to je potrebno da projektni tim

institucije vodi i drži ažurnom listu radnog vremena (šihtaricu) kao dokaz

vremena utrošenog na realizaciju projekta.

PRIMJER:

Uzmimo da je mjesečna bruto plata zaposlenog koji će da radi na projektu

vrijednosti 1500 EUR.

To znači da je njegova godišnja bruto plata (sa svim doprinosima i porezima

koji su dozvoljeni):

Godišnja bruto plata = 1500 x 12 = 18000 EUR

Shodno tome dnevnica iznosi:

Dnevnica = 18000/215 = 83.72 EUR

A na osnovu toga vrijednost satnice je:

Satnica = 83.72 / 8 = 10.46 EUR

Na ovaj način smo izračunali vrijednost jednog sata rada na kolaborativnom

projektu za tog datog zaposlenog. Izuzetak od ovog pravila jeste npr.

angažovanje projekt menadžera po ugovoru, gdje za obračun koristimo

ugovornu vrijednost jer će projekt menadžer raditi 100% radnog vremena na

projektu, pa obračun po satu nema smisla.

- 173 -


Isto se odnosi i na MSCA i ERC gdje stipendista (postdok ili doktorant) radi

100% radnog vremena na projektu, a obračun se radi na osnovu opravdanog tzv.

čovjek-mjeseca prema shemama koje vrijede za MSCA i ERC.

Komponente plate koje se plaćaju za dodatni rad ili stručnost koja je doprinijela

projektu („dodatna naknada“) nisu uključene u bruto troškove i mogu se

koristiti samo u opravdanim slučajevima neprofitne organizacije i u određenim

okolnostima.Alternativno, troškovi osoblja mogu se prijaviti i kao prosječni

troškovi osoblja ("jedinični troškovi zasnovani na uobičajenoj praksi

računovodstva troškova korisnika").

Jedna osoba može da radi na više projekata različitih donatora, međutim, kada

je u pitanju više projekata koje finansira Evropska komisija, onda suma

dnevnog opterećenja te osobe koja radi na više EU finansiranih projekata ne

smije preći dnevni fond radnih sati. Drugim riječima, maksimalno dnevno

možete da radite kumulativno 7.5 sati (pola sata pauze ne ulazi u obračun) bez

obzira na broj projekata na kojim radite. Npr. Projekat 1 – 3 sata, Projekat 2 – 3

sata i Projekat 3 – 1,5 sati maksimalno.

Svakako, za svaki program mora se izračunati zasebna satnica u skladu s

relevantnim smjernicama što će najverovatnije dovesti do različitog broja sati, a

može dovesti i do različitih nazivnika (ako se neprihvatljivi troškovi razlikuju).

Ali svakako, imajte na umu da prijavljeni troškovi osoblja po osobi i godini ne

smiju premašiti 100% prihvatljivih troškova osoblja kako bi se spriječilo

dvostruko finansiranje. Sati koji se ne naplaćuju za EU projekte neće ni biti

uključeni u reviziju (npr. domaći grantovi), ali će svakako biti razmatrani u

slučaju revizije.

- 174 -


Posebnu pažnju je potrebno obratiti na obračun radnih sati između dva perioda

izvještavanja, a koji ne podrazumijevaju kompletnu kalendarsku godinu. U tom

slučaju, potrebno je prvo izračunati broj radnih dana u periodu koji se

obračunava, a potom izračunati satnica. Drugim riječima, za svaku

nekompletnu kalendarsku godinu, dnevnica se izračunava kao:

Dnevnica= stvarni personalni troškovi / (215/12) x broj mjeseci 63

PRIMJER:

U vašem projektu radi osoba X koja je angažovana na puno radno vrijeme. Prvi

izvještajni period teče od 1.9.2021. – 31.3.2023.godine. Potrebno je da se

izračuna dnevnica za svaku kalendarsku godinu u izvještajnom periodu, a

potom pomnožiti s brojem dana tokom kojih je osoba X radila na projektu.

Godišnja bruto plata osobe X (s uračunatim svim odobrenim davanjima) iznosi

30.000 EUR za 2021.godinu. To znači da dnevnica osobe X u 2021. godini

iznosi 139.54 EUR (30.000/215=139.54). Sada je potrebno da pomnožimo broj

radnih dana na projektu s ovom vrijednošću uzimajući u obzir da je angažman

100% radnog vremena. Osoba X u tom slučaju može da potražuje maksimalno

71.5 dana za dati period u 2021.godini ((215/12) x 4 = 71.66 što zaokružujemo

na 71.5 odnosno na najbližu polovicu dana) što znači da su personalni troškovi

osobe X u 2021.godini 139.54 x 71.5 = 9.977,11 EUR

63

Broj mjeseci u kalendarskoj godini koja ulazi u izvještajni period.

- 175 -


Tokom 2022.godine (puna kalendarska godina) osoba X je dobila povišicu

plate što odgovara punoj godišnjoj plati od 31.000 EUR. Osoba X može da

potražuje maksimalno 215 radnih dana čime ostvaruje personalne troškove

vrijednosti 31.000 EUR (puni iznos).

U 2023.godini izvještajni period završava 31.3.2023. tako da je maksimalan

broj radnih dana koje osoba X može deklarisati 54 (odnosno (215/12) x 3).

Recimo još da je u 2023.godini nastao porast plate osobe X na ukupno 31.500

EUR. U tom slučaju se mijenja iznos dnevnice i po tom iznosu se isplaćuje

honorar za osobu X. Dnevnica bi u ovom slučaju (31500/215) iznosila 146,51

EUR. Tako bi u 2023.godini osobi X trebalo isplatiti 146,51 x 54 , odnosno

7.911,68 EUR.

Ukupno u ovom izvještajnom periodu, personalni troškovi osobe X bi iznosili:

9.977,11+31.000+7.911,68 = 48.888,79 EUR

Ukoliko bi izvještajni period završavao 15.3.2023. (umjesto 31.3.2023.) onda bi

i kalkulacija radnih dana za period 1.1.2023. – 15.3.2023. bila bi:

(215/12) x (2 mjeseca+ (15 dana /31 dan marta) =

(215/12) x (2 + 0,48) =

17.92 x 2,48 = 44.44 dana = 44 dana

44 x 146,51 = 6.446,44 EUR

- 176 -

5.8. Troškovi opreme


Kao i u prethodnom programu, nabavka opreme se obavlja po principu

amortizacije vrijednosti opreme za vrijeme trajanja projekta bez obzira na

ekonomski vijek opreme. Nabavka opreme je opravdana samo u slučaju

direktne potrebe za realizaciju planiranih projektih aktivnosti i samo u te svrhe

se može i koristiti.

Za obračun stope amortizacije se treba koristiti uobičajena politika amortizacije

koja se može dokazati pratećim dokumentima organizacije ili zakonskim aktima

koji definišu datu oblast, uz priznavanje nacionalnih i međunarodnih pravila i

standarda.

PRIMJER4

Korisnik učestvuje u projektu koji traje 3 godine. U drugoj godini projekta

nabavlja mašinu koja košta 100.000 €, a njen korisni ekonomski vijek je 5

godina. Uobičajena uračunovodstvena politika korisnika je da u praksi

primjenjuje "linearnu liniju" amortizacije.

Prihvatljivi iznos bio bi 40.000 €, što odražava troškove amortizacije za

preostale dvije godine do kraja projekta.

Preostala vrijednost od 60.000 € ne može se naplatiti projektu jer ona pada

izvan perioda projekta.

Drugim riječima, kupovinom opreme od 100.000 €, 40.000 € možete pokriti iz

projektnih sredstava i opravdati na taj način, dok ostatak od 60.000 € institucija

koja nabavlja opremu mora da plati iz vlastitih sredstava.

- 177 -


Ilustracija 10. Shematski prikaz obračuna amortizacije za 3-godišnji projekat

Prihvatljivi troškovi opreme, infrastrukture i druge imovine uključuju i

pomoćne troškove neophodne za stvaranje preduslova za njihovu upotrebu

(priprema lokacije, isporuka, instalacija itd.). Vrijeme upotrebe mora biti

dokumentovan i evidentiran.

Ako se oprema iznajmljuje, a ne kupuje, troškovi najma su prihvatljivi pod

uslovom da slijede uobičajenu praksu korisnika i da ne prelaze troškove

kupovine takve ili slične opreme (tj. Nisu veći od troškova amortizacije slične

opreme) koja zadovoljava projektne potrebe. Svi neopravdani troškovi (troškovi

finansiranja) moraju se odbiti od ukupno planirane sume novca.

- 178 -

5.9. Troškovi podugovaranja


Podugovaranje znači da se neke od aktivnosti navedene u Sporazumu o dodjeli

bespovratnih sredstava (Grant Agreement - GA) ne mogu izvršiti od strane

korisnika (partnera u projektu), pa se takve aktivnosti povjeravaju vanjskim,

trećim stranama.

Jedan od korisnik (uobičajeno vođa radnog paketa – WP Leader) poziva treću

stranu da izvrši aktivnost za šta će izdati fakturu i račun u skladu sa zakonom u

datoj državi i po redovnim tržišnim cijenama. Troškovi podugovaranja se ne

dodaju indirektnim troškovima za korisnika (tj. troškovi podugovaranja ne

uzimaju se u obzir prilikom izračunavanja indirektnih troškova od 25%.) jer

padaju na teret podugovarača, a plaća se u bruto iznosu (s uključenim poreskim

davanjima kao u redovnom procesu podugovaranja u standardnoj praksi

institucije).

Troškovi za „ostalu robu i usluge“ (Other goods and services) su takođe

ugovori o radu ili uslugama ili isporuci robe, ali nisu direktno povezani sa

suštinom projektne aktivnosti koju provode partneri. Podugovori se uvijek

moraju dodijeliti na osnovu najbolje vrijednosti za novac i/ili najniže cijene u

skladu sa zakonodavstvenim odrednicama i standardnoj radnoj praksi institucije

koja je provodi.

Drugi zahtjev za prihvatljivost je da je ugovor o podugovaranju dogovoren i

odgovarajući budžet dodijeljen stoje unaprijed definisani u Sporazumu o dodjeli

bespovratnih sredstava. Ako to nije slučaj, korisnik snosi rizik od naknadnog

priznavanja troškova od strane Evropske komisije / Agencije za financiranje. U

toku pripreme projektnog prijedloga, konzorcijum mora jasno da naznači

- 179 -


potrebe za podugovaranjem, način podugovaranja, budžet, ali ne i naziv

podugovarača.

Korisnik koji je dodijelio podugovor odgovoran je za rad podugovarača

(kvalitet rada, pravovremeni i kasniji završetak itd.). Ugovorom se mora

definisati da se intelektualno vlasništvo koje je stvorio podugovarač prenosi na

korisnika kako bi taj korisnik mogao da ispuni svoje druge ugovorne obaveze

(npr. odobravanje prava pristupa partnerima itd.), a koje su navedene u GA.

Nije dozvoljeno dodjeljivati podugovore projektnim partnerima za istu akciju ili

delegirati zadatak koordinatora. Podugovaranje sa "povezanim kompanijama"

(matična, zavisna i pridružena preduzeća) prihvatljivo je samo u izuzetnim

slučajevima i mora se eksplicitno elaborirati i naglasiti u fazi pripreme

projektne aplikacije.

Ostali direktni troškovi podrazumijevaju troškove koji su direktno neophodni za

izvršavanje planirane projektne aktivnosti, a ne mogu se svrstati u neku od

ranije navedenih kategorija.

Tako, kao ostale direktne troškove imamo:

• putni troškovi i pripadajuće dnevnice,

• troškovi opreme,

• roškovi ostale robe i usluga, i

• kapitalizirani i operativni troškovi velike istraživačke infrastrukture.

Putni troškovi i dnevnice se obračunavaju prema postojećoj praksi u

instituciji i prema zakonskim rješenjima koji uređuju tu oblast u zemlji u

kojoj se nalazi institucija. To znači da se moraju primjenjivati ista pravila kao u

- 180 -


svakodnevnom poslovanju i na isti način. Npr. institucije javne uprave i sve

institucije i organizacije koje su javnog karaktera, treba da primjenjuju način

obračuna dnevnica kako je to u javnoj upravi, koristeći za dnevnice iznose koji

su propisani uredbom Vlade te države. Nije moguće koristiti računovodstvene

prakse i načine obračuna putnih troškova i dnevnica u skladu s praksama zemlje

u koju se putuje radi ostvarivanja projektne aktivnosti. Ova kategorija troškova

se obračunava prema realnim iznosima, a putni troškovi ili na osnovu stvarnih

troškova fakture za prevoz ili obračunom po kilometru kako je to zakonom

predviđeno u slučaju upotrebe vlastitog motornog vozila.

Troškovi opreme su već opisani u prethodnoj sekciji, a svaki partner koji

nabavlja opremu prikazuje, pravda i izvještava troškove za nabavljenu opremu

koordinatoru projekta koji mora da utvrdi ispravnost nabavke i upotrebe opreme

za potrebe projekta.

Troškovi ostalih roba i usluga se smatraju podugovaračkim troškovima i terete

projekat u realnom iznosu, a na osnovu fakture i računa koji su izdani od strane

podugovarača. Npr. organizovanje pripreme i dostave hrane (catering) za

potrebe nekog naučnog skupa ili cjelodnevne obuke, štampanje letaka i postera

i sl. spadaju u ovu kategoriju troškova.

Troškovi velikih istraživačkih infrastruktura, bilo da su kapitalizirani ili

operativni, se mogu naplatiti od projekta, ali moraju biti opravdani i u skladu sa

standardnom računovodstvenom praksom institucije. Drugim riječima,

institucija mora u opisu svoje djelatnosti imati npr. iznajmljivanje trećim licima

neke infrastrukture, kao redovnu praksu, s utvrđenim cjenovnikom i mjerilima

upotrebe i bilježenja vremena upotrebe, kako bi na isti način mogla naplatiti

potraživanja i od projekta.

- 181 -


5.10. Mehanizam uzajamnog osiguranja

U programu Horizont Evropa je uspostavljen “Mehanizam uzajamnog

osiguranja” („Mehanizam“) koji predstavlja nasljednika garantnog fonda iz

programa Horizont2020. Mehanizam pokriva rizik povezan sa nenaplatom

iznosa koji su dužni korisnici:

1. prema Komisiji na osnovu Odluke br. 1982/2006 / EC,

2. prema Komisiji i tijelima Unije u okviru programa Horizont Evropa,

3. prema Komisiji i tijelima za finansiranje u okviru Programa.

Mehanizmom upravlja Evropska Unija, koju zastupa Evropska Komisija

djelujući kao izvršni agent Unije pri čemu Komisija utvrđuje opšta i posebna

pravila za rad Fonda. Korisnici daju doprinos od 5% sredstava Unije za akciju

u Mehanizam uzajamnog osiguranja. Na osnovu periodičnih procjena,

Komisija može povećati ovaj doprinos do 8% ili može smanjiti ispod 5%.

Doprinos korisnika Mehanizmu može se nadoknaditi od početnog

predfinanciranja i uplatiti Fondu u ime korisnika, a finansijski doprinos se vraća

korisniku nakon uplate ostatka, odnosno po zatvaranju projekta, a u roku

predviđenom za to od strane Komisije.

Po završetku svih grantova koje Mehanizam direktno ili indirektno pokriva,

Komisija će povratiti sve nepodmirene iznose i unijeti ih u budžet Unije,

shodno odlukama zakonodavnog tijela.

- 182 -


5.11. Pitanja prava intelektualne svojine

Pravila koja se odnose na pitanje prava intelektualne svojine (IPR) deinisana su:

• Pravilima učešća (Rules for Participation and Dissemination)

• Modelom sporazuma za dodjelu bespovratnih sredstava (Model Grant

Agreement)

• Konzorcijumskim sporazumom (Consortium Agreement), u dijelu koji

se odnosi na IPR (Intelectual Property Rights) pravila.

• Partnerski sporazum (Partnership Agreement), i

• Radni program (Work programme).

Imajući na umu detaljna IPR pravila u okviru navedenih dokumenata,

spomenućemo samo najvažnije definicije:

Prava pristupa (Access rights) – pravo na upotrebu rezultata ili prethodnih

rezultata koji se unose u projekat (background) pod uslovima propisanim u

skladu sa relevantnom Regulativom.

Rezultati (Results) – rezultati koji su nastali u projektu (foreground), odnosno

koji su nastali kao rezultat projektnih aktivnosti (svaki materijalni ili

nematerijalni rezultat akcije, kao što su podaci, znanje ili informacija generisani

akcijom, a bez obzira na njen oblik ili prirodu, bilo da se može ili ne zaštiti, kao

i svako drugo pridruženo pravo uključujući i prava intelektualne svojine).

Prethodni rezultati (Background) – intelektualna svojina koja je nastala prije

početka projekta (svaki podatak, znanje ili informacija u bilo kom obliku ili

prirodi, materijalno ili nematerijalno, uključujući i sva prava i prava inteletualne

svojine: (i) koju je posjedovao učesnik prije pristupanja akciji, (ii) koja je

- 183 -


potrebna za provođenje akcije ili za iskorišćavanje rezultata akcije, i (iii) koja je

identifikovana od strane učesnika u skladu sa Članom 45 MGA)

Širenje rezultata (Dissemination) – podrazumijeva objavljivanje rezultata bilo

kojim putem ili sredstvom (upotreba rezultata za druge istraživačke aktivnosti

mimo onih koje su pokrivene akcijom, ili za razvoj, kreiranje i marketing

proizvoda ili procesa ili za kreiranje i pružanje usluga ili za aktivnosti

standardizacije).

Iskorišćavanje rezultata (Exploitation) – upotreba rezultata u daljim

istraživačkim aktivnostima osim onih pokrivenih akcijom ili za razvoj, kreiranje

i marketing proizvoda ili procesa, ili za kreiranje i pružanje usluga ili za

aktivnosti standardizacije.

Korisnici (beneficiaries) su vlasnici rezultata koje generišu u projektu. Oni

trebaju da osiguraju da se bilo koja prava njihovih zaposlenika ili bilo koje

druge strane u vezi s rezultatima ostvaruju na način kompatibilan sa obavezama

korisnika u skladu s odredbama i uslovima utvrđenim u sporazumu o dodjeli

bespovratnih sredstava i drugim relevantnim dokumentima kojima se definišu

pitanja IPR-a.

Dva ili više korisnika zajednički će posjedovati rezultate ako:

• su ih zajednički generisali/stvorili; i

• nije moguće:

◦ utvrditi odgovarajući doprinos svakog korisnika ili

◦ razdvojiti ih kada se prijavljuju, pribavljaju ili održavaju njihovu

zaštitu.

- 184 -


Zajednički vlasnici pismeno se dogovaraju o dodjeli i oslovima

praktikovanjavršenja zajedničkog vlasništva. Ako nije drugačije ugovoreno,

svaki zajednički vlasnik može dodijeliti ne-ekskluzivne licence trećim stranama

za iskorišćavanje rezultata u zajedničkom vlasništvu (bez ikakvog prava na

podlicenciranje), pod uslovom da su ostali zajednički vlasnici unaprijed

obaviješteni i da imaju poštenu i razumnu naknadu. Zajednički vlasnici mogu se

pismeno dogovoriti da primijene drugi oblik vlasništva osim zajedničkog

vlasništva.

Korisnici koji su dobili finansiranje Unije dužni su na odgovarajući način

zaštititi svoje rezultate ako je zaštita moguća i opravdana, uzimajući u obzir sva

relevantna razmatranja, uključujući i izglede za komercijalno iskorišćavanje.

Prilikom odlučivanja o zaštiti, korisnici će u akciji uzeti u obzir i legitimne

interese ostalih korisnika.

5.11.1. Transfer vlasništva i licenciranje

Korisnici mogu prenijeti vlasništvo nad svojim rezultatima. U tom slučaju oni

moraju da obezbjede da i novi vlasnik prava primjenjuje iste obaveze

primjenjuju te da i on ima obvezu u svakom narednom prijenosu da ih na isti

način prenese. Kako bi korisnici koji namjeravaju prenijeti vlasništvo nad

rezultatima to i učinili, potrebno je da blagovemeno i unaprijed obavijeste bilo

kojeg drugog korisnika koji još uvijek ima prava pristupa tim rezultatima.

Takva obavijest mora sadržavati dovoljno informacija o novom vlasniku kako

bi i drugi korisnici mogli da procijene efekte na prava pristupa. Korisnik se

može usprotiviti prenosu IPR-a ako može pokazati da bi prenos negativno

- 185 -


uticao na njegova prava pristupa. U ovom slučaju, prenos se neće izvršiti dok se

ne postigne dogovor između dotičnih korisnika.

Korisnici ne moraju trajno ili privremeno da izvrše transfer vlasištva nad

proizvedenim rezultatima. Oni mogu izdati licence za svoje rezultate ili na

drugi način dati pravo korišćenja tih rezultata, ako to ne utiče na poštovanje

njihovih obaveza po zakonu i prema drugim korisnicima. U opravdanim

slučajevima se sporazumom o dodjeli bespovratnih sredstava može utvrditi

pravo prigovora na prenose vlasništva nad rezultatima ili na dodjelu

ekskluzivne licence u vezi s tim rezultatima, ako:

• su korisnici koji generišu rezultate dobili sredstva Unije;

• se prenos vlasništva ili licenca daju pravnom licu sa sjedištem u nepridruženoj

trećoj zemlji; i

• prenos ili licenca nisu u skladu s interesima Unije.

Ako se primjenjuje pravo na prigovor, korisnik to mora unaprijed obznaniti i o

tome unaprijed obavijestiti ostale korisnike potencijalno zainteresovane strane.

Prava na prigovor se korisnik može odreći u pisanom obliku u vezi s

transferima ili bespovratnim sredstvima posebno identifikovanim pravnim

osobama samo ako postoje mjere koje štite interese Unije.

5.11.2. Prava pristupa

U programu Horizont Evropa se primjenjuju sljedeći principi davanja prava

pristupa:

• zahtjev za davanje prava pristupa ili bilo koje odricanje od prava

pristupa podnosi se u pismenoj formi;

- 186 -


• ako sa davaocem nije drugačije ugovoreno, prava pristupa ne uključuju

pravo na podlicencu;

• korisnici će se međusobno obavijestiti prije pristupanja ugovoru o

dodjeli bespovratnih sredstava o svim ograničenjima za odobravanje

pristupa njihovim prethodnim rezultatima;

• ako korisnik više nije uključen u akciju, to neće uticati na njegove

obaveze za odobravanje pristupa;

• ako korisnik ne ispuni svoje obveze, korisnici se mogu složiti da on/ona

više nema prava pristupa rezultatima.

Korisnici će odobriti prava pristupa:

• za njihove rezultate bez naknade bilo kojem drugom korisniku u akciji

koja mu je potrebna za provođenje vlastitih zadataka;

• za njihove prethodne rezultate bilo kojem drugom korisniku u akciji

kojem je potrebna za provođenje vlastitih zadataka, a podložno svim

ranije navedenim ograničenjima;

• bez naknade, osim ako se korisnici drugačije ne dogovore prije stupanja

na snagu sporazuma o dodjeli bespovratnih sredstava;

• pod poštenim i razumnim uslovima o kojima će se unaprijed dogovoriti

i ugovoriti (putem sporazuma o dodjeli bespovratnih sredstava,

konzorcijumskog ili partnerskog sporazuma ili nekim drugim

dokumentom koji je obavezujući za sve strane).

Ako se korisnici drugačije ne dogovore, oni će takođe odobriti pristup svojim

rezultatima i prethodnim rezultatima, uz podložnost svim ograničenjima ranije

navedenim, drugom pravnom licu koje:

• ima sjedište u državi članici ili pridruženoj zemlji;

- 187 -


• je pod direktnom ili indirektnom kontrolom drugog korisnika ili je pod

istom direktnom ili indirektnom kontrolom kao i taj korisnik, ili

direktno ili indirektno kontroliše tog korisnika; i

• treba pristup radi eksploatacije rezultata tog korisnika.

Pristup će se odobriti pod poštenim i razumnim uslovima o kojima će se

korisnici unaprijed dogovoriti i ugovoriti s tim drugim pravnim licem. Zahtjev

za pristup u svrhu eksploatacije može se podnijeti u roku od jedne godine nakon

završetka projekta, osim ako se korisnici ne dogovore o drugačijem roku

napismeno.

Korisnici koji su primili sredstva Unije odobriće pristup svojim rezultatima na

besplatnoj osnovi institucijama, tijelima ili agencijama Unije za razvoj,

provođenje i praćenje politika ili programa Unije. Pristup će biti ograničen na

nekomercijalnu i nekonkurentnu upotrebu. U projektima u okviru klastera

„Inkluzivno i sigurno društvo“, područje intervencije „Zaštita i sigurnost“,

korisnici koji su dobili sredstva Unije takođe će odobriti pristup svojim

rezultatima na besplatnoj osnovi nacionalnim vlastima država članica za razvoj,

provođenje i nadgledanje njihovih politika ili programa u toj oblasti. Pristup će

biti ograničen na nekomercijalnu i nekonkurentnu upotrebu i odobrava se na

osnovu bilateralnog sporazuma kojim se definišu specifični uslovi čiji je cilj

osigurati da se ta prava koriste samo u predviđenu svrhu i da postoje

odgovarajuće obaveze povjerljivosti. Država članica koja podnosi zahtjev,

institucija, tijelo ili agencija Unije obavijestiće sve države članice o takvim

zahtjevima.

Program rada može da identifikuje i dodatna prava pristupa koja mogu biti i

iznad lokalnog zakonodavstva. Svi korisnici su u obavezi da ispune sva ta

- 188 -


dodatna prava pristupa kako je to definisano programom rada. Dodatna prava

pristupa će svakako biti usklađena s potrebama i bezbjednosti podataka Unije,

ali i usklađena sa zakonskim rješenjima i dobrim praksama država članica i

programu pridruženih država.

Posebna pravila o vlasništvu, eksploataciji i širenju, prenosu i licenciranju, kao i

pravima pristupa mogu se primjeniti na ERC akcije, MSCA akcije, projekte

predkomercijalne nabavke (Pre-commercial procurement), projekte javne

nabavke inovativnih rešenja (Procurement of innovative solutions), projekte

sufinansiranja programa (Cofunding projects) i akcije koordinacije i podrške

(Coordination and Support Actions). Ova posebna pravila neće uticati na

promjenu obaveze otvorenog pristupa.

5.12. Revizija i kontrole

Prema pravilima koja su definisana u sporazumu o dodjeli bespovratnih

sredstava, Evropska komisija može tokom realizacije projekta ili najkasnije

dvije godine od zvaničnog okončanja projekta sprovesti reviziju projekta

kako bi se utvrdilo da li su projektne aktivnosti realizovane u skladu sa

pravilima definisanim u Ugovoru i Pravilima učešća.

Sistem kontrole za program Horizont Evropa treba da osigura odgovarajuću

ravnotežu između povjerenja i kontrole, uzimajući u obzir administrativne i

druge troškove kontrola na svim nivoima, posebno za korisnike.

Strategija revizije programa Horizont Evropa se zasniva na finansijskoj reviziji

reprezentativnog uzorka troškova u cijelom Programu. Reprezentativni uzorak

dopuniće se izborom projekata na osnovu procjene rizika povezanih s

- 189 -


troškovima u projektima. Aktivnosti i institucije koje imaju zajedničko

finansiranje iz različitih programa Unije revidiraće se samo jednom, pokrivajući

sve uključene programe i njihova odgovarajuća pravila.

Pored toga, Komisija ili tijelo za finansiranje mogu se osloniti na kombinovane

preglede sistema na nivou korisnika. Ovi kombinovani pregledi neće biti

obavezni za određene vrste korisnika, a sastoje se od revizije sistema i procesa,

dopunjene revizijom transakcija, koju provodi nadležni nezavisni revizor

osposobljen za provođenje zakonskih revizija računovodstvenih dokumenata u

skladu s Direktivom 2006/43/EC. Komisija ili tijelo za finansiranje mogu da ih

koriste za utvrđivanje cjelokupnog uvjerenja o dobrom financijskom

upravljanju rashodima i za preispitivanje nivoa naknadnih revizija i potvrda o

finansijskim izvještajima.

U skladu s Finansijskom uredbom za program Horizont Evropa, Komisija ili

tijelo za finansiranje mogu se osloniti na revizije korišćenja doprinosa Unije

koje su izvršile druge osobe ili entiteti, uključujući i one koji nisu ovlašćeni od

institucija ili tijela Unije.

5.13. Eksploatacija i širenje

Korisnici koji su primili finansijska sredstva Unije uložiće sve napore kako bi

iskoristili svoje rezultate, posebno u Uniji. Eksploataciju rezultata mogu

obavljati direktno ili indirektno, posebno prenošenjem i licenciranjem rezultata

kako je to ranije opisano. Programom rada mogu se predvidjeti i dodatne

obaveze eksploatacije radi postizanja ciljeva programa i boljih efekata rada.

Ukoliko se uprkos svim naporima korisnika da direktno ili indirektno iskoristi

rezultate u određenom roku tako nešto je dogodi (a kako je to utvrđeno u

- 190 -


sporazumu o dodjeli bespovratnih sredstava), korisnik može da iskoristi

odgovarajuću mrežnu platformu definisanu u sporazumu o dodjeli bespovratnih

sredstava kako bi pronašao zainteresovane strane koje će iskoristiti te rezultate.

Ako je opravdano, a na osnovu zahtjeva korisnika, moguće je osloboditi

korisnika ove obaveze.

Podložno bilo kojim ograničenjima zbog zaštite intelektualnog vlasništva,

sigurnosnih pravila ili legitimnih interesa, korisnici će distribuisati svoje

rezultate što je to prije moguće od dana generisanja rezultata, a programom rada

se mogu predvidjeti dodatne obaveze širenja kako bi se proširio i uticaj

rezultata.

Korisnici će osigurati da se otvoreni pristup naučnim publikacijama primjenjuje

pod uslovima utvrđenim u sporazumu o dodjeli bespovratnih sredstava.

Posebno je potrebno osigurati da oni ili autori zadrže dovoljna prava

intelektualnog vlasništva kako bi se udovoljilo zahtjevima otvorenog pristupa.

Otvoreni pristup istraživačkim podacima biće opštee pravilo pod odredbama i

uslovima utvrđenim u sporazumu o dodjeli bespovratnih sredstava, ali će se

primjenjivati izuzeci ako su opravdani, uzimajući u obzir legitimne interese

korisnika i sva druga ograničenja, poput pravila o zaštiti podataka, sigurnosti

pravila ili prava intelektualnog vlasništva. Program rada može predvidjeti

dodatne obaveze pridržavanja praksi otvorene nauke i pristupa.

Korisnici će upravljati svim podacima o istraživanju u skladu s odredbama i

uslovima utvrđenim u sporazumu o dodjeli bespovratnih sredstava i u obavezi

su uspostavljanja Plana upravljanja podacima (Data management plan).

Program rada može predvidjeti dodatne obaveze upotrebe Evropskog oblaka

- 191 -


otvorene nauke za skladištenje i omogućavanje pristupa istraživačkim

podacima.

Korisnici koji namjeravaju dalje distribuisati i širiti svoje rezultate, moraju

unaprijed obavijestiti ostale korisnike u akciji o takvoj namjeri. Bilo koji drugi

korisnik može da se usprotivi ako dokaže da bi namjeravano širenje značajno

štetilo njegovim legitimnim interesima u odnosu na njegove rezultate ili

prethodne rezultate. U takvim slučajevima, širenje se neće dogoditi ukoliko se

ne preduzmu odgovarajući koraci za zaštitu ovih legitimnih interesa.

Osim ako program rada ne predviđa drugačije, prijedlozi projekata moraju dati i

plan za eksploataciju i širenje rezultata. Ako očekivana eksploatacija

podrazumijeva razvoj, stvaranje, proizvodnju i marketing proizvoda ili procesa

ili stvaranje i pružanje usluge, plan uključuje strategiju takvog iskorištavanja.

Ako plan predviđa iskorištavanje prvenstveno u nepovezanim trećim zemljama,

pravne osobe objasniće kako je i zašto to iskorištavanje u interesu Unije.

U svrhu praćenja i širenja od strane Komisije ili tijela za finansiranje, korisnici

će pružiti sve tražene informacije u vezi s eksploatacijom i širenjem njihovih

rezultata. Podložno legitimnim interesima korisnika, takve će informacije biti

javno dostupne.

5.14. Nagrade

Nagrade u okviru programa Horizont Evropa se dodjeljuju i njima se upravlja u

skladu s Finansijskom uredbom programa, ako to nije drugačije određeno

odgovarajućim aktima Komisije.

- 192 -


Bilo koje pravno lice, bez obzira na mjesto osnivanja, može učestvovati u

takmičenju, osim ako nije drugačije predviđeno programom rada ili pravilima

takmičenja.

Komisija ili tijelo za finansiranje mogu organizovati nagrade u saradnji sa:

• drugim tijelima Unije;

• trećim zemljama, uključujući njihove naučne i tehnološke organizacije

ili agencije;

• međunarodnim organizacijama; ili

• neprofitnim pravnim licima.

Program rada ili pravila takmičenja mogu uključivati obaveze u vezi sa

komunikacijom, eksploatacijom i širenjem.

- 193 -


- 194 -


POGLAVLJE 6

KORACI PODNOŠENJA

PROJEKTNE APLIKACIJE

- 195 -


Proces podnošenja projektne aplikacije dolazi kao završna aktivnost, a nakon

svih obavljenih pripremnih radova, izbora odgovarajućeg radnog programa i

poziva za prijavu projekta, usaglašavanja sastava projektnog konzorcijuma i

odgovornih nosioca projektnih aktivnosti, pisanja projektnog prijedloga,

razrade prijedloga budžeta te registracije organizacije na 'EU Login' sistem

Evropske komisije.

Jedan od težih zadataka za svaki projektni konzorcijum jeste kreiranje

balansiranog projektnog budžeta, koji pri tom mora da ispoštuje sva tražena

pravna i finansijska pravila koja su definisana Pravilima učešća (Rules for

participation) i setom drugih dokumenata, od kojih je svakako najvažniji

Annotated Model Grant Agreement (AGA).

Sam proces podnošenja projektnog prijedloga prema Evropskoj komisiji odvija

se na tzv. „ONLINE SUBMISSION SERVICE WIZARD” sistemu, a

započinje ulaskom na EU login (bivši ECAS) sistem na bazi ranije

registrovanog naloga, ili otvaranjem novog naloga (za one institucije koje

nemaju otvoren EU Login nalog).

Proces podnošenja projektnog prijedloga ide u nekoliko koraka.

1) Prvi korak (Wizard Step 1): Koordinator projekta se loguje na EU Login

sistem. Ulazak u sistem je moguć s glavne stranice portala „Funding and

Tenders portal“ koji i dalje predstavlja „one-stop-shop“ za okvirni program.

Ilustracija 11 daje ekranski prikaz aplikacije za pristup sistemu zaštićenom

korisničkim imenom i lozinkom.

- 196 -


Ilustracija 11. Prvi korak u podnošenju aplikacijskog materijala

2) Drugi korak (Wizard Step 2): Nakon toga, Koordinator bira odgovarajući

poziv za prijavu projekta (Call for proposal - Topic) iz odgovarajućeg Radnog

programa na stranici Funding and Tenders portala, gdje je poziv oglašen.

Ilustracija 12. pokazuje mjesto gdje je potrebno kliknuti kako bi se počeo

proces podnošenja prijedloga projekta.

Ilustracija 12. „Submission service“ funkcionalnost na stranici poziva za koji se

podnosi aplikacioni materijal

3) Treći korak (Wizard Step 3): CREATE THE DRAFT

- 197 -


Na Ilustraciji 13 je vidljiv međukorak nakon klika za poziv Submission servisa

u kojem potvrđujemo namjeru prijave projekta datog tipa akcije.

Ilustracija 13. Međukorak nakon što je aktiviran postupak podnošenja aplikacionog

materijala

3) Treći korak (Wizard Step 3): Nakon ulaska pomoću EU Login naloga i

izbora odgovarajućeg poziva (Topic), koordinator projekta potom treba da

kreira nacrt (tzv. draft) verziju projektnog prijedloga. To podrazumijeva da

koordinator – organizacija unosi prvo svoj PIC 64 broj i pokreće proceduru

kreiranja nacrta projektnog prijedloga (Ilustracija 14). Nakon toga, unose se

ostali elementi na „online submission“ sistemu, kao što su:

• podaci o glavnoj kontakt osobi u ime koordinator institucije;

• akronim projekta i

• sažetak projekta;

64

Participant Identification Code - PIC

- 198 -


Ilustracija 14. Treći korak u procesu podnošenju prijedloga projekta

4) Četvrti korak (Wizard Step 4): LIST OF PARTICIPANT AND ACCESS

RIGHTS

Nakon što koordinator projekta kreira nacrt projektnog prijedloga, unosi u

online sistem i podatke o ostalim projektnim partnerima (Ilustracija 15). Sistem

će u ovom dijelu automatski upozoriti koordinatora projekta o kriterijumima

opravdanosti sastava konzorcijuma, npr. minimalno tri partnera iz tri različite

zemlje od kojih je barem jedna iz zemlje članice. Takođe, važno je pomenuti da

svi projektni partneri moraju imati PIC broj (bez obzira da li je validiran ili ne).

Pored toga, koordinator je dužan da odredi ulogu za svakog člana

konzorcijuma, te da svakom od partnera odobri pravo pristupa (access right) na

online submission sistem.

- 199 -


Pravo pristupa može biti u dva nivoa:

• puni pristup (full access) – dodjeljuje se kontakt osobi koordinatora ili

kontakt osobi projektnog učesnika

• pravo čitanja (read-only right) dodjeljuje se članovima projektnih

timova (Team member)

Institucije koje nisu članovi konzorcijuma, tzv. Povezana treća lica (Linked

Third Parties) se ne unose kao posebne organizacije u okviru obrazaca koji se

popunjavaju za projektne partnere. Ova lica bi trebalo samo da se pomenu u

narativnom dijelu projekta u tzv. Part B projektne aplikacije. Nakon što

koordinator unese sve kontakt detalje osoba projektnih partnera, svi oni će na

svoj email dobiti obavještenje da im je dato pravo pristupa na online submission

sistem za određeni projektni prijedlog.

Ilustracija 15. Četvrti korak u procesu podnošenja prijave projekta

- 200 -


5) Peti korak (Wizard Step 5): ADMINISTRATIVE FORMS

U narednom koraku korisnik može početi popunjavati sve neophodne

administrativne obrasce klikom na „edit forms“ (Ilustracija 16). Uputstva kako

se popunjavaju traženi obrasci se nalaze direktno u samim obrascima. Obrasci

sa administrativnim podacima sadrže:

• sekciju sa opštim podacima o projektnom prijedlogu koju popunjava

koordinator;

• listu deklaracija;

• kontakt podatke o partnerskim institucijama i njihovim kontakt

osobama;

• pregled budžeta po organizaciji i po vrstama troškova;

• tabelu sa etičkim pitanjima

• specifična pitanja vezana za poziv (ako su relevantna)

Planirani budžet za povezana treća lica (linked third parties) se ne unosi u

tabelu kao posebna kolona, već se taj budžet dodaje onom projektnom partneru

sa kojim je povezano treće lice.

- 201 -


Ilustracija 16. Peti korak u procesu podnošenja prijave projekta

6) Šesti korak (Wizard Step 6): EDIT AND SUBMIT PROPOSAL

Posljednja faza u procesu podnošenja projektne aplikacije jeste faza koja

ubuhvata kompletiranje cjelokupnog nacrta projektnog prijedloga, downloadovanje

template-a i svih neophodnih informacija, upload fajlova koji

predstavljaju tehnički dio projekta i na kraju validaciju cijelog procesa i

podnošenje projektnog prijedloga (Submit).

U sistem se unose svi traženi obrasci (tzv.Tehnički aneksi ili administrativni

obrasci) koji idu uz projektni prijedlog kao prateća dokumentacija. Moguće je

izvršiti korekciju podnošenja dokumentacije tako što će se izvršiti ponovni

upload onih dokumenata koje ste mijenjali kako je to naznačeno na ilustraciji

17.

- 202 -


Ilustracija 17. Konačni korak procesa podnošenja prijedloga projekta

Nakon što se u sistem unesu svi obrasci, koji zapravo čine sam projektni

prijedlog, koordinator projekta uz pomoć sistema može da provjeri da li njegov

projektni prijedlog ispunjava sve tražene uslove i to pritiskom na dugme

„VALIDATE“. Na ovaj način sistem validira (utvrđuje ispravnost upotrebe

elemenata) cijeli projektni prijedlog i upozorava koordinatora projekta na

eventualno uočene manjkavosti (nedostatak određenog dokumenta, nedostatak

kontakt detalja za neke od partnera ili slično), koje koordinator projekta potom

koriguje i ponovo validira. Ako je validacija uspješna, projektni prijedlog je

spreman za podnošenje pomoću online submission servisa.

- 203 -


Nakon što se projekat podnese Evropskoj komisiji, preporučuje se da se predati

projektni prijedlog „skine“, tj. preuzme sa online sistema Evropske komisije

kao dokaz o predatoj aplikaciji, budući da tako predana aplikacija ima ugrađen

digitalni sertifikat od strane servera Evropske komisije sa dokazom o vremenu

slanja aplikacije (tzv. Time-Stamped seal).

Pored ovoga, koordinator projekta ima mogućnost i da povuče predati projektni

prijedlog (Withdraw Submitted Proposal Option) te da preda novu verziju

projektne aplikacije. O svim ovakvim preduzetim aktivnostima koordinator

projekta će uvijek biti obavješten od strane servera Evropske komisije.

- 204 -


POGLAVLJE 7

OCJENJIVANJE I SELEKCIJA

PRIJEDLOGA PROJEKATA

- 205 -


7.1. Provjera prihvatljivosti i podobnosti

Nakon podnošenja prijedloga projekta, Komisija ima nekoliko zadataka koji

vode prema dodjeli grant sredstava iz programa Horizont 2020.

Prvi korak je provjera prihvatljivosti projektne aplikacije. Ovim korakom

se provjeravaju tehnički aspekti ispravnosti podnešene aplikacije – da li su

ispunjeni tehnički preduslovi za dalje ocjenjivanje elemenata projektnog

prijedloga. Nakon podnošenja prijedloga projekta, Komisija čini sljedeća dva

koraka:

− Provjerava ispravnost podnešenog prijedloga projekta (kompletnost i

ispravnost), i

− Određuje grupu nezavisnih eksperata koji će ocjenjivati prijedloge

projekata.

Projektni prijedlog se smatra prihvatljivim (acceptable) ako je:

− Podnešen elektronski (Electronic Submission System) na

specijalizovanom portalu (Funding and Tenders Portal) Evropske

komisije, a prije roka oglašenog u pozivu za podnošenje projektnih

prijedloga, i

− Čitljiv, dostupan i ako je moguće odštampati ga.

Nekompletni prijedlozi se smatraju neprihvatljivima ukoliko im nedostaju

administrativni podaci, opis prijedloga ili bilo koji drugi prateći dokument

preciziran pozivom za podnošenje prijedloga projekata. Aneks B glavnog

radnog programa daje popis neophodne prateće dokumentacije.

- 206 -


Moguće je u slučaju „očigledne greške u pisanju“ (‘obvious clerical error’)

odnosno propusta da se dostavi dokaz ili informacija o nesuštinskom elementu

prijedloga, Komisija zatraži dostavljanje nedostajuće informacije ili pratećeg

dokumenta.

Projektni prijedlog se potom provjerava prema standardnim kriterijima

podobnosti koji su dati u Aneksima A i C glavnog radnog programa i prema

specifičnim uslovima podobnosti datim u radnom programu za dati poziv. Npr.

istraživačke i inovativne akcije zahtijevaju minimum od tri nezavisna pravna

subjekta iz različitih zemalja članica ili pridruženih zemalja. A pored toga,

prijedlog mora da odgovara i temi opisanoj i datoj u pozivu za podnošenje

prijedloga projekta.

Posebno je važno obratiti pažnju na detalje aplikacije, odnosno ograničenja

postavljena u njoj. Prijedlog mora biti pisan fontom i veličinom fonta propisano

aplikacijom, a takođe mora biti ispoštovan maksimalni broj stranica za datu

sekciju aplikacije. Sam sistem upozorava podnosioca ukoliko je podnešen

prijedlog koji prelazi unaprijed definisan broj stranica. Sistem će izbaciti

poruku sa detaljima o prekobrojnim stranicama koje su označene vodenim

žigom ili kao oštećene.

Prijedlog projekta je podoban (eligible):

− Ako je njegov sadržaj podudaran sa opisom teme zadate u pozivu za

podnošenje prijedloga projekta,

− Ako uključuje prave učesnike i zadovoljava standardne kriterijume

podobnosti i bilo koje druge uslove podobnosti postavljene u pozivu za

podnošenje prijedloga ili na stranici teme za koju je raspisan poziv.

- 207 -


Posebna pažnja treba da se obrati na sastav konzorcijuma učesnika, jer

ocjenjivači gledaju da li izabrani učesnici imaju kapacitete za realizaciju

projektnog prijedloga. Ukoliko utvrde da takav kapacitet ne postoji,

takav prijedlog projekta će biti ocjenjen kao neadekvatan (nepodoban).

Poseban slučaj predstavljaju uslovi podobnosti za MSCA koji su opisani u

MSCA sekciji glavnog radnog programa, kao i za ERC grantove čiji se opis

kriterija podobnosti nalazi u radnom programu za ERC.

Ukoliko projektni prijedlog nije prihvatljiv ili nije podoban, o tome se

obavještava podnosioc (koordinator institucija) projektnog prijedloga putem

elektronskog sistema i pisma o odbijanju prijedloga (‘proposal rejection letter’)

zajedno sa objašnjenjem za odbijanje i načinom žalbe na tu odluku.

7.2. Pravila i procedure ocjenjivanja projekata

Tokom procesa ocjenjivanja (evaluacije) prijedlog projekta se ocjenjuje prema

tri glavna kriterijuma (Standard Evaluation Criteria):

− Izvrsnost (Excellence),

− Uticaj (Impact), i

− Kvalitet i efikasnost implementacije (Quality and efficiency of

Implementation).

Proces evaluacije se odvija u tri faze (Ilustracija 18):

− Faza 1: Individualna evaluacija (Individual evaluation),

− Faza 2: Konsenzusna grupa (Consensus group),

− Faza 3: Panel ocjena (Panel review)

- 208 -


Prije početka ocjenjivanja, ocjenjivači se upoznaju sa sljedećim detaljima

ocjenjivačkog procesa:

− Procesom i procedurama evaluacije (uključujući i kriterijume izbora),

− Sadržajem istraživačke i inovacijske teme projekata koje ocjenjuju (call

topics),

− Pravima i obavezama iz njihovog ugovora (povjerljivost, konflikt

interesa, način izvještavanja i eventualne kaznene odredbe u slučaju

povrede ugovora i dr.),

− Ukazuje im se posebno da ne prihvate prijedlog projekta koji ima više

od propisanog broja stranica, i

− Ukazuje im se na pravilo da se projekat ocjenjuje onako kako je

napisan, a ne kako bi trebalo da bude napisan projekat, odnosno bez

prijedloga kako popraviti projekat.

Posebna pažnja je posvećena izradi budžeta, odnosno ekonomskoj efikasnosti

projekta. Projekti čiji budžeti budu „naduvani“ dobijaće manje ocjene pa možda

i ne postignu minimalni prag za dati kriterijum.

7.2.1. Individualna evaluacija

Imenovani eksperti dobijaju set projektnih prijedloga kojima su uklonjeni

dijelovi koji se tiču naziva partnera odnosno učesnika u projektu radi

nepristrasnosti u ocjenjivanju. Eksperti provode jedan dio evaluacije kod svojih

kuća (remote evaluation). Svaki ekspert provodi evaluaciju i priprema svoj

indvidualni izvještaj o evaluaciji projekta (Individual Evaluation Report - IER)

sa komentarima i ocjenama za svaki dati kriterijum ocjenjivanja. U izvještaju se

- 209 -


naznačava da li je prijedlog u potpunosti izvan teme poziva ili dijela poziva na

koji se odnosi i koji se ocjenjuje ili prijedlog uključuje neka bezbjednosna

pitanja koja traže dalja pojašnjavanja.

REA

OCJENJIVAČI

REA

Prijem

prijedloga

Individualno

ocjenjivanje

Konsenzus

grupa

Panel pregledi

Finalizacija

* Provjera

podobnosti

* Alokacija

prijedloga

ocjenjivačima

INDIVIDUALNI

OCJENJIVAČKI

IZVJEŠTAJ

(individualni rad od

kuće)

KONSENZUSNI

IZVJEŠTAJ

(može biti rad od

kuće)

IZVJEŠTAJ S

PANELA

* Sažetak

ocjenjivačkog

izvještaja

* Rang lista panela

Konačna rang

lista

Ilustracija 18. Postupak i nosioci ocjenjivanja projektnih prijedloga

7.2.2. Konsenzusna grupa

Pojedinačni eksperti sačinjavaju konsenzusnu grupu koja treba da dođe do

zajedničkog stanovišta i konačnog prijedloga ocjena i komentara u tzv.

konsenzusnom izvještaju (Consensus Report). Postoji više pravila o dodjeli

bodova na osnovu matematičkih izračuna, ali su ta pravila poznata

ocjenjivačima. Grupa ima svog moderatora koji je obično zaposlenik ili

Evropske Komisije ili REA 65 koji ima zadatak da grupa pronađe konsenzus bez

njegovog uticaja i da osigura da su prijedlozi ocjenjeni na fer način u skladu sa

propisanim kriterijumima ocjenjivanja. Moderator nema pravo da utiče na

ocjenjivanje projekta, već samo da usmjerava diskusiju u pravcu donošenja

65

REA – Research Executive Agency (izvršna agencija za istraživanje koja upravlja programom

u ime Evropske komisije)

- 210 -


odluke na bazi konsenzusa prisutnih ocjenjivača. Ukoliko grupa ne može da

dođe do konsenzusa, izvještaj o konsenzusu će biti sačinjen tako da sadrži

detalje i većine i manjinskih mišljenja. Samo u posebnim slučajevima će biti

angažovan dodatni ekspert koji bi ispitao prijedlog projekta kako bi utvrdio da

li postoji jasno većinsko mišljenje.

7.2.3. Panel pregled

Panel pregledom će se obaviti pregled svih projektnih prijedloga u datom poziv

ili dijelu poziva radi:

− uvjeravanja da su konsenzus grupe bile konzistentne u svojim ocjenama,

− ako je neophodno, predložiti novi set ocjena ili komentara, i

− riješiti slučajeve u kojima je zabilježeno manjinsko mišljenje u

konsenzusnom izvještaju.

Panel pregledom rukovodi predsjedavajući panela (Panel Chairperson) koji je

obično iz reda zaposlenika Komisije ili REA i čiji je zadatak da osigura fer i

pravičan tretman svih prijedloga. Izvještač (rapporteur) panela može se

imenovati kako bi načinio nacrt izvještaja panela. Predsjedavajući i izvještač su

najčešće jedna te ista osoba, ali ne nužno.

Komisija/REA mogu da organizuju i saslušanja (hearings) s ciljem:

− Pojašnjavanja projektnih prijedloga i pomaganja panelu da uspostavi

konačne ocjene i rezultate, ili

− Poboljšanja razumijevanja projektnih prijedloga od strane eksperata.

- 211 -


U pozivu za podnošenje prijedloga projekata se definiše mogućnost sazivanja

saslušanja. Saslušanje nema za cilj da modifikuje projektne prijedloge već samo

da pruži dodatna pojašnjenja na pripremljena pitanja. Poziv dobija koordinator

uspješnog prijedloga ili prijedloga koji je prošao sve pojedinačne pragove, ali

ne i sveukupni. Koordinator može da prisustvuje i odgovara panelu u Briselu,

ali takođe iz praktičnih razloga, može se organizovati telefonska konferencija,

video konferencija ili da koordinator svoje odgovore na pitanja dostavi

pismeno. Izvještaj panela sadrži sumarni izvještaj evaluacije (Evaluation

Summary Report - ESR) za svaki projektni prijedlog (bazirano na izvještaju o

konsenzusu, uključujući i komentare ocjenjivača) sa obrazloženjem i listom

prijedloga koji su prešli sve pragove ocjenjivanja zajedno s konačnom ocjenom

(„Panel rank list“), kao i preporukama panela (tamo gdje su potrebne) o redu

prioriteta za prijedloge koji imaju jednak broj bodova koristeći procedure

opisane u radnom programu.

Nakon ocjenjivanja, koordinatori projektnih prijedloga (koji su podnijeli

aplikaciju u sistem) dobijaju izvještaj u kojem mogu vidjeti sumarni rezultat

(konsenzus) ocjenjivača. Ova informacija se šalje elektronskom poštom, a

pismo je dostupno i na Participant portalu u sekciji „My area“. Pozitivan ESR

ne znači nužno nuđenje na potpis tzv. „Grant agreement“-a odnosno ugovora o

dodjeli sredstava.

7.3. Rezultat evaluacije

Nakon evaluacije, otvara se proces pripremanja ugovora o dodjeli sredstava.

Komisija/REA sačinjavaju rang listu projektnih prijedloga koji su prošli sve

- 212 -


pragove ocjenjivanja shodno rezultatima ocjenjivanja od strane angažovanih

eksperata.

Rang-lista se sastoji od:

− Glavne liste (Main list) prijedloga koji će biti finansirani;

− Rezervne liste (Reserve list) prijedloga koji mogu biti finansirani u

slučaju dodatnih sredstava ili odustajanja nekog od prijedloga projekata

s glavne liste;

− Liste prijedloga koji se ne mogu finansirati zbog manjka budžeta;

− Liste prijedloga koji nisu prošli tehničku evaluaciju ili su bili ispod

praga ocjenjivanja.

Ukoliko je, na osnovu ovog rangiranja i dostupnog budžeta, projekat dospio na

glavnu listu, koordinator se poziva na pripremu granta tako što mu se dostavlja

pismo s informacijom o grantu (grant information letter) kroz elektronski

sistem.

Poseban slučaj su pozivi sa dvostepenom evaluacijom. Ako je prijedlog bio

uspješan u prvoj fazi ocjenjivanja, koordinator dobija pismo sa potrebnom

informacijom i pozivom za podnošenje ostatka aplikacije. Ovo ne znači nužno

da će projekat biti finansiran, već da je samo prošao jednu od prepreka do

konačnog odobrenja.

Takođe, ukoliko je projektni prijedlog odbijen, koordinator će elektronski biti

informisan o tome putem pisma o odbijanju prijedloga (proposal rejection

letter) zajedno sa objašnjenjem na osnovu čega je prijedlog odbijen i s uputstvo

kako se žaliti na ovu odluku. Postoji i situacija kada je prijedlog projekta

prihvaćen, ali neki od učesnika nije u mogućnosti da učestvuje (bilo zbog

- 213 -


nedovoljnih operativnih kapaciteta ili nekvalifikovanosti), i o tome se

obavještava i učesnik i koordinator projekta putem pisma o odbijanju aplikanta

(applicant rejection letter).

Najčešći razlozi zbog kojih Komisija obavještava koordinatore odbijenih

projektnih prijedloga se mogu sumirati:

− Prijedlog nije podoban (not eligible) utvrđeno u tehničkoj ili stručnoj

evaluaciji;

− Nije dostigao prag bodova za kriterijume ocjenjivanja;

− Nalazi se nisko na rang listi da bi se kvalifikovao za ograničen iznos

dostupnih sredstava;

− Ne ispunjava etičke zahtjeve utvrđeno na sastanku grupe za etički

pregled (Član 13.3, Pravila učešća);

− Postavlja pitanje bezbjednosnih problema.

7.4. Kriterijumi ocjenjivanja

Prijedlozi projekata se ocjenjuju prema kriterijumima selekcije. Standardni

kriterijumi ocjenjivanja opisuju do detalja kriterijume koji se koriste za svaki

tip akcije. Predlošci obrazaca koje eksperti koriste za ocjenjivanje prijedloga su

dostupni na svakoj stranici poziva. Izuzetak su Marie Sklodowska-Curie

Actions (MSCA) čiji su kriterijumi ocjenjivanja dati u relevantnom poglavlju

glavnog radnog programa. Isti je slučaj i sa kriterijumima za ocjenjivanje

projekata za gratove za granična istraživanja koje dodjeljuje Evropski

istraživački savjet (European Research Council – ERC) gdje su ovi kriterijumi

dati u radnom programu za ERC.

- 214 -


Svaki kriterijum se vrednuje ocjenom na skali od 0 do 5, a shodno utvrđenom

stepenu ispunjenosti datog kriterijuma:

0 Prijedlog ne

uopšte ili ne može biti ocijenjen

zadovoljava kriterijum zbog nedostatka ili nekompletnosti

pružene informacije.

1 Loš ozbiljne slabosti prijedloga

projekta

2 Nedovoljan donekle zadovoljava kriterijum ali

sa značajnim slabostima

3 Dobar ali sa više nedostataka

4 Vrlodobar ali sa manjim brojem nedostataka

5 Izvrstan zadovoljava kriterijum u svakom

relevantnom aspektu, a svaki

nedostatak je minoran.

Uzimajući u obzir da postoje tri kriterijuma ocjenjivanja, a svaki sa maksimalno

pet bodova, sveukupni maksimalan zbroj bodova je 15 (3x5). Naravno, ovo je

maksimalan broj bodova, međutim, veoma često se primjenjuje i ponderisanje

kod ocjenjivanja (npr. MSCA akcije). Samo u EIC-u vrijedi da se projekti ne

boduju, već se ocjenjivači izjašanjavaju mišljenjem daje projekat „prošao“

(pass) ili je oboren (fail).

Da bi projekat bio uzet u razmatranje za finansiranje, on mora da postigne

unaprijed definisani prag ocjenjivanja za svaki kriterijum, ali i sveukupni prag

ocjenjivanja. Ovi pragovi mogu da variraju zavisno od tipa akcije, kao i stepena

(u dvostepenoj evaluaciji) ocjenjivanja. Pragovi kvalifikacije i ponderisanje se

naznačavaju u svakom radnom programu za svaki poziv.

- 215 -


I pored ovakvog načina ocjenjivanja može se dogoditi slučaj kada prijedlozi

imaju isti broj bodova. U uslovima poziva se definiše način rangiranja ovakvih

projekata, ali ako to nije definisano, onda će biti primjenjen sljedeći metod.

Prijedlozi koji adresiraju teme koje nisu pokrivene drugim visoko rangiranim

prijedlozima smatraće se najvišim prioritetom. Prijedlozi će biti rangirani

shodno broju bodova dobijenim za kriterijum Izvrsnost koji je najvažniji

kriterijum ocjenjivanja, osim akcijama za koje je Uticaj prevashodno bitniji

kriterijum a što je definisano radnim programom. Ukoliko su ovi rezultati

identični (a računaju se na dvije decimale), sljedeći mjerodavni kriterijum je

Uticaj, pa potom Implementacija. Ukoliko pak se desi da je i nakon ovakve

ocjene rezultat isti, akcije će biti posmatrane iz ugla tzv. „cross-cutting“

(unakrsnih) pitanja, kao što su: zastupljenost žena u projektu (rodna

ravnopravnost), učešće industrijskih partnera (u slučaju gdje nisu obavezni

učestvovati, već svojim angažmanom daju dodatnu vrijednost projektu) itd.

Kod dvostepenog ocjenjivanja, za prijedloge u prvoj fazi će se posmatrati i

ocjenjivati samo Izvrsnost i Uticaj, a unutar tih kriterijuma fokus će biti na

onim aspektima koji su podebljanim slovima ispisani u Opštem aneksu Glavnog

radnog programa. Prag za svaki od dva pojedinačna kriterijuma je 4 boda.

Nakon ocjenjivanja, koordinator poziva će utvrditi ukupni prag, kako bi

ograničio prijedloge koji će biti pozvani u drugu fazu ocjenjivanja. Ovaj ukupni

prag će se postavljati na nivo kojim se osigurava da je ukupno traženi budžet

prijedloga prihvaćenih za drugu fazu što je moguće bliži trostruko raspoloživom

budžetu, ali nikako manje od 2.5 puta raspoloživog budžeta. Stoga će stvarni

prag zavisiti od obima primljenih prijedloga, ali se očekuje da bude oko 8 do

8,5.

- 216 -


7.4.1. Kriterijum ocjenjivanja: IZVRSNOST

Izvrsnost kao kriterijum ocjenjivanja je eliminatoran za nekoliko tipova akcija.

Potrebno je ostvariti minimalno 3 od 5 bodova kako bi projekat prošao

evaluaciju. Svakako da postizanje minimalnog broja bodova ne daje prednost,

već samo ispunjenje uslova, što u slučaju oskudnih sredstava ili velikog broja

kvalitetnijih projekata može da plasira projekat nisko na rang lis ti i time ne

dobije tražena sredstva iako je pozitivno ocjenjen. Vrijedi pravilo da je potrebno

osvojiti što više bodova, te je zbog toga i uvedeno ponderisanje.

Ukoliko se radi o dvostepenom ocjenjivanju, onda se u prvoj fazi ocjenjuju

kriterijumi „Izvrsnost“ i „Uticaj“ gdje je individualni prag za svaki od

kriterijuma 4 boda, tako da je očekivani prag za prolaz u drugu fazu

ocjenjivanja 8 – 8,5 bodova.

U sljedećim redovima se nalaze detalji ocjenjivanja prema tipu akcije.

Za „Research and innovation (RIA)“, „Innovation (IA)“, „HE Cofund“

• Jasnoća i relevantnost ciljeva projekta, kao i u kojoj mjeri je rad

ambiciozan i ide i iznad najsavremenijih tehnologije (state-of-art);

• Ispravnost predložene metodologije, uključujući osnovne koncepte,

modele, pretpostavke, odgovarajuće razmatranje rodne dimenzije u

istraživanju i inovativnost sadržaja kao i kvalitet prakse otvorene nauke

uključujući razmjenju i upravljanje rezultatima istraživanja i

angažovanjem građana, organizacija civilnog društva, i kranjih korisnika

gdje je to potrebno.

- 217 -


Za „Coordination & support actions (CSA)“


ambiciozan i ide i iznad najsavremenijih saznanja (state-of-art);

• Kvalitet predloženih mjera koordinacije i/ili podrške uključujući i

ispravnost odabrane metodologije.

Za “Pre-commercial procurement Cofund/Public procurement of

innovative solutions“


ambiciozan i ide i iznad najsavremenijih saznanja (state-of-art);

• Ispravnost predložene metodologije, uzimajući u obzir osnovne

koncepte i pretpostavke.

Za „EIC Pathfinder Open“:

• Dugoročna vizija: koliko je ubjedljiva vizija radikalno nove tehnologije

koja ima potencijal za pozitivne tranformativne efekte po

privredu/ekonomiju i društvo?

• Napredak na relaciji nauka-prema-tehnologiji: koliko je konkretan, nov i

ambiciozan predloženi napredak nauke-prema-tehnologiji u odnosu na

state-of-art? Kakav napredak pruža u smjeru realizacije predviđene

tehnologije?

• Ciljevi: koliko su konkretni i prihvatljivi predloženi ciljevi? U kojoj

mjeri su pristup i metodologija istraživanja visokog rizika / velike dobiti

odgovarajući za njihovo postizanje?

• Interdisciplinarnost: koliko je interdisciplinaran pristup iz tradicionalno

udaljenih disciplina relevantan za postizanje predloženog

otkrića/napretka?

- 218 -


Za „EIC Pathfiner Challenges“

• Relevantnost izazova: Koliko su ciljevi projekta relevantni u doprinosu

opštem cilju i posebnim ciljevima izazova?

• Novina: koliko su novi i ambiciozni predloženi tehnološki prodori

obzirom na state-of-art?Kolika je relevantnost i efektivnost u postizanju

očekivanih ishoda izazova?

• Vjerovatnoća metodologije: u kojoj je mjeri izabarna istraživačka,

razvojna i inovativna metodologija opisana u prijedlogu za postizanje

ciljeva u predviđenom projektnom periodu?

Za „EIC Transitions“

• Tehnoločki napredak: da li tehnologija ima visok stepen novine u

odnosu na druge tehnologije dostupne ili u razvoju, i u kojoj mjeri ova

novina stvara potencijal za novu primjenu i funkcionalnosti?

• Tehnološka izvodljivost: da li dosadašnji rezultati demonstracije i

validacije tehnologije ukazuju na njen potencijal za primjenu?

• Ciljevi: da li je potencijalna primjena identifikovana i da li je

izvodljivo? Koliko su ciljevi prikladni za planirani razvoj tehnologije i

validaciju inovacije u relevantnim okruženjima primjene?

Za „EIC Accelerator“

• Priroda proboja i stvaranja tržišta: da li inovacija ima visok stepen

novine u poređenju s postojećim proizvodima, uslugama i poslovnim

modelima s potencijalom za kreiranje ili značajno remećenje tržišnih

pozicija?

• Vremenski raspored: da li je pravi trenutak za ovu inovaciju u smislu

tržišta, korisnika, društvenih, naučnih i/ili tehnoloških trendova i

razvoja?

- 219 -


• Opcija samo za punu aplikaciju (faza 2): Tehnološka izvodljivost: da li

se inovacija zasniva na tehnologiji ili tehnologijama koje su adekvatno

ocjenjene barem u laboratorijskom okruženju i/ili relevantnim

okruženjima koje karakteriše potencijal i ocjena nivoa rizika (TRL 66

najmanje 5/6)

• Opcija samo za punu aplikaciju (faza 2): Intelektualna svojina: da je

preduzeće ima neophodna prava intelektualne svojine kojima

omogućava slobodu djelovanja i adekvatnu zaštitu ideje?

Potrebno je dobiti minimalno 3 boda od maksimalnih 5 kako bi se prošao prag

ocjenjivanja i prijedlog bio dalje ocjenjivan.

7.4.2. Kriterijum ocjenjivanja: UTICAJ

Kriterijum UTICAJ je postao najvažniji kriterijum ocjenjivanja u programu

Horizont Evropa, ali i u ostalim programima EU. Iz tog razloga, vaša inovacija i

projektni prijedlog mora imati društveni, ekološki, finansijski i/ili poslovni

uticaj kako bi se pokazala njegova vrijednost. Bez navedenog, projekat je samo

jedno od rješenja koje neće biti finansirano jer je fokus na tržište i širi uticaj

projekata na cjelokupno društvo. Veoma je važno razlikovati ciljeve projekta,

koji su tehnološki i komercijalni, od uticaja projekta, koji su i društveni i

ekološki i privredni. Realizacija projektnih aktivnosti u svrhu postizanja

planiranih ciljeva se nekako mora mjeriti, a to se radi uz pomoć unaprijed

definisanih ključnih pokazatelja učinka (KPI – Key performance indicators).

Upravo ti KPI dovode do očekivanih unutrašnjih (bitnih za podnosioca

projekta) i vanjskih (važnih za društvo u cijelini) uticaja i efekata projekta.

66

TRL – Technology Readiness Level – nivo spremnosti tehnologije

- 220 -


Potrebno je dobiti minimalno 3 boda od maksimalnih 5 kako bi se prošao prag

ocjenjivanja i prijedlog bio dalje ocjenjivan.

Ocjenjivači će posebnu pažnju obratiti na sljedeća pitanja:


• Kredibilitet puteva i načina za postizanje očekivanih ishoda i uticaja

preciziranih radnim programom kao i vjerovatnoću obima i značaja

doprinosa iz projekta.

• Pogodnost i kvalitet mjera za maksimizaciju očekivanih ishoda i uticaja

kako je to definisano planom širenja i ekploatacije, uključujući i

komunikacijske aktivnosti.













- 221 -



kako je to definisano planom širenja i ekploatacije*, uključujući i

komunikacijske aktivnosti. (* Za PCP i PPI akcije, eksploatacija

rezultata od strane korisnika znači prvenstveno upotrebu inovativnih

rješenja od strane nabavljača/krajnjih korisnika. Proizvodnju i prodaju

inovativnih rješenja rade dobavljači rješenja koji nisu članovi projekta

već podugovarači/podizvođači).


• Inovacijski potencijal: koliko su predložene mjere adekvatne za zaštitu

rezultata i bilo koje druge mjere ekspolatacije radi lakšeg, budućeg

prevođenja rezultata istraživanja u inovacije s društvenim i ekonomskim

uticajima? Koliko su predložene mjere podesne za osnaživanje ključnih

aktera koji imaju potencijal da preuzmu vodeću ulogu u prevođenju

istraživanja u inovaciju?

• Komunikacija i diseminacija: koliko su uvjerljive i široko dostupne

predložene mjere i planovi za angažovanje javnosti/aktera i za podizanje

nivoa spoznaje o projektnim ishodima, uključujući i putem otvorene

nauke, a u pogledu njihovog potencijala za formiranje novih tržišta i/ili

rješavanje globalnih izazova? Kredibilitet puteva i načina za postizanje

očekivanih ishoda i uticaja preciziranih radnim programom kao i

vjerovatnoću obima i značaja doprinosa iz projekta.




- 222 -



• Potencijalni uticaj: u kojoj mjeri uspješan završetak projekta može imati

ekonomske i društvene uticaje i koliko su oni vjerodostojno

argumentovani i kvantifikovani (npr. upotrebom KPI ili ekvivalenta)?

Kako očekivani ishodi projekta doprinose potencijalnim društvenim ili

ekonomskim uticajima izazova?

• Inovacijski potencijal: koliko su adekvatne predložene mjere za zaštitu

rezultata i ostale mjere eksploatacije radi lakšeg budućeg prevođenja

rezultata istraživanja u inovacije s društvenim ili ekonomskim uticajem?

Koliko su predložene mjere prikladne za osnaživanje ključnih aktera

koji imaju potencijal da preuzmu vodeću ulogu u prevođenju

istraživanja u inovacije?

• Komunikacija i diseminacija (širenje rezultata): koliko su obuhvatne i

uvjeljive pogodnosti i planovi za angažovanje javnosti/zainteresovanih

strana i podizanje svijesti o projektnim ishodima uključujući i one

putem otvorene nauke, a u odnosu na njihov potencijal za uspostavljanje

novih tržišta i/ili rješavanje globalnih izazova?


• Usklađenost poslovanja i tržišta: koliko se aktivnosti predložene za

razvoj poslovnog modela i karakteristika proizvoda odnose na

komercijalizaciju i druge relevantne aspekte (prava intelektualne

svojine, regulativa, certifikacija i standardizacija) ? Kako će potencijalni

korisnici ili kupci biti uključeni u testiranje potencijalne potražnje i

prihvatljivosti?

• Ekonomske i/ili društvene koristi: koliko efikasno predložene inovacije i

njihove pripadajuće aktivnosti mogu kreirati značajnu potražnju i nova

evropska i/ili globalna tržišta? U kojoj mjeri se očekuje da će

- 223 -


predložena inovacija stvoriti druge pozitivne uticaje (zapošljavanje,

društvene, ekološke, naučne i dr. Uticaje)?

• Preduzetništvo: koliko su predložene mjere pogodne za izgradnju

snažnog i motivisanog tima koji će voditi preduzetnici s neophodnim

kompetencijama u tehnologiji, inžinjeringu proizvoda i razvoju

poslovanja kako bi inovacije dospjele na tržište?

• Partnerstva i spremnost za investiranje : koliko su efikasne predložene

mjere da postanu spremne za investiranje i razviju planove

komercijalizacije rezultata projekta (uključujući i upravljanje

intelektualnim vlasništvom); da li su učesnici identifikovali ključne

partnere koji bi bili voljni da budu uključeni?


• Povećanje potencijala: ima li inovacija potencijal za povećanje

uključujući i potencijal za razvoj novih tržišta i uticaj na rast

kompanije? Da li su povezane finansijske potrebe dobro procjenjene i

realne?

• Širi uticaj: da li će inovacija, ako se uspješno komercijalizuje, postići

šire društvene, ekonomske, ekološke ili klimatske uticaje?

• Opcija samo za punu aplikaciju (faza 2): Analiza spremnosti za tržište i

konkurenti: da li je potencijalno tržište inovacije adekvatno procjenjeno

uključujući i uslove i stope rasta? Da li je analiza konkurentnosti

detaljno izvršena, uključujući i identifikaciju potencijalnih korisnika i

kupaca, da li su definisana jedinstvena prodajna mjesta i ključni

elementi diferencijacije od drugih konkurenata?

• Strategija komercijalizacije: da li postoji ubjedljiva i dobro osmišljena

strategija za komercijalizaciju uključujući i regulatorna odobrenja,

- 224 -


neophodna usklađenost, vrijeme do stavljanja proizvoda na tržište

odnosno implementaciju, kao i modeli poslovanja i prihodovanja?

• Ključni partneri: da li su partneri potrebni za razvoj i komercijalizaciju

inovacije identifikovani i angažovani, uključujući i opis njihovih

uloga/kompetencija i dovoljnog nivoa posvećenosti i podsticanja rasta?

• Opcija samo za punu aplikaciju (faza 2): Strateški uticaj na digitalne ili

zdravstvene tehnologije: da li inovacija ima potencijal da postane

strateški važna tehnologija za Evropu u smislu dobrobiti građana ili

relevantnosti ekonomskog razvoja?

7.4.3. Kriterijum ocjenjivanja: IMPLEMENTACIJA

Iako ne najvažniji, kriterijum Implementacija je ipak veoma važan. Ovim

kriterijumom se ocjenjuje sposobnost konzorcijuma i institucija da obavi

poslove i zadatke predviđene projektnom aplikacijom i to blagovoremeno,

kvalitetno i uz planirana sredstva. Pored toga, ocjenjuje se alokacija resursa po

partnerima, kao i kapaciteti ključnih osoba zaduženih za realizaciju projekta i

implementaciju rezultata. Zbog toga je potrebno dokazati da je odabrani tim

upravo taj koji može da obavi predviđene zadatke i da je kompetentan za te

poslove. Potrebno je preći prag od 3 boda od maksimalnih 5. I ovaj kriterijum

može biti eliminatoran ukoliko ne pređe donji prag od 3 boda, jer pravila

zahtjevaju da se pređu sva tri donja praga ocjenjivanja kao i sumarni prag

propisano relevantnom dokumentacijom.


• Kvalitet i efikasnost plana rada, procjene rizika i primjerenost aktivnosti

dodjeljenimi radnim paketima, te upravljanje resursima.

- 225 -


• Kapacitet i uloga svakog učesnika i stepen do kojeg konzorcijum, kao

cjelina, okuplja neophodnu stručnost.













• Kvalitet konzorcijuma: U kojoj mjeri članovi konzorcijuma imaju svu

potrebnu visokokvalitetnu stručnost za obavljanje projektnih zadataka?

• Plan rada: Koliko su plan rada koherentan i eikasan (radni paketi,

zadaci, rezultati, prekretnice, vremenski okvir, itd.) i mjere smanjenja

rizika radi postizanja ciljeva projekta?

• Alokacija resursa: Koliko je prikladna i efikasna raspodjela resursa

(čovjek-mjeseci i opreme) prema zadacima i članovima konzorcijuma?

- 226 -



• Kvalitet podnosioca i/ili konzorcijuma: U kojoj mjeri podnosioc/članovi

konzorcijuma imaju svu potrebnu visokokvalitetnu stručnost za

obavljanje projektnih zadataka?

• Plan rada: Koliko su plan rada koherentan i eikasan (radni paketi,

zadaci, rezultati, prekretnice, vremenski okvir, itd.) i mjere smanjenja

rizika radi postizanja ciljeva projekta?


(čovjek-mjeseci i opreme) prema zadacima i članovima konzorcijuma?


• Kvalitet tima: U kojoj mjeri podnosioc(i) imaju svu potrebnu

visokokvalitetnu stručnost, sposobnosti i motivaciju da odlučno krenu

prema inovaciji, kreiraju novu, jedinstvenu, komercijalnu vrijednost iz

nove tehnoogije i razvije(u) atraktivnu poslovnu i investicionu ponudu?

• Prekretnice i plan rada: Da li je put ka implementaciji jasno opisan? Da

li su prekretnice jasno i adekvatno definisane (mjerljive, vremenski

određene itd.), za praćenje progresa tokom realizacije i prema ciljevima?

Koliko je koherentan i efikasan plan rada (radni paketi, zadaci, rezultati,

vremenski okvir itd.), inovacione metode i metode ublažavanja rizika

za dostizanje prekretnica i postizanje projektnih ciljeva?


(čovjek-mjeseci i opreme) prema zadacima i partnerima?


• Tim: Da li tim ima sposobnosti i motivaciju da implementira inovativni

prijedlog i iznese na tržište?Da li postoji plan sticanja kritičnih

kompetencija koje trenutno nedostaju?

- 227 -


• Opcija samo za punu aplikaciju: Prekretnice: Da li postoji jasan plan

implementacije s definisanim prekretnicama, radnim paketima i

rezultatima, zajedno s realno planiranim resursima i rokovima?

• Opcija samo za punu aplikaciju: Nivo rizika upravljanja: Da li priroda i

nivo rizika ulaganja u inovaciju znači da tržišni akteri nisu voljni da

sami preuzmu puni iznos investicije? Da li postoje dokazi da bi tržišni

akteri bili voljni ulagati zajedno s EIC-om ili u kasnijoj fazi?

Napomena: Mala i srednja preduzeća trebaju pružiti dokumentovan

dokaz da je njihova banka odbila finansiranje za projekat.

• Opcija samo za punu aplikaciju: Da li su identifikovani glavni rizici,

zajedno s mjerama koje treba preduzeti za njihovo ublažavanje?

U većini akcija ocjenjivači moraju još da odgovore na sekcije „Ostala pitanja“ i

„Komentari“. U sekciji „Ostala pitanja“ ocjenjivači su duži dati odgovore na

sljedeća pitanja:

- Da li je aplikacija u skladu s radnim programom, odnosno da li je

tema pogođena?

- Da li u konzorcijumu postoji treća zemlja za koju je potrebno

izuzeće od finansiranja? Komentarisati.

- Da li se u projektu koriste matične ćelije ljudskog embriona?

Ako da, komentarisati.

- Da li se u projektu koristi ljudski embrion? Ako da,

komentarisati

- Da li projekat planira finansirati aktivnosti koje su isključene iz

finansiranja opštim pravilima programa? Ako da, komentarisati.

- Da li je u projektu primjenjen princip „ne čini značajnu štetu“

(do no significant harm)? Objasniti.

- 228 -


- Da li aktivnosti uključuju upotrebu i/ili razvoj sistema i tehnika

baziranih na vještačkoj inteligenciji? Ako da, ocijeniti tehničku

robusnost sistema prema odgovarajućem kriterijumu.

U sekciji komentari unose se razmatranja ocjenjivača:

- Individualni sveukupni komentar ocjenjivača,

- Komentari s konsenzusnog sastanka,

- Komentari s sastanka panela.

7.5. Etička ocjena

U slučaju pojedinačnih istraživanja, potrebno je obaviti i etičku ocjenu

projektnog prijedloga. Etička ocjena projektnog prijedloga je uvedena za one

projekte čiji opis aktivnosti podrazumijeva rad i istraživanje elemenata koji

imaju etičku dimenziju kao npr. ljudska prava, zaštita ljudskih bića, rad sa

genetičkim (nasljednim) materijalom, zaštita životinja, ličnih podataka, životne

okoline, zloupotreba rezultata istraživanja i slično.

Etička evaluacija se odvija paralelno s glavnom evaluacijom ili odmah nakon

glavne evaluacije, a provodi je grupa nezavisnih etičkih eksperata. Oni utvrđuju

samo da li je projektni prijedlog u skladu s osnovnim etičkim principima i

relevantnim zakonodavstvom.

Proces etičkog ocjenjivanja se odvija u dvije faze:

• Faza 1 – etički pregled,

• Faza 2 – etička ocjena.

- 229 -


Faza 1 započinje utvrđivanjem etičkih pitanja koja se nalaze u prijedlogu, a nisu

naznačena u tabeli etičke samoprocjene prijedloga. Grupa eksperata ispituje i

utvrđuje da li su etička pitanja ispravno utvrđena i da li se njima adekvatno radi.

Etičkom pregledu idu svi prijedlozi projekata u kojima je aplikant naznačio u

tabeli da radi sa određenim etičkim pitanjima. Ali, na etičku evaluaciju

obavezno idu projekti koji uključuju upotrebu ljudskih matičnih ćelija (hESCs) i

to direktno na etičku evaluaciju (faza 2) bez prethodnog pregleda (faza 1).

Ako se tokom faze 1 utvrdi da projektni prijedlog podiže ozbiljna ili

kompleksna etička pitanja, takav prijedlog ide na etičko ocjenjvanje, tj. u fazu 2

gdje se obavlja detaljnija analiza etičkih pitanja od interesa. Primjeri ozbiljnih

etičkih pitanja koja zahtjevaju etičku ocjenu su ozbiljne intervencije na ljudima,

višestruka i međusobno povezana etička pitanja, nedostatak adekvatnog etičkog

okvira u zemlji gdje će istraživanje biti provođeno i sl.

Etički pregled završava jednim ili više etičkih izvještaja eksperata – jedan

izvještaj za fazu 1 i drugi izvještaj za fazu 2 u kojima se detaljno obrazlaže

mišljenje eksperata. Tim izvještajima je moguće:

• Odobriti etičku saglasnost – za prijedloge koji su etički spremni, tj.

poštuju etičke principe i primijenjive zakone;

• Odobriti uslovnu etičku saglasnost – za prijedloge za koje su etički

ekperti dali saglasnost ako se prethodno ispune uslovi navedeni u

izvještaju, a prije potpisivanja ugovora o grantu i koji čini dio tog

ugovora o grantu. Takvi uslovi mogu biti: redovno izvještavanje,

imenovanje nezavisnog etičkog odbora u projektu koji će Komisiju ili

REA izvještavati o ispunjavanju etičkih zahtjeva, etička revizija,

podnošenje dodatnih dokumenata, adaptacija metodologije rada radi

usklađivanja sa etičkim principima ili zakonodavstvom i sl.

- 230 -


• U fazi 1 preporučiti etičko ocjenjivanje ili

• Odbiti odobrenje za etičku saglasnost.

Ukoliko je izvještaj etičkog komiteta pozitivan i daje saglasnost ili se

preporučuje etička ocjena, o tome se direktno izvještava koordinatorska

institucija putem elektronskog sistema. S druge strane, ako je izvještaj

negativan, takođe se koordinatorskoj instituciji šalje pismo odbijanja projektnog

prijedloga s obrazloženjem etičkog komiteta, razlozima za odbijanje i načinom

žalbenog postupka u tom slučaju. Tabela 5 daje pregled koraka u etičkoj ocjeni

prijedloga projekta.

Tabela 5 Pregled koraka u etičkom ocjenjivanju

Aktivnost Ko? Kada? Kako?

Etička samoocjena Podnosilac Prilikom podnošenja Razmotriti etička

pitanja prijedloga

projekta

Etički pregled Etički eksperti Faza ocjenjivanja Pregled prijavnog

materijala

Etička ocjena Etički eksperti Faza ocjenjivanja / Pregled prijavnog

Faza pripreme granta materijala

Etička provjera/ Projektni službenik Faza implementacije Pregled projektnih

pregled/ revizija i/ili Etički službenik

rezultata/ intervju s

i/ili Etički ekspert

podnosiocem /

posjeta na terenu

- 231 -


7.6. Ocjenjivači

Ocjenjivači su neophodna karika u lancu odlučivanja kod dodjele grant

sredstava za prijedloge projekata. Komisija konstantno ažurira liste stručnjaka

iz stručne i poslovne zajednice kako bi imala dovoljno veliku grupu stručnjaka

sposobnih za ocjenjivačku ulogu.

Radeći kao nezavisni ekspert, otvorene su mogućnosti da:

• Ocjenjujete prijedloge kako bi se izabrali oni najbolji za finansiranje;

• Nadzirete napredak u realizaciji tekućih, odobrenih, projekata;

• Ocjenjujete istraživačke i inovativne programe;

• Kreirate istraživačke i inovativne politike za Evropsku Uniju;

• Širite svoje znanje i stičete novi pogled na pripremu projektnih

aplikacija iz ugla eksperta ocjenjivača.

U slučaju da budete izabrani za ocjenjivača, Komisija vas podugovara kao

nezavisnog pojedinca, a ne kao predstavnika vaše institucije ili organizacije

kojoj pripadate. Angažovanje eksperata Komisija obavlja iz centralne baze

podataka o ekspertima. Svaki pojedinac koji ima titulu doktora nauka iz neke

naučne oblasti, ima mogućnost i pravo da se registruje kao potencijalni

ocjenjivač u program Horizont 2020. Registracija je otvorena za eksperte bilo

koje nacionalnosti, uključujući i eksperte izvan zemalja članica EU i

pridruženih zemalja. Registracija se obavlja na Funding and TendersPortalu u

sekciji “Experts”. Za registraciju je potrebno da imate tzv. EU login nalog, a

procedura registracije je krajnje jednostavna. Potrebno je znati da ekspertima

Komisija snosi troškove honorara za rad (450 EUR za svaki pun radni dan, tj. 8

časova rada na ocjenjivanju, a utvrđeno ugovorom), prevoza do Brisela ili

Luksemburga (odnosno lokacije gdje se obavlja ocjenjivanje, a to su obično

- 232 -


prostorije Evropske Komisije) i smještaja. Eksperti angažovani u svrhu revizije,

mogu biti upućeni i u prostorije koordinator institucije na koju se revizija

odnosi. Svaki pozvani ekspert mora da potpiše ugovor o povjerljivosti

informacija, ali i da iskaže eventualni sukob interesa ako postoji. Više detalja o

sukobu interesa i deklarisanju je moguće pronaći u modelu ugovora za eksperte,

a veoma je bitno proučiti i često postavljana pitanja za angažovanje eksperata.

7.7. Ocjena finansijske sposobnosti (Financial Capactiy

Assessment)

Ilustracija 19. Alat za provjeru ocjene finansijskog kapaciteta na portalu

- 233 -


Svaki podnosioc, koji nije javna institucija, može samostalno da provjeri

finansijsku sposobnost pomoću on-line alata dostupnog na Funding and

Tenders portalu 67 . Prije nego što odobri finansijski doprinos, Evropska komisija

može zahtijevati provjeru finansijske održivosti određene institucije, a zavisno

od vrste institucije i drugih dodatnih kriterijuma. Na ovaj način institucija može

da se upozna sa okvirnim iznosom koji može da prijavi kao grant od Evropske

komisije, a na osnovu parametara poslovanja koji se traže u ovom

jednostavnom kalkulatoru (Ilustracija 19).

Koje organizacije podliježu provjeri finansijske održivosti?

Evropska komisija uvijek provjerava finansijsku održivost projektnog

koordinatora u slučaju kada se od EU traži finansijski doprinos za realizaciju

projektnih aktivnosti koji je jednak ili veći od 500.000 evra, osim ako je

projektni koordinator:

• javna institucija/ državni organ

• ustanova srednjeg ili visokog obrazovanja

• međunarodna organizacija ili tijelo čije je učešće garantovano od strane

vlada države – EU članice ili vlade Pridružene zemlje, a u skladu sa

odjeljkom Vodiča koji se odnosi na validaciju statusa pravnih lica i u

skladu sa odredbama „Annotated Grant Agreement“;

• fizičko lice koje prima stipendiju (ERC ili MSCA).

67

Funding and tenders portal, https://ec.europa.eu/research/participants/lfv/lfvSimulation.do

- 234 -


Evropska komisija će procijeniti finansijsku održivost provjeravajući da li

organizacija:

• ima dovoljnu finansijsku likvidnost – da li je u stanju da izmiri svoje

kratkoročne obaveze;

• da li je finansijski autonomna;

• da li je solventna – da li je u stanju da izmiri svoje srednjoročne i

dugoročne obaveze;

• da li je profitabilna – da li u svom poslovanju stvara profit ili barem ima

mogućnost samofinansiranja svojih kapaciteta (ovaj uslov se ne odnosi

na fizička lica).

Finansijska sposobnost podnosioca se provjerava samo za koordinatora i samo

ako je traženo finansiranje od Unije za akciju jednako ili veće od 500 000 EUR.

Ako postoji osnovana sumnja u finansijsku sposobnost ili ako postoji veći rizik

zbog učešća u nekoliko tekućih akcija koje se finansiraju iz programa Unije za

istraživanje i inovacije, Komisija ili tijelo za finansiranje provjeriće i

finansijsku sposobnost drugih podnositelja zahtjeva ili koordinatora i ispod

praga od 500.000 EUR. U slučaju da organizacija mora ići na procjenu

finansijske održivosti:

• predstavnik organizacije će biti blagovremeno informisan o toku

postupka i službenoj kontakt osobi ispred Komisije;

• organizacija će morati da obezbijedi – u slučaju da već nisu dostupni –

sve finansijske informacije i relevantne prateće dokumente koji

pokrivaju zadnju okončanu finansijsku godinu;

• Evropska komisija će sprovesti finansijsku analizu zadnje okončane

finansijske godine.

- 235 -


Ako finansijsku sposobnost strukturno garantuje drugo pravno lice, provjerava

se i njegova finansijska sposobnost.

U slučaju slabe finansijske sposobnosti, Komisija ili tijelo za finansiranje mogu

uslovljavati učešće podnosioca zahtjeva davanjem izjave o solidarnoj

odgovornosti povezanog subjekta.

Doprinos Mehanizmu uzajamnog osiguranja smatraće se dovoljnom garancijom

u skladu s odredbama Finansijske uredbe. Korisnici ne mogu prihvatiti niti im

je moguće nametnuti bilo kakvu dodatnu garanciju.

7.8. Period za dodjelu granta

Na osnovu odrednica iz Finansijske uredbe, primjenjuju se sljedeća razdoblja:

• za obavještavanje svih podnosilaca zahtjeva o ishodu ocjene njihove

prijave, najduže pet mjeseci od krajnjeg datuma za podnošenje

cjelovitih prijedloga;

• za potpisivanje sporazuma o dodjeli bespovratnih sredstava sa

podnosiocima zahtjeva, najviše osam mjeseci od krajnjeg datuma za

podnošenje cjelovitih prijedloga.

Programom rada za EIC mogu se uspostaviti kraći periodi. Pored izuzetaka

utvrđenih u članovima Finansijske uredbe, navedena razdoblja mogu se

premašiti za rad ERC-a, za misije i kada se radnje podvrgavaju etičkim

propisima ili procjenama sigurnosti.

- 236 -


BIBLIOGRAFIJA

1. 100 climate-neutral cities by 2030 - by and for the citizens, Interim report of the mission board for climateneutral

and smart cities, European Commission, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-andpublications/publication-detail/-/publication/82f1df57-b68b-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

2. 68% of the world population projected to live in urban areas by 2050, says UN, United Nations,

https://www.un.org/development/desa/en/news/population/2018-revision-of-world-urbanizationprospects.html

3. A Europe fit for the digital age, European Commission, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-

2024/europe-fit-digital-age_en

4. A new push for European democracy, European Commission, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-

2019-2024/new-push-european-democracy_en

5. A New Strategic Agenda, European Council, https://www.consilium.europa.eu/media/39914/a-new-strategicagenda-2019-2024.pdf

6. A stronger Europe in the world, European Commission, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-

2024/stronger-europe-world_en

7. Accelerating the transition to a climate prepared and resilient Europe, European Commission,

https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publication-detail/-/publication/1d5234b9-b68a-11eabb7a-01aa75ed71a1

8. An Economy that works for People, European Commission, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-

2019-2024/economy-works-people_en

9. Annotated Model Grant Agreement, Funding and Tenders portal European Commission,

https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/docs/2021-2027/common/guidance/aga_en.pdf

10. As oceans absorb CO2 at a faster rate, bigger challenges emerge, World Economic Forum,

https://www.weforum.org/agenda/2019/03/oceans-do-us-a-huge-service-by-absorbing-nearly-a-third-ofglobal-co2-emissions-but-at-what-cost

11. Berlin Declaration, European Commission, http://openaccess.mpg.de/67605/berlin_declaration_engl.pdf

12. Budapest Declaration, European Commission, http://www.budapestopenaccessinitiative.org/read and

http://www.budapestopenaccessinitiative.org/

13. Caring for soil is caring for life, European Commission, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-andpublications/publication-detail/-/publication/32d5d312-b689-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

14. Commission expert group: Mission Board for adaptation to climate change including societal transformation

(E03664), European Commission, https://ec.europa.eu/transparency/expert-groups-register/screen/expertgroups/consult?do=groupDetail.groupDetail&groupID=3664

15. Commission expert group: Mission Board for cancer (E03665), European Commission,

https://ec.europa.eu/transparency/expert-groups-register/screen/expertgroups/consult?do=groupDetail.groupDetail&groupID=3665

16. Commission expert group: Mission Board for climate-neutral and smart cities (E03667), European

Commission, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-board-climate-neutral-and-smart-cities_en

- 237 -


17. Commission expert group: Mission Board for healthy oceans, seas, coastal and inland waters (E03666),

European Commission, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-board-healthy-oceans-seas-coastaland-inland-waters_en

18. Commission expert group: Mission Board for soil health and food (E03668), European Commission,

https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-board-soil-health-and-food_en

19. Conquering cancer, Mission possible : interim report of the mission board for cancer, European Commission,

https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publication-detail/-/publication/d0235612-

b68a-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

20. Consolidated version of the Treaty on the Functioning of the European Union, European Commission,

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A12012E%2FTXT

21. Council Regulation on Framework programmes for Community Research, Development and Demonstration

Activities and a First Framework programme 1984-1987, EUR-LEX, http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31983Y0804%2801%29:EN:HTML

22. EIT Strategic Innovation Agenda 2021-2027, European Institute of Innnovation & Technology,

https://eit.europa.eu/who-we-are/eit-glance/eit-strategy-2021-2027

23. EU Financial Regulation 2018/1046, EUR-LEX, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/ALL/?uri=CELEX:32018R1046&qid=1535046024012

24. EU Funding and Tenders Online Manual, European Commission, https://ec.europa.eu/info/fundingtenders/opportunities/docs/2021-2027/common/guidance/om_en.pdf

25. EU Mission: Cancer, European Commission, https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-andinnovation-framework-programme/mission-area-cancer_en

26. EU Treaties, EUR-LEX, http://europa.eu/eu-law/decision-making/treaties/index_en.htm

27. European Atomic Energy Community - EURATOM -

https://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/en/h2020-section/euratom

28. European Green Deal, European Commission, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-

2024/european-green-deal_hr

29. European Parliament legislative resolution of 16 January 2019 on the proposal for a Council regulation

establishing the Research and Training Programme of the European Atomic Energy Community for the

period 2021-2025 complementing Horizon Europe – the Framework Programme for Research and

Innovation (COM(2018)0437 – C8-0380/2018 – 2018/0226(NLE)), European Parliament,

https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2019-0028_EN.html

30. European Research and Innovation Days 2019, European Commission, https://ec.europa.eu/info/researchand-innovation/events/upcoming-events/european-research-and-innovation-days_en

31. Expert group on the economic and societal impact of research and innovation (ESIR), European

Commission, – https://ec.europa.eu/info/research-and-innovation/strategy/support-policy-making/shapingeu-research-and-innovation-policy/esir_en

32. Global Symposium on Soil Erosion, Key messages, UN Food and Agriculture Organisation,

http://www.fao.org/about/meetings/soil-erosion-symposium/key-messages/en/

33. Governing Missions: Governing Missions in the European Union, European Commission,

https://ec.europa.eu/info/publications/governing-missions-governing-missions-european-union_en

34. Horizon Europe Financial Guide, European Commission,

https://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=1922&langId=en

- 238 -


35. Horizon Europe General Annexes, European Commission, https://ec.europa.eu/info/funding-

tenders/opportunities/docs/2021-2027/horizon/wp-call/2021-2022/wp-13-general-annexes_horizon-2021-

2022_en.pdf

36. Horizon Europe General Work programme, European Commission, https://ec.europa.eu/info/fundingtenders/opportunities/docs/2021-2027/common/wp-call/2021-2022/wp-horizontal-expenditure_horizoneuratom-2021-2022_en.pdf

37. Horizon Europe Glossary, Horizon Europe NCP Portal,

https://www.horizoneuropencpportal.eu/sites/default/files/2021-05/glossario%20bridgeHE_0.pdf

38. Horizon Europe guidance on gender equality plans, European Commission,

https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/ffcb06c3-200a-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/languageen/format-PDF/source-232129669

39. Horizon Europe Missions Work Programme 2021-2022, European Commission,

https://ec.europa.eu/info/funding-tenders/opportunities/docs/2021-2027/horizon/wp-call/2021-2022/wp-12-

missions_horizon-2021-2022_en.pdf

40. Horizon Europe Missions, Portal European Commission, https://ec.europa.eu/info/research-andinnovation/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/missionshorizon-europe_en

41. Horizon Europe Programme Guide, European Commission, https://ec.europa.eu/info/fundingtenders/opportunities/docs/2021-2027/horizon/guidance/programme-guide_horizon_en.pdf

42. Horizon Europe, open science, European Commission, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-

/publication/9570017e-cd82-11eb-ac72-01aa75ed71a1

43. InnovFin - EU Finance for Innovators, European Investment Bank,

https://www.eib.org/en/products/mandates-partnerships/innovfin/index.htm

44. International Cooperation in Horizon Europe, European Commission, https://ec.europa.eu/info/research-andinnovation/strategy/strategy-2020-2024/europe-world/international-cooperation_en

45. Keynote speech by President Juncker at the EU Industry Days 2019, European Commission,

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/speech_19_870

46. LAB – FAB – APP Investing in the European future we want : report of the independent High Level Group

on maximising the impact of EU research & innovation programmes, European Commission,

https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/ffbe0115-6cfc-11e7-b2f2-

01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-77975731

47. List of Participating Countries in Horizon Europe, European Commission, https://ec.europa.eu/info/fundingtenders/opportunities/docs/2021-2027/common/guidance/list-3rd-country-participation_horizoneuratom_en.pdf

48. Members of the Mission Assembly for Adaptation to Climate Change, including Societal Transformation,

European Commission, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assembly-adaptation-climatechange-including-societal-transformation_en

49. Members of the Mission Assembly for Cancer, European Commission,

https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assembly-cancer_en

50. Members of the Mission Assembly for Climate-Neutral and Smart Cities, European Commission,

https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assembly-climate-neutral-and-smart-cities_en

- 239 -


51. Members of the Mission Assembly for Healthy Oceans, Seas, Coastal and Inland Waters, European

Commission, https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assembly-healthy-oceans-seas-coastal-andinland-waters_en

52. Members of the Mission Assembly for Soil Health and Food, European Commission,

https://ec.europa.eu/info/files/members-mission-assembly-soil-health-and-food_en

53. Mission-Oriented Research and Innovation in the European Union - by M. MAZZUCATO, European

Commission, https://ec.europa.eu/info/publications/mission-oriented-research-innovation-eu-problemsolving-approach-fuel-innovation-led-growth_en

54. Mission-oriented research and innovation policy, European Commission,

https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/61e742ed-2358-11e8-ac73-

01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-70556243

55. Mission-oriented research and innovation, Assessing the impact of a mission-oriented research and

innovation approach : final report, European Commission, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-

/publication/c24b005f-5334-11e8-be1d-01aa75ed71a1/language-en

56. Mission-oriented research and innovation, Inventory and characterisation of initiatives : final report ,

European Commission, https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/3b46ce3f-5338-

11e8-be1d-01aa75ed71a1/language-en

57. Political Guidelines for the Next European Commission 2019-2024, European Commission,

https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/political-guidelines-next-commission_en_0.pdf

58. Portal Joint Research Centre- JRC, https://ec.europa.eu/jrc/

59. Preliminary list of candidates for European Partnerships in Pillar II, III and crosspillar, and short description

of what the partnership stands and aims for, ERA LEARN, https://www.eralearn.eu/documents/candidates_europeanpartnerships

60. Promoting our European way of life, European Commision, https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-

2019-2024/promoting-our-european-way-life_en

61. Recovery plan for Europe, European Commission, https://ec.europa.eu/info/strategy/recovery-planeurope_en

62. Regenerating our ocean and waters by 2030, Interim report of the mission board healthy oceans, seas, coastal

and inland waters, European Commission, https://op.europa.eu/en/web/eu-law-and-publications/publicationdetail/-/publication/d0246783-b68a-11ea-bb7a-01aa75ed71a1

63. Regulation (EU) 2021/695 of the European Parliament and of the Council of 28 April 2021 establishing

Horizon Europe – the Framework Programme for Research and Innovation, laying down its rules for

participation and dissemination, and repealing Regulations (EU) No 1290/2013 and (EU) No 1291/2013

(Text with EEA relevance), EUR-LEX, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32021R0695&qid=1637057859326

64. Regulation (EU) No 1291/2013 of the European Parliament and of the Council of 11 December 2013

establishing Horizon 2020 - the Framework Programme for Research and Innovation (2014- 2020), EUR-

LEX https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32013R1291

65. The New Urban Agenda, UN Conference HABITAT III, http://habitat3.org/the-new-urban-agenda/

66. The Paris Agreement, UN, https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/what-is-the-parisagreement

- 240 -


67. Towards a mission-oriented research and innovation policy in the European Union, European Commission,

https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/4177ae56-2284-11e8-ac73-

01aa75ed71a1/language-en

68. UN Sustainable Development Goals, United Nations, https://sdgs.un.org/goals

69. Urban Agenda for the EU, Futurium, European Commission, https://ec.europa.eu/futurium/en/urbanagenda-eu/what-urban-agenda-eu

70. Urban Population Growth , World Health Organisation,

https://www.who.int/gho/urban_health/situation_trends/urban_population_growth_text/en/index.html

- 241 -


- 242 -


DODATAK 1 – Lista članova odbora

po misijama

- 243 -


- 244 -


Mission area:

ADAPTATION TO CLIMATE CHANGE INCLUDING SOCIETAL TRANSFORMATION

Commission expert group: Mission Board for adaptation to climate change including societal

transformation (E03664)

CORNIETI Mathieu, France

FREITAS Helena, Portugal

HEDEGAARD Connie, Denmark

HOLY Mirela, Croatia

JACOB Daniela, Germany

MURRAY Virginia, United Kingdom

MYSIAK Jaroslav, Slovakia

O CONNOR Kevin, Ireland

PIEPER Hein, Netherlands

ROCKSTRÖM Johan, Sweden

RUNNEL Ann, Estonia

SCICLUNA BARTOLI Mark, Malta

STOKNES Per Espen, Norway

TORRELLAS LERA Asuncion, Spain

van YPERSELE Jean-Pascal, Belgium

Members of the Mission Assembly for Adaptation to Climate Change, including Societal

Transformation

Prof. Olivier de Schutter, University of Louvain, and Science Po Paris

Mr Jo Deketelaere, Greenbeat AS, Oslo

Ms Sandrine Dixson-Decleve, Club of Rome, Brussels

Ms Kristin Halvorsen CICERO, Center for International Climate Research, Oslo

Prof. Mikael Hilden, Finnish Environment Institute SYKE, Helsinki

Ms Catherine Howarth, ShareAction, London

Prof. Richard Klein, Stockholm Environment Institute

Prof. Zbigniew Kundzewicz, Institute for Agricultural and Forest Environment, Polish Academy

of Sciences, Poznań

Ms Valerie Masson-Delmotte, Pierre Simon Laplace Institute, University of Paris-Saclay

Dr Veruska Muccione, University of Zurich

- 245 -


Dr Piotr Mysiak, University of Zielona Góra

Mr Antonio Navarra, Euro-Mediterranean Center on Climate Change (CMCC), Lecce

Mr Jean-Pol Poncelet, Poncelet MC2 Sprl, Paliseul. Former Belgian Deputy Prime Minister and

Minister for Energy.

Prof. Johan Schot, Utrecht Centre for Global Challenges, University of Utrecht

Mr Frank Schweikert, German Ocean Foundation, Hamburg

Dr Elio Sucena, University of Lisbon

Dr Bernadette Sütterlin, Zurich University of Applied Sciences

Dr David Tabara, Institute of Environmental Sciences and Technology, Autonomous University

of Barcelona

Prof. Reetta Toivanen, Helsinki Centre of Sustainability Science, University of Helsinki

Dr Sybille van den Hove, Bridging for Sustainability SPRL, Liege

Dr Susana Viegas, University of Lisbon

Mr Dickie Whitaker, Oasis Hub, London

Mission area:

CANCER

Commission expert group: Mission Board for cancer (E03665)

1. BARROS Pedro, Portugal

2. BEETS-TAN Regina, Netherlands

3. CHOMIENNE Christine, France

4. GHIORGHIU Serban, Romania

5. GODFREY Fiona, Luxembourg

6. LADENSTEIN Ruth, Austria

7. LEJA Marcis, Latvia

8. MÄKELÄ Tomi, Finland

9. METSPALU Andres, Estonia

10. PICCART Martine, Belgium

11. RICCIARDI Gualtiero Walter, Italy

12. RYDZYNSKI Konrad, Poland

13. RYEL Anne Lise, Norway

14. RYLL Bettina, Germany

15. WEIDERPASS Elisabete, Sweden

Members of the Mission Assembly for Cancer

- 246 -


1. Prof. Matti Aapro, Genolier Cancer Centre, Genolier

2. Ms Patricia Blanc, Imagine for Margo- children without cancer, Saint-Germain-en-Laye

3. Prof. Fatima Carneiro, Medical Faculty of the University of Porto

4. Prof. Maria Ceu Machado, Faculty of Medicine, Universidade de Lisboa, Lisbon

5. Dr Agnes Czimbalmos, Hungaroprax NC LTd, Budapest

6. Dr Miriam Dalmas, Office of the Chief Medical Officer, Ministry for Health, Valleta

7. Prof. Rebecca Fitzgerald, University of Cambridge, Cambridge University Hospitals

8. Mr Jan Geissler, Patvocates GMBH, Riemerling

9. Prof. Michel Goldman, Institute for Interdisciplinary Innovation in Healthcare, Université Libre

de Bruxelles

10. Prof. Jacek Jassem, Medical University of Gdansk

11. Dr Katerina Kopeckova, University Hospital Motol, Prague

12. Mr Thanos Kosmidis, Founder and CEO of Care Across, Athens

13. Prof. Ernst Kuipers, Erasmus University Medical Centre, Rotterdam

14. Prof. Beatrice Melin, Umeå University

15. Prof. Henrik Moller, The Danish Clinical Quality Program and Clinical Registries, Aarhus

16. Ms Diana Monissen, Princess Maxima Centre for Paediatric Oncology, Utrecht

17. Prof. Thierry Philip, Institut Curie, Paris

18. Prof. Marco Alessandro, Pierotti Cogentech S.R.L., Milan

19. Prof. Rachela Popovtzer, Bar-Ilan University, Ramat Gan

20. Prof. Rodryg Ramlau, Poznan University of Medical Sciences, Poznan

21. Dr Jelena Rascon, Centre for Paediatric Oncology and Haematology, Vilnius University

22. Mr Cornelius Roks, Novartis Oncology, Basel

23. Prof. Kjeld Schmiegelow, University of Copenhagen

24. Prof. Agnieszka Sobczak-Kupiec Cracow University of Technology

25. Prof. Alice Stanton Royal College of Surgeons in Ireland, Dublin

26. Prof. Josep Tabernero Vall d’Hebron Institute of Oncology, Barcelona

- 247 -


Mission area:

CLIMATE-NEUTRAL AND SMART CITIES

Commission expert group: Mission Board for climate-neutral and smart cities (E03667)

1. ANDERSEN Katrine Krogh, Denmark, Dean of Research

2. BONI Anna Lisa, Italy, EUROCITIES secretary general

3. FERRAO Paulo, Portugal, Professor

4. Mr FOREST Emmanuel, France

5. GRONKIEWICZ-WALTZ Hanna, Poland, Professor of Law

6. Dr JORDAN Romana, Slovenia

7. LARSSON Allan, Sweden, Senior advisor

8. Prof. Dr LENZ Barbara, Germany

9. LUMBRERAS Julio, Spain, Professor

10. Mr NICOLAIDES Chrysostomos, Cyprus

11. Mr REITER Joakim, Sweden,

12. RUSS Martin, Austria, DI

13. Ms SULLING Anne, Estonia,

14. Mr TERMONT Daniël, Belgium,

15. VASSILAKOU Maria, Greece, MAG.

Members of the Mission Assembly for Climate-Neutral and Smart Cities

1. Prof. Monica Aberg Yngwe Centre for Health Equity Studies, Stockholm University

2. Dr Miimu Airaksinen Finnish Association of Civil Engineers, Helsinki

3. Ms Brigitte Bach Wien Energie GmbH Vienna

4. Prof. Edita Baltrėnaitė Institute of Environmental Protection - Vilnius Gediminas Technical

University

5. Mr Stoyan Boev Interconsult Bulgaria Ltd., Sofia

6. Dr Francesca Bria Institute for Innovation and Public Purpose, London’s Global University

(UCL)

7. Prof. Constantinos Cartalis National and Kapodistrian University of Athens

8. Mr Rafael Cuesta Transport for Greater Manchester

9. Mr Luca De Biase Il Sole 24 Ore, University of Pisa

10. Dr Omar Elloumi NOKIA, Paris

11. Prof. Bernard Frois Commissariat à l'énergie atomique et aux énergies alternatives, Paris

12. Dr Miriam García García LandLab, Landscapes Laboratories S.L., Barcelona

13. Ms Nicola Graham Dublin City Council

- 248 -


14. Ms Françoise Guaspare Ile-de-France Europe, Brussels

15. Prof. Gérard Hégron IFSTTAR, French Institute of Sciences and Technologies on Transport,

Development and Network, Nantes

16. Ms Åsa Karlsson Björkmarker ÅsKa Konsult AB, Växjö

17. Dr Matthew Kennedy International Energy Research Centre, Tyndall National Insitute, Cork

18. Mr Florian Lennert Future Lab Berlin

19. Ms Magdalini Liakou 100 Resilient Cities, London

20. Ms Pirita Lindholm European Regions Research and Innovation Network (ERRIN), Brussels

21. Mr Carlo Mango Cariplo Foundation, Milano

22. Mr Peter Molengraaf Vopak, Amsterdam

23. Dr Margit Noll JPI Urban Europe, Vienna

24. Mr Kees Noorman ORAM, Amsterdam

25. Prof. Xavier Querol Consejo Superior de Investigaciones (CSIC), Barcelona

26. Dr Konstantin Staschus Navigant/ StaRGET GmbH, Berlin

27. Ms Marleen Stikker WAAG, Amsterdam

28. Dr Leonor Tarrason Norwegian Institute For Air Research, Kjeller

29. Mr Daniël Termont Former Mayor of Ghent, former member of the board of Convenant of

Mayors and The Global Convenant of Mayors

30. Prof. Annemie Wyckmans NTNU Norwegian University, Trondheim

Mission area:

HEALTHY OCEANS, SEAS, COASTAL AND INLAND WATERS

Commission expert group: Mission Board for healthy oceans, seas, coastal and inland waters

(E03666)

1. CITORES Antidia, Spain, Surfrider Europe Lobbying manager

2. Prof. DEIDUN Alan, Malta

3. Ms EVANS Lowri, United Kingdom

4. Dr GALGANI François, France

5. Dr HEFFERNAN Peter, Ireland

6. Dr KARAGEORGIS Aristomenis P., Greece

7. Prof. KAUPPI Lea, Finland, Director General

8. LAMY Pascal, France, President emeritus of the Jaques Delors Institute

9. Mr MANAKOVSKI Darko, Sweden

10. Mrs MEISSNER Gesine, Germany

11. Mr MOLDOVEANU Valentin, Romania

12. Prof. PEDICCHIO Maria Cristina, Italy

- 249 -

13. Mr PITTA E CUNHA Tiago, Portugal

14. Dr RAMM Klara, Poland

15. Mr SLAT Boyan, Netherlands


Members of the Mission Assembly for Healthy Oceans, Seas, Coastal and Inland Waters

1. Dr Thomas Auf Der Heyde, Former Deputy Director General at the South African Department of

Science and Technology, Pretoria

2. Prof. Milen Baltov, Burgas Free University

3. Prof. Miquel Canals, Universitat de Barcelona

4. Mr Gonzalo Delacamara, IMDEA Water Institute, Madrid

5. Ms Catherine Franche, European Network of Science Centres and Museums (ECSITE), Brussels

6. Mr Philippe Gaemperle, Race for Water foundation, Lausanne

7. Prof. Peter Haugan, Institute of Marine Research, Bergen

8. Prof. Peter Herzig, GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research, Kiel

9. Prof. Edward Hill, National Oceanography Centre, Southampton

10. Mr James Honeyborne, Freebornemedia, Bristol

11. Dr Aristomenis Karageorgis, Institute of Oceanography Hellenic Centre for Marine Research

(HCMR), Anavyssos

12. Mr Felikss Klagiss, Union of Environmental Inspectors, Riga

13. Dr Rudy Koopmans, Plastic Innovation Competence Centre, Fribourg

14. Mr Eugenio Longo, Borealis A.G., Vienna

15. Mr Marco Mensink, European Chemical Industry Council (Cefic), Brussels

16. Ms Geneviève Pons-Deladriere, Jacques Delors Institute Brussels Office

17. Dr Klara Ramm, the Chamber of Economy Polish Waterworks,

18. Mr Markus Reymann Thyssen-Bornemisza Art 21–Academy, Vienna

19. Prof. AnneChristine Ritschkoff, VTT Technical Research Centre of Finland Ltd, Helsinki

20. Mr Frank Rogalla, FCC AQUALIA Madrid

21. Prof. Alex Rogers, REV Ocean, Lysaker

22. Dr Ricardo Serrao Santos, University of the Azores; former Member of European Parliament

and, VicePresident EP Intergroup Seas, Rivers, Islands and Coastal Areas

23. Mr Raffaele Scoccianti, Procter & Gamble, Brussels Centre of Innovation

24. Ms Chiara Spinato, Italian National Associations of Municipalities, Rome

25. Prof. Dalibor Štys, University of South Bohemia, Nové Hrady; former Minister of Education

26. Mr Tarmo Tuur, Fund for Nature, Tartu

27. Prof. Martin Visbeck, Kiel University

- 250 -


Mission area:

SOIL

Commission expert group: Mission Board for soil health and food (E03668)

1. BASTIOLI Catia, Italy, CEO

2. Prof. Dr BIRO Borbála, Hungary

3. Prof. Dr Ir. BOUMA Johannes, Netherlands

4. Prof. CIENCIALA Emil, Czech Republic

5. EMMETT Bridget, United Kingdom, Head of Soils and Land Use at the UK Centre for Ecology

and Hydrology

6. Dr FILCHEV Lachezar, Bulgaria

7. Dr FRISON Emile, Belgium

8. Mr GRAND Alfred, Austria

9. Ms. Dr KRIAUCIUNIENE Zita, Lithuania

10. Prof. PINTO-CORREIA Teresa, Portugal

11. Dr POGRZEBA Marta, Poland

12. Dr SOUSSANA Jean-François, France

13. Prof. Dr VEERMAN Cornelis Pieter, Netherlands

14. Mrs VELA OLMO Carmen, Spain

15. Prof. Dr WITTKOWSKI Reiner, Germany

Members of the Mission Assembly for Soil Health and Food

1. Prof. Jennie Barron Swedish University of Agriculture, Uppsala

2. Prof. Susana Bautista University of Alicante

3. Prof. Gabriele Broll University of Osnabrück

4. Ms Céline Charveriat Institute for European Environmental Policy (IEEP), Brussels

5. Prof. Emmanuel Frossard ETH Zurich

6. Dr John Gilliland Farm Brook Hall Estate; Devenish Nutrition; Resourceful Organics Ltd,

Londonderry

7. Dr Nils Halberg Danish Centre for Food and Agriculture, Aarhus University

8. Dr Josephine Head Earthwatch Europe, Oxford

9. Dr Christian Huyghe Institut National de la Recherche Agronomique (INRA), Paris

10. Dr Niels Kohlschütter Schweisf

11. Dr Anna Krzywoszyńska The University of Sheffield

12. Prof. Daniel Nahon Aix-Marseille University, CIRAD

13. Dr Maarja Öpik Plant Ecology Laboratory, University of Tartu, Tartu

- 251 -


14. Dr Ana Marta Paz National Institute for Agricultural and Veterinary Research (INIAV), Oeiras

15. Dr Alfieri Pollice Consiglio nazionale delle Ricerche (CNR), Bari

16. Prof. Jaroslava Sobocká Soil Science and Conservation Research Institute, National Agricultural

and Food Centre, Bratislava

17. Mr Norbert Steinhaus Bonn Science Shop (WILA Bonn)

18. Prof. Wim H. Van der Putten Wageningen University

19. Dr Harry Vereecken Forschungszentrum Jülich GmbH, Institute Agrosphere, Jülich

20. Mr Aret Vooremäe Institute of Agricultural and Environmental Sciences, Estonian University of

Life Science, Tartu

21. Prof. Shane Ward University College Dublin

22. Prof. Pandi Zdruli International Centre for Advanced Mediterranean Agronomic Studies

(CIHEAM), Bari

- 252 -


DODATAK 2 – Evropska partnerstva

i kontakti

- 253 -


- 254 -


EVROPSKO PARTNERSTVO U OBLASTI ZDRAVLJA

EUROPEAN PARTNERSHIPS IN HEALTH

(https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-frameworkprogramme/european-partnerships-horizon-europe/candidates-european-partnershipshealth_en)

1. European Partnership for EU-Africa Global Health

The partnership aims to deliver new solutions reducing the burden of infectious

diseases in sub-Saharan Africa, and strengthen research capacities for preparedness and

response against reemerging infectious diseases in sub-Saharan Africa and globally.

Draft partnership proposal developed in August 2020.Aims by 2030:

• license at least 2 new health technologies tackling infectious diseases

• have supported at least 100 research institutes in 30 countries for effective and

rapid research response to develop diagnostics, treatments and vaccines against

reemerging epidemics

Contact:

• Commission services: RTD-COMBATTING-DISEASES@ec.europa.eu ,

Inmaculada Peñas Jiménez

• Partners: Professor Hannah Akuffo, Swedish International Development

Cooperation Agency, Sweden (Hannah.Akuffo@sida.se)

2. European Partnership for Innovative Health

The initiative intends to create an EU-wide health research and innovation ecosystem

that facilitates translation of scientific knowledge into innovations foster the

development of safe, effective, people-centred and cost-effective innovations that

respond to strategic unmet public health needs currently insufficiently served by

- 255 -


industry drive cross-sectoral health innovation for a globally competitive European

health industry.

It will cover prevention, diagnostics, treatment and disease management. Draft

partnership proposal developed in July 2020.

Partners: European Coordination Committee of the Radiological, Electromedical and

healthcare IT Industry (COCIR); European Federation of Pharmaceutical Industries

and Associations (EFPIA); EuropaBio, MedTech Europe; VaccinesEurope

Contact:

• Commission services: RTD-IHI@ec.europa.eu

• Partners: contact@EUHealthPPP.org

3. European Partnership for Chemicals Risk Assessment

An EU-wide research and innovation programme supporting the EU and national

chemical risk assessment/management authorities and processes with new data,

knowledge, methods and skills to address current, emerging and novel chemical safety

challenges. In line with the Green Deal’s zero-pollution ambition for a toxic free

environment, the partnership will facilitate the transition to the next generation of risk

assessment to better protect human health and the environment. Draft partnership

proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services: RTD-E-H-TEAM@ec.europa.eu

• Partners: euchemrisk@anses.fr

4. European Partnership - ERA for Health Research

Health is an area where, since 2003, several pilots have developed a healthy ecosystem

of public-public partnerships. In the wider European Research Area (ERA), some 80%

- 256 -


of all national public research investment is made by some 15 research funders,

including the European Commission. There is an unnecessary duplication of

procedures, meetings and in some cases diversification of criteria. This partnership will

be an instrumental platform for flexible joint programming of research programmes,

effectively coordinating most of these funding organisations, including most smaller

EU research funders. Draft outline of partnership proposal developed in May 2019.

Contact:

• Commission services: RTD-SANTE-HE-HEALTH-CLUSTER@ec.europa.eu

5. European Partnership on Health and Care Systems Transformation

The partnership aims to contribute to the transition towards more sustainable, resilient,

innovative and high-quality people-centred health and care systems. It will pool a

critical mass of European, national and regional scientific resources to more efficiently

address similar challenges related to health and care systems transformation. As a

result, the context relevant evidence will meet the needs of national/regional health and

care systems by facilitating the transfer and uptake of cost-effective technological,

service, organisational and policy innovations. Draft partnership proposal developed in

June 2020.

Contact:

• Commission services: RTD-HS-PARTNERSHIP@ec.europa.eu

• Partners (main contact): Drafting Group of Member State representatives,

THCSpartnership@gmail.com

6. European Partnership for Personalised Medicine

The partnership aims to coordinate research in personalised medicine between the EU,

EU countries and regions aiming:

- 257 -


• faster uptake of research and innovation results into clinical practice, secure

Europe's position in state-of-the-art healthcare provision

• facilitate a shift from a ‘one size fits all’ approach towards taking into account

individual differences and better utilising the accumulating data to manage

health, disease and its predisposition

• sustainable health systems and independence in data intensive healthcare

Draft outline of partnership proposal developed in May 2019, partnership is planned

for the Work Programme 2023/4, more details will be provided at a later stage.

Contact:

• Commission services: RTD-EP-PERSONALISED-MEDICINE@ec.europa.eu

7. European Partnership on Rare Diseases

The partnership will coordinate national, local and European research and innovation

programmes, combining research funding and implementation of research supportive

activities such as training, dana access infrastructures, data standards etc. The main

goal is to improve the life of patients with rare diseases by developing diagnostics and

treatments for rare diseases through multidisciplinary research and innovation

programmes with all relevant stakeholders. This will increase impact and uptake of

research results as well as increase the visibility of EU leadership in rare diseases

research. Draft outline of partnership proposal developed in May 2019. The partnership

is planned for the Work Programme 2023/4, more details will be provided at a later

stage.

Contact:

• Commission services: RTD-RARE-DISEASE-RESEARCH@ec.europa.eu

• Partners: Daria Julkowska National Institute for Health and Medical Research

(daria.julkowska@inserm.fr)

- 258 -


8. European Partnership for One Health/AMR Antimicrobial Resistance -AMR

The partnership aims to coordinate and align activities and funding between countries

as well as with the Commission. It will also facilitate national coherence between

different services and ministries with responsibility for the various aspects of AMR

(e.g. human health, agriculture, environment, industry, finances). The main goal is to

contribute to achieving the objectives of the European One Health Action Plan against

AMR and the WHO Global Action Plan on AMR, by reducing the threat of AMR.

Draft outline of partnership proposal developed in May 2019. The partnership is

planned for the Work Programme 2023/4, more details will be provided at a later stage)

Contact:

Commission services: RTD-COMBATTING-DISEASES@ec.europa.eu

EVROPSKA PARTNERSTVA U DIGITALNOM, INDUSTRIJI I PROSTORU

EUROPEAN PARTNERSHIPS IN DIGITAL, INDUSTRY AND SPACE

(https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-frameworkprogramme/european-partnerships-horizon-europe/candidates-digital-industry-andspace_en)

1. European Partnership for High Performance Computing

The partnership aims by 2027:

• to develop, deploy, extend and maintain a world leading federated and hyperconnected

supercomputing, quantum computing, service and data

infrastructure ecosystem in the EU

• support the autonomous production of innovative and competitive

supercomputing systems based on indigenous European components,

technologies and knowledge and the development of a wide range of

applications optimised for these systems

- 259 -


• widen the use of this supercomputing infrastructure to a large number of public

and private users, and support the development of key skills that European

science and industry need

Draft outline of partnership proposal developed in May 2019.

Contact:

• Commission services: cnect-c2@ec.europa.eu

2. Evropsko partnerstvo za ključne digitalne tehnologije (European Partnership

for Key Digital Technologies – KDT)

Electronic and photonic (light based technologies) components, and the software that

defines how they work as part of a system, are the Key Digital Technologies. The

overarching objective of the KDT partnership is to support the digital transformation of

all sectors of the economy and society, make it work for Europe and address the

European Green Deal. By 2030, EU leadership in KDT will reinforce industrial

strongholds having seized emerging opportunities to establish technological

sovereignty and boost competitiveness. Draft outline of partnership proposal developed

in May 2019.

Contact:

• Commission services: CNECT-A3@ec.europa.eu

• Partners: ECSEL - Doris Vierbauch (doris.vierbauch@ffg.at), AENEAS -

Caroline Bedran (bedran@aeneas-office.org)

3. European Partnership for Smart Networks and Services

The partnership aims to support technological sovereignty concerning smart networks

and services in line with the EU industrial strategy and the 5G cyber-security toolbox.

It will contribute to enabling the digital and green transitions, address the coronavirus

crisis both in terms of technologies for health crisis response and of economic

- 260 -


recovery. It will enable European players to develop the technology capacities for 6G

systems as the basis for future digital services towards 2030. It will also allow that lead

markets for 5G infrastructure and services can develop in Europe by coordinating 5G

deployment with CEF2 Digital. Draft partnership proposal developed in July 2020.

Contact:

• Commission services: cnect-e1-sns@ec.europa.eu

• Partners: 5G IA: Colin Willcock (colin.willcock@5g-ppp.eu), Nokia: Werner

Mohr (werner.mohr@nokia.com)

4. European Partnership on Artifical Intelligence, Data and Robotics

To deliver the greatest benefit to Europe from AI, data and robotics, this partnership

will drive innovation, acceptance and uptake of these technologies. The partnership

will boost new markets, applications and attract investment, to create technical,

economic and societal value for business, citizens and the environment. By 2030,

European sovereignty is expected in the development and deployment of trustworthy,

safe and robust AI, data and robotics, compatible with EU values and regulations. Draft

partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services: Kimmo Rossi (kimmo.rossi@ec.europa.eu), Juha

Heikkilä (juha.heikkila@ec.europa.eu), Cécile Huet

(cecile.huet@ec.europa.eu)

• Partners: BDVA AISBL Thomas Hahn (hahn.th@siemens.com)

5. European Partnership for Photonics

Photonics (light based technologies) is an essential building block for the digital

transformation and for a green and healthy future in Europe. This partnership aims to

speed up photonic innovations, securing Europe’s technological sovereignty, raising

- 261 -


the competitiveness of Europe’s economy and ensuring long-term job and prosperity

creation. By 2030 Europe will have maintained leadership in core and emerging

photonic technologies. Draft partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services: Werner Steinhögl (CNECT-PHOTONICS-

PARTNERSHIP@ec.europa.eu)

• Partners: VDI-Technologiezentrum GmbH / Photonics21 Secretariat

(secretariat@photonics21.org)

6. European Partnership for Clean Steel - Low Carbon Steelmaking

Aligned with the European Green Deal targets, the partnership supports EU leadership

in transforming the steel industry into a carbon-neutral one, serving as a catalyser for

other strategic sectors. By 2027 it will implement at least 2 demonstration projects

leading to a 50% reduction in CO2 emissions and achieve technology readiness level 8

by 2030 in at least 12 areas funded by the partnership. The final ambition is to reduce

CO2 emissions by 80-95% by 2050, ultimately achieving carbon neutrality. Draft

partnership proposal developed in July 2020.

Contact:

• Commission services: Alejandro Germán González González (alejandrogerman.gonzalez-gonzalez@ec.europa.eu)

• Partners: ESTEP Klaus Peters (klaus.peters@estep.eu)

7. European Partnership on Metrology

The partnership will accelerate the global lead of Europe in metrology research. By

2030, it will create sustainable European metrology networks in highly competitive

and emerging metrology areas able to compete with China and the US. Europe will

have a world-class metrology system, offering fit-for-purpose solutions supporting and

- 262 -


stimulating new innovative products, responding to society's challenges and enabling

effective design and implementation of regulation and standards underpinning public

policies. Draft partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services: Gustaf Winroth (Gustaf.WINROTH@ec.europa.eu)

• Partners: EURAMET Duncan Jarvis (duncan.jarvis@euramet.org)

8. European Partnership Made in Europe

The partnership will be the driving force for sustainable manufacturing in Europe . It

will contribute to a competitive and resilient manufacturing industry in Europe and

affects many value chains. Another priority is circular economy and following a

circular by design approach. The partnership will serve as a platform for aligning

national and regional manufacturing technology initiatives. Strategic cooperation with

key actors will be developed to ensure take-up of research results. Draft partnership

proposal developed in August 2020.

Contact:

• Commission services: Andrea Ceglia (Andrea.CEGLIA@ec.europa.eu)

• Partners: EFFRA – European Factories of the Future Research Association

Željko Pazin (Zeljko.Pazin@effra.eu)

9. Processes4Planet – Transforming the European Process Industry for a

sustainable society

The partnership aims at circularity and an extensive decarbonisation of European

process industries, with a strong focus on competitiveness. Within a cross-sectorial

approach, it will develop and deploy the innovations needed for a profound

transformation of process industries, e.g., cement, chemical, steel, to achieve the EU

Green Deal targets by 2050. Due to their resource and energy-intensive nature, the

- 263 -


activities of the partnership will play a crucial role. Process industries will be

frontrunners in the transition to carbon neutrality in Europe by 2050, by decreasing

greenhouse gas emissions and dependence on fossil fuels while increasing the use of

renewable energy sources. With the ultimate goal of zero landfilling and water

discharge, circular models will be implemented across industrial sectors, value chains

and with regions and cities. Draft partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services: Lucía Fernández Macía (Lucia.FERNANDEZ-

MACIA@ec.europa.eu)

• Partners: A.SPIRE Àngels Orduna-Cao (aor@spire2030.eu)

10. European Partnership for Globally competitive Space Systems

The vision is to support the competitiveness of the sector and reinforce EU capacity to

access and use space. The main objectives for 2030 are to contribute to:

• capturing 50% of the global accessible telecom satellite market

• becoming the worldwide leader for Earth observation systems

• reducing the cost/price of launch services by 50% by 2030

• reaching a maturity of technology readiness level 6 in the fields of ecosystem

for on-orbit operation

• doubling the accessible new services in the space transportation market

available to European industry

Draft partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services: DEFIS-B2-SPACE-RESEARCH@ec.europa.eu

• Partners: EARTO WG Space - Ana Maria Madrigal

(anamaria.madrigal@csem.ch), Eurospace - Jérémy Hallakoun

(jeremy.hallakoun@eurospace.org), European Aeronautics Science Network

- 264 -


EASN - Athanasios Dafnis (dafnis@sla.rwth-aachen.de), ESRE (info@esrespace.org),

SME4Space (chairman@sme4space.org)

EVROPSKO PARTNERSTVO U OBLASTI KLIME, ENERGIJE I

MOBILNOSTI

EUROPEAN PARTNERSHIPS IN CLIMATE, ENERGY AND MOBILITY

(https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-frameworkprogramme/european-partnerships-horizon-europe/candidates-climate-energy-andmobility_en

)

1. European Partnership for transforming Europe's rail system

The partnership aims to accelerate the development and deployment of innovative

technologies (especially digital and automation) and deliver on European Green Deal

objectives. It will develop solutions with broad support across the EU – up to 75%

market uptake by 2030, improving the competitiveness of rail and support European

technological leadership in rail. Draft partnership proposal developed in July 2020.

Contact:

• Commission services: Mihaela Williams

(elenamihaela.williams@ec.europa.eu)

• Partners: Community of European Railway and Infrastructure Companies -

Enno Wiebe (enno.wiebe@cer.be), UNIFE The European Rail Industry -

Nicolas Furio (nicolas.furio@unife.org), European Rail Infrastructure Manager

Association - Bardo Schettini Gherardini (bardo.schettini@eimrail.org)

2. European Partnership for Integrated Air Traffic Management (ATM)

Digital transforming air traffic management will make the European airspace the most

efficient and environmentally friendly in the world. This will support the

- 265 -


competitiveness and recovery of the European aviation sector in a post-coronavirus

crisis Europe. Key areas: improving connectivity, air-ground integration and

automation, increasing flexibility and scalability of airspace management and safe

integration of drones. Draft partnership proposal developed in July 2020.

Contact:

• Commission services:Octavian Vasile (Octavian.vasile@ec.europa.eu)

• Partners: CANSO (Civil Air Navigation Services Organisation) - Tanja

Grobotek (tanja.grobotek@canso.org), AeroSpace and Defence Industries

Association of Europe (ASD) - Vincent de Vroey (vincent.devroey@asdeurope.org)

3. European Partnership for Clean Aviation

The partnership aims to put aviation on route to climate neutrality by accelerating the

development, integration, and validation of mainly disruptive research and innovation

solutions, for deployment as soon as possible. It will also help develop the next

generation of ultra-efficient low-carbon aircraft, with novel power sources, engines,

and systems, which will emerge from the research and demonstration phase at a high

technology readiness level. Supporting aviation research and innovation benefits the

aviation sector’s competitiveness and employment which is especially important postcoronavirus.

Draft partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services: RTD-CLEAN-AVIATION@ec.europa.eu,Ben

Whitehouse (Ben.Whitehouse@ec.europa.eu),Francky Callewaert

(Francky.Callewaert@ec.europa.eu)

- 266 -


4. European Partnership on Clean Hydrogen

The partnership aims to accelerate development and deployment of European clean

hydrogen technologies, contributing to a sustainable, decarbonised and fully integrated

energy system. It will focus on production, distribution and storage of clean hydrogen

to supply hard to decarbonise sectors such as heavy industries and heavy-duty transport

applications. Draft partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services: Patrice Millet (Patrice.millet@ec.europa.eu)

• Partners: Hydrogen Europe Nicolas Brahy (N.brahy@hydrogeneurope.eu)

5. People-centric sustainable built environment (Built4People)

The vision of the partnerships is high quality, low carbon, energy and resource efficient

built environments which drive the transition towards sustainability. The partnership

brings together the whole value chain and it will develop sector-relevant innovation

clusters across the EU. The objectives are scientific (generate holistic innovation for

sustainability), economic (revitalise the sector via sustainable operation) and societal

(induce behavioural change towards sustainable living). The objectives will be reached

through a user-centric approach. Draft partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services:ENER-ENERGY-EFFICIENCY@ec.europa.eu

• Partners: World Green Building Council - Stephen Richardson

(srichardson@worldgbc.org), ECTP - Alain Zarli (alain.zarli@ectp.org), EDF

- Antoine Aslanides (antoine.aslanides@edf.com)

- 267 -


6. European Partnership – Towards zero-emission road transport (2ZERO)

The partnership aims to accelerate the development of zero tailpipe emission transport

in Europe with a systems approach, develop a common vision and deliver a multistakeholder

roadmap for a climate neutral and clean road transport system. It will

improve mobility and the safety of people and goods, ensure future European

leadership in innovation, production and services. Main achievements by 2030 will

focus on wide deployment of zero-emission, affordable user-centric solutions, CO2

emission reduction and air quality improvements. A major challenge will be the

introduction of zero-emission and competitive long distance heavy-duty vehicles. Draft

partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services: Guido SACCHETTO (guido.sacchetto@ec.europa.eu)

• Partners: EGVIA - Lucie Beaumel (info@egvi.eu)

7. European Partnership on Connected and Automated Driving (CCAM)

The partnership aims to accelerate the implementation of innovative, connected,

cooperative and automated mobility (CCAM) technologies and services. By bringing

together the actors of the complex cross-sectoral value chain, it will develop and

implement a shared, coherent and long-term European research and innovation agenda.

By 2030, the partnership will have demonstrated inclusive, user-oriented and wellintegrated

mobility concepts, enabled by CCAM, with increased safety and a reduced

carbon footprint. It will make Europe a world leader in the deployment of connected

and automated mobility for people and goods. Draft partnership proposal developed in

May 2020.

Contact:

• Commission services:EU-CCAM-PARTNERSHIP@ec.europa.eu

- 268 -


• Partners: European Road Transport Research Advisory Council -

info@ertrac.org

8. European Partnership on zero-emission waterborne transport

The partnership aims for the EU to lead and accelerate the transformation of maritime

and inland waterborne transport to eliminate all harmful environmental emissions

(including greenhouse gas, air and water pollutants) through innovative technologies

and operation. By 2030 the objective is to develop and demonstrate deployable zeroemission

solutions which are applicable for all main ship types and services and will

enable achievement of zero-emission waterborne transport by 2050. Draft partnership


Contact:

• Commission services:RTD-CLEAN-WATERBORNE@ec.europa.eu

• Partners: Waterborne Technology Platform -Jaap Gebraad

(jaap.gebraad@waterborne.eu)

9. European Partnership for an Industrial Battery Value Chain

This partnership aims in the short to medium-term to support the development of a

world-class European research and innovation ecosystem on batteries (which is

currently non-existent), with a view towards industrial leadership by Europe in the

design and production of batteries for the next generation of both stationary and mobile

applications. In the long-term, the goal is to develop futuristic battery technology

beyond 2030. Draft partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services: Julija Sakovica (Julija.sakovica@ec.europa.eu)

• Partners: EMIRI (Energy Materials Industrial Research Initiative) - Philippe

Jacques (philippe.jacques@emiri.eu)

- 269 -


10. European Partnership – driving urban transitions to a sustainable future

The partnership will engage and enable the whole spectrum of urban stakeholders

(local authorities,municipalities, business and citizens) to co-create innovative,

systemic and people-centric approaches, tools, methods and services in support of

urban transformative transitions. This will lead to more efficient and decarbonised use

of energy, sustainable and people-friendly mobility systems, circular and

environmental-friendly use of resources, for the well-being of citizens and preservation

of biodiversity. Draft partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services:Christos Fragakis (christos.fragaksi@ec.europa.eu)

• Partners: JPI Urban Europe - Margit Noll (margit.noll@jpi-urbaneurope.eu)

11. European Partnership for Clean Energy Transition

A transformative research and innovation programme across Europe, this partnership

will boost and accelerate energy transition in all its dimensions. It will enable joint

research and innovation programmes from regional to national and global level, cosupported

by industry, public organisations, research and citizens’ organisations to

make Europe a frontrunner in energy innovation and eventually the first climateneutral

continent. Draft partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services:Maria Getsiou (Maria.Getsiou@ec.europa.eu)

• Partners: Swedish Energy Agency - Lisa Lundmark

(lisa.lundmark@energimyndigheten.se), Austrian Ministry for Climate Action,

Environment, Energy, Mobility, Innovation and Technology - Hans-Günther

Schwarz (hans-guenther.schwarz@bmk.gv.at), Michael Hübner

(Michael.Huebner@bmk.gv.at)

- 270 -


EVROPSKA PARTNERSTVA U HRANI, BIOEKONOMIJI, PRIRODNIM

RESURSIMA, POLJOPRIVREDI I OKOLIŠU

EUROPEAN PARTNERSHIPS IN FOOD, BIOECONOMY, NATURAL

RESOURCES, AGRICULTURE AND ENVIRONMENT

(https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-frameworkprogramme/european-partnerships-horizon-europe/candidates-food-security_en)

1. European Partnership accelerating farming systems transition: agroecology

living labs and research infrastructures

The partnership aims to structure and support a network of living labs and research

infrastructures accelerating the transition towards agroecology throughout Europe. It

will provide spaces for long-term, site-specific, multi-stakeholder and real-life

experimentation, and deliver ready-to adopt practices that support farmers in

understanding and implementing agroecological practices at the scale needed for

positive economic, environmental and social impacts. By 2030, the ecosystem around

agroecology will be better connected at EU level, knowledge of agroecological

processes will boost uptake of agroecology by farmers and the environment and the

social performance of farming will be improved. Draft outline of partnership proposal

developed in May 2019. The partnership is planned for the Work Programme 2023/4,

more details will be provided at a later stage.

Contact:

• Commission services: Alexia Rouby (alexia.rouby@ec.europa.eu), Susana

Gaona Saez (Susana.Gaona-Saez@ec.europa.eu)

2. European Partnership for Animal health (PAH)

The partnership aims to deliver key knowledge, services and products to significantly

improve the control of animal infectious diseases and animal welfare in a coordinated

- 271 -


way which will sustain animal production and protect public health. It will involve

reference laboratories, funding agencies and cooperate with the private sector. By

2030, programmes will be further aligned, the animal health and welfare research and

innovation ecosystem will be stronger, improving preparedness and providing

additional solutions to prevent, detect and respond to priority infectious animal

diseases, fight antimicrobial resistance, and improve animal welfare. Draft outline of

partnership proposal developed in May 2019. The partnership is planned for the Work

Programme 2023/4, more details will be provided at a later stage.

Contact:

• Commission services: Jean-Charles Cavitte (jeancharles.cavitte@ec.europa.eu),

Valeria Mariano

(valeria.mariano@ec.europa.eu)

• Partners: Sciensano, the Belgian Institute for Health - Hein Imberechts

(Hein.imberechts@sciensano.be), Diagnostics For Animals -Jean-Louis

Hunault (sg@diagnosticsforanimals.com)

3. Agriculture of data

This partnership will support sustainable agriculture in the EU as well as policy

monitoring and implementation by using digital and data technologies in

environmental observation. The partnership will generate EU-wide data sets and

information through combining geospatial and Earth Oobservation datasets and employ

data technologies to provide solutions to the agricultural sector allowing for more

efficient, environmentally friendly, and profitable production and strengthen

monitoring capacities across policy fields. Draft outline of partnership proposal

developed in May 2019. The partnership is planned for the Work Programme 2023/4,

more details will be provided at a later stage.

Contact:

- 272 -


• Commission services: Marjan Van Meerloo (marjan.vanmeerloo@ec.europa.eu),

Doris Marquardt (doris.marquardt@ec.europa.eu)

4. European Partnership for rescuing biodiversity to safeguard life on Earth

The objective of the initiative is to provide an overarching platform connecting

national, local and European research and innovation programmes and combining incash

and in-kind resources in support of one goal - by 2030 biodiversity in Europe is

back on a path of recovery. It will co-develop multidisciplinary research and

innnovation programmes with stakeholders, set up a European network of harmonised

observatories for biodiversity monitoring, and implement a broad range of activities to

increase the relevance, impact and visibility of EU research and innovation in tackling

the biodiversity crisis in line with the EU Biodiversity Strategy for 2030. Draft


Contact:

• Commission services: Josefina Enfedaque

(Josefina.ENFEDAQUE@ec.europa.eu), Karin Zaunberger

(karin.zaunberger@ec.europa.eu)

• Partners: BiodivERsA / FRB - Xavier LE ROUX (xavierleroux@hotmail.fr),

Belgian Science Policy Office (BELSPO) Hilde Eggermont

(hilde.eggermont@belspo.be)

5. European Partnership for a climate neutral, sustainable and productive Blue

Economy

The objective of the initiative is to target the objectives of the Clean Planet for All, the

Green Deal and EU blue policies towards a climate-neutral, sustainable and productive

Blue Economy that preserves biodiversity by 2030. It will support digital technologies,

observation, circular economy, ecosystem based management and renewable energy. It

will foster alignment of regional, national and European research and innovation

- 273 -


programmes combining financial and in-kind resources, infrastructures, building on

transnational sea basin research initiatives. Draft partnership proposal developed in

July 2020.

Contact:

• Commission services: Jyrki Suominen (jyrki.suominen@ec.europa.eu), Ivan

Conesa Alcolea (ivan.conesa-alcolea@ec.europa.eu)

• Partners: JPI Oceans - Thorsten Kiefer (thorsten.kiefer@jpi-oceans.eu),

National French Research Agency - Maurice Heral

(Maurice.Heral@agencerecherche.fr), Marine Institute - Niall McDonough

(niall.mcdonough@marine.ie)

6. European Partnership for Safe and Sustainable Food Systems

This partnership will provide an overarching platform and process to underpin the

needed transition to sustainable food systems, provide solutions to the Farm to Fork

strategy by connecting national,regional and European research and innovation

programmes and food systems actors, to deliver co-benefits for nutrition, climate,

circularity and communities. The partnership will foster alignment, boost investment,

and increase the societal relevance, impact, uptake and visibility of research and

innovation and strengthen EU leadership in tackling food system transformation. Draft

outline of partnership proposal developed in May 2019. The partnership is planned for

the Work Programme 2023/4, more details will be provided at a later stage.

Contact:

• Commission services: Hans-Joerg Lutzeyer (hansjoerg.lutzeyer@ec.europa.eu)

• Partners: Ministry of Agriculture and Forestry, Finland - Minna Huttunen

(minna.huttunen@mmm.fi), INRAE - Monique Axelos

(monique.axelos@inrae.fr)

- 274 -


7. European Partnership for a Circular bio-based Europe

The objective of the initiative is to produce major contributions to the climate targets

by 2030, pave the way for climate neutrality by 2050, and increase sustainability and

circularity of production and consumption systems in line with the European Green

Deal. It aims to develop and expand the sustainable sourcing and conversion of

biomass into bio-based products focusing on multiscale biorefinery processing and

apply circular economy approaches such as utilisation of biological waste from

agriculture, industry and municipal sectors. It also aims to deploy bio-based innovation

at regional scale with the view to revival of rural and marginal regions. Draft

partnership proposal developed in June 2020.

Contact:

• Commission services: Marton Keri (RTD-CBE-

PARTNERSHIP@ec.europa.eu)

• Partners: Biobased Industries Consortium (BIC) Dirk Carrez

(dirk.carrez@biconsortium.eu)

8. European Partnership Water Security for the Planet (Water4All)

The objective of the initiative is to boost systemic transformations across the entire

water research – innovation pipeline, fostering the matchmaking between problem

owners and solution providers. It proposes a portfolio of multi-national, multi-faceted

and cross-sectoral approach, encompassing policy, environmental, economic,

technological and societal considerations to enable water security for all on the long

term. By 2030, it intends to achieve reduced water stress, increased protection of water

resources and ecosystems and enhanced resilience, mitigation and adaptation of water

systems to global changes. Draft partnership proposal developed in May 2020.

Contact:

• Commission services: Panagiotis Balabanis

(Panagiotis.Balabanis@ec.europa.eu)

- 275 -


• Partners: Agence Nationale de la Recherche (ANR) - Dominique Darmendrail

(dominique.darmendrail@anr.fr)

- 276 -


EVROPSKA PARTNERSTVA NA RAZLIČITE TEME

EUROPEAN PARTNERSHIPS ACROSS VARIOUS THEMES

(https://ec.europa.eu/info/horizon-europe-next-research-and-innovation-frameworkprogramme/european-partnerships-horizon-europe/candidates-across-themes_en)

1. European Partnerships Innovative SMEs

The partnership covers a specific niche that other EU, national and regional

interventions do not address - the cooperation of 2 or more international partners, with

at least one research and innovation SME as a leader. The proposed new initiative is to

help innovative SMEs to grow and become embedded in global value chains and new

markets. It would achieve this by supporting innovative SMEs in developing products,

processes and services through funding market-led, cross-border, research and

innovation collaborative projects and providing accompanying measures. It would

enable global collaboration and the commercialising new knowledge. Draft partnership


Contact:

• Commission services: Fabienne Gautier (fabienne.gautier@ec.europa.eu),

RTD-INNOVATIVESMES@ec.europa.eu

• Partners: EUREKA Peter CHISNALL (peter.chisnall@eurekanetwork.org)

2. European Open Science Cloud (EOSC) Partnership

The partnership aims to deploy and consolidate by 2030 an open, trusted virtual

environment to enable the estimated 2 million European researchers to store, share and

reuse research data across borders and disciplines. The partnership will bring strategic

coherence and complementary commitments at EU, national and institutional levels to

bring together all advanced data infrastructures in Europe, modernise the ERA with a

capability to produce “FAIR-by-design” datasets, and populate EOSC with new FAIR

- 277 -


data and related services, (iv) expand the FAIR data culture across Europe. Draft


Contact:

1. Commission services: RTD-EOSC@ec.europa.eu

2. Contact of the partners: CESAER - Karel Luyben (k.c.a.m.luyben@tudelft.nl)

3. EIT Climate-KIC

The partnership is aims to build a network of universities, businesses and research

organisations delivering solutions to mitigate or adapt to climate change and accelerate

the deployment of new solutions to market. Draft outline of partnership proposal

developed in May 2019.

Contact:

• Commission services: Salvatore Amico Roxas (Salvatore.Amico-

Roxas@ec.europa.eu)

• Partners: Climate KIC - Helen Spence-Jackson (Helen.Spence-

Jackson@climate-kic.org), EIT - Michal Gorzynski

(Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

4. EIT InnoEnergy-KIC

The partnership aims to build a sustainable, long-lasting operational framework among

the knowledge actors in the energy sector. The goals include generating new talents,

fostering the emergence and deployment of new innovative solutions and the creation

and development of companies. Draft outline of partnership proposal developed in

May 2019.

Contact:

- 278 -



Roxas@ec.europa.eu)

• Partners: EIT - Michal Gorzynski (Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

5. EIT Digital-KIC

EIT Digital’s mission is to drive digital innovation and develop entrepreneurial talent

in order to enhance both economic growth and quality of life across Europe. Draft

outline of partnership proposal developed in May 2019.

Contact:

• Commission services: Dalibor Mladenka

(Dalibor.MLADENKA@ec.europa.eu)

• Partners: Digital KIC - Federico Menna (federico.menna@eitdigital.eu), EIT -

Michal Gorzynski (Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

6. EIT Health-KIC

EIT Health will be delivering solutions to enable European citizens to live longer,

healthier lives by promoting innovation. Draft outline of partnership proposal


Contact:



• Partners: Health KIC - Jan-Philipp Beck (jan-philipp.beck@eithealth.eu), EIT -

Michal Gorzynski (Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

7. EIT Food-KIC

- 279 -


EIT Food will be delivering solutions to develop a highly skilled food sector and

collaborate with consumers for products, services and new technologies delivering a

healthier lifestyle for all European citizens. Draft outline of partnership proposal


Contact:



• Partners: Food KIC - Giovanni Colombo (giovanni.colombo@eitfood.eu), EIT

- Michal Gorzynski (Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

8. EIT Manufacturing-KIC

EIT Manufacturing will be delivering solutions to transform today's industrial forms of

production towards more knowledge intensive, sustainable, low-emission, transsectoral

manufacturing and processing technologies, to realise innovative products,

processes and services. Draft outline of partnership proposal developed in May 2019.

Contact

• Partners: Manufacturing KIC info_ep@eitmanufacturing.eu , EIT - Michal

Gorzynski (Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

9. EIT Raw materials-KIC

EIT Raw Materials will be delivering solutions to boost competitiveness, growth and

attractiveness of the European raw materials sector via radical innovation, new

educational approaches and entrepreneurship. Draft outline of partnership proposal


Contact

- 280 -



Roxas@ec.europa.eu)

• Partners: InnoEnergy KIC - Andreas Klossek

(andreas.klossek@eitrawmaterials.eu), EIT- Michal Gorzynski


10. EIT Urban Mobility-KIC

EIT Urban Mobility will be delivering solutions to develop a greener, more inclusive,

safer and smarter urban transport system. Draft outline of partnership proposal (May

2019, update pending)

Contact

• Partners: Manufacturing KIC - Bernadette Bergsma

(bernadette.bergsma@eiturbanmobility.eu) , EIT - Michal Gorzynski


11. EIT Cultural and Creative Industries-KIC

EIT Cultural and Creative Industries aims at improving the competitiveness and the

innovation capabilities in the cultural and creative industries by fostering the

generation of talents, supporting emergence and deployment of innovative solutions,

accelerating innovative companies developing solutions in the domain. Draft outline of


Contact:

• Partners: EIT - Michal Gorzynski (Michal.Gorzynski@eit.europa.eu)

- 281 -


- 282 -


DODATAK 3 – Nivo spremnosti

tehnologije

- 283 -


- 284 -


U uslovima poziva u radnim programima može se zahtijevati da rezultati

moraju biti određenog nivoa tehnološke spremnosti.

U programu Horizont Evropa se primjenjuju sljedeće definicije, ako nije

drugačije naznačeno:

TRL-1

TRL-2

TRL-3

TRL-4

TRL-5

TRL-6

TRL-7

TRL-8

TRL-9

Uočeni osnovni principi

Formulisan tehnološki koncept

Eksperimentalni dokaz koncepta

Tehnologija potvrđena u laboratoriji

Tehnologija potvrđena u relevantnom okruženju (industrijski

relevantno okruženje za slučaj ključnih omogućavajućih tehnologija)

Tehnologija demonstrirana u relevantnom okruženju

Demonstracija prototipa sistema u operativnom okruženju

Sistem kompletan i kvalifikovan

Stvarni sistem dokazan u operativnom okruženju (konkurentna

proizvodnja za slučaj ključnih tehnologija ili za svemirske tehnologije)

- 285 -


- 286 -

Program Horizont Evropa 2021-2027

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?