programi per provimin e eksperteve te vleresimit te ndikimit ne ...
programi per provimin e eksperteve te vleresimit te ndikimit ne ...
programi per provimin e eksperteve te vleresimit te ndikimit ne ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ministri i Mjedisit, Pyjeve<br />
dhe Administrimit <strong>te</strong><br />
Ujerave<br />
Fatmir MEDIU<br />
Miratohet:<br />
PROGRAMI<br />
PER<br />
PROVIMIN E EKSPERTEVE TE VLERESIMIT TE<br />
NDIKIMIT NE MJEDIS DHE AUDITIMIN<br />
MJEDISOR<br />
Tira<strong>ne</strong> 2010<br />
Ministri i Arsimit dhe<br />
Shkences<br />
Myqerem TAFAJ
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
Përmbajtja:<br />
1. Hyrje...................................................................................................................4<br />
2. Ndotja mjedisore dhe impakti <strong>ne</strong> mjedis.........................................................5<br />
• burimet e ndotjes..........................................................................................6<br />
• natyra e ndotjes............................................................................................6<br />
• karak<strong>te</strong>ristikat e impaktit <strong>ne</strong> mjedis..........................................................6<br />
3. Planifikimi dhe menaxhimi i mjedisit..............................................................8<br />
• pla<strong>ne</strong>t lokale, rajonale, kombetare dhe nderkombetare............................8<br />
• <strong>per</strong>mbajtja e nje plani rregullues.................................................................8<br />
• <strong>per</strong>llogartija e efek<strong>te</strong>ve komulative <strong>ne</strong> nje plan afatgja<strong>te</strong>...........................8<br />
4. Metodat dhe modelet e <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> impaktit <strong>ne</strong> mjedis................................8<br />
• vleresimi <strong>te</strong>knik i impaktit <strong>ne</strong> mjedis.........................................................8.<br />
• vleresimi mbi bazen e modeleve ma<strong>te</strong>matike sasiore..............................8<br />
• vleresimi mbi bazen e modeleve fizike dhe eks<strong>per</strong>imentuse....................8<br />
• vleresimi mbi bazen e modeleve <strong>te</strong> njohura ose studiuara........................8<br />
5. Permbajtja e raportit <strong>te</strong> VNM............................................................................9<br />
• a)<strong>per</strong>shkrim i kuadrit ligjor rrefgullator;.....................................................9<br />
• <strong>per</strong>shkrim i mjedisit dhe kompo<strong>ne</strong>n<strong>te</strong>ve <strong>per</strong>beres <strong>te</strong> tij.............................9<br />
• c) peshkrim i projektit, <strong>te</strong>knologjise, standar<strong>te</strong>ve qe <strong>per</strong>mban....................9<br />
• d) analize e impaktit kryesor qe shkakton ky projekt.................................9<br />
• e)analize e impaktit social dhe ekonomik......................................................9<br />
• f)analize e varian<strong>te</strong>ve al<strong>te</strong>rnative...................................................................9<br />
6. Auditimi mjedisor.................................................................................................10<br />
• menaxhimi i auditimit mjedisor...................................................................10<br />
• vleresimi audit dhe parandalimi i ndotjes <strong>ne</strong> mjedis.................................10<br />
• roli dhe <strong>per</strong>mbajtja e nje <strong>programi</strong> auditimi...............................................10<br />
• objektivat dhe qellimi i nje <strong>programi</strong> auditimi............................................10<br />
• hartimi i nje raporti auditimi dhe <strong>per</strong>mbajtja e tij........................................10<br />
7. Pjesmarrja e publikut <strong>ne</strong> vendimarrje..................................................................10<br />
• Kush esh<strong>te</strong> publiku i involvuar........................................................................10<br />
• involvimi i s<strong>te</strong>ilkholderave............................................................................10<br />
• ceshtjet qe kerkohet pjesmarrja e publikut...................................................10<br />
2
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
• ceshtje qe kundershton publiku...................................................................10<br />
• argumenta ndaj ceshtjeve qe kundershton publiku......................................10<br />
8. Resurset natyrore dhe biodiversi<strong>te</strong>ti....................................................................11<br />
• <strong>per</strong>beresit e ekosis<strong>te</strong>meve natyrore ( Uji, ajri, tooka, biodiversi<strong>te</strong>ti)..........11<br />
• njohja e zonave <strong>te</strong> mbrotjura dhe statusi i tyre.............................................11<br />
• habita<strong>te</strong>t natyrore karak<strong>te</strong>ristikat et tyre.......................................................11<br />
• speciet e rrezikuara dhe harta e sh<strong>per</strong>ndarjes se tyre..................................11<br />
• cilesia e ujerave dhe monitorimi i tyre..........................................................11<br />
• toka, <strong>per</strong>dorimi i pesticideve, pleherave kimike roli i tyre <strong>ne</strong> ndotjen e<br />
mjedisit.................................................................................................................11<br />
9. Rehabilitimi mjedisor............................................................................................11<br />
• projek<strong>te</strong>t e rehabilitimit dhe <strong>per</strong>mbajtja e tyre..............................................11<br />
• kosto e rehabilitimit dhe mbulimi i saje........................................................11<br />
10. Legjislacioni mjedisor............................................................................................12<br />
• legjislacioni baze <strong>per</strong> mjedisin.......................................................................12<br />
• Legjislacioni mer VNM...................................................................................12<br />
• Legjislacioni <strong>per</strong> biodiversi<strong>te</strong>titn...................................................................13<br />
• legjislacioni <strong>per</strong> mbrotjen e tokes..................................................................13<br />
• legjislacioni <strong>per</strong> zonat e mbrojtura................................................................13<br />
• legjislacioni <strong>per</strong> konvenmtat dhe protokollet nderkombetare qe lidhen me<br />
mbrotjen e mjedisit..........................................................................................13<br />
• legjislacioni <strong>per</strong> mbrotjen e mjedisit <strong>ne</strong> kon<strong>te</strong>kstin nderkufitar..................13<br />
• legjislacioni <strong>per</strong> ujerat nderkomebtare..........................................................13<br />
• legjislacioni <strong>per</strong> pyjet, peshkimin, token etj..................................................13<br />
3
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
1. Hyrje<br />
Lënda e <strong>programi</strong>t e cila do të shërbejë si referenca për përgatitjen e provimit për<br />
të fituar titullin : “Eks<strong>per</strong>t <strong>per</strong> Vleresimin e Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimin<br />
Mjedisor” <strong>per</strong>mban <strong>ne</strong> vetve<strong>te</strong> kerkesa dhe njohuri qe duhet <strong>te</strong> zo<strong>te</strong>roj<strong>ne</strong><br />
aplikan<strong>te</strong>t <strong>per</strong> <strong>te</strong> pajisur me certifika<strong>te</strong> <strong>te</strong> eks<strong>per</strong>tit <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong><br />
mjedis dhe auditimit mjedisor (VNM dhe AM), <strong>te</strong> cilat lidhen me rolin dhe<br />
funksionin e eks<strong>per</strong>tit <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis dhe <strong>te</strong> auditimit<br />
mjedisor.<br />
Programi <strong>per</strong>gati<strong>te</strong>n <strong>ne</strong> zbatim <strong>te</strong> Vendimit Nr.1124, datë30.7.2008 “PËR<br />
MIRATIMIN E RREGULLAVE, TË PROCEDURAVE DHE KRITEREVE PËR<br />
PAJISJEN ME CERTIFIKATËN E SPECIALISTIT PËR VLERËSIMIN E<br />
NDIKIMIT NË MJEDIS DHE AUDITIMIN MJEDISOR”, Pika 2 e tij<br />
Ky program esh<strong>te</strong> i vlefshem <strong>per</strong> <strong>te</strong> dy fakul<strong>te</strong><strong>te</strong>t e <strong>per</strong>caktuara <strong>ne</strong> VKM e<br />
mesi<strong>per</strong>me <strong>ne</strong> fakul<strong>te</strong>tin e Agromjedisit , <strong>ne</strong> Universi<strong>te</strong>tin Bujqesor <strong>te</strong> Tira<strong>ne</strong>s<br />
dhe <strong>ne</strong> Fakul<strong>te</strong>tin e Inxhi<strong>ne</strong>rise se Mjedisit <strong>ne</strong> Universi<strong>te</strong>tin Poli<strong>te</strong>knik <strong>te</strong> Tira<strong>ne</strong>s.<br />
Programi do të shërbejë për të konsolidiuar dhe thelluar njohuri<strong>te</strong> mbi<br />
problematiken e mbrojtjes se mjedisit dhe <strong>te</strong> ndotjeve qe shkaktohen <strong>ne</strong> mjedis si<br />
rezultat i zbatimit <strong>te</strong> projek<strong>te</strong>ve <strong>te</strong> ndryshme. Fushat e ekonomise dhe aktivi<strong>te</strong><strong>te</strong>t<br />
<strong>ne</strong> keto fusha ja<strong>ne</strong> <strong>te</strong> shum<strong>te</strong> <strong>per</strong> rrjedhoje dhe analiza e impaktit <strong>te</strong> tyre <strong>ne</strong><br />
mjedis kerkon njohur <strong>te</strong> thella dhe <strong>te</strong> gjithameshme. Studen<strong>te</strong>t qe diplomohen <strong>ne</strong><br />
keto fakul<strong>te</strong><strong>te</strong> edhe pse ka<strong>ne</strong> njohur lidhur me mjedisin dhe impaktin qe ka<strong>ne</strong> <strong>ne</strong><br />
mjedis projek<strong>te</strong> <strong>te</strong> caktuara ata duhet <strong>te</strong> thelloj<strong>ne</strong> njohuri<strong>te</strong> e tyre veca<strong>ne</strong>risht <strong>per</strong><br />
aktivi<strong>te</strong><strong>te</strong> specifike apo pewr ceshtje <strong>te</strong> cilat kerkoj<strong>ne</strong> njohuri <strong>ne</strong> fusha <strong>te</strong> caktuar<br />
<strong>te</strong> shkences si kimi, fizike, gjeologji, biologji etj.<br />
Programi <strong>per</strong>vec se <strong>per</strong>mbledh njohuri <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis ai<br />
<strong>per</strong>mban dhe kerkesa <strong>per</strong> auditimin mjedisor. Procesi i auditimit mjedisor esh<strong>te</strong><br />
mjaft specifik dhe kerkon qe <strong>ne</strong> ras<strong>te</strong>t kur ka ndodhur nje demtim i mjedisit <strong>te</strong><br />
analizohen shkaqet, shkallen e demit, metodat e rehabilitimit, koston e<br />
rehabilitimit etj. Per keto arsye <strong>programi</strong> <strong>per</strong>mban dhe kerkesa <strong>per</strong> njohuri <strong>ne</strong><br />
ke<strong>te</strong> fushe.<br />
4
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
Ky program njekohesisht do <strong>te</strong> shërbejë si një <strong>te</strong>st vlerësimi për ato eks<strong>per</strong>të të<br />
cilët aplikojnë për herë të parë.<br />
2. Ndotja mjedisore dhe impakti <strong>ne</strong> mjedis<br />
Ndotja e Mjedisit ose ndotja mjedisore esh<strong>te</strong> nje koncept i gjere por <strong>ne</strong> <strong>te</strong><br />
<strong>per</strong>fshihen <strong>te</strong> gjithe shkarkimet e gasta, <strong>te</strong> lengeta apo <strong>te</strong> ngurta <strong>ne</strong> mjedis <strong>te</strong> cilat<br />
shkaktoj<strong>ne</strong> prishjen e parametrave natyrore <strong>te</strong> ajrit, ujerave, tokes dhe <strong>per</strong><br />
rrjedhoje dhe demtime <strong>te</strong> gjallesave, ekosis<strong>te</strong>meve dhe habita<strong>te</strong>ve. Ne ke<strong>te</strong><br />
vleresim padyshim <strong>per</strong>fshihet dhe shendeti i njeriut.<br />
Burimet e ndotjes:<br />
Ja<strong>ne</strong> nje tje<strong>te</strong>r aspekt i <strong>vleresimit</strong> gja<strong>te</strong> procesit <strong>te</strong> <strong>per</strong>gatitjes se nje raporti <strong>te</strong><br />
VNM. Per nje eks<strong>per</strong>t <strong>te</strong> VNM dhe AM esh<strong>te</strong> i rendesishme njohja e burimeve <strong>te</strong><br />
ndotjes dhe shkallen <strong>ne</strong> <strong>te</strong> cilen ndikon sejcili prej tyre <strong>ne</strong> ras<strong>te</strong>t kur behet fjale<br />
<strong>per</strong> me <strong>te</strong><strong>per</strong> se nje <strong>te</strong> tille.<br />
Ka<strong>te</strong>gori<strong>te</strong> e ndotjes:<br />
Ne procesin e VNM dhe AM esh<strong>te</strong> e rendesishme ka<strong>te</strong>gorizimi i shkalles se<br />
ndotjes dhe rrezikshmerise qe ajo paraqet. Nje analize e tille esh<strong>te</strong> e<br />
domosdoshme <strong>per</strong> institucio<strong>ne</strong>t vendimarrese dhe <strong>te</strong> planifikimit <strong>te</strong> <strong>te</strong>rritori <strong>per</strong><br />
<strong>te</strong> ditur jo ve<strong>te</strong>m shkallen e rrezikshmerise por dhe shkallen e <strong>per</strong>hapjes se nje<br />
ndotje <strong>te</strong> caktuar. :<br />
Vleresimi i rrezikut:<br />
Rrezikshmeria, ekspozimi, prekshmeria dhe risku – ekosis<strong>te</strong>me, wa<strong>te</strong>rshed.<br />
Zbutja e rrezikut natyrore, <strong>per</strong>mbytja dhe zbutja e rrezikut <strong>te</strong> <strong>per</strong>mbytjes, reziqet<br />
<strong>ne</strong> zo<strong>ne</strong>n bregdera<strong>te</strong>, zbutja e rreziqeve gjeologjike, rreziqet e lendeve djegse.<br />
Karak<strong>te</strong>ristikat e impaktit Mjedisor<br />
Impakti <strong>ne</strong> mjedis ka disa karak<strong>te</strong>ristika njohja e tyre esh<strong>te</strong> e domosdoshme dhe<br />
e rendesishme <strong>per</strong> nje eks<strong>per</strong>t <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis. Parametrat<br />
tipike <strong>te</strong> cilet duhet <strong>te</strong> merren <strong>ne</strong> konsidera<strong>te</strong> nga nja eks<strong>per</strong>t mjedisor <strong>per</strong> <strong>te</strong><br />
llogaritur shkallen e impaktit mjedisor ja<strong>ne</strong>:<br />
1. Natyra e impaktit ( pozitiv, <strong>ne</strong>gativ, direkt, indirekt, kumulative etj);<br />
2. Shkalla e <strong>ndikimit</strong> ( e lar<strong>te</strong>, mesatare e ulet);<br />
3. Shkalla e <strong>per</strong>hapjes, zona qe esh<strong>te</strong> ndotur, volumi i ndotjes etj.);<br />
4. Koha e veprimit ( gja<strong>te</strong> nderetimit <strong>te</strong> projektit, zbatimit, i njehershem, i<br />
zgjatur, shkalla e ndryshimit etj.);<br />
5
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
5. Kohezgjatja e ndotjes ( e shkur<strong>te</strong>r, e gja<strong>te</strong>, e <strong>per</strong>hereshme, me in<strong>te</strong>rvale );<br />
6. Efeti <strong>ne</strong>gativ esh<strong>te</strong> i kthyeshem , i pakthyeshem);<br />
7. Mundesia e ndodhjes apo probabili<strong>te</strong>ti;<br />
8. Rendesia e ndotjes ( lokale, rajonale, globale)<br />
2.1 Natyra:<br />
Impakti <strong>ne</strong> natyre esh<strong>te</strong> rezultat i shume aktivi<strong>te</strong><strong>te</strong>ve <strong>ne</strong> fushen e bujqesise,<br />
pyjeve, ndertimi i nje su<strong>per</strong>strade, ndertimi i nje <strong>te</strong>ci etj <strong>te</strong> cilat shkaktoj<strong>ne</strong><br />
demtime <strong>te</strong> ekosis<strong>te</strong>meve dhe habita<strong>te</strong>ve natyrore si ekosis<strong>te</strong>met ligatinore,<br />
proshja e eksosis<strong>te</strong>meve pyjre dhe hapja e tokave <strong>te</strong> reja, rritja e emetimit <strong>te</strong><br />
gazrave si rezultat i rritjes se trafikut apo i funksionimit <strong>te</strong> nje TEC me naft apo<br />
qymyr. Te gjitha keto aktivi<strong>te</strong><strong>te</strong> shkaktoj<strong>ne</strong> prishje <strong>te</strong> ekulibrave natyrore dhe<br />
duhen analizuar <strong>ne</strong> menyre <strong>te</strong> plo<strong>te</strong> vec e vec dhe <strong>ne</strong> menyre in<strong>te</strong>grale <strong>per</strong> <strong>te</strong><br />
pare efektin e tyre komulativ.<br />
2.2 Shkalla e veprimit:<br />
Matja e shkalles se veprimit <strong>te</strong> nje aktivi<strong>te</strong><strong>te</strong> me impakt <strong>ne</strong> mjedis esh<strong>te</strong> e<br />
rendesishme. Mynyrat e matjes se tij ja<strong>ne</strong> <strong>te</strong> dnryshme por shkalla e impaktit <strong>te</strong><br />
ben <strong>te</strong> planifikosh masa konkre<strong>te</strong> sipas rrezikshmerise qe ai paraqet.<br />
2.3 Perhapja e impaktit:<br />
Vleresimi i shkalles se ndotjes dhe masen e shtrirjes se saje esh<strong>te</strong> nje<br />
domosdoshmeri <strong>per</strong> <strong>te</strong> <strong>per</strong>llogaritur jo ve<strong>te</strong>m <strong>per</strong>hapjen por dhe dement e<br />
shkatuar. Kjo esh<strong>te</strong> e domosdoshme <strong>per</strong> <strong>te</strong> <strong>per</strong>llogaritur speciet qe demtohen apo<br />
ja<strong>ne</strong> <strong>te</strong> ekspozuar nga kjo ndotje. Ndotja e ajrit, ujerave, tokes etj.<br />
2.4 Koha e veprimit:<br />
impakti mund <strong>te</strong> je<strong>te</strong> i lokalizuar ose i <strong>per</strong>hershem. Si i tille ai mind <strong>te</strong> je<strong>te</strong> gja<strong>te</strong><br />
kohes se ndertimit, o<strong>per</strong>imit apor gja<strong>te</strong> gjoithe ketyre dy etapave. Nese ndotja<br />
esh<strong>te</strong> afatgja<strong>te</strong> dhe masat <strong>per</strong> minimizimin apo kompesimin e saje duhet <strong>te</strong> je<strong>ne</strong><br />
afatgjata.<br />
2.5 Rendesia e ndotjes ose impaktit;<br />
Ky vleresim merr <strong>ne</strong> konsidera<strong>te</strong> shume faktore gja<strong>te</strong> gjith fazave <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong><br />
impaktit <strong>ne</strong> mjedis. Nese esh<strong>te</strong> i rendesishem impakti <strong>ne</strong> mjedis dhe projekti<br />
esh<strong>te</strong> i domosdoshme <strong>te</strong> implementohet a<strong>te</strong>here vendimarresit duhet <strong>te</strong> marrin<br />
<strong>ne</strong> konsidera<strong>te</strong> nje lement <strong>te</strong> tille dhe <strong>te</strong> behet nje analize e thelle gje e<br />
gjitha<strong>ne</strong>shme mbi a<strong>ne</strong>t pozitive dhe <strong>ne</strong>gative <strong>te</strong> kesaj iniciative.<br />
2.6 Prezantimi i rezulta<strong>te</strong>ve <strong>te</strong> impaktit:<br />
6
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
Per nje eks<strong>per</strong>t <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis ehs<strong>te</strong> e rendesishme jo ve<strong>te</strong>m<br />
analiza e impaktit, faktoret qe e shkaktoj<strong>ne</strong> por dhe menyra se si e paraqet ke<strong>te</strong><br />
impakt. Ky informacion dhe prezantim duhet <strong>te</strong> je<strong>te</strong> i qar<strong>te</strong> <strong>per</strong> vendimarresit<br />
<strong>per</strong> <strong>te</strong> kuptuar shkallen dhe pasojat e nje ndikimi <strong>te</strong> tille. Eks<strong>per</strong>ti i <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong><br />
<strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> njohuri <strong>per</strong> modelin ma<strong>te</strong>matik, fizik apo<br />
krahasues qe mund <strong>te</strong> <strong>per</strong>dorew <strong>per</strong> <strong>te</strong> paraqitur impaktin <strong>ne</strong> mjedis. Keto<br />
vleresime mund <strong>te</strong> kaloj<strong>ne</strong> <strong>ne</strong> disa modele sic ja<strong>ne</strong>:<br />
1. Gjykimi mbi bazen e njohurive <strong>per</strong>sonale qe ka eks<strong>per</strong>ti;<br />
2. Gjykim mbi bazen e nja analize ma<strong>te</strong>matike ose modeli ma<strong>te</strong>matik sasiore;<br />
3. Analiza mbi bazen e nje modeli qe bazohet mbi eks<strong>per</strong>imen<strong>te</strong> fizike,<br />
kimike ose<br />
4. Mbi modele <strong>te</strong> njohura ose <strong>te</strong> konsideruara si modele shembuj<br />
2.7 Metodat e <strong>vleresimit</strong>:<br />
Ne gjykimin profesional eks<strong>per</strong>ti duhet <strong>te</strong> <strong>per</strong>dore metoda dhe analiza qe i<br />
<strong>ne</strong>nshtrohen <strong>vleresimit</strong> profesional <strong>te</strong> tyre.<br />
2.7.1 Modeli ma<strong>te</strong>matik sasiore:<br />
Ky vleresim ben nje lidhje dhe in<strong>te</strong>rpretim <strong>te</strong> shkak-pasojes duke i paraqitur ato<br />
<strong>ne</strong> formen oase modelin e nje funksioni ma<strong>te</strong>matik shumefaktorial. Modele <strong>te</strong><br />
tilla <strong>per</strong>doren <strong>ne</strong> vleresimin e impaktit mjedisor <strong>te</strong> disa akticvi<strong>te</strong><strong>te</strong>ve sic ja<strong>ne</strong><br />
ndimimet <strong>ne</strong> ndikimet <strong>ne</strong> ajer, uje, toke, habita<strong>te</strong>t natyrore etj. Zgjedhja dhe<br />
<strong>per</strong>edorimi i nje modeli <strong>te</strong> tille esh<strong>te</strong> e lidhur dhe me <strong>per</strong>llogartijen e efek<strong>te</strong>ve <strong>te</strong><br />
vecanta ose a<strong>ne</strong>sore sic mund <strong>te</strong> je<strong>ne</strong> ndikimi <strong>ne</strong> popullatat e specieve <strong>te</strong> caktuara<br />
qe jetoj<strong>ne</strong> <strong>ne</strong> ekosis<strong>te</strong>met ujore apo tokesore, ndikimi <strong>ne</strong> pjellori<strong>ne</strong> natyrore <strong>te</strong><br />
tokes et.<br />
2.7.2 Eks<strong>per</strong>imentimet dhe modelet fizike:<br />
esh<strong>te</strong> nje tje<strong>te</strong>r model i paraqitjes dhe analizes se impaktit <strong>ne</strong> mjedis. Per ke<strong>te</strong><br />
model eks<strong>per</strong><strong>te</strong>t mjedisor duhet <strong>te</strong> ke<strong>ne</strong> njohuri <strong>per</strong> metodat apo <strong>te</strong>knologji<strong>te</strong> qe<br />
<strong>per</strong>doren <strong>per</strong> <strong>te</strong> zbutur apo minimizuar impaktin e ndotjes nga <strong>ne</strong>j aktivi<strong>te</strong>t i<br />
caktuar. Nje analize e thelle dhe nje eks<strong>per</strong>imentim <strong>per</strong> <strong>te</strong> pare efektit e masave<br />
zbu<strong>te</strong>se <strong>ne</strong> ke<strong>te</strong> rast esh<strong>te</strong> e rendesishme. Eks<strong>per</strong>imentimet mund <strong>te</strong> shohin dhe<br />
analizoh<strong>ne</strong> <strong>ne</strong> kush<strong>te</strong> laborotorike menyren e sjelljes apo <strong>ndikimit</strong> <strong>te</strong> specieve <strong>te</strong><br />
ndryshme <strong>ne</strong> nje laborator psh. Vleresimi i <strong>ndikimit</strong> <strong>te</strong> ndotjes se ujerave <strong>ne</strong><br />
peshqit e ekspozuar ndaj kesaj ndotje. Kjo mund <strong>te</strong> behet shume mire nje nje<br />
laborator. Vleresimi laborotorik dhe eks<strong>per</strong>imental duhet <strong>te</strong> <strong>per</strong>llogarise dhe<br />
shkallen e sigurise se <strong>te</strong> dhenave apo koficenstin e sigurise sic konsiderohet <strong>ne</strong><br />
gjuhen <strong>te</strong>knike.<br />
7
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
2.7.3 Ras<strong>te</strong> <strong>te</strong> ngjashme , studime <strong>te</strong> ngjashme:<br />
<strong>ne</strong> vleresimin e impaktit <strong>ne</strong> mjedis eks<strong>per</strong>ti mund <strong>te</strong> udhehiqet dhe nga ras<strong>te</strong> apo<br />
ek<strong>per</strong>imen<strong>te</strong> tye ngjashme <strong>te</strong> bera <strong>ne</strong>vende <strong>te</strong> tjera apo <strong>ne</strong> ras<strong>te</strong> <strong>te</strong> ngjashme me<br />
projektin qe zbatohet. Ne praktike ka shume projek<strong>te</strong> <strong>te</strong> ngjashme <strong>per</strong>gjithesisht<br />
dhe ndryshoj<strong>ne</strong> <strong>per</strong> element shume <strong>te</strong> vecan<strong>te</strong>. Te tille projek<strong>te</strong> ja<strong>ne</strong> projek<strong>te</strong>t e<br />
rrugeve, dampave, TEC, por<strong>te</strong>ve, aeropor<strong>te</strong>ve etj. Ne keto projek<strong>te</strong> natyrisht qe<br />
elemen<strong>te</strong>t e studiuar apo in<strong>te</strong>repretuar mund <strong>te</strong> sherbej<strong>ne</strong> si elemnt analize dhe<br />
konkluzioni <strong>per</strong> <strong>te</strong> <strong>per</strong>caktuar shkallen e ndotjes dhe masat e domosdoshme <strong>per</strong><br />
minimizimin e saje.<br />
3. Planifikimi dhe Menaxhimi mjedisor<br />
Manaxhimi i nderveprimeve huma<strong>ne</strong> dhe mjedisore: c’esh<strong>te</strong> manaxhimi<br />
mjedisor, paradigmat historike <strong>te</strong> manaxhimit mjedisor dhe zhvillimi drejt<br />
qendrueshemerise.<br />
Planifikimi mjedisor: qasje <strong>te</strong> planifikimit dhe procesit planifikues, roli i<br />
planifikuesit, propozime nderdisiplinore <strong>te</strong> planifikimit dhe manaxhimit<br />
mjedisor.<br />
Manaxhimi bashkepunues mjedisor dhe pjesmarrja e publikut. Planifikimi dhe<br />
vendim marrja si dhe <strong>per</strong>fshirhja e grupeve <strong>te</strong> in<strong>te</strong>resit, propozime mbi<br />
strukturimin e pjesmarresve, mje<strong>te</strong>t dhe <strong>te</strong>knika qe siguroj<strong>ne</strong> pjesmarrjen e<br />
publikut dhe bashkepunimin. Pjesmarrja e qy<strong>te</strong>tareve <strong>ne</strong> monitorimin mjedisor.<br />
Ekosis<strong>te</strong>mi dhe manaxhimi i pellgjeve ujembledhes; parimet manaxhimit <strong>te</strong><br />
ekosi<strong>te</strong>mit, restaurimi ekologjik, in<strong>te</strong>grimi i programeve dhe i zgjiedhjeve <strong>te</strong><br />
<strong>per</strong>puthshme, dsioziat institucionale <strong>per</strong> manaxhimin e ekosis<strong>te</strong>meve dhe pellgut<br />
ujembledhes<br />
Te dhena gjeohapsinore dhe seis<strong>te</strong>met e informacionit gjeografik: roli,<br />
informacioni gjeohapsinor, harat dixhitale dhe <strong>te</strong> dhenat nga <strong>per</strong>ceptimi <strong>ne</strong><br />
largesi, sis<strong>te</strong>met e informacionit gjeografik, <strong>te</strong> dhena mjedisore <strong>ne</strong> <strong>te</strong>rren.<br />
Metoda e in<strong>te</strong>rgraur <strong>ne</strong> analizen mjedisore <strong>te</strong> <strong>per</strong>dorimit <strong>te</strong> tokes. Inventari<br />
mjedisor, afetsia e tokes dhe analiza e <strong>per</strong>shtatshmerise, studime mbi kapaci<strong>te</strong><strong>te</strong>t<br />
agroprodhuese, vleresim i <strong>ndikimit</strong> mjedisor <strong>ne</strong> <strong>per</strong>dorimin e tokes, zhvilimi i<br />
qendrueshem i prodhimit bujqesor.<br />
4- Metodat dhe modelet e <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> impaktit <strong>ne</strong> mjedis:<br />
Per vleresimin e impaktit <strong>ne</strong> mjedis ka shume menyra, modele dhe metoda.<br />
Eks<strong>per</strong><strong>te</strong>t e VNM dhe AM, duhet <strong>te</strong> njohin keto metoda dhe menyra dhe ti<br />
<strong>per</strong>dorin ato <strong>ne</strong> <strong>per</strong>puthje me kush<strong>te</strong>t konkre<strong>te</strong> <strong>ne</strong> <strong>te</strong> cilat ata ndodhen. Njohja e<br />
tyre i sherben eks<strong>per</strong>tit <strong>per</strong> <strong>te</strong> gjykuar dhe <strong>per</strong>zgjedhur metodat qe ja<strong>ne</strong> me<br />
8
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
eficen<strong>te</strong> <strong>per</strong> ras<strong>te</strong>t qe ta trajtoj<strong>ne</strong>. Per <strong>te</strong> bere ke<strong>te</strong> vleresim ka disa menyra sic<br />
ja<strong>ne</strong>:<br />
- vleresimi i drejt<strong>per</strong>drejt mbesh<strong>te</strong>tur mbi af<strong>te</strong>si<strong>te</strong> <strong>te</strong>knike dhe profesionale <strong>te</strong><br />
eks<strong>per</strong>tit. Ky vleresim mbesh<strong>te</strong><strong>te</strong>t <strong>ne</strong> <strong>per</strong>vojen <strong>per</strong>sonale <strong>te</strong> eks<strong>per</strong>tit <strong>ne</strong> fusha<br />
<strong>te</strong> caktuara. Gjithsesi ky vleresim nuk mund <strong>te</strong> konsiderohet i plo<strong>te</strong>.<br />
- vleresimi duke <strong>per</strong>dorur mosdele <strong>te</strong> ma<strong>te</strong>matikes dhe analizes sasiore. Keto<br />
modele ekzistoje dhe ata mund <strong>te</strong> sherbej<strong>ne</strong> si model i mundeshem <strong>per</strong><br />
analize. Gjithsesi dhe rezulta<strong>te</strong>t e marra nga <strong>per</strong>punimi i <strong>te</strong> dhenave mbi<br />
bazen e ketij modeli kerkon in<strong>te</strong>rpretim <strong>te</strong>knik dhe profesional.<br />
- vlersimi duke <strong>per</strong>dorur medele fizike apo ex<strong>per</strong>imen<strong>te</strong> <strong>te</strong> caktuara. Keto<br />
metoda mbesh<strong>te</strong><strong>te</strong>n mbi eks<strong>per</strong>imen<strong>te</strong> <strong>te</strong> caktuara <strong>per</strong> <strong>te</strong> pare impaktin <strong>ne</strong><br />
mjedis dhe pasojat e ndotjes. Shembuj <strong>te</strong> tille mund <strong>te</strong> merren nga vleresimi i<br />
ndotjes mjedisore <strong>ne</strong> fau<strong>ne</strong>n ujore, mikroorganiznmt e tokes, floren dhe<br />
fau<strong>ne</strong>n tokesore etj.<br />
- Vleresimi mbi bazen e modeleve <strong>te</strong> njhura apo studiuara me pare. Keto mund<br />
<strong>te</strong> konsiderohet si modele pilot.<br />
5- Permbajtja e raportit <strong>te</strong> VNM<br />
Permbajtja e nje raporti <strong>te</strong> tille jepoet <strong>ne</strong> udhezimet dhe manualet <strong>per</strong>ka<strong>te</strong>se por<br />
hartimi i tij kerkon njohuri dhe informacion me disa elemen<strong>te</strong> sic ja<strong>ne</strong>:<br />
- Njohja e plo<strong>te</strong> me projektit e zbatimin dhe elemen<strong>te</strong>t specifike <strong>te</strong> tij.<br />
- Kerkese e domosdoshme qe sh<strong>te</strong> qe cdo aktivi<strong>te</strong>t qe ka impakt <strong>ne</strong> mjedis<br />
duhet <strong>te</strong> <strong>per</strong>puthet me kerkesat e legjislacioni kombetar dhe atij<br />
nderkopmbetar <strong>ne</strong> rsa<strong>te</strong>t e impaktit nderkufitar.<br />
- Ne vleresimin <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis duhet qe eks<strong>per</strong>ti <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> njohuri dhe <strong>te</strong><br />
analizoje mjedisin mbi <strong>te</strong> cilin zhvillohet ky projekt, vlerat e tij ceshtjet<br />
delika<strong>te</strong>, speciet e rrezikuara ekosis<strong>te</strong>met e ndjeshme, zonat e mbrotjura<br />
etj.<br />
- Raporti duhet <strong>te</strong> <strong>per</strong>mbaje analiza <strong>te</strong> impaktit mjedisor si dhe <strong>te</strong> atij social<br />
ekonomik. Kjo esh<strong>te</strong> e rendesishme <strong>per</strong> vendimarresit. Per ke<strong>te</strong> qellim<br />
eks<strong>per</strong>ti duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> njohuri nga fusha e analizave sociale dhe<br />
ekonomike;<br />
- Cdo projekt duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> varian<strong>te</strong> al<strong>te</strong>rnative. Keto varian<strong>te</strong> analizohen<br />
vecas dhe <strong>ne</strong> cdo rast merren dhe analizohen ceshtjet e vecanta.<br />
Vendimarrja i takon autori<strong>te</strong><strong>te</strong>ve <strong>per</strong>ka<strong>te</strong>se por eks<strong>per</strong>ti duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> ide<br />
dhe koncep<strong>te</strong> al<strong>te</strong>rnative <strong>per</strong> nje projekt.<br />
9
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
6 - Auditimi Mjedisor:<br />
Auditimi mjedisor esh<strong>te</strong> nje proces specifik i cili kerkon njohje <strong>te</strong> shuma<strong>ne</strong>shme<br />
<strong>te</strong> natyres, shkaqeve dhe <strong>te</strong> ceshtjeve <strong>te</strong> vecanta <strong>te</strong> ndotjes mjedisore. Per ke<strong>te</strong><br />
qellim nje eks<strong>per</strong>t mjedisor duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> njohuri lidhur me:<br />
menyren se si menaxhohet nje auditim mjedisor, metodika, procedura etj. Kjo<br />
esh<strong>te</strong> ceshtje e karak<strong>te</strong>rit <strong>te</strong> <strong>per</strong>gjithshem por ka<strong>ne</strong> <strong>te</strong> bej<strong>ne</strong> njekohesisht dhe me<br />
hartimin e nje <strong>programi</strong> auditimit i cili ka elemen<strong>te</strong>t <strong>per</strong>beres <strong>te</strong> tij.<br />
Nje ceshtje tje<strong>te</strong>r lidhet me vleresimet e uditit mjedisor dhe se si keto vleresime<br />
do <strong>te</strong> sherbej<strong>ne</strong> <strong>per</strong> <strong>te</strong> ndermarre masa parandaluese <strong>ne</strong> <strong>te</strong> arrdhem. Keshtu qe<br />
rapor<strong>te</strong>t e AM ja<strong>ne</strong> jo ve<strong>te</strong>m konstatuese por propozoj<strong>ne</strong> dhe masa konkre<strong>te</strong> <strong>per</strong><br />
<strong>te</strong> parandaluar ndotjet <strong>ne</strong> <strong>te</strong> ardhmen.<br />
Auditi duhet e njohe ekseprienca kombetare dhe nderkombetare se si hartohet<br />
dhe cilet ja<strong>ne</strong> pjeset <strong>per</strong>berese <strong>te</strong> tij. Raporti i auditimit ashtu si dhe raporti i<br />
VNM duhet <strong>te</strong> <strong>per</strong>mbajt<strong>ne</strong> informacion, analiza, konkluzio<strong>ne</strong> dhe rekomandime<br />
<strong>per</strong>ka<strong>te</strong>se.<br />
7. Pjesmarrja e publikut <strong>ne</strong> vendimarrje:<br />
Pjese e rendesishme e procesit <strong>te</strong> <strong>vleresimit</strong> <strong>te</strong> <strong>ndikimit</strong> <strong>ne</strong> mjedis dhe auditimit<br />
mjedisor esh<strong>te</strong> padyshim dhe procesi i diskutimit <strong>te</strong> ketyre projek<strong>te</strong>ve me<br />
publikun e in<strong>te</strong>resuar <strong>per</strong> zbatimin e projektit. Publiku esh<strong>te</strong> jo ve<strong>te</strong>m pjese<br />
konsultimi por dhe vendimarrje. Per keto arsye esk<strong>per</strong>ti mjedisor duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong><br />
njohuri mbi disa ceshtje sic mund <strong>te</strong> je<strong>ne</strong>:<br />
- Kush esh<strong>te</strong> publiku i in<strong>te</strong>resuar <strong>per</strong> nje ve<strong>per</strong> apo projekt <strong>te</strong> caktuar.<br />
Vleresimi i ketij grupi in<strong>te</strong>resi esh<strong>te</strong> i rendesishem <strong>per</strong> krijimin e kush<strong>te</strong>ve<br />
optimale <strong>te</strong> zbatimit <strong>te</strong> nje projekti dhe <strong>te</strong> suksesit <strong>te</strong> tij <strong>te</strong> plo<strong>te</strong>. Per ke<strong>te</strong><br />
qellim ka studime, botime <strong>te</strong> shumta <strong>per</strong> ceshtjet qe lidhen me <strong>per</strong>caktimin e<br />
publikut <strong>te</strong> in<strong>te</strong>resuar.<br />
- nje ceshtje tje<strong>te</strong>r e rendesishme ja<strong>ne</strong> edhe grupet e tjera <strong>te</strong> in<strong>te</strong>resit sic mund <strong>te</strong><br />
je<strong>ne</strong> investitoret e tjere, <strong>per</strong>faqesuesit e shoqerise civile, <strong>per</strong>faqesuesit e<br />
push<strong>te</strong>tit vendor, <strong>per</strong>faqesuesit e pronareve priva<strong>te</strong> etj. Te gjithe keta ka<strong>ne</strong> nje<br />
rol specifik dhe <strong>ne</strong>se preken nga zbatimi i nje projekti <strong>te</strong> caktuar a<strong>te</strong>here<br />
padyshim ata duhet <strong>te</strong> je<strong>ne</strong> pjese e konsultimeve dhe e vendimarrjes.<br />
- eks<strong>per</strong><strong>te</strong>t duhet <strong>te</strong> njohin menyrat dhe modelet se si prezantohet nje projekt<br />
<strong>ne</strong> publik. Cilat ja<strong>ne</strong> ceshtjet kryesore dy<strong>te</strong>sore dhe <strong>per</strong> cfar esh<strong>te</strong> i inretuar<br />
publiku.<br />
- <strong>ne</strong>se si re zultat i nje trajtimi dhe prezantimi <strong>ne</strong> publik ky i fundit paraqet<br />
kundershtime, eks<strong>per</strong><strong>te</strong>t mjedisore duhet <strong>te</strong> njohin metodat dhe menyrat se si<br />
10
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
do trajtohen keto kundershti. Kush ja<strong>ne</strong> argumentat qe ata paraqesin si do ti<br />
paraqesin ato.<br />
- ek<strong>per</strong>ti mjedisor duhet <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> njohuri dhe <strong>te</strong> formuloje dhe paraqese<br />
argumenta <strong>per</strong> ceshtjet qe kundershton publiku. Ky proces esh<strong>te</strong> i<br />
rendesishem pasi shume informacio<strong>ne</strong> publiku mund <strong>te</strong> mos i disponoje ose<br />
ti in<strong>te</strong>rpretoje.<br />
8 - Resurset Natyrore dhe Biodiversi<strong>te</strong>ti<br />
- Njohja dhe karak<strong>te</strong>ristikat e resurseve natyrore: toka, uji, ajri, flora dhe fauna.<br />
- Proceset gjeologjike dhe roli i tyre <strong>ne</strong> natyre. Shkembinj<strong>te</strong> dhe mi<strong>ne</strong>ralet, roli i<br />
tyre <strong>ne</strong> mjedis. Formimi dhe evolucioni i tokes. Tokat, cilesi<strong>te</strong>, pjelloria,<br />
diversi<strong>te</strong>ti dhe sh<strong>per</strong>ndarja e tyre.<br />
- Uji, cilesi<strong>te</strong>, gjendja dhe cikli i tij <strong>ne</strong> natyre. Perdorimi ujit dhe ndikimi i tij <strong>ne</strong><br />
mjedis.<br />
- Ajri dhe <strong>per</strong>berja e tij. Perbersit kryesor atmosferik dhe vleresimi i tyre. Ciklet<br />
gjeokimike <strong>te</strong> elemen<strong>te</strong>ve kimik <strong>per</strong>beres <strong>te</strong> ajrit. Burimet, dinamika e<br />
reaksio<strong>ne</strong>ve <strong>te</strong> formimit dhe eleminimit <strong>te</strong> tyre. Bilanci mases se elemen<strong>te</strong>ve<br />
dhe komponimeve <strong>ne</strong> atmosfere.<br />
- Flora, tipet, karak<strong>te</strong>ristikat, diversi<strong>te</strong>ti dhe <strong>per</strong>hapja e tyre <strong>ne</strong> natyre, bimët e<br />
mbrojura dhe <strong>te</strong> rrezikuara. Bimet e ulta, gimnios<strong>per</strong>met dhe bimet e larta.<br />
Bak<strong>te</strong>riet dhe kerpudhat. Roli i tyre <strong>ne</strong> mjedis.<br />
- Fauna, tipet, karak<strong>te</strong>ristikat, diversi<strong>te</strong>ti dhe <strong>per</strong>hapja e tyre <strong>ne</strong> natyre. Roli i<br />
tyre <strong>ne</strong> mjedis. Fauna e eger dhe speciet <strong>ne</strong> rrezik si dhe statusi i tyre –<br />
Shembuj.<br />
- Ekosis<strong>te</strong>met natyrore dhe agroekosis<strong>te</strong>met. Kompo<strong>ne</strong>n<strong>te</strong>t e nje ekosis<strong>te</strong>mi.<br />
Nderveprimet <strong>ne</strong> ekosis<strong>te</strong>me, dinamika e tyre <strong>ne</strong> natyre dhe faktoret qe<br />
ndikoj<strong>ne</strong>. Flukset e e<strong>ne</strong>rgjise dhe zinxhiret ushqimore. Matja e flukseve <strong>te</strong><br />
e<strong>ne</strong>rgjise: Produktivi<strong>te</strong>ti <strong>ne</strong> ekosis<strong>te</strong>met ujore: produkti fillestar dhe sekondar.<br />
- Biodiversi<strong>te</strong>ti, përkufizimi i biodiversi<strong>te</strong>tit, kompo<strong>ne</strong>n<strong>te</strong>t dhe ka<strong>te</strong>gorizimet,<br />
ruajtja dhe roli <strong>ne</strong> mjedis. Mjedisi ujor - Bentosi: fitobentsi, protozoaret, algat,<br />
diatometë, ver<strong>te</strong>brorët.<br />
- Trakta<strong>te</strong>t <strong>per</strong> biodiversi<strong>te</strong>tin, Emertimi dhe klasifikimi i organizmave.<br />
Stra<strong>te</strong>gjia mbi biodiversi<strong>te</strong>tin dhe Plani i veprimit<br />
9. Rehabilitimi Mjedisor<br />
Ne procesin e rehabilitimit mjedisor esh<strong>te</strong> e <strong>ne</strong>vojshme qe eks<strong>per</strong>ti i VNM dhe<br />
AM <strong>te</strong> ke<strong>te</strong> njohuri dhe eks<strong>per</strong>ience <strong>ne</strong> projek<strong>te</strong>t e rehabilitimit mjedisor.<br />
11
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
Rehabilitimi mjedisor kryet <strong>ne</strong><strong>per</strong>mjet projek<strong>te</strong>ve dhe masave rehabilituese.<br />
Esk<strong>per</strong><strong>te</strong>t e VNM dhe AM duhet <strong>te</strong> ke<strong>ne</strong> njohuri mbi keto projek<strong>te</strong> mjedisore,<br />
komponwen<strong>te</strong>t e tyre <strong>per</strong>beres dhe si monitorohen rezulta<strong>te</strong>t e tyre.<br />
Reabilitimi mjedisor esh<strong>te</strong> i lidhur ngush<strong>te</strong> me burimin e ndotjes dhe me natyren<br />
dhe shhkallen e ndotjes se mjedisit. Per ke<strong>te</strong> qellim projek<strong>te</strong>t mbe<strong>te</strong>n specifike<br />
<strong>per</strong> fusha <strong>te</strong> ndryshme si ndotja e tokes, ujerave, ajrit etj. Ne <strong>per</strong>puthje me<br />
natyren e ndotjes hartohen dhe zbatohen projek<strong>te</strong> rehabilituese specifike.<br />
Pjese e rendesishme e projektit ja<strong>ne</strong> dhe <strong>per</strong>llogaritja e kostos se rehabilitimit dhe<br />
burimet e financimit <strong>te</strong> kesaj kostoje. Po ashtu projekti duhet <strong>te</strong> parashikoje dhe<br />
vleresimin, dhe su<strong>per</strong>vizimin e punimeve gja<strong>te</strong> implementimit <strong>te</strong> tij.<br />
Rehabilitimi <strong>per</strong>fshin token: fizik, biologjik, kimiko-biologjik, kimik (stabilizimi i<br />
formave <strong>te</strong> levizshme, shpelarja), ujerave <strong>te</strong> ndotura, flores dhe fau<strong>ne</strong>s se<br />
demtuar.<br />
Reduktimi dhe rehabilitimi i tokes se ndotur nga kimika<strong>te</strong>t, pesticidet dhe <strong>te</strong><br />
tjere inpu<strong>te</strong> - praktika <strong>te</strong> <strong>per</strong>shtatshme <strong>te</strong> manaxhimit mjedisor gja<strong>te</strong> aktii<strong>te</strong><strong>te</strong>tit<br />
human.<br />
Metodologji<strong>te</strong> dhe instalimet <strong>per</strong> reduktimin e ndo<strong>te</strong>sve <strong>ne</strong> derdhjet e lengeta<br />
industriale dhe ujerat e zeza: trajtimi i pare, dy<strong>te</strong> dhe tre<strong>te</strong>.<br />
Metodologji<strong>te</strong> dhe instalimet <strong>per</strong> reduktimin e efek<strong>te</strong>ve ndo<strong>te</strong>se <strong>te</strong> mbetjeve <strong>te</strong><br />
ngurta urba<strong>ne</strong> dhe/ose industriale: ndarja, depozitimi, landfillet, industri<strong>te</strong><br />
ricikulese <strong>te</strong> metaleve, plastikes, letres, ujit.<br />
Plani stratgjik i Manaxhimit Mjedisor. Plani i manaxhimit Mjedisor. Programi i<br />
Monitorimit Mjedisor.<br />
10- Legjislacioni Mjedisor dhe marreveshjet nderkombetare<br />
Ligji <strong>per</strong> mbrotjen mjedisore (2010).<br />
Direktiva (85/337/EEC korrigjuar nga 97/11/EEC) për Vlerësimin e Ndikimit në<br />
Mjedis (VNM).<br />
Direktiva e BE-së për landfillet e mbetjeve (Direktiva e Këshillit 99/31/EC).<br />
Direktiva Kuadër e Mbetjeve (Vendimi i Komisionit 96/350/EC), Direktiva e Mbetjeve të<br />
Rrezikshme (91/689/EEC).<br />
Manuali i Veprimeve të Bankës Botërore, Procedurat e BAnkës P.B. 4.01, Vlerësimi<br />
Mjedisor (Janar 1999).<br />
Ligji nr.7665, datë 21.01.1993 “Për zhvillimin e zonave që kanë përparësi<br />
turizmin”.<br />
Ligji nr. 7722, datë 15.06.1993 “Për mbrojtjen e fondit të bimëve mjekësore,<br />
e<strong>te</strong>rovajore e tanifere natyrore”.<br />
12
Program <strong>per</strong> <strong>provimin</strong> e eks<strong>per</strong><strong>te</strong>ve <strong>te</strong> Vleresimin <strong>te</strong> Ndikimit <strong>ne</strong> Mjedis dhe Auditimit<br />
Mjedisor<br />
Ligji nr. 7796, datë 17.02.1994 “Mi<strong>ne</strong>rar i Shqipërisë”.<br />
Ligji nr. 7908, datë 05.04.1995 “Për peshkimin dhe akuakuturën”.<br />
Ligji nr. 7917, datë 13.04.1995 “Për kullotat dhe livadhet”.<br />
Ligji nr. 7929, datë 11.05.1995 “Për mbrojtjen e drufrutorëve”.<br />
Ligji nr. 8093, datë 21.03.1996, “Për rezervat ujore”.<br />
Ligji nr. 8094, datë 21.03.2000 “Për largimin publik të mbeturinave”.<br />
Ligji nr. 8897, datë 16.05.2002 “Mbrojtja e ajrit nga ndotja”.<br />
Ligji nr. 8905, datë 06.06.2002 “Mbrojtja e mjedisit detar nga ndotja dhe<br />
dëmtimet”.<br />
Ligji nr. 8906, datë 06.06.2002 “Për zonat e mbrojtura”.<br />
Ligji nr. 8990, datë 23.01.2003 “Vlerësimi i <strong>ndikimit</strong> në mjedis (VNM)”.<br />
Ligji nr. 9010, datë 12.02.2003 “Administrimi mjedisor i mbeturinave të ngurta “.<br />
Ligji nr. 9048, datë 07.04.2003 “Për trashëgiminë kulturore”.<br />
Ligji nr. 9115, datë 24.07.2003 “Trajtimi mjedisor i ujërave të ndotura”.<br />
Ligji nr. 9108, datë 17.07.2003 “Substancat dhe prepara<strong>te</strong>t kimike”.<br />
Ligji nr. 9103, datë 10.07.2003 “Mbrojtja e liqe<strong>ne</strong>ve ndërkufitare”.<br />
Ligji nr. 9219, datë 08.04.2004 “Për disa sh<strong>te</strong>sa e ndryshime në ligjin nr. 7875, datë<br />
23.11.1994 "Për mbrojtjen e faunës së egër dhe gjuetinë".<br />
Ligji nr. 9244, datë 17.06.2004 “Për mbrojtjen e tokës bujqësore“.<br />
Ligji nr. 9362, datë 24.03.2005 “Për shërbimin e mbrojtjes së bimëve” .<br />
Ligji nr. 9385, datë 04.05.2005 “Pyjet dhe Shërbimi Pyjor” (i ndryshuar) .<br />
Ligji nr. 9537, datë 18.05.2006 “Administrimi i mbetjeve të rrezikshme”.<br />
Ligji Nr.9693, datë 19.03.2007 “Për fondin kullosor”.<br />
Ligji nr. Nr. 9734, datë 14.05.2007 “Për turizmin”.<br />
Ligji Nr. 9867, datë 31.01.2008 “Për përcaktimin e rregullave dhe të procedurave<br />
për tregtimin ndërkombëtar të llojeve të rrezikuara të faunës dhe të florës së<br />
egër”.<br />
13
Change language