feliksa konecznego (1862-1949) charakterystyka ... - Perspectiva

Feliksa Konecznego charakterystyka siedmiu cywilizacji 109
wtłacza się rzeczywistość w zaprojektowane formy apriorycznej pomysłowości.
Części pomysłu niemieszczące się w retortach myślowych
najzwyczajniej się amputuje, używając przy tym eufemizmów,
albo, jeżeli dysponuje się siłą fizyczną, ucieka się do przymusu, grabieży,
mordu. W tym celują wszystkie totalitaryzmy, budujące raj na
ziemi – New Deal. Aprioryzm stroni od indukcji, woli opierać się na
dedukcji, na wzór matematyki. To myślenie przeszło do antropologii
i historiozofii. Ale pochód aprioryzmu nie powiedział jeszcze ostatniego
słowa. Dlatego pojawią się zapewne heroldowie „łechcących
ucho” idei, zapowiadających New Age 17 .
Według F. Konecznego zrzeszenia oparte na personalizmie stanowią
organizm. „Organizm powstaje ze świadomej woli zrzeszonych,
zrzeszających się dobrowolnie do celów wynikających z porozumienia
się, z zapatrywań i dążności ogółu. Każdy człowiek organizacji
współdziała własną wolą i środkami sobie dostępnymi i każdy jest
współodpowiedzialny. Dzięki tej własności organizm podnosi się z
klęsk własnymi siłami, sam leczy się z usterek i doskonali się (…). Organizm
w nieszczęściu staje się jeszcze zwartszym” 18 . F. Koneczny
przeniósł na życie zbiorowe ludzi pojęcie biologiczne „organizm”.
Jak roślina czy zwierzę nie są zbiorem przypadkowo ułożonych komórek,
ale stanowią pewną całość zdolną do przemiany materii, wzrostu,
rozrodczości oraz autoregeneracji, tak społeczeństwo, w którym
jednostka pod względem funkcji upodabnia się do komórki, przypomina
swoim życiem organizm. W agregacjach zorganizowanych bez
przymusu, oddolnie, przypominających organizm, istnieje dużo abstraktów,
więcej ze sfery ducha, niż w zrzeszeniach dyrygowanych
odgórnie, mechanicznie.
Mechanizm jest układem sztucznym, antyspołecznym. Raz wprawiony
w ruch, wykonuje czynności na ślepo. Wyłania się z emanatyzmu.
Chrześcijaństwo w swych dziejach niejednokrotnie musiało stawiać
czoło mechanizmom, takim jak nestorianizm czy orientalizm.
Mechanizmami były mongolsko-tatarskie chanaty oparte na jednostajności.
Dzisiejsze państwa ufundamentowane na mechanizmach nie
obejdą się bez kilku rodzajów policji. W tych państwach obowiązuje
bezwzględne posłuszeństwo, bez prawa krytyki, choć mają rozdmu-
17 Tamże. s. 146-148.
18 Tamże. s. 151.