Bascole-in-de-gemeente-gebeurt-het-2014
Bascole-in-de-gemeente-gebeurt-het-2014
Bascole-in-de-gemeente-gebeurt-het-2014
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
In <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> <strong>gebeurt</strong> <strong>het</strong>!<br />
Via <strong>de</strong>centralisatie naar een <strong>gemeente</strong> voor <strong>de</strong> <strong>in</strong>woners,<br />
met een zelfbewust bestuur<br />
Inclusief een route voor <strong>de</strong>centralisatie jeugdzorg<br />
<strong>Bascole</strong>
Fotografie omslag:<br />
Voorkant: Rick Dekker; Berbara Houwel<strong>in</strong>g, Nationale Beeldbank; © TypicalMedia.com; Thomas Toledo,<br />
Nationale Beeldbank; Hans Slegers, Nationale Beeldbank; Koos Busters, Nationale Beeldbank; Robert Soen,<br />
iStockphoto; Johan Steenbergen Fotografie, Nationale Beeldbank; Hans Tak, Nationale Beeldbank;<br />
Sara Klaverdijk, Nationale Beeldbank; Berbara Houwel<strong>in</strong>g, Nationale Beeldbank; Carola Nijkamp,<br />
Nationale Beeldbank.<br />
Achterkant: © TypicalMedia.com; Hans Engbers, iStockphoto; HDK, Nationale Beeldbank; Hans Nieuwenhuis,<br />
iStockphoto; © GlobalStock; Jan Kranendonk, Nationale Beeldbank; Mamopictures, Nationale Beeldbank;<br />
Henk van Houwel<strong>in</strong>gen, Nationale Beeldbank; Coen<strong>de</strong>rs, Nationale Beeldbank; Hugo Vermon<strong>de</strong>, Nationale<br />
Beeldbank; Cat London, iStockphoto; Jan Kranendonk, Nationale Beeldbank.
In <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> <strong>gebeurt</strong> <strong>het</strong>!<br />
Via <strong>de</strong>centralisatie naar een <strong>gemeente</strong> voor <strong>de</strong> <strong>in</strong>woners,<br />
met een zelfbewust bestuur<br />
Inclusief een route voor <strong>de</strong>centralisatie jeugdzorg<br />
Januari 2013<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
4 Colofon<br />
Rapport opgesteld door <strong>Bascole</strong>:<br />
Dr. ir. Leonie van D<strong>in</strong>ten<br />
Drs. Imelda Schouten<br />
Prof. ir. Wim van D<strong>in</strong>ten<br />
Op www.bascole.nl/wat-we-doen:<br />
Transformeren <strong>in</strong> organisaties<br />
Op www.sezen.nl/ontwikkel<strong>in</strong>gen:<br />
On<strong>de</strong>rzoek naar contextgedreven werken en organiseren<br />
bij <strong>de</strong>centralisatie van Jeugdzorg Gron<strong>in</strong>gen.<br />
Contact:<br />
<strong>Bascole</strong> BV<br />
Muntstraat 25 | 3961 AJ Wijk bij Duurste<strong>de</strong><br />
<strong>in</strong>fo@bascole.nl | www.bascole.nl<br />
tel. 0343-595800 | fax. 0343-595801<br />
Vormgev<strong>in</strong>g en drukwerk:<br />
Spijker & Co, Buren<br />
Januari 2013<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Inhoud<br />
5<br />
Introductie 7<br />
De zoekgeraakte vrijheidsgra<strong>de</strong>n van <strong>gemeente</strong>n 9<br />
Het gaat om herkennen van betekenisgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> werken en organiseren 13<br />
– Welke diensten kun je passend systeemgedreven organiseren en welke niet? 13<br />
– Effecten van systeemgedreven organiseren b<strong>in</strong>nen jeugdzorg 14<br />
– Herkennen van betekenisgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> werken en organiseren 16<br />
Or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g van <strong>gemeente</strong>lijke activiteiten 18<br />
– Categorieën van dienstverlen<strong>in</strong>g: <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept 18<br />
– Effectieve uitvoer<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept 20<br />
Naar een dynamische <strong>gemeente</strong> 25<br />
– De dynamiek van <strong>de</strong>ze tijd dw<strong>in</strong>gt tot differentiatie 25<br />
– De passen<strong>de</strong> maat: schaalgrootte en vormen van samenwerk<strong>in</strong>g 26<br />
– Een zelfbewust <strong>gemeente</strong>bestuur 27<br />
– Naar een <strong>gemeente</strong> die gedifferentieerd werkt en organiseert 28<br />
Werken met <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept<br />
Een route voor <strong>de</strong>centralisatie van jeugdzorg 31<br />
– Introductie 31<br />
– Vanuit context: <strong>het</strong> vraagt een heel dorp om een k<strong>in</strong>d op te voe<strong>de</strong>n 32<br />
– Ga bij <strong>de</strong>centralisatie jeugdzorg op een natuurlijke manier te werk 33<br />
– De aanpak van overige categorie 1 activiteiten van een <strong>gemeente</strong> 37<br />
Dit is praktisch: geen vergezicht, maar wel een transformatie 39<br />
Gelezen stukken 40<br />
Toelicht<strong>in</strong>g en Achtergron<strong>de</strong>n 41<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
6<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Introductie<br />
De ene na <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>centralisatie van taken van rijksoverheid en prov<strong>in</strong>cies komt<br />
op <strong>gemeente</strong>n af. Daarmee veran<strong>de</strong>rt <strong>het</strong> karakter van een <strong>gemeente</strong>lijke organisatie<br />
sterk: ze krijgt steeds meer bedrijfsmatige trekken. Dat trekt sporen: operationele<br />
aanstur<strong>in</strong>g <strong>in</strong> termen van geld, budgetten, benchmarks, efficiency, zu<strong>in</strong>ig omgaan met<br />
mid<strong>de</strong>len dom<strong>in</strong>eren <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls <strong>het</strong> bestuurlijk repertoire en wor<strong>de</strong>n ongedifferentieerd<br />
op alle activiteiten losgelaten.<br />
7<br />
Tegelijkertijd doen politieke partijen, <strong>de</strong> reger<strong>in</strong>g, rijksoverheid, commissarissen van <strong>de</strong><br />
Kon<strong>in</strong>g<strong>in</strong> al jaren uitspraken over schaalvergrot<strong>in</strong>g. Alsof <strong>gemeente</strong>n <strong>in</strong>dustriële bedrijven<br />
zijn die alleen maar standaardproducten verkopen, waarbij seriegrootte ertoe doet<br />
en zo zu<strong>in</strong>ig mogelijk met mensen en mid<strong>de</strong>len moet wor<strong>de</strong>n omgegaan. De burger<br />
is dan klant, <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> werkt op een markt, <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker is professional, <strong>de</strong> bedrijfskundige<br />
is manager, <strong>in</strong>novatie is <strong>de</strong> motor van alles. De organisatie is een mach<strong>in</strong>e<br />
en efficiency maatstaf. Of <strong>de</strong> juiste d<strong>in</strong>gen goed gedaan wor<strong>de</strong>n is buiten beeld.<br />
Wetgev<strong>in</strong>g helpt fors mee aan <strong>in</strong>dustrialisatie van dienstverlen<strong>in</strong>g door te eisen dat<br />
zoveel mogelijk verban<strong>de</strong>n en relaties wor<strong>de</strong>n geëxpliciteerd en vastgelegd: protocollen,<br />
regels, wetten, systemen en budgetten dw<strong>in</strong>gen me<strong>de</strong>werkers van overhe<strong>de</strong>n en<br />
dienstverleners <strong>in</strong> een mechanistisch gareel. Bovendien wordt op vrijwel elk terre<strong>in</strong> een<br />
mo<strong>de</strong>l gelanceerd hoe iets rationeel-i<strong>de</strong>aal zou dienen te verlopen. Wetgev<strong>in</strong>g dw<strong>in</strong>gt<br />
die mo<strong>de</strong>llen te volgen. Dat wordt <strong>in</strong> ons parlement zorgvuldig han<strong>de</strong>len genoemd.<br />
Dat zo’n bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g steeds meer op gespannen voet staat met een samenlev<strong>in</strong>g<br />
waar<strong>in</strong> al wat leeft evolueert, mensen op elkaar betrokken zijn, van zichzelf uitgaan<br />
én rationeel zijn, wordt on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re dui<strong>de</strong>lijk <strong>in</strong> jeugdzorg waarvan we een route tot<br />
<strong>de</strong>centralisatie bespreken die daar<strong>in</strong> – bij onze wijze van zien – <strong>de</strong> huidige problemen<br />
oplost.<br />
Dat heeft <strong>de</strong> rijksoverheid natuurlijk ook gezien. Het akkoord tussen rijk, prov<strong>in</strong>cies,<br />
<strong>gemeente</strong>n en waterschappen getuigt ervan. Wat onvoldoen<strong>de</strong> gewicht krijgt is dat<br />
er methodisch nogal wat moet veran<strong>de</strong>ren bij alle overhe<strong>de</strong>n wil die <strong>de</strong>centralisatie effectief<br />
zijn. Dan kan <strong>de</strong> rijksoverheid of <strong>de</strong> prov<strong>in</strong>cie niet bepalen wat voor een <strong>in</strong>woner<br />
passend is, want <strong>de</strong>gene die voor je staat is specifiek, evenals zijn of haar context. Ook<br />
dat is on<strong>de</strong>rkend. Maar <strong>het</strong> vraagt bij alle overhe<strong>de</strong>n en <strong>in</strong>specties an<strong>de</strong>re vormen van<br />
organiseren, naast <strong>de</strong> vormen die <strong>in</strong> gebruik zijn. Ook dat wordt steeds meer gevoeld<br />
en gezien, maar hoe doe je dat dan? Daar gaat dit boekje over. Tegelijkertijd is <strong>de</strong><br />
noodzaak tot <strong>de</strong>centralisatie niet uit <strong>de</strong> lucht komen vallen. De ontwikkel<strong>in</strong>gen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
samenlev<strong>in</strong>g dw<strong>in</strong>gen ertoe en zijn van paradigmatische aard. Ook daar gaan we op <strong>in</strong>.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
8<br />
Intussen loopt <strong>de</strong> spann<strong>in</strong>g tussen <strong>in</strong>dustriële en contextgedreven bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gen<br />
van dienstverlenen<strong>de</strong> organisaties op. Niet alleen bij overhe<strong>de</strong>n maar ook bij semioverhe<strong>de</strong>n<br />
en commerciële dienstverleners. En soms zijn ze geëxplo<strong>de</strong>erd, zoals bij<br />
banken. Me<strong>de</strong> werkers wor<strong>de</strong>n hel<strong>de</strong>n als ze ondanks zware druk om protocollen en<br />
systemen te volgen, naar bev<strong>in</strong>d van zaken blijven han<strong>de</strong>len. Zij voelen <strong>de</strong> spann<strong>in</strong>g<br />
tussen <strong>het</strong> bena<strong>de</strong>ren van klanten als actoren en als burger, persoon, mens die hulp<br />
nodig heeft, lid van een groep. Zij voelen en weten dat een rationele bedrijfskundige<br />
bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g goed kan zijn, maar weten ook wanneer die ontoereikend is. Het gaat om<br />
overgang op herkenn<strong>in</strong>g van betekenis die iets voor iemand heeft. Dat is een paradigmatische<br />
overgang, die vaak gepaard gaat met emoties. Het leidt nogal eens tot<br />
crisis <strong>in</strong> een <strong>gemeente</strong>bestuur en voortijdig vertrek van een wethou<strong>de</strong>r of <strong>gemeente</strong>secretaris.<br />
Dan is zo’n college kennelijk toe aan een route om te komen tot evenwichtig<br />
organiseren. Hoe je je zo’n route kunt voorstellen laten we <strong>in</strong> dit boekje zien.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
De zoekgeraakte vrijheidsgra<strong>de</strong>n van <strong>gemeente</strong>n<br />
Aan tientallen <strong>gemeente</strong>bestuur<strong>de</strong>rs leg<strong>de</strong>n wij <strong>de</strong> vraag voor hoe hun <strong>gemeente</strong><br />
omgaat met <strong>de</strong> <strong>de</strong>centralisatie van taken van <strong>de</strong> rijksoverheid en <strong>de</strong> prov<strong>in</strong>cies naar<br />
<strong>gemeente</strong>n. Hun antwoor<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> wijze waarop ze tot die antwoor<strong>de</strong>n komen,<br />
geven een beeld van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerpen en problemen waarvoor <strong>gemeente</strong>besturen nu<br />
menen te staan. We sommen <strong>de</strong> meest voorkomen<strong>de</strong> en wellicht belangrijkste op, met<br />
<strong>de</strong> kantteken<strong>in</strong>g dat sommige punten voor G4- en G32-<strong>gemeente</strong>n <strong>in</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>re mate<br />
gel<strong>de</strong>n:<br />
9<br />
1 Decentralisaties wor<strong>de</strong>n bena<strong>de</strong>rd vanuit f<strong>in</strong>ancieel perspectief. Bespar<strong>in</strong>gen wor<strong>de</strong>n<br />
door <strong>de</strong> rijksoverheid vrijwel steeds als doel geformuleerd, niet als uitkomst<br />
van een hogere kwaliteit van han<strong>de</strong>len door een effectievere <strong>gemeente</strong>. Men ziet<br />
<strong>de</strong>centralisatie en samenwerk<strong>in</strong>g met an<strong>de</strong>re <strong>gemeente</strong>n als mogelijkheid om<br />
bespar<strong>in</strong>gen te realiseren en <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>lijke begrot<strong>in</strong>g rond te krijgen. B<strong>in</strong>nen <strong>gemeente</strong>n<br />
ervaart men bovendien iets als ‘goed lopend’ als <strong>het</strong> b<strong>in</strong>nen budget blijft.<br />
Men vergelijkt on<strong>de</strong>rl<strong>in</strong>g via benchmarks, waaruit best practices wor<strong>de</strong>n afgeleid.<br />
Dat kan voor verschillen<strong>de</strong> activiteiten prima zijn, maar niet voor specifieke <strong>in</strong>dividuele<br />
dienstverlen<strong>in</strong>g, waarbij <strong>de</strong> persoon <strong>in</strong> diens context een hoofdrol speelt.<br />
Bij <strong>de</strong> huidige f<strong>in</strong>anciële aanstur<strong>in</strong>g van <strong>de</strong>centralisatie van taken naar <strong>gemeente</strong>n<br />
raken laatstgenoem<strong>de</strong> – gegeven <strong>de</strong> dom<strong>in</strong>antie van geld als stur<strong>in</strong>gsmid<strong>de</strong>l – zó<br />
geconcentreerd op f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gsconstructies van <strong>het</strong> rijk, dat ze hun vrijheidsgra<strong>de</strong>n<br />
om te besturen gelei<strong>de</strong>lijk uit <strong>het</strong> oog verliezen en daarmee hun vermogen naar bev<strong>in</strong>d<br />
van zaken te han<strong>de</strong>len. Dat juist <strong>de</strong>centralisatie met sprongsgewijze vergrot<strong>in</strong>g<br />
van kwaliteit en effectiviteit gepaard dient te gaan, tot een veel gunstiger f<strong>in</strong>anciële<br />
huishoud<strong>in</strong>g moet kunnen lei<strong>de</strong>n, er <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n voor is, lijkt men zich b<strong>in</strong>nen<br />
<strong>gemeente</strong>n we<strong>in</strong>ig bewust.<br />
2 Men verwacht dat steeds dui<strong>de</strong>lijker wordt dat <strong>de</strong> bezu<strong>in</strong>ig<strong>in</strong>gen die <strong>de</strong> rijksoverheid<br />
met <strong>de</strong>centralisatie verbon<strong>de</strong>n heeft tot kwaliteitsverlies leidt. Men <strong>de</strong>nkt dat<br />
b<strong>in</strong>nenkort schrijnen<strong>de</strong> gevallen op tv verschijnen, omdat die zich heel goed lenen<br />
voor emotie-tv. Burgemeesters ervaren dat <strong>het</strong> college zich zal moeten gaan verantwoor<strong>de</strong>n<br />
voor <strong>de</strong> gevolgen van dit beleid tegenover journalisten, waarbij ze <strong>het</strong><br />
gevoel hebben gevallen te moeten ver<strong>de</strong>digen waar ze zelf niet oorzaak van zijn,<br />
dat ze <strong>de</strong> kastanjes voor rijk en prov<strong>in</strong>cie uit <strong>het</strong> vuur moeten halen.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
10<br />
3 Bij <strong>de</strong>centralisatie ontstaat heel snel discussie over vormen van samenwerk<strong>in</strong>g en<br />
schaalgrootte, zon<strong>de</strong>r dat naar <strong>de</strong> aard van een activiteit wordt gedifferentieerd.<br />
Allerlei samenwerk<strong>in</strong>gsmo<strong>de</strong>llen komen langs. Het i<strong>de</strong>e dat een <strong>gemeente</strong> naar<br />
100.000 + zou moeten opschalen wordt meer als bevestig<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> trend tot<br />
schaalvergrot<strong>in</strong>g gezien dan als realistische maat. Tegelijkertijd roept die trend <strong>de</strong><br />
vraag op wat ze voor gevolgen heeft voor nabijheid en <strong>de</strong> daarmee verbon<strong>de</strong>n<br />
kle<strong>in</strong>e schaal.<br />
4 Een vraag – dus ook <strong>de</strong> vraag over <strong>de</strong>centralisatie – wordt vrijwel direct als probleem<br />
geformuleerd dat men praktisch wil oplossen door doelen te stellen en te<br />
structureren. Nog voordat er een analyse op tafel ligt over <strong>de</strong> achtergrond, aard van<br />
<strong>de</strong> vraag, context, hoe <strong>de</strong> vraag past <strong>in</strong> beleid en dat beleid kan on<strong>de</strong>rbouwen, of<br />
hoe <strong>de</strong> vraag uitnodigt tot een bepaal<strong>de</strong> vorm van organiseren.<br />
5 Veel <strong>gemeente</strong>besturen zijn zo bezig met <strong>het</strong> uitvoeren van Haagse plannen, dat<br />
men <strong>het</strong> gevoel heeft vooral daar mee bezig te zijn. Zon<strong>de</strong>r dat te willen of zich<br />
ervan bewust te zijn verm<strong>in</strong><strong>de</strong>rt <strong>het</strong> overzicht. Dat een <strong>gemeente</strong>bestuur ook <strong>in</strong><br />
eigen <strong>gemeente</strong> m<strong>in</strong><strong>de</strong>r gewenste ontwikkel<strong>in</strong>gen kan waarnemen en soms tot<br />
soortgelijke conclusies kan komen als wat nu via beleid uit Den Haag wordt opgelegd,<br />
ja men <strong>het</strong> zelfs beter kan weten dan ambtenaren op <strong>de</strong>partementen, is voor<br />
veel burgemeesters een eye-opener. Men is we<strong>in</strong>ig zelfbewust ten aanzien van <strong>de</strong><br />
positie die <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>bestuur heeft namens <strong>de</strong> gemeenschap die ze vertegenwoordigt.<br />
6 Veel burgemeesters en wethou<strong>de</strong>rs ervaren een stevige <strong>in</strong>flexibiliteit van me<strong>de</strong>werkers<br />
van <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>. On<strong>de</strong>rscheid maken <strong>in</strong> verschillen<strong>de</strong> vormen van<br />
organiseren en me<strong>de</strong>werkers selecteren die passen bij <strong>de</strong> activiteiten, is voor een<br />
<strong>gemeente</strong>bestuur vrijwel ongrijpbaar, omdat <strong>het</strong> valt b<strong>in</strong>nen <strong>het</strong> mandaat van<br />
<strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>secretaris. Het ontbreekt aan een referentieka<strong>de</strong>r om <strong>de</strong> ambtelijke<br />
organisatie qua <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g en uitvoer<strong>in</strong>g te sturen en <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g ervan te beoor<strong>de</strong>len.<br />
Soms is <strong>de</strong> geslotenheid van me<strong>de</strong>werkers zo groot, dat een wethou<strong>de</strong>r die een<br />
portefeuille overneemt geen toegang krijgt tot <strong>de</strong> bijbehoren<strong>de</strong> dossiers.<br />
7 Het beleid van <strong>de</strong> Verenig<strong>in</strong>g Ne<strong>de</strong>rlandse Gemeenten is geconcentreerd op on<strong>de</strong>rhan<strong>de</strong>len<br />
met <strong>de</strong> rijksoverheid over ruimte, budgetten en vrijheidsgra<strong>de</strong>n van<br />
<strong>gemeente</strong>n. Ze neemt <strong>de</strong> vormen van organiseren die <strong>de</strong> rijksoverheid im- en expli-<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
ciet uitdraagt over. Echter, die vorm is systeemgedreven en past niet bij <strong>in</strong>dividuele<br />
dienstverlen<strong>in</strong>g die nu juist wordt ge<strong>de</strong>centraliseerd. (Komt ver<strong>de</strong>rop aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>.)<br />
11<br />
8 Leg 20 cases voor aan <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> ambtelijke organisatie waarbij burgers<br />
en burgerwensen of vragen uit <strong>het</strong> Mid<strong>de</strong>n- en Kle<strong>in</strong>bedrijf een rol spelen en je<br />
krijgt even zoveel re<strong>de</strong>ner<strong>in</strong>gen terug. Die hebben één d<strong>in</strong>g gemeen: <strong>de</strong> ambtelijke<br />
organisatie bepaalt <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>in</strong>itie van <strong>de</strong> situatie. De macht dat te kunnen is zo<br />
groot, dat <strong>de</strong> organisatie van zichzelf kan uitgaan. Als je dit fenomeen voorlegt aan<br />
burgemeesters en wethou<strong>de</strong>rs herkennen ze <strong>het</strong> niet alleen, maar geven direct hun<br />
eigen ervar<strong>in</strong>gen op dit vlak. De uitkomst ervan is dat een college van B en W vaak<br />
<strong>het</strong> standpunt van <strong>de</strong> ambtelijke organisatie aan <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>raad en buitenwereld<br />
voorlegt of zelfs verkoopt.<br />
9 Zodra een wethou<strong>de</strong>r (m/v) meent – al of niet on<strong>de</strong>r druk van <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>raad –<br />
dat een terechte vraag van een burger an<strong>de</strong>rs moet wor<strong>de</strong>n behan<strong>de</strong>ld dan via <strong>de</strong><br />
protocollen, wetten en systemen die ambtenaren hanteren, is hij genoodzaakt <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
organisatie een veldtocht te on<strong>de</strong>rnemen. Na veel mitsen en maren, veel verga<strong>de</strong>ren<br />
en aanpass<strong>in</strong>gen krijgt hij misschien <strong>het</strong> gevraag<strong>de</strong> resultaat, maar is <strong>in</strong>tussen<br />
wel volledig afhankelijk gemaakt van <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> ambtelijke organisatie. Soms<br />
sneuvelt <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>r tij<strong>de</strong>ns zo’n veldtocht, omdat hij een toezegg<strong>in</strong>g niet kan<br />
nakomen of die moet aanpassen, dan wel <strong>de</strong> verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g met zijn collega’s heeft<br />
verloren.<br />
Veel wethou<strong>de</strong>rs willen loyaal zijn aan <strong>de</strong> top van hun partij. Ze ervaren regelmatig<br />
dat ze on<strong>de</strong>r druk komen te staan doordat <strong>het</strong> standpunt dat ze lokaal zou<strong>de</strong>n willen<br />
<strong>in</strong>nemen niet overeenkomt met <strong>het</strong> nationale partijstandpunt. Het leidt dan tot<br />
passiviteit en/of vertrag<strong>in</strong>g <strong>in</strong> besluitvorm<strong>in</strong>g b<strong>in</strong>nen colleges.<br />
10 Gegeven voorgaan<strong>de</strong> punten is <strong>het</strong> niet vreemd dat burgemeesters ervaren dat ze<br />
niet meer kunnen uitgaan van <strong>de</strong> scheid<strong>in</strong>g beleid/uitvoer<strong>in</strong>g of b<strong>in</strong>nen/buiten <strong>de</strong><br />
<strong>gemeente</strong>lijke organisatie. Ze hebben <strong>de</strong> han<strong>de</strong>n vol alles draaien<strong>de</strong> te hou<strong>de</strong>n.<br />
Burgers zien één en an<strong>de</strong>r gebeuren, ervaren vervreemd<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> realiteit en <strong>de</strong>nken:<br />
Zijn zij gek of ben ik <strong>het</strong>?<br />
Deze 10 punten staan niet los van <strong>de</strong> evolutie van <strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g. Wij gaan allemaal<br />
meer van onszelf uit, ook <strong>in</strong> <strong>de</strong> gedaante van vakman, politicus, ambtenaar, journalist,<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
12<br />
notaris, lid van een college van bestuur, toezichthou<strong>de</strong>r, enz. Onafhankelijk zijn, zelf<br />
kunnen bepalen wat nodig is, zelfstandig zijn zon<strong>de</strong>r personeel, w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong> als vorm van<br />
samenwerk<strong>in</strong>g, zijn opgekomen. Macht hebben of vergaren om op te leggen wat jij als<br />
<strong>in</strong>dividu, bestuur<strong>de</strong>r of politicus v<strong>in</strong>dt dat nodig is, werd steeds meer vorm van politiek<br />
bedrijven. En tegelijkertijd benen burgers <strong>de</strong> verzorg<strong>in</strong>gsstaat zo veel mogelijk uit voor<br />
eigen gew<strong>in</strong>.<br />
In <strong>de</strong>ze maatschappelijke ontwikkel<strong>in</strong>g is <strong>het</strong> trend gewor<strong>de</strong>n dat reger<strong>in</strong>gen via <strong>de</strong><br />
rijksoverheid aan an<strong>de</strong>re (semi)-overheidsorganisaties opleggen wat politici v<strong>in</strong><strong>de</strong>n:<br />
wie <strong>het</strong> an<strong>de</strong>rs wil, moet zelf aan <strong>de</strong> macht zien te komen. De vrijheidsgra<strong>de</strong>n van<br />
<strong>gemeente</strong>n die voortkomen uit <strong>het</strong> naar bev<strong>in</strong>d van zaken kunnen han<strong>de</strong>len – gegeven<br />
<strong>de</strong> specificiteit van <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>lijk werkgebied en <strong>de</strong> specificiteit van <strong>de</strong> mensen die<br />
er wonen – zijn zwaar on<strong>de</strong>r druk komen te staan. Ze zullen gerespecteerd moeten<br />
wor<strong>de</strong>n wil <strong>de</strong>centralisatie van <strong>in</strong>dividuele diensten effectief en mogelijk zijn.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Het gaat om herkennen van betekenisgev<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> werken en organiseren<br />
Welke diensten kun je passend systeemgedreven organiseren en welke niet?<br />
Een <strong>gemeente</strong>lijke organisatie is veel complexer dan een <strong>in</strong>dustriële on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>g. In<br />
zo’n on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>g nodigen activiteiten uit tot één vorm van organiseren. De leid<strong>in</strong>g<br />
kan en mag vanuit <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>g <strong>de</strong> wereld <strong>in</strong>kijken, is rationeel en heeft <strong>de</strong> vrijheid<br />
alle mogelijke mid<strong>de</strong>len te kiezen en <strong>in</strong> te zetten. Ze kan <strong>de</strong> markten kiezen waarop<br />
ze actief wil zijn, zal producten voortbrengen waarbij context geen rol speelt. Wat<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> top als doel is bedacht of vastgesteld wordt planmatig <strong>in</strong> taken ver<strong>de</strong>eld en via<br />
protocollen en systemen die mensen dw<strong>in</strong>gen tot stand gebracht. Het is een contextloze<br />
systeemgedreven vorm van organiseren. Des te m<strong>in</strong><strong>de</strong>r context aan producten is<br />
verbon<strong>de</strong>n, <strong>de</strong>s te <strong>in</strong>ternationaler <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>g kan zijn. Volgens Milton Friedman<br />
– wiens visie <strong>in</strong> <strong>de</strong> westerse wereld al <strong>de</strong>cennia wordt gevolgd – moet zo’n <strong>in</strong>dustriële<br />
organisatie zich niet bezighou<strong>de</strong>n met maatschappelijke doelen, want dat zou tot<br />
maatschappelijke terreur van zulke organisaties lei<strong>de</strong>n. Ze dient w<strong>in</strong>st te maken en alles<br />
wat ze doet moet daaraan wor<strong>de</strong>n gerelateerd.<br />
13<br />
Die systeemgedreven contextloze vorm van organiseren is <strong>in</strong> <strong>de</strong> jaren 80 b<strong>in</strong>nen banken<br />
geïntroduceerd via <strong>het</strong> boek Break<strong>in</strong>g up the bank en heeft – <strong>in</strong> een evolutie die nog<br />
steeds loopt – geleid tot <strong>de</strong> catastrofes die we nu al een half <strong>de</strong>cennium meemaken. In<br />
<strong>de</strong> jaren 90 <strong>in</strong>troduceer<strong>de</strong> <strong>het</strong> boek Re<strong>in</strong>vent<strong>in</strong>g Government <strong>de</strong> contextloze systeemgedreven<br />
vorm van organiseren b<strong>in</strong>nen overheidsorganisaties. Inmid<strong>de</strong>ls is <strong>de</strong>ze vorm<br />
opgedrongen aan on<strong>de</strong>rwijs, zorg, <strong>gemeente</strong>n en wordt hij bij <strong>de</strong> Nationale Politie<br />
<strong>in</strong>gevoerd.<br />
Toezichthou<strong>de</strong>rs gebruiken haar als referentie om dienstverlenen<strong>de</strong> organisaties er niet<br />
alleen op te toetsen, maar ook <strong>in</strong> te dw<strong>in</strong>gen. Feitelijk toetst <strong>de</strong> toezichthou<strong>de</strong>r niet op<br />
kwaliteit en effectiviteit, maar of <strong>de</strong> contextloze systeemgedreven vorm daadwerkelijk<br />
wordt gebruikt. O wee als dat niet zo is. De gedachte is dat die vorm altijd <strong>het</strong> resultaat<br />
oplevert dat als doel gesteld is. Helaas… Een systeemgedreven vorm is onbruikbaar als<br />
je van <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r <strong>in</strong> diens context dient uit te gaan.<br />
De systeemgedreven vorm van organiseren wordt bij dienstverleners herkenbaar <strong>in</strong>gevoerd<br />
als <strong>in</strong>dicatie-<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen of organisaties zelf – zoals banken – diensten als product<br />
gaan <strong>de</strong>f<strong>in</strong>iëren, waarna aan dat product opdrachten, transacties, normen en tarieven<br />
wor<strong>de</strong>n verbon<strong>de</strong>n. Dat leidt tot systemen en protocollen, tot veel vastleggen, afv<strong>in</strong>ken<br />
en verga<strong>de</strong>ren. Aan <strong>het</strong> totaal wor<strong>de</strong>n budgetten gekoppeld, waarop organisaties en<br />
overhe<strong>de</strong>n sturen. Alle me<strong>de</strong>werkers wor<strong>de</strong>n genoodzaakt opdrachten te registreren<br />
en uit te voeren, omdat er an<strong>de</strong>rs geen geld b<strong>in</strong>nenkomt. Elke professional is genood-<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
14<br />
zaakt context te vertalen <strong>in</strong> opdrachten als hij of zij v<strong>in</strong>dt dat een an<strong>de</strong>re <strong>de</strong>skundige<br />
nodig is. Daar is wel toestemm<strong>in</strong>g voor nodig en <strong>het</strong> moet passen bij <strong>de</strong> oorspronkelijke<br />
opdracht. Dat leidt opnieuw tot checken, veel vastleggen en veel verga<strong>de</strong>ren.<br />
Die me<strong>de</strong>werker gaat bovendien professional <strong>het</strong>en. Dat staat voor rationeel zijn en<br />
<strong>de</strong>skundig, niet-rationele betekenisgev<strong>in</strong>g negeren, efficiënt <strong>de</strong> opdracht uitvoeren en<br />
zo nodig een nieuwe opdracht formuleren voor een an<strong>de</strong>re professional. In een keten<br />
komt alles samen en poogt men context te construeren. Jammer… en <strong>het</strong> leidt tot nog<br />
meer verga<strong>de</strong>ren.<br />
Nadat <strong>de</strong>ze contextloze systeemgedreven vorm van organiseren zo’n 25 jaar is gepropageerd<br />
en on<strong>de</strong>rwezen aan universiteiten en hogescholen én door organisatieadviesbureaus<br />
is geïmplementeerd, <strong>de</strong>nken veel leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n dat <strong>het</strong> zo hoort. Tegelijkertijd<br />
zien steeds meer mensen <strong>in</strong> dat <strong>het</strong> an<strong>de</strong>rs moet. Inmid<strong>de</strong>ls herkennen we allemaal<br />
dat <strong>de</strong> beloften die eraan verbon<strong>de</strong>n wer<strong>de</strong>n niet zijn waargemaakt. Dat kon ook niet.<br />
Zelfs toezichthou<strong>de</strong>rs zien dat steeds meer <strong>in</strong>. Sommigen van hen klagen dat <strong>de</strong> politiek<br />
hen <strong>in</strong> <strong>het</strong>zelf<strong>de</strong> harnas steekt als zij bij organisaties doen en hebben gedaan…<br />
De realiteit is dat cliënten bij organisaties die al <strong>de</strong>cennialang systeemgedreven contextloos<br />
bezig zijn, vehikel wer<strong>de</strong>n om <strong>in</strong>komen te bemachtigen. Het vergoed<strong>in</strong>gensysteem<br />
dat werkt via <strong>het</strong> uitbetalen van expliciete transacties is te vaak verwor<strong>de</strong>n tot perverse<br />
prikkel. In bijvoorbeeld jeugdzorg die draait om <strong>in</strong>dividuele diensten – dus vraagt om<br />
een mens- en contextgedreven vorm van organiseren – is zichtbaar tot welke <strong>in</strong>effectiviteit<br />
en vervreemd<strong>in</strong>g <strong>de</strong> systeemgedreven vorm van werken en organiseren heeft<br />
geleid.<br />
Effecten van systeemgedreven organiseren b<strong>in</strong>nen jeugdzorg<br />
Wij hebben <strong>de</strong> gelegenheid gehad on<strong>de</strong>rzoek te doen bij Bureau Jeugdzorg Gron<strong>in</strong>gen.<br />
We danken allen, lei<strong>de</strong>rs en me<strong>de</strong>werkers van Bureau Jeugdzorg Gron<strong>in</strong>gen, bestuur<br />
en me<strong>de</strong>werkers voor hun openheid en bereidheid om ervar<strong>in</strong>gen en waarnem<strong>in</strong>gen<br />
met ons te <strong>de</strong>len. Omdat <strong>de</strong> werkwijze aldaar verregaand is gestandaardiseerd, gel<strong>de</strong>n<br />
<strong>de</strong> waarnem<strong>in</strong>gen ook voor an<strong>de</strong>re Bureaus Jeugdzorg <strong>in</strong> <strong>het</strong> land. We hebben <strong>het</strong><br />
volgen<strong>de</strong> waargenomen: 1<br />
1 We beschrijven effecten op <strong>het</strong> niveau van organiseren, terwijl <strong>in</strong>dividuele me<strong>de</strong>werkers hier en daar met al<br />
hun energie en mogelijkhe<strong>de</strong>n proberen <strong>het</strong> an<strong>de</strong>rs te doen. Ze voelen dat ze tegenover een overmacht staan.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
De door <strong>de</strong> rijksoverheid gekozen <strong>in</strong>dustriële bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g (<strong>de</strong> systeemgedreven<br />
contextloze vorm van organiseren) is daadwerkelijk doorgevoerd. Het k<strong>in</strong>d wordt<br />
bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>take geïndiceerd door gebruik te maken van een doelendatabase waarmee<br />
doelen voor <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d wor<strong>de</strong>n gesteld en vastgelegd. Daaraan zijn transacties<br />
verbon<strong>de</strong>n voor verschillen<strong>de</strong> hulpverleners met vastgestel<strong>de</strong> evaluatiemomenten<br />
die steeds lei<strong>de</strong>n tot betal<strong>in</strong>g. Een k<strong>in</strong>d zal zel<strong>de</strong>n voldoen aan <strong>de</strong> gestel<strong>de</strong> doelen.<br />
Dat blijkt ook uit rapportages: <strong>het</strong> v<strong>in</strong>kje ‘doel niet/<strong>de</strong>els gehaald’ komt <strong>het</strong> meeste<br />
voor.<br />
15<br />
De me<strong>de</strong>werkers van Bureau Jeugdzorg en professionals van zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen zien<br />
<strong>het</strong> Bureau en <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re <strong>in</strong>stanties als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een keten. Zodra <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d<br />
met een me<strong>de</strong>werker uit <strong>de</strong> jeugdzorgketen <strong>in</strong> aanrak<strong>in</strong>g komt, wordt <strong>de</strong>genen<br />
die contacten met <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d hebben en vaak door <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d wor<strong>de</strong>n vertrouwd, een<br />
on<strong>de</strong>rgeschikte positie toegekend: <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d wordt <strong>in</strong> <strong>de</strong> keten opgenomen, <strong>de</strong> zorg<br />
wordt overgenomen. Elke <strong>de</strong>skundige doet zijn eigen stukje en legt dat vast <strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
systeem. Het k<strong>in</strong>d wordt een datastr<strong>in</strong>g <strong>in</strong> een computersysteem en komt als <strong>het</strong><br />
ware uit <strong>de</strong> pr<strong>in</strong>ter. Er ontstaat een verzamel<strong>in</strong>g waarnem<strong>in</strong>gen en <strong>in</strong>terventies die<br />
<strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers door veel verga<strong>de</strong>ren tot een <strong>in</strong>tegraal beeld proberen te sme<strong>de</strong>n.<br />
De gevolg<strong>de</strong> werkwijze b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> keten over taakver<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g en gegevensuitwissel<strong>in</strong>g<br />
leidt tot veel verga<strong>de</strong>ren. Het eist bovendien allerhan<strong>de</strong> vastlegg<strong>in</strong>g en daarover<br />
moet weer gecommuniceerd wor<strong>de</strong>n om aan <strong>de</strong> hoogste eisen van transparantie<br />
die <strong>het</strong> systeem voorschrijft te voldoen. Me<strong>de</strong>werkers ervaren <strong>de</strong>ze werkwijze als<br />
forse belast<strong>in</strong>g en verloren tijd en energie, omdat <strong>het</strong> geen contact met <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d<br />
oplevert. Men beseft dat men steeds meer rationeel, bureaucratisch en afstan<strong>de</strong>lijk<br />
met <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d bezig is. En dat <strong>het</strong> steeds erger wordt.<br />
De effectiviteit van <strong>de</strong> activiteiten van zorgaanbie<strong>de</strong>rs en van Bureau Jeugdzorg kon<br />
niet beoor<strong>de</strong>eld wor<strong>de</strong>n. Noch Bureau Jeugdzorg, noch <strong>de</strong> f<strong>in</strong>ancieren<strong>de</strong> <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen<br />
(prov<strong>in</strong>cies) noch an<strong>de</strong>ren kunnen bijvoorbeeld vaststellen of <strong>de</strong> gegeven<br />
<strong>in</strong>dicatie juist was en vervolgens ook niet of er al dan niet voldoen<strong>de</strong> passen<strong>de</strong> zorg<br />
is geleverd.<br />
Vrijwel alle betrokkenen voelen dat <strong>het</strong> structureel an<strong>de</strong>rs moet, maar zeggen geen<br />
ruimte te voelen of te hebben, <strong>het</strong> te doen zoals ze v<strong>in</strong><strong>de</strong>n dat <strong>het</strong> moet.<br />
Voor <strong>het</strong> hele on<strong>de</strong>rzoeksrapport zie www.sezen.nl/ontwikkel<strong>in</strong>gen.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
16<br />
Herkennen van betekenisgev<strong>in</strong>g <strong>in</strong> werken en organiseren<br />
De kracht van jeugdzorg zit bij <strong>de</strong> nog werkzame ‘ou<strong>de</strong> gar<strong>de</strong>’ jeugdhulpverleners/<br />
wijkagenten/buurtwerkers. Daar zit een schat van kennis en ervar<strong>in</strong>g. Zij hebben <strong>in</strong>zicht<br />
<strong>in</strong> wat wel of niet helpend is. Zij blijven han<strong>de</strong>len naar bev<strong>in</strong>d van zaken tot ze niet<br />
meer kunnen. Het zijn ‘onze hel<strong>de</strong>n’. Niet voor niets zijn veel van <strong>de</strong>ze mensen uitgestapt<br />
of ontslagen omdat ze ‘niet kon<strong>de</strong>n meekomen’, niet volgens <strong>de</strong> regels werkten<br />
of zich niet aan werktij<strong>de</strong>n hiel<strong>de</strong>n. Dagenlang registreren en <strong>in</strong>dicaties stellen achter<br />
<strong>het</strong> bureau zien zij als uitholl<strong>in</strong>g van hun vak en ervaren ze als strijdig met wat nodig is.<br />
Doen wat past werd een tijdlang niet gehonoreerd. Dat leid<strong>de</strong> tot hoog ziekteverzuim<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> jeugdzorg. De jongere generatie jeugdzorgwerkers (rond <strong>de</strong> 35 en jonger) zijn al<br />
helemaal opgevoed <strong>in</strong> <strong>de</strong> systeemaanpak en zijn op die basis aangenomen. Natuurlijk<br />
zijn er bij <strong>de</strong> jonge gar<strong>de</strong> gelukkig uitzon<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gen.<br />
Voorbeeld: ten tij<strong>de</strong> van een ramp zag een me<strong>de</strong>werker van een Bureau Jeugdzorg<br />
hoe getraumatiseerd k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren waren door die ramp. Hij trok zich <strong>het</strong> lot aan<br />
van een jongetje dat niet meer sprak en niet meer functioneer<strong>de</strong>. Het enige dat<br />
<strong>het</strong> jongetje nog prikkelen kon was voetbal, maar moe<strong>de</strong>r kon <strong>de</strong> contributie en<br />
kled<strong>in</strong>g niet betalen. Me<strong>de</strong>werker is toen met <strong>de</strong> pet rondgegaan bij vrien<strong>de</strong>n om<br />
geld <strong>in</strong> te zamelen. Het jongetje g<strong>in</strong>g op voetbal en kreeg door teamsport meer<br />
zelf vertrouwen. Langzaam kwam hij weer tot leven. Me<strong>de</strong>werker zag dat <strong>het</strong><br />
werkte en richtte voor <strong>de</strong>ze arme groep b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> jeugdzorg een <strong>in</strong>mid<strong>de</strong>ls lan<strong>de</strong>lijk<br />
succesvol fonds op. B<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> eigen organisatie werd hij als een vreem<strong>de</strong> eend<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> bijt gezien en moest uite<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk weg.<br />
Daarnaast: <strong>het</strong> zijn <strong>de</strong> jongeren zelf en hun ou<strong>de</strong>rs die heel goed kunnen aangeven<br />
wat helpend zou zijn en wat ze zelf zou<strong>de</strong>n kunnen doen.<br />
Voorbeeld: een vrouw die nu met <strong>de</strong> jeugdzorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen <strong>het</strong> gevecht aangaat<br />
om als ou<strong>de</strong>r geïnformeerd te wor<strong>de</strong>n over <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>lplannen. De organisaties<br />
doen dat niet en mogen dat niet als jongeren al volwassen zijn. De vrouw vraagt<br />
aandacht voor <strong>het</strong> feit dat ook al is je k<strong>in</strong>d volwassen, je wilt weten hoe <strong>het</strong> gaat en<br />
je als ou<strong>de</strong>r/familie een rol wilt blijven spelen <strong>in</strong> <strong>het</strong> weer op <strong>de</strong> rit krijgen van zoon<br />
of dochter.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
‘Onze hel<strong>de</strong>n’ staat voor hen die van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d <strong>in</strong> zijn context uitgaan, doen wat voor<br />
dat k<strong>in</strong>d nodig lijkt en die <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze tijd zo nodig tegen regels en systemen <strong>in</strong>gaan. Zij<br />
zien dat bijvoorbeeld mensen motiveren, on<strong>de</strong>rsteunen, erbij betrekken – liefst b<strong>in</strong>nen<br />
<strong>de</strong> context van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d – <strong>de</strong> sociale draagkracht van <strong>de</strong> groep om <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d vergroot.<br />
Dan zie je dat effectiviteit leidt tot m<strong>in</strong><strong>de</strong>r kosten voor <strong>de</strong> overheid, maar <strong>het</strong> is wel zo<br />
ongeveer <strong>het</strong> laatste waar <strong>de</strong>ze mensen zich zorgen over maken. Hun werkwijze gaat<br />
niet uit van <strong>het</strong> doel: ‘m<strong>in</strong><strong>de</strong>r geld voor jeugdzorg van <strong>de</strong> overheid’, terwijl juist zij dat<br />
doel met hun manier van werken waarmaken, <strong>in</strong> tegenstell<strong>in</strong>g tot hen die werken<br />
volgens standaarddienstverlen<strong>in</strong>g.<br />
17<br />
‘Onze hel<strong>de</strong>n’ staat ook voor <strong>het</strong> fenomeen dat me<strong>de</strong>werkers die van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d <strong>in</strong> zijn<br />
context uitgaan en daar <strong>de</strong> consequenties voor nemen, fundamenteel an<strong>de</strong>rs <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
wereld staan dan zij die van systemen uitgaan en die hoe dan ook willen volgen of<br />
willen laten volgen. ‘Onze hel<strong>de</strong>n’ wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong> hun gedrag gedom<strong>in</strong>eerd door sociale en<br />
open betekenisgev<strong>in</strong>g. Het is vooral die comb<strong>in</strong>atie die me<strong>de</strong>werkers effectief maakt bij<br />
<strong>in</strong>dividuele zorg. Het gaat om <strong>de</strong> selectie van dit soort mensen voor <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g.<br />
Zij zijn m<strong>in</strong><strong>de</strong>r tot niet geschikt voor vormen van dienstverlen<strong>in</strong>g die uitnodigen<br />
tot systeemgedreven organiseren en met protocollen en systemen voorschrijven<br />
wat je moet doen. Me<strong>de</strong>werkers die rationeel zijn, van zichzelf uitgaan en w<strong>in</strong>-w<strong>in</strong><br />
willen spelen passen daar beter bij.<br />
Het is onontkoombaar dat <strong>gemeente</strong>n bij <strong>de</strong> <strong>de</strong>centralisatie van <strong>in</strong>dividuele diensten<br />
geconfronteerd wor<strong>de</strong>n met verschillen <strong>in</strong> betekenisgev<strong>in</strong>g bij werken en organiseren.<br />
Maar hoe herken je die verschillen? Daar zijn <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> twee hoofdstukken aan<br />
gewijd.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g van <strong>gemeente</strong>lijke activiteiten<br />
18<br />
Categorieën van dienstverlen<strong>in</strong>g: <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept<br />
De <strong>de</strong>centralisatie van taken naar <strong>gemeente</strong>n en mo<strong>de</strong>rniser<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van<br />
die taken nodigen een <strong>gemeente</strong> ertoe uit om on<strong>de</strong>rscheid te maken <strong>in</strong> verschillen<strong>de</strong><br />
soorten activiteiten. De vraag die onmid<strong>de</strong>llijk opkomt is: hoe maak je dat on<strong>de</strong>rscheid?<br />
Ons antwoord: op basis van <strong>de</strong> betekenis die zo’n activiteit voor burgers heeft en die<br />
tot uitdrukk<strong>in</strong>g komt <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van organiseren die zo’n activiteit vraagt. Vanuit dit<br />
oogpunt ontstaat <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g <strong>in</strong> vier categorieën:<br />
1 Individuele dienstverlen<strong>in</strong>g, waarbij <strong>de</strong> burger als <strong>in</strong>dividueel persoon <strong>in</strong> zijn of<br />
haar context geholpen wordt. Het gaat om schuldsaner<strong>in</strong>g, passend on<strong>de</strong>rwijs, jongerenwerk,<br />
re-<strong>in</strong>tegratie van mensen <strong>in</strong> <strong>het</strong> arbeidsproces uitgaan<strong>de</strong> van hun eigen<br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n, jeugdzorg, AWBZ-diensten, WMO-diensten, enz. Of bijvoorbeeld<br />
on<strong>de</strong>rwijsvormen die door lokale scholen gegeven wor<strong>de</strong>n.<br />
Bij volwaardig gebruik van mo<strong>de</strong>rne ICT-apparatuur kan <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker waar hij<br />
of zij ook is altijd standaarddiensten aanreiken of een verband zoeken met wat er<br />
<strong>in</strong> <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> buurt speelt. In tal van opzichten zijn <strong>in</strong>dividuele diensten een<br />
expressie van <strong>de</strong> leefbaarheid <strong>in</strong> een buurt en hebben dan ook een nauwe relatie<br />
met categorie 4, diensten voor leefbaarheid.<br />
2 Gestandaardiseer<strong>de</strong> dienstverlen<strong>in</strong>g, waarbij <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> standaardproducten<br />
levert zoals paspoorten, geboortebewijzen, rijbewijzen, ed. En uitbetal<strong>in</strong>g van uitker<strong>in</strong>gen,<br />
<strong>het</strong> leveren van gestandaardiseer<strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie, etc. Het gaat <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze tijd<br />
om gebruik van alle mogelijkhe<strong>de</strong>n die technologie biedt. Een organisatie voert een<br />
zo groot assortiment producten dat <strong>de</strong> <strong>in</strong>woner daaruit iets kan kiezen alsof <strong>het</strong><br />
speciaal voor hem gemaakt is. Dat noemen we maatwerk. (Maatwerk is heel iets<br />
an<strong>de</strong>rs dan mens- en contextgedreven dienstverlen<strong>in</strong>g. Zie ver<strong>de</strong>rop.) De me<strong>de</strong>werker<br />
assisteert bij die keuze en <strong>de</strong> organisatie heeft daarvoor systemen beschikbaar<br />
die <strong>de</strong> keuze mogelijk maken, daarbij helpen. Er is een grote afhankelijkheid van<br />
rijksbeleid en rijksvoorzien<strong>in</strong>gen.<br />
3 Infrastructurele voorzien<strong>in</strong>gen zoals: civiel (wegen, bruggen, on<strong>de</strong>rhoud,<br />
bestemm<strong>in</strong>splannen, enz.), scholen en hun huisvest<strong>in</strong>g, cultuur (beschikbaarheid<br />
van theater, muziekschool, bibliotheek, k<strong>in</strong><strong>de</strong>rboer<strong>de</strong>rij, enz.), sport- en <strong>in</strong>formatievoorzien<strong>in</strong>g<br />
(kabel, glasvezelnet, studio lokaal). Er is een grote afhankelijkheid van<br />
prov<strong>in</strong>ciaal en regionaal beleid.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Infrastructurele voorzien<strong>in</strong>gen kun je technisch bena<strong>de</strong>ren, maar voor veel burgers<br />
scheppen ze een toestand of zijn een expressie van een toestand, waarop ze emotioneel<br />
kunnen reageren, hun belev<strong>in</strong>g laten zien. Infrastructurele voorzien<strong>in</strong>gen<br />
gaan dan – vooral bestuurlijk en politiek – over <strong>in</strong> <strong>de</strong> vier<strong>de</strong> categorie.<br />
19<br />
4 Diensten voor leefbaarheid. 2 Het gaat <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze categorie om evolutionaire betekenisgev<strong>in</strong>g,<br />
om taxeren van <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n, om belev<strong>in</strong>g. Belev<strong>in</strong>g construeer je niet,<br />
maar die ontstaat. Emotie is een expressie van <strong>het</strong> gewicht dat iets voor iemand<br />
heeft. De kwaliteit van leven, wonen en werken staat centraal. Kwaliteit komt tot<br />
uitdrukk<strong>in</strong>g <strong>in</strong> <strong>de</strong> erkenn<strong>in</strong>g dat al wat groeit <strong>in</strong> wisselwerk<strong>in</strong>g is met <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g,<br />
<strong>in</strong> evolutie is. Soms <strong>in</strong> en naar een vorm die ongewenst is. Het bewustzijn dat wat<br />
ontstaat een expressie is van alle <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n die er zijn, dom<strong>in</strong>eert. Dat <strong>in</strong>terventies<br />
er juist toe kunnen lei<strong>de</strong>n dat iets kan ontstaan dat ongewenst is en tot nog meer<br />
<strong>in</strong>terventies leidt. Het is nodig dat een <strong>gemeente</strong>bestuur kan Loslaten <strong>in</strong> Vertrouwen,<br />
waar <strong>de</strong> Raad voor <strong>het</strong> Openbaar Bestuur <strong>de</strong> nadruk op legt <strong>in</strong> haar gelijknamig<br />
advies (<strong>de</strong>cember 2012).<br />
Concreet: <strong>het</strong> vermij<strong>de</strong>n van scha<strong>de</strong> aan elkaar, wegnemen van h<strong>in</strong><strong>de</strong>rnissen, openbare<br />
or<strong>de</strong>, buurtgebon<strong>de</strong>n politiezorg. De wijze waarop burgers te woord wor<strong>de</strong>n<br />
gestaan, <strong>het</strong> tijdig en correct opnemen van <strong>de</strong> telefoon <strong>in</strong> <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>huis, of<br />
er bij <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g van <strong>in</strong>frastructurele projecten voldoen<strong>de</strong> reken<strong>in</strong>g is gehou<strong>de</strong>n<br />
met <strong>de</strong> gevolgen ervan voor <strong>in</strong>woners zijn belangrijke sfeerbepalers. Groenvoorzien<strong>in</strong>gen<br />
zijn <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n die <strong>in</strong>woners waarnemen en waar ze zich naar gedragen. De<br />
<strong>gemeente</strong>lijke organisatie laat er <strong>het</strong> respect voor <strong>in</strong>woners mee zien en <strong>de</strong> positie<br />
die zij zichzelf geeft ten opzichte van die <strong>in</strong>woners.<br />
Maar ook – en zeker niet <strong>in</strong> <strong>de</strong> laatste plaats – dat or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>gen en systemen <strong>in</strong>terventies<br />
zijn, die moeten passen bij <strong>de</strong> wisselwerk<strong>in</strong>g van mensen <strong>in</strong> hun omgev<strong>in</strong>g<br />
en omstandighe<strong>de</strong>n, hen versterken en die vanuit evolutionaire betekenisgev<strong>in</strong>g om<br />
terughou<strong>de</strong>ndheid vragen.<br />
2 Regelgev<strong>in</strong>g is een te beperkte naam voor <strong>de</strong>ze categorie. Een <strong>gemeente</strong> heeft zo’n bevoegdheid, maar die<br />
kan er gemakkelijk toe lei<strong>de</strong>n dat dienstverlen<strong>in</strong>g autoritair wordt afgespeeld, zoals nogal eens <strong>het</strong> geval is.<br />
Wij kiezen ervoor dat er gerichtheid blijft op waar <strong>het</strong> om gaat en dat regelgev<strong>in</strong>g daarvoor wordt <strong>in</strong>gezet.<br />
Deze categorie krijgt tegenwoordig bijzon<strong>de</strong>re aandacht <strong>in</strong> Cittaslow - een <strong>in</strong>ternationale beweg<strong>in</strong>g van<br />
<strong>gemeente</strong>n - waar<strong>in</strong> evolutionaire betekenisgev<strong>in</strong>g centraal staat.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
20<br />
Wij noemen <strong>de</strong>ze <strong>in</strong><strong>de</strong>l<strong>in</strong>g <strong>in</strong> vier categorieën <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept. Instell<strong>in</strong>gen<br />
of bedrijven die opdrachten of ge<strong>de</strong>legeer<strong>de</strong> taken uitvoeren, moeten herkend<br />
kunnen wor<strong>de</strong>n naar <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong>ze vier categorieën en <strong>de</strong> werkwijze die daar<strong>in</strong><br />
past. De <strong>gemeente</strong> moet daarmee <strong>de</strong> kwaliteit van <strong>in</strong>stell<strong>in</strong>gen en bedrijven kunnen<br />
beoor<strong>de</strong>len, bewaken. Waar mogelijk en wenselijk zal ze een aan<strong>de</strong>el leveren om die<br />
kwaliteit te verbeteren.<br />
Effectieve uitvoer<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept<br />
Wil een <strong>gemeente</strong> <strong>de</strong> juiste d<strong>in</strong>gen goed doen, dan moet <strong>de</strong> organisatie <strong>in</strong> elke categorie<br />
<strong>de</strong> passen<strong>de</strong> vorm van werken en organiseren gebruiken. Gebeurt dat, dan is gemakkelijk<br />
<strong>in</strong> te zien dat <strong>de</strong> meerwaar<strong>de</strong> zowel kwalitatief als <strong>in</strong> geld uitgedrukt fors tot<br />
zeer fors is en <strong>de</strong> van rijkswege opgeleg<strong>de</strong> bespar<strong>in</strong>gen moeiteloos te halen zijn. We<br />
geven <strong>in</strong> hoofdlijnen voor elke categorie <strong>de</strong> passen<strong>de</strong> vorm van werken en organiseren.<br />
A Mens- en contextgedreven werken en organiseren<br />
is dé vorm voor <strong>de</strong> categorie van <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g. De me<strong>de</strong>werker<br />
heeft empathisch vermogen, verb<strong>in</strong>dt zich met betrokkene en diens omgev<strong>in</strong>g,<br />
han<strong>de</strong>lt naar bev<strong>in</strong>d van zaken, kan <strong>de</strong> draagkracht van <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g van betrokkene<br />
uitlezen en activeren of – bij negatieve <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n – <strong>de</strong>activeren. De me<strong>de</strong>werker<br />
heeft een sociale en open oriëntatie. Gelijkberechtig<strong>in</strong>g wil zeggen dat ie<strong>de</strong>reen<br />
wordt geholpen naar zijn of haar mogelijkhe<strong>de</strong>n en me<strong>de</strong>werkers zich voor<br />
ie<strong>de</strong>reen maximaal <strong>in</strong>zetten.<br />
Ze is te herkennen als vorm die van buiten naar b<strong>in</strong>nen en van bene<strong>de</strong>n naar boven<br />
<strong>de</strong> acties <strong>in</strong> een organisatie coörd<strong>in</strong>eert. Het is <strong>de</strong> ultieme vorm van dienstverlen<strong>in</strong>g.<br />
Centraal staat dat er met <strong>de</strong> cliënt <strong>in</strong> zijn of haar omgev<strong>in</strong>g een evolutionair proces<br />
op gang komt, dat hem of haar <strong>in</strong> staat stelt zo snel, volwaardig en zelfstandig<br />
mogelijk <strong>de</strong>el te nemen aan <strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g. Uitkomst en <strong>de</strong> vorm van die uitkomst<br />
staan niet van tevoren vast. Me<strong>de</strong>werkers voelen zich verantwoor<strong>de</strong>lijk voor resultaat,<br />
schakelen an<strong>de</strong>ren <strong>in</strong> wanneer nodig, doen periodiek verslag <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van<br />
evaluaties. (Informatie)systemen zijn er om me<strong>de</strong>werker en burger te helpen, niet<br />
om voor te schrijven wat ze moeten doen.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
De leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong> organiseert, zorgt ervoor dat me<strong>de</strong>werkers zo kunnen blijven<br />
werken. De organisatie heeft bestaansrecht als me<strong>de</strong>werkers met <strong>de</strong> organisatie<br />
meer kunnen doen dan zon<strong>de</strong>r. De leid<strong>in</strong>g geeft lei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> beg<strong>in</strong>selen af: die<br />
zijn leidraad voor me<strong>de</strong>werkers om te weten hoe ze <strong>het</strong> zou<strong>de</strong>n moeten doen <strong>in</strong><br />
specifieke situaties, of hoe <strong>de</strong> organisatie zou willen dat je <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze of gene situatie<br />
han<strong>de</strong>lt. De leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong> kan een evaluatie uitlezen en <strong>de</strong> trend er<strong>in</strong> ont<strong>de</strong>kken<br />
en bijsturen door <strong>in</strong>directe <strong>in</strong>terventies die <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers hun verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
voor hun cliënt niet ontnemen.<br />
21<br />
De f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g is lumpsum. Effectiviteitsratio’s zijn belangrijk. Dan <strong>de</strong>nken we<br />
bijvoorbeeld aan: recidive-ratio’s – valt <strong>de</strong> cliënt terug <strong>in</strong> oud gedrag –, on<strong>de</strong>rhoudsratio’s<br />
– hoe veel en hoe vaak neemt <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werker contact op –, uitker<strong>in</strong>gsratio’s<br />
– blijven uitker<strong>in</strong>gen nodig of lopen die terug –, enz. Het stelt eisen aan f<strong>in</strong>ancial<br />
control: trendanalyse is dom<strong>in</strong>ant, niet <strong>de</strong> formuler<strong>in</strong>g en realiser<strong>in</strong>g van een doel<br />
<strong>in</strong> een gewenste tijd, want dat breekt een evolutionair proces al af voordat <strong>het</strong> op<br />
gang gekomen is.<br />
B Contextloos systeemgedreven werken en organiseren<br />
is dé vorm voor <strong>de</strong> categorie van gestandaardiseer<strong>de</strong> dienstverlen<strong>in</strong>g. De leid<strong>in</strong>g<br />
stelt doelen, maakt plannen om die te verwezenlijken. Protocollen, regels, systemen<br />
en budgetten bepalen <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g die moet lei<strong>de</strong>n tot wat als doel gesteld is.<br />
Me<strong>de</strong>werkers hebben we<strong>in</strong>ig tot geen vrijheidsgra<strong>de</strong>n als <strong>het</strong> op uitvoer<strong>in</strong>g aankomt.<br />
Cliënten kunnen alleen producten afnemen als ze zich aan voorgeschreven<br />
protocollen hou<strong>de</strong>n. Plan, do, check, act is <strong>de</strong> co<strong>de</strong> waar<strong>in</strong> georganiseerd wordt.<br />
Gelijkberechtig<strong>in</strong>g wil zeggen dat regels er voor ie<strong>de</strong>reen zijn en <strong>het</strong>zelf<strong>de</strong> gel<strong>de</strong>n.<br />
Deze vorm is <strong>in</strong> <strong>de</strong> afgelopen <strong>de</strong>cennia sterk ontwikkeld doordat organisaties grote<br />
en bre<strong>de</strong> productassortimenten <strong>de</strong>f<strong>in</strong>ieer<strong>de</strong>n. Met behulp van systemen werd <strong>het</strong><br />
me<strong>de</strong>werkers mogelijk gemaakt om samen met <strong>de</strong> klant een keuze te maken uit<br />
<strong>het</strong> enorme, vaak complexe assortiment. Zoals hypotheken bij banken, brillen en<br />
glazen bij een opticien, uitker<strong>in</strong>gen bij <strong>gemeente</strong>n. We noemen dat maatwerk. De<br />
me<strong>de</strong>werker moet op <strong>de</strong> eerste plaats rationeel zijn, en ver<strong>de</strong>r sociaal of zelfreferentieel<br />
– afhankelijk van <strong>de</strong> hulp die bij <strong>het</strong> keuzeproces nodig is en <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong><br />
cliënt.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
22<br />
Het is een <strong>in</strong>dustriële vorm van organiseren: een organisatie brengt producten<br />
voort die overal en <strong>in</strong> elke context te gebruiken zijn. Innovatie is wezenlijk en wordt<br />
beleefd als motor voor vernieuw<strong>in</strong>g en competitief voor<strong>de</strong>el. De leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong><br />
is manager, stelt doelen, maakt plann<strong>in</strong>gen, heft knelpunten op, zorgt dat <strong>het</strong><br />
systeem blijft draaien. Is praktisch, meten is weten. Beoor<strong>de</strong>elt vooral op efficiency,<br />
wil die verhogen, wordt daar vaak zelf op afgerekend <strong>in</strong> <strong>de</strong> vorm van behalen van<br />
opgeleg<strong>de</strong> bespar<strong>in</strong>gen.<br />
In <strong>de</strong>ze tijd waar<strong>in</strong> mensen steeds meer uitgaan van zichzelf en gegeven <strong>het</strong> feit dat<br />
– <strong>in</strong> <strong>het</strong> algemeen – <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n van me<strong>de</strong>werkers <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze vorm van organiseren<br />
beperkt wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>gezet, gaat veel tijd, aandacht en energie van <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong><br />
naar zorg dat me<strong>de</strong>werkers gefocust blijven op hun taak. De manager wil<br />
macht om te garan<strong>de</strong>ren dat <strong>het</strong> resultaat bereikt wordt dat als doel gesteld is. In<br />
een tijd dat mensen van zichzelf uitgaan is manager zijn <strong>in</strong> zo’n vorm van organiseren<br />
<strong>het</strong> i<strong>de</strong>aal van menigeen.<br />
C Contextgericht systeemgedreven werken en organiseren<br />
is <strong>de</strong> vorm die bij <strong>de</strong> categorie van <strong>in</strong>frastructurele voorzien<strong>in</strong>gen past. De leid<strong>in</strong>g<br />
stelt doelen, maakt plannen om die te verwezenlijken. Kennis, <strong>de</strong>skundigheid,<br />
vakbekwaamheid en f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g staan centraal. Plannen wor<strong>de</strong>n uitgewerkt als<br />
projecten waar<strong>in</strong> activiteiten als een geheel wor<strong>de</strong>n opgevat. De context waar<strong>in</strong> <strong>het</strong><br />
project zich afspeelt wordt <strong>in</strong> <strong>de</strong> plannen meegenomen en speelt bij <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g<br />
voortdurend een rol. Projecten kunnen als opdracht wor<strong>de</strong>n uitgegeven. Rationele<br />
betekenisgev<strong>in</strong>g dom<strong>in</strong>eert bij alle betrokkenen.<br />
Doordat dit een vorm van systeemgedreven werken en organiseren is, loopt een<br />
organisatie gevaar dat <strong>de</strong>skundigen mo<strong>de</strong>llen be<strong>de</strong>nken waar alle projecten <strong>in</strong><br />
moeten passen. Is er eenmaal een mo<strong>de</strong>l, dan moet elk nieuw voorstel aan zo’n<br />
mo<strong>de</strong>l wor<strong>de</strong>n getoetst. Projecten wor<strong>de</strong>n kostbaar<strong>de</strong>r, hebben lange aanlooptij<strong>de</strong>n<br />
en lopen vrijwel zeker uit, omdat <strong>de</strong> weerbarstige praktijk spann<strong>in</strong>g oproept met<br />
wat bedacht is en aanpass<strong>in</strong>gen onontkoombaar zijn. Als <strong>het</strong> mo<strong>de</strong>l niet wordt<br />
aangepast – niet met <strong>de</strong> tijd meegaat – kan <strong>het</strong> ertoe lei<strong>de</strong>n dat mensen een <strong>gemeente</strong><br />
ervaren als vervreemd van <strong>de</strong> realiteit.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Dat ziet er <strong>in</strong> <strong>het</strong> kle<strong>in</strong> uit als: iemand van <strong>gemeente</strong>werken legt een grasveld aan<br />
<strong>in</strong> samenspraak met <strong>de</strong> buurt tegen zeg duizend euro terwijl <strong>het</strong> via <strong>de</strong> weg aanvraag<br />
– toetsen aanvraag – passend maken – toewijz<strong>in</strong>g – plann<strong>in</strong>g – uitvoer<strong>in</strong>g al<br />
snel heel veel tijd en enkele duizen<strong>de</strong>n euro’s tot tonnen kost. De kans is bovendien<br />
groot dat burgers er niet blij mee zijn. Bij grotere civiele projecten gaat <strong>het</strong> vaak om<br />
miljoenen. Op <strong>het</strong> gebied van sport, cultuur, <strong>in</strong>formatie, on<strong>de</strong>rwijs zijn soortgelijke<br />
voorbeel<strong>de</strong>n te geven.<br />
23<br />
D Contextgedreven werken en organiseren<br />
is <strong>de</strong> passen<strong>de</strong> vorm voor diensten voor leefbaarheid. Overzicht hebben, <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n<br />
en hun effecten kunnen taxeren, lei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> beg<strong>in</strong>selen afgeven, herkennen of een<br />
vorm van organiseren gebruikt wordt die past bij <strong>de</strong> aard van een activiteit: niet alleen<br />
voor <strong>de</strong> eigen ambtelijke organisatie maar vooral ook bij organisaties waaraan men<br />
taken ge<strong>de</strong>legeerd heeft. Geld, f<strong>in</strong>anciële opbrengst zijn hier uitkomst of een aspect<br />
van han<strong>de</strong>len, maar wor<strong>de</strong>n nooit als doel gesteld zoals <strong>in</strong> <strong>de</strong> categorie gestandaardiseer<strong>de</strong><br />
dienstverlen<strong>in</strong>g.<br />
De kerncompetentie van een college van B en W is dat men evolutionaire processen<br />
herkent en die versterkt of kan laten implo<strong>de</strong>ren <strong>in</strong>dien nodig. Een voldoen<strong>de</strong> open<br />
oriëntatie is voorwaar<strong>de</strong>, waarnemen en luisteren is noodzaak. Zoveel mogelijk<br />
achterhalen welke <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n spelen om <strong>de</strong>ze of gene daarvan te versterken of te<br />
verzwakken staat centraal.<br />
Als een collegelid met een boodschappenlijstje terugkomt <strong>in</strong> <strong>het</strong> college weet je<br />
dat hij/zij niet <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze categorie 4 bezig was. We maken vaak mee dat colleges<br />
issues en problemen als een categorie 4 activiteit bespreken en – als <strong>het</strong> op acties<br />
aankomt – overdragen aan <strong>de</strong> ambtelijke organisatie die <strong>het</strong> organiseert <strong>in</strong> een<br />
systeemgedreven vorm. Maar besturen houdt hier niet op bij <strong>het</strong> afgeven van een<br />
opdracht aan <strong>de</strong> ambtelijke organisatie. Herkennen <strong>in</strong> welke vorm georganiseerd<br />
wordt en die kunnen corrigeren als dat nodig is of bevestigen wanneer <strong>het</strong> past,<br />
komt bij <strong>de</strong> <strong>in</strong>voer<strong>in</strong>g van ge<strong>de</strong>centraliseer<strong>de</strong> taken centraal te staan.<br />
In <strong>de</strong> huidige omstandighe<strong>de</strong>n wordt door reger<strong>in</strong>gen van allerlei politieke snit, door<br />
alle <strong>de</strong>partementen en prov<strong>in</strong>cies <strong>de</strong> bij standaarddiensten (categorie 2) horen<strong>de</strong><br />
contextloze systeemgedreven vorm van werken en organiseren aan organisaties opge-<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
24<br />
drongen en door toezichthou<strong>de</strong>rs als referentie gebruikt. De i<strong>de</strong>eën over schaalgrootte<br />
die <strong>de</strong> overheid ventileert vloeien daaruit voort. Het gaat vooral ten koste van <strong>de</strong><br />
kwaliteit van <strong>in</strong>dividuele diensten en diensten voor leefbaarheid, omdat daar<strong>in</strong> context<br />
centraal staat.<br />
Hoe ziet een <strong>gemeente</strong>lijke organisatie eruit als ze wordt bestuurd en <strong>in</strong>gericht met<br />
behulp van <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept? Het is nodig dat we ons daar eerst een<br />
voorstell<strong>in</strong>g van maken, waarbij <strong>de</strong> huidige maatschappelijke <strong>in</strong>frastructuur en wat op<br />
ons afkomt, <strong>in</strong> <strong>de</strong> beschouw<strong>in</strong>g wordt betrokken.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Naar een dynamische <strong>gemeente</strong><br />
De dynamiek van <strong>de</strong>ze tijd dw<strong>in</strong>gt tot differentiatie<br />
In onze samenlev<strong>in</strong>g is <strong>de</strong> zorg voor <strong>in</strong>frastructuur verregaand overgegaan naar private<br />
organisaties. Kijk bijvoorbeeld naar <strong>de</strong> explosie van technologische mogelijkhe<strong>de</strong>n zoals<br />
<strong>het</strong> gebruik van gsm en <strong>in</strong>ternet, <strong>de</strong> ontwikkel<strong>in</strong>g van mobiliteit, <strong>de</strong> dom<strong>in</strong>antie van<br />
beeld boven tekst bij <strong>het</strong> uitwisselen van <strong>in</strong>formatie. Als je vergelijkt met <strong>de</strong> tijd waar<strong>in</strong><br />
onze <strong>de</strong>mocratische structuren ontston<strong>de</strong>n dan is <strong>de</strong> lijst van fundamentele veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>gen<br />
nauwelijks te overzien. Om er een paar te noemen: <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>r<strong>de</strong> verhoud<strong>in</strong>g tussen<br />
werk en vrije tijd, sterk ontwikkel<strong>de</strong> emancipatie, uitgaan van jezelf als dom<strong>in</strong>ante<br />
vorm van betekenisgev<strong>in</strong>g, <strong>de</strong> leefomstandighe<strong>de</strong>n die van vrijwel ie<strong>de</strong>reen beter zijn<br />
dan die van <strong>het</strong> Britse Kon<strong>in</strong>gshuis rond 1850. Is <strong>het</strong> dan raar dat onze <strong>de</strong>mocratische<br />
structuren over hun houdbaarheidsdatum lijken te zijn?<br />
25<br />
Als we naar concrete gevolgen kijken: <strong>de</strong> bedien<strong>in</strong>gsstraal van producten is dramatisch<br />
veel groter gewor<strong>de</strong>n. Waar je vroeger <strong>in</strong> elke kle<strong>in</strong>e plaats een w<strong>in</strong>kel had, kun je nu<br />
met één zaak volstaan <strong>in</strong> een regio of <strong>in</strong> een land of zelfs over meer<strong>de</strong>re lan<strong>de</strong>n. En<br />
tegelijkertijd willen mensen steeds meer bediend wor<strong>de</strong>n vanuit henzelf, vanuit hun<br />
mogelijkhe<strong>de</strong>n. Ze willen bijvoorbeeld dat een on<strong>de</strong>rwijs<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g uitgaat van <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n<br />
van hun k<strong>in</strong>d en niet dat <strong>het</strong> door een soort wasstraat gaat. (Wat niet wil<br />
zeggen dat <strong>in</strong>houd <strong>in</strong> <strong>het</strong> on<strong>de</strong>rwijs verwaarloosd moet wor<strong>de</strong>n.) Het m<strong>in</strong>ste is, dat wat<br />
zij willen serieus genomen wordt.<br />
De effecten op organisaties zijn niet te overschatten. De dynamiek <strong>in</strong> wisselwerk<strong>in</strong>g<br />
tussen mensen en organisaties is geëxplo<strong>de</strong>erd, zodat bijvoorbeeld een kantoorgebouw<br />
dat gebruikt wordt om alle activiteiten van werknemers te coörd<strong>in</strong>eren een ou<strong>de</strong>rwets<br />
concept is. De arbeidsmarkt zal meegaan <strong>in</strong> die dynamiek, <strong>het</strong> arbeidsrecht zal wor<strong>de</strong>n<br />
aangepast. De rol van <strong>de</strong> vakbeweg<strong>in</strong>g wordt een totaal an<strong>de</strong>re, is al een an<strong>de</strong>re.<br />
Er ontstaan op vrijwel elk terre<strong>in</strong> kle<strong>in</strong>schalige oploss<strong>in</strong>gen waar vroeger nutsbedrijven<br />
voor wer<strong>de</strong>n opgericht. Vertrekpunt wordt dat ie<strong>de</strong>reen uitgaat van zichzelf. Dat is voor<br />
getalenteer<strong>de</strong>n fijn, geen probleem, die willen dat graag. Maar tal van mensen zijn niet<br />
(meer) <strong>in</strong> staat <strong>het</strong> overzicht te ontwikkelen dat nodig is om voldoen<strong>de</strong> zelfstandig aan<br />
<strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g <strong>de</strong>el te nemen. Ze ‘verdr<strong>in</strong>ken’ <strong>in</strong> <strong>in</strong>formatie en prikkels.<br />
Dit is een zeer summiere opsomm<strong>in</strong>g. Er kan geen twijfel aan bestaan dat elke organisatie,<br />
ook een <strong>gemeente</strong>, zal meegaan <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze dynamiek. Sterker nog: een <strong>gemeente</strong><br />
zal er <strong>in</strong>zicht <strong>in</strong> moeten ontwikkelen en ook <strong>in</strong> haar rol als dienstverlener. De <strong>in</strong><strong>de</strong>l<strong>in</strong>g<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
26<br />
<strong>in</strong> categorieën van activiteiten en <strong>de</strong> vorm van organiseren die bij zo’n activiteit past,<br />
is dan nog maar een beg<strong>in</strong>. De vormgev<strong>in</strong>g van elke categorie uit <strong>het</strong> Gemeentelijk<br />
Bedrijfsconcept zal bij <strong>gemeente</strong>n – mogen en moeten – verschillen.<br />
De passen<strong>de</strong> maat: schaalgrootte en vormen van samenwerk<strong>in</strong>g<br />
Als standaardproducten (categorie 2) wor<strong>de</strong>n geleverd is <strong>het</strong> maken van systemen en<br />
<strong>het</strong> efficiënt gebruik van mid<strong>de</strong>len dom<strong>in</strong>ant. Dan is een grote schaal belangrijk. Maar<br />
die grote schaal is vaak zo fors dat zelfs <strong>de</strong> grootste <strong>gemeente</strong>n <strong>in</strong> ons land te kle<strong>in</strong><br />
zijn. Elke <strong>gemeente</strong> mag van <strong>de</strong> rijksoverheid eisen, moet eisen, dat ze bij <strong>de</strong>centralisatie<br />
van standaardproducten ook <strong>de</strong> systemen levert die nodig zijn om burgers goed te<br />
bedienen.<br />
Bij <strong>in</strong>frastructuur (categorie 3) is <strong>het</strong> efficiënt gebruik van resources zoals kennis en<br />
f<strong>in</strong>anciële mid<strong>de</strong>len dom<strong>in</strong>ant. Er wordt <strong>in</strong> <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g wel reken<strong>in</strong>g gehou<strong>de</strong>n met<br />
burgers en hun context, maar <strong>de</strong> burger als <strong>in</strong>dividu kan – gegeven <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong>ze<br />
activiteiten – geen vertrekpunt zijn. Samenwerk<strong>in</strong>g tussen <strong>gemeente</strong>n ligt voor <strong>de</strong><br />
hand, is noodzakelijk. Bij categorie 3 activiteiten speelt mee dat <strong>de</strong> context van mensen<br />
en met name <strong>het</strong> toekomstperspectief van jeugdigen er direct door wordt beïnvloed en<br />
dat die <strong>in</strong>vloed groot kan zijn. Men zal zich bij ontwerp en uitvoer<strong>in</strong>g daarvan bewust<br />
moeten zijn. In veel gevallen zal architectuur, ontwerp of <strong>in</strong>richt<strong>in</strong>g, plaats<strong>in</strong>g en bereikbaarheid<br />
er an<strong>de</strong>rs uitzien als met context en effecten op sociale samenhang reken<strong>in</strong>g<br />
wordt gehou<strong>de</strong>n. De <strong>in</strong>vloed van context moet <strong>in</strong> een samenwerk<strong>in</strong>g <strong>het</strong> gewicht<br />
kunnen krijgen dat <strong>het</strong> voor een buurt, dorp, stad heeft. Daarmee gaan <strong>in</strong>frastructurele<br />
voorzien<strong>in</strong>gen bestuurlijk vaak over <strong>in</strong> een categorie 4 activiteit. Voor <strong>het</strong> bestuur geen<br />
gemakkelijke: <strong>de</strong> systeemgedreven vorm van organiseren die <strong>het</strong> ambtelijk apparaat<br />
moet gebruiken kan en zal bestuurlijke en politieke ruimte ontnemen. Als schaalvergrot<strong>in</strong>g<br />
ertoe leidt dat <strong>het</strong> gewicht dat een <strong>in</strong>frastructureel project voor <strong>in</strong>woners heeft uit<br />
<strong>het</strong> oog verdwijnt, zullen burgers klagend passief wor<strong>de</strong>n.<br />
In <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g (categorie 1) staat nabijheid centraal. Mens- en contextgedreven<br />
werken en organiseren is <strong>de</strong> passen<strong>de</strong> vorm. De kle<strong>in</strong>e <strong>gemeente</strong> of <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong><br />
met veel dorpen en kernen is veel beter <strong>in</strong> staat verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g te maken en vanuit<br />
<strong>de</strong> context van <strong>de</strong> burgers te <strong>de</strong>nken en te organiseren. We zien <strong>in</strong> die <strong>gemeente</strong>n veel<br />
bestuur<strong>de</strong>rs die voldoen aan <strong>de</strong> kerncompetentie die we on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> vorm van organiseren<br />
van diensten voor leefbaarheid (categorie 4) beschreven hebben.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Diensten voor leefbaarheid (categorie 4) raken vooral <strong>de</strong> kwaliteit van een college. Als<br />
een college overzicht kan ontwikkelen, on<strong>de</strong>rscheid kan maken <strong>in</strong> activiteiten en vormen<br />
van organiseren, veel waarneemt en vooral <strong>de</strong> burgemeester een voldoen<strong>de</strong> open<br />
oriëntatie heeft, zodat hij/zij <strong>in</strong> staat is evolutionaire processen waar te nemen en te<br />
beïnvloe<strong>de</strong>n op een manier die past, dan is zo’n college geschikt om een <strong>gemeente</strong> te<br />
lei<strong>de</strong>n – ook een <strong>gemeente</strong> die groot is en gedifferentieerd bestuurd moet wor<strong>de</strong>n voor<br />
<strong>in</strong>dividuele diensten <strong>in</strong> buurten en kernen. Zo’n <strong>gemeente</strong> kan bovendien een krachtig<br />
on<strong>de</strong>rbouwd standpunt <strong>in</strong>nemen tegenover <strong>de</strong> rijksoverheid.<br />
27<br />
Een zelfbewust <strong>gemeente</strong>bestuur<br />
In <strong>de</strong> huidige samenlev<strong>in</strong>g wor<strong>de</strong>n politici steeds vaker gekozen op concrete i<strong>de</strong>eën<br />
die mensen aanspreken of hun belang honoreren. Een i<strong>de</strong>ologisch verhaal of partijprogramma<br />
geeft er samenhang aan. Concrete i<strong>de</strong>eën komen steeds m<strong>in</strong><strong>de</strong>r vaak uit zo’n<br />
programma voort. In een samenlev<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> mensen van zichzelf uitgaan <strong>in</strong> plaats van<br />
een i<strong>de</strong>ologie of partijprogramma, krijgen diensten voor leefbaarheid en persoonlijke<br />
diensten steeds meer gewicht ten opzichte van standaarddiensten en <strong>in</strong>frastructuur, die<br />
als vanzelfsprekend goed moeten zijn. Het lokale, <strong>het</strong> persoonlijke, <strong>het</strong> specifieke komt<br />
centraal te staan. De b<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> lokale politicus aan dat lokale en specifieke nodigt<br />
uit tot een zelfbewust <strong>gemeente</strong>bestuur dat eisen stelt aan prov<strong>in</strong>cie en rijksoverheid<br />
en niet tot een <strong>gemeente</strong> die uitvoeren<strong>de</strong> organisatie wordt van <strong>het</strong> rijk.<br />
Er kan gemakkelijk spann<strong>in</strong>g tussen college en ambtelijke organisatie ontstaan, als<br />
laatstgenoem<strong>de</strong> van regels en systemen en protocollen blijft uitgaan. In colleges zal<br />
<strong>het</strong> mogelijk lei<strong>de</strong>n tot discussie en machtsstrijd of conflict tussen <strong>de</strong>genen die <strong>de</strong><br />
contextgedreven categorieën 1 en 4 <strong>het</strong> passen<strong>de</strong> gewicht willen geven en <strong>de</strong>genen<br />
die contextgedreven diensten vanuit categorie 2 en 3 willen verzorgen. Dat doen ze<br />
door <strong>in</strong>dividuele diensten te labelen als contextgedreven maar ze systeemgedreven te<br />
organiseren en uit te voeren. De <strong>gemeente</strong>secretaris en <strong>de</strong> directie zitten – gegeven <strong>de</strong><br />
ontwikkel<strong>in</strong>gen van <strong>de</strong> afgelopen <strong>de</strong>cennia – vaak <strong>in</strong> <strong>het</strong> hart van zo’n discussie of conflict.<br />
Het voor<strong>de</strong>el van die spann<strong>in</strong>g is dat <strong>het</strong> bijna altijd een uitsteken<strong>de</strong> start mogelijk<br />
maakt naar overgang op <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept: men is eraan toe.<br />
Het spreekt voor zich dat een <strong>gemeente</strong> niet van <strong>de</strong> ene op <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re dag <strong>in</strong> staat<br />
is zo gedifferentieerd te werken en zich op te stellen conform <strong>de</strong>ze <strong>in</strong><strong>de</strong>l<strong>in</strong>g. Maar<br />
bovenstaan<strong>de</strong> geeft wel een lijn aan voor <strong>gemeente</strong>lijk beleid over vragen als: hoe<br />
positioneert ze zich, wat is een goe<strong>de</strong> schaal, hoe kijkt ze naar an<strong>de</strong>re organisaties,<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
28<br />
over welke competenties moet <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>lijke organisatie beschikken, wat moet<br />
<strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> ambtelijke organisatie kunnen? Dui<strong>de</strong>lijk is ook dat <strong>de</strong> werkwijze<br />
van een college <strong>in</strong> verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g met ambtenaren bij <strong>het</strong> volgen van <strong>het</strong> Gemeentelijk<br />
Bedrijfsconcept op een an<strong>de</strong>re leest geschoeid wordt. Alleen al <strong>de</strong> eis dat <strong>de</strong> ambtelijke<br />
organisatie voor categorie 1 <strong>in</strong> staat moet zijn van buiten naar b<strong>in</strong>nen en van bene<strong>de</strong>n<br />
naar boven te organiseren, vraagt overzicht van een college <strong>in</strong> vormen van organiseren<br />
en herkenn<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> competentie van <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>lijke organisatie.<br />
Met dit <strong>in</strong>zicht wordt voor veel colleges <strong>het</strong> zoeken en aftasten beë<strong>in</strong>digd om een lijn<br />
te v<strong>in</strong><strong>de</strong>n voor een passen<strong>de</strong> schaalgrootte en om samenwerk<strong>in</strong>g met an<strong>de</strong>re <strong>gemeente</strong>n<br />
aan te gaan. Bespar<strong>in</strong>gen wor<strong>de</strong>n bereikt bij kwalitatieve verbeter<strong>in</strong>g, omdat<br />
passend werken overeenkomstig <strong>de</strong> vier categorieën van <strong>het</strong> bedrijfsconcept gepaard<br />
gaat met zeer forse effectiviteitsverhog<strong>in</strong>g. Het bestuur van een <strong>gemeente</strong> w<strong>in</strong>t aan<br />
zelfbewustzijn, wat <strong>in</strong> dui<strong>de</strong>lijkheid van beleid naar <strong>gemeente</strong>raad, <strong>in</strong>woners en rijksoverheid<br />
tot uitdrukk<strong>in</strong>g zal komen. Het trekt mensen en organisaties aan die er hun<br />
toekomstverwacht<strong>in</strong>gen me<strong>de</strong> op baseren.<br />
Naar een <strong>gemeente</strong> die gedifferentieerd werkt en organiseert<br />
De overgang op een ambtelijke organisatie waar<strong>in</strong> voor elke categorie van activiteiten<br />
een passen<strong>de</strong> vorm wordt gebruikt, kan gelei<strong>de</strong>lijk wor<strong>de</strong>n <strong>in</strong>gevoerd, maar is voor een<br />
college direct en volledig aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>. Vooral <strong>de</strong> overgang op een bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g waarbij<br />
<strong>in</strong>woners als persoon <strong>in</strong> hun context centraal staan (categorie 1) is een forse: regels<br />
kunnen niet langer lei<strong>de</strong>nd zijn maar er moet tegelijkertijd en voorlopig nog wel aan<br />
die regels <strong>in</strong> <strong>de</strong> bedien<strong>in</strong>g zijn voldaan, als je op die bedien<strong>in</strong>g terugkijkt. An<strong>de</strong>rs gezegd:<br />
regels zijn toets, kunnen niet gevolgd wor<strong>de</strong>n als een protocol of handleid<strong>in</strong>g die<br />
an<strong>de</strong>ren iets opleggen. Accepteer dat <strong>het</strong> streven naar volmaaktheid en totale zekerheid<br />
en veiligheid niet realistisch is.<br />
Soms zullen (bestaan<strong>de</strong>) regels niet blijken te passen bij <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n en omstandighe<strong>de</strong>n<br />
van een persoon <strong>in</strong> diens context. Voor me<strong>de</strong>werkers die gewend zijn op<br />
systemen, regels en voorschriften te vertrouwen is <strong>het</strong> niet even <strong>het</strong> leren van een an<strong>de</strong>r<br />
han<strong>de</strong>l<strong>in</strong>gsrepertoire. Het is een overgang op een an<strong>de</strong>re betekenisgev<strong>in</strong>g die niet cognitief<br />
uit een boek aan te leren is: je gaat uit van <strong>de</strong> persoon die voor je staat en je wilt<br />
diegene helpen <strong>in</strong> diens context. Je maakt een <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> situatie uitgaan<strong>de</strong> van<br />
<strong>de</strong> lei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> pr<strong>in</strong>cipes van <strong>de</strong> organisatie, doet wat voor die persoon <strong>in</strong> die omgev<strong>in</strong>g<br />
passend en helpend is. Je registreert wat nodig is om een verloop <strong>in</strong> <strong>de</strong> tijd te kunnen<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
volgen, wet- en regelgev<strong>in</strong>g gebruik je als toetsend ka<strong>de</strong>r achteraf, niet als voorschrift<br />
voor je han<strong>de</strong>len. Dit is volstrekt an<strong>de</strong>rs dan <strong>het</strong> volgen van een rationeel ontworpen<br />
systeem, waarmee ie<strong>de</strong>reen op een gegeneraliseer<strong>de</strong> manier bediend wordt.<br />
29<br />
Intussen zien we dat <strong>in</strong>specties en centrale overhe<strong>de</strong>n – kijk naar <strong>het</strong> bestuursakkoord<br />
tussen rijk, prov<strong>in</strong>cies, <strong>gemeente</strong>n en waterschappen – daar oog voor hebben. Zij worstelen<br />
met <strong>het</strong> probleem hoe je ruimte respecteert maar er zeker van kunt zijn dat <strong>het</strong><br />
<strong>de</strong> goe<strong>de</strong> kant uitgaat. Het antwoord is: gebruik <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept als<br />
toets en gebruik bij contextgedreven vormen van werken en organiseren effectiviteitsratio’s.<br />
Wie dat niet aanvaardt leeft op gespannen voet met <strong>de</strong>centralisaties.<br />
Categorie 4 activiteiten vragen een gelijksoortige houd<strong>in</strong>g van me<strong>de</strong>werkers: open,<br />
met niet alleen oog voor <strong>in</strong>dividuele vragen maar vooral ook voor <strong>de</strong> context waar<strong>in</strong><br />
<strong>in</strong>woners leven en werken. Sommigen van hen zullen net als <strong>het</strong> college <strong>in</strong> staat (moeten)<br />
zijn evolutionaire processen te herkennen en overzicht nodig hebben om effecten<br />
van besliss<strong>in</strong>gen en <strong>in</strong>terventies <strong>in</strong> te schatten en waar te nemen. Voor <strong>de</strong> ‘front-office’<br />
betekent <strong>de</strong>ze categorie vooral dat er me<strong>de</strong>werkers werken die behulpzaam zijn – zoals<br />
<strong>in</strong>woners dat ervaren – en die kunnen herkennen hoe <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>lijke organisatie en<br />
haar opstell<strong>in</strong>g <strong>in</strong>woners al dan niet lijkt te on<strong>de</strong>rsteunen.<br />
De activiteiten <strong>in</strong> categorieën 2 en 3 vragen niet zozeer om een an<strong>de</strong>re werkwijze dan<br />
<strong>de</strong> huidige. Systeemgedreven vormen van organiseren dom<strong>in</strong>eren. Er is echter <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
loop <strong>de</strong>r jaren vaak zo’n mo<strong>de</strong>lmatige bena<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g ontstaan dat <strong>de</strong> efficiency <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze<br />
categorieën (soms zeer fors) kan verbeteren. De effectiviteit kan nog ver<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n<br />
versterkt als samenwerk<strong>in</strong>g met an<strong>de</strong>re <strong>gemeente</strong>n wordt aangegaan, zodat uitnutt<strong>in</strong>g<br />
van kennis en kapitaal verhoogd wordt.<br />
Bij onze wijze van zien wordt <strong>de</strong> overgang op <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept en <strong>de</strong><br />
implementatie ervan <strong>in</strong> <strong>de</strong> praktijk geforceerd door <strong>de</strong>centralisatie. Het beg<strong>in</strong>t met<br />
<strong>in</strong>dividuele diensten. Het is daarbij van groot belang dat een college herkent of een<br />
organisatie die overkomt systeemgedreven is georganiseerd, terwijl een mens- en<br />
contextgedreven vorm <strong>de</strong> passen<strong>de</strong> is. Het is <strong>het</strong> beg<strong>in</strong> van een transformatie: een<br />
overgang van <strong>de</strong> bestaan<strong>de</strong> vormen van organiseren en werken naar nieuwe vormen.<br />
(Zie <strong>de</strong> toelicht<strong>in</strong>g Transformeren <strong>in</strong> organisaties op www.bascole.nl/wat-we-doen.) Dat<br />
heeft een hoge moeilijkheidsgraad. Decentralisatie is een grote kans om die mogelijk<br />
te maken. Wat daarbij komt kijken en hoe je dat kunt aanvliegen laten we zien <strong>in</strong> een<br />
route beschrijv<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong>centralisatie jeugdzorg.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
30<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Werken met <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept:<br />
Een route voor <strong>de</strong>centralisatie van jeugdzorg<br />
Introductie<br />
De rijksoverheid heeft <strong>het</strong> voornemen om met <strong>in</strong>gang van 2015 <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
voor jeugdzorg niet meer bij prov<strong>in</strong>cies maar bij <strong>gemeente</strong>n te leggen. Het is een<br />
beweg<strong>in</strong>g die past bij <strong>het</strong> <strong>in</strong>zicht dat <strong>de</strong> context van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d m<strong>in</strong>stens zo belangrijk is<br />
als <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d zelf om <strong>het</strong> hem of haar mogelijk te maken een zo zelfstandig mogelijke<br />
positie <strong>in</strong> <strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g te veroveren. Dat er ook nog f<strong>in</strong>anciële overweg<strong>in</strong>gen een rol<br />
bij spelen, spreekt <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze tijd voor zich.<br />
31<br />
De wetgever drukt zich an<strong>de</strong>rs uit. De Raad voor <strong>de</strong> rechtspraak zegt <strong>in</strong> zijn advies (dd.<br />
8/11/12) over <strong>de</strong> <strong>de</strong>centralisatie:<br />
Het Wetsvoorstel voorziet <strong>in</strong> een <strong>de</strong>centralisatie van alle on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g, hulp en<br />
zorg voor jeugd en ou<strong>de</strong>rs naar <strong>gemeente</strong>n, zowel bestuurlijk als f<strong>in</strong>ancieel. Met<br />
<strong>de</strong>ze stelselwijzig<strong>in</strong>g krijgen zij volgens <strong>de</strong> Memorie van Toelicht<strong>in</strong>g (MvT) <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
om <strong>in</strong>tegraal jeugdbeleid te voeren en maatwerk te bie<strong>de</strong>n: afgestemd<br />
op <strong>de</strong> lokale situatie en uitgaand van <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele behoeften en <strong>het</strong> eigen<br />
probleemoplossend vermogen van <strong>de</strong> jeugdige, zijn ou<strong>de</strong>rs en sociale omgev<strong>in</strong>g.<br />
Door <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor een positief opvoed- en opgroeiklimaat, preventie,<br />
vroegsignaler<strong>in</strong>g tot en met <strong>de</strong> (zware) gespecialiseer<strong>de</strong> zorg en <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g<br />
van k<strong>in</strong><strong>de</strong>rbescherm<strong>in</strong>gsmaatregelen en jeugdreclasser<strong>in</strong>g bij <strong>gemeente</strong>n te leggen,<br />
wordt <strong>het</strong> volgens <strong>de</strong> MvT makkelijker verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>gen te leggen tussen zorg, on<strong>de</strong>rwijs,<br />
werk en <strong>in</strong>komen, sport en veiligheid. Concreet komt <strong>het</strong> Wetsvoorstel erop<br />
neer dat <strong>de</strong> reeds bestaan<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid van <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>n met betrekk<strong>in</strong>g<br />
tot jeugdigen wordt uitgebreid met <strong>de</strong> prov<strong>in</strong>ciale (geïndiceer<strong>de</strong>) jeugdzorg, <strong>de</strong><br />
gesloten jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen (jeugd-ggz), zorg<br />
voor jeugdigen met een licht verstan<strong>de</strong>lijke beperk<strong>in</strong>g (jeugd-lvb), ggz <strong>in</strong> <strong>het</strong> ka<strong>de</strong>r<br />
van <strong>het</strong> jeugdstrafrecht (forensische zorg), jeugdbescherm<strong>in</strong>g en jeugdreclasser<strong>in</strong>g.<br />
Met <strong>het</strong> Wetsvoorstel wor<strong>de</strong>n an<strong>de</strong>re wetten gewijzigd danwel <strong>in</strong>getrokken (on<strong>de</strong>r<br />
an<strong>de</strong>re BW, WjZ, Sr, AWBZ, Zvw, Wmo).<br />
Wie <strong>het</strong> volledige advies van <strong>de</strong>ze Raad leest, merkt dat hij v<strong>in</strong>dt dat <strong>het</strong> wetsvoorstel<br />
onvoldoen<strong>de</strong> expliciteert. Het advies roept feitelijk op tot een ver<strong>de</strong>re verfijn<strong>in</strong>g van<br />
systeemgedreven contextloos organiseren.<br />
Sommigen menen dat <strong>de</strong> z<strong>in</strong> van <strong>het</strong> advies van <strong>de</strong>ze Raad is dat er een dam wordt<br />
opgeworpen tegen populistische politici die <strong>de</strong> zorg voor <strong>de</strong> jeugd kunnen uitbuiten.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
32<br />
Afgezien van <strong>de</strong> vraag hoe dat eruit zou kunnen zien, lijkt <strong>het</strong> meer op <strong>de</strong>preciatie van<br />
een politiek besluitvorm<strong>in</strong>gsproces waarbij <strong>in</strong>woners <strong>in</strong> staat zijn een wethou<strong>de</strong>r en een<br />
college ter verantwoord<strong>in</strong>g te roepen of correcties aan te brengen.<br />
Natuurlijk zal <strong>in</strong> een rechtsstaat ervoor wor<strong>de</strong>n gewaakt dat iemand niet zomaar uit<br />
zijn huis kan wor<strong>de</strong>n gezet of een k<strong>in</strong>d niet zomaar uit huis geplaatst. Grondrechten<br />
van burgers moeten wor<strong>de</strong>n veilig gesteld. Een rechter hoort te oor<strong>de</strong>len of <strong>de</strong>genen<br />
die zo’n voornemen hebben <strong>in</strong> <strong>de</strong> positie zijn dat te doen, competent zijn, passend te<br />
werk gaan en <strong>de</strong> maatregel proportioneel is. Echter, dit advies van <strong>de</strong> Raad gaat veel<br />
ver<strong>de</strong>r dan dat. Het gaat <strong>de</strong> brug over naar organiseren en parkeert <strong>in</strong> <strong>de</strong> contextloze<br />
systeemgedreven vorm. Het advies versterkt <strong>de</strong> problemen van jeugdzorg, leidt tot <strong>in</strong>effectiviteit,<br />
is vervreemd van <strong>de</strong> realiteit, zal <strong>de</strong> kwaliteit van jeugdzorg doen afnemen<br />
en <strong>de</strong> kosten doen oplopen.<br />
Vanuit context: <strong>het</strong> vraagt een heel dorp om een k<strong>in</strong>d op te voe<strong>de</strong>n<br />
K<strong>in</strong><strong>de</strong>ren wor<strong>de</strong>n gevormd <strong>in</strong> en door hun omgev<strong>in</strong>g, aldus <strong>de</strong> strekk<strong>in</strong>g van dit beken<strong>de</strong><br />
Afrikaanse gezeg<strong>de</strong>. Familie, vrien<strong>de</strong>n, goe<strong>de</strong> kennissen of buren, docenten, <strong>de</strong><br />
agent op straat, <strong>de</strong> w<strong>in</strong>kelier – allemaal mensen die tezamen een omgev<strong>in</strong>g vormen<br />
waar<strong>in</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren veiligheid en geborgenheid ervaren, normen en waar<strong>de</strong>n leren, kennis<br />
opsteken, ervar<strong>in</strong>gen opdoen. Maar ook <strong>de</strong> straat, buurt, <strong>de</strong> school, <strong>het</strong> speelveldje, <strong>de</strong><br />
geasfalteer<strong>de</strong> weg, <strong>de</strong> fiets, <strong>de</strong> bus en <strong>de</strong> tre<strong>in</strong> of drukke weg zijn van <strong>in</strong>vloed. Het zijn<br />
dit soort relaties en omstandighe<strong>de</strong>n waar<strong>in</strong> k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren kunnen uitgroeien tot evenwichtige,<br />
gelukkige volwassenen. Sommigen noemen <strong>het</strong> <strong>de</strong> <strong>in</strong>vull<strong>in</strong>g van een pedagogische<br />
civil society.<br />
Het kan er ook heel an<strong>de</strong>rs uitzien: ou<strong>de</strong>rs vallen soms weg, opvoe<strong>de</strong>rs komen <strong>in</strong><br />
moeilijk he<strong>de</strong>n of lopen vast, omgev<strong>in</strong>gen wor<strong>de</strong>n onveilig. Soms zijn k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren tot<br />
m<strong>in</strong><strong>de</strong>r <strong>in</strong> staat dan wij van hen <strong>in</strong> onze cultuur verlangen. De overheid biedt dan<br />
on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g op vrijwillige basis: jeugdhulp. Soms neemt <strong>de</strong> overheid <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
voor <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d echt over. In bei<strong>de</strong> gevallen kan er opvang buitenshuis zijn.<br />
Het totaal van <strong>de</strong>ze on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g <strong>in</strong> Ne<strong>de</strong>rland heet ‘jeugdzorg’. Betrokken <strong>in</strong>stanties<br />
wor<strong>de</strong>n daarbij geleid door <strong>het</strong> Verdrag <strong>in</strong>zake <strong>de</strong> rechten van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d. Dat verplicht<br />
<strong>de</strong> overheid tot <strong>in</strong>grijpen als <strong>de</strong> veiligheid van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d <strong>in</strong> <strong>het</strong> ged<strong>in</strong>g is. De vraag is:<br />
welke normen hanteert ze dan om te besluiten dat <strong>het</strong> onveilig is gewor<strong>de</strong>n?<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Als jeugdzorg uitgaat van <strong>de</strong> kracht van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d, zich vooral met <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d of jongere<br />
bezighoudt – hoe <strong>het</strong> zich gedraagt, hoe <strong>het</strong> zich voelt, wat <strong>het</strong> wel kan en nog niet,<br />
hoe <strong>het</strong> zo onafhankelijk mogelijk <strong>in</strong> <strong>de</strong> wereld komt te staan – dreigt <strong>het</strong> gevaar dat je<br />
<strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g als bijkomstigheid gaat zien. Alsof je van een k<strong>in</strong>d of jongere steeds kunt<br />
en mag verlangen zelf te zorgen voor veiligheid en gezon<strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n. Dat is<br />
heel vaak overvragen.<br />
33<br />
Als je jeugdzorg opvat als zorg voor een voed<strong>in</strong>gsbo<strong>de</strong>m van waaruit k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren groeien,<br />
dan is on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g met nadruk gericht op zorg voor omstandighe<strong>de</strong>n die <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid<br />
van ou<strong>de</strong>rs, familie en kennissen niet on<strong>de</strong>rgraaft of overneemt, maar<br />
hun mogelijkhe<strong>de</strong>n verbetert en misstan<strong>de</strong>n ongedaan maakt. Niet tij<strong>de</strong>lijke oploss<strong>in</strong>gen,<br />
maar structurele wor<strong>de</strong>n dan verlangd. Dan draait jeugdzorg vooral om herstel<br />
en verbeter<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g waar<strong>in</strong> <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d opgroeit. Zowel <strong>de</strong> omgev<strong>in</strong>g van <strong>het</strong><br />
k<strong>in</strong>d als <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d zelf kan om een aanpak vragen.<br />
Gegeven voorgaan<strong>de</strong> zal enerzijds <strong>de</strong> aandacht van <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>bestuur uitgaan naar<br />
<strong>het</strong> <strong>de</strong>nken, werken en organiseren vanuit <strong>de</strong> context van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d. An<strong>de</strong>rzijds zal een<br />
<strong>gemeente</strong>bestuur <strong>de</strong> problematiek aanvliegen vanuit diensten voor leefbaarheid (categorie<br />
4). Zo kan een buurt waar<strong>in</strong> <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d opgroeit zoveel negatieve <strong>in</strong>vloe<strong>de</strong>n hebben<br />
dat <strong>de</strong> veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g daarvan effectiever is dan <strong>de</strong> <strong>in</strong>dividuele behan<strong>de</strong>l<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d<br />
en diens ‘kle<strong>in</strong>e‘ context.<br />
Ga bij <strong>de</strong>centralisatie jeugdzorg op een natuurlijke manier te werk<br />
Het beg<strong>in</strong>t ermee dat <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept en <strong>de</strong> vormen van organiseren<br />
wor<strong>de</strong>n gezien als landkaart en dat elke <strong>de</strong>centralisatie als verschillen<strong>de</strong> reisbestemm<strong>in</strong>g<br />
wordt gekozen. Het voor<strong>de</strong>el van <strong>de</strong>ze aanpak is dat niet alles <strong>in</strong> een keer wordt<br />
getransformeerd, maar dat een gelei<strong>de</strong>lijke overgang ontstaat en <strong>de</strong> tij<strong>de</strong>lijke onzekerheid<br />
die gepaard gaat met paradigmatische veran<strong>de</strong>r<strong>in</strong>g beperkt blijft tot <strong>de</strong>genen<br />
die mee op reis gaan. (Het grootste risico is dat men <strong>de</strong> landkaart niet uitleest of <strong>de</strong><br />
reisbestemm<strong>in</strong>g uit <strong>het</strong> oog verliest.)<br />
De reisgenoten wor<strong>de</strong>n geselecteerd op een oriëntatie die bij <strong>de</strong>ze vorm van dienstverlen<strong>in</strong>g<br />
past. Zij krijgen er energie van, zullen blij zijn e<strong>in</strong><strong>de</strong>lijk te kunnen werken zoals<br />
zij v<strong>in</strong><strong>de</strong>n dat nodig is en zoals bij hen past. Degenen die er last van hebben zullen<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
34<br />
zich met aan zekerheid grenzen<strong>de</strong> waarschijnlijkheid thuisvoelen <strong>in</strong> systeemgedreven<br />
vormen van werken en organiseren, dus bij activiteiten <strong>in</strong> categorie 2 of 3. En er zullen<br />
functies en me<strong>de</strong>werkers overcompleet raken.<br />
De route die wij voor ons zien bij <strong>de</strong>centralisatie van jeugdzorg is direct, natuurlijk en<br />
heeft <strong>de</strong> vorm van een contextgedreven aanpak. Hoe kun je an<strong>de</strong>rs wegkomen uit<br />
systeemgedreven jeugdzorg als je niet van meet af aan een contextgedreven werkwijze<br />
volgt, ook om <strong>het</strong> opnieuw <strong>in</strong> te richten?<br />
Voorbereid<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 2013<br />
Het college neemt kennis van <strong>de</strong>ze notitie en neemt een besluit over <strong>het</strong> al of niet<br />
overnemen van <strong>het</strong> Gemeentelijk Bedrijfsconcept. Dat besluit komt erop neer dat men<br />
b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> ambtelijke organisatie daarnaar wil gaan werken en organiseren. Het college<br />
<strong>de</strong>elt passen<strong>de</strong> activiteiten (<strong>in</strong> <strong>de</strong>ze routebeschrijv<strong>in</strong>g is dat jeugdzorg) <strong>in</strong> bij categorie 1.<br />
De essentie is dat:<br />
• Het totale college dat besluit neemt en voorlegt aan <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>raad;<br />
• Me<strong>de</strong>werkers wor<strong>de</strong>n geselecteerd die mens- en contextgedreven kunnen werken<br />
en leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n die contextgedreven kunnen organiseren. Ze dienen een<br />
externe oriëntatie en overzicht te hebben. De <strong>gemeente</strong>secretaris en directie<br />
faciliteren dat proces;<br />
• Het lid van <strong>het</strong> college van B en W dat jeugdzorg <strong>in</strong> portefeuille heeft, staat <strong>in</strong><br />
direct contact met me<strong>de</strong>werkers die <strong>in</strong> <strong>de</strong> organisatie verantwoor<strong>de</strong>lijk zijn voor<br />
<strong>het</strong> komen tot <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> opstell<strong>in</strong>g. Het collegelid geeft stur<strong>in</strong>g aan <strong>het</strong> proces<br />
en ziet erop toe dat <strong>de</strong> passen<strong>de</strong> vorm van organiseren <strong>in</strong>gevoerd en gebruikt<br />
wordt. Eventueel <strong>in</strong>tervenieert hij/zij wanneer er systeemgedreven gestuurd en<br />
georganiseerd wordt. Het college kan besluiten dat <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>secretaris of<br />
een door hem of haar aangewezen ambtenaar <strong>de</strong> portefeuille draagt en een<br />
wethou<strong>de</strong>r er toezicht op uitoefent. Maatgevend is dat <strong>de</strong> mens- en contextgedreven<br />
vorm van werken en organiseren daadwerkelijk ontstaat, zowel <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
ambtelijke organisatie als bij <strong>de</strong> zorgorganisaties en dat <strong>het</strong> college <strong>de</strong> besluiten<br />
neemt.<br />
Inventarisatie <strong>in</strong> 2013<br />
Degene die namens <strong>het</strong> college <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid draagt voor jeugdzorg, is<br />
nauw betrokken bij <strong>de</strong> keuze van een beperkt aantal me<strong>de</strong>werkers uit <strong>de</strong> ambtelijke<br />
organisatie die <strong>in</strong> staat wor<strong>de</strong>n geacht mensen te selecteren op een sociale en open<br />
oriëntatie. Ze tre<strong>de</strong>n <strong>in</strong> overleg met Bureau Jeugdzorg om <strong>in</strong>zicht te krijgen <strong>in</strong> <strong>de</strong><br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
cliënten, hun casuïstiek en door welke organisaties die cliënten nu wor<strong>de</strong>n geholpen.<br />
Ze tre<strong>de</strong>n <strong>in</strong> overleg met die organisaties en gaan na <strong>in</strong> hoeverre dat overzicht volledig<br />
is, <strong>in</strong> welke vorm van organiseren die cliënten nu geholpen wor<strong>de</strong>n en wat <strong>de</strong> verwacht<strong>in</strong>g<br />
is. Degene die namens <strong>het</strong> college <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid draagt voor jeugdzorg<br />
stelt aan <strong>de</strong> hand van alle verzamel<strong>de</strong> <strong>in</strong>formatie een overzicht op en legt dat voor<br />
aan <strong>het</strong> college. In dat overzicht is aandacht voor on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re: aantal, zwaarte van<br />
<strong>de</strong> gevallen, waar wel en waar niet mens- en contextgedreven wordt gewerkt. Welke<br />
organisaties al zichtbaar over leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n en me<strong>de</strong>werkers beschikken die vanuit<br />
een open en een sociale oriëntatie <strong>de</strong>nken en werken en <strong>de</strong> problematiek bena<strong>de</strong>ren.<br />
Inschatt<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> aantal me<strong>de</strong>werkers dat <strong>in</strong>gezet moet wor<strong>de</strong>n en <strong>de</strong> gewenste<br />
competentie ervan.<br />
35<br />
Als <strong>gemeente</strong>n <strong>de</strong> <strong>de</strong>centralisatie van jeugdzorg hebben uitbesteed aan een regionaal<br />
verband, is <strong>het</strong> wenselijk dat besluit tegen <strong>het</strong> licht te hou<strong>de</strong>n. Het gaat om <strong>de</strong> vraag of<br />
uitbested<strong>in</strong>g <strong>de</strong> afstand tussen jeugdzorg en <strong>de</strong> context van <strong>het</strong> k<strong>in</strong>d <strong>in</strong> <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong><br />
te groot maakt.<br />
Diepere <strong>in</strong>ventarisatie <strong>in</strong> 2013<br />
Met elke organisatie waarmee men ver<strong>de</strong>r <strong>de</strong>nkt te gaan, gaat <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>r <strong>in</strong> gesprek.<br />
Daar<strong>in</strong> komt aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>:<br />
• <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers en leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n waar <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> mee ver<strong>de</strong>r zou moeten,<br />
gezien vanuit <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> organisatie;<br />
• een profiel van die me<strong>de</strong>werkers;<br />
• <strong>het</strong> f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>gsbeslag voor <strong>de</strong> komen<strong>de</strong> drie jaar, gezien vanuit die organisatie.<br />
Wezenlijk is dat <strong>de</strong> <strong>in</strong>ventarisatie kan dienen als nulmet<strong>in</strong>g, zodat <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> <strong>in</strong> staat<br />
is <strong>de</strong> wijze van mens- en contextgedreven werken en organiseren al <strong>in</strong> <strong>de</strong> loop van<br />
<strong>2014</strong> zichtbaar te krijgen. En of die organisatie (of <strong>de</strong>len ervan) zou moeten transformeren.<br />
Opnieuw wordt dit voorgelegd aan <strong>het</strong> college. Tevens wordt <strong>het</strong> verband<br />
met <strong>de</strong> overgang van <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong>lijke organisatie op uitvoer<strong>in</strong>g van <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>lijk<br />
Bedrijfsconcept aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> gesteld.<br />
Routebeschrijv<strong>in</strong>g <strong>in</strong> 2013<br />
Daar<strong>in</strong> komen aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>: lei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> pr<strong>in</strong>cipes en een keuze hoe men ver<strong>de</strong>r wil met<br />
welke organisatie en waarover <strong>het</strong> gesprek dan zou moeten gaan, zoals me<strong>de</strong>werkers,<br />
gewenste vorm van organiseren, samenhang met an<strong>de</strong>re organisaties, <strong>de</strong> werkwijze<br />
van <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> naar die organisaties. De f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g die <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> <strong>de</strong>nkt nodig<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
36<br />
te hebben voor <strong>de</strong> komen<strong>de</strong> drie jaar. Gesprek met <strong>het</strong> prov<strong>in</strong>ciaal bestuur over f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g<br />
en overname, waarbij <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> vasthoudt aan <strong>de</strong> werkwijze en vorm van<br />
organiseren van <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g (categorie 1). Opnieuw wordt dit voorgelegd<br />
aan <strong>het</strong> college, maar nu ter besluitvorm<strong>in</strong>g. Tevens wordt <strong>het</strong> verband met <strong>de</strong><br />
eigen organisatie aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> gesteld.<br />
Uitvoer<strong>in</strong>g <strong>2014</strong><br />
In die uitvoer<strong>in</strong>g staat centraal hoe je me<strong>de</strong>werkers selecteert met en uit jeugdzorgorganisaties<br />
die <strong>in</strong> staat zijn <strong>de</strong> mens- en contextgedreven vorm van werken te doen bij<br />
<strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijkheid voor cliënten die <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> overneemt en leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n<br />
van zorgorganisaties die <strong>in</strong> staat zijn daarnaar te organiseren. Zij allen gaan mens- en<br />
contextgedreven aan <strong>het</strong> werk. Indiceren wordt door <strong>de</strong> me<strong>de</strong>werkers ‘<strong>in</strong> <strong>het</strong> veld’<br />
gedaan: niet via een database maar via een beschrijv<strong>in</strong>g die voor leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n,<br />
betrokkenen, rechters te volgen en te doorgron<strong>de</strong>n is. De f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g is lumpsum.<br />
We gaan hier niet ver<strong>de</strong>r op <strong>de</strong> uitvoer<strong>in</strong>g <strong>in</strong>, maar merken wel op dat <strong>het</strong> vanuit een<br />
bestuurlijk standpunt wezenlijk is dat <strong>de</strong> ruimte die aan me<strong>de</strong>werkers wordt gelaten<br />
ook effectief wordt gebruikt, zodat <strong>de</strong>ze vorm van f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g verantwoord is. Om die<br />
re<strong>de</strong>n leggen we <strong>de</strong> nadruk op effectiviteitsratio’s die <strong>in</strong> hun trendmatige ontwikkel<strong>in</strong>g<br />
wor<strong>de</strong>n gevolgd. We <strong>de</strong>nken dan aan o.a. ratio’s op <strong>het</strong> gebied van: recidive, omvang<br />
van uitker<strong>in</strong>gen, <strong>in</strong> aanrak<strong>in</strong>g komen van cliënten met justitie, meld<strong>in</strong>gen bij <strong>de</strong> politie<br />
over misdrag<strong>in</strong>gen of overlast per buurt, kern of wijk, enz. De gegevens kunnen, waar<br />
ze helpen als stur<strong>in</strong>gsratio’s, per cliënt en me<strong>de</strong>werker wor<strong>de</strong>n gegroepeerd. Dan zijn<br />
we aan <strong>de</strong> b<strong>in</strong>nenkant van uitvoeren<strong>de</strong> organisaties beland. Het college dient te weten<br />
of die gegevens wor<strong>de</strong>n bijgehou<strong>de</strong>n, hoe ermee gewerkt wordt en hoe <strong>de</strong> trendmatige<br />
ontwikkel<strong>in</strong>g ervan is.<br />
Per half jaar maakt <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>bestuur een <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g of bijstell<strong>in</strong>gen mogelijk of<br />
nodig zijn. De verwacht<strong>in</strong>g is dat <strong>de</strong> <strong>in</strong>spann<strong>in</strong>g per cliënt en me<strong>de</strong>werker <strong>in</strong> <strong>het</strong> eerste<br />
jaar zal oplopen om daarna gelei<strong>de</strong>lijk te dalen tot een verbeter<strong>in</strong>g van tenm<strong>in</strong>ste 30%<br />
per ratio. De resultaten kunnen en moeten soms lei<strong>de</strong>n tot een gesprek met <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g<br />
van een zorg<strong>in</strong>stell<strong>in</strong>g, met diensten b<strong>in</strong>nen <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong> of een an<strong>de</strong>re overheid. (Het<br />
totale bedrag dat nu <strong>in</strong> jeugdzorg omgaat – 3 miljard euro – kan naar onze <strong>in</strong>schatt<strong>in</strong>g<br />
<strong>in</strong> een perio<strong>de</strong> van 5 jaar met 1 miljard omlaag. Echter, zodra dit als doel wordt<br />
gesteld dat men systeemgedreven wil bereiken, gaat <strong>het</strong> meer dan 3 miljard kosten bij<br />
teruglopen<strong>de</strong> kwaliteit.)<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Stand van zaken twee<strong>de</strong> helft <strong>2014</strong><br />
De organisaties actief <strong>in</strong> jeugdzorg, geven <strong>de</strong> prov<strong>in</strong>cie e<strong>in</strong>d eerste helft van <strong>2014</strong>, of<br />
zoveel eer<strong>de</strong>r als mogelijk, een overzicht van door <strong>gemeente</strong>n aanvaar<strong>de</strong>, geplaatste en<br />
ongeplaatste me<strong>de</strong>werkers. Mét <strong>de</strong> taken die b<strong>in</strong>nen die organisaties zijn overgebleven.<br />
(Want <strong>het</strong> lijkt niet z<strong>in</strong>vol om bijvoorbeeld reclasser<strong>in</strong>g en <strong>de</strong> regie bij en na <strong>het</strong> uit<br />
huis plaatsen van k<strong>in</strong><strong>de</strong>ren, volledig bij <strong>gemeente</strong>n on<strong>de</strong>r te brengen.)<br />
Van taken die niet ge<strong>de</strong>centraliseerd zijn wordt nagegaan welke vorm van organiseren<br />
<strong>het</strong> beste past. Daarbij kunnen <strong>de</strong>len van organisaties wor<strong>de</strong>n samengevoegd en weer<br />
an<strong>de</strong>re opgeheven. In <strong>het</strong> laatste kwartaal van <strong>2014</strong> besluit <strong>de</strong> prov<strong>in</strong>cie na overleg<br />
met <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g van <strong>de</strong>ze organisaties en met <strong>gemeente</strong>n hoe ze ermee ver<strong>de</strong>r willen en<br />
hoe <strong>de</strong> f<strong>in</strong>ancier<strong>in</strong>g daarvan wordt geregeld.<br />
37<br />
De aanpak van overige categorie 1 activiteiten van een <strong>gemeente</strong><br />
De aanpak die we voor jeugdzorg beschreven honoreert <strong>het</strong> feit dat directies van<br />
<strong>gemeente</strong>n op dit moment organiseren, <strong>de</strong>nken en werken vanuit systeemgedrevenheid.<br />
Systeemgedrevenheid moet voor categorie 2 en 3 activiteiten vooral blijven! Wel<br />
is on<strong>de</strong>rsteun<strong>in</strong>g door <strong>het</strong> rijk via <strong>het</strong> beschikbaar stellen van systemen die <strong>het</strong> me<strong>de</strong>werkers<br />
van <strong>gemeente</strong>n mogelijk maken standaarddiensten passend aan <strong>in</strong>woners aan<br />
te reiken zeer voor verbeter<strong>in</strong>g vatbaar. Zulke systemen maken <strong>het</strong> tevens mogelijk dat<br />
me<strong>de</strong>werkers ook <strong>in</strong>woners kunnen helpen als ze buiten <strong>het</strong> <strong>gemeente</strong>huis mens- en<br />
contextgedreven bezig zijn!<br />
En er is veel ergernis te voorkomen, tempo te w<strong>in</strong>nen en geld te verdienen als <strong>de</strong><br />
mo<strong>de</strong>lmatige aanpak van <strong>in</strong>frastructuur door <strong>gemeente</strong>n niet meer dogmatisch wordt<br />
afgespeeld.<br />
Het past bij <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g (categorie 1 activiteiten) dat activiteiten die<br />
daar<strong>in</strong> passen één voor één wor<strong>de</strong>n losgemaakt uit bestaan<strong>de</strong> werkwijzen. De arbeidsrechtelijke<br />
kwesties en <strong>de</strong> facilitaire voorzien<strong>in</strong>gen om <strong>het</strong> daarheen te lei<strong>de</strong>n, blijven<br />
on<strong>de</strong>r verantwoor<strong>de</strong>lijkheid vallen van <strong>de</strong> directie van <strong>de</strong> ambtelijke organisatie. Dat er<br />
na verloop van tijd een structuur zal ontstaan waarbij iemand <strong>de</strong> leid<strong>in</strong>g heeft over <strong>de</strong><br />
me<strong>de</strong>werkers die <strong>de</strong> portefeuille jeugdzorg en/of an<strong>de</strong>re vormen van <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g<br />
verzorgen is vanzelfsprekend, maar geen on<strong>de</strong>rwerp om je nu druk over te<br />
maken. Die structuur zal uit <strong>de</strong> nieuwe werkwijze voortkomen, net als <strong>de</strong>gene die er<br />
leid<strong>in</strong>g aan geeft. Wel zal <strong>het</strong> nodig zijn alle vormen van organiseren zo zuiver mogelijk<br />
te hou<strong>de</strong>n en dat te bewaken. Voordat je <strong>het</strong> weet – soms ongewild, vaak ongemerkt –<br />
doet men <strong>het</strong> weer op <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> manier.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
38<br />
De gedachte dat on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gsra<strong>de</strong>n tegen <strong>de</strong>ze beweg<strong>in</strong>g zou<strong>de</strong>n zijn, komt niet<br />
overeen met wat wij meemaken. Doordat <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n ervan allang <strong>in</strong>zien dat <strong>de</strong> systeemgedreven<br />
vorm van organiseren niet past bij <strong>in</strong>dividuele dienstverlen<strong>in</strong>g, zijn zij vaak<br />
stimulans voor <strong>de</strong> overgang op mens- en contextgedreven vormen van werken en<br />
organiseren. Wel kan <strong>de</strong> regelgev<strong>in</strong>g over diensten, vrije dagen, belon<strong>in</strong>gen, enz. die <strong>in</strong><br />
<strong>de</strong> loop van <strong>de</strong> tijd is ontstaan <strong>in</strong> <strong>de</strong> weg zitten. Zodra <strong>de</strong> werkgever meent dat er een<br />
slaatje is te slaan uit <strong>het</strong> aangaan van flexibele contracten zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> kwaliteit, competentie<br />
en <strong>in</strong>zet van me<strong>de</strong>werkers centraal te stellen – wat nu juist voorwaar<strong>de</strong> is voor<br />
verbeter<strong>in</strong>g van <strong>de</strong> bedrijfshuishoud<strong>in</strong>g – zal <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rnem<strong>in</strong>gsraad er terecht bezwaren<br />
bij opvoeren.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Dit is praktisch:<br />
geen vergezicht, maar wel een transformatie<br />
Ons verhaal <strong>in</strong> dit boekje gaat over <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n<strong>in</strong>g van activiteiten die <strong>gemeente</strong>n nu<br />
op hun bord hebben. Onze routebeschrijv<strong>in</strong>g voor <strong>de</strong> <strong>de</strong>centralisatie van jeugdzorg is<br />
praktisch. Het is geen vergezicht. Mensen kunnen hun boerenverstand gebruiken en<br />
hun hart weer laten spreken. Op die manier werken en organiseren is kwalitatief beter<br />
en vanzelfsprekend veel goedkoper, omdat mensen <strong>het</strong> op een natuurlijke manier zelf<br />
kunnen doen. Organiseren is niet langer een argumentenfabriek met wetten en systemen<br />
die vastzetten. Wel blijven ratio en van jezelf uitgaan bij <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> vormen<br />
van organiseren <strong>in</strong> gebruik, maar ze zijn alleen dom<strong>in</strong>ant als <strong>het</strong> past.<br />
39<br />
Het verhaal bevat wel een visie. Die is dat b<strong>in</strong>nen een rechtsstaat mensen aan <strong>de</strong> voet<br />
van <strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g bepalend zijn voor welvaart en kwaliteit van leven. Dat betrokkenheid,<br />
daadwerkelijk doen en oefenen, bijdraagt aan sociale samenhang. Dat je<br />
zon<strong>de</strong>r doelen te stellen resultaten kunt bereiken die met doelen stellen onbereikbaar<br />
zijn, omdat onze groei en veel van onze wensen uit evolutie ontstaan, niet maakbaar<br />
zijn. Dat je niet aan <strong>de</strong> top van een natie of <strong>in</strong> Brussel beter kunt weten wat past bij <strong>de</strong><br />
omstandighe<strong>de</strong>n van mensen aan <strong>de</strong> voet van <strong>de</strong> samenlev<strong>in</strong>g. Dat context heel lang is<br />
verwaarloosd en weer <strong>het</strong> gewicht moet krijgen dat <strong>het</strong> toekomt. Kortom, dat betekenisgev<strong>in</strong>g<br />
grondslag moet zijn bij organiseren. Dit laatste is <strong>de</strong> echte transformatie.<br />
We vermoe<strong>de</strong>n dat bestaan<strong>de</strong> organisaties <strong>de</strong>ze fundamentele transformatie naar betekenisgev<strong>in</strong>g<br />
niet zullen lei<strong>de</strong>n. Organisaties hebben een handicap: <strong>de</strong> manier waarop<br />
ze nu werken zet ze vast. Nieuwe technologie heeft <strong>het</strong> mogelijk gemaakt dat mensen<br />
van zichzelf uitgaan, gemakkelijk contact met elkaar opnemen en al staan<strong>de</strong> op <strong>de</strong><br />
steiger of <strong>in</strong> gesprek met een klant verb<strong>in</strong>d<strong>in</strong>g krijgen met iemand an<strong>de</strong>rs waarmee ze<br />
zaken kunnen doen, werkzaamhe<strong>de</strong>n kunnen afstemmen, nagaan of een aanbod past.<br />
De organisatie waarvan zij <strong>de</strong>el uitmaken neem je op <strong>de</strong> koop toe.<br />
We steken <strong>in</strong> <strong>de</strong>ze eeuw over naar technologie die ervoor zorgt dat waar we een eeuw<br />
gele<strong>de</strong>n nutsbedrijven voor moesten oprichten, nu als <strong>in</strong>frastructuur beschikbaar komt.<br />
Kle<strong>in</strong>schaligheid en dynamiek wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> belangrijkste dimensies <strong>in</strong> veel sectoren. Dat<br />
is nu al dui<strong>de</strong>lijk zichtbaar bij <strong>in</strong>formatieverwerk<strong>in</strong>g, vi<strong>de</strong>o, energievoorzien<strong>in</strong>g, journalistiek,<br />
muziek en <strong>in</strong> <strong>het</strong> dagelijks leven. Mensen gaan <strong>het</strong> zelf doen. In <strong>de</strong> <strong>gemeente</strong><br />
<strong>gebeurt</strong> <strong>het</strong>!<br />
We hopen dat dit boekje veel mensen – vooral leid<strong>in</strong>ggeven<strong>de</strong>n – <strong>in</strong>spireert en energie<br />
geeft.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Gelezen stukken<br />
40<br />
Prof. Dr. T.A. van Yperen, drs. P.M. Stam: Opvoe<strong>de</strong>n versterken. Onafhankelijk advies<br />
<strong>in</strong> opdracht van <strong>de</strong> Verenig<strong>in</strong>g van Ne<strong>de</strong>rlandse Gemeenten, november 2010.<br />
Spoorboekje transitie Jeugdzorg. Dromen zijn doelen met <strong>de</strong>adl<strong>in</strong>es. In opdracht<br />
van <strong>het</strong> Transitiebureau Jeugd, een samenwerk<strong>in</strong>gsverband van VWS, V&J en VNG,<br />
september 2012.<br />
Drs. Arno Se<strong>in</strong>stra e.a.: Nieuwe jeugdwet: hoe nu ver<strong>de</strong>r? Der<strong>de</strong> trendanalyse transitie<br />
jeugdzorg. Se<strong>in</strong>stra van <strong>de</strong> Laar, oktober 2012.<br />
Bouwen op <strong>de</strong> kracht van burgers; naar een krachtige en samenhangen<strong>de</strong> aanpak<br />
op <strong>het</strong> sociale dome<strong>in</strong>, Verenig<strong>in</strong>g van Ne<strong>de</strong>rlandse Gemeenten, oktober 2012.<br />
Advies van <strong>de</strong> Raad voor <strong>de</strong> rechtspraak <strong>in</strong> een brief dd. 8/11/12 aan <strong>de</strong> staatssecretaris<br />
van VWS <strong>in</strong>zake <strong>de</strong> concept Jeugdwet.<br />
Advies van <strong>de</strong> Raad voor <strong>het</strong> openbaar bestuur: Loslaten <strong>in</strong> Vertrouwen, <strong>de</strong>cember<br />
2012.<br />
Gemeentewet.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
Toelicht<strong>in</strong>g en Achtergron<strong>de</strong>n<br />
Op www.sezen.nl/ontwikkel<strong>in</strong>gen:<br />
Drs. Marjole<strong>in</strong> Quené MBA, prof. ir. Wim van D<strong>in</strong>ten: On<strong>de</strong>rzoek naar contextgedreven<br />
werken en organiseren bij <strong>de</strong>centralisatie van Jeugdzorg Gron<strong>in</strong>gen,<br />
sticht<strong>in</strong>g Sezen, september 2012.<br />
41<br />
Op www.bascole.nl/wat-we-doen:<br />
Prof. ir. Wim van D<strong>in</strong>ten: Transformeren <strong>in</strong> organisaties, <strong>Bascole</strong>, januari 2013<br />
Boeken<br />
Wim van D<strong>in</strong>ten en Imelda Schouten: Zijn zij gek of ben ik <strong>het</strong>? Hoe je oriëntaties<br />
gebruikt bij organiseren, Eburon 2008.<br />
Wim van D<strong>in</strong>ten: Met gevoel voor realiteit; Over herkennen van betekenis bij organiseren,<br />
Eburon 2003.<br />
<strong>Bascole</strong>
IN DE GEMEENTE GEBEURT HET!<br />
42<br />
<strong>Bascole</strong>
<strong>Bascole</strong>