të - Ministria e Diasporës

E DIELA 

E TRETË 

2 

E SHKURTIT 

ADELINA MAMAQI 

Nënës sime 

O Nënë e shtrenjtë, Nëna ime, 

Gjithçka për mua më je ti. 

Ti psherëtinë në kujtime, 

Ti gaz’ i dlirë thell’ në gji. 

Ti je puhiza që thanë lotët 

Si flladi vesën në mëngjes, 

Ti më freskon si uj’ i ftohtë, 

Kur zhegu kurmin flakë ndez. 

Ti mik’e rreptë, mik’e dhembshur, 

Gjithnjë për ndihmë gati je: 

Ti monopat në pyll të dendur, 

Ti rreze hëne nëpër re. 

Në sytë e dlirë m’i hap ti qiejtë 

E së ylbertës foshnjëri; 

Andaj o Nënë, Nënë e shtrenjtë, 

Mbi ty në botë s’vë njeri. 

E diela e tretë e 17 shkurtit 2008 

do të mbahet mend tek të gjithë 

brezat si Dita e Mëvetësisë së 

Kosovës, që deri në shekujt e vonë 

quhej Dardani. Urime!

MINISTRIA E DIASPORËS E 

REPUBLIKËS SË KOSOVËS 

Revistë për fëmijët 

e diasporës 

Viti I, nr. 2, 2013 

Kryeredaktor 

Rushit Ramabaja 

Redaksia: 

Ardita Kika 

Arif Demolli 

Ymer Avdiu 

Nebih Bunjaku 

Lektura dhe korrektura: 

Sabrie Grainca 

Realizimi 

kompjuterik&disenji 

Hekuran Rexhepi 

Shtypi 

EUROPRINTY 

Prishtinë 

Adresa e Redaksisë: 

Ministria e Diasporës 

(ish-ndërtesa e shtëpisë së 

mallrave, sheshi “Nëna 

Tereze”, Prishtinë) 

Tel. 03820017023 

e-mail: 

revistaura@rks-gov.net 

Dorëshkrimet nuk kthehen 

Fjala e kryeredaktorit 

Mbretëria e moçme 

dhe Republika e sotme 

Të dashur fëmijë! Në këtë 

përvjetor të pestë të shpalljes 

së mëvetësisë së 

Kosovës, patjetër duhet ta sjellim 

në kujtesë të kaluarën e atdheut 

tonë dhe të gjyshërve tanë. Po ku i 

ka rrënjët pavarësia e kësaj pjese 

të Dheut të Shqiptarëve?Dardanët 

(me galabrët e thunatët si nënfise), 

ndër më luftarakët e fiseve 

ilire, e formuan mbretërinë e tyre 

në shekullin IV para Kr. Mbreti i 

parë dardan, që ka hyrë në historinë 

e shkruar, përmendet Longari, 

i cili sundoi në çerekun e fundit të 

shekullit III para Kr. Në kohën e 

tij, Mbrëtëria Dardane lulëzoi dhe 

u fuqizua duke u bërë epiqendër e 

Ballkanit. Mbarësinë e sundimit 

të tij dhe sidomos mbrojtjen e 

Mbretërisë nga sulmet e 

mbretërve maqedonas e vazhdoi i 

biri, Batoja. Në shekujt II – I 

para Kr., dardanët bënë një qëndresë 

heroike kundër pushtimit të 

Romës. Pas rënies nën romakët, 

ndodhën tri dramat më kreshpëruese 

të mijëvjeçarëve, nëpër të 

cilat kapërceu etnia dardano-ilire: 

E para qe vendimi i pamend i 

perandorit bizantin Herakli në 

shekullin VII, kur i lejoi sllavët t’i 

bënin ngulimet e përhershme nën 

Danub. E dyta qe marrëveshja e 

fshehtë e Selisë së Shenjtë dhe e 

Venedikut, e vitit 1191 (në kohën 

e Kryqëzatës së Katërt), kur i lejoi 

zhupanit Nemanja të Rashës ta 

pushtonte Dardaninë, duke depërtuar 

në Naissus, Scup, Ulpianë e 

Prizren. E treta qe gabimi fatal i 

fuqive të mëdha të Evropës, 

veçanërisht ai i fundit të shekullit 

XIX dhe i fillimit të shekullit XX, 

kur u lejoi principatave serbe t’i 

ripushtonin tokat e shqiptarëve, 

duke i kthyer në gjak e rrënoja. 

U desh të kalonin njëqind vjet, me 

drama nga më të mynxyrshmet, 

deri në Epokën e UÇK-së e të sulmeve 

të NATO-s, që nga dheu i 

stërlashtë i dardanëve të ndiqeshin 

hordhitë endacake serbe. 

Pra, periudha e mungesës së 

shtetit zgjati që nga koha e rënies 

nën romakët e deri të dielën e 

tretë të shkurtit të vitit 2008. 

Gëzuar! 

3

4 

FESTAT E FILLIMMARSIT 

DITA 

E MËSUESIT 

PETRO NINI 

LUARASI 

(1863-1911) qe 

veprimtar i 

Rilindjes Kombëtare, 

publicist e 

pedagog.Lindi në 

Luaras të Kolonjës. 

Punoi mësues 

në fshatrat e 

Kolonjës, ku fshehurazi 

ua mësoi 

nxënësve gjuhën 

shqipe. Këtu përgatiti një grup mësuesish. Më 

1887,në Ersekë, e hapi shkollën e parë shqipe 

dhe pak më vonë (1892-1893) shkollat shqipe 

në krahinën e Kolonjës e të Vakëfeve. Punoi si 

mësues e drejtor i Mësonjëtores së Korçës dhe 

më vonë i shkollës së Negovanit. Qe delegat 

në Kongresin e Manastirit. Për veprimtarinë e 

tij u ndoq nga xhonturqit dhe nga Patrikana e 

Stambollit, të cilët, më në fund, e helmuan në 

Ersekë më 17. 8. 1911. 

ABETARJA 

E PARË NË KOSOVË 

Abetarja e parë e gjuhës shqipe në 

Kosovë u botua më 19 nëntor të vitit 

1946. U shtyp në Prizren. Kishte 58 faqe 

dhe doli në 5000 ekzemplarë. 

Shtatë Marsi, Dita e Mësuesit, festohet për nder të 

themelimit të Mësonjëtores Shqipe të Korçës, më 7 

mars 1887. Hapja e shkollës shqipe në Korçë ishte 

kurorëzim i përpjekjes titanike të protagonistëve të 

Rilindjes Kombëtare Shqiptare, disa prej të cilëve 

(Petro Nini Luarasi, Papa Kristo Negovani etj.) u flijuan 

në themelet këtij tempulli të diturisë. 

PAPA KRISTO 

NEGOVANI 

(1875-1905) 

qe shkrimtar 

dhe klerik 

atdhetar. Luftoi 

kundër 

synimeve 

shkombëtarizuese 

të 

Kishës e të qarqeve 

shoviniste 

greke. Botoi librat 

në 

vargje“Vjershëshkrestoreja” 

(1899), “I drunjti kryq”(1905), “I vogëli 

Donat Argjendi” (1908), si dhe vjershën e 

gjatë lirike “Prishja e Hormovës” (1904),të 

cilat janë kryesisht krijime didaskalike për 

fëmijë. Gjithashtu,i përshtati edhe disa prej 

fabulave të La Fontenit. U vra barbarisht nga 

kisha greke.

FESTAT E FILLIMMARSIT 

Në radhët e 

atyre familjeve 

shqiptare, që janë 

shquar për shërbimet e larta ndaj atdheut, 

renditet familja e Qiriazëve: Gjerasimi, 

Gjergji, Sevastia e Parashqevia. 

Qiriazët e kanë origjinën nga fshati 

Peras i Kolonjës. Stërgjyshi i tyre, 

Mëhilli, qe vrarë duke luftuar me 

turqit, në fillim të shek. XIX. Pas 

kësaj drame,familja emigroi në 

Tërnovë, një fshat afër Manastirit. 

Sevastia lindi në Tërnovë më 1871. Që në 

moshën 4-vjeçare, atë e dërguan në shkollën 

greke, prej nga pak më vonë kaloi në shkollën e Misionit 

Amerikan. Gjerasimi, vëllai më i madh, i 

mësoi asaj të shkruante e të lexonte në gjuhën 

shqipe. Ai, gjithashtu, ndikoi shumë në edukimin e 

saj me ndjenja e ideale atdhetare. Shtëpia e Qiriazëve, 

ndërkaq, qe shndërruar në një vatër të rëndësishme 

kombëtare, që priste e përcillte personalitetet 

e shquara të Rilindjes, si Kostandin Kristoforidhin, 

Koto Hoxhin, Pandeli Sotirin, Petro Nini Luarasin, 

etj.E zgjuar nga natyra, me një botë shpirtërore të 

pasur, e ndezur që në fëmijëri me zjarrin e idealeve 

FAMILJA QIRIAZI 

DITA E NËNËS 

JETËDHËNËSE 

Tetë Marsi është Dita 

Ndërkombëtare e Gruas, 

ose, siç njihet më së 

shumti, Dita e Nënës. Këtë 

ditë, pra më 8 mars 1910, 

në Kopenhagë të Danimarkës, 

nën kryesinë e 

Klara Cetkinit, u mblodhën 

100 gra nga Evropa e 

SHBA-të, me ç’rast u vendos 

që kjo ditë të kremtohej 

çdo vit si festë me 

karakter politik. Kjo ditë u zgjodh në kujtim të 

Tetë Marsit 1857, kur rrobalarëset e Nju- 

Jorkut u ngritën në protestë kundër shfrytëzimit 

të egër që u bëhej në punë. 

Sot ka më shumë karakter solemn, ku shprehet 

devotshmëria jonë ndaj nënës jetëdhënëse. 

atdhetare, me një këmbëngulje 

e vullnet të paepur, 

Sevastia ndjeu që herët nxitjen 

e brendshme dhe nevojën 

e domosdoshme për dituri. Kështu, pasi e 

mbaroi shkollën e Misionit Amerikan, duke 

kapërcyer pengesa e vështirësi të patregueshme, 

ajo u regjistrua në Kolegjin 

e Kostandinopolit, e para vajzë 

shqiptare, në ato kohë, që po merrte 

arsim të lartë. Mbasi e kreu Kolegjin, 

diploma e saj u regjistrua në Byronë e 

Edukimit në Kostandinopol, që i mundësoi 

ta merrte“iradën”, d. m. th. lejen që të 

hapte një shkollë shqiptare për vajzat. Për këtë 

qëllim, bashkë me Gjerasimin, shkoi në Korçë, ku 

kishte vetëm shkolla në gjuhën greke për fëmijët e 

krishterë dhe shkolla në gjuhën turke e arabe për 

fëmijët myslimanë. Më 23 tetor 1891, pas një lufte 

të vendosur dhe përpjekjeve të pareshtura kundër 

Patrikanës së Stambollit dhe autoriteteve osmane, 

ata hapën Shkollën Shqipe të Vashave, të cilën Sevastia 

e drejtoi që nga dita e themelimit. Aty dhanë 

mësim mësueset shqiptare Parashqevi Qiriazi, Fanka 

Efthimi, Polikseni Luarasi, Helidhona Falli, etj. 

Parashqevi Qiriazi (1880- 

1970), e njohur edhe me 

emrin Paraskevi D. 

Kirias, studioi në 

“Robert College” në 

Konstantinopojë dhe u 

kthye në Shqipëri për të 

punuar si mësuese. Më 

1909, ajo botoi një 

abetare për shkollat fillore. 

Më pas, organizoi arsimin për 

të vegjël, shkolla mbrëmjeje në 

Shqipërinë Jugore dhe ndihmoi për t’i vënë bazat e 

një sistemi bibliotekar. Më 1908 mori pjesë në 

Kongresin e Manastirit. Ajo ndihmoi themelimin e 

shoqatës "Yll' i mëngjesit" më 1909 dhe në Shtetet 

e Bashkuara e botoi periodikun e ilustruar me të 

njëjtin emër, që doli në Boston nga viti 1917 deri 

më 1920. E përdyjavshmja "Yll' i mëngjesit", kushtuar 

ndriçimit dhe përparimit të popullit shqiptar, 

përfshinte artikuj për politikën, shoqërinë, historinë, 

filologjinë, letërsinë, arsimin dhe folklorin. 

Parashqevi Qiriazi mori pjesë edhe në Konferencën 

e Paqes në Paris, më 1919, si përfaqësuese e 

bashkësisë shqiptaro-amerikane. 

5

DRITA E HISTORISË 

Dardanët 

ARDITA KIKA 

DHE MBRETËRIA E TYRE 

Koha e Longarit 

Dardanët ishin fis ilir që shtriheshin 

në mesin e Ballkanit, 

kryesisht në Kosovën e sotme 

dhe përreth saj. Dardanët 

ishin fisi themelues i 

Mbretërisë së Dardanisë rreth 

shekullit IV para Kr., në të 

cilën bënin pjesë edhe fiset e 

njohura thunatët dhe galabët. 

Supozohet se në përbërje të 

kësaj mbretërie hynin edhe 

fise të tjera, mirëpo për to 

dihet shumë pak. Kryeqytet i 

Mbretërisë Dardane ishte 

Damastioni, ku pritej edhe 

monedha me të njëjtin emër 

(Supozohet se Damastioni 

ishte Artana e sotme, ose 

ndonjë qytet në rrethinat e 

saj.).Mbretëria Dardane shtrihej 

në territorin e Kosovës së 

sotme e të krahinave përreth. 

Kufijtë e saj shkonin në veri 

deri në Nish, kurse në jug deri 

në Kukës dhe në rrjedhën e 

sipërme të Vardarit. Mbreti i 

parë dardan ishte Longari. 

6 

Pas tij erdhën Batoja e Monuni. 

Që nga shekulli XIX e deri 

tash janë shfaqur tri teza lidhur 

me etnogjenezën dardane: 

teza për përkatësinë ilire, teza 

për përkatësinë trakase dhe, 

së voni, ajo për prejardhjen 

dako-meze. Që të tria këto 

teza, nga autorët e tyre, 

mbështeten kryesisht në 

burimet e shkruara e të vona 

antike dhe në monumentet epigrafike 

të periudhës romake. 

Ndërkaq, tezën e hershme për 

etnitetin ilir të dardanëve e 

mbështesin një numër i konsiderueshëm 

studiuesish të 

ndryshëm të letërsisë, që nga 

shekulli XIX e deri sot, duke u 

nisur nga linguistët Tomashek, 

P. Kreçmer, H. Krahe, N. Jokl 

e N. Vuliq. 

Kultura dardane 

Territori i dardanëve në antikën e 

hershme ishte pjesë përbërëse e 

Ilirisë. Më vonë, ky rajon bie nën 

pushtimin romak, si e gjithë 

Iliria. Ndërkaq, në shekullin I 

pas Kr. i bashkëngjitet Mezisë së 

Epërme (Malvensisë). Në 

shekullin III, nën sundimin e 

Dioklecianit, si provincë më vete 

i ngjitet Ilirikut. Qytetet më të 

njohura ishin Ulpiana, 

Shkupi,Theranda, Naisus, Vicianum, 

Municipium Dardanorum, 

kurse më vonë, pas tërmetit 

të vitit 527, kur Ulpiana (Prishtina) 

ishte shkatërruar tërësisht, 

Justiniani u emërua 

perandor i Bizancës dhe themeloi 

edhe qytete të reja, si: Justiniana 

Prima,Mediana, Anausaro etj. 

Kultura dardane është një subkulturë 

ilire. Duket se në këtë 

pjesë të Ilirisë është kultivuar 

punimi i qeramikës, posaçërisht 

punimi i objekteve prej 

argjendi e ari.Edhe te dardanët 

gjejmë punime të objekteve 

metalike. Më të shumta 

ishin ato që përdoreshin për 

veshjen dhe zbukurimin e 

trupit, të punuara prej hekurit, 

bronzit, argjendit e më rrallë 

prej arit. Me shumicë punoheshin 

armët e sulmit e të 

mbrojtjes, kryesisht prej hekurit. 

Ndër to ka forma që janë 

tipike dardane. Po kështu, të 

ndryshme janë edhe veglat e 

punës prej hekurit. 

Kosova e sotme është një pjesë 

e Dardanisë së moçme. Ajo u 

bë e mëvetësishme më 17 

shkurt 2008.

Qytete 

dhe krahina 

shqiptare 

Prishtina, kryeqyteti 

i Republikës 

Prishtina shtrihet në mes të 

lumenjve të vegjël Prishtevka 

dhe Vellusha. 

Lartësia mbidetare është rreth 

700 m. 

Mendohej se Prishtina e pasluftës 

kishte rreth 500-600 mijë banorë, 

por regjistrimi i vitit 2012 tregoi 

se s’ka më shumë se 200 mijë. 

Megjithatë, pakkush beson se 

kryeqyteti ka vetëm kaq banorë. 

Shkencëtarët mendojnë se emri Prishtina 

(Pristina castra) ka 

domethënien i lashtë, i fazës 

fillestare, diçka e vjetër. 

Prishtina ishte e banuar që para 

7000 vjetësh. Këtu kanë mbetur 

gjurmë qytetërimesh që nga koha 

e neolitit të vjetër e deri te periudha 

romake. 

Në afërsi të Prishtinës, mbi 

themelet e një kishe të mëhershme, 

u ndërtua edhe Manastiri i 

Graçanicës. 

Përmeti, qytet i 

trëndafilave 

Përmeti është qytet në juglindje 

të Republikës së Shqipërisë 

dhe qendër e njësisë administrative 

me të njëjtin emër Rrethi i 

Përmetit. 

Në antikitet, kjo zonë njihej me emrin 

Trifilia dhe qe pjesë e "Rajonit 

Melotid". Sipas legjendës, qyteti e ka 

marrë këtë emër nga heroi i kohëve të 

lashta, i quajtur Premt, i cili, për të 

mos rënë i gjallë në duart e armiqve, 

u hodh nga Guri i Qytetit, një shkëmb 

në afërsi të qendrës së qytetit. 

Karakteristikë e qytetit është rritja e 

trëndafilave në lulishte dhe në oborret 

e shtëpive të vjetra, andaj 

Përmeti njihet ndryshe si Qyteti i 

Në shek. XV Prishtina pati edhe 

dijetarë e artistë të shquar, si p. sh. 

Mesihi Prishtina. Në mesjetën e 

vonë, në Prishtinë kanë qëndruar 

shumë personalitete të njohura të 

kohës, si Jovan Kontaguzeni, 

mbreti hungarez Vlladisllavi II, 

Pjetër Bogdani, Haxhi Kallfa, 

Evlia Çelebiu etj. Pjetër Bogdani, 

kryeipeshkv i Shkupit e Sofjes, i 

raporton Vatikanit se Prishtina 

kishte 3000 shtëpi. Evlia Çelebiu 

shkruante në atë kohë për 2600 

shtëpi të mëdha dhe të bukura. 

Prishtina u dobësua gjatë luftës 

turko-austrohungareze. Në 

mbarim të luftës (1690), trupat 

osmane dhe tatare hynë në Prisht- 

Trëndafilave. 

Përmeti i ka rreth 13.000 banorë. 

Rrethi i Përmetit është vendlindja e tre 

vëllezërve Frashëri dhe e disa personaliteteve 

të njohura të kulturës sonë: e 

skulptorit Odhise Paskali, e shkrimtarit 

Nonda Bulka, e aktores, Artiste e 

Popullit, Tefta Tashko Koço etj. 

Në Qytetin e Trëndafilave, siç e quajnë 

me përkëdhelje banorët e tij, 

nxënësit i ndjekin mësimet në dy 

shkollat fillore: në "Nonda Bulka" e 

në "Meleq Gosnoshti", si dhe në gjimnazin 

"Sami Frashëri". 

inë dhe bënë një hakmarrje të 

madhe mbi shqiptarët. 

Prishtina u pushtua nga serbët më 

12 tetor 1912. Gjatë rrugës deri 

në Prishtinë, ushtria serbe vrau 

rreth 5000 shqiptarë.. 

Pas pushtimit të Prishtinës nga armata 

serbe në vitin 1913, 

argjipeshkvi Mjeda bëri ankesë se 

1200 besimtarë të tij ishin konvertuar 

me dhunë në ortodoksë. 

Nga fshatrat përreth u dëbuan 

shqiptarët dhe u vendosën kolonët 

serbë. Madje, fshatrat e kolonizuara, 

si Çagllavica, Devet Jugoviqi 

etj., u emërtuan serbisht. 

Dhuna ndaj shqiptarëve vazhdoi 

veçanërisht në mbarim dhe pas 

Luftës së Dytë Botërore, sidomos në 

kohën e aparteidit në vitet nëntëdhjetë 

të mijëvjeçarit të shkuar. 

Sot Prishtina është kryeqytet i Republikës 

së Kosovës. 

Mr. Qazim Namani 

7

MINISTRIA E DIASPORËS E MBAJTI KONFERENCËN KOMBËTARE 

“INSTITUCIONALIZIMI I MËSIMIT PLOTËSUES NË DIASPORË DHE NË MËRGATË” 

DO TË BËHET NJË SISTEM UNIK 

I MËSIMIT SHQIP NË DIASPORË 

Ministria e Diasporës e 

Republikës së Koso - 

vës, në bashkëpunim 

me Ministrinë e Arsimit, Shken - 

cës dhe të Teknologjisë së Republikës 

së Kosovës, Ministrinë 

e Arsimit dhe të Shkencës së 

Republikës së Shqipërisë dhe 

me këshillat nacionalë të shqiptarëve 

të Luginës së Preshevës 

dhe të shqiptarëve të Malit të 

Zi, organizoi një konferencë 

kombëtare për mësimin plotësues, 

përkatësisht mësimin e gjuhës 

shqipe, historisë, gjeografisë dhe të 

kulturës shqiptare në diasporë. Në 

punimet e konferencës, pos eksper - 

tëve nga Kosova, Shqipëria, Maqedonia, 

Mali i Zi dhe Lugina e 

Preshevës, morën pjesë edhe mësues 

dhe aktivistë pothuajse nga të gjitha 

vendet e Evropës: Gjermania, Zvicra, 

Suedia, Finlanda, Danimarka, 

Bel gji ka, Anglia, Franca, Italia, Austria, 

Sllovenia, Greqia dhe Italia. 

Të tre ministrat pjesëmarrës në këtë 

konferencë - Ibrahim Makolli, Ministria 

e Diasporës e Kosovës; 

Myqerem Tafaj, Ministria e Arsimit 

e Shqipërisë, dhe Ramë Buja, Ministria 

e Arsimit, e Shkencës dhe e 

Teknologjisë së Kosovës - shtruan 

nevojën e krijimit të një sistemi unik 

të mësimit në diasporën shqiptare, si 

në planin e rregullativës ligjore, 

plan-programeve, teksteve shkollore 

dhe dokumentacionit pedagogjik, licencimin 

e mësuesve, financimin e 

segmenteve të caktuara të mësimit 

plotësues në diasporë dhe sensibilizimin 

e prindërve mërgimtarë për 

dërgimin e nxënësve për ta mësuar 

gjuhën shqipe. 

-Mësimi plotësues ose mësimi i 

gjuhës amtare, historisë, gjeografisë 

dhe i kulturës kombëtare në diasporë, 

në më shumë se tri dekada, ka 

8 

Synimi i Konferencës 

është të gjenden 

zgjidhje pozitive dhe 

gradualisht të 

tejkalohet kjo situatë 

për institucionalizimin e 

mësimit plotësues në 

diasporë 

kaluar nëpër faza mjaft dinamike 

dhe dramatike, me shumë vështirësi 

e sakrifica, por gjithnjë i lavdishëm, 

sepse mësuesit tanë gjatë gjithë 

kësaj periudhe kanë luajtur një rol 

jashtëzakonisht të rëndësishëm për 

ruajtjen e gjuhës amtare, për 

mësimin e historisë dhe të 

gjeografisë, si dhe kultivimin e kulturës 

dhe të traditave kombëtare te 

fëmijët tanë në mërgatë. Një rol 

jashtëzakonisht me rëndësi kanë luajtur 

mësuesit dhe asociacionet arsimore, 

si Lidhja e Arsimtarëve dhe 

e Prindërve Shqiptarë, në vitet e 90ta, 

kur ky mësim u nxor jashtë sistemit 

dhe kur vetë Kosovës dhe 

shqiptarëve këtu u ishte rrezikuar 

edhe qenia nga pushtimi i egër i Serbisë. 

Gjendja e shkollës shqipe me mësim 

plotësues në diasporë, me gjithë kontributin 

jashtëzakonisht të madh që 

kanë dhënë mësuesit shqiptarë 

dhe institucionet e dy vendeve 

tona, është shumë-shumë e 

rëndë. Asnjë institucion ose asociacion 

kombëtar a ndërkombëtar 

nuk ka të dhëna të sakta për 

numrin e fëmijëve shqiptarë në 

mërgatë dhe në diasporë, madje 

nuk ka të dhëna të sakta as për 

numrin e nxënësve, mësuesve dhe 

të shkollave me mësim plotësues. 

Ekziston një gjendje heterogjene në 

të gjitha aspektet. Në disa vende, 

mësimin plotësues e organizon vetë 

shteti, siç është rasti me Suedinë, 

Finlandën dhe Austrinë, me disa 

lande në Gjermani dhe me disa kantone 

në Zvicër... Gjendja shumë e 

rëndë e mësimit plotësues është edhe 

në Greqi, për shkak të politikës 

greke ndaj mësimit plotësues në 

gjuhën shqipe. Në diasporat e vjetra, 

si në Turqi, Rumani, Siri, Ukrainë 

dhe në vendet arabe, mësimi plotësues 

nuk organizohet fare, edhe pse 

ka një numër të madh të emigrantëve 

shqiptarë. Mësimi plotësues 

nuk mbahet as në Bosnjë e 

Hercegovinë, ku jeton një komunitet 

tejet i madh nga Kosova, dhe në 

Serbi. 

Ministria e Diasporës, ndër objektivat 

kryesore, ka ruajtjen dhe 

mësimin e gjuhës amtare, si dhe kultivimin 

e kulturës e të traditave tona 

te fëmijët tanë që jetojnë e mësojnë 

në vende të ndryshme të botës. Ministria 

e Diasporës e Republikës së 

Kosovës, së bashku me Ministrinë e 

Arsimit të Republikës së Kosovës 

dhe me atë të Republikës së 

Shqipërisë, do të bashkëpunojë 

ngushtë, në mënyrë që të krijojë 

kushte, rrethana dhe mundësi të favorshme 

që mësimi plotësues për 

fëmijët tanë në diasporë të jetë sa 

më cilësor. Y. AVDIU

Festat tona të lashta 

Dita e Verës 

Dita e Verës është një festë 

me origjinë të lashtë. Ajo 

është festë arbëreshe e 

trashëguar në veçanti nga qytetarët 

e VALMIT (Elbasanit, 

Skampa e lashtësisë) dhe festohet 

më 14 mars. 

Festimi kryhet për nder të 

natyrës së bukur shqiptare dhe 

të bimësisë që merr jetë në këtë 

datë. Tanimë kjo festë është 

bërë edhe ditë kombëtare 

pushimi. Shenja dalluese e këtij 

festimi është gatimi i ballokumeve. 

Ndërkaq, në Lezhë, Ditën e Verës 

ndizeshin zjarre në oborr e në 

kopshte, për t'i dhënë forcë diellit. 

Nga gratë bëheshin rite magjike 

kundër qenieve të tjera dëmtuese, 

grabitëse. 

Ndonëse kjo ditë vazhdon të ruhet 

dhe të festohet madhërishëm në 

qytetin e lashtë të Elbasanit 

(VALMIT), ajo është festë e të 

gjithë shqiptarëve. Më 13 mars, 

njerëzit marrin një tufë të vogël 

barë të njomë, bashkë me rrënjët 

dhe dheun, që ta kenë në shtëpi, 

në mëngjesin e datës 14 mars. Ky 

zakon i lashtë ruhet dhe festohet 

jo vetëm në Elbasan, por edhe në 

Dibër, Strugë e Prespë. 

Dita e Verës ishte dita e fillimit të 

vitit sipas kalendarit shumë të 

lashtë të shqiptarëve, pra një ditë 

që kremtohej shumë shekuj para 

se të lindte krishterimi. Ajo kremtohej 

më 1 mars të kalendarit julian, 

ditën e parë të Vitit të Ri 

(sipas kalendarit gregorian -14 

mars). Ajo ishte një festë 

mbarëshqiptare, që kremtohej si 

në Veri, edhe në Jug, por me nuanca 

të ndryshme, sipas krahinave. 

Zejnullah HALILI 

OMBRELLA 

Kur bie shi 

E bëhen pellgje t’thella 

Të duhet ombrella. 

Po kur ndalet shiu 

Dikush të flet me zë: 

Ombrella s’të duhet më. 

Ombrella, 

Mikeshë mbi kokë 

Shiun hedh në tokë. 

Ajo lojën lot 

Toka falemnderit thotë. 

Ombrella e zezë, me ngjyra 

nën të më qeshet fytyra. 

9

POETË EMBLEMATIKË SHQIPTARË 

ODHISE GRILLONënës 

10 

Kush e ka kapuçin 

Ish një lepur, ish njëherë, 

Rronte në livadh, 

Si ai nuk kish të tjerë, 

Ishte mendjemadh! 

Bridhte vetëm nëpër kroje, 

vetëm nëpër pyll, 

flinte vetëm nëpër përroje, 

natën pa një yll... 

Prindërit s’i dëgjonte kurrë, 

S’pyeste për shokë, 

Hiqej trim e mbahej burrë, 

Shiste mend me okë: 

-Jam trimosh, jam i dëgjuar, 

frikë kurrë s’kam, 

në çdo vend që kam kaluar, 

unë lashë nam! 

Lepuri kështu na fliste, 

Fliste dhe s’pushonte... 

Por e dini çfarë ngjiste? 

Asnjë s’e dëgjonte! 

FERIT LAMAJ 

Luledielli dhe kallami 

Çoi diskun lart, nga qielli, 

edhe foli luledielli: 

“Unë bëj fara, mik vëllai! 

dhe nga farat unë nxjerr vaj, 

dhe me vajin në tigan 

unë skuq peshkun, more xhan! 

Po ti ç’bën, o gjatovinë?” 

dhe i shkel kallamit synë. 

“Ç’bëkam unë?! Qysh s’e di?! 

unë zë peshkun, që skuq ti…” 

Agim Deva 

Puthjen e parë 

Nënës. 

Lulen e parë 

Nënës. 

Vizatimin e parë 

Nënës. 

Letrën e parë 

Nënës. 

Të fshehtën e parë 

Nënës. 

Se nëna më lindi, 

Mua në maj 

Dhe askush tjetër, 

S’më lindi përveç saj. 

AGIM SHEHU 

Ngatërresat për një shkronjë 

Miri në drejtshkrim 

Nxitohet aq tepër 

Sa fjala që shkruan 

Del tjetër për tjetër. 

Do të shkruajmë, për shembull: 

Mbrëmë na erdhën miq 

M-në e bën f 

Dhe del “erdhën fiq!” 

Kur vajti në fshat 

Hëngri rrush të mirë. 

(R-në e bëri d 

hëngri “dush” të mirë) 

Pastaj tha me laps 

Do të bëj një pallat, 

Po p-në e bëri s 

Dhe doli “sallatë” 

Në fund tha si unë 

S’ka më të shkolluar, 

Por e bën o-në. A 

Dhe del “i shkalluar”.

PËRVJETORI I JUSUF GËRVALLËS 

Princi që na mësoi dashurinë 

për Dheun e Shqipes 

(Rekuiem në 31-vjetorin e rënies) 

RUSHIT RAMABAJA 

Fjala që Jusufi na la trashëgim në 

formë të vjershës, të prozës e të 

dramës, është më shumë se 

kangjele, më shumë se ligjërim dhe 

më shumë se lojë. Është kështu, 

ngaqë Jusufi qe i jashtëzakonshëm 

dhe mund të thoshte vetëm gjëra të 

jashtëzakonshme. 

Lindi në Dubovik të Deçanit, më 1 

tetor 1945, dhe ra në pritën e 

pabesë në Untergrupenbah të 

Gjemanisë, më 17 janar 1982. 

Gjatë 37 vjetëve të jetës së tij, 

Jusufi, përveç veprimtarisë 

atdhetare dhe angazhimit të tij në 

publicistikë, në lëmin e muzikës e 

të artit pamor, i shkroi edhe këto 

vepra letrare: vëllimet poetike 

“FLUTUROJNË E BIEN”, 

“KANJUSHË E VERDHË”, 

“SHENJAT E SHENJTA” e 

“KËNGËT E MOSHËS”, 

romanin “RROTULL”, pastaj 

tregime, si dhe dramën 

“PROCESI”. 

Më 1975, duke lexuar vargjet e 

librit të tij të parë 

“FLUTUROJNË E BIEN”, për 

herë të parë po më dukej se Jusufi 

kishte zënë të bënte jetë të 

dyfishtë: këtej dhe andej pragut të 

përfytyrimit. Këtej gjithë ditën 

ishte me ne, shkruante artikuj për 

gazetë, këndonte “O kjo anë e 

lumit ka bilbila shumë”, grindej 

me meskinët, pinte birrë e mahitej 

me miqtë në kafenenë përballë 

Radio-Prishtinës. Ndërkaq, andej 

përfytyrimit, në universin e artit, 

ai rrinte më i menduar, më i 

zverdhur, më i pagjumë, më 

misterioz. Atje shplekste profecitë 

e të nesërmes së etnisë. Me 

vargjet për shtëpinë (“Shtëpia që 

rrëzohet”, “Shtëpia që ndërtoj”, 

“Shtëpia në kornizë”, “Shtëpia që 

meremetohet” e “Shtëpia në 

rrugë”), ai krijoi me lehtësi të 

habitshme simbolin e vendlindjes – 

atdheut, që bashkë me simbolin e 

jetëdhënëses – etnisë në vjershat 

për nënën dhe atë për të lashtën – 

urtinë në vargjet për gjyshin, 

ndërtoi metaforën harlistare të 

lirisë, nga e cila do të mëkoheshin 

të gjitha vjershat, interpretimet 

dhe figurat e vizatimeve të tij. 

“Romani “RROTULL”,- thotë 

ndër të tjera Ismail Kadare, -është 

përpjekja e parë e Jusuf Gërvallës 

në prozën e gjatë. I shkruar në 

traditën e rrëfimit popullor dhe 

duke shfrytëzuar arketipat e 

letërsisë orale shqiptare, ky roman 

është nisja e një rruge që mbeti në 

fillimet e saj”. 

Në vjeshtën e shtatëdhjetenëntës, 

ende pa nisur shirat, Jusufi iku 

dhe s’u kthye më. Pushtuesi i 

kishte vënë shenjën e vdekjes 

shumë vjet më parë. Ai e kishte 

parathënë këtë qartë në vargjet e 

vjershës “Fletë testamenti: “Në 

zgjimin tim më të heshtur të më 

ngurosin/ në flijimin tim më të 

begatshëm të verës/ në nisjen time 

në fillimin tim të ri/ ...vërmëni atje 

ku do të tregoj gri për udhën/ deri 

te shtëpia ime bërë me dru e 

kashtë...” . 

Vetëm kur Jusufi shkoi jashtë, ne 

nisëm ta kujtonim me nostalgji 

vjeshtën e shtatëdhjetedytës, kur 

ia nisëm të punonim bashkë me të 

në “Rilindje”. 

Gjithë dimrin e vitit tetëdhjetë dhe 

pranverën që erdhi, ne, miqtë e 

Jusufit në krye me Flora 

Brovinën, mblidheshim në katin e 

katërt të Pallatit të Shtypit për ta 

rikujtuar çdo gjë të tij, duke mos 

harruar që karrigen ku ulej, t’ia 

linim gjithmonë të zbrazët. 

Për brezin tim dhe për të gjithë 

brezat e mëvonshëm, Jusufi, 

krahas Teki Dervishit, ishte dhe 

mbeti një nga princërit e mëdhenj 

të kangjeles shqiptare. Prandaj, 

duhet të krenohemi që ishin dhe 

mbetën mësuesit tanë në art dhe 

mësuesit, nga të cilët mësuam 

alfabetin e dashurisë për 

Shqipërinë. 

11

Arte 

dhe 

artistë 

Zëri hyjnor 

i Jan Kukuzelit 

Jan (ose Joan) Kukuzeli lindi në 

Durrës, qytet-port kozmopolitan, 

që në atë kohë ishte nën zotërimin 

bizantin, në shek. XII (sipas disa 

studiuesve) ose në fund shek. XIII 

(rreth vitit 1270, sipas disa studiuesve 

të tjerë) 

Jani nderohet në mbarë botën si 

shenjtor, himnograf, mjeshtër dhe 

teoricien i muzikës kishtare bizantine. 

Ky kujtim festohet çdo 1 

tetor. Joan Kukuzeli është pikturuar 

si kompozitor dhe si shenjtor 

në mjaft miniatura dorëshkrimesh, 

në afreske dhe piktura murale 

kishash, si edhe në ikona druri. 

Ikona më e hershme gjendet në 

Kodikun 457 të Manastirit Kutlumusi 

(Mali i Shenjtë) e shekullit 

XIV. Ikona të tij janë pikturuar në 

manastirin e tij në Malin e Shenjtë, 

në Shqipëri në Manastirin e 

Ardenicës, në Greqi, Bullgari, 

Rusi, Gjermani etj. Gjithashtu, 

janë ngritur mjaft kore kishtare që 

e mbajnë emrin e tij. Në veçanti 

janë krenarë për këtë figurë qytetarët 

durrsakë, duke e kujtuar 

kontributin e tij të madh e të 

çmuar. Në shenjë të këtij kujtimi, 

12 

shkolla e mesme artistike e Durrësit 

quhet “Jan Kukuzeli”. 

Jeta 

I ati i vdiq kur Jani ishte shumë i 

vogël, kështu që nëna e tij u mor 

me edukimin e djaloshit, duke ua 

besuar mësuesve më të mirë të 

asaj kohe. Ai u dallua për një 

zgjuarsi të rrallë, për zërin engjëllor 

dhe për aftësitë e mëdha 

muzikore. 

Për shkak të zërit të tij të papërsëritshëm, 

e dërguan në Kostandinopojë, 

në kryeqytetin e 

perandorisë, për të studiuar dhe 

për të kënduar në oborrin perandorak. 

Duke parë talentin e tij të 

madh dhe përparimin e habitshëm 

në muzikë, e emëruan drejtues të 

veprimtarive muzikore të kryeqytetit, 

duke i dhënë titullin 

Mjeshtër, një titull që në atë kohë 

ishte shumë i rëndësishëm. 

Muzika luante një rol të veçantë 

në Kostandinopojë, kështu që 

Joani u bë një anëtar i oborrit 

perandorak dhe favorit i vetë 

perandorit. Për zërin e tij të mahnitshëm 

e quajtën “zë engjëllor”. 

Kur ai këndonte atje, në kishën e 

Shën Sofisë, mblidheshin të gjithë 

për ta dëgjuar dhe, të prekur nga 

ai zë, fillonin të qanin me 

ngashërim. 

Por, ndërsa ishte i përkëdhelur i 

vetë perandorit dhe i nderuar nga 

të gjithë, zemra e tij nuk ishte e 

gëzuar. Shpirti i tij dëshironte një 

jetë asketike kushtuar tërësisht 

Zotit, ndërsa jeta në oborr, me 

tërë tundimet dhe lavditë, e pengonte 

të bënte një jetë shpirtërore. 

Madje mbreti, ngaqë e donte 

shumë, ia kishte gjetur edhe 

nusen: donte që ta martonte me 

një vajzë të një fisniku. Djaloshi i 

ri vendosi të largohej fshehurazi. 

Kështu, i veshur si një bari i varfër, 

u largua dhe shkoi në Manastirin 

e Lavrës së Madhe, në Malin 

Athos (Mali i Shenjtë). Atje kërkoi 

të pranohej në jetën e murgërisë. 

Askush nuk e njihte Joanin dhe 

nuk e identifikonte këtë bari me 

artistin e madh të kryeqytetit, 

ndonëse fama e tij kishte arritur 

edhe në Malin e Shenjtë. 

Kënga e tij i magjepsi 

edhe kafshët 

Një ditë, kur kulloste dhitë në një 

vend të shkretë, duke menduar se 

ishte vetëm, filloi të këndonte një 

himn kushtuar Hyjlindëses Mari, 

me zë më të lartë se zakonisht. 

Atëherë një murg, që banonte aty 

pranë, e dëgjoi dhe i mahnitur nga 

bukuria e këndimit dhe e 

melodisë, madje duke parë edhe 

kafshët që nuk kullotnin, por shijonin 

të magjepsura, shkoi tek igumeni 

i Lavrës së Madhe, i cili e 

thirri bariun dhe e detyroi ta 

thoshte të vërtetën. Joani iu lut që 

të rrinte në manastir e të mos e 

dorëzonte te perandori, sepse e 

donte më shumë jetën e murgërisë 

sesa jetën e oborrit. 

Igumeni e urdhëroi që ta linte 

punën e bariut dhe ta merrte drejtimin 

e korit të kishës qendrore të 

manastirit. Joani u bind. Por, në 

të njëjtën kohë, igumeni, i cili nuk 

donte të ishte në kundërshtim me 

urdhrat e perandorit, u nis për në 

Kostandinopojë për ta takuar atë, 

që t’i kërkonte falje për Joanin. 

Monarku donte që të gjithë të 

përuleshin para vullnetit hyjnor 

dhe e urdhëroi igumenin që Joani 

të lihej i lirë dhe të vendoste vetë 

çfarë do të bënte. Igumeni plot 

gëzim u kthye në manastir dhe ia

dha lajmin e gëzuar Joanit dhe 

vëllezërve të manastirit. 

Ai e pa me sy 

vdekjen që do t’i vinte 

Ai e vazhdoi jetën e tij të murgut 

më shumë se më parë. U vendos në 

një shtëpi dedikuar Kryeengjëjve të 

Shenjtë, pranë manastirit, duke 

praktikuar agjërimin, pendimin dhe 

lutjen e pandërprerë. Pjesën tjetër 

të jetës e kaloi duke u kënduar 

këngë e lavde Zotit dhe Hyjlindëses 

Mari, si dhe duke kompozuar 

shumë pjesë muzikore kishtare, që 

kanë lënë gjurmë të thella në traditën 

e krishterë ortodokse. 

Tepër e njohur është mrekullia kur 

iu shfaq Shën Mëria Hyjlindëse 

duke e shpërblyer me një monedhë 

floriri për himnet e tij të mrekullueshme.Edhe 

sot në kishëz, për 

nder të tij, ndodhet ikona “Shën 

Maria e Kukuzelit” (Kukuzélisa). 

Ditën e vdekjes e mësoi shumë 

kohë më parë, prandaj, kur iu 

afrua, Joani i mblodhi të gjithë 

vëllezërit, u kërkoi ndjesë dhe i 

porositi që ta varrosnin në 

shtëpinë e Kryeengjëjve të Shenjtë, 

aty ku rrinte. Ndërroi jetë më 

1 tetor. 

Vepra muzikore 

Joani sistemoi dhe riformoi 

melodi më të vjetra, kompozoi 

tërësi veprash origjinale të 

famshme, kryesisht “mësime të 

ngadalta për zëra të bukur” (kalifonik), 

në mënyrën tradicionale. 

Pothuajse të gjitha u përkthyen 

nga shkrimi i vjetër muzikor në 

shkrimin muzikor të kohës së tij, i 

cili do të qëndrojë në përdorim për 

disa shekuj deri në shkrimin e ri 

muzikor të Krisanthit (mitropolit i 

Durrësit) dhe Hurmuzit, në fillim 

të shek. XIX. 

Aftësia dhe ofrimi i tij psaltik (i 

mënyrës të të kënduarit kishtar) 

është krejtësisht një art kishtar 

bizantin në një fazë të zhvillimit të 

artit psaltik, të cilin e nisi mësuesi 

i tij Protopsalt (Kënduesi i Parë) 

Joan Glikis. Joan Kukuzeli kon- 

siderohet “burimi i dytë” i 

muzikës kishtare bizantine, pas 

Joan Damaskinit. 

Jemi në kohën kur kompozitori 

himnograf është zëvendësuar nga 

kompozitori që është njëkohësisht 

psalt (këndues). Është epoka e 

mjeshtërve të mëdhenj, përfaqësuesi 

më i shquar i të cilëve është 

vetë Kukuzeli. Në këtë periudhë, 

kjo muzikë arrin kulmin e artit të 

madh. Në të njëjtën kohë krijohen 

kompozimet e lira, me iso. 

Polifonia 

Muzika polifonike (shumëzërëshe) 

paraqitet në shekullin XIX, në 

muzikën profesioniste, në kishën 

katolike, pra në pjesën e Evropës 

Perëndimore. Format e saj më të 

thjeshta janë ata dyzërësha të 

quajtur diafoni. Format e tilla 

janë organumi dhe diskanti. 

Organumi është formë dyzërëshe, 

që formohet kur koralit gregorian 

i shtohet zëri i dytë. 

Diskonti është formë melodie e 

shtuar mbi koralin gregorian dhe ritmikisht 

është më e gjallë e nuk lëviz 

paralelisht mbi melodinë e marrë 

nga korali, pra mbi kantusformusin. 

Muslim Mulliqi 

Muslim Mulliqi (lindi më 1934 

dhe vdiq më 13 janar 1998) ishte 

piktor impresionist dhe ekspresionist 

i Kosovës. Lindi në një 

familje artistësh në Gjakovë. 

Ndoqi Akademinë e Artit Figurativ 

në Beograd dhe pastaj 

studimet postdiplomike po aty. 

Mulliqi ekspozoi në Kosovë, në 

hapësirat e ish-Jugosllavisë, në 

Romë e Tiranë. Punoi profesor i 

pikturës në Fakultetin e Artit në 

Universitetin e Prishtinës. Ishte 

njëri ndër iniciatorët për themelimin 

e Akademisë së Shkencave 

të Kosovës. Galeria e Arteve të 

Kosovës mban ekspozitë të përvitshme 

me emrin e tij. Ai ishte dhe 

do të mbetet një nga figurat më të 

shquara të artit shqiptar. 

Arti pamor 

Arti pamor (arti plastik, arti 

hapësinor, arti figurativ) është art, 

i cili si formë të komunikimit përdor 

gjuhën pamore. Ai është pjesë 

e përgjithshme e botës së artit, të 

cilës i përkasin edhe letërsia, 

muzika, loja (vallja), aktrimi, 

filmi e të tjera. Arti pamor dallohet 

nga artet e tjera, sepse atë e 

përjetojmë, para së gjithash, 

vizualisht- pra duke e shikuar. 

Përderisa letërsia shprehet nëpërmjet 

fjalës, muzika nëpërmjet tingullit, 

loja (vallja) nëpërmjet 

lëvizjes, arti pamor shprehet 

nëpërmjet formave: vijës, ngjyrës 

dhe vëllimit. Forma- pamje apo 

figurë krijon edhe emrin e këtij 

arti. Ky art mund të quhet edhe 

ndryshe- arti plastik (shpreh prekshmërinë 

e këtij arti), e quajnë 

edhe art sipërfaqësor (nëpërmjet 

të cilit theksohet se arti pamor 

paraqitet në hapësirë, për dallim 

nga muzika që shprehet në kohë). 

Andaj, të shikosh në aspektin 

pamor, do të thotë njësoj sikur të 

lexosh në letërsi. Qëllimi i kulturës 

pamore qëndron në atë se drejton 

në leximin e pamjes, figurës ose 

objektit. 

Teknikat e artit pamor janë: vizatimi, 

grafika, piktura, skulptura, 

arkitektura dhe urbanizmi. 

13

SHKOLLA SHQIPE NË KANTONIN JURA TË ZVICRËS 

Gjuha ruhet 

ATY KU SHKRUHET 

*Me kultivimin e shqipes, e ruajmë identitetin kombëtar 

NEXHMIE MEHMETAJ 

Shkolla shqipe e mësimit 

plotësues në kantonin 

Jura në Zvicër ka një 

përvojë njëzetvjeçare.Është 

themeluar në vitin 1993, pikërisht 

atëherë kur Kosova botërisht 

e shpalli pavarësinë e saj. 

Hapja e kësaj shkolle nuk ishte 

e lehtë, por atdhetarët shqiptarë 

nuk kursyen mundin dhe 

djersën për t’ua mundësuar 

brezave të rinj mësimin e 

gjuhës shqipe. Ky institucion i 

dijes udhëhiqet nga Lidhja e arsimtarëve 

dhe e prindërve 

shqiptarë “Naim Frashëri”. Me 

gjithë vështirësitë e ndryshme, 

shkolla arriti që në gjirin e saj 

të përfshinte një numër të madh 

të fëmijëve shqiptarë. 

Ajo ka për qëllim që fëmijëtjashtë 

atdheut të zotërojnë mirë 

gjuhën e folur dhe të shkruar 

amtare shqipe, ta kultivojnë atë 

dhe letërsinë shqiptare, të njohin 

historinë dhe gjeografinë et- 

14 

nike të vendit të të parëve të 

tyre, të kenë njohuri për etnografinë 

(doke e zakone 

shqiptare, arte popullore etj.), 

të trashëguara brez pas brezi. 

Shkolla shqipe e mësimit plotësues 

i edukon nxënësit me respekt 

dhe me mirënjohje ndaj 

vendit mikpritës dhe, në këtë 

kuadër, i përpunon rrugët e 

bashkëpunimit të saj me shkollën 

e vendit pritës. Shkolla 

shqipe ka për qëllim që t’i përfshijë 

të gjithë fëmijët shqiptarë, 

kudo që ndodhen. 

Gëzohem që nga shkolla shqipe 

në Jura kanë kaluar mbi 400 

nxënës. Të jesh mësues jashtë 

atdheut, është një gjë e shtrenjtë, 

sepse përcjell nga një brez 

tek tjetri gjuhën e kombit tënd. 

Historikisht, mërgimtarët 

shqiptarë janë përpjekur që 

fëmijëve të tyre t’ua mësojnë 

gjuhën shqipe. Kjo traditë e 

çmuar ka vazhduar deri në ditët 

e sotme. I përgëzoj ata prindër 

që përpiqen t’ua ruajnë fëmi- 

jëve gjuhën shqipe. Duke ruajtur 

gjuhën shqipe, e ruajmë 

identitetin tonë kombëtar. 

Fatkeqësisht, në mesin e 

mërgimtarëve ka prindër shqiptarë 

që në familje nuk e përdorin 

gjuhën shqipe. Ka të tillë 

që edhe me fëmijët flasin më 

tepër në gjuhë të huaj. Ka 

prindër të tillë shqiptarë që,pa 

ndonjë arsye, fëmijët e tyre nuk 

i sjellin në shkollën shqipe.E 

ata duhet ta kishin të qartë se 

gjuha ruhet aty ku shkruhet. 

Urojmë për një bashkëpunim sa 

më të mirë, më efektiv, në 

mënyrë që dora e shtetit,e Republikës 

së Kosovës, lidhur me 

mësimin e gjuhës shqipe në diasporë 

të ndihet sa më afër, që 

tash e tutje të mos humbasë 

asnjë minutë për mbajtjen 

gjallë dhe formimin e identitetit 

shqiptar te brezi i ri që po rritet 

jashtë atdheut. Qeveritë 

shqiptare duhet t’i përgjigjen 

me përgjegjësi shqetësimit të 

mërgimtarëve.

Donikë Kastrioti, kjo bijë e 

Gjergj Arianit Komnenit, 

u martua me Skënderbeun 

rreth vitit 1451. Në mesin 

e aq vajzave të fisme të Arbrit, 

Donikën e zgjodhi fati të bëhej 

bashkëshorte e kryezotit të 

Shqipërisë, pranë të cilit mbeti e 

devotshme dhe besnike derisa i 

mbylli sytë. 

“URA”: Zonja Mëmë, ç’do të 

thoshte të ishe grua e Skënderbeut? 

DONIKA: Njëlloj sikur ta ndaje 

fatin me malin e stuhishëm, që i 

bën ballë Azisë të mos e shkretojë 

Gadishullin tonë dhe gjithë 

Evropën. 

“URA”: Kur i keni pasur 

gazet më të mëdha në këtë 

jetë: ditën që u martuat, ditën 

që e lindët djalin tuaj Gjonin, 

apo në ditët e fitoreve të 

Skënderbeut? 

DONIKA: Nga dy të parat brufullonte 

vetëm lumturia ime, 

ndërsa nga fitoret e Skënderbeut 

mbinte dielli i gëzimit për gjithë 

Shqipërinë. Koha kish lindur 

njeriun, tek i cili qe mbledhur 

GJËEGJËZA 

Nuk më sheh asnjeri, 

Po ti prehesh kur un’ vij. 

Kokrra bën, kokrra fsheh, 

Me sy kokrrat nuk i sheh, 

Rri si kloçka përmbi to, 

Fort i mban, por nuk i ngroh. 

Rrotullohem plot një vit, 

Për një natë e për një ditë. 

Bisedë me ata që s’janë më 

NUSJA MË 

E DASHUR 

E ARBRIT 

gjithë forca e lashtë e Arbrit për 

t’u bërë ballë osmanëve dhe për 

të mbijetuar. Po përse s’më 

pyesni edhe për hidhërimet? 

“URA”: Sigurisht, më e 

hidhura ishte dita e vdekjes 

së burrit tuaj. 

DONIKA: Atë ditë, gjithë 

Shqipëria u vesh në të zeza dhe u 

shtrua në gjëmën e madhe. Keni 

dëgjuar për vajtimin e Lekë Duk- 

(Gjumi) 

(Patatja) 

(Polet) 

Sqepin si shiringë, 

E ngul në lëkurë, 

Ha e ngopet vetë, 

Por shëron dhe drurë. 

Nga lulet ushqehet, 

Me lule jeton, 

Për vete gatuan, 

Ne na ëmbëlson. 

agjinit? Komandanti më gërxhel 

i kohës, që porsa ishte kthyer 

nga beteja ku kishte ngadhënjyer 

mbi ushtrinë më të fuqishme të 

kohës, kur dëgjoi mandatën e 

zezë, ra në gjunjë duke e çjerrë 

fytyrën me thonj. Qante, ngaqë 

kishte vdekur jo veç kryezoti, por 

edhe liria e Arbrit, që do të ringjallej 

vetëm pas disa shekujsh. 

“URA”: Pas vdekjes së kryezotit, 

ju mërguat në Napoli. 

Po pastaj? 

DONIKA: Natë e ditë kultivova 

ndjenjën e lirisë tek im bir, Gjoni. 

Shpresonim se do ta rikthenim 

lirinë. Madje, më 1481, për në 

Shqipëri e nisa Gjonin që t’i 

printe kryengritjes së 

përgjithshme antiosmane. 

“URA”: Po vitet e fundit të 

jetës ku i kaluat? 

DONIKA: Në oborrin mbretëror 

të Napolit. E mbajta gjithnjë në 

prehër nipin tim, Gjergjin, dhe e 

rrita me kujtimet për Arbrin. Shpresoja 

se një ditë edhe ky do të 

nisej për ta kryesuar luftën çlirimtare 

në atdheun e stërlashtë të 

gjyshit të tij. 

(Qukapiku) 

15 

(Bleta) 

Pirro SKËNDO

FOTOREPORTAZH 

ASLLAN DIBRANI 

Shqiptarët e Shtutgartit me 

rrethinë shënuan në forma të 

ndryshme 100-vjetorin e shtetit 

shqiptar dhe Ditën e Flamurit. 

Kështu, klubi futbollistik 

“Kosova” i Bernhausenit, në 

bashkëpunim me shkollat shqipe 

16 

E kremtja e mëvetësisë 

në Shtutgart- Filderstadt 

„Migjeni“ të Shtutgartit, “Shpresa” 

të Ruit- Ostfilndernit dhe 

shkollës “Dituria” të Wendlingenit, 

organizuan një mbrëmje të 

paharrueshme në Shtutgart- 

Filderstadt. 

Pas këndimit të himnit kombëtar, 

ansambli "MIGJENI" e luajti 

vallen e Pavarësisë. Pastaj 

mbrëmjen e hapi arsimtari i 

shkollës shqipe, Zeqir Asllani. 

Ai i përshëndeti të pranishmit 

dhe mysafirët e shumtë, pastaj e 

kujtoi rrugën e lavdishme 100vjeçare 

të shtetit shqiptar. 

Më pas, nxënësit dhanë një program 

të pasur me këngë, valle e 

recitime.

Ndre Mjeda (1866- 

1937), njëri nga poetët 

tanë të traditës, 

që i dha vulë të veçantë kohës 

së tij me veprat plot dritë, ku 

shquhet arti mahnitës dhe 

mendimi sentencial, përveç 

për të rritur, shkroi edhe një 

tufë vjershash për më të vegjlit, 

bukuria e të cilave erdhi 

e paplakur edhe në mijëvjeçarin 

e ri. 

Në vjershat për fëmijë, Mjeda 

lëroi një sërë motivesh që do 

të kultivonin te më të vegjlit 

idealet më të larta, si dhe virtytet 

e hiret më të ndritshme 

(atdhedashurinë, guximin, 

punën, durimin e sinqeritetin), 

por edhe ato për 

stinët e vitit, për rendjen e 

brezave e kalueshmërinë e 

jetës, për bukuritë e natyrës, 

për dhembjen e kujtimit të 

vendlindjes etj. 

Derisa në vjershën "Guxo!", 

poeti porosit se pa pasur 

guxim s'mund t'ia dalësh në 

krye asnjë pune me vlerë, në 

poezinë tjetër "Nji qortim", ai 

e portretizon Tiljen, një vajzë 

të vogël, që, në vend se të 

marrë shembull nga bleta e të 

bëhet e vyer si ajo, e nget atë 

me shkujdesjen e një llastice. 

Dhe ajo e qorton çupëzën: 

"Qysh prej nadjet po mundohem/ 

Me shtue gjan', me mbajtun 

shpinë;/ Venja menden, e 

çalltinë/ Xen prej meje, e mos 

më nga!" Për rrenën, 

ndërkaq, ai i thotë fëmijës: 

"S'vonon dita, gja s'e ndalë/ E 

n'fush' rrena ka me dalë". 

LIBRA PËR JU 

BUKURIA QË 

S'PLAKET 

(Ndre Mjeda: "VJERSHA 

TË ZGJEDHURA”) 

RUSHIT RAMABAJA 

Mjeda, në një vjershë tjetër 

monumentale, e përjetësoi 

edhe dashurinë ndaj 

prindërve, këtë virtyt të 

lashtë të shqiptarëve, duke i 

dhënë asaj atë dritësimin e 

ngrohtë, që do ta mbajë 

përgjithmonë të gjallë: "Bab' e 

nan' , sa keni derdhë/ Mbi 

shteg tem e hire e dritë./ Ah! 

sa mir' m'keni gatitë/ Për çdo 

koh' e për çdo vend...". 

Mallin për shtëpinë 

prindërore, ndërkaq, e shprehu 

mjeshtërisht në vargjet 

e poezisë "Shpisë seme": 

"...Këtu zemra m'çilet/ M'çilet 

uzdaja,/ Ndër mure t'saja/ 

Zemra m'gazmon". 

Po me këtë zë, ai u këndoi 

edhe katër stinëve të motmotit, 

zambakut, dallëndyshes, 

agimit etj. Pra, të 

gjitha bukurive që na rrethojnë, 

duke e bërë njeriun të 

dashurohet pas natyrës dhe 

pas jetës në përgjithësi. 

Fëmijë! Vlen t'jua rikujtojmë 

se këto dhe vjershat e tjera të 

Mjedes u lexuan dhe u bënë 

pronë e mendimit, e idealit 

dhe e virtyteve të brezave të 

tërë. Pra, edhe e gjyshërve 

dhe e prindërve tuaj. Prandaj, 

as ju s'do të përtoni të kridheni 

në këtë bukuri, që s'do të 

plaket kurrë. 

Fjala e të mëdhenjve 

për njeriun 

Të bëhesh njeri është art. 

Novalis 

Vetëm njeriu i fortë i tregon 

dobësitë e veta. 

Balzak 

Mjafton një çast për t'u bërë 

hero, por duhet një jetë e 

tërë për t'u bërë i denjë. 

Brjul 

Ai që i mburr të gjithë, nuk 

vlerëson asnjë. 

Xhonson 

Jam njeri dhe asgjë njerëzore 

nuk është e huaj për mua. 

Terenci 

17

LETËR NGA GREQIA URA 

Ju përshëndes të gjithëve 

Quhem Mario Zeka. Jam një djalë shqiptar me origjinë nga 

Kosova. Jetoj në Korinth të Greqisë. Këta 6 vjetët e fundit kam hyrë 

në shkollën e këtushme, që drejtohet nga mësuesit Marinela e 

Artemis Duri. Prej vitit të kaluar e kemi edhe mësuesen e re Galia 

Koçi. Kështu, kam pasur mundësi ta flas e ta shkruaj gjuhën 

shqipe. Por, jo vetëm kaq. Po e mësoj edhe historinë e popullit tonë 

dhe shumë gjëra të tjera të vyera. 

Vitin e kaluar pata fatin të merrja pjesë në kampin veror në Pejë, 

që u organizua nga Ministria e Diasporës e Kosovës. Kampi në Pejë 

ishte jashtëzakonisht i bukur. Përveç qëndrimit këtu, vizituam edhe 

vende të tjera, që më mahnitën me bukuritë e tyre. Më ka lënë përshtypje 

të paharrueshme mësimi që mbanim nga gjuha dhe historia. 

Mësuesit ishin shumë të përgatitur dhe të afërt me ne. 

Mbresa të veçanta në kamp më kanë lënë edhe shokët dhe shoqet. 

Aq shumë u lidhëm dhe u miqësuam me njëri-tjetrin, sa edhe mësuesit 

tanë mbetën gojëhapur. 

Jua shkrova këtë letër që t’ju falënderoj të gjithëve dhe t’i përshëndes 

të gjithë, ju, në atdhe, dhe shoqet e shokët e mi në tërë botën! 

Juaji Mario Zeka, Greqi 

E dua nënën 

Zemra ime është 

Plot me gëzime, 

Kur më përkëdhel 

Nëna ime. 

Unë e dua nënën 

Ajo më do mua 

Me fjalë të ëmbla 

Më mëson ta dua. 

E dua nënën 

Jam krenare 

Që më lindi mua 

një vajzë shqiptare! 

Agnesa Leku, 

(Baicë -Drenas), 

Zvicër 

18 

Jeni një foshnjë e posalindur, 

me gëzim ju kemi pritur, 

me gëzim dhe krenari 

jemi të lumtur, motër për ty! 

Tani vjersha do t´ju dërgojmë, 

shtatin tuaj ta forcojmë, 

se pa ndihma vështirë jetohet 

trupi juaj derisa të forcohet! 

Ejani tek ne në mërgim 

Ju mirëpresim me përqafim, 

dëshira jonë po realizohet, 

ejani motër se me ju krenohemi! 

Sa herë zgjohem në mëngjes 

shikoj postën me kujdes. 

Do t´ju presim me padurim, 

këtu në Shtutgart, në qytetin tim! 

Valesë Asllani, 

shkolla shqipe ”MIGJENI”, 

Shtutgart 

Fjala e artë 

Nëna është engjëll në mendjen time. 

Ajo më udhëzon për jetën time. 

Të sillem mirë dhe të mësoj, 

Atdheun kurrë të mos e harroj! 

Sa shumë nënën e dua, 

Ditë për ditë më përqafon mua 

Në gjuhën shqipe më mëson. 

Si zë bilbili më shoqëron. 

Nëna të ngroh si zjarr 

Të freskon si ajër 

Rroftë përgjithmonë 

Kjo e arta fjalë! 

Egzona Hamzaj, 

(Lubeniq, Pejë) Zvicër

Mërgimtari 

Ju pret Kosova, mëma Shqipëri, 

u larguat nëpër borë e nëpër shi, 

u dëbuat me dhunë nga barbarët, 

ju të dashurit tanë mërgimtarët! 

Por nuk harruat atdheun tuaj, 

çdo herë prindërit i ndihmuat. 

Si Kosova dhe Shqipëria: 

U janë mirënjohës mbarë shqiptaria! 

Pra shqiptarë kudo që jeni, 

mos harroni një atdhe që keni! 

Fëmijët tuaj në shkollë t’i dërgoni, 

Gjuhën tonë mos e harroni! 

Ne ju kuptojmë se të pasur jeni, 

por më të fortë në vendlindje ndiheni. 

Atje ku bukës i thonë bukë e kripës kripë, 

Tani jemi të lumtur me Kosovën Republikë! 

Valdrin Asllani, 

shkolla shqipe “MIGJENI “, Shtutgart 

Nëna ime 

Nënë, kjo fjalë me kaq kuptime, 

Dashuri, lumturi, jetë i ke sinonime. 

Ti nënë më jep frymëzime, 

Je e kaluara, e tashmja, e ardhmja ime. 

Do të doja për ty, Nënë, të bëja vetëm gjëra të mira, 

Por ti e di, e dashur Nënë, njeriu bën edhe gabime 

Kështu, pra, lumturia ime mund të të them vetëm: 

Urime! 

Saranda Ferati, 

(Medvegjë, Kosovë Lindore) Zvicër 

FËMIJËT E MËRGIMIT 

Unë linda në mërgim 

Me motër e vëlla 

Dhe dinim vetëm 

Ç’është nënë e baba. 

Vrisja mendjen të kuptoja 

Që në shtëpi të huaj jetoja, 

Ku një gjuhë tjetër dëgjoja 

Dhe asaj fare s’i takoja. 

Prindërit më flisnin 

Për hallë, teze e gjysh, 

Unë dëgjoja e hutuar 

Nuk i kuptoja kurrqysh. 

U rrita pa u bindur 

Se kisha gjyshe e hallë, 

Të vdekur më dukeshin 

Ndonëse ishin gjallë. 

Kur në vend të të parëve 

Na lejuan të vinim ne, 

Gjysh e gjyshe e hallë 

Tash preheshin në dhe. 

Aulona Demolli, 

nxënëse, Gjermani 

Nxënësit e Kantonit Jura – 

Zvicër u shkruajnë nënës dhe 

atdheut. Vjershat i zgjodhi 

mësuesja Nexhmie Mehmetaj. 

19

KORRESPONDENCË NGA SUEDIA 

Në Malmë 

U KUJTUAN TRE HERONJTË 

Në kuadër të manifestimeve 

“Flaka e Janarit 

2013”, nën 

patronazhin e Ministrisë së 

Diasporës së Kosovës, në 

Malmë të Suedisë, më 19 

janar 2013, u mbajt akademia 

përkujtimore me rastin e 31vjetorit 

të rënies së Jusuf 

Gërvallës, Kadri Zekës dhe 

Bardhosh Gërvallës. 

Organizatore e kësaj akademie 

ishte QKSH “Okarina” e 

Landskronës, në bashkëpunim 

me SHSH “Dardania”-Höganäs, 

ansamblin folklorik 

“Shqiponjat Dardane”- 

Förslöv, SHSH “Jehona” – 

Linköping, ansamblin folklorik 

“Shqiponjat e Halmstadit” - 

Halmstad, shkollat shqipe të 

20 

Helsingborgut, të Malmës dhe 

të Ängelholmit dhe disa asociacione 

të tjera kulturore që 

veprojnë në Suedi. 

Përveç shumë bashkatdhetarëve, 

në këtë akademi 

mori pjesë edhe ministri i 

Diasporës i Kosovës, Ibrahim 

Makolli, me bashkëpunëtorë. 

Më pas, vajzat e QKSH-së 

“Okarina” e kënduan himnin 

kombëtar dhe, pastaj, profesor 

Rexhep Jashari foli për jetën 

dhe veprën atdhetare të 

vëllezërve Gërvalla dhe të 

Kadri Zekës. 

Ibrahim Makolli, ministër i 

Diasporës, gjithashtu foli për 

kontributin e madh që i dhanë 

vëllezërit Gërvalla e Kadri 

Zeka lëvizjes sonë kombëtare. 

Ndërkaq, dr.Muhamet Shatri 

e Ibrahim Egriu evokuan kujtime 

nga jeta shkollore me 

Jusufin. 

Jusuf Gërvalla 

BEKIMI I NËNËS 

Në pjesën artistike të kësaj 

akademie, me pika të zgjedhura, 

me këngë, recitime, 

lexime poezish etj., u dalluan: 

Bekime Mehmeti, Afërdita 

Xani, Diana Jashari, grupi i 

vajzave të QSHK-së “Okarina” 

- Ariana, Edona, Albiona, 

Diana dhe Altina. 

Mësuesja nga Ängelholmi, 

Florinda Fejza, lexoi një vjershë 

të Jusuf Gërvallës. Në 

programin artistik morën 

pjesë edhe Mustafë Berisha, 

Sejdi Zeka, Genta Hoxha etj. 

Në fund të programit, ministri 

Ibrahim Makolli i dhuroi 

Premtim Gërvallës, djalit të 

Jusufit, kompletin e veprave të 

Jusuf Gërvallës dhe një 

disketë me këngë të tij, botuar 

vitin e kaluar nga Ministria e 

Diasporës. 

Le të piqen pemët kur të kesh ardhur sërish 

bari i zverdhur fare le të jetë 

nën çatitë e kullës le të pikojë shi 

le të vërë trashë cipa e tëmblit në kusi 

le t'i marrë lumi urat e trerët le të thyhen 

në cung le të ketë një shtëpi për dru 

lulet e verës le t'i ketë prerë me barë kostari le të ftohet 

ka stinë kur veç parzma e nënës do të ngrohet.

1. Zanoret y dhe i 

Lexojini fjalët në dy kuadratet A dhe B. 

A 

ai, bilbil,direk, fishek, frikë, gjilpërë, 

hipi, krimb, kripë,kripore, qilim,qime, 

rrip, sirtar, shpirt, shqip, shqipëroj, 

shqiptar, shqiptoj, etj. 

B 

byzylyk, çyryk, dysheme, gjym, (i,e) 

gjymtë, gjymtoj, gjysmë, gjysmak, lyp, 

lypës, tym, vyshket, zymbyl, dy etj. 

PYESIM 

KULTURË GJUHE 

DREJTSHKRIMI DHE DREJTSHQIPTIMI 

I DISA TINGUJVE TË GJUHËS SHQIPE 

Si shqiptohen fjalët e kuadratit të parë 

nga ju? 

A vini re ndryshime ndërmjet shqiptimit 

dhe shkrimit të tyre? 

Si shqiptohen fjalët e kuadratit të dytë 

nga ju? 

A vini re ndryshime ndërmjet shqiptimit 

dhe shkrimit të tyre? 

MËSOJMË 

Në të folur ose në të shkruar ndodh që në 

vend të zanores y ta përdorim zanoren i, 

si, për shembull: di në vend të dy, ki në 

vend të ky, si në vend të sy, dill në vend të 

dyll, lip në vend të lyp,tim në vend të tym 

etj. 

Shkruhen dhe shqiptohen me i dhe jo me 

y fjalët: ai, bilbil,direk, fishek, frikë, 

gjilpërë, hipi, krimb, kripë, kripore, qilim, 

qime, rrip, sirtar, shpirt, shqip, shqipëroj, 

shqiptar, shqiptoj,rrip etj. 

Shkruhen dhe shqiptohen, përkundrazi, 

me y fjalët: byzylyk, çyryk, dysheme, 

gjym, (i,e) gjymtë, gjymtoj, gjysmë, 

gjysmak, lyp, lypës, tym, vyshket, 

zymbyl, dy etj. 

USHTROHEMI 

1. Në vend të pikave vini shkronjën që 

duhet y, u ose i. 

f.shek, fr.kë, gj.lpërë, b.lbil, d.rek, shp.rt, 

rr.p, s.rtar 

2. Korrigjojini gabimet në fjalët e 

mëposhtme: 

a. lyp, lypës, çyryk, dysheme, tym, 

vyshket, gjym, (i,e) gjymtë 

21

22 

Tregime Ymer Elshani 

Intervistat e harabelit 

Harabel Murroshi, me sqepin si ari, në gazetën “Boka” 

është gazetar i pari. Me kafshë, shtazë e shpesë, ai bisedon shpesh 

dhe hallet e tyre mund t’i marrim vesh. Kështu, në numrin 

më të ri që e lexova, për ju o fëmijë, këto biseda të tij i shënova: 

Brenga e gjelit 

-Xhav, xhiv, si je, 

O Gjel Kaçurrela? 

-Ki-ki-ki-ri-kiii! 

Mirë jam, tungjatjeta! 

-Ke ndonjë hall? 

-Jo dhe aq të madh. 

-Të hidhëron ndokush? 

-Një dhelpër dinake, 

që përvidhet në fushë. 

-Xhav, xhav! Po tjetër? 

-Eh, gati harrova, një orë e vjetër!Sapo 

bëhem gati në ag të këndoj, xingër, 

xingërrr, zërin asaj ia dëgjoj! Dhe më duket 

vetja atëbotë, o burrë, se nuk jam i 

vlefshëm më si dikur... 

Hidhërimi 

i maçorrit 

-Xhav, xhiv, xhi! 

O maçorr Rroku! 

-Mërrr, mjau, mjauuu! 

Urdhëro, lum shoku! 

I ngrysur jam, po. 

-Xhav, xhiv! Ç’të mundon? 

A bën të di? 

-Mërr, mjauuu! Si jo. Kjo nuk është 

fshehtësi...Jam i shqetësuar, jam i 

hidhëruar në autorin e filmave të 

vizatuar. Përse në vend 

të atij Tomit torollak, 

nuk më fton mua vetëm 

një natë. Dhe të shohë 

ai Xheri shakaxhiu 

këmbëshpejtë se si do 

të ndahet me maçorrin 

e vërtetë!

NË SUEDI, NË 5-VJETORIN E REPUBLIKËS 

FESTË NË BORÅS 

Unioni i Shoqatave Shqiptare në Suedi ka vendosur që 

manifestimi qendror për shënimin e 5-vjetorit të 

Pavarësisë së Republikës së Kosovës të organizohet 

në Borås. Organizatore e këtij manifestimi të rëndësishëm 

do të jetë shoqata shqiptare ”Dardania” e 

Boråsit. Kryesia e Unionit dhe kryesia e shoqatës 

”Dardania” në Borås tashmë i kanë intensifikuar përgatitjet 

për organizimin sa më të mirë dhe më dinjitoz 

të këtij përvjetori. 

Në këtë manifestim, përpos bashkëkombësve tanë nga 

Boråsi e rrethina, do të marrin pjesë edhe përfaqësues 

nga Qeveria e Kosovës, si dhe përfaqësuesit e ambasadave 

nga Republika e Kosovës dhe ajo e Shqipërisë që veprojnë 

në shtetet skandinave. 

Në programin festiv, përveç pjesës akademike, në të cilën do 

të flitet për përpjekjet e vazhdueshme të shqiptarëve për liri 

e pavarësi, si dhe për aktin e shpalljes së pavarësisë, do të 

ketë edhe program të pasur kulturo-artistik. Programin 

artistik do ta pasurojnë ansamblet folklorike dhe grupet 

muzikore që veprojnë nëpër shoqatat anëtare të Unionit. 

Turne futbolli në Kalmar 

Në kuadër të festës, Unioni i Shoqatave Shqiptare në Suedi, 

në bashkëpunim me shoqatën “Kosova” të Kalmarit, edhe 

sivjet, për nder të shënimit të përvjetorit të Shpalljes së 

Pavarësisë së Republikës së Kosovës, e organizon turneun 

tradicional në futboll të vogël. 

Unioni i Shoqatave Shqiptare, nën patronazhin e të cilit 

mbahet ky manifestim, të gjitha ekipeve pjesëmarrëse do t´u 

japë diploma, kurse tri ekipet më të suksesshme do t’i 

nderojë edhe me shpërblimet e turneut. 

R.Reshitaj 

RUDINA KURSHUMLIU 

17 Shkurti 

Kisha dashur të jem poete 

E të shkruaj të gjej guxim 

Për ty Kosovë 

O i shtrenjti vendi im. 

A të shkruaj për malet 

Që të mahnitin me bukuri 

A të shkruaj për rininë 

Që mahnit botën me mençuri. 

Sot kam vendosur 

Të shkruaj për pavarësinë 

Që njëherë e përgjithmonë 

Na solli të shenjtën LIRI. 

DEA ZEQIRI 

Mëvetësia 

17 Shkurti 

Ditë e mbarë! 

Festë e madhe 

Për çdo shqiptar. 

Hartë e botës, 

U ndryshua, 

Një shtet i ri 

Asaj iu shtua 

23

Gjashtë e gjashtë - dymbëdhjetë; 

Doruntina trembëdhjetë!... 

Ishte njëherë e një mot një nënë 

shumë e mirë. I kishte dymbëdhjetë 

bij të hijshëm. Të trembëdhjetën 

kishte një bijë të bukur 

mbi të gjitha shoqet, që ia thoshin 

Doruntinë. 

Vasha u rrit e u bë për t'u martuar. 

Mirëpo nga bujarët e atij 

vendi askush nuk e gëzoi. Të 

gjithë e dëshironin, askush s'guxonte 

ta zinte nuse, sepse nuk e 

ndiente veten të zotin për ta 

marrë për shoqe. Atëherë na vjen 

një trim i largët: i mirë, i hijshëm, 

i fisëm dhe nis e 

dërgon shkesë dallëndyshen 

që ta 

kërkojë Doruntinën 

nuse. E ëma dhe 

të njëmbëdhjetë 

vëllezërit e 

mëdhenj nuk 

donin t'ia jepnin, 

sepse 

trimi ndonëse 

i mirë e i 

fisëm, ishte 

nga një vend 

shumë i largët. 

Vetëm i vogli, 

Konstandini donte. 

- T'ia japim Zonja 

Mëmë, – thoshte ai, - se 

trimi është i mirë. Më ka 

hyrë në zemër. 

- Konstandin biri im, çfarë po 

thua ti kështu? - ia kthente e 

ëma. Aq larg do ma shpiesh 

Doruntinën time? Se në e daça 

për gëzim, për gëzim nuk do ta 

kem; se në e daça për helm, për 

helm nuk do ta kem. 

- Ta jap besën zonja mëmë, se kur 

ta duash ti Doruntinën, qoftë për 

gaz, qoftë për helm, vete unë e ta 

sjell! 

Mëma dhe të njëmbëdhjetë 

vëllezërit u bindën: e vluan dhe e 

martuan Doruntinën me trimin e 

24 

largët. Bënë dasmë nëntë ditë. Të 

dhjetën, trimi e mori nusen e 

shkoi tek dheu i tij i largët. 

Mëma e vasha qanë me lot kur u 

ndanë ... 

... Shumë luftëra u bënë atë mot 

te dheu ynë, se kish ardhur i huaji 

ta shkelte e ta pushtonte. Të dymbëdhjetë 

vëllezërit dolën të 

luftonin për vendin e tyre dhe u 

vranë një pas një të gjithë. 

Kur iu vra djali i parë, mëma psherëtiu 

e tha: 

Përrallë shqiptare 

BESA 

E KONSTANDINIT 

(FRAGMENT) 

- Biri im, unë nuk kam helm e nuk 

do të të qaj, sepse ti re për dheun 

tënd e më mbeten dhe njëmbëdhjetë 

bij të tjerë për luftë. 

Kur iu vranë gjashtë, që të 

gjashtë trima e të dashur, ajo 

derdhi vetëm nga një lot për secilin 

e bëri vetëm nga një vajtim. 

Po kur nisën t'i vriten dhe të 

tjerët, mëmës iu këput zemra dhe 

lëshoi një psherëtimë të madhe sa 

u trondit tërë vendi: 

- Mjerë unë, ç'helm i madh të mos 

e kem Doruntinën pranë në këtë 

zi që më mbuloi shtëpinë! 

Kur u vra djali i fundit, Konstandini, 

mëma shkuli leshrat e 

bardha e thirri: 

- Bobo, ç'vdekje, e nëmosura 

vdekje! Ti më more dymbëdhjetë 

bij e tani kush mund ta dijë a 

s'ma ke marrë edhe bijën time të 

vetme, bijën time të dëshiruarën! 

Kur u gdhi e shtuna e të 

vdekurve, mëma vajti te varret e 

të bijve. Dymbëdhjetë djem kish 

pasur, 

dymbëdhjetë varre kish tani... 

Mbi çdo varr ndezi nga një 

qiri e bëri një vajtim, po 

mbi varr të Kostandinit 

ndezi dy qirinj 

dhe bëri dy vajtime, 

qau me 

ngashërime dhe 

thirri tri herë: 

- O biri im! O 

biri im! O biri 

im!... 

Edhe tri herë të 

tjera: 

- O Kostandin! O 

Kostandin! O Konstandin! 

Pastaj u shemb 

përdhe, pushtoi gurin e 

varrit e u trua: 

- Kostandin, o biri im, ku 

është besa që më dhe, se do ma 

sillje Doruntinën, tët motër? Besa 

jote vdiq bashkë me ty e kalbet në 

varr të zi! Kështu tha dhe e lau 

gurin me lotët e syve. 

Në mesnatë Kostandini u ngrit 

nga varri. Guri i varrit u bë kalë i 

zi si nata. Edhe dheu i zi u bë 

shalë e zezë si nata. Rrotulla që 

mbante gurin u bë fre i argjendtë. 

Trimi i hipi kalit, u përkul përpara, 

uli kryet dhe i ra me 

patkua. Kaptoi si frymë male e 

fusha, hodhi lumenj e përrenj, la 

prapa katunde, kodra , pyje...

Arif Demolli në mesin 

E FËMIJËVE SHQIPTARË TË VJENËS 

Para ca kohësh, shkrimtari nga Prishtina, Arif Demolli, 

bëri një vizitë në Vjenë. Ai u ftua nga 

shoqata kulturore “Aleksandër Moisiu” dhe aty 

mori pjesë në një takim me lexuesit shqiptarë, midis 

të cilëve kishte edhe shumë fëmijë. Pos që lexoi disa 

shkrime të tij, ai dha një intervistë publike, e bërë 

nga mësuesja Miradije Berishaj- Kabashi, dhe iu 

përgjigj shumë pyetjeve të lexuesve. 

Pos kësaj, ai pati takime edhe me nxënësit që e ndjekin 

mësimin në gjuhën shqipe, me ç’rast i lexoi 

krijimet e tij dhe zhvilloi bisedë me fëmijët. 

Në njërën nga shkollat, nxënësit shqiptarë shfaqën 

pjesën e tij teatrale “Në kafaz-tërë gaz”, marrë nga 

libri i tij po me këtë titull, e përgatitur nga mësues 

Hazir Mehmeti. 

25

Shkolla 

SHQIPE NË SUEDI 

* Këtu mësimi i gjuhës amtare organizohet 

në kuadër të shkollës suedeze dhe shqipja 

është e barabartë me suedishten 

XHEVAT ISUFI 

Në Suedi aktualisht 

janë rreth 50 mijë 

shqiptarë nga Kosova 

dhe nga viset e tjera 

shqiptare. Këtu, me pëlqimin 

e organeve vendëse, u organizua 

mësimi plotësues në 

gjuhën amtare.Të udhëhequr 

nga LASH “Naim Frashëri”, 

mësimi i gjuhës shqipe u organizua 

nëpër të gjitha strehimoret. 

Gjatë gjithë këtyre 

viteve, shumë mësues, përveç 

mësimit të rregullt, ishin edhe 

organizues të shumë aktiviteteve 

kulturore e kombëtare. 

Pas marrjes së 

lejeqëndrimit, bashkatdhetarët 

tanë u sistemuan nëpër komunat 

suedeze dhe e organizuan 

mësimin e gjuhës amtare, por 

tani nëpër shkollat dhe institucionet 

suedeze. 

Mësimi i gjuhës amtare në 

Suedi është i përligjur dhe organizohet 

në kuadër të shkollës 

suedeze. Ky lloj mësimi 

është i rregulluar me ligj në 

kuadër të entit shkollor të 

Suedisë. 

Mësimi i gjuhës amtare mund 

të organizohet nëse në një komunë 

ka pesë e më shumë 

nxënës që kërkojnë ta mësojnë 

26 

atë. Mësimi zhvillohet në 

kuadër të shkollës suedeze nga 

mosha katërvjeçare- në 

çerdhe, parashkollë, shkollë 

fillore dhe gjimnaz. Ky lloj 

mësimi zhvillohet në kuadër të 

shkollës suedeze. Gjuha shqipe 

është lëndë mësimore e 

barabartë me lëndët e tjera 

mësimore në kuadër të shkollës 

suedeze. Notat e gjuhës 

shqipe (poenët) janë të 

barasvlershme me notënvlerën 

e poenëve të gjuhës 

suedeze, angleze dhe matematikës. 

Pjesa dërrmuese e 

mësimit zhvillohet në orarin e 

rregullt mësimor. Nxënësit e 

vijojnë mësimin sipas moshës 

së tyre dhe klasave, p.sh. 

nxënësit e klasës së parë, të 

dytë, të tretës e kështu me 

radhë. Mësimi i gjuhës amtare 

mbahet edhe në gjimnaz. Aty 

nxënësit janë të ndarë në tri 

grupe- shkallë: nxënësit e vitit 

të parë, të vitit të dytë dhe ata 

të vitit të tretë. Edhe këtu 

gjuha shqipe ka tretman të 

barabartë me lëndët e tjera 

mësimore. 

Po ashtu, edhe mësuesi i 

gjuhës amtare krijon marrëdhënie 

pune në shkollën suedeze 

dhe është i barabartë me të 

gjithë mësuesit e tjerë suedezë. 

Për punësimin e tij vendosin 

autoritetet e shkollës suedeze, 

duke pasur për bazë përgatitjen 

shkollore në atdhe dhe njohjen 

e gjuhës suedeze. Enti 

arsimor i Suedisë shumë herë 

ka organizuar kurse, trajnime 

në kuadër të shkollës së lartë 

të mësuesisë për mësuesit e 

gjuhëve amtare në Suedi. 

Shqipe HASANI 

VËLLAIT NË MËRGIM 

Nga je nisur, o vëlla? 

Në vend të huaj, në mërgim. 

Mërzitem pa praninë tënde, 

Mbushem vaj e pikëllim. 

Rrugë e mbarë të qoftë, 

Me valixhe në dorë, 

Mos e harro atdheun, 

Kujtoje nënën Kosovë. 

Sa më mungon, o vëlla, 

Një portret po ta punoj, 

Kur të më marrë malli, 

Si me ty do të bisedoj. 

Për ty malli më përvëlon, 

Të mallkoj, o mërgim, 

Mendja ime te ti fluturon, 

Në derë të pres, o vëllai im.

Zana e malit 

 

Zana e malit është krijesë mitologjike shqiptare, me 

veti tepër origjinale autoktone dhe e krahasueshme 

më tepër me figura të këtilla ballkanike dhe malore 

të popullsive në Gadishullin Ballkanik. Ajo mund të krahasohet 

edhe me Artemidën e grekëve ose Dianën e romakëve. 

Vështirë mund të shkohet në një krahasim deri te Thana e 

ilirëve. Sipas traditës, ato kanë dy karaktere: i zbutur, i cili 

i ndihmon kreshnikët në betejat e tyre, dhe karakteri 

idhnak, i cili shiton (nguros), kur u prishet qetësia. Brirët e 

dhive të egra janë mbrojtja dhe dobësia e zanave. Zanat i 

ruajnë territoret e veta me xhelozi. Ato i shitojnë ata që ua 

prishin qetësinë ose i befasojnë kur janë duke lozur nëpër livadhet 

e maleve. Prandaj, edhe kur shkohet në mal, është 

traditë të bëhet zhurmë për t'i njoftuar ato për afrimin e 

njeriut. Zana është edhe simbol i pjellorisë. 

Bariu i Shenjtë 

Ky është emri popullor i Shën 

Martinit, mbrojtësi i ujqërve 

dhe, njëherësh,i bagëtisë. Në 

mendësinë popullore shqiptare, ai 

ushqente një nderim të veçantë, sepse 

për të ndizeshin qirinj në të kremte me 

karakter fisnor. Bariu i Shenjtë ka disa 

ngjashmëri me Panin, hyjin-bari me 

brirë dhe me këmbë cjapi, por ka edhe 

veçoritë e tij, të cilat i gjejmë vetëm te 

shqiptarët. Sipas besimeve popullore, 

ai është hyji i maleve e i pyjeve, 

gjegjësi mashkullor i Zanës. Përfytyrohet 

si një njeri vigan që banon i vetëm 

në pyje. Ai është zotërues i ujqërve, të 

cilët i ushqen, i drejton, por edhe i 

dënon. Kur do t’i ushqejë, shenjti u 

hedh ca kokrra misterioze jeshile, me 

madhësinë e frutës së dëllinjës, ose i 

urdhëron që të venë të hanë aksh 

bagëti të aksh malësori. Por, po deshi, 

ai ua “lidh” gojën e ndonjëherë edhe i 

ndëshkon për prapësitë që bëjnë. Njihet 

edhe me emrat Bariu Hyjnor, Shën 

Marti, Shmarti, Shmartuku, Hazreti 

apo Hazëri (a Hezri), Njeriu i Mirë, 

Njeriu i Shenjtë apo Njeriu Jeshil. 

Dordoleci 

Fatet 

Figura të besimeve popullore 

dhe të përrallave, që përfytyrohen 

si tri gra që vijnë 

natën e tretë te djepi i të posalindurit 

dhe i caktojnë fatin e jetës. 

Në veriun e Shqipërisë, këtë detyrë 

e kryejnë Orët. Çdo pësimi të 

njeriut i vishet vendimi i tyre, 

ndaj njerëzit ngushëllohen duke 

thënë: kështu e shkruan Fatet. 

Natën e tretë bëhet edhe e 

kremtja e familjes, që quhet 

poganiqe. Për këtë rast piqet një 

bukë, e cila thyhet mbi djepin e 

fëmijës. Ndër të krishterë, pas 

kësaj ceremonie i vihet emri fëmijës. 

Thirren edhe Fati, Vitore, 

Mira, Mirushe, Orë etj. 

Edhe sot e kësaj dite, në 

kopshte e në ara shqiptarët 

vendosin një shëmbëlltyrë 

njeriu: me trup, krahë, 

këmbë dhe 

kokë, të veshur 

me rroba, më shpesh 

me rrecka. Në 

zanafillë, dordoleci ka përfaqësuar 

një shëmbëlltyrë 

të hyjit të bujqësisë, i 

cili, edhe pse u shndërrua 

në brendësi, si trajtë 

u ruajt deri në ditët 

tona. Ai vihej për të 

pasur prodhime të mbara, 

por edhe për t’i trembur 

dëmtuesit e prodhimit. Quhet edhe Plaku i Kopshtit, 

Plaka e Kopshtit, Nusja e Kopshtit, Surrati 

i Arës, Coli, (Picar) etj. 

27

Pashko Vasa 

(Vaso Pashë 

Shkodrani) lindi 

në Shkodër, më 17 

shtator 1825. Pas 

mësimeve të para në 

vendlindje, shërbeu 

sekretar i Konsullatës 

britanike, ku mësoi 

italisht, frëngjisht, 

turqisht dhe greqisht. 

Më 1847 shkoi në Itali 

dhe vullnetarisht mori 

pjesë në radhët e forcave 

kryengritëse italiane. 

Në Bolonjë u 

caktua Oficer i Kalorësisë 

Qytetare. Në shpalljen 

e Republikës 

Venedikase 

jetëshkurtër mori pjesë 

përkrah popullsisë 

kryengritëse të atij 

qyteti që u rrethua nga 

austriakët. Atje austriakët 

e zunë dhe e detyruan 

të ikte në 

Stamboll. Pas disa 

peripecish, ai u sistemua në 

shoqërinë e tramvajeve të 

qytetit, ndërsa më vonë 

ngjitet shkallëve të administratës 

së saj. Pastaj zuri punë 

në Ministrisë e Punëve të 

Jashtme të Perandorisë Osmane. 

Tevona Pashko Vasa, së 

paku që nga viti 1861, ishte 

me punë në Halep të Sirisë. 

Gjithashtu,disa vjet ka shërbyer 

në Ambasadën turke në 

Londër, ku më 1887 e botoi 

edhe veprën frëngjisht "Gramatikë 

e shqipes". Më 1862 e 

gjejmë në Shkodër, vit ky kur 

një grup intelektualësh, duke 

përfshirë Zef Jubanin, u përpoq 

për një kryengritje antiosmane 

në Mirditë. Ai u 

28 

Shkrimtarë 

të 

traditës 

PASHKO VASA 

angazhua për një alfabet të 

vetëm shqip. Më 1869 merr 

pjesë në grupin nismëtar për 

krijimin e një shoqate 

shqiptare me karakter kulturor, 

arsimor e gjuhësor. Më 

1871, gjithnjë në Stamboll, 

bashkë me Jani Vreton dhe 

Sami Frashërin, 

nisi orvatjen për 

krijimin e një organizate 

atdhetare 

shqiptare. Në vitet 

1878-1882, krahas 

Abdyl- 

Frashërit, u shqua 

si një nga figurat 

kryesore të 

Komitetit të Stambollit 

për mbrojtjen 

e Shqipërisë. 

Më 1879 ishte 

ndër veprimtarët 

më aktivë të 

“Shoqërisë së të 

Shtypurit Shkronja 

Shqip”. 

Pashko Vasa botoi 

në frëngjisht: 

”Skicë historike 

për Malin e Zi 

sipas traditave të 

Shqipërisë” 

(1872), ku përshkroi 

pashallëkun 

e Shkodrës nën Bushatlinjtë, 

“E vërteta mbi Shqipërinë 

dhe shqiptarët”,Paris (1879), 

në të cilën, krahas të dhënave 

historike për popullin shqiptar 

dhe qëllimet e luftës së 

tij, e kritikoi administratën 

burokratike osmane dhe 

paraqiti kërkesat e Lëvizjes 

Kombëtare Shqiptare. Penës 

së Pashko Vasës i përket edhe 

vepra “Bosnja dhe Hercegovina 

gjatë misionit të Xhevdet 

Efendiut”, Stamboll, (1865). 

Pashko Vasa shkroi një varg 

veprash, të cilat i shërbenin 

zgjidhjes së çështjes së 

shkrimit dhe mësimit të 

shqipes: “Alfabeti latin i 

zbatuar në gjuhën shqipe”, 

Stamboll, (1878),

“Gramatika shqipe për t'u 

përdorur nga ata që dëshirojnë 

ta nxënë këtë gjuhë pa 

ndihmën e një mësuesi”, 

Londër (1887). 

Vepër tjetër e Pashko Vasës 

në lëmin e letërsisë është 

“Bardha e Temalit” (“Barda 

de Témal”, Paris 1890), një 

nga romanet e para të një autori 

shqiptar. Aty përshkruhet 

mendësia tipike shqiptare në 

Shkodrën e viteve të 40-ta të 

shek. XIX . 

Që nga viti 1883, Pashko 

Vasa shërbeu guvernator i 

përgjithshëm i Libanit, ku 

edhe vdiq më 29 qershor 

1892. Eshtrat e tij u sollën 

në atdhe pas Luftës së Dytë 

Botërore. 

Vula e identitetit kombëtar 

Poezia e Pashko Vasës 

“Mori Shqypni, e mjera 

Shqypni” bart të ndërthurur 

në vete për më shumë se një 

shekull një figurë poetike 

mbresëlënëse dhe një koncept 

ideologjik për identitetin 

kombëtar, të 

emërtuar si Shqyptaria. 

Prandaj, nuk ka si të mos 

jetë vazhdimisht objekt 

analize dhe rivlerësimi. 

Vjersha “Moj Shqypni, e 

mjera Shqypni” (1880) e 

Pashko Vasës, edhe pas 

njëqind e njëzet vjetëve, me 

vlerën e saj qendrore, ka ruajtur 

një fuqi komunikimi 

dhe identifikimi me lexuesit 

e vet. Më ka rënë të shoh jo 

pak njerëz që nuk dinë 

shumë ose, madje, nuk dinë 

asgjë për autorin e poezisë 

“Mori Shqypni, e mjera 

Shqypni”, por sapo të për- 

menden vargjet e saj, janë 

në gjendje që së paku të shprehin 

një emocion, që 

shkaktohet nga përjetimi i 

idesë së saj. Përveç se, në 

njëfarë dore,është si një 

vazhdim i traditës së recep- 

timit oral të vlerave poetike, 

kjo mënyrë reagimi më 

duket se ka të bëjë më 

shumë me vlerën qendrore të 

poezisë së Vasës, për 

shqyptarinë si legjitimim i 

identitetit kombëtar. 

E MJERA SHQYPNI 

Mori Shqypni, e mjera Shqypni 

kush të ka qitun me krye n'hi 

Ti më ke pas ken një zoj’ e randë 

që burrat e dheut të quejshin nanë. 

ke pas shumë t'mira, shumë begati, 

me vashëza t'bukura me djelm t'ri, 

gja e dhen shumë, ara e bashtina, 

me armë të bardha, me pushka latina; 

me burra trima, me gra të dlira; 

Ti ndër gjithë shoqe ke pas ken m’e mira. 

Kur kriste pushka si me shkrep moti, 

zogu i shqyptarit gjithmonë i zoti 

ka kenë për luftë e n'luftë ka dekun 

e dhunë mbrapa kurr s'i ka mbetun. 

kur ka lidhë besën burri i Shqypnisë, 

i ka shti dridhen gjithë Rumelisë; 

ndër lufta t'rrebta gjithëkund ka ra, 

me faqe t'bardhë gjithmonë asht da. 

Por sot, Shqypni, pa m'thuej si je? 

por sikur lisi i rrxuem përdhe, 

shkon bota sipri, me kambë, të shklet 

nji fjalë t'ambël askush s'ta flet. 

si mal me borë, si fushë me lule 

ke pas qenë veshun, sot je me crule, 

e s'të ka mbetun as em'n as besë; 

vet e ke prishun për faqe t'zezë. 

Shqyptar', me vllazën jeni tuj u vra, 

ndër nji qind ceta jeni shpërnda; 

sa thone kam fè ca thonë kam din; 

njeni:"jam turk", tjetri:"latin" 

do thonë: "Jam grek", "shkje"-disa tjerë, 

por jemi vllazën t'gjith more t'mjerë! 

priftnit e hoxhët ju kanë hutue, 

për me ju damun me ju vorfnue! 

vjen njeri i huej e ju rri n'votër, 

me ju turpnue me grue e motër, 

e për sa pare qi do t'fitoni, 

besën e t'parëve t'gjith e harroni, 

baheni robt e njerit t'huej, 

që nuk ka gjuhën dhe gjakun tuej. 

qani ju shpata e ju dyfeqe, 

Shqiptari u zu si zog ndër leqe! 

qani ju trima bashkë me ne, 

se ra Shqypnia me faqe n'dhe! 

e s'i ka mbetun as bukë as mish, 

as zjarm në votër, as dritë, as pishë; 

as gjak në faqe, as nder ndër shokë, 

por asht rrëxue e bamun trokë! 

mblidhniu ju varza, mblidhniu ju gra, 

me ata sy t'bukur q'dini me qa, 

eni t'vajtojmë Shqypninë e mjerë, 

që mbet' e shkretë pa em'n, pa nder; 

ka mbet e vejë si grue pa burrë, 

ka mbet si nanë, qi s'pat djalë kurrë! 

kujt i ban zemra m'e e lan' me dekë 

kët farë trimneshe, qi sot asht mekë? 

këtë nanë të dashtun a do ta lamë, 

që njeri i huej ta shklasë me kambë? 

nuk, nuk! Këtë marrè askush s'e do 

këtë faqe t'zezë gjithkush e dro! 

para se t'hupet kështu Shqypnia, 

me pushkë n'dorë le t'desë trimnia! 

çoniu, shqyptarë, prej gjumit çoniu, 

të gjithë si vllazën n'nji besë shtrërngoniu, 

e mos shikoni kisha e xhamia: 

Feja e shqyptarit asht shqyptaria! 

qysh prej Tivarit deri n'Prevezë, 

gjithkund lshon dielli vap'e dhe rrezë, 

asht tok' e jona, prind na e kanë lanë 

kush mos na e preki, se desim t'tanë 

të desim si burrat që vdiqnë motit 

edhe mos marrohna përpara Zotit. 

(Përgatiti: Nebih Bunjaku) 

29

Ç’ju 

KËSHILLON 

pedagogu 

Mësoni të flisni me fëmijët 

Sezoni i pushimeve dhe i festave 

është koha ideale për t`iu 

përkushtuar familjes. Në këtë 

kategori, përveç pastrimit të 

shtëpisë, përgatitjes së 

ushqimit, lojës, vizitave të 

miqve, hyn edhe një segment 

shumë i rëndësishëm – biseda. 

Si prind, shfrytëzojeni secilin 

çast të lirë që të bisedoni me 

fëmijët tuaj. Për ata, kjo do të 

ishte shumë e vlefshme. 

Biseda mes prindit dhe fëmijës 

është një zhvillim shumë i 

rëndësishëm emocional, 

psikik, social dhe moral për 

fëmijën. 

Për këtë, kur të bëheni me 

fëmijë, rrënjosini në vete 

30 

durimin dhe 

vullnetin për të 

mësuar e për t’u 

zhvilluar. Kjo ju 

ndihmon të komunikoni 

lehtë e natyrshëm 

me fëmijët tuaj. 

Çfarë duhet të bisedoni 

E rëndësishme është që 

prindërit ta njohin fëmijën e 

tyre, ta pranojnë ashtu siç 

është dhe të mundohen ta formësojnë 

ashtu siç mendojnë se 

do të duhej të ishte. Në moshë 

të re, duke mësuar aftësitë 

themelore, veçanërisht kur 

bëhet fjalë për sigurinë, nuk 

ekzistojnë dilema – prindi 

paraqet kufizimet, të cilat 

duhet të respektohen. 

Natyrisht, prindërit vendosin 

kufizime edhe kur fëmijët janë 

më të rritur. Se a do të bisedojë 

prindi me fëmijët e tij, 

kjo varet nga mënyra e kontaktit 

që sundon në familje. 

E rëndësishme është që 

prindërit të bisedojnë me fëmijët, 

të kenë besim në ta dhe që 

kjo marrëdhënie të jetë e 

ndërsjellë. Kjo nuk nënkupton 

që të marrin përgjegjësitë e 

fëmijës si të tyren, por që me 

anë të bisedës t’ia sqarojnë 

kufizimet çfarë lejohet e çfarë 

jo. 

Përse është biseda e 

rëndësishme 

Biseda mundëson që të kuptohen 

nevojat e fëmijës dhe ato 

të prindërve. Në familjet e kufizuara 

nuk janë të qarta 

nevojat e fëmijëve, e lëre më 

të prindërve. Në familjet ku 

kufizimet janë të ngurta dhe të 

ngjeshura, prindërit zakonisht 

presin dhe nuk kanë interesime 

personale për ndjenjat e 

fëmijës. 

Shumë familje kanë kontakte 

vetëm në një dimension – lidhen 

ose diferencohen më lehtë. 

Kjo formë ekstreme e 

baraspeshimit e pengon procesin 

e zhvillimit të shëndetshëm 

të personalitetit të 

fëmijës. 

Kur kufizimet janë të dobëta, 

gjithçka është e ngatërruar: 

prindërit nuk e kanë të qartë 

punën e tyre dhe as fëmijët s’i 

kuptojnë detyrat e tyre. Lidhen 

së tepërmi me jetën e 

brendshme të fëmijës, bëhen 

opsesivë, brengosen dhe 

mundohen të ndikojnë mbi 

fëmijën dhe ta ndryshojnë atë. 

Në këtë mënyrë, prindërit nuk 

e shohin fëmijën e tyre si dikë 

që ka zgjidhje dhe që mban 

përgjegjësi për pasojat e sjelljes 

së tyre. Prindi merr motivimin, 

disiplinën, fajin, 

brengën si të veten dhe pastaj 

ai mbetet i pazhvilluar në 

repertorin e sjelljes së fëmijës. 

Ky, gjithsesi, nuk është një 

model i mirë.

VEGLAT TONA POPULLORE 

 

Vegël muzikore popullore, e 

përbërë nga dy tyta të 

gdhendura në një copë të 

vetme druri (arre, panje, bushi, 

etj.), me trajtën e shkronjës “A”. 

Është një zhvillim i mëtejshëm i 

fyellit të zakonshëm me sqep dhe 

tingujt i nxjerr njësoj si ai duke i 

fryrë. Quhet ndryshe edhe fyell i dyfishtë. 

Shkon nga 25 cm deri në 55 

cm. Është vegël polifonike: tyta e 

dorës së djathtë i ka 4 vrima sipër 

dhe prapa 1, ndërsa tyta tjetër i ka 

vetëm 3 vrima paralele me të tytës 

tjetër. E para përdoret për të luajtur 

melodinë, ndërsa tjetra kontramelodinë. Repertori i cyles dyjare është i kufizuar, me tematika 

të thjeshta e të shkurtra këngësh e vallesh të njohura, si dhe me tematika të marra 

nga vajtimet e grave. Përdoret kryesisht nga barinjtë në Kurveleshin e Sipërm dhe të 

Poshtëm, në Radhimë (Vlorë) e në Kardhiq (Gjirokastër). 

Zbulimet arkeologjike në territorin e Ilirisë së Jugut japin të dhëna për ekzistencën e saj që 

në shekullin V-VI para erës sonë. 

Është vegël muzikore popullore me 

dy tela, që i bie me pende. Njihet 

edhe me emrat: dyzen, karadyzen, 

në disa raste e quajnë edhe me emrin e 

tamrrës ose tamburasë. Ka tri pjesë: kupa, 

kapaku dhe bishti. Madhësitë dhe trajtat 

ndryshojnë sipas krahinave. Tipi kryesor i 

çiftelisë është me 

dy tela. Ka edhe 

nëntipa me tre dhe 

katër tela (1+2, 

2+1, 2+2). Bishti 

është i ndarë nga 

11 deri në 13 

perde. Zakonisht 

akordohet në 

kuarte, përdoret 

gjithashtu edhe në 

sekondë, lart dhe poshtë, kuintë, unison 

dhe septim. Penda zakonisht nxirret nga 

lëkura e trungut të qershisë. Loja përqendrohet 

në telin e parë, teli i dytë përdoret 

si mbështetje ritmike harmonike në tra- 

Çiftelia 

jtën e isos. Ka edhe raste kur teli i dytë i 

çiftelisë përdoret për kalimet e vështira 

melodike, kryesisht nga instrumentistë virtuozë. 

Në repertorin e çiftelisë përfshihen 

këngët lirike dhe vallet. Me të luhen edhe 

pjesë instrumentale solistike, të krijuara 

posaçërisht për këtë vegël, si dhe pjesë të 

krijuara për vegla të 

tjera (fyelli, bishnica, 

zumarja). Çiftelia 

kombinohet bukur me 

vegla popullore të 

gjinive të ndryshme, si: 

gjethi, zumaraja, bishnica, 

bilbili, sharkia 

etj., duke qenë së 

bashku me to pjesëtare 

e formacioneve instrumentale. 

Çiftelia tradicionalisht është përdorur 

në Kosovë, në krahinat e Veriut, të 

Verilindjes, por zbret deri në krahinat e 

Shqipërisë së Mesme dhe pjesërisht në 

disa krahina të Juglindjes së Shqipërisë. 

31

REPORTAZH 

32 

Po vij te ti, vendlindja ime! 

Na kanë mbetur vetëm edhe dy ditë. Pastaj do të jemi në vendlindje, do të jemi 

në Kosovë….shpërtheu zëri i Jehonës në mesin e nxënësve bashkëvendës, të 

cilët i ndiqnin mësimet plotësuese në gjuhën shqipe 

BLERTA PREBREZA 

Atë ditë në shkollë, në orën e 

mësimit plotësues në gjuhën 

shqipe, në orën më të dashur 

për ta, sepse mësonin të shkruanin 

e të flisnin si njerëzit e 

vendlindjes së tyre, ishte 

mësimi më i dashur për 

ta.Gjatë gjithë orëve nuk bisedohej 

për asgjë tjetër, vetëm 

për shkuarjen në vendin e tyre, 

në Kosovën e dashur. Atë ditë, 

të gjithë nxënësit shqiptarë 

ishin të entuziazmuar, ishin të 

hareshëm, ishin shend e verë. 

Bisedonin, komentonin e 

qesheshin pandërprerë si do të 

shkonin në atdhe. Mezi pres të 

nisemi, -u dëgjua edhe një tjetër 

zë në klasë. Mësuesja e vërejti 

dëshirën për të biseduar lidhur 

me ardhjen e tyre në Kosovë. 

- Mirë, nxënës të dashur, në 

këtë orë mësimore të flasim 

për vajtjen tonë në 

vendlindje.Me siguri, këtë e 

shoh edhe nga fytyrat e nga 

buzëqeshjet tuaja, jeni më të 

lumturit këto ditë. 

- Pooooo! - jehoi klasa. 

Një nxënës e mori fjalën pa 

pritur që arsimtarja të thoshte 

edhe diçka. 

- E, di mësuese, mbrëmë e kam 

parë në ëndërr Kosovën e 

bukur. Po lozja me fëmijët e 

axhës dhe po ndihesha shumë 

i hareshëm ….Mësuesja 

buzëqeshi lehtë, sepse e kuptonte 

dashurinë e tyre, dhe ia 

ktheu: -Sa mirë që të nesër- 

men do ta bësh ëndrrën realitet, 

do ta përjetosh me sy 

hapur atë bukuri e atë 

dashuri që keni për atdheun, 

sepse dëshira për të arritur sa 

më parë në Kosovë ndikon që 

ju të shihni ëndrra. 

- Mësuese,- foli Fatosi,- dje e 

kam pyetur nënën për sa orë 

udhëtim mbërrijmë në 

Kosovë.U gëzova kur ajo më 

tha se shumë shpejt arrijmë, 

për dy orë e gjysmë do ta 

shohim Kosovën. 

- Sot shko në shkollë! -më tha 

nëna, dhe, kur të kthehesh 

nga mësimi, do t’i përgatitim 

rrobat e valixhet.Që në mëngjesin 

e hershëm do të nisemi. 

Mëngjes i hershëm, një fllad i 

lehtë ma kishte përshkuar fytyrën.Sapo 

zbritëm në Aeroportin 

e Prishtinës,ajri i dashur 

i Kosovës na uroi mirëseardhje 

dhe dielli na priti me rrezet e 

tij që krijoi ngrohtësi në shpirtin 

tonë. Të gjithë së bashku 

me një zë brohoritëm… 

K O S O V A I M E ….të 

tjerët i kthyen kokat nga ne 

dhe na u bashkuan në këtë 

përjetim shpirtëror. Natyra e 

vendlindjes, toka, ato male e 

çuka, shkëmbinjtë e lartë, 

malet, bukuritë e rralla natyrore, 

Gryka e Rugovës, 

Bjeshkët e Nemuna, Shpella e 

Gadimes, kristalet e Trepçës, 

shpatet e Gollakut, Rrafshi i 

Dukagjinit e i Kosovës, Malet e 

Karadakut, Gryka e Kaçanikut, 

bora e Brezovicës, Lidhja e 

Prizrenit, Epopeja e Prekazit, 

Legjenda e Adem Jasharit na 

bënë të jemi krenarë me këtë 

atdhe që e kemi, na bënë krenarë 

me gjithçka…KJO 

ËSHTË VENDLINDJA IME.

Përtacia 

Mësuesja u kishte dhënë 

nxënësve për detyrë 

shtëpie temën “Përtacia”. 

Toni e kishte lënë faqen të 

zbrazët. 

-Ç’është kjo? – pyeti mësuesja. 

-Përtacia, e dashura mësuese. 

Treni 

-Vizatojeni trenin duke 

ecur! – u kishte thënë mësuesja 

nxënësve. Beni i 

vizatoi vetëm binarët. 

-Ku është treni? – pyeti 

mësuesja. 

-Qe, sapo kaloi, - qeshi 

Beni. 

Gjella 

-Kamerier, gjella ime është 

e ftohtë! 

-S’është e mundur, unë 

sapo e provova. 

Si, ju e kërkuat gjellën 

time? 

-E provova me gisht. 

Ora për të qeshur 

PROBLEM LOGJIK 

SA VEZË KANË FËMIJËT? 

Dy fëmijë shkuan në treg për 

të shitur vezë. Njëri kishte 

më shumë vezë në shportën 

e tij se tjetri. 

Fëmija që kishte më 

shumë vezë, i tha 

tjetrit: "Ma jep një vezë, 

dhe unë do ta kem dyfishin 

e vezëve tua!". 

"Jo", - tha fëmija tjetër. 

"Ti ma jep një mua dhe, pastaj, 

të dy do të kemi numër të 

njëjtë të vezëve!". 

Atëherë, nga sa vezë kishin fëmijët në 

shportat e tyre? 

33

34 

SHTETET DHE QYTETET SHQIPTARE 

NË ANAGRAME (NDËRRIMORE) 

Përpiloi: Basri Berisha 

OK, VASO a e di cili shtet, me rreth 100 

njohje, ka presidente e jo president. 

(KOSOVA) 

EJ, ZARFI arrin edhe në këtë qytet me 

tren ose me automjet. 

(FERIZAJ) 

DR.A.CENI është nga kjo anë, prej nga 

pushka e lirisë Jehoi anembanë. 

(DRENICA) 

VERA ngjall EPSH lirie, kur në Luginë jehojnë 

këngë trimërie. 

(PRESHEVA) 

Ë, fjalët në SHQIP kanë ngjyrë ARI, 

Është atdheu i çdo shqiptari. 

(SHQIPËRIA) 

NI’PISHTAR i lirisë në kryeqytetin 

e Dardanisë. 

(PRISHTINA) 

UQ: NILI është lumë, por unë shkoj në 

bregdet, plazhet dhe kalaja e zbukurojnë 

këtë qytet. 

(ULQINI) 

Prof.NEZIRI u vonua në mësim, kur në 

Dokufest shikoi një film. 

(PRIZRENI) 

As GJIN Bua Shpata, as ALI Pashë Tepelena 

nuk ishin në pushtet, kur familja 

GJINALI jetoi në këtë qytet. 

(GJILANI) 

ARTANI e ARTINA së bashku janë nisur 

për ta vizituar kryeqytetin e Shqipërisë. 

(TIRANA) 

BESA LANI është arsimtare aty ku u 

themelua Shkolla e parë Normale. 

(ELBASAN) 

Çfarë VICI më tregoi MOTRA, i larguan 

barrikadat nga ura mendova. 

(MITROVICA) 

VL: erdhi ORA e Shqipërisë, aty ku Ismail 

Qemali e ngriti flamurin e pavarësisë. 

(VLORA) 

OV, TETA vjen nga ai qytet, ku nuk është 

vetëm një universitet. 

(TETOVA) 

A. NINAJ ishte në Çamëri, E vizitoi 

qytetin ku Ali Pashai kishte seli. 

(JANINA)

Në janar 

ikën 

kryezotët 

Gjergj Kastrioti-Skënderbeu (1405-1468) 

Gjergj Kastrioti lindi rreth vitit 1405. Ishte fëmija i parafundit 

në familjen e Gjonit e të Vojsavës. Kur lindi Gjergji, i ati, 

Gjon Kastrioti, ishte sundimtar i një shteti të rëndësishëm, që 

shtrihej nga rrethinat e Prizrenit e të Tetovës në lindje deri në Detin 

Adriatik, në perëndim. Qendra administrative e tij duhet të ketë qenë 

Prizreni. Këtu duhet të ketë lindur edhe Gjergji. 

Dokumentet tregojnë se në vitin 1409 Gjon Kastrioti u detyrua t'ua dorëzonte peng osmanëve 

djalin e tij Stanishën, e më pas edhe Gjergjin. 

Në kryeqytetin e Perandorisë Osmane, në Edrene, gjatë një periudhe dhjetëvjeçare, 

Gjergji u edukua në shkollën e ashtuquajtur të içogllanëve, ku rëndom futeshin djemtë e 

zotërve të nënshtruar. Gjergjit, i cili u shqua gjatë viteve të shkollës, iu vu emri mysliman 

Skënder. Ai mori pjesë në fushata të ndryshme ushtarake, në Ballkan dhe në Azi të Vogël. 

Skënderbeu mbajti lidhje të ngushta me familjen e tij e me atdheun. Për vite të tëra, ai 

jetoi në atdheun e vet, ku u brumos dhe u formua në mjedisin e luftës së shqiptarëve 

kundër pushtuesit të huaj osman dhe të disfatave të para që osmanët pësuan në Shqipëri 

gjatë kryengritjeve të viteve 30. Kthesa rrënjësore e Skënderbeut më 28 nëntor të vitit 

1443, kur erdhi në Shqipëri për ta ngritur lart flamurin e luftës kundër pushtuesve osmanë, 

ishte rrjedhojë e përvojës së tij jetësore dhe e luftës së shqiptarëve. 

Në 25 vjetët e pastajmë, ai iu bë mburojë Shqipërisë e Evropës. 

Vdiq në Lezhë, më 17 janar 1468. 

Ibrahim Rugova (1944 – 2006) 

Ibrahim Rugova lindi më 2 dhjetor 1944, në fshatin Cerrcë afër 

Burimit. Vetëm një muaj e 10 ditë më vonë, komunistët serbë ia 

pushkatuan babanë dhe gjyshin. 

Rugova diplomoi në Degën e Albanologjisë në Universitetin e Prishtinës, 

ndërsa një vit akademik qëndroi në Paris. Doktoratën e letërsisë e 

mori në Universitetin e Prishtinës, më 1984. Më 1996 u zgjodh anëtar korrespondent 

i Akademisë së Arteve dhe të Shkencave të Kosovës. 

Rreth dy dhjetëvjetësha punoi në Institutin Albanologjik të Prishtinës. Qe kryetar i Shoqatës 

së Shkrimtarëve të Kosovës, e cila u bë bërthamë e lëvizjes shqiptare që po e kundërshtonte 

okupimin serb në Kosovë. Më 1989 u zgjodh kryetar i LDK-së. 

Pas luftës, më 4 mars 2002, u zgjodh kryetar i Kosovës. Në këtë funksion u rizgjodh më 

2005.Vdiq në Prishtinë, më 21 janar 2006. 

I. Rugova shkroi veprat: “Prekje lirike”, “Kah teoria”, “Strategjia e kuptimit”, “Vepra e 

Bogdanit”, “Refuzimi estetik” etj. 

Në kujtesën e shqiptarëve dhe të botës mbeti udhëheqës i urtë dhe protagonist i paqes. 

35

të - Ministria e Diasporës

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?