OGh Visie 2009/2010 Winter - Oracle Gebruikersclub Holland
OGh Visie 2009/2010 Winter - Oracle Gebruikersclub Holland
OGh Visie 2009/2010 Winter - Oracle Gebruikersclub Holland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
VISIE<br />
<strong>Winter</strong> <strong>2009</strong> • Jaargang 14 • Nummer 3 • h 7,50<br />
VISIE<br />
<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong><br />
<strong>Holland</strong><br />
<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong><br />
<strong>Holland</strong><br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
Upgrade zonder downtime met<br />
Edition Based Redefinition in 11gR2<br />
Verslag eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag
Ondernemend luisteren<br />
Ondernemend luisteren is de tweede natuur voor de mensen<br />
van Itude. Bij Itude werken ICT-ers die niet alleen volledig op<br />
de hoogte zijn van de nieuwste <strong>Oracle</strong> en Java technologieën,<br />
maar die ook vanuit een ander perspectief naar de technologie<br />
kijken. Zij werken op basis van eigen initiatief en in<br />
volledige vrijheid aan projecten. Deze eigenschappen leiden<br />
ertoe dat wij samen met onze opdrachtgevers de beste<br />
oplossingen creëren.<br />
Ben je opdrachtgever of <strong>Oracle</strong> specialist?<br />
Ga voor meer informatie naar www.itude.com Create it
VISIE<br />
Colofon<br />
Redactie<br />
H. Gerritse (hoofdredacteur)<br />
L. Brizzi<br />
M. Jonkers<br />
M. Uitentuis<br />
Redactie-adres<br />
<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong><br />
Utrechtseweg 48/C 3704 HE Zeist<br />
Postbus 701, 3700 AS Zeist<br />
T +31 (0)30 699 70 70<br />
E secretariaat@ogh.nl<br />
Realisatie<br />
Drukkerij Donath B.V.<br />
T (030) 69 22 887<br />
F (030) 69 181 34<br />
E info@donath.nl<br />
Organisatie<br />
A.J. van der Weijden-Klinkers<br />
BMO b.v.<br />
T + 31 (0)30 6997070<br />
F + 31 (0)30 6962378<br />
E bmo.org@planet.nl<br />
<strong>OGh</strong>-secretariaat/<br />
advertentie-exploitatie<br />
Utrechtseweg 48/C, 3704 HE Zeist<br />
A.J. van der Weijden-Klinkers<br />
T +31 (0)30 69 970 65<br />
F +31 (0)30 69 623 78<br />
E secretariaat@ogh.nl<br />
W www.ogh.nl<br />
Gebruikersbijeenkomsten/congres<br />
Werving sprekers/ onderwerpen:<br />
Th. Koster<br />
Conclusion Communication<br />
E tkoster@conclusion.nl<br />
Bestuur <strong>OGh</strong><br />
L. Brizzi<br />
Itium<br />
E l.brizzi@ogh.nl<br />
R. Buitenhuis<br />
Ciber Nederland<br />
E r.buitenhuis@ogh.nl<br />
I. Douwes<br />
Quobell<br />
E r.douwes@ogh.nl<br />
Y. Fu<br />
Itude Technology<br />
E y.fu@ogh.nl<br />
E.Hogervorst<br />
Ordina<br />
E e.hogervorst@ogh.nl<br />
M. Uitentuis<br />
Atlis Informatiesystemen<br />
E m.uitentuis@ogh.nl<br />
J.A. Conejo Verheijden<br />
Inter Access<br />
E j.a.c.verheijden@ogh.nl<br />
Oplage 6.500<br />
<strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> is een uitgave van <strong>Oracle</strong><br />
<strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong> en wordt<br />
verzonden aan al haar leden en <strong>Oracle</strong><br />
geïnteresseerden.<br />
U kunt zich aanmelden voor een gratis<br />
abonnement via de website www.ogh.nl<br />
© <strong>2009</strong> <strong>OGh</strong><br />
Inhoud<br />
Voorwoord<br />
Geachte lezer,<br />
Per 10 september <strong>2009</strong> heb ik de voorzittershamer<br />
overgenomen van Ruud Bos. Ik spreek hierbij mijn<br />
dank aan Ruud uit voor zijn bijdrage aan de <strong>OGh</strong> in de<br />
afgelopen drie jaar.<br />
Behalve van Ruud hebben we ook afscheid<br />
genomen van onze penningmeester<br />
Hans Fermont. Ook Hans wil ik<br />
bedanken voor zijn inspanningen. Nieuwe<br />
gezichten in het bestuur zijn: Ise Douwes<br />
van Quobell, Erik Hogervorst van<br />
Ordina, Jaime Conejo Verheijden van<br />
Inter Access en Learco Brizzi van Itium.<br />
Ik heet de heren van harte welkom.<br />
Terugkijkend op <strong>2009</strong> kunnen we stellen<br />
dat het voor de <strong>OGh</strong> een succesvol jaar<br />
is geweest met niet alleen goed bezochte<br />
themabijeenkomsten, maar ook met de<br />
Special interest group (SIG) dagen. Zo<br />
hebben we een DBA-dag en een tweetal<br />
Spatial dagen georganiseerd. Maar liefst<br />
102 leden hebben de <strong>OGh</strong> DBA-dag bijgewoond<br />
en ook de twee Spatial dagen<br />
waren erg goed bezocht. Dit alles heeft<br />
ertoe geleid dat we in <strong>2010</strong> vier SIGdagen<br />
gaan organiseren. Meer hierover<br />
leest u in het jaarprogramma elders in<br />
dit nummer.<br />
Omdat de opkomst voor de algemene<br />
ledenvergadering de laatste jaren niet<br />
Voorwoord - door Robin Buitenhuis<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
groot genoeg was om het vereiste quorum<br />
te halen voor het nemen van besluiten,<br />
hebben we besloten om de statuten<br />
zodanig aan te passen dat leden in het<br />
vervolg elektronisch hun stem kunnen<br />
uitbrengen. We hopen dat hiermee toekomstige<br />
besluiten een groter draagvlak<br />
gaan krijgen.<br />
Tot slot wil ik nog melden dat we een<br />
toehoorderslidmaatschap hebben geïntroduceerd.<br />
Dit is speciaal bedoeld voor<br />
ZZP’ers en studenten. Deze lidmaatschapsvorm<br />
geeft recht op deelname aan<br />
onze activiteiten op individuele basis,<br />
maar kent geen stemrecht.<br />
Ik hoop dat <strong>2010</strong> een jaar wordt met<br />
goed bezochte activiteiten en met veel inbreng<br />
vanuit de leden. Immers alleen een<br />
vereniging met betrokken leden floreert.<br />
Heeft u ideeën, wilt u iets delen of heeft<br />
u vragen? Laat het ons weten. Als u uw<br />
stem laat horen, zullen wij luisteren. Tot<br />
ziens in <strong>2010</strong>!<br />
Robin Buitenhuis, Voorzitter <strong>OGh</strong><br />
Column – <strong>Oracle</strong> op een kruispunt naar de toekomst - door Theo Koster<br />
Upgrade zonder downtime - door Lucas Jellema<br />
Alles is kolossaal en indrukwekkend in CERN kernfysicalaboratorium<br />
Veel animo en waardering voor <strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
door T. Tijssen, B. van der Lely, B. Schiltmans en L. Verhelst<br />
Column – De Google Wave hype door Roel Hartman<br />
Jaarprogramma <strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>2010</strong><br />
<strong>Oracle</strong> Streams in een notendop - door Ingo Wevers<br />
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong> - door Ronald Rood<br />
3<br />
4<br />
10<br />
11<br />
15<br />
19<br />
24<br />
25<br />
26<br />
27
4<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
Ontwikkeling van databaseleverancier tot ‘information company’<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
Dit jaar is het 25 jaar geleden dat <strong>Oracle</strong> Corporation haar Nederlandse<br />
vestiging opende. Alle reden dus voor een terugblik op 25 jaar <strong>Oracle</strong><br />
in Nederland, samen met enkele oudgedienden, de allereerste <strong>Oracle</strong>klant<br />
en de huidige algemeen directeur van <strong>Oracle</strong> Benelux Johan Doruiter<br />
die ook een vooruitblik geeft op de toekomst. Een overzicht van<br />
25 jaar <strong>Oracle</strong>, waarin de databaseleverancier zich ontwikkelde tot ’information<br />
company’ en uitgroeide tot ’s werelds grootste leverancier<br />
van bedrijfssoftware.<br />
De geschiedenis van <strong>Oracle</strong> in Ne-<br />
derland gaat terug naar het begin<br />
van de jaren tachtig. Het toenmalige<br />
ministerie van Landbouw en Visserij<br />
– nu Landbouw, Natuur en Voedsel-<br />
kwaliteit – kreeg behoefte aan een<br />
meer georganiseerde vorm van da-<br />
taopslag dan met de bestaande hië-<br />
rarchische database mogelijk was.<br />
Via hardwareleverancier Digital<br />
(destijds Digital Equipment of DEC<br />
geheten en na IBM de tweede com-<br />
puterleverancier ter wereld en later<br />
overgenomen door Compaq dat op<br />
haar beurt weer samenging met HP)<br />
werd het ministerie attent gemaakt<br />
op <strong>Oracle</strong>, dat toen als enige ter we-<br />
reld een commercieel verkrijgbare<br />
relationele database had. De data-<br />
base was ontwikkeld door het bedrijf<br />
Software Development Laboratories<br />
(SDL), dat in 1977 was opgericht<br />
door Larry Ellison, Bob Miner en Ed<br />
Oates. De bedrijfsnaam SDL werd<br />
twee jaar later veranderd in Relatio-<br />
nal Software Incorporated (RSI), dat<br />
zichzelf in 1982 weer omdoopte tot<br />
<strong>Oracle</strong> Systems Corporation om de<br />
bedrijfsnaam beter te laten aanslui-<br />
ten op de naam van hun vlaggen-<br />
schip-product, de <strong>Oracle</strong> Database.<br />
Pilot bij ministerie van L&V<br />
<strong>Oracle</strong> werd in die periode in Eu-<br />
ropa vertegenwoordigd door het<br />
De eerste <strong>Oracle</strong> ploeg in Nederland, opgesteld voor Het Berghuis. Met links op<br />
de foto Nico van de Klugt, die was overgestapt van het ministerie van L&V naar<br />
<strong>Oracle</strong>, waar hij uiteindelijk technisch directeur werd van de Europese organisatie.<br />
Vierde van links Loek van den Boog, met naast hem Bo Ryden.<br />
Deense softwarehuis Tom Pedersen<br />
International (TPI) in Aalborg, met<br />
als enige grote klant in Europa het<br />
Zweedse Saab Scania. Na de overna-<br />
me van TPI door <strong>Oracle</strong> werd in Aal-<br />
borg het eerste kantoor van <strong>Oracle</strong><br />
in Europa (en tevens <strong>Oracle</strong> Europe<br />
hoofdkantoor) gevestigd, onder lei-<br />
ding van Bo Ryden van TPI.<br />
Na een succesvolle demonstratie van<br />
de relationele <strong>Oracle</strong> database door<br />
Bo Ryden, werd besloten een pilot<br />
project bij het ministerie te starten.<br />
De bevindingen van die pilot waren<br />
dermate positief dat het beslissing<br />
werd genomen om <strong>Oracle</strong> breed in<br />
te zetten binnen L&V.<br />
Rob van Lopik was sinds 1980 ver-<br />
antwoordelijk voor de opzet van de<br />
technische ondersteuning voor alle<br />
automatiseringsactiviteiten van het<br />
ministerie en in die hoedanigheid<br />
ook betrokken bij de keuze en in-<br />
voering van <strong>Oracle</strong> en methodiek-<br />
ontwikkeling. Hij is nog steeds als<br />
adviseur verbonden aan het minis-<br />
terie, met name op het gebied van<br />
security.<br />
Unlimited License<br />
“Het was kennelijk een belangrijk<br />
contract voor <strong>Oracle</strong>”, vertelt Van<br />
Lopik, “want Larry Ellison kwam<br />
in 1982 zelf voor de ondertekening<br />
over naar Nederland. Bij die gele-
genheid gaf hij ook een presentatie<br />
voor vertegenwoordigers van andere<br />
ministeries, maar die bleken om uit-<br />
eenlopende redenen niet of nauwe-<br />
lijks geïnteresseerd. Enige tijd later<br />
zijn we er in geslaagd het contract<br />
om te zetten in een ‘unlimited li-<br />
cense’, inclusief gebruik van <strong>Oracle</strong><br />
op PC’s.”<br />
Van Lopik, die te boek staat als ‘on-<br />
bezoldigd historicus’ van <strong>Oracle</strong> en<br />
ook een aantal malen lezingen over<br />
dit onderwerp heeft gehouden voor<br />
de Europese <strong>Oracle</strong> gebruikersver-<br />
eniging en de <strong>OGh</strong>, heeft het con-<br />
tract uit 1984 in zijn archief er nog<br />
eens op nageslagen: “Dit unlimited-<br />
license contract - dat overigens met<br />
de nodige aanpassingen nog steeds<br />
geldt - heeft ons ministerie uitein-<br />
delijk veel geld bespaard. Andere<br />
ministeries, die destijds de stap niet<br />
aandurfden, waren later beduidend<br />
meer kwijt.”<br />
Eerste versie met<br />
versie nummer 2<br />
Het ministerie van LNV werkt nu<br />
nog steeds met de <strong>Oracle</strong> RDBMS,<br />
vertelt Lopik. “We zijn gestart met<br />
<strong>Oracle</strong> 2.3.2 op de DEC PDP-11<br />
minicomputer, gevolgd door Versie<br />
3 die uitsluitend op VAX machines<br />
draaide en later Versie 4. Overigens<br />
is het interessant te melden dat Ora-<br />
cle de allereerste versie van de data-<br />
base als Versie 2 heeft uitgebracht,<br />
omdat ze dachten dat klanten an-<br />
ders terughoudend zijn om een ini-<br />
tiële versie van zo’n nieuw product<br />
aan te schaffen”.<br />
Het ministerie is inmiddels aanbe-<br />
land bij <strong>Oracle</strong> 10g, maar er zijn ook<br />
nog oudere versies 9i en 8i in ge-<br />
bruik. Dat heeft alles te maken met<br />
de decentrale organisatie in het be-<br />
gin, waarbij LNV zo’n 45 vestigingen<br />
verspreid over het land telde, met<br />
vaak eigen systemen en omvangrij-<br />
ke applicaties. Nu is de organisatie<br />
wat meer gecentraliseerd, maar de<br />
invoering van nieuwe versies is nog<br />
steeds een lastige en complexe ope-<br />
ratie, waarbij we zeker niet over een<br />
nacht ijs gaan.”<br />
Europees hoofdkantoor<br />
<strong>Oracle</strong> had inmiddels ook in de lan-<br />
den rondom Nederland enkele grote<br />
klanten gekregen en besloot daarom<br />
haar Europese hoofdkantoor naar<br />
Nederland te verhuizen om beter<br />
bereikbaar te zijn voor haar klanten.<br />
Samen met de Ier Brian Cassidy,<br />
die een klein verkoopkantoor van<br />
<strong>Oracle</strong> in Arnhem runde, startte<br />
Bo Ryden in 1984 het Nederlandse<br />
kantoor van <strong>Oracle</strong> Europe. Een van<br />
de medepioniers was Loek van den<br />
Boog, die als Finance Director van<br />
<strong>Oracle</strong> Europe overkwam uit Dene-<br />
marken en later directeur werd van<br />
<strong>Oracle</strong> Nordic, en uiteindelijk van<br />
<strong>Oracle</strong> Europe.<br />
Loek van den Boog is van 1984 tot<br />
1996 aan <strong>Oracle</strong> verbonden geweest<br />
en heeft dus een belangrijk deel van<br />
de geschiedenis van <strong>Oracle</strong> in Ne-<br />
derland meegemaakt en ook mede<br />
vormgegeven. Na zijn <strong>Oracle</strong> perio-<br />
de heeft Van den Boog zich gevestigd<br />
als zelfstandig Business Consultant<br />
en adviseert en investeert hij in be-<br />
drijven op het gebied van software<br />
en service. Daarnaast is hij oprich-<br />
ter en voorzitter van de Net4kids<br />
Aid Foundation, een non-profit<br />
organisatie die kansarme kinderen<br />
een betere toekomst wil geven door<br />
duurzame hulp te bieden. Via een<br />
internetplatform (www.net4kids.<br />
org) verbindt Net4kids potentiële<br />
donateurs met bijzondere kinder-<br />
hulpprojecten in Afrika en Azië.<br />
Landgoed in Naarden<br />
Loek van den Boog is medio 1984<br />
in Denemarken begonnen bij het<br />
toenmalige hoofdkantoor van Ora-<br />
cle Europe in Aalborg en werd door<br />
Bo Ryden en Brian Cassidy eind<br />
1984 naar Nederland gehaald om-<br />
dat <strong>Oracle</strong> van plan was daar het<br />
Europese hoofdkantoor op te zetten.<br />
Van den Boog was in die tijd Finance<br />
Director van die Europese vestiging,<br />
die officieel <strong>Oracle</strong> Systems Corpo-<br />
ration Europe (OSCE) heette. In<br />
die periode is ook <strong>Oracle</strong> Nederland<br />
opgericht, dat net als het Europese<br />
kantoor werd gevestigd in Het Berg-<br />
huis, een fraai landgoed in de bos-<br />
sen van Naarden.<br />
Van den Boog werd in 1987 als<br />
Regional Director verantwoordelijk<br />
voor de Nordic regio en kreeg twee<br />
jaar later ook de Benelux onder zijn<br />
hoede, nadat de eerste directeur<br />
Guus Alink was vertrokken. Later<br />
kwamen daar nog de regio’s Sou-<br />
thern Europe en Central Europe/<br />
Middle East bij. In 1993 werd hij<br />
benoemd tot directeur van <strong>Oracle</strong><br />
Europe, nadat hij twee jaar eerder al<br />
zijn directeursfunctie van de Bene-<br />
lux-vestiging had overgedragen aan<br />
Ad Nederlof. Bij Van den Boog’s ver-<br />
trek in 1996 was de <strong>Oracle</strong> database<br />
inmiddels toe aan Versie 7.<br />
Enerverende beginperiode<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
Het Berghuis in Naarden, de eerste<br />
locatie van <strong>Oracle</strong> in Nederland.<br />
Loek van den Boog staat die enerve-<br />
rende beginperiode nog helder voor<br />
ogen. “We zaten met zo’n twintig<br />
mensen - met twaalf verschillende<br />
nationaliteiten - hutje en mutje bij<br />
elkaar op de zolder van het Berghuis.<br />
Meestal in spijkerbroek vanwege het<br />
5
6<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
De huidige locatie van <strong>Oracle</strong> Nederland in<br />
De Meern.<br />
stof en de enorme rotzooi, want<br />
de rest van het pand werd volledig<br />
verbouwd. Qua uitstraling was het<br />
Berghuis een fantastische locatie,<br />
maar rationeel was het natuurlijk<br />
geen slimme zet om in zo’n pand,<br />
dat ook niet schaalbaar was, een be-<br />
drijf te vestigen dat minimaal met<br />
200 tot 300 procent per jaar groeide.<br />
Al snel werd er toen een dependance<br />
geopend in Weesp en kort daarna<br />
verhuisde het hele gezelschap naar<br />
het huidige pand in De Meern.<br />
Van den Boog bewaart ook goede<br />
herinneringen aan zijn ontmoetin-<br />
gen met Larry Ellison, die zeker in<br />
de beginperiode maar nu nog steeds<br />
een belangrijk motivator is voor ie-<br />
dereen binnen <strong>Oracle</strong>. “Wat mij<br />
nog altijd bijstaat van onze eerste<br />
ontmoeting was zijn antwoord op de<br />
vraag wat zijn belangrijkste doelstel-<br />
ling met <strong>Oracle</strong> was: ‘Groter worden<br />
dan Cullinane’. Het softwarebedrijf<br />
Cullinane, dat later Cullinet ging<br />
heten en in 1989 is overgenomen<br />
door Computer Associates, was<br />
destijds als leverancier van het da-<br />
tabasemanagement systeem IDMS<br />
een belangrijke speler op de data-<br />
basemarkt, met een wereldwijde<br />
omzet van rond de 180 miljoen dol-<br />
lar. <strong>Oracle</strong>’s jaaromzet bedroeg toen<br />
nauwelijks 13 miljoen dollar, dus ik<br />
dacht toen dat Larry gek geworden<br />
was. Maar die grenzeloze ambitie is<br />
zo bijzonder typerend voor Larry El-<br />
lison. In presentaties en bespre-<br />
kingen met klanten haal ik nog<br />
steeds zijn uitspraak aan tijdens<br />
ons eerste gesprek: ‘Nothing is<br />
impossible only because nobody<br />
else has done it before’.”<br />
Let the best win<br />
Bo Ryden en Brian Cassidy ver-<br />
lieten na verloop van tijd Ora-<br />
cle Europe, omdat het bedrijf<br />
voor beide pioniers te groot was<br />
geworden. Rond die tijd telde<br />
<strong>Oracle</strong> Europe al zo’n 200 men-<br />
sen, terwijl er in de Britse vestiging<br />
nog eens eenzelfde aantal mensen<br />
werkte. “Larry werkte altijd met<br />
twee teams”, legt Van den Boog uit.<br />
“Onder het motto ‘Let the best win’<br />
waren er dus ook in Europa twee<br />
teams: <strong>Oracle</strong> UK voor het Britse ge-<br />
biedsdeel en <strong>Oracle</strong> Europe voor het<br />
continent. In 1987 heeft dat geleid<br />
tot samenvoeging van die twee po-<br />
ten tot het echte <strong>Oracle</strong> Europe.”<br />
“Omdat er in de nieuwe organisa-<br />
tie geen twee financieel directeuren<br />
nodig waren heb ik de uitdaging op-<br />
gepakt om in een commerciële func-<br />
tie door te gaan. Onder het motto<br />
‘Everybody is a salesman’ kreeg ik<br />
de Nordic regio onder mijn hoede.<br />
Vooral in die beginperiode heb ik<br />
ontzettend veel ervaring opgedaan<br />
en heel snel geleerd. Dat moest ook<br />
wel, want het bedrijf maakte een on-<br />
voorstelbare groei door. De Europese<br />
regio’s waren altijd de snelste groei-<br />
ers binnen <strong>Oracle</strong> en in de jaren die<br />
ik bij <strong>Oracle</strong> heb gewerkt werden ook<br />
altijd ruim de targets gehaald.”<br />
Van den Boog herinnert zich uit die<br />
periode ook de oprichting van de<br />
<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong>, in<br />
1987. “<strong>Oracle</strong> Nederland heeft de<br />
oprichting van de <strong>OGh</strong> gestimu-<br />
leerd. In de Verenigde Staten waren<br />
al diverse <strong>Oracle</strong> gebruikersvereni-<br />
ging actief. De <strong>OGh</strong> werd de eerste<br />
<strong>Oracle</strong> gebruikersvereniging buiten<br />
de VS.”<br />
Verandering in de genen<br />
Van den Boog heeft in de twaalf jaar<br />
bij <strong>Oracle</strong> keihard maar met ontzet-<br />
tend veel plezier gewerkt, zo bena-<br />
drukt hij. “Je neemt ook heel veel<br />
mee van een bedrijf als <strong>Oracle</strong>, dat<br />
constant in verandering en beweging<br />
is. Per 1 juni – de start van het nieu-<br />
we boekjaar - verandert het gewoon<br />
bij <strong>Oracle</strong>, dat zit in de genen van<br />
het bedrijf. Als je deel uitmaakt van<br />
die <strong>Oracle</strong> cultuur leer je daarmee<br />
om te gaan en daar ook inspiratie en<br />
motivatie uit te halen om met zijn<br />
allen weer de schouders eronder te<br />
zetten.”<br />
Van den Boog herinnert zich in dat<br />
verband de ‘Company Rally’ die Bo<br />
Ryden hield als een soort kick-off<br />
voor het voltallige personeel. “Het<br />
fenomeen Company Rally heb ik<br />
daarna ook ingevoerd, eerst voor de<br />
Nordic regio en later ook voor de<br />
Benelux. Zo hebben we een keer in<br />
Zweden een Company Rally gehou-<br />
den, waarvoor we alle ruim 120 me-<br />
dewerkers van de Benelux in een ge-<br />
huurde Boeing 737 naar Stockholm<br />
hebben gevlogen. Later is dat evene-<br />
ment ook een keer in Hotel Oranje<br />
in Noordwijk gehouden, met 600<br />
man uit de hele Nordic regio. Overi-<br />
gens hebben we toen wel de mensen<br />
wat beter verdeeld over verschillende<br />
vliegtuigen. Zo’n Company Rally<br />
was twee dagen lang een fenomenaal<br />
evenement, daarna kon iedereen de<br />
hele wereld aan. Dat was echt type-<br />
rend voor die <strong>Oracle</strong>-tijd.”<br />
Sterke groei<br />
<strong>Oracle</strong> Consulting<br />
Nico van de Ven is in 1996 de gele-<br />
deren van <strong>Oracle</strong> Nederland komen<br />
versterken als Vice President Con-<br />
sulting. In 1998 werd hij benoemd<br />
tot Managing Director, als opvolger
van Albert Bokma. Na zijn <strong>Oracle</strong><br />
tijd heeft Van de Ven vanuit zijn<br />
eigen bedrijf Pragma Management<br />
Consulting diverse grote opdrachten<br />
uitgevoerd, onder meer voor de Ne-<br />
derlandse politie en de wachtlijsten<br />
in de zorg. Nu vervult hij nog een<br />
aantal commissariaten, in de sec-<br />
toren sport, onderwijs en financiële<br />
dienstverlening.<br />
In zijn periode bij <strong>Oracle</strong> Nederland<br />
werden de consulting activiteiten be-<br />
langrijker, aldus Van de Ven, getuige<br />
ook zijn benoeming vanuit Consul-<br />
ting tot algemeen directeur. “We<br />
hebben toen een enorme groei van<br />
Consulting meegemaakt, met een<br />
verdubbeling van het aantal consul-<br />
tants. Ook <strong>Oracle</strong> zelf is vanaf 1996<br />
sterk gegroeid.” (Anno nu telt Ora-<br />
cle Nederland 900 medewerkers, on-<br />
der wie 350 consultants; red.).<br />
Als belangrijk wapenfeit uit die pe-<br />
riode herinnert Van de Ven zich het<br />
upgraden van het kantoorpand in De<br />
Meern tot een volledig flexibel kan-<br />
toor, met telewerkfaciliteiten voor de<br />
mensen thuis. “Met dit FUNctional<br />
Office concept hebben we in 1998 de<br />
Nationale Telewerkprijs gewonnen.<br />
Wat me ook is bijgebleven is dat we<br />
altijd heel hoog scoorden als het<br />
om medewerkertevredenheid ging.<br />
<strong>Oracle</strong> Nederland is in die jaren een<br />
aantal keer achtereen de nummer 1<br />
ICT-werkgever geweest.”<br />
Partnerbeleid<br />
“We zijn ook - voor het eerst binnen<br />
<strong>Oracle</strong> – begonnen met een Onder-<br />
nemingsraad”, vertelt Van de Ven.<br />
“De Amerikaanse top, Larry Ellison<br />
en met name Ray Lane, vond het he-<br />
lemaal niks. Ray’s haren gingen zelfs<br />
letterlijk recht overeind staan toen<br />
hij het hoorde. We hadden verkie-<br />
zingen in De Meern en we deden dat<br />
ook meteen via het internet. De me-<br />
dewerkers konden online stemmen<br />
en dat was ook in de geest van Larry,<br />
die toen al het internet een grote<br />
toekomst voorspelde. Denk bijvoor-<br />
beeld aan de Netwerk Computer die<br />
hij net had geïntroduceerd.”<br />
Van de Ven heeft ook een krachtige<br />
aanzet gegeven om het partnerbeleid<br />
van <strong>Oracle</strong> goed van de grond te krij-<br />
gen. “De capaciteit in de Nederland-<br />
se markt voor het implementeren<br />
van onze technologie was gewoon<br />
ontoereikend.<br />
Niet voor niets is <strong>Oracle</strong> Consulting<br />
in die periode zo sterk gegroeid. Voor<br />
de consulting-activiteiten werden<br />
ook internationale resources aan-<br />
geboord, met name voor grote pro-<br />
jecten. <strong>Oracle</strong> ging in toenemende<br />
mate de industrie-insteek hanteren,<br />
waarbij dus specialisten in verschil-<br />
lende disciplines werden ingevlogen<br />
uit de Verenigde Staten en Engeland.<br />
Die verticale aanpak is de jaren daar-<br />
na verder doorgezet, met name bij de<br />
Applications tak, die per definitie<br />
meer industrie-georiënteerd is.”<br />
In die periode wist <strong>Oracle</strong> ook een<br />
aantal mooie grote projecten bin-<br />
nen te halen, zoals het GTS-project<br />
(Global Transaction Services) bij<br />
ABN-AMRO en het automatisering-<br />
systeem voor de kosten wereldwijd<br />
van het ministerie van Buitenlandse<br />
Zaken. “In dat project heeft destijds<br />
het ministerie ook geparticipeerd in<br />
de ontwikkeling van de <strong>Oracle</strong> Pu-<br />
blic Sector Applications set, zodat<br />
het systeem voor de hele EU toepas-<br />
baar zou zijn.”<br />
Oudejaarsviering op 31 mei<br />
Nico van de Ven kan terugblikken<br />
op een fantastisch leuke tijd, zo stelt<br />
hij nadrukkelijk. “Het was een on-<br />
gelooflijk gemotiveerde club, die ook<br />
sterk geloofde in de <strong>Oracle</strong> filosofie<br />
en strategie als het gaat om ontwik-<br />
kelingen op het gebied van techno-<br />
logie, maar ook van applicaties. Die<br />
strategie staat nu nog steeds fier<br />
overeind en heeft ook bewezen suc-<br />
cesvol te zijn.”<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
De lancering van <strong>Oracle</strong> 8 in 1997 werd op mondiale schaal aangepakt. Ruim<br />
50.000 mensen in 65 landen waren die dag via een live-satellietverbinding met<br />
Radio Music Hall in New York getuige van de annoncering van <strong>Oracle</strong> 8 door<br />
Larry Ellison. In Nederland waren 1100 mensen in het Hart van <strong>Holland</strong> in<br />
Nijkerk bijeen voor de live annoncering. Het hele manifestatie werd op bijzondere<br />
wijze ingeleid door Leoni Jansen, hier samen met directeur Albert Bokma voor het<br />
voetlicht.<br />
7
8<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
De voormalig <strong>Oracle</strong>-directeur volgt<br />
nog steeds ‘vanaf de zijlijn’ de ont-<br />
wikkelingen bij <strong>Oracle</strong> in Nederland<br />
en heeft ook nog verschillende con-<br />
tacten uit die periode, waarmee hij<br />
‘af en toe een balletje slaat of een<br />
hapje eet’. “Het doet me goed als<br />
het ze goed gaat. <strong>Oracle</strong> is altijd een<br />
aparte club geweest. Heel bijzonder<br />
was bijvoorbeeld de oudejaarsviering<br />
die we op 31 mei hielden, compleet<br />
met oliebollen en champagne om<br />
12.00 uur. De afsluiting van het fi-<br />
nanciële jaar is bij <strong>Oracle</strong> nog steeds<br />
een bijzondere periode, al denk ik<br />
niet dat er nu nog oliebollen aan te<br />
pas komen.”<br />
Van <strong>Oracle</strong>7 naar<br />
<strong>Oracle</strong> 11gR2<br />
Hans Bos begon zijn carrière bij Ora-<br />
cle Nederland in 1997 als Sales Con-<br />
sultant voor <strong>Oracle</strong> InterOffice, de<br />
voorloper van <strong>Oracle</strong> Collaboration<br />
Suite en het <strong>Oracle</strong> Beehive enter-<br />
prise collaboration platform. Daar-<br />
na werd hij als Marketing Manager<br />
Technology verantwoordelijk voor de<br />
<strong>Oracle</strong> technology community en la-<br />
ter – toen <strong>Oracle</strong> meer productgeori-<br />
enteerd ging werken - voor de Tech-<br />
nology stack (database, development<br />
tools en middleware). De laatste ja-<br />
ren voor zijn vertrek bij <strong>Oracle</strong> in<br />
2006 was hij Marketing Manager<br />
Technology voor de Benelux.<br />
Overstap naar Microsoft<br />
Bos maakte in 2006 de overstap<br />
naar Microsoft Nederland, waar hij<br />
nu als National Technology Officer<br />
(NTO) rapporteert aan algemeen di-<br />
recteur Theo Rinsema, die al eerder<br />
de overstap had gemaakt van <strong>Oracle</strong><br />
waar hij Marketing Directeur Bene-<br />
lux was. Bos omschrijft zijn nieuwe<br />
functie NTO als “een soort ambas-<br />
sadeursfunctie, waarbij je op stra-<br />
tegisch niveau bemiddelt over de<br />
langetermijnvisie, architectuur en<br />
ontwikkelingen tussen Microsoft,<br />
haar grotere partners en klanten en<br />
de Nederlandse overheid”.<br />
Een van de redenen om een carriè-<br />
restap te maken was volgens Bos de<br />
vergaande centralisatie bij <strong>Oracle</strong> die<br />
toen al in gang was gezet. “Het gevolg<br />
was dat de marketing op landenni-<br />
veau voornamelijk uitvoerend werd<br />
en de ideeën en beslissingen steeds<br />
meer werden gemaakt op Europees<br />
niveau of eigenlijk op corporate ni-<br />
veau. Ik kon daar steeds minder mijn<br />
interesse in nieuwe technologieën<br />
en ontwikkelingen in kwijt en miste<br />
ook de dynamiek en de structurele<br />
uitdaging van de pure technology<br />
marketing.”<br />
Open source en standaarden<br />
De <strong>Oracle</strong>-periode van Bos omspant<br />
een flink aantal releases van de data-<br />
base, van <strong>Oracle</strong> 7.3.4 via <strong>Oracle</strong>8,<br />
8i en 9i tot en met <strong>Oracle</strong>10g. In<br />
zijn nieuwe werkkring volgt hij de<br />
ontwikkelingen bij <strong>Oracle</strong> met be-<br />
langstelling en heeft hij ook nog re-<br />
gelmatig contact met oud-collega’s.<br />
Ook beroepshalve komt hij <strong>Oracle</strong><br />
af en toe tegen, niet alleen als con-<br />
current of als partner, maar ook als<br />
het gaat om zaken waarin beide soft-<br />
warebedrijven een gemeenschappe-<br />
lijk belang hebben, zoals het dossier<br />
van de Nederlandse overheid inzake<br />
en het beleid inzake open source en<br />
open standaarden.<br />
“Het is ook in het belang van <strong>Oracle</strong><br />
om daar iets over te zeggen”, meent<br />
Bos. “Net als Microsoft levert Ora-<br />
cle zowel open source als proprietary<br />
software en steeds meer een vermen-<br />
ging daarvan. Een voorkeursbeleid<br />
zoals de overheid dat oplegt, is niet in<br />
het belang van de sector. Naar mijn<br />
mening zou <strong>Oracle</strong> er wel wat meer<br />
voor open moeten staan om - net als<br />
Microsoft en ook andere softwarele-<br />
veranciers als Afas, Exact, Unit4 en<br />
Baan - te reageren op het Actieplan<br />
Open in Verbinding van het ministe-<br />
rie van Economische Zaken, waarin<br />
het gebruik van open standaarden bij<br />
de overheid dwingend wordt voorge-<br />
schreven.”<br />
Duidelijke parallellen<br />
Bos ziet ook duidelijke parallellen<br />
tussen <strong>Oracle</strong> en Microsoft als toon-<br />
aangevend softwarebedrijf.<br />
“Als je kijkt naar de ontwikkelingen<br />
op ICT-vlak zie je dat beide bedrij-<br />
ven inspelen op - en zelf ook sterk<br />
betrokken zijn bij - de verandering<br />
in het denken over de sector, de ar-<br />
chitectuur, cloud computing, het ra-<br />
tionaliseren van softwaremodellen<br />
en de manier waarop bedrijven om-<br />
gaan met klanten. En”, zo merkt hij<br />
met licht ironische ondertoon op,<br />
“een andere parallel is natuurlijk de<br />
verhoogde aandacht die <strong>Oracle</strong> nu<br />
heeft van de EU. Die aandacht ont-<br />
staat doordat <strong>Oracle</strong> net als Micro-<br />
soft destijds iets nieuws probeert, en<br />
niet omdat het zich misdraagt. Be-<br />
leidsmakers moeten daar kennelijk<br />
iets van vinden, met als interessant<br />
detail dat de EU dat in het algemeen<br />
met terugwerkende kracht doet.<br />
Microsoft heeft daarmee te maken<br />
gehad, nu is <strong>Oracle</strong> onderwerp van<br />
EU- aandacht en straks overkomt<br />
het ook andere softwarebedrijven<br />
die een bepaalde marktomvang en<br />
marktpositie bereiken.”<br />
Een andere overeenkomst tussen<br />
Microsoft en <strong>Oracle</strong> ligt volgens Bos<br />
op het organisatorische vlak. “Het<br />
Nieuwe Werken is op dit moment<br />
een sterk aandachtspunt van Micro-<br />
soft. <strong>Oracle</strong> was destijds voorloper in<br />
Nederland met het FUNctional Of-<br />
fice concept: overal werken waar je<br />
wilt. Microsoft doet dat nu ook in<br />
het nieuwe pand in Schiphol, maar<br />
met enorm veel aandacht voor het<br />
proces en het individu. Naar mijn<br />
beleving veel meer dan bij <strong>Oracle</strong>
destijds, waar het nieuwe werken<br />
vooral vanuit de techniek werd be-<br />
naderd. Dat heeft natuurlijk ook te<br />
maken met het tijdsbeeld, dat twaalf<br />
jaar geleden heel anders was. De<br />
techniek om die nieuwe vormen van<br />
leven en werken te realiseren was<br />
destijds ook lang niet zo vanzelfspre-<br />
kend en breed beschikbaar.”<br />
<strong>Oracle</strong> nu en<br />
in de toekomst<br />
<strong>Oracle</strong> Nederland vierde haar 25<br />
jaar aanwezigheid in Nederland af-<br />
gelopen maand met een bijeenkomst<br />
voor management en directie van<br />
grote klanten en partners. In zijn<br />
openingswoord ging Johan Doruiter,<br />
Managing Director <strong>Oracle</strong> Benelux<br />
& Senior Vice President Southern<br />
Europe Technology, kort in op de<br />
ontstaansgeschiedenis van <strong>Oracle</strong> en<br />
de beginjaren van <strong>Oracle</strong> in Neder-<br />
land.<br />
Johan Doruiter opende de bijeenkomst<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland die afgelopen<br />
maand werd gehouden.<br />
Van een klein aantal medewerkers<br />
van het eerste uur, in een kantoor<br />
op de zolder van het landgoed Berghuis<br />
in Naarden, is <strong>Oracle</strong> in 25 jaar<br />
gegroeid naar een onderneming met<br />
900 medewerkers.<br />
Nu nog gevestigd in De Meern, maar<br />
– zo wist Doruiter zijn toehoorders<br />
als primeur te melden – <strong>Oracle</strong> ver-<br />
huist medio 2011 naar het ‘Facet’gebouw<br />
langs de A2 aan de Hertogswetering<br />
in de gemeente Utrecht. Na<br />
de eerste klant in 1984 - het toenmalige<br />
ministerie van Landbouw en Visserij<br />
- is het aantal <strong>Oracle</strong>-klanten in<br />
25 jaar toegenomen tot ruim 6.000.<br />
In Nederland heeft <strong>Oracle</strong> ruim 500<br />
partners, die met hun <strong>Oracle</strong>-specialisten<br />
samen een volwaardig <strong>Oracle</strong><br />
ecosysteem vormen, aldus Doruiter.<br />
<strong>Oracle</strong> in de toekomst<br />
Op de vraag hoe de IT wereld in Nederland<br />
er over vijf jaar uitziet en hoe<br />
<strong>Oracle</strong> daarin past, zegt Johan Doruiter:<br />
“Ik denk dat over vijf jaar de<br />
IT-wereld meer open is, alle applicaties<br />
moeten kunnen samenwerken.<br />
Onze strategie is daar altijd al op<br />
gericht geweest, denk aan onze database,<br />
die is ontwikkeld onder SQL,<br />
de applicaties zijn ontwikkeld met<br />
Java. Ook worden onze applicaties<br />
omgezet naar nieuwe technologieën<br />
en onze producten zijn straks open.”<br />
Die strategie van <strong>Oracle</strong> – samengevat<br />
onder het motto Open – Complete<br />
– Integrated – klinkt ook duidelijk<br />
door in het acquisitiebeleid<br />
van de databaseleverancier, die zich<br />
nu profileert als ‘the information<br />
company’. Met een gerichte overnamestrategie<br />
werkt <strong>Oracle</strong> aan verdere<br />
verbreding en verdieping van het<br />
productportfolio en versterking van<br />
haar marktpositie.<br />
De doelstelling van <strong>Oracle</strong> is, zoals<br />
oprichter en CEO Larry Ellison met<br />
enige regelmaat verkondigt, de nummer<br />
1-positie wereldwijd op elk technologie-<br />
en applicatiegebied.<br />
<strong>Oracle</strong> is van oudsher heel sterk in<br />
databasetechnologie en is ook al<br />
jaren met afstand de nummer 1 in<br />
die markt. Daarnaast is mede door<br />
gerichte acquisities het productaanbod<br />
op het gebied van middleware en<br />
business software de afgelopen jaren<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
aanzienlijk verbreed en versterkt. In<br />
het middleware segment neemt <strong>Oracle</strong><br />
mede door de toevoeging van de<br />
BEA producten aan het <strong>Oracle</strong> Fusion<br />
Middleware portfolio nu ook de<br />
nummer 1-posítie in.<br />
Wereldwijd is <strong>Oracle</strong> nu nummer 2<br />
op het gebied van applicaties, met<br />
een leidende positie in belangrijke<br />
markten als Noord-Amerika en<br />
Groot-Brittannië. Op het gebied van<br />
CRM is <strong>Oracle</strong> al veruit de grootste<br />
speler wereldwijd.<br />
Nederlandse organisatie<br />
Die sterke uitbreiding van het productaanbod<br />
en aanwezigheid in belangrijke<br />
marktsectoren heeft ook<br />
gevolgen gehad voor de organisatie<br />
binnen <strong>Oracle</strong> Nederland, stelt Doruiter.<br />
Medio 2011 zal <strong>Oracle</strong> een nieuw<br />
pand betrekken in Utrecht, langs de A2<br />
(Artist impression).<br />
“Het productaanbod is dusdanig<br />
groot geworden dat we binnen de<br />
organisatie een duidelijke focus hebben<br />
aangebracht. Er is een duidelijk<br />
onderscheid tussen technologie en<br />
applicaties, waarbij voor applicaties<br />
een onderverdeling is gemaakt in de<br />
aandachtsgebieden CRM (Siebel),<br />
ERP (E-Business Suite, JD Edwards),<br />
Human Capital Management (PeopleSoft)<br />
en industriespecifieke applicaties.<br />
Met als vijfde pijler natuurlijk<br />
de <strong>Oracle</strong> Fusion Applications stack<br />
die momenteel wordt ontwikkeld.”<br />
Ook binnen technologie (database,<br />
middleware en databaseopties) zijn<br />
aparte teams voor specifieke aandachtsgebieden,<br />
zoals Business Intelligence,<br />
Security en Identity Management.<br />
Daarnaast is er een focus op<br />
9
10<br />
<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />
Column<br />
belangrijke industriesectoren en het<br />
midden- en kleinbedrijf, waar Ora-<br />
cle zich ook steeds nadrukkelijker op<br />
richt via gespecialiseerde partners.<br />
<strong>Oracle</strong> speelt daarbij in toenemende<br />
mate de rol van applicatie-integrator,<br />
stelt Doruiter. “Met name bij grote on-<br />
dernemingen maken <strong>Oracle</strong> produc-<br />
ten steeds meer deel uit van de infor-<br />
matiehuishouding. Klanten vragen<br />
ons ervoor te zorgen dat hun appli-<br />
caties - zowel <strong>Oracle</strong>-applicaties als<br />
maatwerkoplossingen en software<br />
van derden – geïntegreerd worden.<br />
De rol van <strong>Oracle</strong> Consulting is daar-<br />
mee ook veranderd. Waar we vroeger<br />
klanten adviseerden en ondersteun-<br />
den bij een optimale toepassing van<br />
<strong>Oracle</strong> producten, ligt nu veel meer<br />
de nadruk op de integratie van be-<br />
Co-<br />
<strong>Oracle</strong> op een kruispunt<br />
naar de toekomst<br />
Door Theo Koster<br />
<strong>Oracle</strong> Nederland bestaat nu 25<br />
jaar. Op vele plaatsen is al terug-<br />
gekeken. Laten we echter eens<br />
proberen vooruit te kijken?<br />
<strong>Oracle</strong> heeft zich ontwikkeld van een<br />
databaseleverancier naar een power-<br />
house waar je complete IT-oplossin-<br />
gen kunt kopen. Bovendien is <strong>Oracle</strong><br />
een overname-machine geworden,<br />
met Sun (nog steeds niet) als kroon-<br />
juweel. Maar uiteindelijk gaat het om<br />
de markt. Hier zie ik twee belangrijke<br />
trends die de toekomst van <strong>Oracle</strong><br />
beïnvloeden.<br />
De markt vraagt visie<br />
Het begint met <strong>Oracle</strong> zelf. <strong>Oracle</strong><br />
was voorheen het bedrijf dat een dui-<br />
delijke visie aan de markt oplegde.<br />
Relationele databases, Unix, stored<br />
procedures, netwerk computers,<br />
CASE, NCA; allemaal architectuur<br />
concepten die vanuit Redmond naar<br />
de markt werden gebracht.<br />
Het laatste inspirerende verhaal is<br />
Fusion, maar dat is nog, (mag ik dat<br />
zeggen, ja dat mag ik zo zeggen), een<br />
beetje vaag. Maar goed de toekomst<br />
zal het leren. Op de lange termijn<br />
gaat het niet om Fusion, maar om<br />
<strong>Visie</strong>. Heeft <strong>Oracle</strong> nog genoeg visie,<br />
waarmee het bestaande en nieuwe<br />
klanten inspireert?<br />
Megatrend: open sourcing<br />
Het andere aspect is de markt. Daar<br />
zie ik een mega-trend, die alle andere<br />
ontwikkelingen onderbouwt: open<br />
sourcing. Met open sourcing bedoel<br />
ik dat professionele IT-gebruikers<br />
steeds meer gaan berusten op publiek<br />
beschikbare diensten die professio-<br />
neel gebruikt gaan worden.<br />
Ik doel hier op Google Wave, Yam-<br />
mer, iPhones etc etc. Producten en<br />
diensten die voor de consument ont-<br />
wikkeld zijn, maar langzamerhand<br />
volledig ingeburgerd raken op kan-<br />
toor. IT gaat in de toekomst steeds<br />
minder over de IT-infrastructuur, die<br />
sprokkelt de kenniswerker zelf wel bij<br />
elkaar op Internet.<br />
drijfsprocessen en applicaties tot een<br />
homogene enterprise-architectuur.”<br />
<strong>Oracle</strong> Nederland is daarmee ook<br />
organisatorisch volledig afgestemd<br />
op <strong>Oracle</strong>’s strategie voor toekomst,<br />
die zoals Johan Doruiter nog eens<br />
onderstreept, gericht is op een open<br />
wereld, met producten en oplossin-<br />
gen op basis van open standaarden<br />
en toepassing van open technologie.<br />
De businesscase is onovertroffen! IT-<br />
afdelingen beperken zich tot de in-<br />
formatiesystemen die echte specifieke<br />
bedrijfsprocessen ondersteunen.<br />
Er is dus een vooruitstrevende visie<br />
nodig, waarbij gebruikers steeds meer<br />
gratis infrastructuur gebruiken. Hoe<br />
staat <strong>Oracle</strong> op dit snijpunt? Ik denk<br />
dat ze er een flinke klus aan hebben.<br />
Het wordt tijd dat ze weer een uitda-<br />
gende visie ontwikkelen. Want zon-<br />
der inspiratie wordt hun markt aan<br />
de onderkant weg-gecommoditized.<br />
Theo Koster<br />
Theo Koster is directeur van Conclusion<br />
Corporate & Public Communication,<br />
een adviesorganisatie voor ICT-marke-<br />
ting. Zijn e-mailadres tkoster@conclu-<br />
sion.nl staat open voor reacties.
Parallelle werelden in <strong>Oracle</strong> Database 11gR2 voor applicatie<br />
Upgrade zonder downtime<br />
Door Lucas Jellema<br />
Wat is nu dé belangrijkste nieuwe feature van <strong>Oracle</strong> Database 11g Release 2 – gelanceerd<br />
op 1 september jl? Het hangt er waarschijnlijk vanaf aan wie je dat vraagt. Maar iedereen<br />
zal het over eens zijn dat Edition Based Redefinition (EBR) een opvallend, ingrijpend zelfs<br />
revolutionair nieuw mechanisme is. In zijn top 11 van <strong>Oracle</strong> 11g features zette Tom Kyte<br />
EBR op nummer 2. En ook op nummer 1. Om te onderstrepen hoe belangwekkend hij EBR<br />
wel niet acht.<br />
Edition Based Redefinition is een<br />
mechanisme dat allereerst bedoeld<br />
is om de noodzakelijke (geplande)<br />
downtime van databases als gevolg<br />
van de upgrade van een applicatie<br />
tot nul te reduceren.<br />
Daarnaast biedt het mogelijkheden<br />
om big-bang migraties, waarbij alle<br />
gebruikers van een migratie ge-<br />
dwongen zijn over te stappen naar<br />
een nieuwe release van de applica-<br />
tie, te vervangen door geleidelijke<br />
migraties, waarbij sommige gebrui-<br />
kersgroepen de nieuwe versie van de<br />
applicatie gaan gebruiken terwijl te-<br />
gelijkertijd andere gebruikers de hui-<br />
dige en eventueel voorgaande versies<br />
blijven gebruiken.<br />
Wegenonderhoud<br />
Als een nieuwe versie van een data-<br />
base applicatie wordt uitgerold moet<br />
in de database een aantal acties<br />
worden uitgevoerd. Nieuwe objecten<br />
– zoals views, triggers, eventueel ta-<br />
bellen en vaak veel packages – wor-<br />
den gecreëerd, bestaande objecten<br />
worden gewijzigd – leidend tot in-<br />
validatie van afhankelijke objecten<br />
die moeten worden gehercompileerd<br />
– en afhankelijk van de wijzigingen<br />
in de tabelstructuur moet bestaande<br />
data mogelijk worden geconver-<br />
teerd.<br />
Vanaf de allereerste wijziging aan een<br />
bestaand object is de applicatie feite-<br />
lijk niet langer beschikbaar: door die<br />
eerste wijziging worden mogelijk an-<br />
dere objecten geïnvalideerd, maar in<br />
elk geval is na de eerste wijziging de<br />
applicatie in een inconsistente staat<br />
gekomen.<br />
Vanaf de eerste wijziging tot en met<br />
de hercompilatie van invalide objec-<br />
ten en de conversie van de data is de<br />
applicatie down. Afhankelijk van de<br />
omvang van de applicatie en de aard<br />
van de wijzigingen in de nieuwe re-<br />
lease kan deze downtime van enkele<br />
minuten tot vele uren bedragen.<br />
Hoe anders verloopt de aanleg van<br />
een nieuwe weg. Rijkswaterstaat<br />
piekert er natuurlijk niet over om<br />
bij de eerste spa die de grond ingaat<br />
voor een nieuwe weg of rijbaan de<br />
bestaande weg volledig af te slui-<br />
ten. De nieuwe weg wordt aange-<br />
legd naast de bestaande en verkeer<br />
kan gewoon over die bestaande weg<br />
blijven rijden. Tegen de tijd dat de<br />
nieuwe weg klaar is wordt een weg-<br />
afscheiding verplaatst en vanaf dat<br />
moment rijden auto’s over de nieu-<br />
we weg – terwijl verkeer dat nog op<br />
de op oude weg rijdt gewoon kan<br />
blijven doorrijden.<br />
Edition Based Redefinition maakt<br />
dat applicatie upgrade heel erg lijkt<br />
op deze vorm van ‘weg-upgrade’.<br />
De nieuwe release van de applica-<br />
tie wordt opgebouwd naast de be-<br />
staande release(s). Bestaande sessies<br />
blijven bestaan tegen de bestaande<br />
release. Pas als de nieuwe release<br />
volledig is geïnstalleerd, gecompi-<br />
leerd en getest schakelen we over.<br />
Nieuwe database sessies gaan vanaf<br />
dat moment gebruikmaken van de<br />
nieuwe release van de database ap-<br />
plicatie en bestaande sessies blijven<br />
actief tegen de vorige release.<br />
Om een nieuwe release van de ap-<br />
plicatie – en dus nieuwe versies van<br />
potentieel een groot aantal database<br />
objecten – te kunnen opbouwen<br />
in de database zonder bestaande<br />
objecten te raken, hebben we een<br />
geïsoleerde omgeving nodig binnen<br />
de database. We kunnen tot nu toe<br />
in de <strong>Oracle</strong> Database niet een ‘cre-<br />
ate or replace package’ uitvoeren in<br />
een schema om de nieuwe versie van<br />
het package te creëren zonder dat we<br />
in dat schema het al bestaande pac-<br />
kage overschrijven.<br />
Editions<br />
Edition Based Redefinition intro-<br />
duceert “editions”. Editions zijn<br />
die geïsoleerde omgevingen, de pa-<br />
rallelle werelden waarin objecten<br />
kunnen worden aangemaakt en ge-<br />
wijzigd zonder dat dat impact heeft<br />
Edition Based Redefinition<br />
11
12<br />
Edition Based Redefinition<br />
op bestaande objecten. Editions vor-<br />
men een nieuwe dimensie – naast<br />
bijvoorbeeld object type en schema<br />
– die dwars door de database heen-<br />
gaat. Vrijwel ieder database object<br />
(tabellen zijn de meest prominente<br />
uitzondering, daarover later meer)<br />
is onderdeel van een edition. Ob-<br />
jecten van verschillende types en in<br />
verschillende schema’s zitten in de-<br />
zelfde edition.<br />
Een edition wordt gecreëerd met<br />
nieuwe SQL syntax:<br />
create edition<br />
release_3 as child of<br />
release_2;<br />
Iedere edition is een opvolger van<br />
een vorige edition en op dit moment<br />
kan een edition maar één opvolger<br />
hebben. Iedere database bevat een<br />
oer-editie, de ultieme root; deze heet<br />
ORA$BASE. Het concept van voor-<br />
ganger/opvolger is erg belangrijk:<br />
een nieuwe edition erft (verwijzin-<br />
gen naar) alle objecten die in zijn<br />
voorganger zitten. Dat wil zeggen:<br />
totdat we in een edition met een<br />
drop commando een object verwij-<br />
deren of met een create or replace<br />
een nieuwe, gewijzigde versie van<br />
dat object aanmaken bevat de edi-<br />
tion ogenschijnlijk dezelfde versie<br />
van dat object als zijn voorganger-<br />
edition.<br />
Iedere database sessie is gekoppeld<br />
aan een specifieke edition. Dat kan<br />
de default edition zijn van de data-<br />
base, maar ook de edition die wordt<br />
geselecteerd met:<br />
alter session set edition<br />
= release_3;<br />
Dit statement kan vanuit de client<br />
applicatie worden uitgevoerd maar<br />
bijvoorbeeld ook in een logon-trig-<br />
ger. Als we van dat laatste mecha-<br />
nisme gebruikmaken kunnen we<br />
Edition Based Redefinition ‘transpa-<br />
rant’ maken voor de applicaties die<br />
van de database gebruikmaken.<br />
Versionering van database<br />
objecten<br />
Laten we eens kijken naar een sim-<br />
pel code voorbeeld.<br />
We creëren een PL/SQL function in<br />
de basis edition van de database:<br />
alter session set edition<br />
= ora$base;<br />
create or replace<br />
function hello<br />
return varchar2<br />
is<br />
begin<br />
return ‘versie 1’;<br />
end;<br />
We kunnen deze functie eenvoudig<br />
gebruiken met:<br />
select hello from dual;<br />
versie 1<br />
Met het volgende statement maken<br />
we een nieuwe edition, als opvolger<br />
van ORA$BASE.<br />
create edition release_2<br />
as child of ora$base;<br />
Met<br />
alter session set edition<br />
= release_2;<br />
stappen we van ene parallelle we-<br />
reld naar de andere. In die nieuwe<br />
edition kunnen we hetzelfde select<br />
statement uitvoeren en krijgen we<br />
hetzelfde resultaat. Er is nog steeds<br />
maar één versie van de functie hello<br />
en edition release_2 erft een refe-<br />
rentie naar die functie van zijn voor-<br />
ganger.<br />
Als we nu dit statement uitvoeren:<br />
create or replace<br />
function hello<br />
return varchar2<br />
is<br />
begin<br />
return ‘versie 2’;<br />
end;<br />
en we selecteren opnieuw uit dual:<br />
select hello from dual;<br />
krijgen we nu een ander resultaat:<br />
versie 2<br />
Als we nu terugkeren naar<br />
ORA$BASE en opnieuw het select<br />
statement uitvoeren:<br />
select hello from dual;<br />
krijgen we het oorspronkelijke re-<br />
sultaat – van de eerste versie van de<br />
functie die nog steeds bestaat en dus<br />
niet is overschreven door het create<br />
or replace statement dat in hetzelfde<br />
schema, maar wel in een andere edi-<br />
tion, is uitgevoerd.<br />
versie 1<br />
Op dit moment bestaan twee versies<br />
van function hello: een oorspron-<br />
kelijke versie in edition ORA$BASE<br />
en een tweede versie in edition re-<br />
lease_2. Als we nu terugkeren naar<br />
edition release_2 en we verwijderen<br />
de functie:<br />
alter session set edition<br />
= release_2;<br />
drop function hello;<br />
en we zouden nu opnieuw hello<br />
selecteren vanuit dual – krijgen we<br />
een foutmelding ORA-904 Inva-<br />
lid Identifier omdat de functie niet<br />
meer bestaat in de context van edi-<br />
tion release_2. Overigens: in edition<br />
ORA$BASE bestaat de functie ge-<br />
woon nog wel.<br />
Creatie van verschillende versies van<br />
database objecten in deze parallelle<br />
editions is ondersteund voor onder-
meer views, packages (en procedures<br />
en functions), triggers, synonyms en<br />
(user defined) types. Maar niet voor<br />
tabellen!<br />
Tabellen en data in een<br />
Multi-Edition wereld<br />
Hoe gaan we om met tabellen en data<br />
in deze nieuwe wereld van editions?<br />
Allereerst: van een tabel en de data<br />
in een tabel bestaat altijd maar één<br />
enkele versie. Er wordt geen data ge-<br />
kloond of gekopieerd. Tabellen staan<br />
buiten editions. Punt.<br />
Maar hoe gaan we dan om met wij-<br />
zigingen in de tabelstructuur?, is een<br />
voor de hand liggende vraag. Het<br />
antwoord op die vraag bestaat uit<br />
verschillende onderdelen. De eerste<br />
component: tabellen verdwijnen uit<br />
het zicht. Een nieuw type View – de<br />
“editioning view” – wordt als het<br />
ware als een schild om de tabel heen<br />
gelegd en alle referenties naar de tabel<br />
worden vervangen door referenties<br />
naar deze view. Alleen constraints en<br />
auditing policies verwijzen nog direct<br />
naar de tabel.<br />
Om de impact op bestaande applica-<br />
tiecode zo klein mogelijk te houden is<br />
het handig om de tabel te hernoemen<br />
en de editioning view de oorspronke-<br />
lijke naam te geven van de tabel. In<br />
code:<br />
alter table emp rename to<br />
emp_base;<br />
create or replace<br />
editioning view emp<br />
as<br />
select empno<br />
, ename<br />
, deptno<br />
, job<br />
, hiredate<br />
, sal<br />
, comm<br />
, mgr<br />
from emp_base<br />
Editioning views zijn een sterk geli-<br />
miteerd type view. De regels voor edi-<br />
tioning views zijn ondermeer: alleen<br />
data projectie (geen WHERE clause)<br />
uit slechts één tabel en geen gebruik<br />
van column expressies.<br />
De view mag wel kolommen hernoe-<br />
men (bijvoorbeeld SAL AS SALARY)<br />
en ook kolommen weglaten. Daar-<br />
naast hoeft niet iedere versie van een<br />
editioning view noodzakelijkerwijs<br />
tegen dezelfde tabel gedefinieerd te<br />
zijn…<br />
Als de editioning view is aangemaakt<br />
kunnen scripts voor creatie van trig-<br />
gers tegen de tabel nog een keer wor-<br />
den uitgevoerd om nu de triggers aan<br />
de editioning view te koppelen. (nor-<br />
male) views en packages kunnen<br />
worden gehercompileerd en wijzen<br />
daarna ook naar de editioning view.<br />
Stel dat in een nieuwe release van<br />
onze HRM applicatie dringend be-<br />
hoefte is aan een language kolom,<br />
om de moerstaal van iedere employee<br />
vast te leggen. Aangezien er maar één<br />
tabel EMP bestaat, kunnen we niet<br />
anders dan deze kolom toevoegen<br />
aan de tabel.<br />
alter table emp_base add<br />
(language varchar2(2)<br />
null);<br />
Om de (nieuwe release van de) ap-<br />
plicatie toegang te geven tot deze ko-<br />
lom moeten we een nieuwe versie<br />
aanmaken van de editioning view<br />
EMP, in de edition waarin de nieuwe<br />
release wordt opgebouwd.<br />
“alter session set edition<br />
= R2;”<br />
create or replace editioning<br />
view emp<br />
as<br />
select empno<br />
…<br />
, language<br />
from emp_base<br />
De bestaande versie van deze view<br />
– in de edition R1 - wordt niet ge-<br />
wijzigd, en voor gebruikers van deze<br />
view in deze edition verandert er dus<br />
niets.<br />
Twee vragen staan nu in elk geval nog<br />
open: wat doen we met alle bestaande<br />
rijen in de tabel EMP_BASE – welke<br />
waarde heeft de kolom LANGUAGE<br />
in deze records? En: als een nieuwe<br />
employee wordt gecreëerd in een ses-<br />
sie die in Edition R1 actief is, wat ge-<br />
beurt er dan met deze kolom?<br />
Het antwoord op beide vragen is gro-<br />
tendeels hetzelfde. De basis is de lo-<br />
gica waarmee een waarde voor deze<br />
kolom kan worden afgeleid uit de<br />
overige kolomwaarden in het record.<br />
Stel dat we een waarde voor de langu-<br />
age van een employee kunnen bepa-<br />
len op basis van de waarde van job:<br />
create or replace function<br />
get_language( p_job in<br />
varchar2) return varchar2<br />
is<br />
begin<br />
return case p_job when<br />
‘manager’ then ‘fr’<br />
else<br />
‘en’ end;<br />
end;<br />
We kunnen dan in edition R2 een<br />
nieuw type trigger aanmaken dat spe-<br />
ciaal bedoeld is voor het synchroni-<br />
seren van DML in voorgaande editi-<br />
ons met de tabel (en view) zoals die<br />
in deze edition gedefinieerd is. Deze<br />
trigger heet een forward cross edition<br />
trigger – omdat hij vanuit vorige edi-<br />
ties voorwaarts naar de huidige editie<br />
DML complementeert.<br />
create or replace trigger<br />
emp_1_2_fwd_xed<br />
before insert on emp_base<br />
for each row<br />
forward crossedition<br />
begin<br />
:new.language := get_<br />
language(:new.job);<br />
end emp_1_2_fwd_xed;<br />
Deze trigger wordt geactiveerd wan-<br />
neer er een insert wordt uitgevoerd<br />
vanuit een edition die voorafgaat aan<br />
de edition waarin hij is aangemaakt.<br />
Als een employee wordt aangemaakt<br />
vanuit edition R1 wordt deze trigger<br />
afgevuurd en wordt een waarde afge-<br />
Edition Based Redefinition<br />
13
14<br />
Edition Based Redefinition<br />
leid voor de language kolom in de<br />
EMP_BASE tabel.<br />
Deze zelfde logica kan worden ge-<br />
bruikt voor de andere nog openstaan-<br />
de vraag: de conversie van de bestaan-<br />
de data. Een nieuwe procedure in het<br />
package dbms_sql maakt het mogelijk<br />
om de forward cross edition trigger te<br />
laten activeren voor (alle) bestaande<br />
records.<br />
declare<br />
c number := dbms_sql.<br />
open_cursor();<br />
x number;<br />
begin<br />
dbms_sql.parse<br />
( c => c<br />
, language_flag => dbms_<br />
sql.native<br />
, statement => ‘update<br />
emp_base<br />
set<br />
empno = empno’<br />
, apply_crossedition_<br />
trigger => ‘emp_1_2_fwd_<br />
xed’<br />
);<br />
x := dbms_sql.<br />
execute(c);<br />
dbms_sql.close_<br />
cursor(c);<br />
end;<br />
Maar wacht, er is meer!<br />
Edition Based Redefinition is een me-<br />
chanisme dat <strong>Oracle</strong> allereerst heeft<br />
geïntroduceerd om een pijnloze over-<br />
gang mogelijk te maken tussen relea-<br />
ses van een applicatie – met minima-<br />
le downtime. De gedachte daarbij is<br />
dat direct na live-gang van de nieuwe<br />
edition alle nieuwe database sessies<br />
de nieuwe edition gaan gebruiken en<br />
alleen nog lopende sessies de voor-<br />
ganger-edition benaderen gedurende<br />
een heel korte overgangsperiode. Er is<br />
echter geen technische reden waarom<br />
die ‘overgangsperiode’ niet sterk ver-<br />
lengd kan worden. De database kan<br />
een groot aantal parallelle editions<br />
aan. Het is heel goed denkbaar dat<br />
meerdere versies van de applicatie<br />
gelijktijdig actief zijn, gebruikmakend<br />
van verschillende editions in de da-<br />
tabase.<br />
Deze mogelijkheid helpt het big-bang<br />
upgrade syndroom uit de wereld: we<br />
kunnen de gebruikersgroepen die gre-<br />
tig zijn en gelegenheid hebben om de<br />
nieuwste versie te gaan gebruiken ter<br />
wille zijn, terwijl meer conservatieve<br />
(of momenteel druk bezette) gebrui-<br />
kersgroepen gedurende korte of lan-<br />
gere tijd doorwerken met de versie<br />
die ze al hebben. Zij worden helemaal<br />
niet geraakt door de introductie van<br />
de nieuwe applicatie versie en data-<br />
base edition.<br />
Ook voor aanbieders van SaaS oplos-<br />
singen is dit erg interessant: in plaats<br />
van alle klanten te dwingen over te<br />
gaan naar een nieuwe release – of<br />
de database beheer nachtmerrie te<br />
accepteren met eigen schema’s voor<br />
alle klanten met een volledige kopie<br />
van alle database objecten – kan met<br />
Edition Based Redefinition eenvoudig<br />
een Multi-tenant/Multi-versie sce-<br />
nario worden aangeboden (waarbij<br />
potentieel zelfs verschillende gebrui-<br />
kersgroepen binnen de SaaS klant van<br />
verschillende versies van de applicatie<br />
gebruikmaken).<br />
Conclusie<br />
Edition Based Redefinition is een re-<br />
volutionair<br />
nieuw me-<br />
chanisme<br />
dat zeker<br />
voor orga-<br />
nisaties met<br />
strikte eisen<br />
voor de be-<br />
schikbaar-<br />
heid van<br />
(database)<br />
applicaties interessante mogelijkhe-<br />
den biedt. Daarnaast is EBR interes-<br />
sant in situaties waarin verschillende<br />
gebruikersgroepen – binnen of buiten<br />
de organisatie – verschillende versies<br />
van dezelfde applicatie willen gebrui-<br />
ken, maar wel van dezelfde data of<br />
in elk geval dezelfde tabellen gebruik<br />
willen maken.<br />
Toepassing van EBR voor packages en<br />
views is betrekkelijk eenvoudig te rea-<br />
liseren. Volledig overgaan op EBR, ook<br />
voor tabellen, is een wat complexere<br />
stap die wellicht in een tweede fase<br />
kan worden opgepakt. Signalen van-<br />
uit <strong>Oracle</strong> geven overigens aan dat<br />
er de komende periode nog verdere<br />
uitbreidingen, verfijningen en bijstel-<br />
lingen van het EBR mechanisme te<br />
verwachten zijn – zoals de mogelijk-<br />
heid om database links te versioneren<br />
en meerdere kind-edities te creëren<br />
onder een ouder-editie. Ingegeven<br />
door <strong>Oracle</strong>’s eigen ervaringen met<br />
de toepassing van EBR voor Fusion<br />
Applications.<br />
Lucas Jellema is <strong>Oracle</strong> ACE director<br />
en CTO bij AMIS. AMIS heeft als deel-<br />
nemer aan het Bèta programma voor<br />
<strong>Oracle</strong> Database 11g Release 2 al sinds<br />
februari geëxperimenteerd met Edition<br />
Based Redefinition. Ervaringen met dit<br />
mechanisme – en de uitkomsten van<br />
diepgaande discussies met het ontwik-<br />
kelteam achter EBR – worden gedeeld<br />
met andere <strong>Oracle</strong> gebruikers, zoals re-<br />
cent op het OGH DBA Dag in Zeist en<br />
zoals nu in dit artikel.
Veel belangstelling en hoge waardering voor eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag<br />
Alles is kolossaal en<br />
indrukwekkend in CERN<br />
kernfysicalaboratorium<br />
CERN kernfysicalaboratorium<br />
Afgelopen maand organiseerde de <strong>OGh</strong> in Figi Zeist voor de eerste maal de DBA-dag, met<br />
als thema High Availibility. De bijeenkomst was verplaatst naar deze grotere locatie vanwege<br />
de grote belangstelling voor deze DBA-dag. Figi bood voldoende ruimte voor de uiteindelijk<br />
meer dan honderd <strong>OGh</strong>-leden, die het interessante en afwisselende programma<br />
bijzonder positief beoordeelden. Gezien de grote opkomst en hoge waardering krijgt deze<br />
<strong>OGh</strong> DBA-dag dan ook zeker een vervolg in het komend jaar.<br />
Absoluut hoogtepunt van het pro-<br />
gramma was de keynote van Ma-<br />
ria Girone, Leader of the Database<br />
Services for Physics bij CERN, de<br />
Europese organisatie voor kernon-<br />
derzoek in Geneve. Het CERN is ’s<br />
werelds grootste centrum voor deel-<br />
tjesfysica, dat vooral bekend is van<br />
de LHC (Large Hydron Collidor)<br />
deeltjesversneller, waarin door een<br />
cirkelvormige tunnel van 27 kilome-<br />
ter supergeleidende magneten, hon-<br />
derd meter onder de Zwitserse en<br />
Franse grond, deeltjes van atomen<br />
met vrijwel de lichtsnelheid met el-<br />
kaar in botsing worden gebracht. De<br />
deeltjesversneller, waarvan de bouw<br />
twaalf jaar vergde en ettelijke mil-<br />
jarden kostte, werd eind vorig jaar<br />
in gebruik genomen, maar de proef<br />
werd na negen dagen afgebroken<br />
wegens technische problemen met<br />
het koelsysteem. Afgelopen maand is<br />
de CERN-deeltjesversneller met suc-<br />
ces herstart. Bij CERN werken ruim<br />
2.600 wetenschappers, terwijl aan<br />
de onderzoeken nog eens 6.500 gast-<br />
wetenschappers – meer dan de helft<br />
van alle deeltjesfysici in de wereld -<br />
meewerken, die afkomstig zijn van<br />
500 universiteiten wereldwijd en 80<br />
nationaliteiten vertegenwoordigen.<br />
Programma was de keynote van Maria Girone.<br />
LHC Computing Grid<br />
Voor de verwerking van de onder-<br />
zoeksgegevens van de deeltjesver-<br />
sneller heeft CERN een wereldwijde<br />
gedistribueerde database infrastruc-<br />
tuur voor de LHC Computing Grid<br />
opgezet. De computing grid om-<br />
vat meer dan 100.000 processors,<br />
verspreid over 33 landen. In totaal<br />
heeft CERN meer dan 280 databases<br />
volcontinu operationeel De CERN.<br />
Infrastructuur is opgebouwd op ba-<br />
sis van <strong>Oracle</strong> RAC met ASM DB<br />
Services op <strong>Oracle</strong> 10.2.04, <strong>Oracle</strong><br />
Streams voor data (re-) processing<br />
en Data Guard voor dataprotectie<br />
van de critical databases.<br />
Girone ging in haar presentatie<br />
in op de enorme uitdagingen waar<br />
CERN voor heeft gestaan om de<br />
LHC Computing infrastructuur te<br />
realiseren, zowel op het gebied van<br />
storage als computercapaciteit. Al-<br />
lereerst het gigantische datavolume,<br />
afkomstig uit vier experimenten en<br />
via een groot aantal kanalen, dat<br />
verzameld, opgeslagen en verwerkt<br />
moet worden. De detectoren, zoals<br />
de kolossale Atlas detector op het<br />
deeltjeslab CERN, en de subdetec-<br />
toren in de deeltjesversneller geven<br />
de signalen met een snelheid van<br />
300 MB/s door aan de front-end<br />
data-acquisitie systemen, waarna ze<br />
15
16<br />
CERN kernfysicalaboratorium<br />
na filtering doorgestuurd worden<br />
naar het CERN rekencentrum. Per<br />
jaar produceert CERN 15 PetaByte<br />
aan nieuwe data, waarvan de bulk<br />
wordt opgeslagen in files en slechts<br />
een fractie (30TB per jaar) in data-<br />
bases. Om die gigantische hoeveel-<br />
heid informatie op te slaan en bijna<br />
real-time door te rekenen is een disk<br />
storage capaciteit van 15 PB nodig en<br />
een computerkracht van meer dan<br />
100.000 van de snelste CPU’s in de<br />
LHC Computing Grid. Ter illustra-<br />
tie: de hoeveelheid LHC data komt<br />
overeen met 20 miljoen CD’s per<br />
jaar, die opgestapeld tot een hoogte<br />
van 20 kilometer zou reiken.<br />
De LHC data worden in Tier O<br />
(CERN ) geregistreerd en via 11<br />
Gbit/s verbindingen gedistribu-<br />
eerd naar Tier-1, die bestaat uit elf<br />
wetenschappelijke rekencentra we-<br />
reldwijd, waaronder SARA/NIKHEF<br />
in Amsterdam. In de Tier-1 centra<br />
vinden de permanente storage, re-<br />
processing en analyse van de data<br />
plaats. Van daaruit gaan de gegevens<br />
naar ruim 130 kleinere centra voor<br />
simulatie en eindgebruikeranalyse.<br />
DB Services<br />
In de CERN experiment-productie-<br />
keten spelen relationele databases<br />
een cruciale rol bij de online acqui-<br />
sitie, offline productie, data (re)pro-<br />
cessing, datadistributie en analyse.<br />
Kernelementen daarbij zijn Grid In-<br />
frastructuur- en Operation Services<br />
en Data Management Services.<br />
Belangrijkste vereisten voor de DB<br />
Services zijn:<br />
• Beschikbaarheid, schaalbaarheid,<br />
performance en beheerbaarheid<br />
van data - Hiervoor wordt <strong>Oracle</strong><br />
RAC met ASM ingezet als ‘building<br />
block’ architectuur voor CERN en<br />
de Tier 1 sites.<br />
• Data Distribution – <strong>Oracle</strong> Streams<br />
voor het delen van informatie tus-<br />
sen databases bij CERN en de Tier<br />
1 sites.<br />
• Data Protection – <strong>Oracle</strong> RMAN<br />
op TSM voor back-ups en <strong>Oracle</strong><br />
Data Guard voor aanvullende fy-<br />
sieke bescherming tegen storingen<br />
(data corruptie, disaster recove-<br />
ries). Ook worden stand-by da-<br />
tabases ingezet, die ook tijdelijk<br />
kunnen worden ingezet voor test-<br />
doeleinden.<br />
In de Atlas detector wordt de energie gemeten die vrijkomt als de atoomdeeltjes in de<br />
LHC deeltjesversneller met vrijwel de lichtsnelheid op elkaar botsen.(foto ©CERN)<br />
Maria Girone<br />
De kernfysica DB Services draaien<br />
op circa 30 <strong>Oracle</strong>10g RAC syste-<br />
men met ASM databases (clusters<br />
tot 6 nodes). De architectuur van de<br />
DB Services is gebaseerd op de best<br />
practices van de <strong>Oracle</strong> Maximum<br />
Availability Architecture. De DB<br />
Services configuratie omvat ruim<br />
150 servers, 200 disk arrays (2300<br />
spindles), 650 CPU cores, 1300 GB<br />
aan RAM, 850 TB raw disk space en<br />
is via <strong>Oracle</strong> Streams replicatie ver-<br />
bonden met de Tier 1 sites. Een team<br />
van zes DBA’s zorgt op basis van een<br />
rotatiesysteem voor 24/7 support<br />
van de mission critical databases.<br />
Voor back-up & recovery zijn on-<br />
tape back-ups een fundamentele op-<br />
tie, stelde Girone, maar met een re-<br />
covery snelheid van 100 MB/s kost<br />
het 30 uur om de datafiles van een<br />
database van 10 TB te restoren. In<br />
plaats daarvan worden nu on-disk<br />
image copies toegepast, waarmee<br />
recovery naar elk tijdstip van acti-<br />
viteiten van de laatste 48 uur mo-<br />
gelijk is. De recovery tijd is daarbij<br />
onafhankelijk van de omvang van<br />
de database.<br />
De CERN databases worden ge-<br />
bruikt door een wereldwijde com-<br />
munity van wetenschappers. Het<br />
regelen van geplande onderbreking<br />
(patches en software- en hardware
upgrades) vergt dan ook behoorlijk<br />
veel inspanning, want de DB Ser-<br />
vices van CERN moeten 24/7 ope-<br />
rationeel zijn. De service downtime<br />
wordt tot een minimum beperkt met<br />
rolling upgrades en het gebruik van<br />
stand-by databases. Het resultaat is<br />
een service unavailability van 0,04<br />
procent, overeenkomend met 3,5<br />
uur per jaar, en een server unavaila-<br />
bility van 0,12 procent (9,5 uur per<br />
jaar).<br />
CERN en <strong>Oracle</strong>11g R2<br />
CERN is door middel van bètatesten<br />
in staat gesteld een aantal nieuwe<br />
<strong>Oracle</strong> 11g R2 features te testen die<br />
van belang zijn voor de services, aldus<br />
Girone. Het ging daarbij met name<br />
om verbeteringen in Automatice<br />
Storage Management (ASM), ACFS<br />
en clusterware, nieuwe features van<br />
<strong>Oracle</strong> Streams, Active Data Guard,<br />
de Advanced Compression Option<br />
en Real Application Testing. De<br />
Streams testen omvatten de gecom-<br />
bineerde Capture en Apply functie<br />
en Compare en Converge (functio-<br />
nele en performance testen) en de<br />
automatische Split & Merge functie<br />
(alleen functionele test).<br />
De vernieuwde ASM functie in Ora-<br />
cle11g R2 werd getest op functio-<br />
naliteit, stabiliteit en performance.<br />
Uitkomst van die testen was dat de<br />
functionaliteit en stabiliteit geen<br />
duidelijke problemen opleverden.<br />
De mogelijkheid om clusterware<br />
files op te slaan is een belangrijke<br />
optie voor de services van CERN.<br />
Sequentiële en random tests wezen<br />
uit dat ASM een performance biedt<br />
die dicht in de buurt komt van raw<br />
devices. Rebalancing tests laten een<br />
grote performance verbetering zien<br />
(een toename met factor vier). De<br />
testen van het ASM Cluster File Sys-<br />
tem (ACFS) wezen uit dat ACFS een<br />
erg interessante optie is voor het op-<br />
slaan van <strong>Oracle</strong> logs, trace en ex-<br />
port files in een RAC omgeving. De<br />
testen hebben ook aangetoond dat<br />
ACFS robuust en volwassen is en een<br />
veel betere read&write performance<br />
biedt in vergelijking met het ext2 file<br />
system. Girone tekende daarbij aan<br />
dat de testresultaten zijn gerappor-<br />
teerd aan de ACFS Product Manager<br />
van <strong>Oracle</strong>.<br />
Data Guard vormt de basis van de<br />
<strong>Oracle</strong> Maximum Availability Ar-<br />
chitectuur best practices (samen<br />
met RAC en Streams) en biedt de<br />
mogelijk om één of meer stand-by<br />
databases te creëren en in sync te<br />
houden. Alle critical DB’s in de Phy-<br />
sics Databases hebben een stand-by<br />
database, die echter niet beschikbaar<br />
zijn voor continuous read-only. In<br />
11g kan Active Data Guard worden<br />
geopend voor continuous read-only.<br />
Active Data Guard is gedurende een<br />
aantal maanden uitvoerig getest op<br />
functionaliteit, stabiliteit op langere<br />
termijn en performance. Ook zijn er<br />
failover tests uitgevoerd en zijn reco-<br />
very scenario’s na menselijke fouten<br />
getest. Met positief resultaat, stelde<br />
Girone. “Dit is een feature waar we<br />
echt op hebben gewacht en is voor<br />
ons dan ook een belangrijke reden<br />
om snel over te gaan op <strong>Oracle</strong>11g.<br />
Overigens gaat CERN pas over op<br />
een nieuwe versie als er minimaal<br />
een Release 2 is uitgebracht.” Girone<br />
verwacht dat CERN in oktober <strong>2010</strong><br />
over zal gaan op <strong>Oracle</strong>11g R2, als<br />
alle testen zijn afgerond.<br />
High Availablity vanuit<br />
Support perspectief<br />
Hans Wiggerman, Director Customer<br />
Services Benelux bij <strong>Oracle</strong>, belicht-<br />
te daarna High Availability vanuit<br />
Support perspectief. In zijn presen-<br />
tatie schetste hij een ideaalbeeld,<br />
waarin de business rekent op SaaS/<br />
Clouds, de IT-afdeling de benodigde<br />
processen, systemen en mensen be-<br />
schikbaar heeft en de leverancier<br />
standaard open en complete oplos-<br />
CERN kernfysicalaboratorium<br />
singen biedt. Om dat te realiseren<br />
zal de business een goede inschat-<br />
ting moeten maken hoe hoog de<br />
beschikbaarheid moet zijn en tegen<br />
welke prijs, afgewogen tegen de kos-<br />
ten van downtime. De IT-afdeling<br />
staat voor de vraag hoe ze high avai-<br />
lability kunnen inpassen in de orga-<br />
nisatie en of de IT-medewerkers daar<br />
mee om kunnen gaan. Leveranciers<br />
van hardware en software moeten<br />
zich richten op high availability en<br />
daarbij verschillende leveringsvor-<br />
men en alternatieve oplossingen<br />
aanbieden.<br />
De realiteit is echter dat de IT-af-<br />
deling wordt belemmerd door een<br />
slechte reputatie, gebrek aan budget<br />
en door de warboel en complexiteit<br />
van de ICT-omgeving. Wiggerman<br />
gaf de toehoorders daarom een<br />
aantal wijze lessen en raadgevingen<br />
mee:<br />
• Investeer in governance – IT is een<br />
business, geen kostenplaats<br />
• Spring op de ‘patching train’-<br />
voorkomen is beter dan genezen<br />
• Weeg requirements af tegen skills<br />
– investeer in kennis<br />
• Kijk naar de toekomst van de busi-<br />
ness en stem de architectuur daar<br />
op af<br />
• Vergelijk jezelf met de best-in-<br />
class – want waarom zou de busi-<br />
ness vasthouden aan een eigen IT-<br />
afdeling in plaats van het buiten<br />
de deur te gaan zoeken?<br />
Het tweede deel van de presentatie<br />
van Wiggerman was gewijd aan de<br />
Patch Set Update, die het Critical<br />
Patch Update (CPU) concept van<br />
<strong>Oracle</strong> breder maakt dan alleen se-<br />
curity fixes. De Database Patch Set<br />
Update (PSU) biedt - in één cumu-<br />
latieve, grondig geteste patch per<br />
kwartaal - Critical Patch Update<br />
content, content die voorheen deel<br />
uitmaakte van de DB Generic, RAC<br />
en Data Guard bundels, plus alle<br />
andere patches die <strong>Oracle</strong> als critical<br />
17
18<br />
CERN kernfysicalaboratorium<br />
beschouwt voor haar customer base.<br />
Verder omvat de PSU een klein aan-<br />
tal (50-100) nieuwe fixes, die gega-<br />
randeerd ‘rolling installable’ zijn in<br />
RAC clusters.<br />
Deze gestroomlijnde levering van<br />
critical fixes zou volgens <strong>Oracle</strong> de<br />
hoeksteen moeten zijn van elke pro-<br />
actieve maintenance strategie. Als<br />
voordelen van Patch Set Updates<br />
noemde de <strong>Oracle</strong> Customer Servi-<br />
ces Director onder meer:<br />
• Betere stroomlijning – één patch<br />
in plaats van tot vijf bundels plus<br />
meerdere aanbevolen patches<br />
• Betere coördinatie – geen vraag<br />
meer welke bundel geïnstalleerd<br />
moet worden en geen conflicten<br />
meer tussen verschillende bundels.<br />
• Veilig – bundels worden apart ge-<br />
test, in de Patch Set Update wordt<br />
alles samen getest om integratie-<br />
problemen tot een minimum te<br />
beperken.<br />
• Voorspelbaar – release op het-<br />
zelfde moment als Critical Patch<br />
Updates.<br />
(CPU-schema is te vinden op:<br />
www.oracle.com/technology/de-<br />
ploy/security/alerts.htm).<br />
Wiggerman liet ter afsluiting nog<br />
eens de belangrijkste eigenschappen<br />
van de Patch Set Update passeren en<br />
gaf aan welke fixes wel en niet in een<br />
PSU kunnen worden opgenomen.<br />
(Zie voor een overzicht de hand-out<br />
van de presentatie op www.ogh.nl.<br />
Daar zijn ook de hand-outs van de<br />
overige keynotes en presentaties in<br />
de parallelsessies van deze DBA-dag<br />
te vinden).<br />
<strong>Oracle</strong> RAC 11gR2<br />
René Kundersma van <strong>Oracle</strong> gaf ver-<br />
volgens een presentatie over <strong>Oracle</strong><br />
RAC 11gR2. In het kort werd uit-<br />
gelegd hoe je naar deze versie kunt<br />
upgraden, hoe je hem kunt beheren,<br />
wat SCAN is en wat Grid Plug and<br />
Play voor mogelijkheden biedt. In de<br />
presentatie kwamen ook de nodige<br />
- voor menig toehoorder nieuwe -<br />
RAC-termen aan bod.<br />
De upgrade van 11gR1 naar 11gR2<br />
is mogelijk via een rolling upgrade.<br />
Een vooruitgang qua beheer is de po-<br />
licy managed style; door Kundersma<br />
ook wel omschreven als ‘the next<br />
step in grid automation’ genoemd.<br />
Na verdere uitleg over server pools<br />
kwam SCAN ter sprake. SCAN staat<br />
voor Single Client Access Name en<br />
wordt gebruikt om clients via EZ-<br />
connect of een simpele JDBC con-<br />
nectie te laten connecteren.<br />
<strong>Oracle</strong> VM en<br />
High Availability<br />
In een van de parallelsessies gaf Rob<br />
den Braber van GRID-IT een presen-<br />
tatie over <strong>Oracle</strong> VM en High Avai-<br />
lability. Nadat hij de basis van <strong>Oracle</strong><br />
VM had uitgelegd, ging hij verder in<br />
op <strong>Oracle</strong> VM en High Availablity.<br />
Na een overzicht van de verschil-<br />
lende componenten werd dieper op<br />
VM in gegaan. Met <strong>Oracle</strong> VM is het<br />
mogelijk om verschillende bestu-<br />
ringssystemen gelijktijdig actief te<br />
hebben op één fysieke computer.<br />
Via server pools is het mogelijk dat<br />
verschillende VM’s toegang hebben<br />
tot dezelfde storage. Door een com-<br />
binatie van <strong>Oracle</strong> VM Server en<br />
<strong>Oracle</strong> VM Manager kan een hoge<br />
beschikbaarheid worden gehaald,<br />
denk hierbij bijvoorbeeld aan het af-<br />
vangen van een crash van een van de<br />
servers. Vanaf OEM 10.2.0.5 zal VM<br />
worden ondersteund.<br />
Aan het einde werd een korte demo<br />
gegeven die, zoals demo’s eigen, he-<br />
laas niet volledig slaagde.<br />
<strong>OGh</strong> DBA-dag ook in <strong>2010</strong><br />
Deze eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag is in alle<br />
opzichten geslaagd, zo bleek ook<br />
duidelijk uit de reacties van zowel<br />
deelnemers als sprekers. De hoge<br />
opkomst en positieve waardering<br />
tonen aan dat er duidelijke behoefte<br />
is aan een dergelijke bijeenkomst.<br />
In <strong>2010</strong> staat de <strong>OGh</strong> DBA-dag<br />
dan ook opnieuw prominent op de<br />
agenda.<br />
Naast de DBA-dag (op 3 november,<br />
noteer alvast in uw agenda) organi-<br />
seert de <strong>OGh</strong> komend jaar nog drie<br />
Special Interest Group dagen, van-<br />
uit de SIG’s APEX, Fusion Middle-<br />
ware en Spatial. Een overzicht van<br />
alle bijeenkomsten en activiteiten<br />
van de <strong>OGh</strong> is te vinden in het Jaar-<br />
programma <strong>2010</strong> elders in dit num-<br />
mer en op de <strong>OGh</strong> website.<br />
Veel belangstelling en een hoge waardering voor de eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag.
Veel animo en waardering<br />
voor <strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
Door T. Tijssen, B. Van der Lely, B. Schiltmans en L. Verhelst<br />
De <strong>OGh</strong> SIM (Spatial Information Management) Commissie organiseerde op 20 en 26 november<br />
twee themadagen. Beide dagen waren zeer druk bezet en zijn met veel enthousiasme<br />
ontvangen. De eerste dag was samen met <strong>Oracle</strong> georganiseerd en gaf een overzicht van de<br />
laatste <strong>Oracle</strong> Spatial ontwikkelingen en liet zien hoe dit product zich ook laat inpassen<br />
in toepassingen buiten het traditionele Geo-domein. De dag droeg de toepasselijke titel:<br />
‘Beyond Spatial Boundaries’. De tweede dag behandelde een specifiek toepassingsgebied,<br />
namelijk point clouds. Deze tweede dag, die als voertaal Engels had, was georganiseerd in<br />
samenwerking met de Nederlandse Commissie voor Geodesie en gefaciliteerd door <strong>Oracle</strong>,<br />
en droeg de titel ‘Management of massive point cloud data: wet and dry’.<br />
Beyond Spatial Boundaries<br />
De dag was opgezet met in de och-<br />
tend plenaire inleidende sessies, en in<br />
de middag specifiekere parallelsessies<br />
met daarna een afsluitende plenaire<br />
sessie. De thema’s van de parallelses-<br />
sies waren ‘SOA en Geo Integratie’,<br />
‘Business Intelligence en Geo’ en<br />
‘Geo Applicatie integratie’.<br />
Na een aftrap door Han Wammes van<br />
<strong>Oracle</strong>, dagvoorzitter en initiatiefne-<br />
mer van deze dag, werd de inleidende<br />
sessie in de ochtend gehouden door<br />
Xavier Lopez, Director of Product<br />
Management Spatial and Semantic<br />
technologies van <strong>Oracle</strong>. Xavier be-<br />
handelde 5 thema’s in zijn presenta-<br />
tie: data explosion, de verschuiving<br />
van GIS analyse naar ‘Location Intel-<br />
ligence’, ‘Location-enabling’ van de<br />
software IT-stack, 3D mogelijkheden<br />
en uiteraard de toekomstige ontwik-<br />
kelingen.<br />
Door verbeterde inwinningstechnie-<br />
ken, betere mogelijkheden om gege-<br />
vens te verwerken en de toegenomen<br />
vraag naar ruimtelijke gegevens door<br />
zowel bedrijven als overheden zien we<br />
een enorme toename aan beschikba-<br />
re ruimtelijke data. Dit stelt ontwik-<br />
kelaars en gebruikers voor grote uit-<br />
dagingen. Ook de open source kant<br />
doet volop mee met ‘volunteered’ of<br />
‘non-authoritative’ data. In plaats<br />
van de aparte positie die GIS vroe-<br />
ger innam, wordt spatial steeds meer<br />
een geïntegreerd onderdeel van de<br />
bedrijfsvoering. Kaarten, al dan niet<br />
interactief, worden steeds vaker ge-<br />
bruikt voor BI analyse en presentatie.<br />
Op databaseniveau richt <strong>Oracle</strong> zich<br />
op het ondersteunen van alle geos-<br />
patial datatypen (naast 2D vectoren<br />
ook 3D, Georaster, GeoCoding, Net-<br />
works/topology). In de middleware<br />
wordt MapViewer aangeboden. Voor<br />
de toepassingen werkt men samen<br />
met derde partijen. <strong>Oracle</strong> streeft<br />
ernaar dit ‘open’ en ‘interoperable’<br />
te doen, gebaseerd op internationale<br />
standaards.<br />
Xavier Lopez van <strong>Oracle</strong> verzorgde de inleidende plenaire sessie<br />
tijdens de eerste dag.<br />
Met <strong>Oracle</strong> 11g worden mogelijk-<br />
heden voor 3D aangeboden: de 3D<br />
uitbreidingen van SDO_GEOMETRY<br />
(building models), SDO_TIN (ter-<br />
rain) en SDO_PC (point clouds t.b.v.<br />
bijvoorbeeld LiDAR data). Xavier<br />
geeft aan (net als Albert Godfrind<br />
later op de 2e Spatial dag) dat wat er<br />
nu is aan 3D een allereerste stap is<br />
op weg naar volledige ondersteuning<br />
van 3D, en hij nodigt ontwikkelaars<br />
<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
19
20<br />
<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
en gebruikers uit aan te geven wat<br />
voor hen belangrijke functionaliteit<br />
is m.b.t. 3D.<br />
Zonder zich, zoals gebruikelijk, vast<br />
te leggen op aangekondigde nieuwe<br />
features, geeft Xavier enig inzicht<br />
waar men aan moet denken bij nieu-<br />
we versies van <strong>Oracle</strong>: geo-referenced<br />
datatypes (zoals 3D-VR modellen, vi-<br />
deo en sensor data), Real-time ana-<br />
lyse (bijv. luchtverkeersleiding, ‘com-<br />
plex event processing’ CEP), Spatial<br />
reasoning (integratie met semantic<br />
web), voortgaande ‘conformance’<br />
m.b.t. standaarden, en verbetering<br />
van performance.<br />
Cloud Computing<br />
In de lezing over Cloud Computing<br />
nam Aad Koppenhol van Sun de<br />
aanwezigen mee in een reis door de<br />
tijd waarbij technologie en filosofie<br />
met elkaar in verband werden ge-<br />
bracht. Aan de technologische kant<br />
werd stilgestaan bij de geboorte van<br />
computers, om vervolgens in vo-<br />
gelvlucht mainframes, client-server<br />
technologie en netwerk computing<br />
te belichten. Het technologische re-<br />
laas werd afgewisseld met behande-<br />
ling van onderwerpen als privacy,<br />
security, economie, crisis, de geest<br />
en rechtvaardigheid. Natuurlijk ont-<br />
brak er geen aandacht voor open<br />
standaarden en de gevolgen die dat<br />
heeft voor (machts)posities. Wat<br />
netwerk-computing ons precies gaat<br />
brengen weten we dus nog steeds<br />
niet, maar misschien is dat wel goed,<br />
en moeten we de toekomst gewoon<br />
afwachten.<br />
Center for Innovation<br />
Linde van de Velde van TeleAtlas<br />
belichtte het Center for Innovation<br />
dat <strong>Oracle</strong> samen met TeleAtlas een<br />
aantal jaren geleden is gestart. Dit<br />
initiatief heeft als doel spatial de-<br />
monstraties van <strong>Oracle</strong> en TeleAtlas<br />
te laten zien, met name op het ge-<br />
bied van Location Based Services. Er<br />
is een portaal waarop geregistreerde<br />
gebruikers hun LBS pilot solutions<br />
kunnen demonstreren. Enkele van<br />
deze gebruikers waren aanwezig op<br />
dit event. Zo liet iKnow de seman-<br />
tische routeplanner routeyou.com<br />
zien. 1Spatial demonstreerde hoe va-<br />
lidatie van bedrijfregels en/of stan-<br />
daarden op een declaratieve manier<br />
kan worden vastgelegd. Eurotronics<br />
is bezig met een pilot voor file infor-<br />
matie buiten snelwegen. Door slim<br />
combineren van informatie over<br />
versperringen uit een veelvoud aan<br />
bronnen kan uit het onderliggende<br />
wegennet betrouwbare navigatie-in-<br />
formatie worden verstekt. Androme<br />
liet een pilot zien van advertenties<br />
in 3D. Gebaseerd op OpenX realise-<br />
ren zij een in-huis 3D Viewer die de<br />
mogelijkheid biedt om (in 3D) ad-<br />
vertenties toe te voegen. Het portaal<br />
is te vinden op http://www.innova-<br />
tion-geo-lbs.com.<br />
SOA en Geo Integratie<br />
In de SOA en Geo Integratie pre-<br />
sentatie werden door <strong>Oracle</strong> de ver-<br />
schillende aspecten van SOA aan-<br />
gestipt. Er werd begonnen met een<br />
helikopterview van SOA, waarin de<br />
verschillende lagen en onderdelen<br />
werden uitgelegd. De redenen om<br />
SOA georiënteerd te gaan ontwikke-<br />
len werden niet vergeten. Vervolgens<br />
werden de verschillende benodigde<br />
SOA onderdelen ingevuld met Ora-<br />
cle producten.<br />
BI en Geo<br />
De Business Intelligence en Geo pre-<br />
sentatie van <strong>Oracle</strong> liet zien dat er<br />
ook in de niet-geo wereld belangstel-<br />
ling is voor visualisaties door middel<br />
van kaarten. Met het BI product van<br />
<strong>Oracle</strong> is het heel snel mogelijk om<br />
een eigen ‘dashboard’ te ontwikke-<br />
len waarin allerlei overzichten, lijs-<br />
ten en grafieken in een scherm ge-<br />
toond worden. Zo kan bijvoorbeeld<br />
de omzet per regio getoond worden<br />
in een tabel, kunnen ad-hoc ana-<br />
lyses uitgevoerd worden, trends en<br />
vooruitzichten berekenen en kun-<br />
nen bij bepaalde drempelwaardes<br />
alerts gegeven worden.<br />
Door de combinatie van de stan-<br />
daard BI mogelijkheden met ruim-<br />
telijke gegevens wordt een nog beter<br />
overzicht getoond en kunnen de re-<br />
sultaten van ruimtelijke analyses in<br />
een kaart getoond worden. Vaak is<br />
een eenvoudige ruimtelijke dataset<br />
al voldoende om interessante kaar-<br />
ten te maken. Er ontstaat zo een nog<br />
completer en makkelijk toegankelijk<br />
totaalplaatje dat put uit één bron<br />
van waarheid (het z.g. C.E.I.M.: het<br />
Common Enterprise Information<br />
Model). Vanaf <strong>Oracle</strong> 11g is het mo-
gelijk om eindgebruikers van BI de<br />
mogelijkheid te geven om zelf ruim-<br />
telijke analyses te laten uitvoeren.<br />
De presentatie van <strong>Oracle</strong> werd aange-<br />
vuld met een presentatie van een door<br />
Scamander ontwikkelde BI misdaad-<br />
cijfer-applicatie van Gemeente Rot-<br />
terdam. Afhankelijk van de gemaakte<br />
keuze in het BI-dashboard werden ta-<br />
bellen, grafieken en het detailniveau<br />
van de kaart (inzoomfactor) getoond<br />
over misdaadcijfers. Zo kan informa-<br />
tie gegeven worden op het gewenste<br />
gemeente-, wijk-, of buurtniveau.<br />
(zie afbeeldingen).<br />
Geo Applicatie-integratie<br />
De ‘Geo Applicatie-integratie’ paral-<br />
lelsessie bestond uit twee lezingen,<br />
een van Snowflake en een van het<br />
Havenbedrijf Rotterdam. De presen-<br />
tatie van Snowflake ging over EDI-<br />
NA Digimap Service. (EDINA is het<br />
Britse academische datacenter van de<br />
Universiteit van Edinburgh).<br />
Deze service in de UK maakt het<br />
mogelijk dat de gebruikers, voor een<br />
groot deel onderwijsinstellingen, al-<br />
lerlei digitale kaartproducten kunnen<br />
downloaden. Een van deze diensten<br />
is Digimap, waarbij digitaal kaartma-<br />
teriaal op het gebied van topografie,<br />
historie, geologie en hydrografie be-<br />
schikbaar wordt gesteld. Circa 148<br />
instituten en 32.000 gebruikers ma-<br />
ken gebruik van de EDINA diensten.<br />
Een van de meest populaire datasets<br />
is OS MasterMap van Ordnance<br />
Survey. OS Mastermap is een lands-<br />
dekkend grootschalige topografische<br />
dataset en bevat circa 400 miljoen<br />
ruimtelijke features. Ordnance Sur-<br />
vey stelt de data beschikbaar als een<br />
gecomprimeerd GML bestand. De<br />
volledige dataset is zo’n 40GB (ge-<br />
comprimeerd). Voor de gebruikers<br />
is deze service<br />
gratis, hetgeen<br />
leidt tot een be-<br />
hoorlijk groot<br />
gebruik, met<br />
grote pieken in<br />
bepaalde onder-<br />
wijsperiodes.<br />
Redelijk ge-<br />
detailleerd en<br />
met de nodige<br />
technische in-<br />
formatie werd<br />
uitgelegd op<br />
welke wijze de<br />
OS Mastermap,<br />
door de OS aan-<br />
geleverd als ge-<br />
zipteGML-be- standen, in een<br />
<strong>Oracle</strong> database<br />
wordt geladen.<br />
Dit gebeurt<br />
m.b.v. Snow-<br />
flake producten<br />
als Go Loader<br />
en Publisher (een WFS service). Er<br />
wordt royaal gebruik gemaakt van<br />
standaard <strong>Oracle</strong> functionaliteit<br />
voor indexering en partitionering,<br />
maar teneinde een bevredigende<br />
‘throughput’ te halen zitten er ook<br />
enkele door Snowflake ontwikkelde<br />
optimaliseringen in de procedure.<br />
Om het laadproces zo veel mogelijk<br />
te optimaliseren wordt de data direct<br />
uit het gecomprimeerde bronbestand<br />
geladen. Er wordt gebruik gemaakt<br />
van SAX base processing, waarbij<br />
telkens slechts één feature in het ge-<br />
heugen wordt geladen. Hierdoor is de<br />
memory footprint zeer laag.<br />
Ook het slim indexeren van de ta-<br />
bellen via de R-Tree methode zorgt<br />
voor optimalistie van het laadproces.<br />
Tenslotte is GO Loader in staat om<br />
meerdere laadprocessen parallel uit<br />
te voeren.<br />
De presentatie van het Havenbedrijf<br />
begon met het schetsen van de taken<br />
waarvoor het Havenbedrijf zich ge-<br />
plaatst ziet. Tegenwoordig is dat een<br />
balans tussen commerciële en maat-<br />
schappelijke belangen. Het eindre-<br />
sultaat is dat er heel veel ruimtelijke<br />
informatie vereist is in de bedrijfspro-<br />
cessen die op een ‘moderne’ manier<br />
aangeboden en beheerd moet worden:<br />
1x opslaan en meervoudig gebruiken,<br />
goed toegankelijk maken voor alle<br />
gebruikers, iedereen laten profiteren<br />
van informatieanalyses, etc. In de<br />
loop van de tijd was er rond een Ora-<br />
cle Spatial database een architectuur<br />
gegroeid met allerlei behoorlijk spe-<br />
cifieke toepassingen met een menigte<br />
aan datastromen, datasets, koppelin-<br />
gen, enz. die niet meer voldeed.<br />
Voor vernieuwing van de architec-<br />
tuur zijn een aantal uitgangspunten<br />
vastgelegd: aanbieden van informa-<br />
tie m.b.v. webservices, SOA, SAAS<br />
en aansluiten bij de beleving van de<br />
gebruikers. Dit heeft geleid tot een<br />
prototype dat binnen het Havenbe-<br />
<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
21 21
22<br />
<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
Zoeken naar een naald in een hooiberg.<br />
drijf is ontwikkeld en getest. Aan-<br />
gezien SAP voor de administratieve<br />
gegevens in gebruik is, is er gekozen<br />
voor SAP XI (een webservice) voor<br />
de ontsluiting daarvan. Voor ontslui-<br />
ting van de ruimtelijke gegevens (uit<br />
het geo-RIV systeem) wordt ERDAS<br />
Apollo gebruikt. Alles komt bij elkaar<br />
in een SharePoint portal, voor de<br />
presentatie van ruimtelijke gegevens<br />
wordt Bing Maps (via een SilverLight<br />
toepassing) gebruikt. De keuze voor<br />
Bing Maps is voornamelijk gebaseerd<br />
op het feit dat het Havenbedrijf door<br />
het gebruik van SharePoint portals<br />
reeds op Microsoft georiënteerd is.<br />
Hoewel niet geheel probleemloos<br />
(bijvoorbeeld beveiliging is nog niet<br />
optimaal) zijn de ervaringen met het<br />
prototype voornamelijk positief. Met<br />
de gekozen componenten is een goe-<br />
de integratie bereikt. Het bleek mo-<br />
gelijk met relatief weinig inspanning<br />
gebruikersfunctionaliteit te ontwik-<br />
kelen die met de oude architectuur<br />
niet mogelijk was.<br />
Geo Standaarden<br />
De dag werd afgesloten met twee le-<br />
zingen over Geo Standaarden door<br />
Thijs Brentjes (Geonovum) en Peter<br />
van Oosterom (TU Delft). Hierin<br />
werden de standaarden Inspire (Euro-<br />
pese geo standaard), StUF (standaard<br />
voor berichtenverkeer), de NORA<br />
(Nederlandse Overheid Referentie<br />
Architectuur) en de OSB (overheid<br />
service bus) toegelicht. Daarnaast<br />
passeerden diverse technieken als<br />
tiling en sensorwebs kort de revue.<br />
Het bleef niet alleen bij de theorie, er<br />
werd ook stil gestaan bij de test-beds.<br />
Hier wordt onder andere gekeken of/<br />
hoe het transport van geografische<br />
informatie over de OSB kan plaats-<br />
vinden. De test-beds maken duidelijk<br />
dat er tussen theorie en praktijk nog<br />
wel een gat te vullen is. Zo is het bij<br />
de OSB nog steeds de vraag of de bus<br />
enkel een transportmiddel is, en dus<br />
alleen de envelop aflevert, of dat ook<br />
de inhoud ‘bekend’ moet zijn, zodat<br />
er vertaald/gestandaardiseerd kan<br />
worden.<br />
Virtual Reality<br />
In de laatste presentatie van de dag<br />
gaf Peter van Oosterom (TU Delft)<br />
een kijkje achter de schermen van<br />
de information models, ISO- en<br />
CEN-standaarden, op basis van het<br />
Land Administration Domain Mo-<br />
del (LADM). Hiermee wordt niet al-<br />
leen veel informatie verstrekt rond-<br />
om LADM en de bijbehorende ISO<br />
en CEN certificering, maar wordt<br />
ook inzicht gegeven in de processen<br />
rondom zo’n certificering.<br />
Point Clouds<br />
De tweede <strong>Oracle</strong> Spatial dag had als<br />
onderwerp ‘Management of massive<br />
point cloud data: wet and dry’. Deze<br />
dag stond onder het voorzitterschap<br />
van initiatiefnemer, de Nederlandse<br />
Commissie voor Geodesie en was<br />
in samenwerking met <strong>Oracle</strong> en de<br />
<strong>OGh</strong> SIM Commissie georganiseerd.<br />
Op deze internationale dag stonden<br />
point cloud datasets centraal. Een<br />
point cloud data set, in het Neder-<br />
lands ‘puntenwolk’, is een dataset<br />
wat bestaat uit een grote hoeveelheid<br />
punten (x,y,z). Deze datasets zijn ty-<br />
pisch het resultaat van een meting<br />
met LIDAR (Laser Imaging Detection<br />
And Ranging) op land of een MBES
(Multibeam Echo Sounder Systems)<br />
of bathymeter op zee. Het was een<br />
goede zet van de organisatie om de<br />
beide groepen (land en zee) bij elkaar<br />
te brengen. Zij hebben vaak te maken<br />
met dezelfde uitdagingen die gepaard<br />
gaan met het omgaan met deze zeer<br />
grote datasets. Deze uitdagingen zijn:<br />
opslag en opvragen van grote data-<br />
sets, het genereren van informatie<br />
uit deze datasets en de visualisatie.<br />
De problematiek rond het opslaan<br />
en verwerken van grote datasets werd<br />
belicht door <strong>Oracle</strong>, Sun, Fugro-In-<br />
park, ATLIS en CARIS. Wat betreft<br />
de ontwikkelingen in computerhard-<br />
ware (Sun) kunnen we concluderen<br />
dat de bottlenecks voorlopig zitten in<br />
het geheugen en de I/O verwerking.<br />
De software om punten wolken op<br />
te slaan en te analyseren is aanwezig<br />
in <strong>Oracle</strong> 11g (<strong>Oracle</strong> PointCloud,<br />
TIN) en zal worden uitgebreid in vol-<br />
gende versies. ATLIS heeft een slim-<br />
me manier bedacht om om te gaan<br />
met versiebeheer van puntenwolken.<br />
Het ATLIS SENS Bathymetry product<br />
slaat de data slechts een keer op en<br />
kan hierop versiebeheer uitvoeren<br />
door gebruik te maken van virtual<br />
continuous digital terrain models.<br />
CARIS toonde een operationeel sys-<br />
teem om puntenwolken op te slaan<br />
en te beheren.<br />
De praktijk van het genereren van<br />
informatie uit deze datasets werd<br />
belicht door de AHN projectgroep,<br />
Kongsberg, de Geological Survey of<br />
Ireland, TU Delft.<br />
De AHN (Actueel Hoogtebestand<br />
Nederland) projectgroep lichtte toe<br />
dat de inwinning van het zeer nauw-<br />
keurige AHN2 de gebruikers van<br />
AHN1 voor dermate grote uitdagin-<br />
gen stelt, dat velen het daardoor niet<br />
gebruiken. De spreker gaf aan dat er<br />
nog vele nieuwe toepassingen te ont-<br />
dekken zijn waarvoor AHN2 zeer ge-<br />
schikt is. Een voorbeeld is het gebruik<br />
bij archeologische opgravingen.<br />
Kongsberg presenteerde een operati-<br />
oneel systeem (SIS) dat in real-time<br />
een 3D analyse en presentatie kan<br />
maken. De Geological Survey of Ire-<br />
land presenteerde de website van IN-<br />
FOMAR. Deze website bevat de data<br />
van een grote (430.000 km) onder<br />
water survey die tussen 1999 en 2005<br />
is uitgevoerd. Als gevolg van Europese<br />
richtlijnen is deze data voor iedereen<br />
te benaderen. Hugo Ledoux van de<br />
TUDelft presenteerde zijn ideeën om<br />
uit een puntenwolk TIN’s te genere-<br />
ren. Deze ideeën zijn nog niet uitge-<br />
voerd, maar enkele mensen in de zaal<br />
toonden interesse in het concept.<br />
Het onderwerp visualisatie werd be-<br />
licht door Gerwin de Haan van de<br />
TU Delft en Rens van den Bergh van<br />
Deltares. Zij lieten resultaten zien<br />
van hun studie naar het gebruik van<br />
Vitalizing your organisation with knowledge<br />
www.sennac.com<br />
Advertentie<br />
PeopleSoft-experts<br />
<strong>Oracle</strong>-experts<br />
grote datasets in serious gaming en<br />
3D animaties.<br />
Kortom, we kijken terug op twee zeer<br />
geslaagde dagen die, gezien de zeer<br />
positieve evaluaties, absoluut voor<br />
herhaling vatbaar zijn. Wij houden u<br />
op de hoogte.<br />
De hand-outs van de beide dagen zijn<br />
te vinden op de <strong>OGh</strong> website: http://<br />
www.ogh.nl/handouts.aspx. De Ne-<br />
derlandse Commissie voor Geodesie zal<br />
van de Point Cloud dag een aparte pu-<br />
blicatie uitgeven.<br />
T 00 31 (0)10 477 76 95<br />
<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />
23
24<br />
Column<br />
Column<br />
<strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> verwelkomt Roel Hartman als columnist. Roel werkt als Lead Technical Architect <strong>Oracle</strong> bij Logica.<br />
Roel is een actief blogger, presenteerde op <strong>Oracle</strong> Open World, ODTUG en de UKOUG en is in juni <strong>2009</strong><br />
benoemd tot <strong>Oracle</strong> ACE.<br />
De Google Wave hype<br />
Een hype is een verschijnsel dat tijdelijk bovenmatige media aandacht krijgt en daardoor belangrijker<br />
lijkt dan het in werkelijkheid is (definitie: Wikipedia). Bijna niemand heeft het,<br />
niemand weet precies wat het is en wat hij eraan heeft en daardoor wordt er veel over geschreven,<br />
geblogd en getwitterd – die laatste kan niet ontbreken als we het toch over een hype<br />
hebben.<br />
Het effect is dat iedereen het wil,<br />
of juist niet wil, zoals de Mexicaanse<br />
griep. Al dan niet moedwillig<br />
schaarste creëren is een van de<br />
beste strategieën om iets te hypen,<br />
kijk maar naar de Wii of de iPhone.<br />
Beide waren aanvankelijk nauwelijks<br />
te krijgen en kregen mede daardoor<br />
zoveel aandacht dat je het idee zou<br />
kunnen krijgen dat je niet zonder zou<br />
kunnen.<br />
Dé hype op IT gebied op dit moment<br />
is ongetwijfeld Google Wave.<br />
Google Wave wordt volgens alle<br />
hype regels in de markt gezet: Begin<br />
met een presentatie – uiteraard via<br />
YouTube – en wees vervolgens heel<br />
zuinig in het ter beschikking stellen<br />
van het product. Geef vervolgens<br />
alleen ‘serieuze’ gebruikers van het<br />
product de mogelijkheid hun vriendjes<br />
en vriendinnetjes uit te nodigen<br />
om mee te spelen – de zogenaamde<br />
Google Wave Invites. Uiteraard zijn<br />
deze ‘uitnodigingen’ voor rond de vijf<br />
euro ruimschoots op eBay te krijgen<br />
– vaak tegen vooruitbetaling naar<br />
Russische bankrekeningen…<br />
Verzamelbak<br />
Maar wat is Google Wave nou eigenlijk<br />
en wat hebben we er aan? Ergens<br />
heb ik gelezen dat Google Wave een<br />
complexe oplossing is van een niet<br />
bestaand probleem. Tegenwoordig<br />
ligt de uitdaging niet zozeer in hoe<br />
je kunt communiceren met je vrienden<br />
en collega’s, maar is de moeilijkheid<br />
vooral hoe je je gewone werk<br />
nog kunt doen tussen alle e-mails,<br />
instant messages, tweets, blogposts<br />
en YouTube video’s. En Google Wave<br />
gooit al die communicatiemiddelen<br />
in één grote verzamelbak, waardoor<br />
het nog makkelijker wordt al die middelen<br />
te gebruiken, en nog moeilijker<br />
om het te ontwijken. Resultaat:<br />
Nog minder tijd om het werk te doen<br />
waar je voor betaald wordt of je vrije<br />
tijd zinvol(ler) te besteden. Veel reacties<br />
(‘blips’ in Google termen) in<br />
openbare Waves, waar alle wavers<br />
in mee kunnen surfen, zijn dan ook<br />
in de trant van: “Ziet er leuk uit, maar<br />
wat heb ik eraan?”<br />
Samenwerking, Collaboration 2.0,<br />
Enterprise 2.0… dat zijn zo’n beetje<br />
de toverwoorden voor dit product.<br />
En na de consumentenmarkt veroverd<br />
te hebben met hun producten,<br />
is de volgende stap van Google<br />
het veroveren van het bedrijfsleven.<br />
Google Wave moet daarvoor de stuwende<br />
factor zijn. Bedrijven kunnen<br />
hun eigen Wave-servers opzetten<br />
voor interne communicatie. Deze<br />
servers kunnen weer onderling ‘federeren’,<br />
zodat ook inter-company<br />
waving tot de mogelijkheden gaat<br />
behoren. Ik moet het allemaal nog<br />
zien gebeuren.<br />
Google en Apple zijn briljant in het<br />
creëren van hypes. Microsoft en <strong>Oracle</strong><br />
zijn daar een stuk minder handig<br />
in. Microsoft probeert het nog wel<br />
eens, maar niet altijd met veel succes.<br />
Denk maar eens aan Windows<br />
Vista.<br />
Onder de pet<br />
En <strong>Oracle</strong>? Het lijkt erop dat <strong>Oracle</strong><br />
nieuwe producten en ontwikkelingen<br />
zo lang mogelijk ‘onder de pet’<br />
houdt. Bij briefings moet vaak een<br />
NDA (Non Disclosure Agreement)<br />
ondertekend worden, net als bij de<br />
meeste bèta-programma’s. Ja, zo<br />
creëer je natuurlijk nooit een hype…<br />
Heeft <strong>Oracle</strong> niet ook een vergelijkbaar<br />
product? Jazeker, dat heet<br />
<strong>Oracle</strong> BeeHive en dat kon wel eens<br />
net zo’n succes worden als zijn voorganger,<br />
<strong>Oracle</strong> Collaboration Suite.<br />
Misschien als <strong>Oracle</strong> wat marketeers<br />
van Google of Apple in dienst had<br />
genomen?<br />
Every wave, regardless of how high<br />
and forceful it crests, must eventually<br />
collapse within itself (Stefan<br />
Zweig, Oostenrijks schrijver).<br />
Roel Hartman
Jaarprogramma <strong>Oracle</strong><br />
<strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong> <strong>2010</strong><br />
In <strong>2010</strong> ontplooit de <strong>OGh</strong><br />
de volgende activiteiten*:<br />
• Het organiseren van een viertal<br />
Special Interest Group dagen<br />
• Het houden van elf themabijeen-<br />
komsten<br />
• Het driemaal uitbrengen van de<br />
<strong>OGh</strong>-<strong>Visie</strong><br />
• Het houden van SIG-bijeenkom-<br />
sten<br />
Special Interest Group dagen<br />
Voor <strong>2010</strong> zijn de volgende dagen<br />
gepland:<br />
• Apex-dag, 30 maart<br />
• Fusion Middleware-dag, 26 mei<br />
• Spatial-dag, 14 september<br />
• DBA-dag, 3 november<br />
Tijdens een SIG-dag geven leden van<br />
de <strong>OGh</strong> presentaties over hun erva-<br />
ringen en dragen ze kennis over aan<br />
de toehoorders. Het doel van de dag<br />
is kennisuitwisseling en netwerken.<br />
De <strong>OGh</strong> SIG-DBA dag van 3 no-<br />
vember jongstleden bewijst met haar<br />
hoge opkomst van 102 DBA’s en<br />
een goede waardering dat hier veel<br />
behoefte aan bestaat bij de leden,<br />
vandaar dat we voor <strong>2010</strong> viermaal<br />
een Special Interest Group dag op de<br />
agenda hebben gezet.<br />
Themabijeenkomsten<br />
Voor <strong>2010</strong> zijn themabijeenkomsten<br />
gepland op de volgende data:<br />
• 6 januari<br />
• 17 februari<br />
• 3 maart<br />
• 15 april<br />
• 26 mei<br />
• 16 juni<br />
• 8 juli<br />
• 15 september<br />
• 12 oktober<br />
• 17 november<br />
• 23 december<br />
De themabijeenkomsten worden ge-<br />
houden in de Morse zaal bij <strong>Oracle</strong><br />
in De Meern. De verdeling van de<br />
thema’s is als volgt:<br />
• 4 maal een database gerelateerd<br />
onderwerp<br />
• 3 maal een Fusion Middleware<br />
gerelateerd onderwerp<br />
• 2 maal een Business Intelligence<br />
gerelateerd onderwerp<br />
• 2 maal een algemeen <strong>Oracle</strong><br />
gerelateerd onderwerp<br />
Het jaarprogramma en informatie over de <strong>OGh</strong><br />
bijeenkomsten is te vinden op www.ogh.nl.<br />
* data onder voorbehoud<br />
Ook u kunt lid worden van de <strong>OGh</strong><br />
en ontvangt automatisch <strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong>!<br />
Meld u aan via www.ogh.nl<br />
Niet-leden kunnen zich gratis abonneren op <strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> via www.ogh.nl<br />
Banners website Hoogte 120 x 120 pixels<br />
Golden sponsor € 3.000,- per jaar<br />
Silver sponsor € 150,- per kwartaal<br />
Bronze sponsor € 75,- per kwartaal<br />
Uitgegeven door:<br />
<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong><br />
Postbus 701, 3700 AS Zeist, www.ogh.nl<br />
T 030-699 70 65 F 030-696 23 78<br />
e.mail secretariaat@ogh.nl<br />
Advertentietarieven <strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> (zie onze website www.ogh.nl )<br />
<strong>Winter</strong> <strong>2009</strong> verschijningsdatum 20 dec. <strong>2009</strong>,<br />
Voorjaar <strong>2010</strong> verschijningsdatum 20 april <strong>2010</strong><br />
Najaar <strong>2010</strong> verschijningsdatum 20 september <strong>2010</strong><br />
OGH WINTER Flyer.indd 1 11-12-<strong>2009</strong> 12:06:13<br />
Jaarprogramma-<strong>OGh</strong> <strong>2010</strong><br />
25
<strong>Oracle</strong>Streams<br />
26<br />
<strong>Oracle</strong> Streams in een notendop<br />
Door Ingo Wevers<br />
<strong>Oracle</strong> Streams is een standaard onderdeel van de <strong>Oracle</strong> Database Enterprise Edition en<br />
biedt vele toepassingsmogelijkheden. In dit artikel wordt de architectuur van Streams in<br />
het kort toegelicht en worden enkele toepassingsmogelijkheden beschreven. Verder wordt<br />
aandacht besteed aan het downstream capture mechanisme van <strong>Oracle</strong> Streams en een basis<br />
geboden voor het concept.<br />
Architectuur <strong>Oracle</strong> Streams<br />
downstreams capture<br />
<strong>Oracle</strong> databases draaien tegenwoor-<br />
dig bijna allemaal in archivelog mode,<br />
waarmee wijzigingen voor recovery<br />
doeleinden worden bewaard in de<br />
archivelog-files. Voordat deze archi-<br />
velog-files gemaakt worden bevindt<br />
de data zich in de online-redolog<br />
files en worden door bepaalde events<br />
getriggered om de data te archiveren<br />
naar een archivelog-file.<br />
De brondatabase verstuurt de redo<br />
data via de logwriter of archiver naar<br />
de doeldatabase, waarna logminer<br />
de redo data filtert en aanbiedt aan<br />
<strong>Oracle</strong> Streams. <strong>Oracle</strong> Streams fil-<br />
tert de redo vervolgens op basis van<br />
rules die bepalen welke data je nodig<br />
hebt. Het rechtstreeks lezen van de<br />
online-redolog data uit de standby<br />
redolog files op de doeldatabase kan<br />
hierbij een snellere verwerking moge-<br />
lijk maken.<br />
Een Streams capture proces vangt<br />
dus de log informatie van logminer<br />
op en zet de noodzakelijke rijen om<br />
in logical change records (lcr).<br />
Een Streams apply proces kan er ver-<br />
volgens voor zorgen dat de lcr data<br />
toegepast wordt op een doel data-<br />
base.<br />
Kenmerkend voor downstream cap-<br />
ture is het feit dat capture processen<br />
niet op de brondatabase zelf aan-<br />
wezig zijn, maar juist in de doelda-<br />
tabase. <strong>Oracle</strong> Streams kan dezelfde<br />
database als bron en doel gebruiken,<br />
maar daar wordt in deze beschrijving<br />
niet van uitgegaan.<br />
Aanvullende logging<br />
Om <strong>Oracle</strong> Streams te kunnen toe-<br />
passen is het noodzakelijk de data-<br />
base te draaien in supplemental log-<br />
ging mode. De basis supplemental<br />
logging mode biedt logminer de mo-<br />
gelijkheid records te identificeren in<br />
de online-redolog, dan wel archive-<br />
log-files. Aanvullende supplemental<br />
logging biedt mogelijkheden om zo-<br />
wel het before als after image te log-<br />
gen, waardoor de data nog flexibeler<br />
verwerkt kan worden op basis van de<br />
waarden. Naast deze informatie kan<br />
ook additionele data verzameld wor-<br />
den, bijvoorbeeld het tijdstip waarop<br />
een mutatie is uitgevoerd in de bron<br />
en/of wie de mutatie heeft uitge-<br />
voerd. In de verdere verwerking kan<br />
op basis van deze data een juiste ver-<br />
volg verwerking gekozen worden.<br />
Toepassingsmogelijkheden<br />
<strong>Oracle</strong> Streams maakt het mogelijk<br />
data te repliceren waarbij er veel<br />
flexibiliteit geboden wordt in de wijze<br />
waarop de data verwerkt kan worden.<br />
Onderstaande voorbeelden geven in-<br />
zicht in de mogelijkheden van <strong>Oracle</strong><br />
Streams.<br />
Performance en hogere<br />
beschikbaarheid<br />
Een voorbeeld database bevat een<br />
30-tal tabellen die noodzakelijk zijn<br />
voor rapportagedoeleinden. De rap-<br />
portages vragen dagelijks de nodige<br />
performance en de wens is geuit dit<br />
op een aparte database uit te voeren,<br />
niet op een complete kopie want die<br />
is dan direct weer te groot. Door Ora-<br />
cle Streams in te zetten kunnen we<br />
de data van de 30 tabellen 1-op-1 re-<br />
pliceren naar de doeldatabase. Door<br />
de inzet van <strong>Oracle</strong> Streams in deze<br />
opzet wordt data op twee verschil-<br />
lende databases bewaard, waardoor<br />
de data in principe ook een hogere<br />
beschikbaarheid heeft.<br />
Transformaties<br />
Door supplemental logging is het<br />
mogelijk via methoden zowel de oude<br />
waarden als de nieuwe waarden van<br />
een record te benaderen. De data in<br />
de logfiles, online-redolog files dan<br />
wel archivelog-files, worden door het<br />
capture proces omgezet naar een lo-<br />
gical change record formaat, waarop<br />
verschillende methoden uitgevoerd<br />
kunnen worden. Door de verschil-<br />
lende get en set methoden ben je in<br />
staat de data te muteren.<br />
Stel we willen van een aantal bron-<br />
tabellen de wijzingen opvangen in<br />
een tabel in een ander schema en<br />
de waarde van een aanvullende ko-<br />
lomafhandelaar van een tijdspecifie-<br />
ke waarde voorzien, dan kunnen we<br />
dit met behulp van <strong>Oracle</strong> Streams<br />
methoden aanpassen.<br />
Auditing en metadata<br />
Het verzamelen van audit data is<br />
binnen <strong>Oracle</strong> mogelijk door allerlei<br />
audit features. De data blijft bij deze<br />
features op hetzelfde systeem aanwe-<br />
zig. >> vervolg op pag. 31
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />
Door Ronald Rood<br />
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong>, voor velen het hoogtepunt van het <strong>Oracle</strong>-jaar, ligt weer achter<br />
ons. Vijf dagen lang konden de ruim 40.000 deelnemers zich op de hoogte stellen van de<br />
strategie en visie van <strong>Oracle</strong> voor de komende periode, gaven productmanagers van <strong>Oracle</strong><br />
inzicht in bestaande en nieuwe producten, deelden honderden <strong>Oracle</strong> specialisten uit<br />
de hele wereld (waaronder ook weer een respectabel aantal uit Nederland) hun kennis en<br />
ervaringen en toonden <strong>Oracle</strong> engineers en partners de nieuwste producten op de demo<br />
grounds. Een verslag van Ronald Rood, behalve bezoeker ook een van de sprekers, met een<br />
overzicht van de high-lights van ’s werelds grootste IT-conferentie.<br />
Na een rustige vlucht kwamen we<br />
halverwege de middag aan in San<br />
Francisco waar we direct naar Mos-<br />
cone West zijn gegaan om ons te re-<br />
gistreren en de goodies in ontvangst<br />
te nemen. Hier valt al gelijk de schaal<br />
van het evenement op. Hoewel het<br />
heel rustig was, werd er rekening<br />
gehouden met een enorm aantal be-<br />
zoekers getuige de vele medewerkers<br />
achter de balies. Vervolgens door<br />
naar het hotel om op zondag weer te<br />
verschijnen voor de eerste sessies. Ik<br />
hoop dat het ondanks de niet al te<br />
gebruiksvriendelijke Schedule Builder<br />
toch gelukt is om een leuk en inte-<br />
ressant programma samen te stellen.<br />
Gezien het enorme aantal MacBooks<br />
met bijpassende iPhones zou dit ove-<br />
rigens net zo goed de Apple World<br />
Wide Developers Conference kun-<br />
nen zijn in plaats van <strong>Oracle</strong> Open<br />
World.<br />
Zondag<br />
Om tien uur is wat mij betreft de af-<br />
trap met een sessie over best practices<br />
bij het gebruik van de <strong>Oracle</strong> Database<br />
Machine. Een ploegje van de ‘X-men’,<br />
de ontwikkelaars van de Exadata ma-<br />
chine, is aanwezig om vragen van het<br />
publiek te beantwoorden over deze<br />
machine, die is gepresenteerd als de<br />
Exadata Database Machine, Versie2.<br />
Het grootste verschil met zijn voor-<br />
ganger is, behalve uiteraard dat er nu<br />
Sun onder de motorkap zit in plaats<br />
van HP, de verdubbelde bandbreedte<br />
en vooral de toepasbaarheid in OLTP<br />
bedrijven door toepassing van het<br />
flash cachegeheugen van maximaal<br />
5T. Menig database past daar hele-<br />
maal in en dan is het aardig scoren<br />
met een scan rate van 200GB/s of<br />
1.000.000 i/o’s. Het verhaal geeft me<br />
reden om op meer informatie uit te<br />
gaan gedurende het evenement.<br />
Application Security<br />
Na de lunch is er een sessie over Ap-<br />
plication Security and info leakage.<br />
Een heel interessant verhaal over za-<br />
ken als SQL injectie, hoe dit werkt en<br />
verholpen kan worden. Vervolgens<br />
komen de diverse scripting technie-<br />
ken aan de orde. Op vrijwel alles is<br />
wel een maatregel te nemen om te<br />
voorkomen dat data gestolen kan<br />
worden via een webapplicatie, maar<br />
het is wel iets dat zeker aandacht no-<br />
dig heeft; voor je het weet heb je een<br />
nieuw lek geïntroduceerd.<br />
Direct na afloop door naar de vol-<br />
gende zaal waar een sessie is met als<br />
titel ‘How innovations in storage<br />
change your oracle playing field’. Veel<br />
bedrijven hebben te maken met een<br />
forse groei van het volume in data.<br />
Vaak gestuurd door wetgeving, ook<br />
door gebrek aan overzicht. In deze<br />
presentatie werden de mogelijkhe-<br />
den van storage vendors belicht met<br />
een leuk voorbeeld van het gebruik<br />
van writable snapshots. Dit zou de<br />
mogelijkheid moeten geven om vlot<br />
een kopie van een productiedatabase<br />
ten behoeve van een test te trekken,<br />
zonder deze het volume van de bron-<br />
database te geven. De truuk is dat al-<br />
leen de wijzigingen ten opzichte van<br />
de brondatabase worden opgeslagen<br />
en dat scheelt natuurlijk veel ruimte.<br />
Hierna was het tijd voor de keynote<br />
van Scott McNealy van Sun over Ex-<br />
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />
27
28<br />
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />
treme Innovation. Om de één of an-<br />
dere reden werd iedereen in een grote<br />
hal verzameld en stortte iedereen zich<br />
tegelijkertijd van de roltrappen af.<br />
Dat is een geweldig gezicht, om<br />
20.000 man tegelijk proberen hier<br />
door te persen. In deze presenta-<br />
tie was veel aandacht voor de over-<br />
name van Sun door <strong>Oracle</strong>, waarbij<br />
diverse personen kwamen vertellen<br />
hoe blij ze met deze overname zijn.<br />
De gebundelde krachten moeten het<br />
mogelijk maken om nog meer R&D<br />
te doen op de diverse producten van<br />
Sun dan ooit tevoren.<br />
Ook werd een voormalig TPC- record<br />
van IBM nog even op de korrel ge-<br />
nomen. De run van IBM werd met<br />
een vrij groot systeem gedaan wat<br />
niet eens fouttolerant was uitgevoerd<br />
terwijl de run op de Sun hardware –<br />
overigens niet de Exadata V2 maar<br />
een Sun Sparc systeem – volledig<br />
redundant was uitgevoerd op een<br />
fractie van het vloeroppervlak paste<br />
en een fractie van de stroom nodig<br />
had die de Sun verstookte. Deze heel<br />
mooie ontwikkelingen geven aan<br />
dat ook het stroomverbruik van de<br />
rekencentra aandacht krijgt van de<br />
fabrikanten. Na afloop stroomde de<br />
zaal ook vlot weer leeg, over dezelfde<br />
roltrappen maar dan in omgekeerde<br />
richting.<br />
Maandag<br />
Hier ben ik begonnen met de Un-<br />
conference sessie van Jonathan Lewis<br />
over ‘How to become an <strong>Oracle</strong> ex-<br />
pert’. Een leuk verhaal met een stukje<br />
geschiedenis waarin werd gesteld dat<br />
er sinds <strong>Oracle</strong>6 eigenlijk weinig is<br />
veranderd in de architectuur van<br />
<strong>Oracle</strong>. Waar het om draait is latches,<br />
redo en undo. Waar we nu met Ora-<br />
cle 11g mee werken is een verfijning<br />
van wat in <strong>Oracle</strong>6 is geïntroduceerd.<br />
Een geweldig bescheiden presentator<br />
met een enorme kennis.<br />
Hierna was de sessie van Greg Rahn<br />
aan de beurt over The Core Perfor-<br />
mance Fundamentals of <strong>Oracle</strong> Data<br />
Warehousing. Een interessante ses-<br />
sie over hoe met de huidige data<br />
volumes op de huidige hardware de<br />
optimale performance gehaald kan<br />
worden. Zaken<br />
als star transfor-<br />
mation zijn din-<br />
gen uit het verre<br />
verleden, toen<br />
er nog niet met<br />
20GB/s gescand<br />
kon worden. In-<br />
dexen zijn din-<br />
gen die vooral<br />
tijd kosten en<br />
Resource Mana-<br />
ger is een per-<br />
fect instrument om queries mee te<br />
queuën om zo te zorgen dat iedere<br />
query optimale resources tot zijn be-<br />
schikking heeft.<br />
Om twee uur stond mijn eigen ses-<br />
sie over <strong>Oracle</strong> Scheduler tools op het<br />
programma. Dit liep uit op een gezel-<br />
lig onderonsje met een van de <strong>Oracle</strong><br />
Scheduler developers. Ik had inder-<br />
daad al wel gehoopt die te kunnen<br />
ontmoeten. Waar een Unconference<br />
sessie al niet goed voor is. We liepen<br />
al babbelend wat uit de tijd waardoor<br />
mijn volgende onderdeel de <strong>Oracle</strong><br />
Benelux Happy Hour werd.<br />
Dinsdag<br />
Deze dag was al grotendeels voor me<br />
ingepland, in de ochtend de Publis-<br />
hers meeting. Hierin kwamen diverse<br />
<strong>Oracle</strong> product managers vertellen<br />
over plannen voor de toekomst en<br />
hoe uitgevers en schrijvers konden<br />
helpen bij het uitdragen van het goe-<br />
de nieuws. Er kwamen heel concreet<br />
ideeën over volgende titels naar vo-<br />
ren. Ik weet niet of ik hier zelf wat<br />
mee zal gaan doen maar <strong>Oracle</strong> heeft<br />
inmiddels een enorm productensca-<br />
la, dat ook enorm in beweging is dus<br />
er zal voorlopig op dit vlak genoeg te<br />
doen blijven.<br />
Na afloop was het in Moscone West<br />
aan mij de eer om boeken te signe-<br />
ren. Ondertussen had ik al gezien<br />
hoe dit bij anderen ging, dus had ik<br />
tegelijkertijd maar een afspraak ge-
In de hal met exposanten heerste ook een gezellige drukte<br />
maakt met iemand anders, één van<br />
mijn technical reviewers, die ik graag<br />
wilde ontmoeten en dat bleek een<br />
handige zet te zijn. Het animo voor<br />
de signeersessie was niet zo heel erg<br />
groot.<br />
Op naar de Unconference waar een<br />
sessie is van Alex Gorbachev over<br />
Clusterware, under the hood. Alex<br />
liet zien hoe je er via de logs achter<br />
kon komen waarom een server uit<br />
het cluster is gegooid, als het tenmin-<br />
ste al mogelijk was. Een knap stukje<br />
puzzelwerk.<br />
Als je gezellig wat aan het netwerken<br />
bent, vliegt de tijd, dus ineens was<br />
het tijd voor de bloggers meeting.<br />
Voor mij was dit een van de leukste<br />
evenementen op OOW met ontmoe-<br />
tingen met de meest interessante<br />
mensen op onze planeet. Er was zelfs<br />
een prijs te winnen, als je de meeste<br />
handtekeningen van bloggers op je<br />
shirt wist te scoren.<br />
Na afloop was de Foleys bar op<br />
O’Farrell een gezellig plekje om nog<br />
even wat lekkers weg te werken. Daar<br />
waren toevallig ook wat van de X-<br />
men aanwezig, die ik daar helaas heb<br />
gemist. De afspraak kwam ik pas na<br />
afloop tegen. Jammer maar het was<br />
toch wel heel gezellig.<br />
Woensdag<br />
Na een aantal nachten niet of nau-<br />
welijks geslapen te hebben, begint<br />
zich toch wel iets in de vorm van<br />
vermoeidheid te manifesteren. Deze<br />
dag ben ik veel op de demo grounds<br />
geweest om meer te weten te komen<br />
over onder andere de data masking<br />
tool in <strong>Oracle</strong> Grid Control. Dit is<br />
bedoeld om gevoelige data te maske-<br />
ren zo dat in een testomgeving wel<br />
over productievolume maar niet over<br />
aan een persoon te herleiden data<br />
kan worden beschikt. Ik denk dat<br />
dit voor steeds meer bedrijven een<br />
interessant stukje tooling zal gaan<br />
worden. Privacy wordt steeds belang-<br />
rijker en zal uiteindelijk ook serieus<br />
genomen moeten gaan worden. Zo<br />
waren er nog van vele andere tools<br />
uit de database kleine stands, waar<br />
direct met een developer of een pro-<br />
duct manager gesproken kon worden<br />
over het betreffende product. Zo was<br />
er een stand over <strong>Oracle</strong> Scheduler,<br />
DataPump, SQL<br />
plan management,<br />
grid control packs,<br />
storage etc. Als je<br />
een specifiek pro-<br />
bleem had, dan<br />
was dit de perfecte<br />
gelegenheid om<br />
dat voor te leggen.<br />
Tussen door ben ik nog even naar<br />
een sessie geweest over het conver-<br />
teren van <strong>Oracle</strong> Forms naar Ora-<br />
cle Application Express. Het verhaal<br />
was duidelijk, Forms is here to stay,<br />
volgens de spreker blijft <strong>Oracle</strong> dit<br />
product voorlopig nog wel voeren en<br />
ondersteunen. En ook dat het con-<br />
verteren voor een groot deel wel door<br />
tools wordt ondersteund, maar dat er<br />
altijd handwerk aan te pas zal blijven<br />
komen. Dit natuurlijk vanwege het<br />
interactieve karakter van de Forms<br />
applet die vooral ook state informatie<br />
vast houdt, ten opzichte van de sta-<br />
teless Apex server. Een leuk verhaal,<br />
dat wat krap in de tijd paste met een<br />
live demo.<br />
Woensdag is traditioneel ook de dag<br />
van dé keynote, de keynote van Larry<br />
Ellison die ook Arnold Schwarzeneg-<br />
ger uit had genodigd om een praatje<br />
te houden. Toen ik de zaal inliep was<br />
de voorgaande keynote nog bezig en<br />
was de zaal al praktisch vol. Tot mijn<br />
verbazing zat iedereen nog rechtop<br />
ook, het verhaal was een tikje mono-<br />
toon en het kostte de nodige moeite<br />
om niet direct in slaap te vallen. Als<br />
dat wel het geval was, dan was de toe-<br />
spraak van Arnold Schwarzenegger er<br />
eentje die je wel weer wakker geschud<br />
zou hebben.<br />
Hij had leuke anekdotes over hoe<br />
techniek in het algemeen zijn carri-<br />
ères heeft beïnvloed en over hoe IT<br />
in het bijzonder zijn huidige leven be-<br />
invloedt. Een leuk voorbeeld was de<br />
toepassing van geo-spatial data ten<br />
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />
29
30<br />
<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />
behoeve van de brandweer, die nu ook<br />
wanneer het bewolkt is bosbranden<br />
met vliegtuigen kan blussen. doordat<br />
ze nu precies weten waar ze zitten<br />
met behulp van GPS gecombineerd<br />
met de computerdata van de locaties.<br />
Larry had het natuurlijk weer over de<br />
Exadata V2 server. Ik had niet zo’n<br />
geweldig plekje en ben stilletjes de<br />
zaal uitgeslopen en weer naar de Un-<br />
conference ruimten gegaan.<br />
Hier was nog behoorlijk wat belang-<br />
stelling voor sessies over security en<br />
over het aloude verhaal van een klant<br />
die iets wil, en de IT-er die iets hoort<br />
en maakt. Hoe zorg je dat de vraag<br />
en het uiteindelijke product bij elkaar<br />
gaan passen. Een leuke presentatie<br />
waar druk gediscussieerd werd, wat<br />
ook het idee van de Unconference is.<br />
De avond werd gevuld met het Ap-<br />
preciation Event, waarvoor Tresury<br />
Island was afgehuurd. De organisatie<br />
was hier ook weer enorm. Het lijkt<br />
me toch een hele toer om een kleine<br />
29.000 man in bussen te proppen,<br />
naar die locatie te brengen, uit te<br />
laden en van vertier te voorzien. De<br />
stad moet ongeveer vol gestaan heb-<br />
ben met bussen. Hier traden diverse<br />
bandjes op en was voldoende eten en<br />
drinken voor handen voor iedereen.<br />
Bier was er helaas niet te vinden.<br />
Donderdag<br />
Het is alweer de laatste dag, lopend<br />
op mijn tandvlees, maar toch een<br />
interessante dag. Ik ben begonnen<br />
met een sessie over het in 11gR2 ge-<br />
introduceerde ASMCF, ASM Cluster<br />
Filesystem. Dit moet het oude OCFS,<br />
<strong>Oracle</strong> Cluster File System, vervan-<br />
gen en geeft de mogelijkheid om an-<br />
dere files dan <strong>Oracle</strong> datafiles in op te<br />
slaan. Jammer dat er nog niet iets als<br />
replicatie in zit gebakken. Het gaat<br />
hier natuurlijk niet om een database,<br />
maar iets wat lijkt op Data Guard<br />
zou hier een goede sier kunnen ma-<br />
ken. Misschien iets voor de volgende<br />
release. Momenteel is het alleen be-<br />
schikbaar op Linux vanaf Enterprise<br />
Linux 5.<br />
Vervolgens was er een verhaal met<br />
wat praktijkvoorbeelden over parti-<br />
tioning. Een op het oog juiste keuze<br />
voor partitioning kan wel eens heel<br />
anders uitpakken als blijkt dat de<br />
meeste queries geen gebruik kunnen<br />
maken van partition pruning. Op<br />
zich geen schokkend nieuws maar<br />
het geeft wel aan dat er serieus over<br />
moet worden nagedacht.<br />
Na de lunch een verhaal over zero<br />
downtime maintenance. Hier werd<br />
onder andere gesproken over rolling<br />
upgrades maar ook over version based<br />
upgrades. Hierin is het mogelijk om<br />
een versie van de database te maken<br />
waarin de oude applicatie draait met<br />
daarnaast de nieuwe versie waar de<br />
applicatie in wordt aangepast voor<br />
de upgrade. Op enig moment kan<br />
je nieuwe sessies in de oude of in de<br />
nieuwe versie laten landen. Ik moet<br />
het nog eens uit proberen maar het<br />
lijkt me weer een stap verder dan de<br />
oude online redefinition uit 9i.<br />
Terwijl het afbreken van podia al in<br />
volle gang was hield Rich Niemich<br />
een flitsende presentatie over de bes-<br />
te <strong>Oracle</strong> database 11g new features.<br />
Erg veel slides met erg veel onderwer-<br />
pen die erg snel en erg kort heel even<br />
werden belicht. Een vermakelijke<br />
presentatie.<br />
Wrap<br />
<strong>Oracle</strong> Open World is een groots<br />
evenement dat je in staat stelt om in<br />
korte tijd zeer veel dingen maar ook<br />
zeker veel interessante mensen te le-<br />
ren kennen. Ik ben deze trip begon-<br />
nen met veel vragen en ik ben terug<br />
gekomen met vele antwoorden. Sa-<br />
mengevat was dit een zeer geslaagde<br />
trip, vermoeiend maar zeker de moei-<br />
te waard.<br />
Ronald Rood is <strong>Oracle</strong> DBA bij CIBER<br />
Nederland / <strong>Oracle</strong> Solutions.
<strong>Oracle</strong> Streams in een notendop<br />