06.09.2013 Views

OGh Visie 2009/2010 Winter - Oracle Gebruikersclub Holland

OGh Visie 2009/2010 Winter - Oracle Gebruikersclub Holland

OGh Visie 2009/2010 Winter - Oracle Gebruikersclub Holland

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

VISIE<br />

<strong>Winter</strong> <strong>2009</strong> • Jaargang 14 • Nummer 3 • h 7,50<br />

VISIE<br />

<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong><br />

<strong>Holland</strong><br />

<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong><br />

<strong>Holland</strong><br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

Upgrade zonder downtime met<br />

Edition Based Redefinition in 11gR2<br />

Verslag eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag


Ondernemend luisteren<br />

Ondernemend luisteren is de tweede natuur voor de mensen<br />

van Itude. Bij Itude werken ICT-ers die niet alleen volledig op<br />

de hoogte zijn van de nieuwste <strong>Oracle</strong> en Java technologieën,<br />

maar die ook vanuit een ander perspectief naar de technologie<br />

kijken. Zij werken op basis van eigen initiatief en in<br />

volledige vrijheid aan projecten. Deze eigenschappen leiden<br />

ertoe dat wij samen met onze opdrachtgevers de beste<br />

oplossingen creëren.<br />

Ben je opdrachtgever of <strong>Oracle</strong> specialist?<br />

Ga voor meer informatie naar www.itude.com Create it


VISIE<br />

Colofon<br />

Redactie<br />

H. Gerritse (hoofdredacteur)<br />

L. Brizzi<br />

M. Jonkers<br />

M. Uitentuis<br />

Redactie-adres<br />

<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong><br />

Utrechtseweg 48/C 3704 HE Zeist<br />

Postbus 701, 3700 AS Zeist<br />

T +31 (0)30 699 70 70<br />

E secretariaat@ogh.nl<br />

Realisatie<br />

Drukkerij Donath B.V.<br />

T (030) 69 22 887<br />

F (030) 69 181 34<br />

E info@donath.nl<br />

Organisatie<br />

A.J. van der Weijden-Klinkers<br />

BMO b.v.<br />

T + 31 (0)30 6997070<br />

F + 31 (0)30 6962378<br />

E bmo.org@planet.nl<br />

<strong>OGh</strong>-secretariaat/<br />

advertentie-exploitatie<br />

Utrechtseweg 48/C, 3704 HE Zeist<br />

A.J. van der Weijden-Klinkers<br />

T +31 (0)30 69 970 65<br />

F +31 (0)30 69 623 78<br />

E secretariaat@ogh.nl<br />

W www.ogh.nl<br />

Gebruikersbijeenkomsten/congres<br />

Werving sprekers/ onderwerpen:<br />

Th. Koster<br />

Conclusion Communication<br />

E tkoster@conclusion.nl<br />

Bestuur <strong>OGh</strong><br />

L. Brizzi<br />

Itium<br />

E l.brizzi@ogh.nl<br />

R. Buitenhuis<br />

Ciber Nederland<br />

E r.buitenhuis@ogh.nl<br />

I. Douwes<br />

Quobell<br />

E r.douwes@ogh.nl<br />

Y. Fu<br />

Itude Technology<br />

E y.fu@ogh.nl<br />

E.Hogervorst<br />

Ordina<br />

E e.hogervorst@ogh.nl<br />

M. Uitentuis<br />

Atlis Informatiesystemen<br />

E m.uitentuis@ogh.nl<br />

J.A. Conejo Verheijden<br />

Inter Access<br />

E j.a.c.verheijden@ogh.nl<br />

Oplage 6.500<br />

<strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> is een uitgave van <strong>Oracle</strong><br />

<strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong> en wordt<br />

verzonden aan al haar leden en <strong>Oracle</strong><br />

geïnteresseerden.<br />

U kunt zich aanmelden voor een gratis<br />

abonnement via de website www.ogh.nl<br />

© <strong>2009</strong> <strong>OGh</strong><br />

Inhoud<br />

Voorwoord<br />

Geachte lezer,<br />

Per 10 september <strong>2009</strong> heb ik de voorzittershamer<br />

overgenomen van Ruud Bos. Ik spreek hierbij mijn<br />

dank aan Ruud uit voor zijn bijdrage aan de <strong>OGh</strong> in de<br />

afgelopen drie jaar.<br />

Behalve van Ruud hebben we ook afscheid<br />

genomen van onze penningmeester<br />

Hans Fermont. Ook Hans wil ik<br />

bedanken voor zijn inspanningen. Nieuwe<br />

gezichten in het bestuur zijn: Ise Douwes<br />

van Quobell, Erik Hogervorst van<br />

Ordina, Jaime Conejo Verheijden van<br />

Inter Access en Learco Brizzi van Itium.<br />

Ik heet de heren van harte welkom.<br />

Terugkijkend op <strong>2009</strong> kunnen we stellen<br />

dat het voor de <strong>OGh</strong> een succesvol jaar<br />

is geweest met niet alleen goed bezochte<br />

themabijeenkomsten, maar ook met de<br />

Special interest group (SIG) dagen. Zo<br />

hebben we een DBA-dag en een tweetal<br />

Spatial dagen georganiseerd. Maar liefst<br />

102 leden hebben de <strong>OGh</strong> DBA-dag bijgewoond<br />

en ook de twee Spatial dagen<br />

waren erg goed bezocht. Dit alles heeft<br />

ertoe geleid dat we in <strong>2010</strong> vier SIGdagen<br />

gaan organiseren. Meer hierover<br />

leest u in het jaarprogramma elders in<br />

dit nummer.<br />

Omdat de opkomst voor de algemene<br />

ledenvergadering de laatste jaren niet<br />

Voorwoord - door Robin Buitenhuis<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

groot genoeg was om het vereiste quorum<br />

te halen voor het nemen van besluiten,<br />

hebben we besloten om de statuten<br />

zodanig aan te passen dat leden in het<br />

vervolg elektronisch hun stem kunnen<br />

uitbrengen. We hopen dat hiermee toekomstige<br />

besluiten een groter draagvlak<br />

gaan krijgen.<br />

Tot slot wil ik nog melden dat we een<br />

toehoorderslidmaatschap hebben geïntroduceerd.<br />

Dit is speciaal bedoeld voor<br />

ZZP’ers en studenten. Deze lidmaatschapsvorm<br />

geeft recht op deelname aan<br />

onze activiteiten op individuele basis,<br />

maar kent geen stemrecht.<br />

Ik hoop dat <strong>2010</strong> een jaar wordt met<br />

goed bezochte activiteiten en met veel inbreng<br />

vanuit de leden. Immers alleen een<br />

vereniging met betrokken leden floreert.<br />

Heeft u ideeën, wilt u iets delen of heeft<br />

u vragen? Laat het ons weten. Als u uw<br />

stem laat horen, zullen wij luisteren. Tot<br />

ziens in <strong>2010</strong>!<br />

Robin Buitenhuis, Voorzitter <strong>OGh</strong><br />

Column – <strong>Oracle</strong> op een kruispunt naar de toekomst - door Theo Koster<br />

Upgrade zonder downtime - door Lucas Jellema<br />

Alles is kolossaal en indrukwekkend in CERN kernfysicalaboratorium<br />

Veel animo en waardering voor <strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

door T. Tijssen, B. van der Lely, B. Schiltmans en L. Verhelst<br />

Column – De Google Wave hype door Roel Hartman<br />

Jaarprogramma <strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>2010</strong><br />

<strong>Oracle</strong> Streams in een notendop - door Ingo Wevers<br />

<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong> - door Ronald Rood<br />

3<br />

4<br />

10<br />

11<br />

15<br />

19<br />

24<br />

25<br />

26<br />

27


4<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

Ontwikkeling van databaseleverancier tot ‘information company’<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

Dit jaar is het 25 jaar geleden dat <strong>Oracle</strong> Corporation haar Nederlandse<br />

vestiging opende. Alle reden dus voor een terugblik op 25 jaar <strong>Oracle</strong><br />

in Nederland, samen met enkele oudgedienden, de allereerste <strong>Oracle</strong>klant<br />

en de huidige algemeen directeur van <strong>Oracle</strong> Benelux Johan Doruiter<br />

die ook een vooruitblik geeft op de toekomst. Een overzicht van<br />

25 jaar <strong>Oracle</strong>, waarin de databaseleverancier zich ontwikkelde tot ’information<br />

company’ en uitgroeide tot ’s werelds grootste leverancier<br />

van bedrijfssoftware.<br />

De geschiedenis van <strong>Oracle</strong> in Ne-<br />

derland gaat terug naar het begin<br />

van de jaren tachtig. Het toenmalige<br />

ministerie van Landbouw en Visserij<br />

– nu Landbouw, Natuur en Voedsel-<br />

kwaliteit – kreeg behoefte aan een<br />

meer georganiseerde vorm van da-<br />

taopslag dan met de bestaande hië-<br />

rarchische database mogelijk was.<br />

Via hardwareleverancier Digital<br />

(destijds Digital Equipment of DEC<br />

geheten en na IBM de tweede com-<br />

puterleverancier ter wereld en later<br />

overgenomen door Compaq dat op<br />

haar beurt weer samenging met HP)<br />

werd het ministerie attent gemaakt<br />

op <strong>Oracle</strong>, dat toen als enige ter we-<br />

reld een commercieel verkrijgbare<br />

relationele database had. De data-<br />

base was ontwikkeld door het bedrijf<br />

Software Development Laboratories<br />

(SDL), dat in 1977 was opgericht<br />

door Larry Ellison, Bob Miner en Ed<br />

Oates. De bedrijfsnaam SDL werd<br />

twee jaar later veranderd in Relatio-<br />

nal Software Incorporated (RSI), dat<br />

zichzelf in 1982 weer omdoopte tot<br />

<strong>Oracle</strong> Systems Corporation om de<br />

bedrijfsnaam beter te laten aanslui-<br />

ten op de naam van hun vlaggen-<br />

schip-product, de <strong>Oracle</strong> Database.<br />

Pilot bij ministerie van L&V<br />

<strong>Oracle</strong> werd in die periode in Eu-<br />

ropa vertegenwoordigd door het<br />

De eerste <strong>Oracle</strong> ploeg in Nederland, opgesteld voor Het Berghuis. Met links op<br />

de foto Nico van de Klugt, die was overgestapt van het ministerie van L&V naar<br />

<strong>Oracle</strong>, waar hij uiteindelijk technisch directeur werd van de Europese organisatie.<br />

Vierde van links Loek van den Boog, met naast hem Bo Ryden.<br />

Deense softwarehuis Tom Pedersen<br />

International (TPI) in Aalborg, met<br />

als enige grote klant in Europa het<br />

Zweedse Saab Scania. Na de overna-<br />

me van TPI door <strong>Oracle</strong> werd in Aal-<br />

borg het eerste kantoor van <strong>Oracle</strong><br />

in Europa (en tevens <strong>Oracle</strong> Europe<br />

hoofdkantoor) gevestigd, onder lei-<br />

ding van Bo Ryden van TPI.<br />

Na een succesvolle demonstratie van<br />

de relationele <strong>Oracle</strong> database door<br />

Bo Ryden, werd besloten een pilot<br />

project bij het ministerie te starten.<br />

De bevindingen van die pilot waren<br />

dermate positief dat het beslissing<br />

werd genomen om <strong>Oracle</strong> breed in<br />

te zetten binnen L&V.<br />

Rob van Lopik was sinds 1980 ver-<br />

antwoordelijk voor de opzet van de<br />

technische ondersteuning voor alle<br />

automatiseringsactiviteiten van het<br />

ministerie en in die hoedanigheid<br />

ook betrokken bij de keuze en in-<br />

voering van <strong>Oracle</strong> en methodiek-<br />

ontwikkeling. Hij is nog steeds als<br />

adviseur verbonden aan het minis-<br />

terie, met name op het gebied van<br />

security.<br />

Unlimited License<br />

“Het was kennelijk een belangrijk<br />

contract voor <strong>Oracle</strong>”, vertelt Van<br />

Lopik, “want Larry Ellison kwam<br />

in 1982 zelf voor de ondertekening<br />

over naar Nederland. Bij die gele-


genheid gaf hij ook een presentatie<br />

voor vertegenwoordigers van andere<br />

ministeries, maar die bleken om uit-<br />

eenlopende redenen niet of nauwe-<br />

lijks geïnteresseerd. Enige tijd later<br />

zijn we er in geslaagd het contract<br />

om te zetten in een ‘unlimited li-<br />

cense’, inclusief gebruik van <strong>Oracle</strong><br />

op PC’s.”<br />

Van Lopik, die te boek staat als ‘on-<br />

bezoldigd historicus’ van <strong>Oracle</strong> en<br />

ook een aantal malen lezingen over<br />

dit onderwerp heeft gehouden voor<br />

de Europese <strong>Oracle</strong> gebruikersver-<br />

eniging en de <strong>OGh</strong>, heeft het con-<br />

tract uit 1984 in zijn archief er nog<br />

eens op nageslagen: “Dit unlimited-<br />

license contract - dat overigens met<br />

de nodige aanpassingen nog steeds<br />

geldt - heeft ons ministerie uitein-<br />

delijk veel geld bespaard. Andere<br />

ministeries, die destijds de stap niet<br />

aandurfden, waren later beduidend<br />

meer kwijt.”<br />

Eerste versie met<br />

versie nummer 2<br />

Het ministerie van LNV werkt nu<br />

nog steeds met de <strong>Oracle</strong> RDBMS,<br />

vertelt Lopik. “We zijn gestart met<br />

<strong>Oracle</strong> 2.3.2 op de DEC PDP-11<br />

minicomputer, gevolgd door Versie<br />

3 die uitsluitend op VAX machines<br />

draaide en later Versie 4. Overigens<br />

is het interessant te melden dat Ora-<br />

cle de allereerste versie van de data-<br />

base als Versie 2 heeft uitgebracht,<br />

omdat ze dachten dat klanten an-<br />

ders terughoudend zijn om een ini-<br />

tiële versie van zo’n nieuw product<br />

aan te schaffen”.<br />

Het ministerie is inmiddels aanbe-<br />

land bij <strong>Oracle</strong> 10g, maar er zijn ook<br />

nog oudere versies 9i en 8i in ge-<br />

bruik. Dat heeft alles te maken met<br />

de decentrale organisatie in het be-<br />

gin, waarbij LNV zo’n 45 vestigingen<br />

verspreid over het land telde, met<br />

vaak eigen systemen en omvangrij-<br />

ke applicaties. Nu is de organisatie<br />

wat meer gecentraliseerd, maar de<br />

invoering van nieuwe versies is nog<br />

steeds een lastige en complexe ope-<br />

ratie, waarbij we zeker niet over een<br />

nacht ijs gaan.”<br />

Europees hoofdkantoor<br />

<strong>Oracle</strong> had inmiddels ook in de lan-<br />

den rondom Nederland enkele grote<br />

klanten gekregen en besloot daarom<br />

haar Europese hoofdkantoor naar<br />

Nederland te verhuizen om beter<br />

bereikbaar te zijn voor haar klanten.<br />

Samen met de Ier Brian Cassidy,<br />

die een klein verkoopkantoor van<br />

<strong>Oracle</strong> in Arnhem runde, startte<br />

Bo Ryden in 1984 het Nederlandse<br />

kantoor van <strong>Oracle</strong> Europe. Een van<br />

de medepioniers was Loek van den<br />

Boog, die als Finance Director van<br />

<strong>Oracle</strong> Europe overkwam uit Dene-<br />

marken en later directeur werd van<br />

<strong>Oracle</strong> Nordic, en uiteindelijk van<br />

<strong>Oracle</strong> Europe.<br />

Loek van den Boog is van 1984 tot<br />

1996 aan <strong>Oracle</strong> verbonden geweest<br />

en heeft dus een belangrijk deel van<br />

de geschiedenis van <strong>Oracle</strong> in Ne-<br />

derland meegemaakt en ook mede<br />

vormgegeven. Na zijn <strong>Oracle</strong> perio-<br />

de heeft Van den Boog zich gevestigd<br />

als zelfstandig Business Consultant<br />

en adviseert en investeert hij in be-<br />

drijven op het gebied van software<br />

en service. Daarnaast is hij oprich-<br />

ter en voorzitter van de Net4kids<br />

Aid Foundation, een non-profit<br />

organisatie die kansarme kinderen<br />

een betere toekomst wil geven door<br />

duurzame hulp te bieden. Via een<br />

internetplatform (www.net4kids.<br />

org) verbindt Net4kids potentiële<br />

donateurs met bijzondere kinder-<br />

hulpprojecten in Afrika en Azië.<br />

Landgoed in Naarden<br />

Loek van den Boog is medio 1984<br />

in Denemarken begonnen bij het<br />

toenmalige hoofdkantoor van Ora-<br />

cle Europe in Aalborg en werd door<br />

Bo Ryden en Brian Cassidy eind<br />

1984 naar Nederland gehaald om-<br />

dat <strong>Oracle</strong> van plan was daar het<br />

Europese hoofdkantoor op te zetten.<br />

Van den Boog was in die tijd Finance<br />

Director van die Europese vestiging,<br />

die officieel <strong>Oracle</strong> Systems Corpo-<br />

ration Europe (OSCE) heette. In<br />

die periode is ook <strong>Oracle</strong> Nederland<br />

opgericht, dat net als het Europese<br />

kantoor werd gevestigd in Het Berg-<br />

huis, een fraai landgoed in de bos-<br />

sen van Naarden.<br />

Van den Boog werd in 1987 als<br />

Regional Director verantwoordelijk<br />

voor de Nordic regio en kreeg twee<br />

jaar later ook de Benelux onder zijn<br />

hoede, nadat de eerste directeur<br />

Guus Alink was vertrokken. Later<br />

kwamen daar nog de regio’s Sou-<br />

thern Europe en Central Europe/<br />

Middle East bij. In 1993 werd hij<br />

benoemd tot directeur van <strong>Oracle</strong><br />

Europe, nadat hij twee jaar eerder al<br />

zijn directeursfunctie van de Bene-<br />

lux-vestiging had overgedragen aan<br />

Ad Nederlof. Bij Van den Boog’s ver-<br />

trek in 1996 was de <strong>Oracle</strong> database<br />

inmiddels toe aan Versie 7.<br />

Enerverende beginperiode<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

Het Berghuis in Naarden, de eerste<br />

locatie van <strong>Oracle</strong> in Nederland.<br />

Loek van den Boog staat die enerve-<br />

rende beginperiode nog helder voor<br />

ogen. “We zaten met zo’n twintig<br />

mensen - met twaalf verschillende<br />

nationaliteiten - hutje en mutje bij<br />

elkaar op de zolder van het Berghuis.<br />

Meestal in spijkerbroek vanwege het<br />

5


6<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

De huidige locatie van <strong>Oracle</strong> Nederland in<br />

De Meern.<br />

stof en de enorme rotzooi, want<br />

de rest van het pand werd volledig<br />

verbouwd. Qua uitstraling was het<br />

Berghuis een fantastische locatie,<br />

maar rationeel was het natuurlijk<br />

geen slimme zet om in zo’n pand,<br />

dat ook niet schaalbaar was, een be-<br />

drijf te vestigen dat minimaal met<br />

200 tot 300 procent per jaar groeide.<br />

Al snel werd er toen een dependance<br />

geopend in Weesp en kort daarna<br />

verhuisde het hele gezelschap naar<br />

het huidige pand in De Meern.<br />

Van den Boog bewaart ook goede<br />

herinneringen aan zijn ontmoetin-<br />

gen met Larry Ellison, die zeker in<br />

de beginperiode maar nu nog steeds<br />

een belangrijk motivator is voor ie-<br />

dereen binnen <strong>Oracle</strong>. “Wat mij<br />

nog altijd bijstaat van onze eerste<br />

ontmoeting was zijn antwoord op de<br />

vraag wat zijn belangrijkste doelstel-<br />

ling met <strong>Oracle</strong> was: ‘Groter worden<br />

dan Cullinane’. Het softwarebedrijf<br />

Cullinane, dat later Cullinet ging<br />

heten en in 1989 is overgenomen<br />

door Computer Associates, was<br />

destijds als leverancier van het da-<br />

tabasemanagement systeem IDMS<br />

een belangrijke speler op de data-<br />

basemarkt, met een wereldwijde<br />

omzet van rond de 180 miljoen dol-<br />

lar. <strong>Oracle</strong>’s jaaromzet bedroeg toen<br />

nauwelijks 13 miljoen dollar, dus ik<br />

dacht toen dat Larry gek geworden<br />

was. Maar die grenzeloze ambitie is<br />

zo bijzonder typerend voor Larry El-<br />

lison. In presentaties en bespre-<br />

kingen met klanten haal ik nog<br />

steeds zijn uitspraak aan tijdens<br />

ons eerste gesprek: ‘Nothing is<br />

impossible only because nobody<br />

else has done it before’.”<br />

Let the best win<br />

Bo Ryden en Brian Cassidy ver-<br />

lieten na verloop van tijd Ora-<br />

cle Europe, omdat het bedrijf<br />

voor beide pioniers te groot was<br />

geworden. Rond die tijd telde<br />

<strong>Oracle</strong> Europe al zo’n 200 men-<br />

sen, terwijl er in de Britse vestiging<br />

nog eens eenzelfde aantal mensen<br />

werkte. “Larry werkte altijd met<br />

twee teams”, legt Van den Boog uit.<br />

“Onder het motto ‘Let the best win’<br />

waren er dus ook in Europa twee<br />

teams: <strong>Oracle</strong> UK voor het Britse ge-<br />

biedsdeel en <strong>Oracle</strong> Europe voor het<br />

continent. In 1987 heeft dat geleid<br />

tot samenvoeging van die twee po-<br />

ten tot het echte <strong>Oracle</strong> Europe.”<br />

“Omdat er in de nieuwe organisa-<br />

tie geen twee financieel directeuren<br />

nodig waren heb ik de uitdaging op-<br />

gepakt om in een commerciële func-<br />

tie door te gaan. Onder het motto<br />

‘Everybody is a salesman’ kreeg ik<br />

de Nordic regio onder mijn hoede.<br />

Vooral in die beginperiode heb ik<br />

ontzettend veel ervaring opgedaan<br />

en heel snel geleerd. Dat moest ook<br />

wel, want het bedrijf maakte een on-<br />

voorstelbare groei door. De Europese<br />

regio’s waren altijd de snelste groei-<br />

ers binnen <strong>Oracle</strong> en in de jaren die<br />

ik bij <strong>Oracle</strong> heb gewerkt werden ook<br />

altijd ruim de targets gehaald.”<br />

Van den Boog herinnert zich uit die<br />

periode ook de oprichting van de<br />

<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong>, in<br />

1987. “<strong>Oracle</strong> Nederland heeft de<br />

oprichting van de <strong>OGh</strong> gestimu-<br />

leerd. In de Verenigde Staten waren<br />

al diverse <strong>Oracle</strong> gebruikersvereni-<br />

ging actief. De <strong>OGh</strong> werd de eerste<br />

<strong>Oracle</strong> gebruikersvereniging buiten<br />

de VS.”<br />

Verandering in de genen<br />

Van den Boog heeft in de twaalf jaar<br />

bij <strong>Oracle</strong> keihard maar met ontzet-<br />

tend veel plezier gewerkt, zo bena-<br />

drukt hij. “Je neemt ook heel veel<br />

mee van een bedrijf als <strong>Oracle</strong>, dat<br />

constant in verandering en beweging<br />

is. Per 1 juni – de start van het nieu-<br />

we boekjaar - verandert het gewoon<br />

bij <strong>Oracle</strong>, dat zit in de genen van<br />

het bedrijf. Als je deel uitmaakt van<br />

die <strong>Oracle</strong> cultuur leer je daarmee<br />

om te gaan en daar ook inspiratie en<br />

motivatie uit te halen om met zijn<br />

allen weer de schouders eronder te<br />

zetten.”<br />

Van den Boog herinnert zich in dat<br />

verband de ‘Company Rally’ die Bo<br />

Ryden hield als een soort kick-off<br />

voor het voltallige personeel. “Het<br />

fenomeen Company Rally heb ik<br />

daarna ook ingevoerd, eerst voor de<br />

Nordic regio en later ook voor de<br />

Benelux. Zo hebben we een keer in<br />

Zweden een Company Rally gehou-<br />

den, waarvoor we alle ruim 120 me-<br />

dewerkers van de Benelux in een ge-<br />

huurde Boeing 737 naar Stockholm<br />

hebben gevlogen. Later is dat evene-<br />

ment ook een keer in Hotel Oranje<br />

in Noordwijk gehouden, met 600<br />

man uit de hele Nordic regio. Overi-<br />

gens hebben we toen wel de mensen<br />

wat beter verdeeld over verschillende<br />

vliegtuigen. Zo’n Company Rally<br />

was twee dagen lang een fenomenaal<br />

evenement, daarna kon iedereen de<br />

hele wereld aan. Dat was echt type-<br />

rend voor die <strong>Oracle</strong>-tijd.”<br />

Sterke groei<br />

<strong>Oracle</strong> Consulting<br />

Nico van de Ven is in 1996 de gele-<br />

deren van <strong>Oracle</strong> Nederland komen<br />

versterken als Vice President Con-<br />

sulting. In 1998 werd hij benoemd<br />

tot Managing Director, als opvolger


van Albert Bokma. Na zijn <strong>Oracle</strong><br />

tijd heeft Van de Ven vanuit zijn<br />

eigen bedrijf Pragma Management<br />

Consulting diverse grote opdrachten<br />

uitgevoerd, onder meer voor de Ne-<br />

derlandse politie en de wachtlijsten<br />

in de zorg. Nu vervult hij nog een<br />

aantal commissariaten, in de sec-<br />

toren sport, onderwijs en financiële<br />

dienstverlening.<br />

In zijn periode bij <strong>Oracle</strong> Nederland<br />

werden de consulting activiteiten be-<br />

langrijker, aldus Van de Ven, getuige<br />

ook zijn benoeming vanuit Consul-<br />

ting tot algemeen directeur. “We<br />

hebben toen een enorme groei van<br />

Consulting meegemaakt, met een<br />

verdubbeling van het aantal consul-<br />

tants. Ook <strong>Oracle</strong> zelf is vanaf 1996<br />

sterk gegroeid.” (Anno nu telt Ora-<br />

cle Nederland 900 medewerkers, on-<br />

der wie 350 consultants; red.).<br />

Als belangrijk wapenfeit uit die pe-<br />

riode herinnert Van de Ven zich het<br />

upgraden van het kantoorpand in De<br />

Meern tot een volledig flexibel kan-<br />

toor, met telewerkfaciliteiten voor de<br />

mensen thuis. “Met dit FUNctional<br />

Office concept hebben we in 1998 de<br />

Nationale Telewerkprijs gewonnen.<br />

Wat me ook is bijgebleven is dat we<br />

altijd heel hoog scoorden als het<br />

om medewerkertevredenheid ging.<br />

<strong>Oracle</strong> Nederland is in die jaren een<br />

aantal keer achtereen de nummer 1<br />

ICT-werkgever geweest.”<br />

Partnerbeleid<br />

“We zijn ook - voor het eerst binnen<br />

<strong>Oracle</strong> – begonnen met een Onder-<br />

nemingsraad”, vertelt Van de Ven.<br />

“De Amerikaanse top, Larry Ellison<br />

en met name Ray Lane, vond het he-<br />

lemaal niks. Ray’s haren gingen zelfs<br />

letterlijk recht overeind staan toen<br />

hij het hoorde. We hadden verkie-<br />

zingen in De Meern en we deden dat<br />

ook meteen via het internet. De me-<br />

dewerkers konden online stemmen<br />

en dat was ook in de geest van Larry,<br />

die toen al het internet een grote<br />

toekomst voorspelde. Denk bijvoor-<br />

beeld aan de Netwerk Computer die<br />

hij net had geïntroduceerd.”<br />

Van de Ven heeft ook een krachtige<br />

aanzet gegeven om het partnerbeleid<br />

van <strong>Oracle</strong> goed van de grond te krij-<br />

gen. “De capaciteit in de Nederland-<br />

se markt voor het implementeren<br />

van onze technologie was gewoon<br />

ontoereikend.<br />

Niet voor niets is <strong>Oracle</strong> Consulting<br />

in die periode zo sterk gegroeid. Voor<br />

de consulting-activiteiten werden<br />

ook internationale resources aan-<br />

geboord, met name voor grote pro-<br />

jecten. <strong>Oracle</strong> ging in toenemende<br />

mate de industrie-insteek hanteren,<br />

waarbij dus specialisten in verschil-<br />

lende disciplines werden ingevlogen<br />

uit de Verenigde Staten en Engeland.<br />

Die verticale aanpak is de jaren daar-<br />

na verder doorgezet, met name bij de<br />

Applications tak, die per definitie<br />

meer industrie-georiënteerd is.”<br />

In die periode wist <strong>Oracle</strong> ook een<br />

aantal mooie grote projecten bin-<br />

nen te halen, zoals het GTS-project<br />

(Global Transaction Services) bij<br />

ABN-AMRO en het automatisering-<br />

systeem voor de kosten wereldwijd<br />

van het ministerie van Buitenlandse<br />

Zaken. “In dat project heeft destijds<br />

het ministerie ook geparticipeerd in<br />

de ontwikkeling van de <strong>Oracle</strong> Pu-<br />

blic Sector Applications set, zodat<br />

het systeem voor de hele EU toepas-<br />

baar zou zijn.”<br />

Oudejaarsviering op 31 mei<br />

Nico van de Ven kan terugblikken<br />

op een fantastisch leuke tijd, zo stelt<br />

hij nadrukkelijk. “Het was een on-<br />

gelooflijk gemotiveerde club, die ook<br />

sterk geloofde in de <strong>Oracle</strong> filosofie<br />

en strategie als het gaat om ontwik-<br />

kelingen op het gebied van techno-<br />

logie, maar ook van applicaties. Die<br />

strategie staat nu nog steeds fier<br />

overeind en heeft ook bewezen suc-<br />

cesvol te zijn.”<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

De lancering van <strong>Oracle</strong> 8 in 1997 werd op mondiale schaal aangepakt. Ruim<br />

50.000 mensen in 65 landen waren die dag via een live-satellietverbinding met<br />

Radio Music Hall in New York getuige van de annoncering van <strong>Oracle</strong> 8 door<br />

Larry Ellison. In Nederland waren 1100 mensen in het Hart van <strong>Holland</strong> in<br />

Nijkerk bijeen voor de live annoncering. Het hele manifestatie werd op bijzondere<br />

wijze ingeleid door Leoni Jansen, hier samen met directeur Albert Bokma voor het<br />

voetlicht.<br />

7


8<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

De voormalig <strong>Oracle</strong>-directeur volgt<br />

nog steeds ‘vanaf de zijlijn’ de ont-<br />

wikkelingen bij <strong>Oracle</strong> in Nederland<br />

en heeft ook nog verschillende con-<br />

tacten uit die periode, waarmee hij<br />

‘af en toe een balletje slaat of een<br />

hapje eet’. “Het doet me goed als<br />

het ze goed gaat. <strong>Oracle</strong> is altijd een<br />

aparte club geweest. Heel bijzonder<br />

was bijvoorbeeld de oudejaarsviering<br />

die we op 31 mei hielden, compleet<br />

met oliebollen en champagne om<br />

12.00 uur. De afsluiting van het fi-<br />

nanciële jaar is bij <strong>Oracle</strong> nog steeds<br />

een bijzondere periode, al denk ik<br />

niet dat er nu nog oliebollen aan te<br />

pas komen.”<br />

Van <strong>Oracle</strong>7 naar<br />

<strong>Oracle</strong> 11gR2<br />

Hans Bos begon zijn carrière bij Ora-<br />

cle Nederland in 1997 als Sales Con-<br />

sultant voor <strong>Oracle</strong> InterOffice, de<br />

voorloper van <strong>Oracle</strong> Collaboration<br />

Suite en het <strong>Oracle</strong> Beehive enter-<br />

prise collaboration platform. Daar-<br />

na werd hij als Marketing Manager<br />

Technology verantwoordelijk voor de<br />

<strong>Oracle</strong> technology community en la-<br />

ter – toen <strong>Oracle</strong> meer productgeori-<br />

enteerd ging werken - voor de Tech-<br />

nology stack (database, development<br />

tools en middleware). De laatste ja-<br />

ren voor zijn vertrek bij <strong>Oracle</strong> in<br />

2006 was hij Marketing Manager<br />

Technology voor de Benelux.<br />

Overstap naar Microsoft<br />

Bos maakte in 2006 de overstap<br />

naar Microsoft Nederland, waar hij<br />

nu als National Technology Officer<br />

(NTO) rapporteert aan algemeen di-<br />

recteur Theo Rinsema, die al eerder<br />

de overstap had gemaakt van <strong>Oracle</strong><br />

waar hij Marketing Directeur Bene-<br />

lux was. Bos omschrijft zijn nieuwe<br />

functie NTO als “een soort ambas-<br />

sadeursfunctie, waarbij je op stra-<br />

tegisch niveau bemiddelt over de<br />

langetermijnvisie, architectuur en<br />

ontwikkelingen tussen Microsoft,<br />

haar grotere partners en klanten en<br />

de Nederlandse overheid”.<br />

Een van de redenen om een carriè-<br />

restap te maken was volgens Bos de<br />

vergaande centralisatie bij <strong>Oracle</strong> die<br />

toen al in gang was gezet. “Het gevolg<br />

was dat de marketing op landenni-<br />

veau voornamelijk uitvoerend werd<br />

en de ideeën en beslissingen steeds<br />

meer werden gemaakt op Europees<br />

niveau of eigenlijk op corporate ni-<br />

veau. Ik kon daar steeds minder mijn<br />

interesse in nieuwe technologieën<br />

en ontwikkelingen in kwijt en miste<br />

ook de dynamiek en de structurele<br />

uitdaging van de pure technology<br />

marketing.”<br />

Open source en standaarden<br />

De <strong>Oracle</strong>-periode van Bos omspant<br />

een flink aantal releases van de data-<br />

base, van <strong>Oracle</strong> 7.3.4 via <strong>Oracle</strong>8,<br />

8i en 9i tot en met <strong>Oracle</strong>10g. In<br />

zijn nieuwe werkkring volgt hij de<br />

ontwikkelingen bij <strong>Oracle</strong> met be-<br />

langstelling en heeft hij ook nog re-<br />

gelmatig contact met oud-collega’s.<br />

Ook beroepshalve komt hij <strong>Oracle</strong><br />

af en toe tegen, niet alleen als con-<br />

current of als partner, maar ook als<br />

het gaat om zaken waarin beide soft-<br />

warebedrijven een gemeenschappe-<br />

lijk belang hebben, zoals het dossier<br />

van de Nederlandse overheid inzake<br />

en het beleid inzake open source en<br />

open standaarden.<br />

“Het is ook in het belang van <strong>Oracle</strong><br />

om daar iets over te zeggen”, meent<br />

Bos. “Net als Microsoft levert Ora-<br />

cle zowel open source als proprietary<br />

software en steeds meer een vermen-<br />

ging daarvan. Een voorkeursbeleid<br />

zoals de overheid dat oplegt, is niet in<br />

het belang van de sector. Naar mijn<br />

mening zou <strong>Oracle</strong> er wel wat meer<br />

voor open moeten staan om - net als<br />

Microsoft en ook andere softwarele-<br />

veranciers als Afas, Exact, Unit4 en<br />

Baan - te reageren op het Actieplan<br />

Open in Verbinding van het ministe-<br />

rie van Economische Zaken, waarin<br />

het gebruik van open standaarden bij<br />

de overheid dwingend wordt voorge-<br />

schreven.”<br />

Duidelijke parallellen<br />

Bos ziet ook duidelijke parallellen<br />

tussen <strong>Oracle</strong> en Microsoft als toon-<br />

aangevend softwarebedrijf.<br />

“Als je kijkt naar de ontwikkelingen<br />

op ICT-vlak zie je dat beide bedrij-<br />

ven inspelen op - en zelf ook sterk<br />

betrokken zijn bij - de verandering<br />

in het denken over de sector, de ar-<br />

chitectuur, cloud computing, het ra-<br />

tionaliseren van softwaremodellen<br />

en de manier waarop bedrijven om-<br />

gaan met klanten. En”, zo merkt hij<br />

met licht ironische ondertoon op,<br />

“een andere parallel is natuurlijk de<br />

verhoogde aandacht die <strong>Oracle</strong> nu<br />

heeft van de EU. Die aandacht ont-<br />

staat doordat <strong>Oracle</strong> net als Micro-<br />

soft destijds iets nieuws probeert, en<br />

niet omdat het zich misdraagt. Be-<br />

leidsmakers moeten daar kennelijk<br />

iets van vinden, met als interessant<br />

detail dat de EU dat in het algemeen<br />

met terugwerkende kracht doet.<br />

Microsoft heeft daarmee te maken<br />

gehad, nu is <strong>Oracle</strong> onderwerp van<br />

EU- aandacht en straks overkomt<br />

het ook andere softwarebedrijven<br />

die een bepaalde marktomvang en<br />

marktpositie bereiken.”<br />

Een andere overeenkomst tussen<br />

Microsoft en <strong>Oracle</strong> ligt volgens Bos<br />

op het organisatorische vlak. “Het<br />

Nieuwe Werken is op dit moment<br />

een sterk aandachtspunt van Micro-<br />

soft. <strong>Oracle</strong> was destijds voorloper in<br />

Nederland met het FUNctional Of-<br />

fice concept: overal werken waar je<br />

wilt. Microsoft doet dat nu ook in<br />

het nieuwe pand in Schiphol, maar<br />

met enorm veel aandacht voor het<br />

proces en het individu. Naar mijn<br />

beleving veel meer dan bij <strong>Oracle</strong>


destijds, waar het nieuwe werken<br />

vooral vanuit de techniek werd be-<br />

naderd. Dat heeft natuurlijk ook te<br />

maken met het tijdsbeeld, dat twaalf<br />

jaar geleden heel anders was. De<br />

techniek om die nieuwe vormen van<br />

leven en werken te realiseren was<br />

destijds ook lang niet zo vanzelfspre-<br />

kend en breed beschikbaar.”<br />

<strong>Oracle</strong> nu en<br />

in de toekomst<br />

<strong>Oracle</strong> Nederland vierde haar 25<br />

jaar aanwezigheid in Nederland af-<br />

gelopen maand met een bijeenkomst<br />

voor management en directie van<br />

grote klanten en partners. In zijn<br />

openingswoord ging Johan Doruiter,<br />

Managing Director <strong>Oracle</strong> Benelux<br />

& Senior Vice President Southern<br />

Europe Technology, kort in op de<br />

ontstaansgeschiedenis van <strong>Oracle</strong> en<br />

de beginjaren van <strong>Oracle</strong> in Neder-<br />

land.<br />

Johan Doruiter opende de bijeenkomst<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland die afgelopen<br />

maand werd gehouden.<br />

Van een klein aantal medewerkers<br />

van het eerste uur, in een kantoor<br />

op de zolder van het landgoed Berghuis<br />

in Naarden, is <strong>Oracle</strong> in 25 jaar<br />

gegroeid naar een onderneming met<br />

900 medewerkers.<br />

Nu nog gevestigd in De Meern, maar<br />

– zo wist Doruiter zijn toehoorders<br />

als primeur te melden – <strong>Oracle</strong> ver-<br />

huist medio 2011 naar het ‘Facet’gebouw<br />

langs de A2 aan de Hertogswetering<br />

in de gemeente Utrecht. Na<br />

de eerste klant in 1984 - het toenmalige<br />

ministerie van Landbouw en Visserij<br />

- is het aantal <strong>Oracle</strong>-klanten in<br />

25 jaar toegenomen tot ruim 6.000.<br />

In Nederland heeft <strong>Oracle</strong> ruim 500<br />

partners, die met hun <strong>Oracle</strong>-specialisten<br />

samen een volwaardig <strong>Oracle</strong><br />

ecosysteem vormen, aldus Doruiter.<br />

<strong>Oracle</strong> in de toekomst<br />

Op de vraag hoe de IT wereld in Nederland<br />

er over vijf jaar uitziet en hoe<br />

<strong>Oracle</strong> daarin past, zegt Johan Doruiter:<br />

“Ik denk dat over vijf jaar de<br />

IT-wereld meer open is, alle applicaties<br />

moeten kunnen samenwerken.<br />

Onze strategie is daar altijd al op<br />

gericht geweest, denk aan onze database,<br />

die is ontwikkeld onder SQL,<br />

de applicaties zijn ontwikkeld met<br />

Java. Ook worden onze applicaties<br />

omgezet naar nieuwe technologieën<br />

en onze producten zijn straks open.”<br />

Die strategie van <strong>Oracle</strong> – samengevat<br />

onder het motto Open – Complete<br />

– Integrated – klinkt ook duidelijk<br />

door in het acquisitiebeleid<br />

van de databaseleverancier, die zich<br />

nu profileert als ‘the information<br />

company’. Met een gerichte overnamestrategie<br />

werkt <strong>Oracle</strong> aan verdere<br />

verbreding en verdieping van het<br />

productportfolio en versterking van<br />

haar marktpositie.<br />

De doelstelling van <strong>Oracle</strong> is, zoals<br />

oprichter en CEO Larry Ellison met<br />

enige regelmaat verkondigt, de nummer<br />

1-positie wereldwijd op elk technologie-<br />

en applicatiegebied.<br />

<strong>Oracle</strong> is van oudsher heel sterk in<br />

databasetechnologie en is ook al<br />

jaren met afstand de nummer 1 in<br />

die markt. Daarnaast is mede door<br />

gerichte acquisities het productaanbod<br />

op het gebied van middleware en<br />

business software de afgelopen jaren<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

aanzienlijk verbreed en versterkt. In<br />

het middleware segment neemt <strong>Oracle</strong><br />

mede door de toevoeging van de<br />

BEA producten aan het <strong>Oracle</strong> Fusion<br />

Middleware portfolio nu ook de<br />

nummer 1-posítie in.<br />

Wereldwijd is <strong>Oracle</strong> nu nummer 2<br />

op het gebied van applicaties, met<br />

een leidende positie in belangrijke<br />

markten als Noord-Amerika en<br />

Groot-Brittannië. Op het gebied van<br />

CRM is <strong>Oracle</strong> al veruit de grootste<br />

speler wereldwijd.<br />

Nederlandse organisatie<br />

Die sterke uitbreiding van het productaanbod<br />

en aanwezigheid in belangrijke<br />

marktsectoren heeft ook<br />

gevolgen gehad voor de organisatie<br />

binnen <strong>Oracle</strong> Nederland, stelt Doruiter.<br />

Medio 2011 zal <strong>Oracle</strong> een nieuw<br />

pand betrekken in Utrecht, langs de A2<br />

(Artist impression).<br />

“Het productaanbod is dusdanig<br />

groot geworden dat we binnen de<br />

organisatie een duidelijke focus hebben<br />

aangebracht. Er is een duidelijk<br />

onderscheid tussen technologie en<br />

applicaties, waarbij voor applicaties<br />

een onderverdeling is gemaakt in de<br />

aandachtsgebieden CRM (Siebel),<br />

ERP (E-Business Suite, JD Edwards),<br />

Human Capital Management (PeopleSoft)<br />

en industriespecifieke applicaties.<br />

Met als vijfde pijler natuurlijk<br />

de <strong>Oracle</strong> Fusion Applications stack<br />

die momenteel wordt ontwikkeld.”<br />

Ook binnen technologie (database,<br />

middleware en databaseopties) zijn<br />

aparte teams voor specifieke aandachtsgebieden,<br />

zoals Business Intelligence,<br />

Security en Identity Management.<br />

Daarnaast is er een focus op<br />

9


10<br />

<strong>Oracle</strong> 25 jaar in Nederland<br />

Column<br />

belangrijke industriesectoren en het<br />

midden- en kleinbedrijf, waar Ora-<br />

cle zich ook steeds nadrukkelijker op<br />

richt via gespecialiseerde partners.<br />

<strong>Oracle</strong> speelt daarbij in toenemende<br />

mate de rol van applicatie-integrator,<br />

stelt Doruiter. “Met name bij grote on-<br />

dernemingen maken <strong>Oracle</strong> produc-<br />

ten steeds meer deel uit van de infor-<br />

matiehuishouding. Klanten vragen<br />

ons ervoor te zorgen dat hun appli-<br />

caties - zowel <strong>Oracle</strong>-applicaties als<br />

maatwerkoplossingen en software<br />

van derden – geïntegreerd worden.<br />

De rol van <strong>Oracle</strong> Consulting is daar-<br />

mee ook veranderd. Waar we vroeger<br />

klanten adviseerden en ondersteun-<br />

den bij een optimale toepassing van<br />

<strong>Oracle</strong> producten, ligt nu veel meer<br />

de nadruk op de integratie van be-<br />

Co-<br />

<strong>Oracle</strong> op een kruispunt<br />

naar de toekomst<br />

Door Theo Koster<br />

<strong>Oracle</strong> Nederland bestaat nu 25<br />

jaar. Op vele plaatsen is al terug-<br />

gekeken. Laten we echter eens<br />

proberen vooruit te kijken?<br />

<strong>Oracle</strong> heeft zich ontwikkeld van een<br />

databaseleverancier naar een power-<br />

house waar je complete IT-oplossin-<br />

gen kunt kopen. Bovendien is <strong>Oracle</strong><br />

een overname-machine geworden,<br />

met Sun (nog steeds niet) als kroon-<br />

juweel. Maar uiteindelijk gaat het om<br />

de markt. Hier zie ik twee belangrijke<br />

trends die de toekomst van <strong>Oracle</strong><br />

beïnvloeden.<br />

De markt vraagt visie<br />

Het begint met <strong>Oracle</strong> zelf. <strong>Oracle</strong><br />

was voorheen het bedrijf dat een dui-<br />

delijke visie aan de markt oplegde.<br />

Relationele databases, Unix, stored<br />

procedures, netwerk computers,<br />

CASE, NCA; allemaal architectuur<br />

concepten die vanuit Redmond naar<br />

de markt werden gebracht.<br />

Het laatste inspirerende verhaal is<br />

Fusion, maar dat is nog, (mag ik dat<br />

zeggen, ja dat mag ik zo zeggen), een<br />

beetje vaag. Maar goed de toekomst<br />

zal het leren. Op de lange termijn<br />

gaat het niet om Fusion, maar om<br />

<strong>Visie</strong>. Heeft <strong>Oracle</strong> nog genoeg visie,<br />

waarmee het bestaande en nieuwe<br />

klanten inspireert?<br />

Megatrend: open sourcing<br />

Het andere aspect is de markt. Daar<br />

zie ik een mega-trend, die alle andere<br />

ontwikkelingen onderbouwt: open<br />

sourcing. Met open sourcing bedoel<br />

ik dat professionele IT-gebruikers<br />

steeds meer gaan berusten op publiek<br />

beschikbare diensten die professio-<br />

neel gebruikt gaan worden.<br />

Ik doel hier op Google Wave, Yam-<br />

mer, iPhones etc etc. Producten en<br />

diensten die voor de consument ont-<br />

wikkeld zijn, maar langzamerhand<br />

volledig ingeburgerd raken op kan-<br />

toor. IT gaat in de toekomst steeds<br />

minder over de IT-infrastructuur, die<br />

sprokkelt de kenniswerker zelf wel bij<br />

elkaar op Internet.<br />

drijfsprocessen en applicaties tot een<br />

homogene enterprise-architectuur.”<br />

<strong>Oracle</strong> Nederland is daarmee ook<br />

organisatorisch volledig afgestemd<br />

op <strong>Oracle</strong>’s strategie voor toekomst,<br />

die zoals Johan Doruiter nog eens<br />

onderstreept, gericht is op een open<br />

wereld, met producten en oplossin-<br />

gen op basis van open standaarden<br />

en toepassing van open technologie.<br />

De businesscase is onovertroffen! IT-<br />

afdelingen beperken zich tot de in-<br />

formatiesystemen die echte specifieke<br />

bedrijfsprocessen ondersteunen.<br />

Er is dus een vooruitstrevende visie<br />

nodig, waarbij gebruikers steeds meer<br />

gratis infrastructuur gebruiken. Hoe<br />

staat <strong>Oracle</strong> op dit snijpunt? Ik denk<br />

dat ze er een flinke klus aan hebben.<br />

Het wordt tijd dat ze weer een uitda-<br />

gende visie ontwikkelen. Want zon-<br />

der inspiratie wordt hun markt aan<br />

de onderkant weg-gecommoditized.<br />

Theo Koster<br />

Theo Koster is directeur van Conclusion<br />

Corporate & Public Communication,<br />

een adviesorganisatie voor ICT-marke-<br />

ting. Zijn e-mailadres tkoster@conclu-<br />

sion.nl staat open voor reacties.


Parallelle werelden in <strong>Oracle</strong> Database 11gR2 voor applicatie<br />

Upgrade zonder downtime<br />

Door Lucas Jellema<br />

Wat is nu dé belangrijkste nieuwe feature van <strong>Oracle</strong> Database 11g Release 2 – gelanceerd<br />

op 1 september jl? Het hangt er waarschijnlijk vanaf aan wie je dat vraagt. Maar iedereen<br />

zal het over eens zijn dat Edition Based Redefinition (EBR) een opvallend, ingrijpend zelfs<br />

revolutionair nieuw mechanisme is. In zijn top 11 van <strong>Oracle</strong> 11g features zette Tom Kyte<br />

EBR op nummer 2. En ook op nummer 1. Om te onderstrepen hoe belangwekkend hij EBR<br />

wel niet acht.<br />

Edition Based Redefinition is een<br />

mechanisme dat allereerst bedoeld<br />

is om de noodzakelijke (geplande)<br />

downtime van databases als gevolg<br />

van de upgrade van een applicatie<br />

tot nul te reduceren.<br />

Daarnaast biedt het mogelijkheden<br />

om big-bang migraties, waarbij alle<br />

gebruikers van een migratie ge-<br />

dwongen zijn over te stappen naar<br />

een nieuwe release van de applica-<br />

tie, te vervangen door geleidelijke<br />

migraties, waarbij sommige gebrui-<br />

kersgroepen de nieuwe versie van de<br />

applicatie gaan gebruiken terwijl te-<br />

gelijkertijd andere gebruikers de hui-<br />

dige en eventueel voorgaande versies<br />

blijven gebruiken.<br />

Wegenonderhoud<br />

Als een nieuwe versie van een data-<br />

base applicatie wordt uitgerold moet<br />

in de database een aantal acties<br />

worden uitgevoerd. Nieuwe objecten<br />

– zoals views, triggers, eventueel ta-<br />

bellen en vaak veel packages – wor-<br />

den gecreëerd, bestaande objecten<br />

worden gewijzigd – leidend tot in-<br />

validatie van afhankelijke objecten<br />

die moeten worden gehercompileerd<br />

– en afhankelijk van de wijzigingen<br />

in de tabelstructuur moet bestaande<br />

data mogelijk worden geconver-<br />

teerd.<br />

Vanaf de allereerste wijziging aan een<br />

bestaand object is de applicatie feite-<br />

lijk niet langer beschikbaar: door die<br />

eerste wijziging worden mogelijk an-<br />

dere objecten geïnvalideerd, maar in<br />

elk geval is na de eerste wijziging de<br />

applicatie in een inconsistente staat<br />

gekomen.<br />

Vanaf de eerste wijziging tot en met<br />

de hercompilatie van invalide objec-<br />

ten en de conversie van de data is de<br />

applicatie down. Afhankelijk van de<br />

omvang van de applicatie en de aard<br />

van de wijzigingen in de nieuwe re-<br />

lease kan deze downtime van enkele<br />

minuten tot vele uren bedragen.<br />

Hoe anders verloopt de aanleg van<br />

een nieuwe weg. Rijkswaterstaat<br />

piekert er natuurlijk niet over om<br />

bij de eerste spa die de grond ingaat<br />

voor een nieuwe weg of rijbaan de<br />

bestaande weg volledig af te slui-<br />

ten. De nieuwe weg wordt aange-<br />

legd naast de bestaande en verkeer<br />

kan gewoon over die bestaande weg<br />

blijven rijden. Tegen de tijd dat de<br />

nieuwe weg klaar is wordt een weg-<br />

afscheiding verplaatst en vanaf dat<br />

moment rijden auto’s over de nieu-<br />

we weg – terwijl verkeer dat nog op<br />

de op oude weg rijdt gewoon kan<br />

blijven doorrijden.<br />

Edition Based Redefinition maakt<br />

dat applicatie upgrade heel erg lijkt<br />

op deze vorm van ‘weg-upgrade’.<br />

De nieuwe release van de applica-<br />

tie wordt opgebouwd naast de be-<br />

staande release(s). Bestaande sessies<br />

blijven bestaan tegen de bestaande<br />

release. Pas als de nieuwe release<br />

volledig is geïnstalleerd, gecompi-<br />

leerd en getest schakelen we over.<br />

Nieuwe database sessies gaan vanaf<br />

dat moment gebruikmaken van de<br />

nieuwe release van de database ap-<br />

plicatie en bestaande sessies blijven<br />

actief tegen de vorige release.<br />

Om een nieuwe release van de ap-<br />

plicatie – en dus nieuwe versies van<br />

potentieel een groot aantal database<br />

objecten – te kunnen opbouwen<br />

in de database zonder bestaande<br />

objecten te raken, hebben we een<br />

geïsoleerde omgeving nodig binnen<br />

de database. We kunnen tot nu toe<br />

in de <strong>Oracle</strong> Database niet een ‘cre-<br />

ate or replace package’ uitvoeren in<br />

een schema om de nieuwe versie van<br />

het package te creëren zonder dat we<br />

in dat schema het al bestaande pac-<br />

kage overschrijven.<br />

Editions<br />

Edition Based Redefinition intro-<br />

duceert “editions”. Editions zijn<br />

die geïsoleerde omgevingen, de pa-<br />

rallelle werelden waarin objecten<br />

kunnen worden aangemaakt en ge-<br />

wijzigd zonder dat dat impact heeft<br />

Edition Based Redefinition<br />

11


12<br />

Edition Based Redefinition<br />

op bestaande objecten. Editions vor-<br />

men een nieuwe dimensie – naast<br />

bijvoorbeeld object type en schema<br />

– die dwars door de database heen-<br />

gaat. Vrijwel ieder database object<br />

(tabellen zijn de meest prominente<br />

uitzondering, daarover later meer)<br />

is onderdeel van een edition. Ob-<br />

jecten van verschillende types en in<br />

verschillende schema’s zitten in de-<br />

zelfde edition.<br />

Een edition wordt gecreëerd met<br />

nieuwe SQL syntax:<br />

create edition<br />

release_3 as child of<br />

release_2;<br />

Iedere edition is een opvolger van<br />

een vorige edition en op dit moment<br />

kan een edition maar één opvolger<br />

hebben. Iedere database bevat een<br />

oer-editie, de ultieme root; deze heet<br />

ORA$BASE. Het concept van voor-<br />

ganger/opvolger is erg belangrijk:<br />

een nieuwe edition erft (verwijzin-<br />

gen naar) alle objecten die in zijn<br />

voorganger zitten. Dat wil zeggen:<br />

totdat we in een edition met een<br />

drop commando een object verwij-<br />

deren of met een create or replace<br />

een nieuwe, gewijzigde versie van<br />

dat object aanmaken bevat de edi-<br />

tion ogenschijnlijk dezelfde versie<br />

van dat object als zijn voorganger-<br />

edition.<br />

Iedere database sessie is gekoppeld<br />

aan een specifieke edition. Dat kan<br />

de default edition zijn van de data-<br />

base, maar ook de edition die wordt<br />

geselecteerd met:<br />

alter session set edition<br />

= release_3;<br />

Dit statement kan vanuit de client<br />

applicatie worden uitgevoerd maar<br />

bijvoorbeeld ook in een logon-trig-<br />

ger. Als we van dat laatste mecha-<br />

nisme gebruikmaken kunnen we<br />

Edition Based Redefinition ‘transpa-<br />

rant’ maken voor de applicaties die<br />

van de database gebruikmaken.<br />

Versionering van database<br />

objecten<br />

Laten we eens kijken naar een sim-<br />

pel code voorbeeld.<br />

We creëren een PL/SQL function in<br />

de basis edition van de database:<br />

alter session set edition<br />

= ora$base;<br />

create or replace<br />

function hello<br />

return varchar2<br />

is<br />

begin<br />

return ‘versie 1’;<br />

end;<br />

We kunnen deze functie eenvoudig<br />

gebruiken met:<br />

select hello from dual;<br />

versie 1<br />

Met het volgende statement maken<br />

we een nieuwe edition, als opvolger<br />

van ORA$BASE.<br />

create edition release_2<br />

as child of ora$base;<br />

Met<br />

alter session set edition<br />

= release_2;<br />

stappen we van ene parallelle we-<br />

reld naar de andere. In die nieuwe<br />

edition kunnen we hetzelfde select<br />

statement uitvoeren en krijgen we<br />

hetzelfde resultaat. Er is nog steeds<br />

maar één versie van de functie hello<br />

en edition release_2 erft een refe-<br />

rentie naar die functie van zijn voor-<br />

ganger.<br />

Als we nu dit statement uitvoeren:<br />

create or replace<br />

function hello<br />

return varchar2<br />

is<br />

begin<br />

return ‘versie 2’;<br />

end;<br />

en we selecteren opnieuw uit dual:<br />

select hello from dual;<br />

krijgen we nu een ander resultaat:<br />

versie 2<br />

Als we nu terugkeren naar<br />

ORA$BASE en opnieuw het select<br />

statement uitvoeren:<br />

select hello from dual;<br />

krijgen we het oorspronkelijke re-<br />

sultaat – van de eerste versie van de<br />

functie die nog steeds bestaat en dus<br />

niet is overschreven door het create<br />

or replace statement dat in hetzelfde<br />

schema, maar wel in een andere edi-<br />

tion, is uitgevoerd.<br />

versie 1<br />

Op dit moment bestaan twee versies<br />

van function hello: een oorspron-<br />

kelijke versie in edition ORA$BASE<br />

en een tweede versie in edition re-<br />

lease_2. Als we nu terugkeren naar<br />

edition release_2 en we verwijderen<br />

de functie:<br />

alter session set edition<br />

= release_2;<br />

drop function hello;<br />

en we zouden nu opnieuw hello<br />

selecteren vanuit dual – krijgen we<br />

een foutmelding ORA-904 Inva-<br />

lid Identifier omdat de functie niet<br />

meer bestaat in de context van edi-<br />

tion release_2. Overigens: in edition<br />

ORA$BASE bestaat de functie ge-<br />

woon nog wel.<br />

Creatie van verschillende versies van<br />

database objecten in deze parallelle<br />

editions is ondersteund voor onder-


meer views, packages (en procedures<br />

en functions), triggers, synonyms en<br />

(user defined) types. Maar niet voor<br />

tabellen!<br />

Tabellen en data in een<br />

Multi-Edition wereld<br />

Hoe gaan we om met tabellen en data<br />

in deze nieuwe wereld van editions?<br />

Allereerst: van een tabel en de data<br />

in een tabel bestaat altijd maar één<br />

enkele versie. Er wordt geen data ge-<br />

kloond of gekopieerd. Tabellen staan<br />

buiten editions. Punt.<br />

Maar hoe gaan we dan om met wij-<br />

zigingen in de tabelstructuur?, is een<br />

voor de hand liggende vraag. Het<br />

antwoord op die vraag bestaat uit<br />

verschillende onderdelen. De eerste<br />

component: tabellen verdwijnen uit<br />

het zicht. Een nieuw type View – de<br />

“editioning view” – wordt als het<br />

ware als een schild om de tabel heen<br />

gelegd en alle referenties naar de tabel<br />

worden vervangen door referenties<br />

naar deze view. Alleen constraints en<br />

auditing policies verwijzen nog direct<br />

naar de tabel.<br />

Om de impact op bestaande applica-<br />

tiecode zo klein mogelijk te houden is<br />

het handig om de tabel te hernoemen<br />

en de editioning view de oorspronke-<br />

lijke naam te geven van de tabel. In<br />

code:<br />

alter table emp rename to<br />

emp_base;<br />

create or replace<br />

editioning view emp<br />

as<br />

select empno<br />

, ename<br />

, deptno<br />

, job<br />

, hiredate<br />

, sal<br />

, comm<br />

, mgr<br />

from emp_base<br />

Editioning views zijn een sterk geli-<br />

miteerd type view. De regels voor edi-<br />

tioning views zijn ondermeer: alleen<br />

data projectie (geen WHERE clause)<br />

uit slechts één tabel en geen gebruik<br />

van column expressies.<br />

De view mag wel kolommen hernoe-<br />

men (bijvoorbeeld SAL AS SALARY)<br />

en ook kolommen weglaten. Daar-<br />

naast hoeft niet iedere versie van een<br />

editioning view noodzakelijkerwijs<br />

tegen dezelfde tabel gedefinieerd te<br />

zijn…<br />

Als de editioning view is aangemaakt<br />

kunnen scripts voor creatie van trig-<br />

gers tegen de tabel nog een keer wor-<br />

den uitgevoerd om nu de triggers aan<br />

de editioning view te koppelen. (nor-<br />

male) views en packages kunnen<br />

worden gehercompileerd en wijzen<br />

daarna ook naar de editioning view.<br />

Stel dat in een nieuwe release van<br />

onze HRM applicatie dringend be-<br />

hoefte is aan een language kolom,<br />

om de moerstaal van iedere employee<br />

vast te leggen. Aangezien er maar één<br />

tabel EMP bestaat, kunnen we niet<br />

anders dan deze kolom toevoegen<br />

aan de tabel.<br />

alter table emp_base add<br />

(language varchar2(2)<br />

null);<br />

Om de (nieuwe release van de) ap-<br />

plicatie toegang te geven tot deze ko-<br />

lom moeten we een nieuwe versie<br />

aanmaken van de editioning view<br />

EMP, in de edition waarin de nieuwe<br />

release wordt opgebouwd.<br />

“alter session set edition<br />

= R2;”<br />

create or replace editioning<br />

view emp<br />

as<br />

select empno<br />

…<br />

, language<br />

from emp_base<br />

De bestaande versie van deze view<br />

– in de edition R1 - wordt niet ge-<br />

wijzigd, en voor gebruikers van deze<br />

view in deze edition verandert er dus<br />

niets.<br />

Twee vragen staan nu in elk geval nog<br />

open: wat doen we met alle bestaande<br />

rijen in de tabel EMP_BASE – welke<br />

waarde heeft de kolom LANGUAGE<br />

in deze records? En: als een nieuwe<br />

employee wordt gecreëerd in een ses-<br />

sie die in Edition R1 actief is, wat ge-<br />

beurt er dan met deze kolom?<br />

Het antwoord op beide vragen is gro-<br />

tendeels hetzelfde. De basis is de lo-<br />

gica waarmee een waarde voor deze<br />

kolom kan worden afgeleid uit de<br />

overige kolomwaarden in het record.<br />

Stel dat we een waarde voor de langu-<br />

age van een employee kunnen bepa-<br />

len op basis van de waarde van job:<br />

create or replace function<br />

get_language( p_job in<br />

varchar2) return varchar2<br />

is<br />

begin<br />

return case p_job when<br />

‘manager’ then ‘fr’<br />

else<br />

‘en’ end;<br />

end;<br />

We kunnen dan in edition R2 een<br />

nieuw type trigger aanmaken dat spe-<br />

ciaal bedoeld is voor het synchroni-<br />

seren van DML in voorgaande editi-<br />

ons met de tabel (en view) zoals die<br />

in deze edition gedefinieerd is. Deze<br />

trigger heet een forward cross edition<br />

trigger – omdat hij vanuit vorige edi-<br />

ties voorwaarts naar de huidige editie<br />

DML complementeert.<br />

create or replace trigger<br />

emp_1_2_fwd_xed<br />

before insert on emp_base<br />

for each row<br />

forward crossedition<br />

begin<br />

:new.language := get_<br />

language(:new.job);<br />

end emp_1_2_fwd_xed;<br />

Deze trigger wordt geactiveerd wan-<br />

neer er een insert wordt uitgevoerd<br />

vanuit een edition die voorafgaat aan<br />

de edition waarin hij is aangemaakt.<br />

Als een employee wordt aangemaakt<br />

vanuit edition R1 wordt deze trigger<br />

afgevuurd en wordt een waarde afge-<br />

Edition Based Redefinition<br />

13


14<br />

Edition Based Redefinition<br />

leid voor de language kolom in de<br />

EMP_BASE tabel.<br />

Deze zelfde logica kan worden ge-<br />

bruikt voor de andere nog openstaan-<br />

de vraag: de conversie van de bestaan-<br />

de data. Een nieuwe procedure in het<br />

package dbms_sql maakt het mogelijk<br />

om de forward cross edition trigger te<br />

laten activeren voor (alle) bestaande<br />

records.<br />

declare<br />

c number := dbms_sql.<br />

open_cursor();<br />

x number;<br />

begin<br />

dbms_sql.parse<br />

( c => c<br />

, language_flag => dbms_<br />

sql.native<br />

, statement => ‘update<br />

emp_base<br />

set<br />

empno = empno’<br />

, apply_crossedition_<br />

trigger => ‘emp_1_2_fwd_<br />

xed’<br />

);<br />

x := dbms_sql.<br />

execute(c);<br />

dbms_sql.close_<br />

cursor(c);<br />

end;<br />

Maar wacht, er is meer!<br />

Edition Based Redefinition is een me-<br />

chanisme dat <strong>Oracle</strong> allereerst heeft<br />

geïntroduceerd om een pijnloze over-<br />

gang mogelijk te maken tussen relea-<br />

ses van een applicatie – met minima-<br />

le downtime. De gedachte daarbij is<br />

dat direct na live-gang van de nieuwe<br />

edition alle nieuwe database sessies<br />

de nieuwe edition gaan gebruiken en<br />

alleen nog lopende sessies de voor-<br />

ganger-edition benaderen gedurende<br />

een heel korte overgangsperiode. Er is<br />

echter geen technische reden waarom<br />

die ‘overgangsperiode’ niet sterk ver-<br />

lengd kan worden. De database kan<br />

een groot aantal parallelle editions<br />

aan. Het is heel goed denkbaar dat<br />

meerdere versies van de applicatie<br />

gelijktijdig actief zijn, gebruikmakend<br />

van verschillende editions in de da-<br />

tabase.<br />

Deze mogelijkheid helpt het big-bang<br />

upgrade syndroom uit de wereld: we<br />

kunnen de gebruikersgroepen die gre-<br />

tig zijn en gelegenheid hebben om de<br />

nieuwste versie te gaan gebruiken ter<br />

wille zijn, terwijl meer conservatieve<br />

(of momenteel druk bezette) gebrui-<br />

kersgroepen gedurende korte of lan-<br />

gere tijd doorwerken met de versie<br />

die ze al hebben. Zij worden helemaal<br />

niet geraakt door de introductie van<br />

de nieuwe applicatie versie en data-<br />

base edition.<br />

Ook voor aanbieders van SaaS oplos-<br />

singen is dit erg interessant: in plaats<br />

van alle klanten te dwingen over te<br />

gaan naar een nieuwe release – of<br />

de database beheer nachtmerrie te<br />

accepteren met eigen schema’s voor<br />

alle klanten met een volledige kopie<br />

van alle database objecten – kan met<br />

Edition Based Redefinition eenvoudig<br />

een Multi-tenant/Multi-versie sce-<br />

nario worden aangeboden (waarbij<br />

potentieel zelfs verschillende gebrui-<br />

kersgroepen binnen de SaaS klant van<br />

verschillende versies van de applicatie<br />

gebruikmaken).<br />

Conclusie<br />

Edition Based Redefinition is een re-<br />

volutionair<br />

nieuw me-<br />

chanisme<br />

dat zeker<br />

voor orga-<br />

nisaties met<br />

strikte eisen<br />

voor de be-<br />

schikbaar-<br />

heid van<br />

(database)<br />

applicaties interessante mogelijkhe-<br />

den biedt. Daarnaast is EBR interes-<br />

sant in situaties waarin verschillende<br />

gebruikersgroepen – binnen of buiten<br />

de organisatie – verschillende versies<br />

van dezelfde applicatie willen gebrui-<br />

ken, maar wel van dezelfde data of<br />

in elk geval dezelfde tabellen gebruik<br />

willen maken.<br />

Toepassing van EBR voor packages en<br />

views is betrekkelijk eenvoudig te rea-<br />

liseren. Volledig overgaan op EBR, ook<br />

voor tabellen, is een wat complexere<br />

stap die wellicht in een tweede fase<br />

kan worden opgepakt. Signalen van-<br />

uit <strong>Oracle</strong> geven overigens aan dat<br />

er de komende periode nog verdere<br />

uitbreidingen, verfijningen en bijstel-<br />

lingen van het EBR mechanisme te<br />

verwachten zijn – zoals de mogelijk-<br />

heid om database links te versioneren<br />

en meerdere kind-edities te creëren<br />

onder een ouder-editie. Ingegeven<br />

door <strong>Oracle</strong>’s eigen ervaringen met<br />

de toepassing van EBR voor Fusion<br />

Applications.<br />

Lucas Jellema is <strong>Oracle</strong> ACE director<br />

en CTO bij AMIS. AMIS heeft als deel-<br />

nemer aan het Bèta programma voor<br />

<strong>Oracle</strong> Database 11g Release 2 al sinds<br />

februari geëxperimenteerd met Edition<br />

Based Redefinition. Ervaringen met dit<br />

mechanisme – en de uitkomsten van<br />

diepgaande discussies met het ontwik-<br />

kelteam achter EBR – worden gedeeld<br />

met andere <strong>Oracle</strong> gebruikers, zoals re-<br />

cent op het OGH DBA Dag in Zeist en<br />

zoals nu in dit artikel.


Veel belangstelling en hoge waardering voor eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag<br />

Alles is kolossaal en<br />

indrukwekkend in CERN<br />

kernfysicalaboratorium<br />

CERN kernfysicalaboratorium<br />

Afgelopen maand organiseerde de <strong>OGh</strong> in Figi Zeist voor de eerste maal de DBA-dag, met<br />

als thema High Availibility. De bijeenkomst was verplaatst naar deze grotere locatie vanwege<br />

de grote belangstelling voor deze DBA-dag. Figi bood voldoende ruimte voor de uiteindelijk<br />

meer dan honderd <strong>OGh</strong>-leden, die het interessante en afwisselende programma<br />

bijzonder positief beoordeelden. Gezien de grote opkomst en hoge waardering krijgt deze<br />

<strong>OGh</strong> DBA-dag dan ook zeker een vervolg in het komend jaar.<br />

Absoluut hoogtepunt van het pro-<br />

gramma was de keynote van Ma-<br />

ria Girone, Leader of the Database<br />

Services for Physics bij CERN, de<br />

Europese organisatie voor kernon-<br />

derzoek in Geneve. Het CERN is ’s<br />

werelds grootste centrum voor deel-<br />

tjesfysica, dat vooral bekend is van<br />

de LHC (Large Hydron Collidor)<br />

deeltjesversneller, waarin door een<br />

cirkelvormige tunnel van 27 kilome-<br />

ter supergeleidende magneten, hon-<br />

derd meter onder de Zwitserse en<br />

Franse grond, deeltjes van atomen<br />

met vrijwel de lichtsnelheid met el-<br />

kaar in botsing worden gebracht. De<br />

deeltjesversneller, waarvan de bouw<br />

twaalf jaar vergde en ettelijke mil-<br />

jarden kostte, werd eind vorig jaar<br />

in gebruik genomen, maar de proef<br />

werd na negen dagen afgebroken<br />

wegens technische problemen met<br />

het koelsysteem. Afgelopen maand is<br />

de CERN-deeltjesversneller met suc-<br />

ces herstart. Bij CERN werken ruim<br />

2.600 wetenschappers, terwijl aan<br />

de onderzoeken nog eens 6.500 gast-<br />

wetenschappers – meer dan de helft<br />

van alle deeltjesfysici in de wereld -<br />

meewerken, die afkomstig zijn van<br />

500 universiteiten wereldwijd en 80<br />

nationaliteiten vertegenwoordigen.<br />

Programma was de keynote van Maria Girone.<br />

LHC Computing Grid<br />

Voor de verwerking van de onder-<br />

zoeksgegevens van de deeltjesver-<br />

sneller heeft CERN een wereldwijde<br />

gedistribueerde database infrastruc-<br />

tuur voor de LHC Computing Grid<br />

opgezet. De computing grid om-<br />

vat meer dan 100.000 processors,<br />

verspreid over 33 landen. In totaal<br />

heeft CERN meer dan 280 databases<br />

volcontinu operationeel De CERN.<br />

Infrastructuur is opgebouwd op ba-<br />

sis van <strong>Oracle</strong> RAC met ASM DB<br />

Services op <strong>Oracle</strong> 10.2.04, <strong>Oracle</strong><br />

Streams voor data (re-) processing<br />

en Data Guard voor dataprotectie<br />

van de critical databases.<br />

Girone ging in haar presentatie<br />

in op de enorme uitdagingen waar<br />

CERN voor heeft gestaan om de<br />

LHC Computing infrastructuur te<br />

realiseren, zowel op het gebied van<br />

storage als computercapaciteit. Al-<br />

lereerst het gigantische datavolume,<br />

afkomstig uit vier experimenten en<br />

via een groot aantal kanalen, dat<br />

verzameld, opgeslagen en verwerkt<br />

moet worden. De detectoren, zoals<br />

de kolossale Atlas detector op het<br />

deeltjeslab CERN, en de subdetec-<br />

toren in de deeltjesversneller geven<br />

de signalen met een snelheid van<br />

300 MB/s door aan de front-end<br />

data-acquisitie systemen, waarna ze<br />

15


16<br />

CERN kernfysicalaboratorium<br />

na filtering doorgestuurd worden<br />

naar het CERN rekencentrum. Per<br />

jaar produceert CERN 15 PetaByte<br />

aan nieuwe data, waarvan de bulk<br />

wordt opgeslagen in files en slechts<br />

een fractie (30TB per jaar) in data-<br />

bases. Om die gigantische hoeveel-<br />

heid informatie op te slaan en bijna<br />

real-time door te rekenen is een disk<br />

storage capaciteit van 15 PB nodig en<br />

een computerkracht van meer dan<br />

100.000 van de snelste CPU’s in de<br />

LHC Computing Grid. Ter illustra-<br />

tie: de hoeveelheid LHC data komt<br />

overeen met 20 miljoen CD’s per<br />

jaar, die opgestapeld tot een hoogte<br />

van 20 kilometer zou reiken.<br />

De LHC data worden in Tier O<br />

(CERN ) geregistreerd en via 11<br />

Gbit/s verbindingen gedistribu-<br />

eerd naar Tier-1, die bestaat uit elf<br />

wetenschappelijke rekencentra we-<br />

reldwijd, waaronder SARA/NIKHEF<br />

in Amsterdam. In de Tier-1 centra<br />

vinden de permanente storage, re-<br />

processing en analyse van de data<br />

plaats. Van daaruit gaan de gegevens<br />

naar ruim 130 kleinere centra voor<br />

simulatie en eindgebruikeranalyse.<br />

DB Services<br />

In de CERN experiment-productie-<br />

keten spelen relationele databases<br />

een cruciale rol bij de online acqui-<br />

sitie, offline productie, data (re)pro-<br />

cessing, datadistributie en analyse.<br />

Kernelementen daarbij zijn Grid In-<br />

frastructuur- en Operation Services<br />

en Data Management Services.<br />

Belangrijkste vereisten voor de DB<br />

Services zijn:<br />

• Beschikbaarheid, schaalbaarheid,<br />

performance en beheerbaarheid<br />

van data - Hiervoor wordt <strong>Oracle</strong><br />

RAC met ASM ingezet als ‘building<br />

block’ architectuur voor CERN en<br />

de Tier 1 sites.<br />

• Data Distribution – <strong>Oracle</strong> Streams<br />

voor het delen van informatie tus-<br />

sen databases bij CERN en de Tier<br />

1 sites.<br />

• Data Protection – <strong>Oracle</strong> RMAN<br />

op TSM voor back-ups en <strong>Oracle</strong><br />

Data Guard voor aanvullende fy-<br />

sieke bescherming tegen storingen<br />

(data corruptie, disaster recove-<br />

ries). Ook worden stand-by da-<br />

tabases ingezet, die ook tijdelijk<br />

kunnen worden ingezet voor test-<br />

doeleinden.<br />

In de Atlas detector wordt de energie gemeten die vrijkomt als de atoomdeeltjes in de<br />

LHC deeltjesversneller met vrijwel de lichtsnelheid op elkaar botsen.(foto ©CERN)<br />

Maria Girone<br />

De kernfysica DB Services draaien<br />

op circa 30 <strong>Oracle</strong>10g RAC syste-<br />

men met ASM databases (clusters<br />

tot 6 nodes). De architectuur van de<br />

DB Services is gebaseerd op de best<br />

practices van de <strong>Oracle</strong> Maximum<br />

Availability Architecture. De DB<br />

Services configuratie omvat ruim<br />

150 servers, 200 disk arrays (2300<br />

spindles), 650 CPU cores, 1300 GB<br />

aan RAM, 850 TB raw disk space en<br />

is via <strong>Oracle</strong> Streams replicatie ver-<br />

bonden met de Tier 1 sites. Een team<br />

van zes DBA’s zorgt op basis van een<br />

rotatiesysteem voor 24/7 support<br />

van de mission critical databases.<br />

Voor back-up & recovery zijn on-<br />

tape back-ups een fundamentele op-<br />

tie, stelde Girone, maar met een re-<br />

covery snelheid van 100 MB/s kost<br />

het 30 uur om de datafiles van een<br />

database van 10 TB te restoren. In<br />

plaats daarvan worden nu on-disk<br />

image copies toegepast, waarmee<br />

recovery naar elk tijdstip van acti-<br />

viteiten van de laatste 48 uur mo-<br />

gelijk is. De recovery tijd is daarbij<br />

onafhankelijk van de omvang van<br />

de database.<br />

De CERN databases worden ge-<br />

bruikt door een wereldwijde com-<br />

munity van wetenschappers. Het<br />

regelen van geplande onderbreking<br />

(patches en software- en hardware


upgrades) vergt dan ook behoorlijk<br />

veel inspanning, want de DB Ser-<br />

vices van CERN moeten 24/7 ope-<br />

rationeel zijn. De service downtime<br />

wordt tot een minimum beperkt met<br />

rolling upgrades en het gebruik van<br />

stand-by databases. Het resultaat is<br />

een service unavailability van 0,04<br />

procent, overeenkomend met 3,5<br />

uur per jaar, en een server unavaila-<br />

bility van 0,12 procent (9,5 uur per<br />

jaar).<br />

CERN en <strong>Oracle</strong>11g R2<br />

CERN is door middel van bètatesten<br />

in staat gesteld een aantal nieuwe<br />

<strong>Oracle</strong> 11g R2 features te testen die<br />

van belang zijn voor de services, aldus<br />

Girone. Het ging daarbij met name<br />

om verbeteringen in Automatice<br />

Storage Management (ASM), ACFS<br />

en clusterware, nieuwe features van<br />

<strong>Oracle</strong> Streams, Active Data Guard,<br />

de Advanced Compression Option<br />

en Real Application Testing. De<br />

Streams testen omvatten de gecom-<br />

bineerde Capture en Apply functie<br />

en Compare en Converge (functio-<br />

nele en performance testen) en de<br />

automatische Split & Merge functie<br />

(alleen functionele test).<br />

De vernieuwde ASM functie in Ora-<br />

cle11g R2 werd getest op functio-<br />

naliteit, stabiliteit en performance.<br />

Uitkomst van die testen was dat de<br />

functionaliteit en stabiliteit geen<br />

duidelijke problemen opleverden.<br />

De mogelijkheid om clusterware<br />

files op te slaan is een belangrijke<br />

optie voor de services van CERN.<br />

Sequentiële en random tests wezen<br />

uit dat ASM een performance biedt<br />

die dicht in de buurt komt van raw<br />

devices. Rebalancing tests laten een<br />

grote performance verbetering zien<br />

(een toename met factor vier). De<br />

testen van het ASM Cluster File Sys-<br />

tem (ACFS) wezen uit dat ACFS een<br />

erg interessante optie is voor het op-<br />

slaan van <strong>Oracle</strong> logs, trace en ex-<br />

port files in een RAC omgeving. De<br />

testen hebben ook aangetoond dat<br />

ACFS robuust en volwassen is en een<br />

veel betere read&write performance<br />

biedt in vergelijking met het ext2 file<br />

system. Girone tekende daarbij aan<br />

dat de testresultaten zijn gerappor-<br />

teerd aan de ACFS Product Manager<br />

van <strong>Oracle</strong>.<br />

Data Guard vormt de basis van de<br />

<strong>Oracle</strong> Maximum Availability Ar-<br />

chitectuur best practices (samen<br />

met RAC en Streams) en biedt de<br />

mogelijk om één of meer stand-by<br />

databases te creëren en in sync te<br />

houden. Alle critical DB’s in de Phy-<br />

sics Databases hebben een stand-by<br />

database, die echter niet beschikbaar<br />

zijn voor continuous read-only. In<br />

11g kan Active Data Guard worden<br />

geopend voor continuous read-only.<br />

Active Data Guard is gedurende een<br />

aantal maanden uitvoerig getest op<br />

functionaliteit, stabiliteit op langere<br />

termijn en performance. Ook zijn er<br />

failover tests uitgevoerd en zijn reco-<br />

very scenario’s na menselijke fouten<br />

getest. Met positief resultaat, stelde<br />

Girone. “Dit is een feature waar we<br />

echt op hebben gewacht en is voor<br />

ons dan ook een belangrijke reden<br />

om snel over te gaan op <strong>Oracle</strong>11g.<br />

Overigens gaat CERN pas over op<br />

een nieuwe versie als er minimaal<br />

een Release 2 is uitgebracht.” Girone<br />

verwacht dat CERN in oktober <strong>2010</strong><br />

over zal gaan op <strong>Oracle</strong>11g R2, als<br />

alle testen zijn afgerond.<br />

High Availablity vanuit<br />

Support perspectief<br />

Hans Wiggerman, Director Customer<br />

Services Benelux bij <strong>Oracle</strong>, belicht-<br />

te daarna High Availability vanuit<br />

Support perspectief. In zijn presen-<br />

tatie schetste hij een ideaalbeeld,<br />

waarin de business rekent op SaaS/<br />

Clouds, de IT-afdeling de benodigde<br />

processen, systemen en mensen be-<br />

schikbaar heeft en de leverancier<br />

standaard open en complete oplos-<br />

CERN kernfysicalaboratorium<br />

singen biedt. Om dat te realiseren<br />

zal de business een goede inschat-<br />

ting moeten maken hoe hoog de<br />

beschikbaarheid moet zijn en tegen<br />

welke prijs, afgewogen tegen de kos-<br />

ten van downtime. De IT-afdeling<br />

staat voor de vraag hoe ze high avai-<br />

lability kunnen inpassen in de orga-<br />

nisatie en of de IT-medewerkers daar<br />

mee om kunnen gaan. Leveranciers<br />

van hardware en software moeten<br />

zich richten op high availability en<br />

daarbij verschillende leveringsvor-<br />

men en alternatieve oplossingen<br />

aanbieden.<br />

De realiteit is echter dat de IT-af-<br />

deling wordt belemmerd door een<br />

slechte reputatie, gebrek aan budget<br />

en door de warboel en complexiteit<br />

van de ICT-omgeving. Wiggerman<br />

gaf de toehoorders daarom een<br />

aantal wijze lessen en raadgevingen<br />

mee:<br />

• Investeer in governance – IT is een<br />

business, geen kostenplaats<br />

• Spring op de ‘patching train’-<br />

voorkomen is beter dan genezen<br />

• Weeg requirements af tegen skills<br />

– investeer in kennis<br />

• Kijk naar de toekomst van de busi-<br />

ness en stem de architectuur daar<br />

op af<br />

• Vergelijk jezelf met de best-in-<br />

class – want waarom zou de busi-<br />

ness vasthouden aan een eigen IT-<br />

afdeling in plaats van het buiten<br />

de deur te gaan zoeken?<br />

Het tweede deel van de presentatie<br />

van Wiggerman was gewijd aan de<br />

Patch Set Update, die het Critical<br />

Patch Update (CPU) concept van<br />

<strong>Oracle</strong> breder maakt dan alleen se-<br />

curity fixes. De Database Patch Set<br />

Update (PSU) biedt - in één cumu-<br />

latieve, grondig geteste patch per<br />

kwartaal - Critical Patch Update<br />

content, content die voorheen deel<br />

uitmaakte van de DB Generic, RAC<br />

en Data Guard bundels, plus alle<br />

andere patches die <strong>Oracle</strong> als critical<br />

17


18<br />

CERN kernfysicalaboratorium<br />

beschouwt voor haar customer base.<br />

Verder omvat de PSU een klein aan-<br />

tal (50-100) nieuwe fixes, die gega-<br />

randeerd ‘rolling installable’ zijn in<br />

RAC clusters.<br />

Deze gestroomlijnde levering van<br />

critical fixes zou volgens <strong>Oracle</strong> de<br />

hoeksteen moeten zijn van elke pro-<br />

actieve maintenance strategie. Als<br />

voordelen van Patch Set Updates<br />

noemde de <strong>Oracle</strong> Customer Servi-<br />

ces Director onder meer:<br />

• Betere stroomlijning – één patch<br />

in plaats van tot vijf bundels plus<br />

meerdere aanbevolen patches<br />

• Betere coördinatie – geen vraag<br />

meer welke bundel geïnstalleerd<br />

moet worden en geen conflicten<br />

meer tussen verschillende bundels.<br />

• Veilig – bundels worden apart ge-<br />

test, in de Patch Set Update wordt<br />

alles samen getest om integratie-<br />

problemen tot een minimum te<br />

beperken.<br />

• Voorspelbaar – release op het-<br />

zelfde moment als Critical Patch<br />

Updates.<br />

(CPU-schema is te vinden op:<br />

www.oracle.com/technology/de-<br />

ploy/security/alerts.htm).<br />

Wiggerman liet ter afsluiting nog<br />

eens de belangrijkste eigenschappen<br />

van de Patch Set Update passeren en<br />

gaf aan welke fixes wel en niet in een<br />

PSU kunnen worden opgenomen.<br />

(Zie voor een overzicht de hand-out<br />

van de presentatie op www.ogh.nl.<br />

Daar zijn ook de hand-outs van de<br />

overige keynotes en presentaties in<br />

de parallelsessies van deze DBA-dag<br />

te vinden).<br />

<strong>Oracle</strong> RAC 11gR2<br />

René Kundersma van <strong>Oracle</strong> gaf ver-<br />

volgens een presentatie over <strong>Oracle</strong><br />

RAC 11gR2. In het kort werd uit-<br />

gelegd hoe je naar deze versie kunt<br />

upgraden, hoe je hem kunt beheren,<br />

wat SCAN is en wat Grid Plug and<br />

Play voor mogelijkheden biedt. In de<br />

presentatie kwamen ook de nodige<br />

- voor menig toehoorder nieuwe -<br />

RAC-termen aan bod.<br />

De upgrade van 11gR1 naar 11gR2<br />

is mogelijk via een rolling upgrade.<br />

Een vooruitgang qua beheer is de po-<br />

licy managed style; door Kundersma<br />

ook wel omschreven als ‘the next<br />

step in grid automation’ genoemd.<br />

Na verdere uitleg over server pools<br />

kwam SCAN ter sprake. SCAN staat<br />

voor Single Client Access Name en<br />

wordt gebruikt om clients via EZ-<br />

connect of een simpele JDBC con-<br />

nectie te laten connecteren.<br />

<strong>Oracle</strong> VM en<br />

High Availability<br />

In een van de parallelsessies gaf Rob<br />

den Braber van GRID-IT een presen-<br />

tatie over <strong>Oracle</strong> VM en High Avai-<br />

lability. Nadat hij de basis van <strong>Oracle</strong><br />

VM had uitgelegd, ging hij verder in<br />

op <strong>Oracle</strong> VM en High Availablity.<br />

Na een overzicht van de verschil-<br />

lende componenten werd dieper op<br />

VM in gegaan. Met <strong>Oracle</strong> VM is het<br />

mogelijk om verschillende bestu-<br />

ringssystemen gelijktijdig actief te<br />

hebben op één fysieke computer.<br />

Via server pools is het mogelijk dat<br />

verschillende VM’s toegang hebben<br />

tot dezelfde storage. Door een com-<br />

binatie van <strong>Oracle</strong> VM Server en<br />

<strong>Oracle</strong> VM Manager kan een hoge<br />

beschikbaarheid worden gehaald,<br />

denk hierbij bijvoorbeeld aan het af-<br />

vangen van een crash van een van de<br />

servers. Vanaf OEM 10.2.0.5 zal VM<br />

worden ondersteund.<br />

Aan het einde werd een korte demo<br />

gegeven die, zoals demo’s eigen, he-<br />

laas niet volledig slaagde.<br />

<strong>OGh</strong> DBA-dag ook in <strong>2010</strong><br />

Deze eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag is in alle<br />

opzichten geslaagd, zo bleek ook<br />

duidelijk uit de reacties van zowel<br />

deelnemers als sprekers. De hoge<br />

opkomst en positieve waardering<br />

tonen aan dat er duidelijke behoefte<br />

is aan een dergelijke bijeenkomst.<br />

In <strong>2010</strong> staat de <strong>OGh</strong> DBA-dag<br />

dan ook opnieuw prominent op de<br />

agenda.<br />

Naast de DBA-dag (op 3 november,<br />

noteer alvast in uw agenda) organi-<br />

seert de <strong>OGh</strong> komend jaar nog drie<br />

Special Interest Group dagen, van-<br />

uit de SIG’s APEX, Fusion Middle-<br />

ware en Spatial. Een overzicht van<br />

alle bijeenkomsten en activiteiten<br />

van de <strong>OGh</strong> is te vinden in het Jaar-<br />

programma <strong>2010</strong> elders in dit num-<br />

mer en op de <strong>OGh</strong> website.<br />

Veel belangstelling en een hoge waardering voor de eerste <strong>OGh</strong> DBA-dag.


Veel animo en waardering<br />

voor <strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

Door T. Tijssen, B. Van der Lely, B. Schiltmans en L. Verhelst<br />

De <strong>OGh</strong> SIM (Spatial Information Management) Commissie organiseerde op 20 en 26 november<br />

twee themadagen. Beide dagen waren zeer druk bezet en zijn met veel enthousiasme<br />

ontvangen. De eerste dag was samen met <strong>Oracle</strong> georganiseerd en gaf een overzicht van de<br />

laatste <strong>Oracle</strong> Spatial ontwikkelingen en liet zien hoe dit product zich ook laat inpassen<br />

in toepassingen buiten het traditionele Geo-domein. De dag droeg de toepasselijke titel:<br />

‘Beyond Spatial Boundaries’. De tweede dag behandelde een specifiek toepassingsgebied,<br />

namelijk point clouds. Deze tweede dag, die als voertaal Engels had, was georganiseerd in<br />

samenwerking met de Nederlandse Commissie voor Geodesie en gefaciliteerd door <strong>Oracle</strong>,<br />

en droeg de titel ‘Management of massive point cloud data: wet and dry’.<br />

Beyond Spatial Boundaries<br />

De dag was opgezet met in de och-<br />

tend plenaire inleidende sessies, en in<br />

de middag specifiekere parallelsessies<br />

met daarna een afsluitende plenaire<br />

sessie. De thema’s van de parallelses-<br />

sies waren ‘SOA en Geo Integratie’,<br />

‘Business Intelligence en Geo’ en<br />

‘Geo Applicatie integratie’.<br />

Na een aftrap door Han Wammes van<br />

<strong>Oracle</strong>, dagvoorzitter en initiatiefne-<br />

mer van deze dag, werd de inleidende<br />

sessie in de ochtend gehouden door<br />

Xavier Lopez, Director of Product<br />

Management Spatial and Semantic<br />

technologies van <strong>Oracle</strong>. Xavier be-<br />

handelde 5 thema’s in zijn presenta-<br />

tie: data explosion, de verschuiving<br />

van GIS analyse naar ‘Location Intel-<br />

ligence’, ‘Location-enabling’ van de<br />

software IT-stack, 3D mogelijkheden<br />

en uiteraard de toekomstige ontwik-<br />

kelingen.<br />

Door verbeterde inwinningstechnie-<br />

ken, betere mogelijkheden om gege-<br />

vens te verwerken en de toegenomen<br />

vraag naar ruimtelijke gegevens door<br />

zowel bedrijven als overheden zien we<br />

een enorme toename aan beschikba-<br />

re ruimtelijke data. Dit stelt ontwik-<br />

kelaars en gebruikers voor grote uit-<br />

dagingen. Ook de open source kant<br />

doet volop mee met ‘volunteered’ of<br />

‘non-authoritative’ data. In plaats<br />

van de aparte positie die GIS vroe-<br />

ger innam, wordt spatial steeds meer<br />

een geïntegreerd onderdeel van de<br />

bedrijfsvoering. Kaarten, al dan niet<br />

interactief, worden steeds vaker ge-<br />

bruikt voor BI analyse en presentatie.<br />

Op databaseniveau richt <strong>Oracle</strong> zich<br />

op het ondersteunen van alle geos-<br />

patial datatypen (naast 2D vectoren<br />

ook 3D, Georaster, GeoCoding, Net-<br />

works/topology). In de middleware<br />

wordt MapViewer aangeboden. Voor<br />

de toepassingen werkt men samen<br />

met derde partijen. <strong>Oracle</strong> streeft<br />

ernaar dit ‘open’ en ‘interoperable’<br />

te doen, gebaseerd op internationale<br />

standaards.<br />

Xavier Lopez van <strong>Oracle</strong> verzorgde de inleidende plenaire sessie<br />

tijdens de eerste dag.<br />

Met <strong>Oracle</strong> 11g worden mogelijk-<br />

heden voor 3D aangeboden: de 3D<br />

uitbreidingen van SDO_GEOMETRY<br />

(building models), SDO_TIN (ter-<br />

rain) en SDO_PC (point clouds t.b.v.<br />

bijvoorbeeld LiDAR data). Xavier<br />

geeft aan (net als Albert Godfrind<br />

later op de 2e Spatial dag) dat wat er<br />

nu is aan 3D een allereerste stap is<br />

op weg naar volledige ondersteuning<br />

van 3D, en hij nodigt ontwikkelaars<br />

<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

19


20<br />

<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

en gebruikers uit aan te geven wat<br />

voor hen belangrijke functionaliteit<br />

is m.b.t. 3D.<br />

Zonder zich, zoals gebruikelijk, vast<br />

te leggen op aangekondigde nieuwe<br />

features, geeft Xavier enig inzicht<br />

waar men aan moet denken bij nieu-<br />

we versies van <strong>Oracle</strong>: geo-referenced<br />

datatypes (zoals 3D-VR modellen, vi-<br />

deo en sensor data), Real-time ana-<br />

lyse (bijv. luchtverkeersleiding, ‘com-<br />

plex event processing’ CEP), Spatial<br />

reasoning (integratie met semantic<br />

web), voortgaande ‘conformance’<br />

m.b.t. standaarden, en verbetering<br />

van performance.<br />

Cloud Computing<br />

In de lezing over Cloud Computing<br />

nam Aad Koppenhol van Sun de<br />

aanwezigen mee in een reis door de<br />

tijd waarbij technologie en filosofie<br />

met elkaar in verband werden ge-<br />

bracht. Aan de technologische kant<br />

werd stilgestaan bij de geboorte van<br />

computers, om vervolgens in vo-<br />

gelvlucht mainframes, client-server<br />

technologie en netwerk computing<br />

te belichten. Het technologische re-<br />

laas werd afgewisseld met behande-<br />

ling van onderwerpen als privacy,<br />

security, economie, crisis, de geest<br />

en rechtvaardigheid. Natuurlijk ont-<br />

brak er geen aandacht voor open<br />

standaarden en de gevolgen die dat<br />

heeft voor (machts)posities. Wat<br />

netwerk-computing ons precies gaat<br />

brengen weten we dus nog steeds<br />

niet, maar misschien is dat wel goed,<br />

en moeten we de toekomst gewoon<br />

afwachten.<br />

Center for Innovation<br />

Linde van de Velde van TeleAtlas<br />

belichtte het Center for Innovation<br />

dat <strong>Oracle</strong> samen met TeleAtlas een<br />

aantal jaren geleden is gestart. Dit<br />

initiatief heeft als doel spatial de-<br />

monstraties van <strong>Oracle</strong> en TeleAtlas<br />

te laten zien, met name op het ge-<br />

bied van Location Based Services. Er<br />

is een portaal waarop geregistreerde<br />

gebruikers hun LBS pilot solutions<br />

kunnen demonstreren. Enkele van<br />

deze gebruikers waren aanwezig op<br />

dit event. Zo liet iKnow de seman-<br />

tische routeplanner routeyou.com<br />

zien. 1Spatial demonstreerde hoe va-<br />

lidatie van bedrijfregels en/of stan-<br />

daarden op een declaratieve manier<br />

kan worden vastgelegd. Eurotronics<br />

is bezig met een pilot voor file infor-<br />

matie buiten snelwegen. Door slim<br />

combineren van informatie over<br />

versperringen uit een veelvoud aan<br />

bronnen kan uit het onderliggende<br />

wegennet betrouwbare navigatie-in-<br />

formatie worden verstekt. Androme<br />

liet een pilot zien van advertenties<br />

in 3D. Gebaseerd op OpenX realise-<br />

ren zij een in-huis 3D Viewer die de<br />

mogelijkheid biedt om (in 3D) ad-<br />

vertenties toe te voegen. Het portaal<br />

is te vinden op http://www.innova-<br />

tion-geo-lbs.com.<br />

SOA en Geo Integratie<br />

In de SOA en Geo Integratie pre-<br />

sentatie werden door <strong>Oracle</strong> de ver-<br />

schillende aspecten van SOA aan-<br />

gestipt. Er werd begonnen met een<br />

helikopterview van SOA, waarin de<br />

verschillende lagen en onderdelen<br />

werden uitgelegd. De redenen om<br />

SOA georiënteerd te gaan ontwikke-<br />

len werden niet vergeten. Vervolgens<br />

werden de verschillende benodigde<br />

SOA onderdelen ingevuld met Ora-<br />

cle producten.<br />

BI en Geo<br />

De Business Intelligence en Geo pre-<br />

sentatie van <strong>Oracle</strong> liet zien dat er<br />

ook in de niet-geo wereld belangstel-<br />

ling is voor visualisaties door middel<br />

van kaarten. Met het BI product van<br />

<strong>Oracle</strong> is het heel snel mogelijk om<br />

een eigen ‘dashboard’ te ontwikke-<br />

len waarin allerlei overzichten, lijs-<br />

ten en grafieken in een scherm ge-<br />

toond worden. Zo kan bijvoorbeeld<br />

de omzet per regio getoond worden<br />

in een tabel, kunnen ad-hoc ana-<br />

lyses uitgevoerd worden, trends en<br />

vooruitzichten berekenen en kun-<br />

nen bij bepaalde drempelwaardes<br />

alerts gegeven worden.<br />

Door de combinatie van de stan-<br />

daard BI mogelijkheden met ruim-<br />

telijke gegevens wordt een nog beter<br />

overzicht getoond en kunnen de re-<br />

sultaten van ruimtelijke analyses in<br />

een kaart getoond worden. Vaak is<br />

een eenvoudige ruimtelijke dataset<br />

al voldoende om interessante kaar-<br />

ten te maken. Er ontstaat zo een nog<br />

completer en makkelijk toegankelijk<br />

totaalplaatje dat put uit één bron<br />

van waarheid (het z.g. C.E.I.M.: het<br />

Common Enterprise Information<br />

Model). Vanaf <strong>Oracle</strong> 11g is het mo-


gelijk om eindgebruikers van BI de<br />

mogelijkheid te geven om zelf ruim-<br />

telijke analyses te laten uitvoeren.<br />

De presentatie van <strong>Oracle</strong> werd aange-<br />

vuld met een presentatie van een door<br />

Scamander ontwikkelde BI misdaad-<br />

cijfer-applicatie van Gemeente Rot-<br />

terdam. Afhankelijk van de gemaakte<br />

keuze in het BI-dashboard werden ta-<br />

bellen, grafieken en het detailniveau<br />

van de kaart (inzoomfactor) getoond<br />

over misdaadcijfers. Zo kan informa-<br />

tie gegeven worden op het gewenste<br />

gemeente-, wijk-, of buurtniveau.<br />

(zie afbeeldingen).<br />

Geo Applicatie-integratie<br />

De ‘Geo Applicatie-integratie’ paral-<br />

lelsessie bestond uit twee lezingen,<br />

een van Snowflake en een van het<br />

Havenbedrijf Rotterdam. De presen-<br />

tatie van Snowflake ging over EDI-<br />

NA Digimap Service. (EDINA is het<br />

Britse academische datacenter van de<br />

Universiteit van Edinburgh).<br />

Deze service in de UK maakt het<br />

mogelijk dat de gebruikers, voor een<br />

groot deel onderwijsinstellingen, al-<br />

lerlei digitale kaartproducten kunnen<br />

downloaden. Een van deze diensten<br />

is Digimap, waarbij digitaal kaartma-<br />

teriaal op het gebied van topografie,<br />

historie, geologie en hydrografie be-<br />

schikbaar wordt gesteld. Circa 148<br />

instituten en 32.000 gebruikers ma-<br />

ken gebruik van de EDINA diensten.<br />

Een van de meest populaire datasets<br />

is OS MasterMap van Ordnance<br />

Survey. OS Mastermap is een lands-<br />

dekkend grootschalige topografische<br />

dataset en bevat circa 400 miljoen<br />

ruimtelijke features. Ordnance Sur-<br />

vey stelt de data beschikbaar als een<br />

gecomprimeerd GML bestand. De<br />

volledige dataset is zo’n 40GB (ge-<br />

comprimeerd). Voor de gebruikers<br />

is deze service<br />

gratis, hetgeen<br />

leidt tot een be-<br />

hoorlijk groot<br />

gebruik, met<br />

grote pieken in<br />

bepaalde onder-<br />

wijsperiodes.<br />

Redelijk ge-<br />

detailleerd en<br />

met de nodige<br />

technische in-<br />

formatie werd<br />

uitgelegd op<br />

welke wijze de<br />

OS Mastermap,<br />

door de OS aan-<br />

geleverd als ge-<br />

zipteGML-be- standen, in een<br />

<strong>Oracle</strong> database<br />

wordt geladen.<br />

Dit gebeurt<br />

m.b.v. Snow-<br />

flake producten<br />

als Go Loader<br />

en Publisher (een WFS service). Er<br />

wordt royaal gebruik gemaakt van<br />

standaard <strong>Oracle</strong> functionaliteit<br />

voor indexering en partitionering,<br />

maar teneinde een bevredigende<br />

‘throughput’ te halen zitten er ook<br />

enkele door Snowflake ontwikkelde<br />

optimaliseringen in de procedure.<br />

Om het laadproces zo veel mogelijk<br />

te optimaliseren wordt de data direct<br />

uit het gecomprimeerde bronbestand<br />

geladen. Er wordt gebruik gemaakt<br />

van SAX base processing, waarbij<br />

telkens slechts één feature in het ge-<br />

heugen wordt geladen. Hierdoor is de<br />

memory footprint zeer laag.<br />

Ook het slim indexeren van de ta-<br />

bellen via de R-Tree methode zorgt<br />

voor optimalistie van het laadproces.<br />

Tenslotte is GO Loader in staat om<br />

meerdere laadprocessen parallel uit<br />

te voeren.<br />

De presentatie van het Havenbedrijf<br />

begon met het schetsen van de taken<br />

waarvoor het Havenbedrijf zich ge-<br />

plaatst ziet. Tegenwoordig is dat een<br />

balans tussen commerciële en maat-<br />

schappelijke belangen. Het eindre-<br />

sultaat is dat er heel veel ruimtelijke<br />

informatie vereist is in de bedrijfspro-<br />

cessen die op een ‘moderne’ manier<br />

aangeboden en beheerd moet worden:<br />

1x opslaan en meervoudig gebruiken,<br />

goed toegankelijk maken voor alle<br />

gebruikers, iedereen laten profiteren<br />

van informatieanalyses, etc. In de<br />

loop van de tijd was er rond een Ora-<br />

cle Spatial database een architectuur<br />

gegroeid met allerlei behoorlijk spe-<br />

cifieke toepassingen met een menigte<br />

aan datastromen, datasets, koppelin-<br />

gen, enz. die niet meer voldeed.<br />

Voor vernieuwing van de architec-<br />

tuur zijn een aantal uitgangspunten<br />

vastgelegd: aanbieden van informa-<br />

tie m.b.v. webservices, SOA, SAAS<br />

en aansluiten bij de beleving van de<br />

gebruikers. Dit heeft geleid tot een<br />

prototype dat binnen het Havenbe-<br />

<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

21 21


22<br />

<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

Zoeken naar een naald in een hooiberg.<br />

drijf is ontwikkeld en getest. Aan-<br />

gezien SAP voor de administratieve<br />

gegevens in gebruik is, is er gekozen<br />

voor SAP XI (een webservice) voor<br />

de ontsluiting daarvan. Voor ontslui-<br />

ting van de ruimtelijke gegevens (uit<br />

het geo-RIV systeem) wordt ERDAS<br />

Apollo gebruikt. Alles komt bij elkaar<br />

in een SharePoint portal, voor de<br />

presentatie van ruimtelijke gegevens<br />

wordt Bing Maps (via een SilverLight<br />

toepassing) gebruikt. De keuze voor<br />

Bing Maps is voornamelijk gebaseerd<br />

op het feit dat het Havenbedrijf door<br />

het gebruik van SharePoint portals<br />

reeds op Microsoft georiënteerd is.<br />

Hoewel niet geheel probleemloos<br />

(bijvoorbeeld beveiliging is nog niet<br />

optimaal) zijn de ervaringen met het<br />

prototype voornamelijk positief. Met<br />

de gekozen componenten is een goe-<br />

de integratie bereikt. Het bleek mo-<br />

gelijk met relatief weinig inspanning<br />

gebruikersfunctionaliteit te ontwik-<br />

kelen die met de oude architectuur<br />

niet mogelijk was.<br />

Geo Standaarden<br />

De dag werd afgesloten met twee le-<br />

zingen over Geo Standaarden door<br />

Thijs Brentjes (Geonovum) en Peter<br />

van Oosterom (TU Delft). Hierin<br />

werden de standaarden Inspire (Euro-<br />

pese geo standaard), StUF (standaard<br />

voor berichtenverkeer), de NORA<br />

(Nederlandse Overheid Referentie<br />

Architectuur) en de OSB (overheid<br />

service bus) toegelicht. Daarnaast<br />

passeerden diverse technieken als<br />

tiling en sensorwebs kort de revue.<br />

Het bleef niet alleen bij de theorie, er<br />

werd ook stil gestaan bij de test-beds.<br />

Hier wordt onder andere gekeken of/<br />

hoe het transport van geografische<br />

informatie over de OSB kan plaats-<br />

vinden. De test-beds maken duidelijk<br />

dat er tussen theorie en praktijk nog<br />

wel een gat te vullen is. Zo is het bij<br />

de OSB nog steeds de vraag of de bus<br />

enkel een transportmiddel is, en dus<br />

alleen de envelop aflevert, of dat ook<br />

de inhoud ‘bekend’ moet zijn, zodat<br />

er vertaald/gestandaardiseerd kan<br />

worden.<br />

Virtual Reality<br />

In de laatste presentatie van de dag<br />

gaf Peter van Oosterom (TU Delft)<br />

een kijkje achter de schermen van<br />

de information models, ISO- en<br />

CEN-standaarden, op basis van het<br />

Land Administration Domain Mo-<br />

del (LADM). Hiermee wordt niet al-<br />

leen veel informatie verstrekt rond-<br />

om LADM en de bijbehorende ISO<br />

en CEN certificering, maar wordt<br />

ook inzicht gegeven in de processen<br />

rondom zo’n certificering.<br />

Point Clouds<br />

De tweede <strong>Oracle</strong> Spatial dag had als<br />

onderwerp ‘Management of massive<br />

point cloud data: wet and dry’. Deze<br />

dag stond onder het voorzitterschap<br />

van initiatiefnemer, de Nederlandse<br />

Commissie voor Geodesie en was<br />

in samenwerking met <strong>Oracle</strong> en de<br />

<strong>OGh</strong> SIM Commissie georganiseerd.<br />

Op deze internationale dag stonden<br />

point cloud datasets centraal. Een<br />

point cloud data set, in het Neder-<br />

lands ‘puntenwolk’, is een dataset<br />

wat bestaat uit een grote hoeveelheid<br />

punten (x,y,z). Deze datasets zijn ty-<br />

pisch het resultaat van een meting<br />

met LIDAR (Laser Imaging Detection<br />

And Ranging) op land of een MBES


(Multibeam Echo Sounder Systems)<br />

of bathymeter op zee. Het was een<br />

goede zet van de organisatie om de<br />

beide groepen (land en zee) bij elkaar<br />

te brengen. Zij hebben vaak te maken<br />

met dezelfde uitdagingen die gepaard<br />

gaan met het omgaan met deze zeer<br />

grote datasets. Deze uitdagingen zijn:<br />

opslag en opvragen van grote data-<br />

sets, het genereren van informatie<br />

uit deze datasets en de visualisatie.<br />

De problematiek rond het opslaan<br />

en verwerken van grote datasets werd<br />

belicht door <strong>Oracle</strong>, Sun, Fugro-In-<br />

park, ATLIS en CARIS. Wat betreft<br />

de ontwikkelingen in computerhard-<br />

ware (Sun) kunnen we concluderen<br />

dat de bottlenecks voorlopig zitten in<br />

het geheugen en de I/O verwerking.<br />

De software om punten wolken op<br />

te slaan en te analyseren is aanwezig<br />

in <strong>Oracle</strong> 11g (<strong>Oracle</strong> PointCloud,<br />

TIN) en zal worden uitgebreid in vol-<br />

gende versies. ATLIS heeft een slim-<br />

me manier bedacht om om te gaan<br />

met versiebeheer van puntenwolken.<br />

Het ATLIS SENS Bathymetry product<br />

slaat de data slechts een keer op en<br />

kan hierop versiebeheer uitvoeren<br />

door gebruik te maken van virtual<br />

continuous digital terrain models.<br />

CARIS toonde een operationeel sys-<br />

teem om puntenwolken op te slaan<br />

en te beheren.<br />

De praktijk van het genereren van<br />

informatie uit deze datasets werd<br />

belicht door de AHN projectgroep,<br />

Kongsberg, de Geological Survey of<br />

Ireland, TU Delft.<br />

De AHN (Actueel Hoogtebestand<br />

Nederland) projectgroep lichtte toe<br />

dat de inwinning van het zeer nauw-<br />

keurige AHN2 de gebruikers van<br />

AHN1 voor dermate grote uitdagin-<br />

gen stelt, dat velen het daardoor niet<br />

gebruiken. De spreker gaf aan dat er<br />

nog vele nieuwe toepassingen te ont-<br />

dekken zijn waarvoor AHN2 zeer ge-<br />

schikt is. Een voorbeeld is het gebruik<br />

bij archeologische opgravingen.<br />

Kongsberg presenteerde een operati-<br />

oneel systeem (SIS) dat in real-time<br />

een 3D analyse en presentatie kan<br />

maken. De Geological Survey of Ire-<br />

land presenteerde de website van IN-<br />

FOMAR. Deze website bevat de data<br />

van een grote (430.000 km) onder<br />

water survey die tussen 1999 en 2005<br />

is uitgevoerd. Als gevolg van Europese<br />

richtlijnen is deze data voor iedereen<br />

te benaderen. Hugo Ledoux van de<br />

TUDelft presenteerde zijn ideeën om<br />

uit een puntenwolk TIN’s te genere-<br />

ren. Deze ideeën zijn nog niet uitge-<br />

voerd, maar enkele mensen in de zaal<br />

toonden interesse in het concept.<br />

Het onderwerp visualisatie werd be-<br />

licht door Gerwin de Haan van de<br />

TU Delft en Rens van den Bergh van<br />

Deltares. Zij lieten resultaten zien<br />

van hun studie naar het gebruik van<br />

Vitalizing your organisation with knowledge<br />

www.sennac.com<br />

Advertentie<br />

PeopleSoft-experts<br />

<strong>Oracle</strong>-experts<br />

grote datasets in serious gaming en<br />

3D animaties.<br />

Kortom, we kijken terug op twee zeer<br />

geslaagde dagen die, gezien de zeer<br />

positieve evaluaties, absoluut voor<br />

herhaling vatbaar zijn. Wij houden u<br />

op de hoogte.<br />

De hand-outs van de beide dagen zijn<br />

te vinden op de <strong>OGh</strong> website: http://<br />

www.ogh.nl/handouts.aspx. De Ne-<br />

derlandse Commissie voor Geodesie zal<br />

van de Point Cloud dag een aparte pu-<br />

blicatie uitgeven.<br />

T 00 31 (0)10 477 76 95<br />

<strong>Oracle</strong> Spatial dagen<br />

23


24<br />

Column<br />

Column<br />

<strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> verwelkomt Roel Hartman als columnist. Roel werkt als Lead Technical Architect <strong>Oracle</strong> bij Logica.<br />

Roel is een actief blogger, presenteerde op <strong>Oracle</strong> Open World, ODTUG en de UKOUG en is in juni <strong>2009</strong><br />

benoemd tot <strong>Oracle</strong> ACE.<br />

De Google Wave hype<br />

Een hype is een verschijnsel dat tijdelijk bovenmatige media aandacht krijgt en daardoor belangrijker<br />

lijkt dan het in werkelijkheid is (definitie: Wikipedia). Bijna niemand heeft het,<br />

niemand weet precies wat het is en wat hij eraan heeft en daardoor wordt er veel over geschreven,<br />

geblogd en getwitterd – die laatste kan niet ontbreken als we het toch over een hype<br />

hebben.<br />

Het effect is dat iedereen het wil,<br />

of juist niet wil, zoals de Mexicaanse<br />

griep. Al dan niet moedwillig<br />

schaarste creëren is een van de<br />

beste strategieën om iets te hypen,<br />

kijk maar naar de Wii of de iPhone.<br />

Beide waren aanvankelijk nauwelijks<br />

te krijgen en kregen mede daardoor<br />

zoveel aandacht dat je het idee zou<br />

kunnen krijgen dat je niet zonder zou<br />

kunnen.<br />

Dé hype op IT gebied op dit moment<br />

is ongetwijfeld Google Wave.<br />

Google Wave wordt volgens alle<br />

hype regels in de markt gezet: Begin<br />

met een presentatie – uiteraard via<br />

YouTube – en wees vervolgens heel<br />

zuinig in het ter beschikking stellen<br />

van het product. Geef vervolgens<br />

alleen ‘serieuze’ gebruikers van het<br />

product de mogelijkheid hun vriendjes<br />

en vriendinnetjes uit te nodigen<br />

om mee te spelen – de zogenaamde<br />

Google Wave Invites. Uiteraard zijn<br />

deze ‘uitnodigingen’ voor rond de vijf<br />

euro ruimschoots op eBay te krijgen<br />

– vaak tegen vooruitbetaling naar<br />

Russische bankrekeningen…<br />

Verzamelbak<br />

Maar wat is Google Wave nou eigenlijk<br />

en wat hebben we er aan? Ergens<br />

heb ik gelezen dat Google Wave een<br />

complexe oplossing is van een niet<br />

bestaand probleem. Tegenwoordig<br />

ligt de uitdaging niet zozeer in hoe<br />

je kunt communiceren met je vrienden<br />

en collega’s, maar is de moeilijkheid<br />

vooral hoe je je gewone werk<br />

nog kunt doen tussen alle e-mails,<br />

instant messages, tweets, blogposts<br />

en YouTube video’s. En Google Wave<br />

gooit al die communicatiemiddelen<br />

in één grote verzamelbak, waardoor<br />

het nog makkelijker wordt al die middelen<br />

te gebruiken, en nog moeilijker<br />

om het te ontwijken. Resultaat:<br />

Nog minder tijd om het werk te doen<br />

waar je voor betaald wordt of je vrije<br />

tijd zinvol(ler) te besteden. Veel reacties<br />

(‘blips’ in Google termen) in<br />

openbare Waves, waar alle wavers<br />

in mee kunnen surfen, zijn dan ook<br />

in de trant van: “Ziet er leuk uit, maar<br />

wat heb ik eraan?”<br />

Samenwerking, Collaboration 2.0,<br />

Enterprise 2.0… dat zijn zo’n beetje<br />

de toverwoorden voor dit product.<br />

En na de consumentenmarkt veroverd<br />

te hebben met hun producten,<br />

is de volgende stap van Google<br />

het veroveren van het bedrijfsleven.<br />

Google Wave moet daarvoor de stuwende<br />

factor zijn. Bedrijven kunnen<br />

hun eigen Wave-servers opzetten<br />

voor interne communicatie. Deze<br />

servers kunnen weer onderling ‘federeren’,<br />

zodat ook inter-company<br />

waving tot de mogelijkheden gaat<br />

behoren. Ik moet het allemaal nog<br />

zien gebeuren.<br />

Google en Apple zijn briljant in het<br />

creëren van hypes. Microsoft en <strong>Oracle</strong><br />

zijn daar een stuk minder handig<br />

in. Microsoft probeert het nog wel<br />

eens, maar niet altijd met veel succes.<br />

Denk maar eens aan Windows<br />

Vista.<br />

Onder de pet<br />

En <strong>Oracle</strong>? Het lijkt erop dat <strong>Oracle</strong><br />

nieuwe producten en ontwikkelingen<br />

zo lang mogelijk ‘onder de pet’<br />

houdt. Bij briefings moet vaak een<br />

NDA (Non Disclosure Agreement)<br />

ondertekend worden, net als bij de<br />

meeste bèta-programma’s. Ja, zo<br />

creëer je natuurlijk nooit een hype…<br />

Heeft <strong>Oracle</strong> niet ook een vergelijkbaar<br />

product? Jazeker, dat heet<br />

<strong>Oracle</strong> BeeHive en dat kon wel eens<br />

net zo’n succes worden als zijn voorganger,<br />

<strong>Oracle</strong> Collaboration Suite.<br />

Misschien als <strong>Oracle</strong> wat marketeers<br />

van Google of Apple in dienst had<br />

genomen?<br />

Every wave, regardless of how high<br />

and forceful it crests, must eventually<br />

collapse within itself (Stefan<br />

Zweig, Oostenrijks schrijver).<br />

Roel Hartman


Jaarprogramma <strong>Oracle</strong><br />

<strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong> <strong>2010</strong><br />

In <strong>2010</strong> ontplooit de <strong>OGh</strong><br />

de volgende activiteiten*:<br />

• Het organiseren van een viertal<br />

Special Interest Group dagen<br />

• Het houden van elf themabijeen-<br />

komsten<br />

• Het driemaal uitbrengen van de<br />

<strong>OGh</strong>-<strong>Visie</strong><br />

• Het houden van SIG-bijeenkom-<br />

sten<br />

Special Interest Group dagen<br />

Voor <strong>2010</strong> zijn de volgende dagen<br />

gepland:<br />

• Apex-dag, 30 maart<br />

• Fusion Middleware-dag, 26 mei<br />

• Spatial-dag, 14 september<br />

• DBA-dag, 3 november<br />

Tijdens een SIG-dag geven leden van<br />

de <strong>OGh</strong> presentaties over hun erva-<br />

ringen en dragen ze kennis over aan<br />

de toehoorders. Het doel van de dag<br />

is kennisuitwisseling en netwerken.<br />

De <strong>OGh</strong> SIG-DBA dag van 3 no-<br />

vember jongstleden bewijst met haar<br />

hoge opkomst van 102 DBA’s en<br />

een goede waardering dat hier veel<br />

behoefte aan bestaat bij de leden,<br />

vandaar dat we voor <strong>2010</strong> viermaal<br />

een Special Interest Group dag op de<br />

agenda hebben gezet.<br />

Themabijeenkomsten<br />

Voor <strong>2010</strong> zijn themabijeenkomsten<br />

gepland op de volgende data:<br />

• 6 januari<br />

• 17 februari<br />

• 3 maart<br />

• 15 april<br />

• 26 mei<br />

• 16 juni<br />

• 8 juli<br />

• 15 september<br />

• 12 oktober<br />

• 17 november<br />

• 23 december<br />

De themabijeenkomsten worden ge-<br />

houden in de Morse zaal bij <strong>Oracle</strong><br />

in De Meern. De verdeling van de<br />

thema’s is als volgt:<br />

• 4 maal een database gerelateerd<br />

onderwerp<br />

• 3 maal een Fusion Middleware<br />

gerelateerd onderwerp<br />

• 2 maal een Business Intelligence<br />

gerelateerd onderwerp<br />

• 2 maal een algemeen <strong>Oracle</strong><br />

gerelateerd onderwerp<br />

Het jaarprogramma en informatie over de <strong>OGh</strong><br />

bijeenkomsten is te vinden op www.ogh.nl.<br />

* data onder voorbehoud<br />

Ook u kunt lid worden van de <strong>OGh</strong><br />

en ontvangt automatisch <strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong>!<br />

Meld u aan via www.ogh.nl<br />

Niet-leden kunnen zich gratis abonneren op <strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> via www.ogh.nl<br />

Banners website Hoogte 120 x 120 pixels<br />

Golden sponsor € 3.000,- per jaar<br />

Silver sponsor € 150,- per kwartaal<br />

Bronze sponsor € 75,- per kwartaal<br />

Uitgegeven door:<br />

<strong>Oracle</strong> <strong>Gebruikersclub</strong> <strong>Holland</strong><br />

Postbus 701, 3700 AS Zeist, www.ogh.nl<br />

T 030-699 70 65 F 030-696 23 78<br />

e.mail secretariaat@ogh.nl<br />

Advertentietarieven <strong>OGh</strong> <strong>Visie</strong> (zie onze website www.ogh.nl )<br />

<strong>Winter</strong> <strong>2009</strong> verschijningsdatum 20 dec. <strong>2009</strong>,<br />

Voorjaar <strong>2010</strong> verschijningsdatum 20 april <strong>2010</strong><br />

Najaar <strong>2010</strong> verschijningsdatum 20 september <strong>2010</strong><br />

OGH WINTER Flyer.indd 1 11-12-<strong>2009</strong> 12:06:13<br />

Jaarprogramma-<strong>OGh</strong> <strong>2010</strong><br />

25


<strong>Oracle</strong>Streams<br />

26<br />

<strong>Oracle</strong> Streams in een notendop<br />

Door Ingo Wevers<br />

<strong>Oracle</strong> Streams is een standaard onderdeel van de <strong>Oracle</strong> Database Enterprise Edition en<br />

biedt vele toepassingsmogelijkheden. In dit artikel wordt de architectuur van Streams in<br />

het kort toegelicht en worden enkele toepassingsmogelijkheden beschreven. Verder wordt<br />

aandacht besteed aan het downstream capture mechanisme van <strong>Oracle</strong> Streams en een basis<br />

geboden voor het concept.<br />

Architectuur <strong>Oracle</strong> Streams<br />

downstreams capture<br />

<strong>Oracle</strong> databases draaien tegenwoor-<br />

dig bijna allemaal in archivelog mode,<br />

waarmee wijzigingen voor recovery<br />

doeleinden worden bewaard in de<br />

archivelog-files. Voordat deze archi-<br />

velog-files gemaakt worden bevindt<br />

de data zich in de online-redolog<br />

files en worden door bepaalde events<br />

getriggered om de data te archiveren<br />

naar een archivelog-file.<br />

De brondatabase verstuurt de redo<br />

data via de logwriter of archiver naar<br />

de doeldatabase, waarna logminer<br />

de redo data filtert en aanbiedt aan<br />

<strong>Oracle</strong> Streams. <strong>Oracle</strong> Streams fil-<br />

tert de redo vervolgens op basis van<br />

rules die bepalen welke data je nodig<br />

hebt. Het rechtstreeks lezen van de<br />

online-redolog data uit de standby<br />

redolog files op de doeldatabase kan<br />

hierbij een snellere verwerking moge-<br />

lijk maken.<br />

Een Streams capture proces vangt<br />

dus de log informatie van logminer<br />

op en zet de noodzakelijke rijen om<br />

in logical change records (lcr).<br />

Een Streams apply proces kan er ver-<br />

volgens voor zorgen dat de lcr data<br />

toegepast wordt op een doel data-<br />

base.<br />

Kenmerkend voor downstream cap-<br />

ture is het feit dat capture processen<br />

niet op de brondatabase zelf aan-<br />

wezig zijn, maar juist in de doelda-<br />

tabase. <strong>Oracle</strong> Streams kan dezelfde<br />

database als bron en doel gebruiken,<br />

maar daar wordt in deze beschrijving<br />

niet van uitgegaan.<br />

Aanvullende logging<br />

Om <strong>Oracle</strong> Streams te kunnen toe-<br />

passen is het noodzakelijk de data-<br />

base te draaien in supplemental log-<br />

ging mode. De basis supplemental<br />

logging mode biedt logminer de mo-<br />

gelijkheid records te identificeren in<br />

de online-redolog, dan wel archive-<br />

log-files. Aanvullende supplemental<br />

logging biedt mogelijkheden om zo-<br />

wel het before als after image te log-<br />

gen, waardoor de data nog flexibeler<br />

verwerkt kan worden op basis van de<br />

waarden. Naast deze informatie kan<br />

ook additionele data verzameld wor-<br />

den, bijvoorbeeld het tijdstip waarop<br />

een mutatie is uitgevoerd in de bron<br />

en/of wie de mutatie heeft uitge-<br />

voerd. In de verdere verwerking kan<br />

op basis van deze data een juiste ver-<br />

volg verwerking gekozen worden.<br />

Toepassingsmogelijkheden<br />

<strong>Oracle</strong> Streams maakt het mogelijk<br />

data te repliceren waarbij er veel<br />

flexibiliteit geboden wordt in de wijze<br />

waarop de data verwerkt kan worden.<br />

Onderstaande voorbeelden geven in-<br />

zicht in de mogelijkheden van <strong>Oracle</strong><br />

Streams.<br />

Performance en hogere<br />

beschikbaarheid<br />

Een voorbeeld database bevat een<br />

30-tal tabellen die noodzakelijk zijn<br />

voor rapportagedoeleinden. De rap-<br />

portages vragen dagelijks de nodige<br />

performance en de wens is geuit dit<br />

op een aparte database uit te voeren,<br />

niet op een complete kopie want die<br />

is dan direct weer te groot. Door Ora-<br />

cle Streams in te zetten kunnen we<br />

de data van de 30 tabellen 1-op-1 re-<br />

pliceren naar de doeldatabase. Door<br />

de inzet van <strong>Oracle</strong> Streams in deze<br />

opzet wordt data op twee verschil-<br />

lende databases bewaard, waardoor<br />

de data in principe ook een hogere<br />

beschikbaarheid heeft.<br />

Transformaties<br />

Door supplemental logging is het<br />

mogelijk via methoden zowel de oude<br />

waarden als de nieuwe waarden van<br />

een record te benaderen. De data in<br />

de logfiles, online-redolog files dan<br />

wel archivelog-files, worden door het<br />

capture proces omgezet naar een lo-<br />

gical change record formaat, waarop<br />

verschillende methoden uitgevoerd<br />

kunnen worden. Door de verschil-<br />

lende get en set methoden ben je in<br />

staat de data te muteren.<br />

Stel we willen van een aantal bron-<br />

tabellen de wijzingen opvangen in<br />

een tabel in een ander schema en<br />

de waarde van een aanvullende ko-<br />

lomafhandelaar van een tijdspecifie-<br />

ke waarde voorzien, dan kunnen we<br />

dit met behulp van <strong>Oracle</strong> Streams<br />

methoden aanpassen.<br />

Auditing en metadata<br />

Het verzamelen van audit data is<br />

binnen <strong>Oracle</strong> mogelijk door allerlei<br />

audit features. De data blijft bij deze<br />

features op hetzelfde systeem aanwe-<br />

zig. >> vervolg op pag. 31


<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />

Door Ronald Rood<br />

<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong>, voor velen het hoogtepunt van het <strong>Oracle</strong>-jaar, ligt weer achter<br />

ons. Vijf dagen lang konden de ruim 40.000 deelnemers zich op de hoogte stellen van de<br />

strategie en visie van <strong>Oracle</strong> voor de komende periode, gaven productmanagers van <strong>Oracle</strong><br />

inzicht in bestaande en nieuwe producten, deelden honderden <strong>Oracle</strong> specialisten uit<br />

de hele wereld (waaronder ook weer een respectabel aantal uit Nederland) hun kennis en<br />

ervaringen en toonden <strong>Oracle</strong> engineers en partners de nieuwste producten op de demo<br />

grounds. Een verslag van Ronald Rood, behalve bezoeker ook een van de sprekers, met een<br />

overzicht van de high-lights van ’s werelds grootste IT-conferentie.<br />

Na een rustige vlucht kwamen we<br />

halverwege de middag aan in San<br />

Francisco waar we direct naar Mos-<br />

cone West zijn gegaan om ons te re-<br />

gistreren en de goodies in ontvangst<br />

te nemen. Hier valt al gelijk de schaal<br />

van het evenement op. Hoewel het<br />

heel rustig was, werd er rekening<br />

gehouden met een enorm aantal be-<br />

zoekers getuige de vele medewerkers<br />

achter de balies. Vervolgens door<br />

naar het hotel om op zondag weer te<br />

verschijnen voor de eerste sessies. Ik<br />

hoop dat het ondanks de niet al te<br />

gebruiksvriendelijke Schedule Builder<br />

toch gelukt is om een leuk en inte-<br />

ressant programma samen te stellen.<br />

Gezien het enorme aantal MacBooks<br />

met bijpassende iPhones zou dit ove-<br />

rigens net zo goed de Apple World<br />

Wide Developers Conference kun-<br />

nen zijn in plaats van <strong>Oracle</strong> Open<br />

World.<br />

Zondag<br />

Om tien uur is wat mij betreft de af-<br />

trap met een sessie over best practices<br />

bij het gebruik van de <strong>Oracle</strong> Database<br />

Machine. Een ploegje van de ‘X-men’,<br />

de ontwikkelaars van de Exadata ma-<br />

chine, is aanwezig om vragen van het<br />

publiek te beantwoorden over deze<br />

machine, die is gepresenteerd als de<br />

Exadata Database Machine, Versie2.<br />

Het grootste verschil met zijn voor-<br />

ganger is, behalve uiteraard dat er nu<br />

Sun onder de motorkap zit in plaats<br />

van HP, de verdubbelde bandbreedte<br />

en vooral de toepasbaarheid in OLTP<br />

bedrijven door toepassing van het<br />

flash cachegeheugen van maximaal<br />

5T. Menig database past daar hele-<br />

maal in en dan is het aardig scoren<br />

met een scan rate van 200GB/s of<br />

1.000.000 i/o’s. Het verhaal geeft me<br />

reden om op meer informatie uit te<br />

gaan gedurende het evenement.<br />

Application Security<br />

Na de lunch is er een sessie over Ap-<br />

plication Security and info leakage.<br />

Een heel interessant verhaal over za-<br />

ken als SQL injectie, hoe dit werkt en<br />

verholpen kan worden. Vervolgens<br />

komen de diverse scripting technie-<br />

ken aan de orde. Op vrijwel alles is<br />

wel een maatregel te nemen om te<br />

voorkomen dat data gestolen kan<br />

worden via een webapplicatie, maar<br />

het is wel iets dat zeker aandacht no-<br />

dig heeft; voor je het weet heb je een<br />

nieuw lek geïntroduceerd.<br />

Direct na afloop door naar de vol-<br />

gende zaal waar een sessie is met als<br />

titel ‘How innovations in storage<br />

change your oracle playing field’. Veel<br />

bedrijven hebben te maken met een<br />

forse groei van het volume in data.<br />

Vaak gestuurd door wetgeving, ook<br />

door gebrek aan overzicht. In deze<br />

presentatie werden de mogelijkhe-<br />

den van storage vendors belicht met<br />

een leuk voorbeeld van het gebruik<br />

van writable snapshots. Dit zou de<br />

mogelijkheid moeten geven om vlot<br />

een kopie van een productiedatabase<br />

ten behoeve van een test te trekken,<br />

zonder deze het volume van de bron-<br />

database te geven. De truuk is dat al-<br />

leen de wijzigingen ten opzichte van<br />

de brondatabase worden opgeslagen<br />

en dat scheelt natuurlijk veel ruimte.<br />

Hierna was het tijd voor de keynote<br />

van Scott McNealy van Sun over Ex-<br />

<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />

27


28<br />

<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />

treme Innovation. Om de één of an-<br />

dere reden werd iedereen in een grote<br />

hal verzameld en stortte iedereen zich<br />

tegelijkertijd van de roltrappen af.<br />

Dat is een geweldig gezicht, om<br />

20.000 man tegelijk proberen hier<br />

door te persen. In deze presenta-<br />

tie was veel aandacht voor de over-<br />

name van Sun door <strong>Oracle</strong>, waarbij<br />

diverse personen kwamen vertellen<br />

hoe blij ze met deze overname zijn.<br />

De gebundelde krachten moeten het<br />

mogelijk maken om nog meer R&D<br />

te doen op de diverse producten van<br />

Sun dan ooit tevoren.<br />

Ook werd een voormalig TPC- record<br />

van IBM nog even op de korrel ge-<br />

nomen. De run van IBM werd met<br />

een vrij groot systeem gedaan wat<br />

niet eens fouttolerant was uitgevoerd<br />

terwijl de run op de Sun hardware –<br />

overigens niet de Exadata V2 maar<br />

een Sun Sparc systeem – volledig<br />

redundant was uitgevoerd op een<br />

fractie van het vloeroppervlak paste<br />

en een fractie van de stroom nodig<br />

had die de Sun verstookte. Deze heel<br />

mooie ontwikkelingen geven aan<br />

dat ook het stroomverbruik van de<br />

rekencentra aandacht krijgt van de<br />

fabrikanten. Na afloop stroomde de<br />

zaal ook vlot weer leeg, over dezelfde<br />

roltrappen maar dan in omgekeerde<br />

richting.<br />

Maandag<br />

Hier ben ik begonnen met de Un-<br />

conference sessie van Jonathan Lewis<br />

over ‘How to become an <strong>Oracle</strong> ex-<br />

pert’. Een leuk verhaal met een stukje<br />

geschiedenis waarin werd gesteld dat<br />

er sinds <strong>Oracle</strong>6 eigenlijk weinig is<br />

veranderd in de architectuur van<br />

<strong>Oracle</strong>. Waar het om draait is latches,<br />

redo en undo. Waar we nu met Ora-<br />

cle 11g mee werken is een verfijning<br />

van wat in <strong>Oracle</strong>6 is geïntroduceerd.<br />

Een geweldig bescheiden presentator<br />

met een enorme kennis.<br />

Hierna was de sessie van Greg Rahn<br />

aan de beurt over The Core Perfor-<br />

mance Fundamentals of <strong>Oracle</strong> Data<br />

Warehousing. Een interessante ses-<br />

sie over hoe met de huidige data<br />

volumes op de huidige hardware de<br />

optimale performance gehaald kan<br />

worden. Zaken<br />

als star transfor-<br />

mation zijn din-<br />

gen uit het verre<br />

verleden, toen<br />

er nog niet met<br />

20GB/s gescand<br />

kon worden. In-<br />

dexen zijn din-<br />

gen die vooral<br />

tijd kosten en<br />

Resource Mana-<br />

ger is een per-<br />

fect instrument om queries mee te<br />

queuën om zo te zorgen dat iedere<br />

query optimale resources tot zijn be-<br />

schikking heeft.<br />

Om twee uur stond mijn eigen ses-<br />

sie over <strong>Oracle</strong> Scheduler tools op het<br />

programma. Dit liep uit op een gezel-<br />

lig onderonsje met een van de <strong>Oracle</strong><br />

Scheduler developers. Ik had inder-<br />

daad al wel gehoopt die te kunnen<br />

ontmoeten. Waar een Unconference<br />

sessie al niet goed voor is. We liepen<br />

al babbelend wat uit de tijd waardoor<br />

mijn volgende onderdeel de <strong>Oracle</strong><br />

Benelux Happy Hour werd.<br />

Dinsdag<br />

Deze dag was al grotendeels voor me<br />

ingepland, in de ochtend de Publis-<br />

hers meeting. Hierin kwamen diverse<br />

<strong>Oracle</strong> product managers vertellen<br />

over plannen voor de toekomst en<br />

hoe uitgevers en schrijvers konden<br />

helpen bij het uitdragen van het goe-<br />

de nieuws. Er kwamen heel concreet<br />

ideeën over volgende titels naar vo-<br />

ren. Ik weet niet of ik hier zelf wat<br />

mee zal gaan doen maar <strong>Oracle</strong> heeft<br />

inmiddels een enorm productensca-<br />

la, dat ook enorm in beweging is dus<br />

er zal voorlopig op dit vlak genoeg te<br />

doen blijven.<br />

Na afloop was het in Moscone West<br />

aan mij de eer om boeken te signe-<br />

ren. Ondertussen had ik al gezien<br />

hoe dit bij anderen ging, dus had ik<br />

tegelijkertijd maar een afspraak ge-


In de hal met exposanten heerste ook een gezellige drukte<br />

maakt met iemand anders, één van<br />

mijn technical reviewers, die ik graag<br />

wilde ontmoeten en dat bleek een<br />

handige zet te zijn. Het animo voor<br />

de signeersessie was niet zo heel erg<br />

groot.<br />

Op naar de Unconference waar een<br />

sessie is van Alex Gorbachev over<br />

Clusterware, under the hood. Alex<br />

liet zien hoe je er via de logs achter<br />

kon komen waarom een server uit<br />

het cluster is gegooid, als het tenmin-<br />

ste al mogelijk was. Een knap stukje<br />

puzzelwerk.<br />

Als je gezellig wat aan het netwerken<br />

bent, vliegt de tijd, dus ineens was<br />

het tijd voor de bloggers meeting.<br />

Voor mij was dit een van de leukste<br />

evenementen op OOW met ontmoe-<br />

tingen met de meest interessante<br />

mensen op onze planeet. Er was zelfs<br />

een prijs te winnen, als je de meeste<br />

handtekeningen van bloggers op je<br />

shirt wist te scoren.<br />

Na afloop was de Foleys bar op<br />

O’Farrell een gezellig plekje om nog<br />

even wat lekkers weg te werken. Daar<br />

waren toevallig ook wat van de X-<br />

men aanwezig, die ik daar helaas heb<br />

gemist. De afspraak kwam ik pas na<br />

afloop tegen. Jammer maar het was<br />

toch wel heel gezellig.<br />

Woensdag<br />

Na een aantal nachten niet of nau-<br />

welijks geslapen te hebben, begint<br />

zich toch wel iets in de vorm van<br />

vermoeidheid te manifesteren. Deze<br />

dag ben ik veel op de demo grounds<br />

geweest om meer te weten te komen<br />

over onder andere de data masking<br />

tool in <strong>Oracle</strong> Grid Control. Dit is<br />

bedoeld om gevoelige data te maske-<br />

ren zo dat in een testomgeving wel<br />

over productievolume maar niet over<br />

aan een persoon te herleiden data<br />

kan worden beschikt. Ik denk dat<br />

dit voor steeds meer bedrijven een<br />

interessant stukje tooling zal gaan<br />

worden. Privacy wordt steeds belang-<br />

rijker en zal uiteindelijk ook serieus<br />

genomen moeten gaan worden. Zo<br />

waren er nog van vele andere tools<br />

uit de database kleine stands, waar<br />

direct met een developer of een pro-<br />

duct manager gesproken kon worden<br />

over het betreffende product. Zo was<br />

er een stand over <strong>Oracle</strong> Scheduler,<br />

DataPump, SQL<br />

plan management,<br />

grid control packs,<br />

storage etc. Als je<br />

een specifiek pro-<br />

bleem had, dan<br />

was dit de perfecte<br />

gelegenheid om<br />

dat voor te leggen.<br />

Tussen door ben ik nog even naar<br />

een sessie geweest over het conver-<br />

teren van <strong>Oracle</strong> Forms naar Ora-<br />

cle Application Express. Het verhaal<br />

was duidelijk, Forms is here to stay,<br />

volgens de spreker blijft <strong>Oracle</strong> dit<br />

product voorlopig nog wel voeren en<br />

ondersteunen. En ook dat het con-<br />

verteren voor een groot deel wel door<br />

tools wordt ondersteund, maar dat er<br />

altijd handwerk aan te pas zal blijven<br />

komen. Dit natuurlijk vanwege het<br />

interactieve karakter van de Forms<br />

applet die vooral ook state informatie<br />

vast houdt, ten opzichte van de sta-<br />

teless Apex server. Een leuk verhaal,<br />

dat wat krap in de tijd paste met een<br />

live demo.<br />

Woensdag is traditioneel ook de dag<br />

van dé keynote, de keynote van Larry<br />

Ellison die ook Arnold Schwarzeneg-<br />

ger uit had genodigd om een praatje<br />

te houden. Toen ik de zaal inliep was<br />

de voorgaande keynote nog bezig en<br />

was de zaal al praktisch vol. Tot mijn<br />

verbazing zat iedereen nog rechtop<br />

ook, het verhaal was een tikje mono-<br />

toon en het kostte de nodige moeite<br />

om niet direct in slaap te vallen. Als<br />

dat wel het geval was, dan was de toe-<br />

spraak van Arnold Schwarzenegger er<br />

eentje die je wel weer wakker geschud<br />

zou hebben.<br />

Hij had leuke anekdotes over hoe<br />

techniek in het algemeen zijn carri-<br />

ères heeft beïnvloed en over hoe IT<br />

in het bijzonder zijn huidige leven be-<br />

invloedt. Een leuk voorbeeld was de<br />

toepassing van geo-spatial data ten<br />

<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />

29


30<br />

<strong>Oracle</strong> Open World <strong>2009</strong><br />

behoeve van de brandweer, die nu ook<br />

wanneer het bewolkt is bosbranden<br />

met vliegtuigen kan blussen. doordat<br />

ze nu precies weten waar ze zitten<br />

met behulp van GPS gecombineerd<br />

met de computerdata van de locaties.<br />

Larry had het natuurlijk weer over de<br />

Exadata V2 server. Ik had niet zo’n<br />

geweldig plekje en ben stilletjes de<br />

zaal uitgeslopen en weer naar de Un-<br />

conference ruimten gegaan.<br />

Hier was nog behoorlijk wat belang-<br />

stelling voor sessies over security en<br />

over het aloude verhaal van een klant<br />

die iets wil, en de IT-er die iets hoort<br />

en maakt. Hoe zorg je dat de vraag<br />

en het uiteindelijke product bij elkaar<br />

gaan passen. Een leuke presentatie<br />

waar druk gediscussieerd werd, wat<br />

ook het idee van de Unconference is.<br />

De avond werd gevuld met het Ap-<br />

preciation Event, waarvoor Tresury<br />

Island was afgehuurd. De organisatie<br />

was hier ook weer enorm. Het lijkt<br />

me toch een hele toer om een kleine<br />

29.000 man in bussen te proppen,<br />

naar die locatie te brengen, uit te<br />

laden en van vertier te voorzien. De<br />

stad moet ongeveer vol gestaan heb-<br />

ben met bussen. Hier traden diverse<br />

bandjes op en was voldoende eten en<br />

drinken voor handen voor iedereen.<br />

Bier was er helaas niet te vinden.<br />

Donderdag<br />

Het is alweer de laatste dag, lopend<br />

op mijn tandvlees, maar toch een<br />

interessante dag. Ik ben begonnen<br />

met een sessie over het in 11gR2 ge-<br />

introduceerde ASMCF, ASM Cluster<br />

Filesystem. Dit moet het oude OCFS,<br />

<strong>Oracle</strong> Cluster File System, vervan-<br />

gen en geeft de mogelijkheid om an-<br />

dere files dan <strong>Oracle</strong> datafiles in op te<br />

slaan. Jammer dat er nog niet iets als<br />

replicatie in zit gebakken. Het gaat<br />

hier natuurlijk niet om een database,<br />

maar iets wat lijkt op Data Guard<br />

zou hier een goede sier kunnen ma-<br />

ken. Misschien iets voor de volgende<br />

release. Momenteel is het alleen be-<br />

schikbaar op Linux vanaf Enterprise<br />

Linux 5.<br />

Vervolgens was er een verhaal met<br />

wat praktijkvoorbeelden over parti-<br />

tioning. Een op het oog juiste keuze<br />

voor partitioning kan wel eens heel<br />

anders uitpakken als blijkt dat de<br />

meeste queries geen gebruik kunnen<br />

maken van partition pruning. Op<br />

zich geen schokkend nieuws maar<br />

het geeft wel aan dat er serieus over<br />

moet worden nagedacht.<br />

Na de lunch een verhaal over zero<br />

downtime maintenance. Hier werd<br />

onder andere gesproken over rolling<br />

upgrades maar ook over version based<br />

upgrades. Hierin is het mogelijk om<br />

een versie van de database te maken<br />

waarin de oude applicatie draait met<br />

daarnaast de nieuwe versie waar de<br />

applicatie in wordt aangepast voor<br />

de upgrade. Op enig moment kan<br />

je nieuwe sessies in de oude of in de<br />

nieuwe versie laten landen. Ik moet<br />

het nog eens uit proberen maar het<br />

lijkt me weer een stap verder dan de<br />

oude online redefinition uit 9i.<br />

Terwijl het afbreken van podia al in<br />

volle gang was hield Rich Niemich<br />

een flitsende presentatie over de bes-<br />

te <strong>Oracle</strong> database 11g new features.<br />

Erg veel slides met erg veel onderwer-<br />

pen die erg snel en erg kort heel even<br />

werden belicht. Een vermakelijke<br />

presentatie.<br />

Wrap<br />

<strong>Oracle</strong> Open World is een groots<br />

evenement dat je in staat stelt om in<br />

korte tijd zeer veel dingen maar ook<br />

zeker veel interessante mensen te le-<br />

ren kennen. Ik ben deze trip begon-<br />

nen met veel vragen en ik ben terug<br />

gekomen met vele antwoorden. Sa-<br />

mengevat was dit een zeer geslaagde<br />

trip, vermoeiend maar zeker de moei-<br />

te waard.<br />

Ronald Rood is <strong>Oracle</strong> DBA bij CIBER<br />

Nederland / <strong>Oracle</strong> Solutions.


<strong>Oracle</strong> Streams in een notendop<br />

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!