Romsdals fattige og nødlidende Almue - Romsdal Sogelag

9Det kongelige Undsætningskorn 1773I 1770-åra var det fleire uår etter kvarandre. Kornet fraus eller det vart ikkje moge, slikat det ikkje kunne nyttast til folkemat eller såkorn. Serleg ille ser det uttil å ha vore i 1772.Dertil var det svikt i fisket. Frå prestane kom det brev til bispane og amtmennene omtrugande hungersnaud i mange bygder, og klagene vart sende vidare til kongen, medbøn om hjelp.Kanselliet i København reagerte raskt. Etter å ha innhenta nærmare opplysningar omtilhøva, vart det organisf!rt ein hjelpeaksjon. Aksjonen dekte, så vidt ein kan sjå, heilenorskekysten og det meste av innlandsbygdene. Både i riksarkivet og i Statsarkivet iTrondheim ligg det føre eit omfattande materiale om dette, men då det fell utanforføremålet med denne trykksaka å gå nærmare inn på sjølve hjelpeaksjonen, tek ein herberre med kopi av eit skriv frå amtmann Collin og ein kopi av det rundskrivet som vartkunngjort i kyrkjene året 1772.I dokumenta blir uttrykket «Det kongelige Undsætningskorn» brukt nokså konsekvent,d. v.s. at kongen personleg stod som initiativtakar og leiar av tiltaket. Gjennomkanselliet i København vart det innkjøpt korn i Danmark og danske provinsar iNord- Tyskland og sendt sjøvegen til dei største byane i Noreg, for utdeling til «denødlidende».Under leiing av amtmennene vart alle embetsmenn pålagde å organisere utporsjoneringai fogderia, jfr. «Plaeat» dagsett 3. juni 1772.Første ladninga kom til Molde den 21. januar 1773. Dette var berre knapt 100 tønnerrug, og det nådde ikkje så langt. I mars kom det to skipslaster og i mai ei, og desse treforsyningane til saman utgjorde heile 1845 tønner havre. Det hjelpte nok godt på, mensom ein ser av datoen på plakaten kom siste ladninga 11 månader etter at det vart forkyntat det var korn på magasinet i Trondheim.Berre ein liten del av det kornet som vart levert ut, vart selt mot kontant betaling.Storparten vart borga ut med pant i eigedomar, og ein mindre del vart gjeve som gåvetil slike som ikkje kunne reise nødvendige midlar eller garantiar. Ut gjennom siste delav 1700-talet opererer fogderirekneskapen for Romsdal med restanselister for gjeld ihøve «Det kongelige Undsætningskorn», og kvart år blir delar av denne gjelden stroken,av dei dei skuldige døyde utan å etterlate seg formue.Listeføringa av kornsalet i fogderia tykkjest å ha vore ulik. Somme stader er berrenamnet på dei som borga korn nedskrive.I Romsdal vart styraren av Reknes Hospital, Henric Øwre, sett til å dele ut kornet,som kom i skutelastar til Molde og vart lagra på sjøhus i byen. Fogden i Romsdal vartogså pålagt å administrere hjelpesendingar av korn til bygdene i Gudbrandsdalen.Det som gjer denne kornsaka spesielt interessant for Romsdal, er at fogden skreiv nednamna på alle som mottok korn, så vidt ein kan sjå.Dermed blir namnelista ei viktig kjelde for dei som arbeider med slekts- og gardssoge.Namna er for det meste ordna etter prestegjeIda , men ein del namn står i ei «oppsamlingsliste»for heile Romsdal. Ein har funne det best å skrive av listene uredigerte, då eieventuell ordning av namna lett kan skape nye komplikasjonar.Elnesvågen den 10/7-1989Harald Aas