You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Nemesis<br />
Pitso sat on the back of the truck with the bags of stinking manure.<br />
What a disgusting way to live! he thought bitterly. And now I must spend all day<br />
digging in some garden. Just to earn some miserable piece-job money.<br />
The truck rattled down the highway. Pitso hoped that no-one would see him. Especially<br />
no-one from Lesedi Secondary. How humiliating that would be! All those kids who<br />
used to look up to him, who used to be afraid of him, back in his school days.<br />
Yeah, I used to be a Somebody back then! Strongest boy in the whole school! And now<br />
look at me!<br />
The truck stopped at a red robot. And there Pitso saw something that amazed him. He<br />
couldn’t believe his eyes!<br />
Otsile! Otsile Daman stood there on the island in the middle of the road. But what a<br />
state Otsile was in! Pitso smiled. Sharp, man! Life was getting better by the minute!<br />
Otsile Daman had been Pitso’s nemesis all the way through secondary school – long<br />
before Pitso even knew what the word “nemesis” meant. While Pitso failed his tests,<br />
show-off Otsile got As and praise and scholarships. While teachers handed Pitso<br />
warnings and detentions, irritating Otsile got admiration and prizes.<br />
Even being the strongest boy in the school didn’t make Pitso feel better. Of course, he<br />
had beaten Otsile up many times. Otsile deserved it, the way he smirked.<br />
“I’ll teach you to mock me, Otsile Daman! I’ll show you who is boss-man of Lesedi<br />
Secondary! I’ll show you who is a Somebody here!” Pitso had yelled.<br />
But even beating him up didn’t help.<br />
Otsile would get up again, wipe the blood from his nose or his mouth or his school<br />
shirt. And go right on smirking, “Pitso, you can bully me all you like. But I will always<br />
win. I am <strong>your</strong> nemesis.”<br />
“My what-esis?” Pitso had his fists ready.<br />
“Your nemesis, Pitso. Your arch-enemy. And in the end, you will always lose. I will<br />
always be the winner, plain and simple.”<br />
Andiphangeli ngoLwezihlanu. Kodwa ndixelele uNksk Gatyeni ukuba, “Ndiza kuza<br />
emsebenzini ngoLwesihlanu. Ndiza kuhlala ecaleni kwakho imini yonke ndiqinisekise<br />
ukuba ukhuselekile.”<br />
“Uyingelosi!” Wandincumela uNksk Gatyeni ephantsi kwaloo mibhobho.<br />
NgoLwesihlanu ndafika kwakusasa esibhedlele. Engaka impithizelo! Kwakuxakekwe<br />
kakhulu kuneentsuku endandiphangela ngazo. Kwakukho ihlokondiba labafundi<br />
bezonyango elalilandela oogqirha njengokuba bexilonga izigulane, kwaye babexabe<br />
indlela yakhe wonke umntu. Abasebenzi abacocayo abasebenza kwinkampani<br />
yokucoca, ecoca isibhedlele ngeveki, nabo babezalise iipaseji, benxibe iiyunifomu zabo<br />
ezipinki, berhuqa oomatshini babo bokucoca. Abongikazi bona babesihla besenyuka,<br />
behamba ngokubaleka, bephethe iifayile, belungisa izigulane bezilungiselela uqhaqho<br />
lwangooLwezihlanu. Abasebenzi base-ofisini babaleka emva kwabo bephethe amaxwebhu<br />
eemvume zoqhaqho.<br />
Ndavula iingcango zegumbi labaxhalabisekileyo. Oko ndakubonayo kwibhedi<br />
yesithandathu kwandenza ndanxunguphala.<br />
“Hayi bo!” ndakhala. “Yima!”<br />
Umsebenzi ococayo owayesecaleni kwebhedi kaNksk Gatyeni wandithi gxezu<br />
ngamehlo. “Musa ukuthetha nam ngolo hlobo! Andisosicaka sakho! Ndenza le nto rhoqo<br />
ngoLwezihlanu.”<br />
UMongikazi oyiNtloko wathi gqi. “Mongikazi oncedisayo Dudu, kutheni ungxola?<br />
Kusesibhedlele apha, akukho simokolweni apha! Awuphangeli nokuphangela namhlanje!”<br />
watsho endingxolisa. Kodwa kanye ngelo xesha wakubona oko umsebenzi ococayo<br />
awayeza kukwenza.<br />
“Yima!” naye wakhwaza. “Nkosi yamaZulu! Musa ukukucinga nokukucinga ukwenza<br />
oko!”<br />
Umsebenzi ococayo wayebambe iplagi yomatshini wokupolisha kwesinye isandla.<br />
Ngesinye isandla wayexakekile etsala ngeenjongo zokukhupha iplagi yesixhobo<br />
sokuphefumla sikaNksk Gatyeni ukuze akwazi ukusebenzisa loo sokethi siplagwe kuyo,<br />
aplage umatshini wakhe wokucoca.<br />
Ngokukhawuleza ndafumana indawo yokufaka iplagi engasebenzanga epasejini<br />
kwaplagwa umatshini wokucoca. Umsebenzi ococayo wayesandijamele.<br />
“Usindise ubomi namhlanje, Mongikazi oncedisayo Dudu,” watsho uMongikazi<br />
oyiNtloko. “Ewe, mhlawumbi usindise ubomi booLwezihlanu abaninzi abezayo!”<br />
Isiphelo<br />
Dream on! Now it was Pitso smirking up on the truck. Smiling his head off! Here at<br />
the robots, Otsile Daman looked nothing like a winner. No ways!<br />
12<br />
Fold<br />
5<br />
On Friday morning I arrived early at the hospital. What mayhem! It was far crazier than<br />
on the days I usually work. Crowds of medical students were following doctors on their<br />
weekly rounds, getting in everyone’s way. Cleaners from the weekly cleaning company<br />
filled the passages in their pink uniforms, lugging equipment. Nurses rushed up and<br />
down with files, getting patients ready for Friday surgery. The office staff rushed after<br />
them with consent forms.<br />
I opened the doors to the ICU. And what I saw at bed six filled me with horror.<br />
“No!” I screamed. “Stop!”<br />
The cleaner beside Mrs Gatyeni’s bed glared at me. “Don’t speak to me like that! I am<br />
not <strong>your</strong> maid! This is what I do every Friday.”<br />
The Ward Sister appeared. “Nurse aide Dudu, why are you shouting? This is a hospital,<br />
not a shebeen! You aren’t even on duty today!” she yelled. But then she also saw what<br />
the cleaner was up to.<br />
“Stop!” she also shouted. “Dear Heaven! Don’t even think about it!”<br />
The cleaner held the plug of her electric floor polisher in one hand. With the other hand<br />
she was busy pulling out the plug of Mrs Gatyeni’s ventilator so that she could use the<br />
electrical socket.<br />
Quickly I found an empty socket in the passage for the polisher. The cleaner was still<br />
glaring my way.<br />
“You saved a life today, Nurse aide Dudu,” the Ward Sister said. “Yes, and perhaps lives<br />
for many Fridays to come!”<br />
The End<br />
The Basket<br />
The basket lay in front of Gogo’s hut on an old buck skin.<br />
“It’s very dirty,” said Mr Mthembu. “And frayed too. See here above the yellow zigzag<br />
pattern.”<br />
“Of course it is dirty and broken a little,” said Gogo, in a voice hoarse with age and<br />
anger. “This basket is from the days of my many-times-great grandmother. From back<br />
when Shaka ka Senzangakhona was King. From when my ancestor was apprenticed to<br />
the dreaded Nobela.”<br />
Waza umhlobo wam uPrecious wathetha amazwi ekwakukudala ndinqwenela ukuweva.<br />
Ndinqwenele ukuweva iminyaka ngeminyaka. Mhlawumbi okokoko, sisafunda kwiBanga<br />
lokuQala sihlala edesikeni enye sobabini.<br />
Uthe, “Jacob, ungatshata nam?”<br />
Isiphelo<br />
Ndiyakuhlala Ndiyingcungcu Kuwe<br />
UPitso wayehleli ngasemva kwisigadla esithwele iingxowa ezinukayo zomgquba.<br />
Asiyondlela ifanelekileyo yokuphila le! wacinga ebuhlungu. Ngoku kufuneka ndichithe imini<br />
yonke ndisomba esitiyeni esithile. Oko konke ndikwenzela nje ukuba ndifumane imalana<br />
engephi yesikorobho.<br />
Isigadla sangxola ukuhla kuhola wendlela. UPitso wayenethemba lokuba akukho namnye<br />
oza kumbona. Ngakumbi kwabo wayefunda nabo kwisikolo samabanga aphezulu iLesedi.<br />
Ingalihlazo elinjani elo! Bonke abo bafundi babesoloko bejonge kuye njengomzekelo,<br />
ababemoyika ngezo ntsuku wayesesesikolweni.<br />
Ewe, ndandisakuba nguZibani ngelo xesha! Ndiyeyona nkwenkwe yomeleleyo kwisikolo<br />
sonke! Kodwa ngoku, khawundijonge nje!<br />
Isigadla samisa kwirobhothi kuba yayibomvu. Apho uPitso wabona angazange akukholelwe<br />
nokwammangalisayo. Wayengawakholelwa amehlo akhe ukuba ngenene abona oko!<br />
UOtsile! UOtsile Daman wayemi esiqithini esisembindini wendlela. Kodwa ekwenjani yona<br />
ukuba mbi imeko uOtsile! UPitso wancuma. Molo, ndoda! Ubomi babusiba ngcono umzuzu<br />
nomzuzu!<br />
UOtsile Daman wayeyingcungcu kuPitso ngayo yonke loo minyaka babefunda kwisikolo<br />
samabanga aphakamileyo – kudaladala phambi kokuba uPitso alazi ukuba eli gama lithi<br />
“ingcungcu” lithetha ntoni na. Lo gama yena Pitso wayengaziphumeleli iimvavanyo zakhe,<br />
uOtsile oqhayisayo wayefumana oo-A bodwa, enconywa, efumana nezipho-mali zokufunda.<br />
Lo gama ootitshala babemtyityimbisela umnwe uPitso bemnika nezohlwayo zokuvalelwa<br />
ukuphuma kwesikolo, uOtsile odikayo wayenconywa efumana neembasa.<br />
Nditsho nokuba yeyona nkwenkwe yomeleleyo esikolweni kwakungamncedi uPitso ukuba<br />
azive ngcono. Kakade, wambetha uOtsile izihlandlo eziliqela. Wayekufanele ukuba abethwe<br />
uOtsile, indlela le awayesineka ngayo.<br />
“Ndiza kukufundisa ukuba andisiso isigculelo, Otsile Daman! Ndiza kukubonisa ukuba<br />
ngubani ophetheyo apha kwisikolo samabanga aphakamileyo iLesedi! Ndiza kukubonisa<br />
ukuba ngubani uZibani apha!” watsho uPitso ekhwaza.<br />
Kodwa nditsho nokumbetha kwakungancedi nto.<br />
4<br />
Fold<br />
6<br />
13