DETECTOR

De kracht van de menigte
voorkomt paniek
Als er een noodsituatie uitbreekt op een plek waar een mensenmassa is, is dat het recept
voor een ramp. Althans, dat dachten we. Dr. John Drury, van de Universiteit van Sussex, deed
onlangs onderzoek naar noodplannen en de psychologie achter het gedrag van een mensenmassa
in een noodsituatie. Er was ontzettend veel kennis voorhanden over dit onderwerp. Deze kennis
was tot op heden echter nog nooit gebundeld en vermeld in één coherent begeleidingsdocument.
Traditionele theorieën omtrent het gedrag
van een mensenmassa in panieksituaties
suggereren dat rationaliteit
overboord wordt gegooid. De dreiging
leidt ertoe dat emoties het redeneringsvermogen
van de betrokkenen
uitschakelt. Als dit gebeurt, wordt de
collectieve identiteit van een menigte
tenietgedaan omdat iedereen tegelijkertijd
instinctief overschakelt op
vecht- of vluchtgedrag.
Dit leidt tot duwen en vertrapping,
wat een kettingreactie van zelfzuchtig
gedrag veroorzaakt. Gedrag dat gericht
is op zelfbehoud op de korte termijn.
Deze definitie vormt de basis van de
angst voor gekte van de menigte.
De benadering van de zelfcategorisatie
legt uit wat er gebeurt als er een noodsituatie
uitbreekt, hetgeen varieert van
wijdverspreide solidariteit tot de minder
gebruikelijke vorm van wanorde. Mogelijk
hebt u al vaker verhalen gehoord over
mensen die elkaar steunden om onder
barre omstandigheden te overleven, en
dit kan in een noodsituatie ook gebeuren.
Rampen kunnen het gevoel van een
gemeenschappelijke identiteit geven,
het gevoel dat men in dezelfde gevaarlijke
situatie verkeert als anderen in de
menigte, in plaats van het gevoel van
anders-zijn op een individueel niveau.
Deze gemeenschappelijke identiteit kan
ordelijk, altruïstisch gedrag oproepen,
omdat mensen elkaar steunen, terwijl ze
proberen te ontkomen aan de gemeenschappelijke
dreiging. Menigten die
inzien dat de dreiging niet afkomstig is
van hun medemens ervaren een gevoel
van eenheid als gevolg van een gedeelde
tragische ervaring.
Dr. Drury, Universiteit van Sussex
Dit onderzoek dat werd uitgevoerd aan
de Universiteit van Sussex, dat werd
gefinancierd door de Economic and
Social Research Council, haalde het
traditionele 'paniekmodel' onderuit.
Er werd onderzoek gedaan naar de
bomaanslagen in Londen op 7 juli 2005.
Dit gaf interessante observaties van
het gedrag van mensen in een noodsituatie.
Er waren natuurlijk individuele
voorbeelden van angst en onrust, maar
er brak geen massahysterie of paniek
uit. Evacuaties werden gekenmerkt door
orde en kalmte. Daarnaast werden er
veel meldingen gemaakt van altruïsme,
samenwerking en saamhorigheid, niet
alleen in Londen, maar overal in de UK.
‘Deze resultaten suggereren dat het
een deel van de oplossing kan zijn om
onderdeel uit te maken van een menigte
in een noodsituatie,’ verklaarde Dr. Drury.
Het onderzoek concludeert dat het beeld
van een menigte in paniek veel meer
aandacht krijgt dan nodig is en dat het
niet moet worden gebruikt als uitgangspunt
bij het ontwikkelen van noodprocedures.
Er is bewijs dat mensen sneller
een locatie verlaten als zij goed geïnformeerd
zijn.
In gevallen waar mensen elkaar niet
de helpende hand reiken, is dit vaker
te wijten aan fysieke belemmeringen
dan aan egoïsme. Als noodprocedures
worden afgestemd op het ‘paniek’ model
heeft dit vaak het effect van een zichzelf
waarmakende voorspelling. Als mensen
onvoldoende geïnformeerd worden,
levert dit onnodige onrust op en dit komt
tot uitdrukking in de beslissingen die ze
moeten nemen in een noodsituatie.
De rol die brand- en beveiligingsoplossingen
spelen, bestaat uit het beperken
van verwondingen en het bemoedigen
van de getroffenen. Oplossingen moeten
gericht zijn op: informatievoorziening,
snellere evacuatie van personen, zodat
ze in veiligheid zijn voordat een brand
onbeheersbaar wordt, zorgen dat medische
hulpdiensten meteen naar slachtoffers
kunnen worden gestuurd en dat
de brandweer mensen kan helpen het
gebouw veilig te verlaten.
Als basisregel dienen alle evacuaties te
verlopen volgens een plan van detectie,
besluit, alarm, reactie en verplaatsing
naar een veilig heenkomen of naar
een verzamelplaats van waaruit verder
vervoer plaatsvindt. Hiervoor dienen betrouwbare
beveiligingsmedewerkers te
worden ingezet, die worden beschouwd
als leden van de groep. Elk van deze
procedures dienen te worden gepland
om in een noodsituatie de cohesie in
een menigte te optimaliseren. Waar ooit
gesproken werd over de ‘gekte van de
menigte’ wordt nu gesproken over 'de
kracht van de menigte’. In dit onderzoek
wordt de menigte geïllustreerd als een
potentieel uiterst flexibele eenheid en in
noodplannen moet dit ten volle worden
benut en beïnvloed.
DETECTOR // 15