Türkiye’de Kadın İşgücü Profili ve İstatistiklerinin Analizi

Türkiye’de Kadın İşgücü Profili ve İstatistiklerinin Analizi
Geçmiş dönemde Türkiye’de kadnlar ve erkekler arasndaki ücret ve gelir farklarn ele alan baz
araştrmalarn 1987 ve 1994 Hanehalk Gelir ve Tüketim Harcamalar Anketleri ile 1994 İstihdam
ve Ücret Yaps Anketini kullandğ görülmektedir. Araştrmalarn sonuçlar kullanlan veri setine
göre farkllaşmaktadr. Cinsiyete dayal ücret açğ erkek ücreti ile kadn ücreti arasndaki farkn
erkek ücretine bölünmesiyle hesaplanmaktadr.
Kadn ve erkek ücret eşitsizliğinin nedenlerini oraya çkarmak için eğitim, deneyim, meslek ve
işteki durumlarn neden olduğu farkllklar analize katan bir çalşma 1987 Hanehalk Gelir ve
Tüketim Harcamalar Anketini veri almştr. Buna göre işçi, kendi hesabna, işveren gibi çeşitli
kategorilerde çalşan kadnlarn aylk ortalama kazanc erkeklerinkinin yüzde 48’idir. Ancak
ücretliler söz konusu olduğunda fark azalmakta ve kadnlar erkeklerin ücretinin yüzde 96’sn
almaktadr. Genel olarak kadn erkek ücretleri arasndaki farkn yüzde 36’s eğitim, deneyim,
meslek vb. değişkenlere bağl olarak açklanabilirken, yüzde 64’ü araştrmaclarn piyasa
ayrmclğ olarak nitelendirdiği cinsiyete dayal ayrmclktan ileri gelmektedir (Dayoğlu ve
Kasnakoğlu, 1997).
1994 Hanehalk Gelir ve Tüketim Harcamalar Anketi kullanlarak yaplan bir diğer araştrma
(Tansel, 2005) tarm dş saatlik ücrette toplumsal cinsiyete dayal açğ özel sektörde yüzde 77
ve kamu işletmelerinde yüzde 84 olarak bulmaktadr. Özel sektörde Dayoğlu ve Tunal’nn (2004)
çalşmasnda 1988 Hanehalk İşgücü Araştrmasna göre kadn/erkek ücret oran yüzde 98 ve 1994
Hanehalk Gelir Dağlm Araştrmasna göre yüzde 85’tir (aktaran İlkkaracan ve Selim, 2007).
Bu araştrmalarda daha çok insan sermayesi değişkenlerinin kullanldğn ve veri kstna bağl
olarak işyeri özelliklerinden çok snrl olarak yararlanldğn belirten İlkkaracan ve Selim’in
(2007) araştrmas bu açğ kapatmak üzere 1994 İstihdam ve Ücret Yaps Anketi verilerini
kullanmaktadr. Ankette üç sektör: imalat sanayi, elektrik, gaz ve su ile maden ve toprak
işkollarnda hem firmaya hem çalşana dair bilgiler bulunmakta, firmalarn bilgileri coğrafi bölge,
sanayi, kamu/özel sektör, toplam çalşan says ve ücretlerin belirlenmesinde TİS olup olmadğn
içermektedir. Çalşan bilgileri ise işçinin yaş, cinsiyeti, eğitim düzeyi, kdemi, mesleği ve aylk
ücretini içermektedir. Araştrmaya göre kadnlar erkeklerin kazandğnn yüzde 70.6’sn
almaktadr. İnsan sermayesi değişkeni kontrol altna alndğnda kadnlarn ücreti erkeklerinkinin
yüzde 85.2’sine çkmaktadr. Sektör, meslek ve firma özellikleri kontrol edildiğinde (yani ayn
eğitim, iş tecrübesi, kdem, meslek, işkolu, işletme büyüklüğü ve toplu iş sözleşmesi kapsamnda
olmak gibi değişkenler kontrol altna alndğnda) kadnlar erkeklerden yüzde10 daha az
kazanmaktadr. Dolaysyla cinsiyete bağl ücret açğnn kadnlarn düşük eğitim düzeylerinin
yan sra snrl saydaki işkolunda daha çok düşük ücretli, toplu sözleşme kapsamnda olmayan
özel sektör işletmelerinde yoğunlaşmasna bağl olduğu sonucuna ulaşlmştr.
Dünya Bankasnn Türkiye İşgücü Piyasas raporunda da 1988-89 HİA verileri, 1994 Hanehalk
Gelir Dağlm Anketi ve 2002 Hanehalk Bütçe Araştrmas verileri kullanlarak yaplan
hesaplamalara göre 1988-2002 arasnda ücretli ve maaşl çalşan erkeklerin ortalama kazançlarnn
yüzde 22, kadnlarnkinin ise yüzde 12 arttğ bulunmuştur. Söz konusu dönemde kadnlar
erkeklerin kazandğnn yüzde 78-yüzde 83’ünü kazanmaktadr.
2003 Hanehalk Bütçe Anketini kullanarak Türkiye’de cinsiyete dayal ücret açğn ölçen bir diğer
çalşmaya göre açk yüzde 25.2 kadnlarn aleyhine olup, açğn yüzde 60’lk ksm ayrmclğa
dayanmaktadr. Eğitim kadnlar ayrmclğa karş korumamakta ve üniversite mezunu kadnlarn
bile ücret açğnn yüzde 40’lk ksm ayrmclğa bağl olarak ortaya çkmaktadr (Cudeville ve
Gürbüzer, 2007).
HİA 2006 verilerini kullanan ve kentsel işgücünü analiz eden bir çalşmada bireylerin beyan ettiği
net aylk ücretler üzerinden değerlendirme yaplmştr (Dayoğlu ve Süral, 2011). Kadnlar ve
74
74