EXPO EXPERIMENT

TIJDSCHRIFT VAN DE RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED 1 2016
15
Waar gaan de ijsberen naartoe?
Deze ijsberen hangen al tien jaar te hangen in het depot van de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed. Eeuwig zonde, want er kleeft zo’n intrigerend verhaal aan het schilderij.
Wie wil het lenen? ERIC DOMELA NIEUWENHUIS
Vijf ijsberen uit Artis zoeken een nieuw
tehuis. Ze hebben vijftig jaar in de dierentuin
gewoond en ze zijn al meer dan
een eeuw oud. De Engelse kunstenaar
John Macallan Swan maakte het grote schilderij
IJsberen beklimmen een ronddrijvende sloep rond 1900.
Hij was een specialist in het uitbeelden van dieren,
in het bijzonder roofdieren, zoals leeuwen, tijgers,
luipaarden en ijsberen. Deze ijsberen klimmen over
de randen van een zinkende sloep. Maar waar zijn
de zeelui? Heeft zich hier net een vreselijk drama
voltrokken en zijn de poolreizigers verslonden? Of
is het alleen een oude boot, die losgegooid is om
de hongerige ijsberen af te leiden? Wie het weet,
mag het ons melden. In de loop van de negentiende
eeuw ontwikkelde het thema van wilde
ijsberen, vaak klimmend op wrakstukken, zich tot
een afzonderlijk genre. Dat gebeurde vooral na
de mislukte poolexpeditie van John Franklin, die
in 1845 op zoek ging naar een noordwestelijke
doorvaart en nooit meer terugkwam. Pas vijf jaar
later werden de eerste bewijzen van het tragische
lot van de expeditie gevonden bij Beechey Island in
het noorden van Canada. In de jaren daarop gingen
nog diverse andere expedities op zoektocht. Eentje
vond een sloep. De verminkingen van de dode
leden van de expeditie van Franklin werden aan
ijsberen en wolven toegeschreven. De verslagen
van de zoektochten moeten sterk tot de verbeelding
van tijdgenoten gesproken hebben. In 1947
liet kunstverzamelaar Joseph Drucker het schilderij
van Swan, samen met de rest van zijn collectie,
voor het Rijksmuseum na aan de Nederlandse
Staat. Al in 1954 droeg het museum het doek over
aan een van de voorgangers van de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed, die het tot 2005 aan de
bibliotheek van Artis uitleende. Toen in dat jaar de
bibliotheek verbouwd werd, stuurde de dierentuin
de ijsberen terug naar de Rijksdienst en zag af van
verdere bruikleen. Nu hangt het schilderij alweer
tien jaar in het depot van de dienst. Het meet 152
bij 276 centimeter en het vernis is vergeeld. De
ijsberen zijn aan een restauratie toe. Kent u ergens
een mooie plek voor hen?
Neem contact op met Eric Domela Nieuwenhuis, conservator
bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, e.domela@
cultureelerfgoed.nl.
En waar gaat Code 2
naartoe?
In het vorige nummer van het
Tijdschrift van de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed vroeg de
dienst om een plek voor Code 2.
Deze sculptuur van Jos Wong uit
1968 is een buitenbeeld van polyester
dat niet langer buiten mag
staan. Het is meer dan tweeënhalve
meter breed en bevindt zich al
vijftien jaar in depot. Na de oproep
ontstond er van verschillende
kanten belangstelling voor Code
2, maar het blijkt niet zo eenvoudig
om een buitenbeeld binnen
te plaatsen. Wie kent ergens een
veilige, openbare plek?
Nadere informatie: dossier Bruiklenen
op www.cultureelerfgoed.nl.