26.04.2013 Views

Identificación y manejo de la disfagia en niños con ... - MurciaSalud

Identificación y manejo de la disfagia en niños con ... - MurciaSalud

Identificación y manejo de la disfagia en niños con ... - MurciaSalud

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

cutir negativam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> capacidad<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>glutir. Las cuatro fases <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>glución son: fase <strong>de</strong> preparación<br />

oral, fase propiam<strong>en</strong>te oral, fase<br />

faríngea y fase esofágica.<br />

Disfagia<br />

La <strong>disfagia</strong> se caracteriza por una<br />

disfunción <strong>en</strong> <strong>la</strong> secu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fases<br />

oral, faríngea y esofágica <strong>de</strong>l proceso<br />

<strong>de</strong> tragar. La pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

movimi<strong>en</strong>tos anormales <strong>en</strong> el patrón<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>glución, por ejemplo glosoptosis<br />

(l<strong>en</strong>gua caída), alteran el movimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> comida <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> zona<br />

anterior <strong>de</strong> <strong>la</strong> boca a <strong>la</strong> posterior.<br />

Los <strong>niños</strong> <strong>con</strong> lesiones cerebrales y<br />

<strong>disfagia</strong> ti<strong>en</strong><strong>en</strong> dificultad para <strong>con</strong>tro<strong>la</strong>r<br />

<strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua y para manipu<strong>la</strong>r el bolo<br />

alim<strong>en</strong>ticio, y pres<strong>en</strong>tan problemas<br />

para mover <strong>la</strong> comida <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> boca<br />

hasta <strong>la</strong> faringe retrasando el acto <strong>de</strong><br />

tragar <strong>en</strong> <strong>la</strong> faringe. Un retraso o una<br />

falta <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong>l reflejo <strong>de</strong> tragar<br />

increm<strong>en</strong>tarán el riesgo <strong>de</strong> aspiración<br />

por <strong>de</strong>sprotección <strong>de</strong> <strong>la</strong>s vías<br />

respiratorias. Los tipos <strong>de</strong> <strong>disfagia</strong><br />

son: leve, mo<strong>de</strong>rada o severa.<br />

Causas <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>disfagia</strong><br />

1. Las causas agudas son: hemorragia<br />

intracraneal, infarto cerebral<br />

o lesiones traumáticas.<br />

2. Las causas <strong>con</strong>génitas y crónicas<br />

son: tumores intracraneales, parálisis<br />

cerebral, alteraciones g<strong>en</strong>éticas,<br />

<strong>en</strong>cefalopatías y neuropatías.<br />

La <strong>disfagia</strong>, cuando es producida<br />

por causas crónicas, pue<strong>de</strong> empeorar<br />

progresivam<strong>en</strong>te o estadificarse.<br />

En <strong>la</strong> <strong>disfagia</strong> progresiva, se <strong>de</strong>terioran<br />

tanto <strong>la</strong> capacidad para alim<strong>en</strong>tarse<br />

como para <strong>de</strong>glutir. En <strong>la</strong><br />

<strong>disfagia</strong> estática, <strong>la</strong> capacidad para<br />

<strong>de</strong>glutir no empeora o mejora<br />

l<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>te.<br />

<strong>I<strong>de</strong>ntificación</strong> y<br />

valoración<br />

Para po<strong>de</strong>r valorar correctam<strong>en</strong>te, es<br />

es<strong>en</strong>cial compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r los patrones<br />

normales y anormales <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>glución<br />

Fases normales <strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>glución<br />

Fase preparatoria oral: Fase voluntaria. El líquido y <strong>la</strong> comida son<br />

manipu<strong>la</strong>dos para formar el bolo alim<strong>en</strong>ticio.<br />

Durante esta fase, el bolo se queda <strong>en</strong>tre <strong>la</strong><br />

l<strong>en</strong>gua y el pa<strong>la</strong>dar duro, y el pa<strong>la</strong>dar b<strong>la</strong>ndo<br />

<strong>de</strong>sci<strong>en</strong><strong>de</strong> para prev<strong>en</strong>ir que el bolo acceda a <strong>la</strong><br />

faringe. Las vías aéreas se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran abiertas.<br />

Fase oral: Fase voluntaria. El pa<strong>la</strong>dar b<strong>la</strong>ndo se eleva y <strong>la</strong><br />

comida se mueve mediante movimi<strong>en</strong>tos<br />

peristálticos hacia <strong>la</strong> faringe. Se cierra <strong>en</strong>tonces<br />

<strong>de</strong> forma simultánea <strong>la</strong> naso-faringe.<br />

Fase faríngea: Fase voluntaria e involuntaria. El bolo alim<strong>en</strong>ticio<br />

se transporta a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte posterior <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

faringe. La <strong>la</strong>ringe se cierra para proteger <strong>la</strong>s vías<br />

aéreas y <strong>en</strong>tonces se abre <strong>la</strong> parte superior <strong>de</strong>l<br />

esfínter esofágico.<br />

Fase esofágica: Fase involuntaria. Esta fase sigue a cada fase<br />

faríngea. El bolo alim<strong>en</strong>ticio es transportado al<br />

estómago mediante movimi<strong>en</strong>tos peristálticos.<br />

Volume 4, Issue 3, page 2, 2000<br />

así como otras características únicas<br />

<strong>en</strong> los <strong>niños</strong>. La i<strong>de</strong>ntificación y valoración<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>disfagia</strong> son procesos complejos<br />

y que requier<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s aptitu<strong>de</strong>s<br />

necesarias <strong>de</strong> un equipo multidisciplinar<br />

experto.<br />

Exist<strong>en</strong> varios métodos <strong>de</strong> valoración<br />

que pue<strong>de</strong>n ser utilizados por el<br />

equipo multidisciplinario. Estos métodos<br />

son: historia <strong>de</strong> <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación,<br />

obt<strong>en</strong>ida <strong>de</strong> los padres (véase cuadro<br />

<strong>en</strong> página 4); <strong>la</strong> evaluación clínica; <strong>la</strong><br />

exploración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes motoras <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> boca (refer<strong>en</strong>tes a anomalías <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

l<strong>en</strong>gua, pa<strong>la</strong>dar y mandíbu<strong>la</strong>, dificulta<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong> cualquiera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuatro fases<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>glución, anomalías <strong>en</strong> los movimi<strong>en</strong>tos<br />

orales, <strong>la</strong>ríngeos o faríngeos);<br />

y exploraciones radiológicas (vi<strong>de</strong>ofluroscopia,<br />

prueba que <strong>con</strong>siste <strong>en</strong><br />

tragar bario modificado).<br />

Las valoraciones complem<strong>en</strong>tarias<br />

son: estado hídrico y nutricional <strong>de</strong>l<br />

niño, crecimi<strong>en</strong>to y <strong>de</strong>sarrollo, y una<br />

valoración neurológica por si existe<br />

distonía ya que ésta afecta a <strong>la</strong> capacidad<br />

para alim<strong>en</strong>tarse por uno mismo.<br />

Cuando se sospecha que pue<strong>de</strong><br />

haber <strong>disfagia</strong> se <strong>de</strong>be <strong>de</strong>rivar al niño<br />

al pediatra y al logopeda para una<br />

valoración más específica.<br />

Factores <strong>de</strong> riesgo<br />

asociados a <strong>la</strong> <strong>disfagia</strong><br />

• Los diagnósticos que pue<strong>de</strong>n<br />

aum<strong>en</strong>tar el riesgo <strong>de</strong> pa<strong>de</strong>cer<br />

<strong>disfagia</strong> <strong>en</strong> <strong>niños</strong> son: Múltiples<br />

minusvalías, parálisis cerebral,<br />

lesiones traumáticas cerebrales,<br />

alteraciones g<strong>en</strong>éticas, infartos<br />

cerebrales, síndrome <strong>de</strong> Rett,<br />

síndrome <strong>de</strong> Down y <strong>de</strong>sór<strong>de</strong>nes<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>con</strong>exiones neuromuscu<strong>la</strong>res,<br />

como por ejemplo, <strong>la</strong> miast<strong>en</strong>ia<br />

gravis y <strong>la</strong> distrofia muscu<strong>la</strong>r<br />

<strong>de</strong> Duch<strong>en</strong>ne. (Nivel IV)<br />

• Las afectaciones motoras superiores<br />

son muy comunes <strong>en</strong> <strong>niños</strong><br />

<strong>con</strong> <strong>disfagia</strong> neurogénica, pudi<strong>en</strong>do<br />

afectar a <strong>la</strong> capacidad para <strong>con</strong>tro<strong>la</strong>r<br />

<strong>la</strong> cabeza, cuello y tronco, y<br />

como <strong>con</strong>secu<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong> capacidad<br />

para <strong>de</strong>glutir y alim<strong>en</strong>tarse por si<br />

mismos. (Nivel IV)<br />

• Algunos neurolépticos y otras<br />

medicaciones antiepilépticas pue<strong>de</strong>n<br />

reducir el estado <strong>de</strong> alerta y <strong>la</strong><br />

capacidad para <strong>de</strong>glutir. También<br />

pue<strong>de</strong> verse afectada <strong>la</strong> capacidad<br />

para <strong>de</strong>glutir <strong>en</strong> <strong>niños</strong> <strong>con</strong> espasticidad<br />

que tom<strong>en</strong> re<strong>la</strong>jantes<br />

muscu<strong>la</strong>res (Nivel IV)

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!