“Historia de la tributación en Ecuador: cambios sociales y ...
“Historia de la tributación en Ecuador: cambios sociales y ...
“Historia de la tributación en Ecuador: cambios sociales y ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>“Historia</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>tributación</strong> <strong>en</strong> <strong>Ecuador</strong>:<br />
<strong>cambios</strong> <strong>sociales</strong> y organizacionales”<br />
Jornadas Tributarias<br />
C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Estudios Fiscales<br />
-Noviembre, 2012-
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
Consi<strong>de</strong>raciones G<strong>en</strong>erales<br />
Los impuestos y <strong>la</strong> Colonia (siglo XVI – siglo XIX)<br />
El primer siglo <strong>de</strong>l país como república (1830 – 1930)<br />
Evolución <strong>de</strong>l sistema tributario a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> crisis <strong>de</strong> los treinta<br />
4.2<br />
Recorrido histórico por décadas <strong>de</strong>l sistema tributario<br />
Una visión conjunta<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
Cont<strong>en</strong>ido
Estructura<br />
Motivación<br />
1. Consi<strong>de</strong>raciones G<strong>en</strong>erales<br />
Dar una mirada a <strong>la</strong> historia tributaria ecuatoriana,<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Colonia hasta <strong>la</strong> actualidad bajo un<br />
<strong>en</strong>foque <strong>de</strong> <strong>tributación</strong> directa e indirecta.<br />
De forma cronológica se dividió el estudio, con el<br />
fin <strong>de</strong> analizar los distintos <strong>cambios</strong> tributarios que<br />
afectaron sobre <strong>la</strong> estructura impositiva directa vs.<br />
indirecta<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
Concepción <strong>de</strong><br />
Impuestos<br />
Administración<br />
Tributaria<br />
2. Los impuestos y <strong>la</strong> Colonia (siglo XVI siglo XIX)<br />
Objeto: Gravar a <strong>la</strong>s principales<br />
activida<strong>de</strong>s económicas<br />
• Imposición <strong>de</strong>l rey a<br />
sus vasallos por el<br />
uso o explotación <strong>de</strong><br />
los recursos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
corona<br />
Colonia<br />
• Contribución que los<br />
ciudadanos realizan<br />
a cambio <strong>de</strong> una<br />
dotación equitativa y<br />
efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es y<br />
servicios estatales<br />
Actualidad<br />
Sistema <strong>de</strong> dominación Instrum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> justicia y<br />
liberación<br />
Cesión <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos a<br />
particu<strong>la</strong>res<br />
– No c<strong>en</strong>tralización –<br />
Autoridad Tributaria<br />
– Responsabilidad Estatal –<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
Alcaba<strong>la</strong>s<br />
Derecho o tributo real sobre<br />
<strong>la</strong>s transacciones comerciales<br />
2. Los impuestos y <strong>la</strong> Colonia (siglo XVI siglo XIX)<br />
1342 – Alfonso XI Inicios siglo XVI<br />
1576 – Siglo XVI<br />
Cobro postergado hasta 1591<br />
Decreto <strong>de</strong> Felipe II (costos <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong>l reino)<br />
2% <strong>de</strong>l precio <strong>de</strong> productos<br />
para <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta<br />
Sujeto Pasivo: Pob<strong>la</strong>ción <strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>eral<br />
Quintos<br />
Reales<br />
Minería<br />
Vía extracción, rescate o<br />
conquista<br />
20% <strong>de</strong> oro, p<strong>la</strong>ta, o<br />
cualquier metal precioso<br />
Contro<strong>la</strong>r cantidad <strong>de</strong> oro y<br />
metales preciosos<br />
Sujeto Pasivo: Mineros,<br />
<strong>en</strong>com<strong>en</strong><strong>de</strong>ros y poseedores<br />
<strong>de</strong> metales<br />
Almojarifazgo<br />
Impuesto Aduanero<br />
Pago por tras<strong>la</strong>do <strong>de</strong><br />
mercancías<br />
Tasa = f(valor producto y <strong>la</strong><br />
distancia <strong>de</strong>l <strong>de</strong>stino)<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
Inicios siglo XVI<br />
Impuesto <strong>de</strong><br />
los indios<br />
Nace a <strong>la</strong> par <strong>de</strong> <strong>la</strong> Encomi<strong>en</strong>da<br />
Sistema <strong>de</strong> colonización español<br />
Derecho <strong>en</strong>tregado por el rey a<br />
súbditos <strong>de</strong> percibir los tributos<br />
<strong>de</strong> indios y su trabajo por los<br />
servicios prestados a <strong>la</strong> corona<br />
2. Los impuestos y <strong>la</strong> Colonia (siglo XVI siglo XIX)<br />
Siglo XVI<br />
Diezmo<br />
Recaudación <strong>de</strong>stinada a <strong>la</strong><br />
Corona y <strong>la</strong> Iglesia Católica<br />
Distribución: 2/9 para el fisco y el<br />
resto para el clero<br />
Destinado a financiar p<strong>en</strong>siones<br />
<strong>de</strong> obispo y personal religioso,<br />
ayuda al hospital y al culto<br />
1714 – Siglo XVIII<br />
Estanco al<br />
aguardi<strong>en</strong>te<br />
Expedido mediante una<br />
cédu<strong>la</strong> <strong>de</strong>l rey Felipe V<br />
Restricción <strong>de</strong> <strong>la</strong> fabricación<br />
y v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l aguardi<strong>en</strong>te<br />
1795: Int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l Estado <strong>de</strong><br />
poner <strong>en</strong> vig<strong>en</strong>cia creando un<br />
monopolio estatal<br />
Pob<strong>la</strong>ción inconforme no lo<br />
permitió<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
Desarticu<strong>la</strong>ción<br />
económica y<br />
dispersión <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r<br />
político<br />
3. El primer siglo <strong>de</strong>l país como república (1830 – 1930)<br />
Situación republicana: Antece<strong>de</strong>ntes<br />
Boom <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
exportaciones<br />
cacaoteras<br />
Pugna <strong>en</strong>tre<br />
nacionalistas y<br />
regionalistas por el<br />
control fiscal<br />
Regionalismo,<br />
ais<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to y parcial<br />
autosufici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los<br />
mercados serranos<br />
Escaso cons<strong>en</strong>so<br />
político<br />
Sistema fiscal injusto<br />
y complicado<br />
(arreglos <strong>sociales</strong> y<br />
económicos)<br />
Economía <strong>de</strong><br />
subsist<strong>en</strong>cia y<br />
barreras geográficas<br />
Desc<strong>en</strong>tralización <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> administración<br />
fiscal<br />
Esquema<br />
recaudatorio igual al<br />
colonial (cesión)<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
3. El primer siglo <strong>de</strong>l país como república (1830 – 1930)<br />
Derechos <strong>de</strong> Aduana<br />
• Principal fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> ingresos durante<br />
siglo XIX<br />
• Varias leyes <strong>de</strong> carácter no<br />
proteccionista<br />
• Dificultad <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminar pago <strong>de</strong><br />
tarifa (varios criterios: peso<br />
naturaleza, dim<strong>en</strong>sión, etc.)<br />
Estanco al aguardi<strong>en</strong>te<br />
local, “el impuesto más<br />
recordado”<br />
Principales Problemas<br />
Impuestos<br />
Indirectos<br />
Actitud reacia <strong>de</strong>l público a<br />
<strong>la</strong> <strong>tributación</strong><br />
Incapacidad <strong>de</strong> imponer<br />
leyes fiscales<br />
Escaso número <strong>de</strong><br />
funcionarios<br />
Estancos<br />
• Establecido sobre artículos <strong>de</strong> 1ra<br />
necesidad (sal, tabaco, aguardi<strong>en</strong>te,<br />
pólvora)<br />
• Fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>en</strong>riquecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
particu<strong>la</strong>res<br />
• Objeto <strong>de</strong> constantes y fallidas<br />
modificaciones<br />
Bajo nivel <strong>de</strong> preparación y<br />
paga <strong>de</strong> funcionarios<br />
Po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> mercado <strong>de</strong> los<br />
recaudadores particu<strong>la</strong>res<br />
Capacidad <strong>de</strong><br />
recaudadores <strong>de</strong> v<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />
sus <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />
recaudación a otros<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
3. El primer siglo <strong>de</strong>l país como república (1830 – 1930)<br />
Tributo <strong>de</strong> indios<br />
• Recaudación principal <strong>en</strong> <strong>la</strong> Sierra<br />
• Uno <strong>de</strong> los impuestos más<br />
productivos<br />
• 1ra década: 1/3 a 1/5 <strong>de</strong> los<br />
ingresos ordinarios <strong>de</strong>l gobierno<br />
• Eliminado <strong>en</strong> 1857 – gracias a<br />
esfuerzos <strong>de</strong> José María Urvina y<br />
Francisco Robles<br />
Impuestos<br />
Directos<br />
Francisco Robles liberales<br />
Evolución y participación <strong>de</strong>l tributo <strong>de</strong> indios <strong>en</strong> los ingresos ordinarios<br />
gubernam<strong>en</strong>tales 1830 – 1857 (<strong>en</strong> pesos y %)<br />
Participación <strong>en</strong> los<br />
Año Cantidad <strong>en</strong> pesos Ingresos Ordinarios<br />
Gubernam<strong>en</strong>tales<br />
1830 201,379 28.40%<br />
1831 205,652 26.40%<br />
1832 197,000 35.60%<br />
1839 176,845 20.30%<br />
1847 168,188 15.20%<br />
1855 150,558 15.20%<br />
1856 156,995 14.90%<br />
1857<br />
Fu<strong>en</strong>te: Rodríguez, 1992.<br />
147,289 12.60%<br />
Diezmos<br />
• Her<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> colonia<br />
• Cambio <strong>en</strong> <strong>la</strong> distribución <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
recaudación Iglesia – Estado<br />
• Concordato 1862: distribución 50% - 50%<br />
• Estimu<strong>la</strong>ba a <strong>la</strong> proliferación <strong>de</strong> abusos<br />
(recaudadores particu<strong>la</strong>res)<br />
• Regresivo <strong>en</strong> el sector agríco<strong>la</strong><br />
• 1889: Eliminación por los esfuerzos <strong>de</strong><br />
liberales<br />
Contracción <strong>de</strong> ingresos<br />
gubernam<strong>en</strong>tales<br />
Uno <strong>de</strong> los<br />
principales tributos<br />
iniciada <strong>la</strong> época<br />
republicana<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
Déficits cubiertos vía<br />
préstamos bancarios y<br />
aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> impuestos<br />
al cacao
1<br />
2<br />
3<br />
4. Décadas <strong>de</strong> los 30 y 40: antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong>l sistema tributario<br />
Crisis <strong>de</strong> los años 30<br />
Nuevos países exportadores<br />
<strong>de</strong> cacao<br />
Dep<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia crediticia <strong>de</strong>l<br />
Estado a <strong>la</strong> banca privada<br />
“Misión<br />
Kemmerer “<br />
Problemas<br />
ambi<strong>en</strong>tales<br />
IR por servicios<br />
profesionales<br />
progresivo<br />
Exceso <strong>de</strong> O y<br />
caída <strong>de</strong> precios<br />
Crisis <strong>de</strong> <strong>de</strong>uda interna y<br />
proceso inf<strong>la</strong>cionario<br />
Inundaciones, sequías,<br />
contaminaciones o p<strong>la</strong>gas<br />
Revolución Juliana – 1925:<br />
Proceso <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s<br />
reformas<br />
Sistema<br />
Tributario<br />
1925 1926 1937 1941 1945<br />
IR por trabajo o<br />
servicios<br />
profesionales y<br />
por r<strong>en</strong>tas K<br />
Reforma al IR<br />
Conceptos “r<strong>en</strong>ta<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te” y<br />
“establecimi<strong>en</strong>to<br />
perman<strong>en</strong>te”<br />
Distinción <strong>de</strong> r<strong>en</strong>ta:<br />
servicios personales,<br />
<strong>de</strong> K con % <strong>de</strong> trabajo<br />
y K puras<br />
Creación IR global e<br />
impuesto a <strong>la</strong>s<br />
ganancias excesivas<br />
Cronología Tributaria<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
Característica<br />
Alta participación <strong>de</strong><br />
impuestos directos<br />
Unificación<br />
IR<br />
5. Décadas <strong>de</strong> los 50 y 60: proceso <strong>de</strong> consolidación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>tributación</strong> directa<br />
Interv<strong>en</strong>cionismo estatal<br />
Reformas fiscales e<br />
increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> gasto público<br />
(burocracia)<br />
Progresividad Principios <strong>de</strong><br />
<strong>en</strong> IR<br />
igualdad y<br />
universalidad<br />
Unificación<br />
<strong>de</strong> tasas Nueva Ley <strong>de</strong> IR<br />
1<br />
2<br />
Simplificación y unificación<br />
<strong>de</strong> los impuestos<br />
C<strong>en</strong>tralización <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
función tributaria<br />
1953 1955 1962 1964<br />
Mayor<br />
fiscalización<br />
<strong>de</strong>l IR<br />
Rebajas<br />
C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
r<strong>en</strong>tas según el orig<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> los ingresos<br />
Eliminación <strong>de</strong> varios<br />
impuestos locales<br />
Cronología Tributaria<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
% Participación<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
70%<br />
70%<br />
5. Décadas <strong>de</strong> los 50 y 60: proceso <strong>de</strong> consolidación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>tributación</strong> directa<br />
50-51 51-52 52-53 53-54 54-55 55-56 56-57 57-58 58-59 59-60 60-61 61-62 62-63 63-64 64-65 65-66 66-67 67-68 68-69<br />
16%<br />
30%<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y Composición <strong>de</strong> los Ingresos Tributarios (<strong>en</strong> porc<strong>en</strong>tajes), 1950 - 1969<br />
0%<br />
30%<br />
67%<br />
17%<br />
33%<br />
69%<br />
8%<br />
31%<br />
69%<br />
29%<br />
31%<br />
65%<br />
35%<br />
0%<br />
62%<br />
38%<br />
8%<br />
63%<br />
37%<br />
9%<br />
60%<br />
40%<br />
1%<br />
63%<br />
37%<br />
-2%<br />
64%<br />
-4%<br />
62%<br />
-1%<br />
58%<br />
0%<br />
62%<br />
58%<br />
31%<br />
53%<br />
-9%<br />
51%<br />
3%<br />
53%<br />
55%<br />
9% 9%<br />
1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969<br />
36%<br />
Directos Indirectos Crecimi<strong>en</strong>to Ing. Tributarios<br />
Imposición directa <strong>en</strong> crecimi<strong>en</strong>to para<br />
estos años <strong>de</strong>bido a <strong>la</strong>s reformas realizas<br />
sobre el IR<br />
Fu<strong>en</strong>te: Ministerio <strong>de</strong> Economía y Finanzas<br />
Nota: Se consi<strong>de</strong>raron a todos los impuestos pres<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> Presupuesto <strong>de</strong>l Gobierno C<strong>en</strong>tral como el total <strong>de</strong><br />
ingresos tributarios exceptuando los impuestos a <strong>la</strong> exportación e importación. Los impuestos consi<strong>de</strong>rados como<br />
Directos fueron: Al Capital, Utilida<strong>de</strong>s (R<strong>en</strong>ta) y Otros Impuestos. Los impuestos consi<strong>de</strong>rados como Indirectos fueron:<br />
Transporte, V<strong>en</strong>tas y Consumos, A <strong>la</strong>s industrias, Artículos Monopolizados, y Timbres.<br />
38%<br />
42%<br />
38%<br />
42%<br />
47%<br />
49%<br />
47%<br />
45%<br />
53%<br />
24%<br />
47%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
-10%<br />
-20%<br />
Promedios 1950-1959 1960-1969<br />
Directos<br />
Indirectos<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
34.31% 43.06%<br />
65.69% 56.94%<br />
% Variación
6. Década 70: euforia petrolera, alivio tributario y evolución<br />
<strong>de</strong> imposición directa<br />
Característica<br />
Impuestos directos <strong>la</strong><br />
principal fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> ingresos<br />
tributarios<br />
Imp. a <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tas<br />
reemp<strong>la</strong>zado por<br />
Imp. a <strong>la</strong> Pcc y v<strong>en</strong>tas<br />
C<strong>la</strong>sificación<br />
IR: PN y PJ*<br />
Imp.<br />
Operaciones<br />
<strong>de</strong> crédito<br />
1<br />
2<br />
3<br />
Boom petrolero<br />
Entrada <strong>de</strong> K, vía:<br />
Inversión extranjera y<br />
Deuda externa<br />
Estable política tributaria<br />
Yacimi<strong>en</strong>to Lago Agrio<br />
1972: Inicio <strong>de</strong> X crudo<br />
Precio barril <strong>de</strong><br />
petróleo<br />
Recursos económicos<br />
Expedición <strong>de</strong> Código<br />
Tributario<br />
1970 1971 1972 1972 1976 1975<br />
Imp. extras a <strong>la</strong> r<strong>en</strong>ta<br />
para financiar<br />
organismos<br />
Nombrami<strong>en</strong>to como<br />
ag<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ret<strong>en</strong>ción a<br />
presi<strong>de</strong>ntes y ger<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong>s socieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> K<br />
Rebajas y <strong>de</strong>ducciones<br />
a <strong>la</strong> base imponible <strong>de</strong><br />
IR <strong>de</strong> PN<br />
Cronología Tributaria<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”
% Participación<br />
6. Década 70: euforia petrolera, alivio tributario y evolución <strong>de</strong><br />
imposición directa<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y Composición <strong>de</strong> los Ingresos Tributarios (<strong>en</strong> porc<strong>en</strong>tajes), 1970 - 1979<br />
69-70 70-71 71-72 72-73 73-74 74-75 75-76 76-77 77-78 78-79<br />
56% 52% 47% 42% 36% 39% 32% 37% 44% 40%<br />
0%<br />
37%<br />
35%<br />
35%<br />
48%<br />
44% 48% 53% 58% 64% 61% 68% 63% 56% 60%<br />
1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979<br />
Directos Indirectos Crecimi<strong>en</strong>to Ing. Tributarios<br />
Contribución directa prima <strong>en</strong> todos los<br />
años, a raíz <strong>de</strong>l alto nivel <strong>de</strong> r<strong>en</strong>ta<br />
g<strong>en</strong>erado por los ingresos petroleros<br />
Fu<strong>en</strong>te: Ministerio <strong>de</strong> Economía y Finanzas<br />
Nota: Se consi<strong>de</strong>raron a todos los impuestos pres<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> Presupuesto G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Estado como el total <strong>de</strong><br />
ingresos tributarios exceptuando los impuestos a <strong>la</strong> exportación e importación. Los impuestos consi<strong>de</strong>rados como<br />
Directos fueron: A <strong>la</strong> R<strong>en</strong>ta, Al Patrimonio, Transmisiones <strong>de</strong> Dominio, Transacciones Financieras, y Otros Ingresos<br />
Tributarios. Los impuestos consi<strong>de</strong>rados como Indirectos fueron: A <strong>la</strong> Producción y V<strong>en</strong>tas, Transporte y<br />
Comunicaciones, Timbres, y Contribución Especial <strong>de</strong> Mejoras.<br />
9%<br />
20%<br />
15%<br />
19%<br />
25%<br />
Directos<br />
Indirectos<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
-20%<br />
% Variación<br />
Promedios 1960-1969 1970-1979<br />
43.06%<br />
56.94%<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
Crecimi<strong>en</strong>to pausado<br />
<strong>de</strong> contribución<br />
directa por<br />
flexibilización <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
política tributaria<br />
57.72%<br />
42.28%
7. Década 80: <strong>de</strong>clive petrolero, crisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>uda y reformas<br />
tributarias promovidas por <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l FMI<br />
Característica<br />
Fortalecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
contribución indirecta<br />
Respuesta rápida <strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> ingresos<br />
Cronología Tributaria<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
Declive <strong>de</strong>l boom<br />
petrolero<br />
Restricción al acceso <strong>de</strong>l<br />
crédito internacional<br />
1981: Conflicto fronterizo<br />
Perú<br />
Increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
funcionarios públicos<br />
Reforma<br />
Administrativa<br />
Caída <strong>de</strong> precios<br />
Destrucción oleoducto<br />
Aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> ti<br />
Cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong> Washington<br />
1983 1986 1988 1989<br />
Increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> tarifa<br />
<strong>de</strong>l ITM (5% - 6%)<br />
Increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> tarifa<br />
<strong>de</strong>l ITM (6% - 10%)<br />
Simplificación<br />
formu<strong>la</strong>rios<br />
Eliminación<br />
imp. m<strong>en</strong>ores<br />
Sanciones y<br />
multas<br />
Frau<strong>de</strong> fiscal como<br />
<strong>de</strong>lito p<strong>en</strong>al<br />
Reforma<br />
Tributaria<br />
“Década Perdida”<br />
Gasto Corri<strong>en</strong>te<br />
Precaria y discrecional<br />
política monetaria<br />
Reforma Estructura<br />
Tributaria<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
Desaceleración<br />
económica<br />
Deterioro <strong>de</strong> ba<strong>la</strong>nza<br />
comercial<br />
Ley <strong>de</strong> régim<strong>en</strong><br />
tributario<br />
Consolidación sistema:<br />
IVA, R<strong>en</strong>ta, ICE<br />
Tasas IR personal<br />
Eliminación <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>ducciones y ex<strong>en</strong>ciones
7. Década 80: <strong>de</strong>clive petrolero, crisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>uda y reformas<br />
tributarias promovidas por <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l FMI<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y Composición <strong>de</strong> los Ingresos Tributarios (<strong>en</strong> porc<strong>en</strong>tajes), 1980 - 1989<br />
% Participación<br />
% Variación<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
79-80 80-81 81-82 82-83 83-84 84-85 85-86 86-87 87-88 88-89<br />
28% 49% 51% 49% 52% 55% 64% 66% 67% 62%<br />
87%<br />
-41%<br />
-7%<br />
25%<br />
37%<br />
23%<br />
-1%<br />
-43% -16%<br />
72% 51% 49% 51% 48% 45% 36% 34% 33% 38%<br />
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989<br />
La <strong>tributación</strong> indirecta se fortaleció pues<br />
repres<strong>en</strong>tó un mecanismo rápido <strong>de</strong><br />
obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> recursos para el alivio fiscal<br />
Directos Indirectos Crecimi<strong>en</strong>to Ing. Tributarios<br />
Fu<strong>en</strong>te: Ministerio <strong>de</strong> Economía y Finanzas<br />
Nota: Se consi<strong>de</strong>raron a todos los impuestos pres<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> Presupuesto G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Estado como el total <strong>de</strong><br />
ingresos tributarios exceptuando los impuestos a <strong>la</strong> exportación e importación. Los impuestos consi<strong>de</strong>rados como<br />
Directos fueron: A <strong>la</strong> R<strong>en</strong>ta, Al Patrimonio, Transmisiones <strong>de</strong> Dominio, Transacciones Financieras, y Otros Ingresos<br />
Tributarios. Los impuestos consi<strong>de</strong>rados como Indirectos fueron: A <strong>la</strong> Producción y V<strong>en</strong>tas, Transporte y<br />
Comunicaciones, Timbres, y Contribución Especial <strong>de</strong> Mejoras.<br />
Directos<br />
Indirectos<br />
8%<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
-20%<br />
-40%<br />
-60%<br />
Promedios 1970-1979 1980-1989<br />
57.72%<br />
42.28%<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
47.78%<br />
54.22%
Característica<br />
Primacía <strong>de</strong> <strong>la</strong> contribución<br />
indirecta<br />
Respuesta rápida <strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> recursos<br />
Cronología Tributaria<br />
8. Década 90: inestabilidad económica y creación <strong>de</strong>l SRI<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
Debilitami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l aparato<br />
productivo<br />
1995: Guerra <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>epa<br />
Crisis política y <strong>en</strong>ergética<br />
Caída precio petróleo<br />
F<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong>l Niño<br />
Desregu<strong>la</strong>rización Sist.<br />
Financiero<br />
Creación SRI<br />
Crisis<br />
1999<br />
Constantes reformas<br />
tributarias<br />
Reestructuración <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
administración tributaria<br />
1993 1995 1997 1998 1999<br />
Anticipo <strong>de</strong>l IR a una<br />
tasa <strong>de</strong>l 1% activos<br />
<strong>de</strong>c<strong>la</strong>rados el periodo<br />
anterior<br />
Emisión <strong>de</strong><br />
Reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
Facturación<br />
Fortalecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> control<br />
IVA y reducción <strong>de</strong>l sector<br />
informal<br />
Creación ICC (1%)<br />
como reemp<strong>la</strong>zo<br />
<strong>de</strong>l IR<br />
Ejemplo <strong>de</strong> <strong>la</strong> captura <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
política tributaria por parte<br />
<strong>de</strong> los po<strong>de</strong>res políticos<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
Restitución <strong>de</strong>l IR<br />
Eliminación <strong>de</strong> varias<br />
exoneraciones <strong>de</strong>l IVA<br />
IVA: 10 – 12%
8. Década 90: inestabilidad económica y creación <strong>de</strong>l SRI<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y Composición <strong>de</strong> los Ingresos Tributarios (<strong>en</strong> porc<strong>en</strong>tajes), 1990 - 1999<br />
% Participación<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
67% 66% 67% 70% 65% 61% 60% 64% 66% 50%<br />
4% 14%<br />
La <strong>tributación</strong> indirecta continuó<br />
reforzándose <strong>de</strong>bido a que <strong>la</strong>s reformas<br />
estuvieron ori<strong>en</strong>tadas a g<strong>en</strong>erar mayores<br />
ingresos dada <strong>la</strong> crisis<br />
Fu<strong>en</strong>te: Servicio <strong>de</strong> R<strong>en</strong>tas Internas y Ministerio <strong>de</strong> Economía y Finanzas<br />
0%<br />
89-90 90-91 91-92 92-93 93-94 94-95 95-96 96-97 97-98 98-99<br />
5%<br />
18%<br />
24%<br />
33% 34% 33% 30% 35% 39% 40% 36% 34% 50%<br />
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999<br />
16%<br />
0%<br />
19%<br />
Directos Indirectos Crecimi<strong>en</strong>to Ing. Tributarios<br />
1%<br />
Directos<br />
Indirectos<br />
-4%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
-20%<br />
47.78%<br />
54.22%<br />
Variación %<br />
Promedios 1980-1989 1990-1999<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
36.42%<br />
63.58%
Característica<br />
Primacía <strong>de</strong> <strong>la</strong> contribución<br />
indirecta, pero con <strong>cambios</strong><br />
redistributivos<br />
Cronología Tributaria<br />
Aprobación<br />
LORET<br />
Cambios reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong><br />
pago IR, IVA, ICE<br />
Ley Reformatoria<br />
para <strong>la</strong> Equidad<br />
Tributaria<br />
9. Inicios siglo XXI: do<strong>la</strong>rización, crecimi<strong>en</strong>to y equidad<br />
tributaria<br />
1<br />
2<br />
3<br />
Creación ISD y<br />
Tierras Rurales<br />
Proceso <strong>de</strong> do<strong>la</strong>rización<br />
Increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> precio <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> petróleo<br />
R<strong>en</strong>egociación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>uda<br />
externa<br />
Exoneración <strong>de</strong>l<br />
IR para<br />
divi<strong>de</strong>ndos <strong>de</strong><br />
PN percibidos <strong>en</strong><br />
el país<br />
Profunda<br />
reforma<br />
fiscal<br />
Régim<strong>en</strong><br />
tributario para<br />
empresas<br />
explotadoras y<br />
Ley Orgánica <strong>de</strong> Responsabilidad,<br />
Estabilización y Transpar<strong>en</strong>cia (LORET)<br />
Creación fondo petrolero <strong>de</strong><br />
estabilización FEIREP<br />
Eliminación <strong>de</strong> pre-asignaciones<br />
Crédito por<br />
reforestación para<br />
Imp. Tierras Rurales<br />
2002 2007 2008 2009 2010 2011<br />
Exoneración <strong>de</strong>l IR <strong>de</strong>l décimo<br />
tercero y cuarto e ingresos por<br />
becas, in<strong>de</strong>mnizaciones y<br />
bonificaciones<br />
Aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> alícuotas IR PN<br />
(tasas 5% - 35% y 8 tramos)<br />
Progresividad Imp.<br />
Her<strong>en</strong>cias (max. 35%)<br />
Deducibilidad <strong>de</strong><br />
gastos personales<br />
Eliminación <strong>de</strong><br />
ICE telefonía<br />
celu<strong>la</strong>r y fija<br />
Introducción RISE<br />
e imp. a ingresos<br />
extraordinarios<br />
ISD: 1% - 2%<br />
IR socieda<strong>de</strong>s:<br />
25% - 22%<br />
Reducción <strong>de</strong> 10<br />
ptos. En IR para<br />
operadores y<br />
administradores<br />
ZEDE<br />
exploradoras <strong>de</strong><br />
hidrocarburos<br />
(25% y normas<br />
anti-elusión)<br />
IR socieda<strong>de</strong>s:<br />
25% - 22%<br />
Exoneración<br />
<strong>de</strong> IR a<br />
ingresos por<br />
fi<strong>de</strong>icomisos<br />
COPCI<br />
Imp. Presuntivo<br />
sector bananero<br />
Imp. Ambi<strong>en</strong>tal a <strong>la</strong><br />
Contaminación<br />
Vehicu<strong>la</strong>r<br />
Exoneración <strong>de</strong>l ISD<br />
<strong>en</strong> repartición <strong>de</strong><br />
divi<strong>de</strong>ndos<br />
Crédito tributario <strong>de</strong><br />
ISD <strong>en</strong> IR hasta 5 años<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
Ley <strong>de</strong> Fom<strong>en</strong>to<br />
Ambi<strong>en</strong>tal y<br />
Optimización <strong>de</strong> los<br />
Ingresos <strong>de</strong>l Estado<br />
Imp. No redimible a <strong>la</strong>s<br />
botel<strong>la</strong>s plásticas no<br />
retornables<br />
ICE: 2% - 5%<br />
Asignación y<br />
comp<strong>en</strong>sación<br />
<strong>de</strong>l IVA <strong>de</strong>l<br />
sector público
9. Inicios siglo XXI: do<strong>la</strong>rización, crecimi<strong>en</strong>to y equidad<br />
tributaria<br />
Crecimi<strong>en</strong>to y Composición <strong>de</strong> los Ingresos Tributarios (<strong>en</strong> porc<strong>en</strong>tajes), 2000 - 2011<br />
% Participación<br />
100%<br />
80%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
99-00 00-01 01-02 02-03 03-04 04-05 05-06 06-07 07-08 08-09 09-10 10-11<br />
61% 71% 73% 71% 70% 67% 65% 65% 61% 57% 56% 58%<br />
21%<br />
43%<br />
17%<br />
Los impuestos indirectos manti<strong>en</strong><strong>en</strong> una alta<br />
participación <strong>en</strong> los ingresos tributarios aunque<br />
con una t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia a <strong>la</strong> baja, <strong>de</strong>mostrando el<br />
efecto <strong>de</strong> <strong>la</strong> nueva política redistributiva<br />
Fu<strong>en</strong>te: Servicio <strong>de</strong> R<strong>en</strong>tas Internas y Ministerio <strong>de</strong> Economía y Finanzas<br />
0%<br />
8%<br />
12%<br />
20%<br />
39% 29% 27% 29% 30% 33% 35% 35% 39% 43% 44% 42%<br />
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011<br />
15%<br />
15%<br />
21%<br />
5%<br />
22%<br />
Directos Indirectos Crecimi<strong>en</strong>to Ing. Tributarios<br />
Directos<br />
Indirectos<br />
14%<br />
60%<br />
40%<br />
20%<br />
0%<br />
-20%<br />
36.42%<br />
63.58%<br />
% Variación<br />
Promedios 1990-1999 1990-1999<br />
“Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
35.50%<br />
64.50%
% Participación<br />
100%<br />
90%<br />
80%<br />
70%<br />
60%<br />
50%<br />
40%<br />
30%<br />
20%<br />
10%<br />
0%<br />
1950<br />
1952<br />
Promedio<br />
1950 - 1959<br />
65.69%<br />
Promedio<br />
1960 - 1969<br />
56.94%<br />
Promedio<br />
1970 - 1979<br />
42.28%<br />
Promedio<br />
1980 - 1989<br />
54.22%<br />
10. Una visión conjunta<br />
Participación <strong>de</strong> los Impuestos Directos e Indirectos (<strong>en</strong> porc<strong>en</strong>tajes), 1950 - 2011<br />
Promedio<br />
1950 - 1959<br />
34.31%<br />
1954<br />
1956<br />
1958<br />
1960<br />
1962<br />
Promedio<br />
1960 - 1969<br />
43.06%<br />
1964<br />
1966<br />
1968<br />
1970<br />
1972<br />
Promedio<br />
1970 - 1979<br />
57.72%<br />
1974<br />
1976<br />
1978<br />
1980<br />
1982<br />
Promedio<br />
1980 - 1989<br />
45.78%<br />
1984<br />
1986<br />
1988<br />
1990<br />
1992<br />
1994<br />
Part. Impuestos Directos Part. Impuestos Indirectos<br />
Promedio<br />
1990 - 1999<br />
63.58%<br />
Promedio<br />
1990 - 1999<br />
36.42%<br />
1996<br />
1998<br />
2000<br />
2002<br />
Promedio<br />
2000 - 2011<br />
64.50%<br />
Promedio<br />
2000 - 2011<br />
35.50%<br />
Un cambio <strong>de</strong> <strong>tributación</strong> indirecto a uno <strong>en</strong> camino hacia el directo…<br />
Fu<strong>en</strong>te: Servicio <strong>de</strong> R<strong>en</strong>tas Internas y Ministerio <strong>de</strong> Economía y Finanzas “Jornadas Tributarias - CEF 2012”<br />
2004<br />
2006<br />
2008<br />
2010