Distribución Geográfica de Triatominos en Venezuela
Distribución Geográfica de Triatominos en Venezuela
Distribución Geográfica de Triatominos en Venezuela
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Distribución</strong> <strong>Geográfica</strong> <strong>de</strong> <strong>Triatominos</strong> <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela:<br />
Importancia Epi<strong>de</strong>miológicas<br />
Ana Soto Vivas<br />
anasoto.vivas@gmail.com<br />
Laboratorio <strong>de</strong> Biología <strong>de</strong> Vectores y Reservorios<br />
C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Investigaciones <strong>de</strong> Enfermeda<strong>de</strong>s Endémicas y Salud Ambi<strong>en</strong>tal<br />
S.A. IAE “Dr. Arnoldo Gabaldon”
<strong>Distribución</strong> geográfica <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong>l género Panstrongylus<br />
P. lignarius<br />
P. chinai<br />
P. g<strong>en</strong>iculatus<br />
P. rufotuberculatus
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
P. lignarius<br />
P. rufotuberculatus<br />
Colonias domésticas y peridomésticas<br />
frecu<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> Perú. Ejemplares adultos<br />
fueron colectados <strong>en</strong> domicilios y trampas<br />
<strong>de</strong> luz <strong>en</strong> Ecuador. Especie arborícola muy<br />
activa, pue<strong>de</strong> atacar a personas que<br />
trabajaban <strong>en</strong> el bosque (Abad-Franch<br />
2009)<br />
Segun Abad-Franch (2009), vuela hasta las<br />
casas. Poblaciones domiciliadas <strong>de</strong>scritas<br />
<strong>en</strong> algunas zonas andinas (Bolivia, Perú y<br />
Ecuador) y <strong>en</strong> Colombia. Aunque<br />
probablem<strong>en</strong>te no se trata <strong>de</strong> una especie<br />
propiam<strong>en</strong>te amazónica, su versatilidad<br />
ecológica le permite ocupar áreas <strong>de</strong> bosque
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong> Triatominae<br />
<strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
P. g<strong>en</strong>iculatus<br />
P. chinai<br />
Catalogada como vector secundario <strong>en</strong><br />
V<strong>en</strong>ezuela. Frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te inva<strong>de</strong> las<br />
vivi<strong>en</strong>das humanas atraido por la luz,<br />
posiblem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> busca <strong>de</strong> ali<strong>en</strong>to<br />
(Reyes y Rodriguez 2000)<br />
Asociada con habitats terrestres<br />
(madrigueras, árboles caídos)<br />
Sin contacto con humanos; poco estudiada .<br />
Conocida <strong>en</strong> Perú (Vargas, 2005; Vásquez,<br />
2005), don<strong>de</strong> los adultos han sido<br />
ocasionalm<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong>contrados <strong>en</strong> las casas, al igual que <strong>en</strong><br />
Ecuador (Abad- Franch et al., 2001;<br />
Grijalva et al., 2005), <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela, se<br />
reportó <strong>en</strong> la localidad <strong>de</strong> El Carrizal<br />
(Estado Mérida) como P. turpiali<br />
(Val<strong>de</strong>rrama et al., 1996)<br />
sinónimo <strong>de</strong> P. chinai por L<strong>en</strong>t (1997).
<strong>Distribución</strong> geográfica <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong> los g<strong>en</strong>eros Rhodnius y<br />
Psammolestes<br />
P. arthuri<br />
R. brethesi<br />
R. neivai<br />
R. pallesc<strong>en</strong>s<br />
R.pictipes<br />
R. prolixus<br />
R. robustus
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
P. arthuri<br />
R. pictipes<br />
R. neivai<br />
Ocacionalm<strong>en</strong>te llega a las vivi<strong>en</strong>das <strong>de</strong> humanos.<br />
Asociado a nido <strong>de</strong> cucaracherros<br />
Ocasionalm<strong>en</strong>te atraida por la luz a las vivi<strong>en</strong>das<br />
humanas, asociada a las palmas.Carcavallo et al.<br />
(1999); Abad-Franch (2009) y Feliciangeli et al.<br />
2004 m<strong>en</strong>ciona que pres<strong>en</strong>ta una amplia<br />
distribución <strong>en</strong> el Amazonas, <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela los<br />
reportes <strong>en</strong> el estado Amazonas fueron realizados<br />
por Osuna ,1984 e información <strong>de</strong>l Programa<br />
Nacional <strong>de</strong> Control <strong>de</strong> la <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> Chagas,<br />
sin datos exactos<br />
Reportada ocasionalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el domicilio<br />
posiblem<strong>en</strong>te atraido por la luz. Asociada a palma<br />
Copernicia tectorum, Attalea spp
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
R. pallesc<strong>en</strong>s En Colombia se ha reportado <strong>en</strong> el domicilio y<br />
peridomicilio. Jaramillo et al. (2000) sugiere<br />
que la especie podria establecerce <strong>en</strong> domicilio<br />
<strong>en</strong> aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l vector principal R. prolixus<br />
R. brethesi<br />
Especie poco estudiada. Asociada ala<br />
palma Leopoldinia piassaba.
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
R. prolixus<br />
R. robustus<br />
Es el principal vector <strong>de</strong> la <strong>en</strong>fermedad <strong>de</strong> Chagas<br />
<strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela, Colombia y C<strong>en</strong>tro America .<br />
G<strong>en</strong>eralista; también árboles, nidos <strong>de</strong> aves,<br />
bromelias y refugios <strong>de</strong> mamíferos. Silvestre <strong>en</strong> la<br />
cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l Orinoco (Abad-Franch 2009)<br />
Especie muy cercana a R. prolixus
<strong>Distribución</strong> geográfica <strong>de</strong> especies <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong>l género Triatoma<br />
T. dimidiata<br />
T. maculata<br />
T. nigromaculata
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
T. maculata<br />
T. nigromacula<br />
Vector secundario <strong>en</strong> el pais. Colonias domésticas y<br />
peridomésticas frecu<strong>en</strong>tes. Colonias <strong>de</strong> miles <strong>de</strong><br />
individuos asociadas con palomas <strong>en</strong> zonas<br />
urbanas <strong>de</strong> Roraima.<br />
Especie poco estudiada. Se <strong>de</strong>istribute <strong>en</strong> Peru ( San<br />
Martín)(Galvão et al. 2003)Se reporta <strong>en</strong> altitu<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tre<br />
0 – 2700 msnm ( Carcavallo et al. (1999)
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
T. dimidiata<br />
Es el vector principal <strong>en</strong> Ecuador,<br />
responsable la transmisión urbana<br />
(Abad- Franch 2001)
<strong>Distribución</strong> geográfica <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong> los géneros Alberpros<strong>en</strong>ia,<br />
Belminus, Cavernicola, Eratyrus y Microtriatoma .<br />
A. goyovargasi<br />
B. pittieri<br />
B. rugulosus<br />
C. pilosa<br />
E. cuspidatus<br />
E. mucronatus<br />
M. trinida<strong>de</strong>nsis
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
B. rugulosus<br />
B. pittieri<br />
A. goyovargasi<br />
C. pilosa<br />
Especies selvaticas, sociadas con Di<strong>de</strong>lfis.<br />
Roedores y Bromelias epifitas. Raram<strong>en</strong>te<br />
reportado <strong>en</strong> el domicilio (L<strong>en</strong>t & Wygodzinsky<br />
1979; Sandoval et al. 2007).<br />
Especies no <strong>en</strong>contrada positiva a T. cruzi<br />
(Galvão et al. 2003)<br />
Sin contacto con humanos; poco estudiado<br />
(Abad-Franch 2009)<br />
Poco estudiado; ocasionalm<strong>en</strong>te colectado <strong>en</strong><br />
trampas <strong>de</strong> luz<br />
Principalm<strong>en</strong>te asociado con murciélagos).
Significado epi<strong>de</strong>miológico <strong>de</strong> las especies <strong>de</strong><br />
Triatominae <strong>en</strong> V<strong>en</strong>ezuela<br />
M. trinida<strong>de</strong>nsis<br />
E. mucronatus<br />
E. cuspidatus<br />
Peridoméstico <strong>en</strong> asociación con R. stali <strong>en</strong><br />
algunas zonas <strong>de</strong> Bolivia. Un registro reci<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> Attalea sp. confirma su pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> la<br />
Amazonia c<strong>en</strong>tral Brasileña (Abad-Franch<br />
2009). Hasta el pres<strong>en</strong>te estudio no se ha<br />
reportado <strong>en</strong> el país cerca <strong>de</strong>l domicilio. No se<br />
ha reportado naturalem<strong>en</strong>te infectado con T.<br />
cruzi<br />
Se han <strong>de</strong>scrito pequeñas colonias domésticas<br />
<strong>en</strong> zonas andinas <strong>de</strong> Bolivia. Atraído por<br />
trampas <strong>de</strong> luz <strong>en</strong> Ecuador. Invasión <strong>de</strong><br />
vivi<strong>en</strong>das incluso <strong>en</strong> áreas urbanas cercanas<br />
a fragm<strong>en</strong>tos forestales(Abad-franch 2009).<br />
En V<strong>en</strong>ezuela se reporta por primera vez <strong>en</strong> el<br />
domicilio por Soto-Vivas et al. (2001)<br />
Reportada ocasionalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el domicilio<br />
posiblem<strong>en</strong>te atraido por la luz