PER COSSIC Fsg, 2.-AIead <strong>de</strong> Irt P&& <strong>de</strong> les Safites,
<strong>de</strong> "opus signinilig" <strong>en</strong>tm dos bemas <strong>la</strong>hruies poll <strong>la</strong>s cuales Be camina con <strong>la</strong>s piedas abiertas sin <strong>en</strong>turbiar ni contarahair <strong>la</strong>s aguas captadas. El minado <strong>de</strong> <strong>la</strong> galería se facilitó mediante <strong>la</strong> perforación <strong>de</strong> 14 pozos verticales <strong>de</strong> ecci6n cuadrada excepto uno cireu<strong>la</strong>r con diiimetro <strong>de</strong> 0%0 m. y profdida<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tre 17 y 3 m. Al fondo tiierre una ligera p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te para que <strong>la</strong>s aguas circul<strong>en</strong> hacia una arqueta <strong>de</strong> recogida, <strong>de</strong> <strong>la</strong> cual arranca <strong>el</strong> canal <strong>de</strong> conducción.» El teme d'Alcav6 <strong>en</strong> aquest s d t hXr$idie 4s lwnegut a tata <strong>la</strong> aomarea i f b i tot hzt passat a <strong>la</strong> topinfmia, com per exemple <strong>la</strong> partida <strong>de</strong>ls Alcavuns a Aiacor, i Alcavó <strong>de</strong> <strong>la</strong> Freira a I'Olleria, m<strong>en</strong>tre que altres aopanims com <strong>la</strong> Fanj Voltd (<strong>la</strong> fonk voltada o abovedada), a Bixquert, <strong>en</strong>s fan p<strong>en</strong>sar també <strong>en</strong> aquest sistema d'alcavons o qanat eegorrs <strong>la</strong> kmXih0l0gia kab, pera que potser <strong>el</strong> procedim<strong>en</strong>t és més antic, Uns arquitectes lomls <strong>de</strong>scrivi<strong>en</strong> així <strong>el</strong> sistema (7): «Los alcavones o ga1erÍas <strong>de</strong> captación son <strong>la</strong>rgos tbn<strong>el</strong>e6 cubiertws cm bóvedas <strong>de</strong> mampostería cuando es nece~ario por <strong>la</strong>s caracteristicas <strong>de</strong>l brr<strong>en</strong>u, o m& com-<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> Costera por dos gran<strong>de</strong>s losas inclinadas formando un arco triangu<strong>la</strong>r corrido a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> mina. Sus dim<strong>en</strong>siones son Únicam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s necesarias para su constru3cd6n y reparación, <strong>de</strong> irnos 60 cm. <strong>de</strong> ancho y no sobrepasan <strong>la</strong> altura <strong>de</strong> m hombre. En ocasiones pres<strong>en</strong>tan pmoe <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ci6n y <strong>el</strong> agua se recoge a <strong>la</strong> <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> h &a y corre por un canalillo construido <strong>en</strong> <strong>el</strong> ~a<strong>el</strong>o. Exist<strong>en</strong> variaatas se* se recaja <strong>el</strong> agua <strong>en</strong> <strong>la</strong> misma galería cegando <strong>la</strong> boca mediante un murete o mediante una balsa que se sitúa al ñnal <strong>de</strong> <strong>la</strong> galería. D<strong>el</strong> primer tipo exist<strong>en</strong> bastantes ejemplos <strong>en</strong> <strong>el</strong> término <strong>de</strong> <strong>la</strong> Font )<strong>de</strong> <strong>la</strong> Figuera, y <strong>de</strong>l segundo m Montesa (Basseta d'Evaristo),» Les &es fonts, <strong>la</strong> Sa<strong>la</strong>da, <strong>la</strong> <strong>de</strong> l'Edra, i <strong>la</strong> <strong>de</strong> les Santtes (mtiga Sinagoga) <strong>de</strong>vi<strong>en</strong> perthyer err 1'Edat Mitjana ,a <strong>la</strong> jueria <strong>de</strong> Xhtiva. Descriurem ara <strong>la</strong> <strong>de</strong> les Santes, que <strong>en</strong>cara h m pot vislltar (fig, 2). La boca d'<strong>en</strong>trada esth damere <strong>de</strong> les Santes, ara un gmp <strong>de</strong> cases <strong>de</strong>ls trebal<strong>la</strong>dors <strong>de</strong>l paper <strong>de</strong> Gregorio Molina, a escassos metres. A unr, 10 m. <strong>de</strong> l'<strong>en</strong>trada trobem <strong>el</strong> primer pou <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ció, <strong>en</strong> una m<strong>en</strong>a <strong>de</strong> cdpu<strong>la</strong>, &S 4'40 m, més esta l'arqueta, on es recull l'aigua i d'allí ex<strong>en</strong> tres galeries, separa<strong>de</strong>s per angles <strong>de</strong> Cadascuña d'<strong>el</strong>les té uns 15 m, <strong>de</strong> profmditat i acab<strong>en</strong> eii una cambra <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> crea La <strong>de</strong> <strong>la</strong> dreta, que <strong>en</strong>cara trau aigua, té allí mateix una arqueta o dipbit, que quan s9oiap13 vessa l'aigua a <strong>la</strong> conducció. La galeria <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> volta i excavada bdirectam<strong>en</strong>t <strong>en</strong> <strong>la</strong> roca, tova, s<strong>en</strong>se obra <strong>de</strong> cap c<strong>la</strong>me té una altura <strong>de</strong> 1" m. i una amplbia <strong>de</strong> 1'50, pero a <strong>la</strong> part exterior 1'80 d'altura per 1220 d'amplhia. La conducció c<strong>en</strong>tral, que va edg <strong>de</strong> le^ dues vaferes té uns 30 cm, <strong>de</strong> profunditat per altres 30 d'ample. Semb<strong>la</strong> que aquesta dispo~ició terminal <strong>en</strong> tres gal<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>ia també <strong>la</strong> Font <strong>de</strong> SEdra, i <strong>el</strong> pou <strong>de</strong> <strong>la</strong> caseta <strong>de</strong> Lluch, que pe&em si sed <strong>el</strong> <strong>de</strong> I'Aigua Sa<strong>la</strong>da a <strong>de</strong> Sant Jordi. La font <strong>de</strong> 1"dra omplia un viver per merar vhet que <strong>en</strong>cara hi existeix, i <strong>la</strong> <strong>de</strong> Sant. Jordi t<strong>en</strong>ia <strong>en</strong>cara al segle passat un viver <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>ca <strong>de</strong> Sant Jordi o <strong>de</strong> <strong>la</strong> Galera, que com també savia per merar espart i uimet, s'ansm<strong>en</strong>ava