29.05.2013 Views

Manejo de la vía aérea difícil en el - Gobierno de la Provincia de ...

Manejo de la vía aérea difícil en el - Gobierno de la Provincia de ...

Manejo de la vía aérea difícil en el - Gobierno de la Provincia de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Guía Guía Guía Guía prááááctica pr pr pr ctica ctica ctica para para para para <strong>el</strong> <strong>el</strong> <strong>el</strong> <strong>el</strong> manejo manejo manejo manejo <strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> ví ví <strong>vía</strong><br />

a a<br />

<strong>aérea</strong> <strong>aérea</strong> <strong>aérea</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> <strong>difícil</strong> <strong>difícil</strong> <strong>difícil</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>el</strong> <strong>el</strong> <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te paci<strong>en</strong>te paci<strong>en</strong>te paci<strong>en</strong>te adulto. adulto. adulto. adulto.<br />

2009<br />

Redactor: Dr. Jablonski Alejandro<br />

Revisión Externa: Dr Molini Walter Juan<br />

Comité Doc<strong>en</strong>cia e Investigación.<br />

Hospital <strong>Provincia</strong>l Neuquén<br />

Servicio Anestesia<br />

Resi<strong>de</strong>ncia Anestesia<br />

Hospital <strong>Provincia</strong>l Neuquén, Dr. Eduardo Castro R<strong>en</strong>dón


Índice <strong>de</strong> Cont<strong>en</strong>idos<br />

Ca<br />

pítulos Páginas<br />

Introducción---------------------------------------------------------------3<br />

Justificación---------------------------------------------------------------4<br />

Metodología-------------------------------------------------------------4-7<br />

Tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> Preguntas clínicas -----------------------------------------8<br />

Tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> Recom<strong>en</strong>daciones pr<strong>el</strong>iminares-------------------------9<br />

Alcance--------------------------------------------------------------------10<br />

P<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l problema-------------------------------------11-15<br />

Aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción que se abordarán ----------------------16<br />

B<strong>en</strong>eficios sanitarios esperados------------------------------------16<br />

Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia ------------------------------------------17-22<br />

Algoritmos <strong>de</strong> Actuación ------------------------------------------23-25<br />

Refer<strong>en</strong>cias Bibliográficas----------------------------------------26-27


Introducción<br />

Una causa común <strong>de</strong> morbilidad y mortalidad atribuible a <strong>la</strong> anestesia es <strong>la</strong> intubación<br />

dificultosa o fallida.<br />

Si se i<strong>de</strong>ntifica previam<strong>en</strong>te a los paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong> riesgo, un anestesiólogo<br />

con un equipo preparado pue<strong>de</strong> estar pres<strong>en</strong>te para <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tarse a este problema.<br />

Los anestesiólogos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to y <strong>en</strong>tr<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> s<strong>el</strong>eccionar<br />

racionalm<strong>en</strong>te los métodos <strong>de</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> y realizarlos rápidam<strong>en</strong>te y<br />

secu<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te como sea requerido<br />

Esta guía está diseñada para brindar a médicos anestesiólogos que se <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>an<br />

habitualm<strong>en</strong>te al manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong>, una herrami<strong>en</strong>tas provista <strong>de</strong> una secu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

pasos adaptados a difer<strong>en</strong>tes situaciones clínicas, con <strong>el</strong> objetivo final <strong>de</strong> evitar un<br />

<strong>de</strong>s<strong>en</strong><strong>la</strong>ce fatal y disminuir <strong>la</strong>s complicaciones ante un paci<strong>en</strong>te con <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa.<br />

En Estados Unidos <strong>en</strong> 1990 <strong>de</strong> un total <strong>de</strong> 1541 <strong>de</strong>mandas anestésicas, un 34% (522<br />

<strong>de</strong>mandas) se <strong>de</strong>bieron a ev<strong>en</strong>tos respiratorios cuyos mecanismos fueron: ina<strong>de</strong>cuada<br />

v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción 38%, intubación esofágica 18%, intubación traqueal <strong>difícil</strong> 17% y otras causas<br />

22%(1). En re<strong>la</strong>ción a lesiones <strong>de</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong>, <strong>en</strong> Estados Unidos <strong>en</strong> 1999, <strong>de</strong> un total <strong>de</strong><br />

4560 <strong>de</strong>mandas anestésicas, un 6% se <strong>de</strong>bieron a <strong>el</strong><strong>la</strong>s, asociándose <strong>la</strong> intubación <strong>difícil</strong><br />

a lesión <strong>de</strong> tráquea y esófago.


Justificación<br />

Las principales complicaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> intubación <strong>difícil</strong> son <strong>la</strong> muerte, <strong>el</strong> daño cerebral o<br />

miocárdico y los traumatismos <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong><br />

En 1993 <strong>el</strong> 28% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s muertes re<strong>la</strong>cionadas con <strong>la</strong> anestesia se <strong>de</strong>bían a <strong>la</strong> imposibilidad<br />

<strong>de</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>r o <strong>de</strong> intubar<br />

Rose DK, Coh<strong>en</strong> MM pres<strong>en</strong>taron un trabajo <strong>en</strong> 1994 <strong>en</strong> <strong>el</strong> que reunieron 18.558<br />

paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>contraron una inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> 1,8% <strong>de</strong> intubación <strong>difícil</strong> con una inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong><br />

fracasos <strong>de</strong> 0,3%, por esto los médicos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar preparados para hacer fr<strong>en</strong>te a esta<br />

situación, sin pánico, y con una secu<strong>en</strong>cia conocida <strong>de</strong> acciones que le permita aum<strong>en</strong>tar<br />

<strong>la</strong> tasa <strong>de</strong> éxito <strong>en</strong> una situación crítica.<br />

La inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>la</strong> imposibilidad combinada <strong>de</strong> no po<strong>de</strong>r v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>r ni intubar es <strong>de</strong> 1 <strong>en</strong> 10<br />

mil anestesias, <strong>de</strong>sconociéndose <strong>la</strong> magnitud <strong>de</strong> este problema <strong>en</strong> otras áreas médicas.<br />

Al <strong>de</strong>sglosar <strong>la</strong> inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s distintas dificulta<strong>de</strong>s con que po<strong>de</strong>mos <strong>en</strong>contrarnos ,<br />

vemos que:<br />

· Laringoscopía III o IV 2 a 8%<br />

· Intubación <strong>difícil</strong> 1,8 a 3,8%<br />

· Intubación fallida 0,13 a 0,3%<br />

· V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción fallida 0,01 a 0,07%<br />

Merece <strong>de</strong>stacarse que <strong>la</strong> más alta inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> intubación fallida (0,3%) ha sido<br />

publicada <strong>en</strong> obstetricia, don<strong>de</strong> <strong>la</strong> intubación <strong>de</strong> <strong>la</strong> tráquea es necesaria con escasa<br />

frecu<strong>en</strong>cia y se asocia con situaciones <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia.<br />

Una Guía Práctica para <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> basada <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejor evi<strong>de</strong>ncia<br />

disponible ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> v<strong>en</strong>taja <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficiar tanto a médicos como a paci<strong>en</strong>tes. A los médicos<br />

porque les ori<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo óptimo <strong>de</strong> esta condición, y también <strong>en</strong> <strong>la</strong> utilización<br />

a<strong>de</strong>cuada <strong>de</strong> los recursos sanitarios disponibles, y a los paci<strong>en</strong>tes, porque se b<strong>en</strong>efician<br />

<strong>de</strong> una at<strong>en</strong>ción homogénea basada <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejor evi<strong>de</strong>ncia disponible.<br />

Metodología<br />

Esta guía se e<strong>la</strong>boró a través <strong>de</strong> un proceso <strong>de</strong> adaptación <strong>de</strong> guías internacionales <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong>evada calidad (ASA guía clínica para <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> 1993, actualización<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> guía <strong>de</strong> actuación <strong>en</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> ASA octubre 2002, Difficult Airway society<br />

gui<strong>de</strong>lines for managem<strong>en</strong>t of the unanticipated 2004, Algoritmo <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>en</strong> <strong>vía</strong><br />

<strong>aérea</strong> dificultosa <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad francesa <strong>de</strong> anestesia y reanimación 1996, Practice<br />

gui<strong>de</strong>lines for managem<strong>en</strong>t of the difficult airway ASA Task Force 2003) t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta los estándares metodológicos propuestos por <strong>la</strong> Co<strong>la</strong>boración AGREE (Appraisal<br />

of Gui<strong>de</strong>lines, Research and Evaluation for Europe). Dichos estándares incluy<strong>en</strong>: <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>finición <strong>de</strong>l alcance y objetivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> guía, <strong>de</strong>sarrollo y revisión por un equipo<br />

multidisciplinario, i<strong>de</strong>ntificación sistemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> evi<strong>de</strong>ncia ci<strong>en</strong>tífica, formu<strong>la</strong>ción explícita<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s recom<strong>en</strong>daciones, c<strong>la</strong>ridad <strong>en</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> guía y sus recom<strong>en</strong>daciones,<br />

aplicabilidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> medio, actualización periódica e in<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia editorial


Búsqueda Sistemática <strong>de</strong> GPC y Revisiones Sistemáticas (RS)<br />

La búsqueda <strong>de</strong> GPC se organizó <strong>en</strong> 3 compon<strong>en</strong>tes10: a) Bases <strong>de</strong> Datos G<strong>en</strong>éricas y<br />

Metabuscadores; b) Registros o Compi<strong>la</strong>dores; c) Organismos Productores. En todos los<br />

casos, se aplicó una estrategia <strong>de</strong> búsqueda sistemática t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s<br />

características <strong>de</strong> cada compon<strong>en</strong>te ( Tab<strong>la</strong> 1). La búsqueda <strong>de</strong> RS se realizó <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes bases <strong>de</strong> datos: Medline – Li<strong>la</strong>cs – Tripdatabase y <strong>la</strong> Biblioteca <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Co<strong>la</strong>boración Cochrane, aplicando <strong>en</strong> cada caso una estrategia <strong>de</strong> búsqueda específica.<br />

Se e<strong>la</strong>boró una estrategia <strong>de</strong> búsqueda s<strong>en</strong>sible, <strong>de</strong> manera <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificar <strong>el</strong> mayor<br />

número posible <strong>de</strong> revisiones sobre <strong>el</strong> tema.<br />

Las GPC y RS fueron i<strong>de</strong>ntificadas y s<strong>el</strong>eccionadas sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> una serie <strong>de</strong> criterios<br />

<strong>de</strong> inclusión y exclusión (Tab<strong>la</strong> 2).<br />

Búsqueda <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia: (Tab<strong>la</strong> 1)<br />

El resultado <strong>de</strong> <strong>la</strong> búsqueda bibliográfica fue revisado <strong>de</strong> manera in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te por dos<br />

<strong>de</strong> los coordinadores <strong>de</strong>l programa con <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificar los trabajos pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te<br />

más r<strong>el</strong>evantes para <strong>la</strong> formu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> una propuesta metodológica para <strong>la</strong> adaptación <strong>de</strong><br />

GPC.<br />

Tab<strong>la</strong> 1. Estrategia y resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong> búsqueda sistemática <strong>de</strong> trabajos<br />

Gui<strong>de</strong>line [ ptyp ] OR Practice +Gui<strong>de</strong>line [ ptyp ] OR "Gui<strong>de</strong>lines"[MeSH Terms] OR<br />

("health p<strong>la</strong>nning gui<strong>de</strong>lines"[MeSH Terms] OR HEALTH-PLANNING-GUIDELINES[Text<br />

Word]) OR Cons<strong>en</strong>sus+Dev<strong>el</strong>opm<strong>en</strong>t+Confer<strong>en</strong>ce[Publication Type] AND Termino<br />

introducido para <strong>la</strong> especificidad temática.


Niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia y grados <strong>de</strong> recom<strong>en</strong>dación<br />

1 ++<br />

1 +<br />

2 ++<br />

2 +<br />

3<br />

4<br />

Metanálisis, revisiones sistemáticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>sayos clínicos o <strong>en</strong>sayos clínicos<br />

con muy poco riesgo <strong>de</strong> sesgo.<br />

Metanálisis, revisiones sistemáticas <strong>de</strong> <strong>en</strong>sayos clínicos o <strong>en</strong>sayos clínicos<br />

bi<strong>en</strong> realizados con poco riesgo <strong>de</strong> sesgo.<br />

Revisiones sistemáticas <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong> cohortes o <strong>de</strong> casos y controles o <strong>de</strong><br />

estudios <strong>de</strong> pruebas diagnósticas <strong>de</strong> alta calidad, estudios <strong>de</strong> cohortes o <strong>de</strong><br />

casos y controles o estudios <strong>de</strong> pruebas diagnósticas <strong>de</strong> alta calidad con<br />

riesgo muy bajo <strong>de</strong> sesgo y con alta probabilidad <strong>de</strong> establecer una re<strong>la</strong>ción<br />

causal.<br />

Estudios <strong>de</strong> cohortes o <strong>de</strong> casos y controles, o estudios <strong>de</strong> pruebas<br />

diagnósticas bi<strong>en</strong> realizados con bajo riesgo <strong>de</strong> sesgo y con una mo<strong>de</strong>rada<br />

probabilidad <strong>de</strong> establecer una re<strong>la</strong>ción causal.<br />

Estudios no analíticos, como informe <strong>de</strong> casos y serie <strong>de</strong> casos.<br />

Opinión <strong>de</strong> expertos.


Grados <strong>de</strong> Recom<strong>en</strong>dación<br />

A<br />

B<br />

C<br />

D<br />

I<br />

V<br />

• Al m<strong>en</strong>os 1 metanálisis, revisión sistemáticas o <strong>en</strong>sayo clínico<br />

c<strong>la</strong>sificado como 1++ y directam<strong>en</strong>te aplicable a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción diana <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> guía o un volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia compuesta por estudios c<strong>la</strong>sificados<br />

como 1+ y con gran consist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los.<br />

• Un volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia compuesta por estudios c<strong>la</strong>sificados como<br />

2++ directam<strong>en</strong>te aplicable a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción diana <strong>de</strong> <strong>la</strong> guía y que<br />

<strong>de</strong>muestran gran consist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los; evi<strong>de</strong>ncia extrapo<strong>la</strong>da <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

estudios c<strong>la</strong>sificados como 1++ o 1+.<br />

• Un volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia compuesta por estudios c<strong>la</strong>sificados como<br />

2+ directam<strong>en</strong>te aplicable a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción diana <strong>de</strong> <strong>la</strong> guía y que<br />

<strong>de</strong>muestran gran consist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>los; evi<strong>de</strong>ncia extrapo<strong>la</strong>da <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

estudios c<strong>la</strong>sificados como 2++<br />

• Evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> niv<strong>el</strong> 3 o 4 o evi<strong>de</strong>ncia extrapo<strong>la</strong>da <strong>de</strong>s<strong>de</strong> estudios<br />

c<strong>la</strong>sificados como 2+<br />

• Insufici<strong>en</strong>te evi<strong>de</strong>ncia para recom<strong>en</strong>dar a favor o <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> una<br />

interv<strong>en</strong>ción (*)<br />

• Cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong>l equipo redactor (#)


Tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> Preguntas Clínicas<br />

En base a <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> los Criterios <strong>de</strong> Adaptación a cada Pregunta Clínica (PC),<br />

según <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> evi<strong>de</strong>ncia y recom<strong>en</strong>daciones efectuado mediante <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Guías/RS, se efectuó <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te categorización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Preguntas.<br />

Tab<strong>la</strong> 1. Categorización final <strong>de</strong> <strong>la</strong>s PC sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong> evi<strong>de</strong>ncia cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong><br />

GPC y RS<br />

Nº Pregunta clínica<br />

1 ¿El uso <strong>de</strong> algoritmos facilita <strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s<br />

complicaciones?<br />

2 ¿La evaluación preanestésica predice <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong><br />

dificultosa?<br />

3 ¿Preoxig<strong>en</strong>ación durante 3 minutos <strong>en</strong> vez <strong>de</strong> 4 respiraciones<br />

máximas retrasa <strong>la</strong> <strong>de</strong>saturación?<br />

4 ¿La preparación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y <strong>de</strong>l equipo necesario, facilita<br />

<strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s complicaciones?<br />

5 ¿El uso <strong>de</strong> capnografía como prueba confirmatoria <strong>de</strong><br />

intubación traqueal facilita <strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s<br />

complicaciones?


Tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> Recom<strong>en</strong>daciones Pr<strong>el</strong>iminares<br />

Nº RECOMENDACIONES Fuerza <strong>de</strong><br />

recom<strong>en</strong>dación<br />

1 El uso <strong>de</strong> guías reduce <strong>la</strong>s complicaciones y aum<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> tasa<br />

<strong>de</strong> intubación exitosa, aunque <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficio no pue<strong>de</strong><br />

ser <strong>de</strong>terminado.<br />

2 La evaluación preanestésica posee una alta especifidad y<br />

baja s<strong>en</strong>sibilidad, obt<strong>en</strong>er una evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong>, es<br />

una opción razonable y si es negativo indica una baja<br />

probabilidad <strong>de</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa.<br />

3 La utilización <strong>de</strong> una preoxig<strong>en</strong>ación por 3 min disminuye <strong>la</strong><br />

inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>de</strong>saturación, principal complicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong><br />

<strong>aérea</strong> dificultosa, siempre que <strong>la</strong> situación lo permita <strong>de</strong>be<br />

llevarse a cabo.<br />

4 La preparación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y <strong>de</strong>l equipo necesario, facilita <strong>la</strong><br />

intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s complicaciones.<br />

5 El uso <strong>de</strong> capnografía como prueba confirmatoria <strong>de</strong><br />

intubación traqueal facilita <strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s<br />

complicaciones.<br />

B<br />

A<br />

B<br />

D<br />

D


Alcance<br />

Propósito y Objetivo G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> Guía<br />

Esta guía ti<strong>en</strong>e como propósito sistematizar <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa, <strong>en</strong><br />

hospitales <strong>de</strong>l Sistema <strong>de</strong> Salud <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Provincia</strong> <strong>de</strong>l Neuquén que cu<strong>en</strong>t<strong>en</strong> con médicos<br />

anestesiólogos, con <strong>la</strong> finalidad <strong>de</strong> disminuir <strong>la</strong>s complicaciones atribuibles al manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes adultos <strong>en</strong> <strong>el</strong> quirófano, tanto <strong>en</strong> cirugías programadas como<br />

<strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cias.<br />

Su objetivo g<strong>en</strong>eral es g<strong>en</strong>erar recom<strong>en</strong>daciones basadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejor evi<strong>de</strong>ncia<br />

exist<strong>en</strong>te, ori<strong>en</strong>tadas a disminuir <strong>la</strong> variabilidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> alternativas terapéuticas <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong>, mejorando así <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> disminuir<br />

<strong>la</strong> morbimortalidad.<br />

Pob<strong>la</strong>ción diana<br />

La pob<strong>la</strong>ción diana está constituida por paci<strong>en</strong>tes mayores <strong>de</strong> 14 años <strong>en</strong> <strong>el</strong> quirófano que<br />

requieran manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa separados <strong>en</strong> 2 grupos<br />

1- Vía <strong>aérea</strong> dificultosa prevista:<br />

• Técnica vigíl<br />

• Fibrobroncoscopio<br />

• Anestesia g<strong>en</strong>eral con v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción espontanea<br />

• Quirúrgica<br />

2- Vía <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> imprevista<br />

• La v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción es efectiva<br />

• La v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción no es efectiva<br />

No son incluidos <strong>en</strong> esta guía otros grupos <strong>de</strong> edad.<br />

La <strong>el</strong>ección <strong>de</strong> tecnologías <strong>de</strong> fibrobroncoscopios y accesos quirúrgicos a <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra disponible solo <strong>en</strong> algunos Hospitales <strong>de</strong> complejidad IV o mayor.<br />

Pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> usuarios<br />

El uso <strong>de</strong> esta guía está dirigida principalm<strong>en</strong>te a anestesiólogos con actividad asist<strong>en</strong>cial<br />

<strong>en</strong> hospitales <strong>de</strong> mediana (niv<strong>el</strong> IV, VI) y alta complejidad (niv<strong>el</strong> VIII) <strong>de</strong>l Sistema <strong>de</strong> Salud<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Provincia</strong> <strong>de</strong>l Neuquén.


P<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l problema<br />

¿Qué es <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa?<br />

La <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa se <strong>de</strong>fine cuando un anestesiólogo <strong>en</strong>tr<strong>en</strong>ado y con experi<strong>en</strong>cia<br />

no pue<strong>de</strong> conseguir una v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción efectiva con mascara facial o le es dificultosa <strong>la</strong><br />

intubación o ambas.<br />

V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción dificultosa: cuando no es posible para <strong>el</strong> anestesiólogo lograr una v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción<br />

efectiva, esto pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong>bido a un s<strong>el</strong>lo ina<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong> <strong>la</strong> máscara facial con pérdida<br />

excesiva <strong>de</strong> gas, excesiva resist<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong> <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> gas, pasaje <strong>de</strong> gas hacia <strong>la</strong> <strong>vía</strong><br />

digestiva.<br />

Laringoscopia <strong>difícil</strong>: No se pue<strong>de</strong> visualizar ninguna porción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuerdas vocales<br />

mediante <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringoscopia directa conv<strong>en</strong>cional. Esta <strong>de</strong>finición se correspon<strong>de</strong> con los<br />

grados 3 y 4 <strong>de</strong> <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> Cormack y Lehane para <strong>la</strong> visión <strong>la</strong>ringoscópica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

cuerdas vocales:<br />

Grado 1: <strong>la</strong>s cuerdas vocales se v<strong>en</strong> <strong>en</strong> su totalidad<br />

Grado 2: solo se ve <strong>la</strong> porción posterior <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuerdas vocales y/o los cartí<strong>la</strong>gos<br />

arit<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>s<br />

Grado 3: solo se ve <strong>la</strong> superficie anterior <strong>de</strong> <strong>la</strong> epiglotis<br />

Grado 4: no se ve ninguna estructura <strong>la</strong>ríngea.<br />

Intubación <strong>difícil</strong>: Hasta ahora <strong>la</strong> intubación se ha consi<strong>de</strong>rado <strong>difícil</strong> cuando <strong>la</strong> inserción<br />

<strong>de</strong>l tubo orotraqueal con <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringoscopia tradicional requiere más <strong>de</strong> tres int<strong>en</strong>tos o dura<br />

más <strong>de</strong> diez minutos. La <strong>de</strong>finición actual no concreta tiempos ni número <strong>de</strong> int<strong>en</strong>tos, y<br />

consi<strong>de</strong>ra <strong>la</strong> intubación <strong>difícil</strong> cuando se requier<strong>en</strong> "múltiples int<strong>en</strong>tos" [1, 2], <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia<br />

o aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> patología traqueal. La <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> intubación <strong>difícil</strong> es in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te por<br />

tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong> dificultad <strong>de</strong> <strong>la</strong> visualización <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuerdas vocales, pero presupone que <strong>la</strong><br />

intubación es realizada por un profesional experim<strong>en</strong>tado.<br />

Signos clínicos <strong>de</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong>:<br />

• Falta <strong>de</strong> movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l tórax o movimi<strong>en</strong>to ina<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong>l mismo<br />

• Falta <strong>de</strong> murmullo vesicu<strong>la</strong>r<br />

• Sonidos <strong>de</strong> obstrucción <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong><br />

• Cianosis<br />

• Desaturación<br />

• Falta <strong>de</strong> capnografía<br />

• Ina<strong>de</strong>cuados valores espirométricos <strong>de</strong> gas expirado


• Arritmias por hipoxia<br />

• Hipot<strong>en</strong>sión por hipoxia<br />

Medios para mant<strong>en</strong>er <strong>la</strong> oxig<strong>en</strong>ación<br />

Mejorar <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con mascara facial<br />

La v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con máscara facial pue<strong>de</strong> ser mejorada con <strong>la</strong> ayuda <strong>de</strong> una segunda<br />

persona que v<strong>en</strong>tile al paci<strong>en</strong>te con balón, mi<strong>en</strong>tras que <strong>el</strong> anestesiólogo asegura a dos<br />

manos <strong>la</strong> hermeticidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> máscara, <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> articu<strong>la</strong>ción occípito-atloi<strong>de</strong>a y <strong>la</strong><br />

protusión <strong>de</strong>l maxi<strong>la</strong>r inferior. La anestesia <strong>de</strong>prime <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong> los músculos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>vía</strong>s <strong>aérea</strong>s superiores, lo que conlleva a un <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to posterior <strong>de</strong> <strong>la</strong> epiglotis y <strong>de</strong>l<br />

v<strong>el</strong>o <strong>de</strong>l pa<strong>la</strong>dar hacia <strong>la</strong> pared faríngea posterior y <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

resist<strong>en</strong>cias v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>torias por cierre nasofaríngeo y <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe. La colocación <strong>de</strong> una<br />

cánu<strong>la</strong> orofaríngea <strong>de</strong> tamaño a<strong>de</strong>cuado restaura <strong>la</strong> libertad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>vía</strong>s <strong>aérea</strong>s, si <strong>la</strong><br />

cánu<strong>la</strong> es <strong>de</strong>masiado corta, no pue<strong>de</strong> cumplir su función. El COPA (cuff oropharyngeal<br />

airway, cánu<strong>la</strong> <strong>de</strong> Mayo <strong>en</strong> manguito) es una cánu<strong>la</strong> orofaríngea provista <strong>de</strong> un balón que<br />

asegura <strong>la</strong> hermeticidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>vía</strong>s <strong>aérea</strong>s <strong>en</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción asistida. Está provisto <strong>en</strong> su<br />

extremidad proximal <strong>de</strong> un acople <strong>de</strong> 15 mm estándar que se adapta directam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

circuito v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>torio y <strong>la</strong> válvu<strong>la</strong>. Este dispositivo aún no ha sido sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te evaluado<br />

para esta indicación, pero los resultados pr<strong>el</strong>iminares parec<strong>en</strong> prometedores. Hoy <strong>en</strong> día<br />

no se cu<strong>en</strong>ta con <strong>el</strong> COPA <strong>en</strong> los quirófanos <strong>de</strong> los hospitales <strong>de</strong> Neuquén y su<strong>el</strong>e ser<br />

reemp<strong>la</strong>zado con <strong>la</strong> cánu<strong>la</strong> <strong>de</strong> mayo, po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>cir que es recom<strong>en</strong>dable t<strong>en</strong>er <strong>el</strong> COPA<br />

y este <strong>de</strong>be formar parte <strong>de</strong>l ars<strong>en</strong>al anestésico <strong>en</strong> los quirófanos.<br />

Mejorar <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe<br />

Ante una exposición <strong>difícil</strong>, <strong>la</strong> colocación <strong>de</strong> <strong>la</strong> cabeza <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> posición<br />

a<strong>de</strong>cuada constituye <strong>la</strong> primera maniobra a realizar. La visualización <strong>de</strong> <strong>la</strong> epiglotis y <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>la</strong>ringe sólo es posible luego <strong>de</strong> <strong>la</strong> alineación <strong>de</strong> los ejes orofaríngeo y <strong>la</strong>ríngeo que se<br />

obti<strong>en</strong>e por <strong>la</strong> "sniffing position".<br />

Se compone <strong>de</strong> dos etapas: una flexión <strong>de</strong> <strong>la</strong> articu<strong>la</strong>ción C5-C6 obt<strong>en</strong>ida colocando una<br />

almohada <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> cabeza <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te; una ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> articu<strong>la</strong>ción occípitoatloi<strong>de</strong>a.<br />

Si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong> ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> cabeza siempre se realiza, pocos anestesiólogos<br />

colocan <strong>el</strong> cu<strong>el</strong>lo <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> flexión sobre <strong>el</strong> tórax. Esta maniobra es indisp<strong>en</strong>sable <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> obeso y facilita <strong>la</strong> visión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe anterior.<br />

La presión ejercida sobre <strong>el</strong> cartí<strong>la</strong>go tiroi<strong>de</strong>o provoca <strong>el</strong> <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to posterior <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>la</strong>ringe y mejora <strong>la</strong> exposición. Knill ha propuesto una variante: <strong>el</strong> cartí<strong>la</strong>go tiroi<strong>de</strong>o es<br />

sost<strong>en</strong>ido <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> pulgar y <strong>el</strong> índice por un ayudante que ejerce una presión posterior,<br />

dirigi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe hacia arriba y hacia <strong>la</strong> <strong>de</strong>recha ( maniobra BURP). Si <strong>la</strong> presión se<br />

ejerce sobre <strong>el</strong> cricoi<strong>de</strong>s, <strong>la</strong> exposición pue<strong>de</strong> volverse más <strong>difícil</strong> al ac<strong>en</strong>tuar <strong>la</strong><br />

anterioridad <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe.<br />

Si <strong>el</strong> anestesiólogo es compet<strong>en</strong>te <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> intubación, <strong>la</strong> repetición <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>la</strong>ringoscopía <strong>en</strong> <strong>la</strong>s mismas condiciones es inútil, hace per<strong>de</strong>r tiempo y pue<strong>de</strong> traumatizar


<strong>la</strong>s <strong>vía</strong>s <strong>aérea</strong>s. Antes <strong>de</strong> pasar a <strong>la</strong> etapa sigui<strong>en</strong>te <strong>la</strong> pregunta a p<strong>la</strong>ntear es: ¿otra pa<strong>la</strong><br />

facilitaría <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringoscopía? La pa<strong>la</strong> recta es <strong>la</strong> indicada <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con distancia<br />

m<strong>en</strong>tón-hueso hioi<strong>de</strong>s o m<strong>en</strong>tón-tiroi<strong>de</strong>s corta, <strong>la</strong>ringe anterior, incisivos superiores<br />

promin<strong>en</strong>tes y epiglotis <strong>la</strong>rga y flotante que no permite ver <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe. La pa<strong>la</strong> n° 4 se indica<br />

<strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con cu<strong>el</strong>lo <strong>la</strong>rgo, <strong>en</strong> los que <strong>la</strong> distancia m<strong>en</strong>tón-hueso hioi<strong>de</strong>s o m<strong>en</strong>tón<br />

tiroi<strong>de</strong>s es <strong>la</strong>rga. Pue<strong>de</strong> ser útil <strong>en</strong> los gran<strong>de</strong>s obesos.<br />

Debe hacerse un rápido ba<strong>la</strong>nce luego <strong>de</strong> haber contestado estos interrogantes. Sí <strong>la</strong><br />

intubación no pudo hacerse a pesar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s distintas maniobras y <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con<br />

máscara no es posible <strong>la</strong> urg<strong>en</strong>cia es <strong>la</strong> oxig<strong>en</strong>ación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te. Hay que pedir ayuda<br />

inmediatam<strong>en</strong>te. En este contexto <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cia, <strong>el</strong> anestesista sólo no pue<strong>de</strong> <strong>en</strong>cargarse<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>vía</strong>s <strong>aérea</strong>s, <strong>de</strong>l control <strong>de</strong> <strong>la</strong> anestesia y <strong>de</strong>l monitoreo <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te. La pres<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> otro anestesiólogo, <strong>de</strong> una <strong>en</strong>fermera anestesista o <strong>de</strong> un <strong>en</strong>fermero <strong>de</strong>l block<br />

operatorio es indisp<strong>en</strong>sable.<br />

Máscara <strong>la</strong>ríngea<br />

Una vez colocada tres soluciones pue<strong>de</strong>n <strong>en</strong>cararse según que <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción pueda<br />

realizarse o no con una ML. En esta última ev<strong>en</strong>tualidad <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong>spertado<br />

con <strong>la</strong> ML y <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción postergada. En este caso, <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te <strong>de</strong>be ser programado<br />

para una intubación vigil con fibroscopio. Otra posibilidad es int<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> intubación a través<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> ML. Una sonda <strong>de</strong> 6 mm pue<strong>de</strong> utilizarse con <strong>la</strong>s ML 3 y 4 y <strong>de</strong> 7 mm con <strong>la</strong> ML 5. El<br />

porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> éxitos varía con <strong>la</strong> experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l operador. Es inferior a 50% si <strong>la</strong><br />

intubación se realiza a ciegas. Por esta razón, se recomi<strong>en</strong>da <strong>la</strong> intubación con<br />

fibroscopio a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> ML (5) . La ML-Fastrach® ha sido concebida para facilitar <strong>la</strong><br />

intubación y permitir <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> una sonda <strong>de</strong> mayor diámetro. El tubo es metálico corto y<br />

ti<strong>en</strong>e una curvatura más pronunciada a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> curvatura faringo <strong>la</strong>ríngea. Así pue<strong>de</strong><br />

ser colocado con <strong>la</strong> cabeza <strong>en</strong> posición neutra. Una sonda <strong>de</strong> 8 mm se pue<strong>de</strong> utilizar con<br />

<strong>la</strong> ML-Fastrach®. La máscara se parece a <strong>la</strong> <strong>de</strong> una ML clásica, pero <strong>la</strong>s barras <strong>de</strong><br />

protección han sido remp<strong>la</strong>zadas con una l<strong>en</strong>güeta que se coloca <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> epiglotis y<br />

<strong>la</strong> levanta cuando <strong>la</strong> sonda se introduce <strong>en</strong> <strong>la</strong> máscara. Los resultados <strong>de</strong> los estudios<br />

realizados <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> intubación dificultosa muestran un porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> éxito<br />

superior a 90 % La máscara <strong>la</strong>ríngea no protege contra <strong>la</strong> aspiración <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido<br />

gástrico, por lo tanto no se recomi<strong>en</strong>da su utilización <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con estomago<br />

ocupado.<br />

Pequeños medios<br />

Combitubo<br />

La experi<strong>en</strong>cia es aún limitada. La inserción a ciegas es muy rápida. Su empleo no<br />

requiere gran apr<strong>en</strong>dizaje, un vi<strong>de</strong>o es sufici<strong>en</strong>te. Es un dispositivo <strong>de</strong> socorro cuyo<br />

empleo parece más a<strong>de</strong>cuado <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con <strong>el</strong> estómago ll<strong>en</strong>o y <strong>en</strong> <strong>la</strong> urg<strong>en</strong>cia<br />

prehospita<strong>la</strong>ria. Sin embargo es importante seña<strong>la</strong>r que ningún estudio ha validado su<br />

empleo contrariam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> ML.<br />

Intubación con guía<br />

Si <strong>la</strong> estructura <strong>de</strong> <strong>la</strong> glotis no pue<strong>de</strong> ser expuesta, <strong>la</strong> intubación se pue<strong>de</strong> realizar con una<br />

lámpara o una guía b<strong>la</strong>nda pasada a ciegas <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> epiglotis. La sonda <strong>en</strong>dotraqueal


se dirige luego sobre <strong>el</strong> mandril y <strong>de</strong> esta manera se introduce <strong>en</strong> <strong>la</strong> tráquea. Es preferible<br />

<strong>de</strong>jar colocado <strong>el</strong> <strong>la</strong>ringoscopio durante <strong>la</strong> maniobra para facilitar <strong>el</strong> pasaje <strong>de</strong> <strong>la</strong> sonda. Se<br />

<strong>de</strong>be confirmar que <strong>la</strong> sonda está <strong>en</strong> <strong>la</strong> posición a<strong>de</strong>cuada, <strong>la</strong> principal complicación es <strong>la</strong><br />

intubación <strong>en</strong> esófago. La s<strong>en</strong>sación <strong>de</strong> resalto <strong>de</strong>bida al roce <strong>de</strong> <strong>la</strong> extremidad sobre los<br />

cartí<strong>la</strong>gos traqueales y <strong>la</strong> resist<strong>en</strong>cia a su progresión <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l pasaje <strong>de</strong> los bronquios<br />

son signos clínicos que confirman <strong>el</strong> pasaje traqueal <strong>de</strong> <strong>la</strong> lámpara. Esta técnica simple se<br />

recomi<strong>en</strong>da <strong>en</strong> primera instancia. En caso <strong>de</strong> fracaso se pue<strong>de</strong>n utilizar <strong>la</strong>s otras técnicas.<br />

Laringoscopio <strong>de</strong> Mac Coy<br />

Está provisto <strong>de</strong> una extremidad que pue<strong>de</strong> levantarse para facilitar <strong>la</strong> exposición<br />

<strong>la</strong>ríngea. La manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte terminal se hace con ayuda <strong>de</strong> una manija articu<strong>la</strong>da<br />

a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong>l mango. Los resultados pr<strong>el</strong>iminares parec<strong>en</strong> estimu<strong>la</strong>ntes, al activar <strong>la</strong> manija<br />

se mejora <strong>la</strong> visión <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringe <strong>de</strong> un estadio <strong>de</strong> Cormack 3-4 a uno <strong>de</strong> 1-2<br />

Mandril luminoso: Trachlight®<br />

El mandril luminoso permite <strong>la</strong> intubación a ciegas por transiluminación. El Trachlight® se<br />

compone <strong>de</strong> tres partes: un mango que conti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> batería, una guía b<strong>la</strong>nda con una<br />

ampol<strong>la</strong> <strong>de</strong> bulbo <strong>en</strong> <strong>el</strong> extremo y un estilete rígido maleable y retráctil. Fue validado <strong>en</strong><br />

paci<strong>en</strong>tes con signos predictivos <strong>de</strong> ID . El porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> éxito fue <strong>de</strong> 80% <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera<br />

t<strong>en</strong>tativa y <strong>de</strong> 99% luego <strong>de</strong> varios int<strong>en</strong>tos.<br />

Es importante recordar que no hay que insistir luego <strong>de</strong> uno o dos int<strong>en</strong>tos infructuosos <strong>de</strong><br />

alguno <strong>de</strong> estos medios y pasar a <strong>la</strong> etapa sigui<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l algoritmo. Hay que t<strong>en</strong>er pres<strong>en</strong>te<br />

que varias t<strong>en</strong>tativas <strong>de</strong> intubación con los pequeños medios pue<strong>de</strong>n traumatizar <strong>la</strong>s<br />

estructuras <strong>la</strong>ríngeas y hacer que <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te no pueda ser v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ble. En caso <strong>de</strong> fracasar<br />

con uno <strong>de</strong> estos medios, pasar a <strong>la</strong> etapa sigui<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l algoritmo y colocar una ML o una<br />

ML-Fastrach® si <strong>la</strong> intubación es necesaria. En esta fase <strong>el</strong> fibroscopio <strong>de</strong>be quedar <strong>en</strong><br />

espera. Se pue<strong>de</strong> utilizar para realizar <strong>la</strong> intubación con <strong>la</strong> ML o <strong>la</strong> ML-Fastrach® o solo.<br />

La intubación con fibroscopio pue<strong>de</strong> ser <strong>el</strong>egida <strong>en</strong> una primera instancia sin utilizar <strong>la</strong> ML<br />

ya que <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te es v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ble con <strong>la</strong> máscara. Luego <strong>de</strong>l fracaso <strong>de</strong> esta última etapa<br />

<strong>de</strong>l algoritmo es preferible <strong>de</strong>spertar al paci<strong>en</strong>te mant<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do una v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con máscara<br />

facial y prever luego una intubación vigil con fibroscopio.<br />

Punción intercricotiroi<strong>de</strong>a<br />

Se impone luego <strong>de</strong>l fracaso o contraindicación <strong>de</strong> <strong>la</strong> ML como técnica <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>ación y<br />

v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción. La membrana intercricotiroi<strong>de</strong>a <strong>de</strong>be <strong>el</strong>egirse prefer<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te para <strong>la</strong><br />

punción. La membrana subcricoi<strong>de</strong>a o <strong>el</strong> espacio <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> primero y <strong>el</strong> segundo anillo<br />

traqueal pue<strong>de</strong>n ser igualm<strong>en</strong>te puncionados, pero <strong>la</strong> realización es más <strong>difícil</strong>. Es<br />

preferible utilizar un material específico <strong>el</strong> catéter <strong>de</strong> Patil o <strong>de</strong> Arndt (Cook Medical) o <strong>el</strong><br />

catéter CHUV. Estos catéteres pose<strong>en</strong> un mandril que facilita <strong>la</strong> introducción. Son curvos,<br />

y están provistos <strong>de</strong> un acople luer y <strong>de</strong> un acople estándar 15mm. En aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> este<br />

tipo <strong>de</strong> material se pue<strong>de</strong> utilizar un catéter v<strong>en</strong>oso corto (14G) o un S<strong>el</strong>dicath (14G) (10) .<br />

Para facilitar <strong>la</strong> inserción traqueal <strong>el</strong> catéter <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er una inclinación <strong>de</strong> 15° a 20° antes<br />

<strong>de</strong> introducirlo luego <strong>de</strong> asegurarse <strong>de</strong> que está <strong>en</strong> posición correcta mediante aspiración<br />

con una jeringa. Los sistemas con guía como <strong>el</strong> catéter <strong>de</strong> Arndt o <strong>el</strong> Seidicath son<br />

pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>os traumáticos. La v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con balón asegura a<strong>de</strong>más una<br />

oxig<strong>en</strong>ación con este tipo <strong>de</strong> catéter. El acople con <strong>el</strong> circuito se hace con un cuerpo <strong>de</strong>


jeringa <strong>de</strong> 5 ml y una unión nº 9, si no se utilizó un catéter especial. La Jet V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción es<br />

<strong>la</strong> técnica <strong>de</strong> <strong>el</strong>ección. En aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l aparato <strong>de</strong> Jet V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción, <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción pue<strong>de</strong><br />

realizarse a partir <strong>de</strong>l by-pass <strong>de</strong>l aparato <strong>de</strong> anestesia o con un sistema manual<br />

concebido para este uso. Es preferible utilizar un dispositivo provisto <strong>de</strong> un regu<strong>la</strong>dor <strong>de</strong><br />

presión. Cualquiera sea <strong>el</strong> medio utilizado hay que v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>r con frecu<strong>en</strong>cia l<strong>en</strong>ta y vigi<strong>la</strong>r<br />

<strong>de</strong> no insuf<strong>la</strong>r durante <strong>la</strong> espiración. En caso <strong>de</strong> obstáculo supra <strong>la</strong>ringeo <strong>la</strong> espiración<br />

pue<strong>de</strong> ser facilitada por <strong>la</strong> colocación <strong>de</strong> una cánu<strong>la</strong> orofaríngea y nasofaríngea.<br />

En caso <strong>de</strong> fracaso <strong>de</strong> <strong>la</strong> punción intracricotiroi<strong>de</strong>a se <strong>de</strong>be realizar una traqueotomía <strong>de</strong><br />

urg<strong>en</strong>cia.


Aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción que se abordarán<br />

Con <strong>la</strong> finalidad <strong>de</strong> optimizar <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes adultos<br />

mayores <strong>de</strong> 14 años <strong>en</strong> quirófano <strong>de</strong> hospitales <strong>de</strong> mediana y alta complejidad, esta guía<br />

contemp<strong>la</strong>rá aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> tanto prevista como imprevista.<br />

B<strong>en</strong>eficios sanitarios esperados<br />

Una GPC para <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> basada <strong>en</strong> <strong>la</strong> mejor evi<strong>de</strong>ncia disponible<br />

ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> v<strong>en</strong>taja <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficiar tanto a los profesionales médicos que ati<strong>en</strong><strong>de</strong>n pob<strong>la</strong>ción<br />

adulta como a sus paci<strong>en</strong>tes. A los médicos, porque les ori<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo óptimo <strong>de</strong><br />

esta situación crítica, y también <strong>en</strong> <strong>la</strong> utilización a<strong>de</strong>cuada <strong>de</strong> los recursos sanitarios<br />

disponibles, y a los paci<strong>en</strong>tes, porque se b<strong>en</strong>efician <strong>de</strong> una at<strong>en</strong>ción homogénea <strong>de</strong><br />

calidad.<br />

La guía pret<strong>en</strong><strong>de</strong> uniformizar criterios <strong>de</strong> actuación <strong>en</strong>tre los difer<strong>en</strong>tes profesionales que<br />

ati<strong>en</strong><strong>de</strong>n pob<strong>la</strong>ción adulta <strong>en</strong> los quirófanos <strong>de</strong> hospitales <strong>de</strong> mediana y alta complejidad<br />

que pres<strong>en</strong>t<strong>en</strong> una <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa.<br />

B<strong>en</strong>eficios esperados <strong>de</strong> <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> guía serán:<br />

1-Mejorar <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong>.<br />

2-Disminuir <strong>la</strong> morbimortalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong>.<br />

3-Evitar <strong>la</strong>s complicaciones <strong>de</strong>l mal manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong>.<br />

4-Evitar <strong>el</strong> inicio <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to cru<strong>en</strong>tos innecesario.<br />

5-Mejorar <strong>la</strong> tasa <strong>de</strong> éxito <strong>de</strong> intubación.


Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> evi<strong>de</strong>ncia y recom<strong>en</strong>daciones<br />

Pregunta clínica Nº 1:<br />

¿El uso <strong>de</strong> algoritmos facilita <strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s<br />

complicaciones?<br />

Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia:<br />

La American Society of Anesthesiologists Task Force on Managem<strong>en</strong>t of the Difficult<br />

Airway <strong>en</strong> 2002 realizo una revisión sistemática <strong>de</strong> 596 artículos <strong>en</strong> un <strong>la</strong>pso <strong>de</strong> 60 años<br />

(1943-2002) si bi<strong>en</strong> los datos estadísticos no fueron sufici<strong>en</strong>tes para realizar un<br />

Metanálisis, se <strong>en</strong>contraron artículos con información estadísticam<strong>en</strong>te significativa, <strong>el</strong> uso<br />

<strong>de</strong> guías reduce <strong>la</strong>s complicaciones y aum<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> tasa <strong>de</strong> intubación exitosa, aunque <strong>el</strong><br />

grado <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficio no pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong>terminado, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia según SING 2++<br />

Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> recom<strong>en</strong>dación Recom<strong>en</strong>dación<br />

B<br />

Pregunta clínica Nº 2:<br />

Debe t<strong>en</strong>erse una guía para afrontar <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong> <strong>en</strong> todos los quirófanos<br />

¿La evaluación preanestésica predice <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> dificultosa?<br />

Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia:<br />

La American Society of Anesthesiologists Task Force on Managem<strong>en</strong>t of the Difficult<br />

Airway <strong>en</strong> 1993 realizo una revisión sistemática <strong>de</strong> 273 artículos publicados <strong>en</strong>tre 1972 y


1991, este Metanálisis <strong>en</strong>contró información estadísticam<strong>en</strong>te significativa, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong><br />

evi<strong>de</strong>ncia según SING 1+<br />

Shiga T, Wajima Z, Inoue T, Sakamoto A. Predicting difficult intubation in appar<strong>en</strong>tly<br />

normal pati<strong>en</strong>ts: a meta-analysis of bedsi<strong>de</strong> scre<strong>en</strong>ing test performance. Estos autores<br />

realizaron un Metanálisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> utilidad diagnóstica <strong>de</strong> distintas pruebas para <strong>la</strong> predicción<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>difícil</strong>: c<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> Mal<strong>la</strong>mpati, distancia tiro-m<strong>en</strong>toniana, una<br />

combinación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos anteriores, distancia esterno-m<strong>en</strong>toniana y apertura oral.<br />

Encontraron 35 estudios, que reunían más <strong>de</strong> 50.000 paci<strong>en</strong>tes. La frecu<strong>en</strong>cia global <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>ringoscopia <strong>difícil</strong> (<strong>de</strong>finida como un grado 3 o 4 <strong>en</strong> <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> Cormack y<br />

Lehane para <strong>la</strong> visualización <strong>de</strong> <strong>la</strong> glotis durante <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringoscopia fue <strong>de</strong>l 5,8%, y <strong>en</strong> los<br />

sujetos obesos fue <strong>de</strong>l 15,8%. Las pruebas evaluadas tuvieron una s<strong>en</strong>sibilidad escasa<br />

(20-62%) y una bu<strong>en</strong>a especificidad (82-97%) <strong>en</strong> <strong>la</strong> predicción <strong>de</strong> <strong>la</strong>ringoscopia <strong>difícil</strong>; <strong>la</strong><br />

más útil resultó <strong>la</strong> combinación <strong>de</strong> <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> Mal<strong>la</strong>mpati con <strong>la</strong> distancia<br />

tirom<strong>en</strong>toniana, que tuvo un <strong>el</strong>evado valor predictivo (razón <strong>de</strong> verosimilitud positiva 9,9;<br />

IC 95%: 3,1-31,9). Ninguna prueba tuvo una razón <strong>de</strong> verosimilitud negativa lo<br />

sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te baja para po<strong>de</strong>r permitir <strong>de</strong>scartar con confianza una intubación <strong>difícil</strong>. En<br />

los subgrupos evaluados <strong>de</strong> sujetos obesos y paci<strong>en</strong>tes obstétricas <strong>la</strong> utilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

pruebas fue simi<strong>la</strong>r, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia según SING 1+<br />

Los factores <strong>de</strong> riesgo más importantes son:<br />

• Promin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los incisivos superiores respécto a los inferiores durante <strong>la</strong> oclusión<br />

<strong>de</strong>ntaria.<br />

• Incapacidad para colocar los incisivos inferiores por <strong>de</strong><strong>la</strong>nte <strong>de</strong> los incisivos superiores.<br />

• Distancia m<strong>en</strong>or a 3 cm <strong>en</strong>tre los incisivos superiores e inferiores.<br />

• Úvu<strong>la</strong> no visible cuando <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te saca <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua <strong>en</strong> posición s<strong>en</strong>tada (Mal<strong>la</strong>mpati)<br />

• Pa<strong>la</strong>dar arqueado o estrecho.<br />

• Espacio mandibu<strong>la</strong>r rígido, indurado, ocupado por masas o no <strong>el</strong>ástico.<br />

• Distancia tirom<strong>en</strong>toniana m<strong>en</strong>or a 6 cm.<br />

• Cu<strong>el</strong>lo corto y ancho.<br />

• Imposibilidad <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te para tocar <strong>el</strong> tórax con <strong>el</strong> m<strong>en</strong>tón.<br />

• Imposibilidad para ext<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>el</strong> cu<strong>el</strong>lo.<br />

• L<strong>en</strong>gua promin<strong>en</strong>te.<br />

• Obesidad mórbida.<br />

• Embarazo.<br />

• Paci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>s<strong>de</strong>ntados.<br />

• Pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> barba y bigote.


La coinci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> diversos factores <strong>de</strong> riesgo increm<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> predisposición <strong>de</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong><br />

dificultosa.<br />

- C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> Mal<strong>la</strong>mpati<br />

I Visualización <strong>de</strong>l pa<strong>la</strong>dar b<strong>la</strong>ndo, apertura <strong>de</strong> <strong>la</strong> faringe, úvu<strong>la</strong> y pi<strong>la</strong>res anterior y posterior<br />

II Visualización <strong>de</strong>l pa<strong>la</strong>dar b<strong>la</strong>ndo, apertura <strong>de</strong> <strong>la</strong> faringe y úvu<strong>la</strong><br />

III Visualización <strong>de</strong>l pa<strong>la</strong>dar b<strong>la</strong>ndo y <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong> úvu<strong>la</strong><br />

IV El pa<strong>la</strong>dar b<strong>la</strong>ndo no es totalm<strong>en</strong>te visible<br />

- Distancia tiro-m<strong>en</strong>toniana<br />

Es <strong>la</strong> distancia <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> línea media <strong>de</strong>l m<strong>en</strong>tón, y <strong>la</strong> promin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l cartí<strong>la</strong>go tiroi<strong>de</strong>s con <strong>el</strong><br />

cu<strong>el</strong>lo totalm<strong>en</strong>te ext<strong>en</strong>dido. Determina <strong>la</strong> facilidad <strong>de</strong> alinear los ejes <strong>la</strong>ríngeo y faríngeo con<br />

ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> articu<strong>la</strong>ción at<strong>la</strong>ntooccipital. Si <strong>la</strong> distancia es corta (m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> tres <strong>de</strong>dos o 6<br />

cm. <strong>en</strong> <strong>el</strong> adulto), ambos ejes forman un ángulo más agudo y es más dificultoso su<br />

alineami<strong>en</strong>to y hay m<strong>en</strong>os espacio para <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zar <strong>la</strong> l<strong>en</strong>gua durante <strong>la</strong> <strong>la</strong>ringoscopia.<br />

Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> recom<strong>en</strong>dación Recom<strong>en</strong>dación<br />

A<br />

Pregunta clínica Nº 3:<br />

La visita preanestésica predice <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong><br />

dificultosa y <strong>de</strong>be llevarse a cabo siempre que<br />

<strong>la</strong> condición clínica lo permita<br />

¿Preoxig<strong>en</strong>ación durante 3 minutos <strong>en</strong> vez <strong>de</strong> 4 respiraciones<br />

máximas retrasa <strong>la</strong> <strong>de</strong>saturación?<br />

Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia:<br />

La American Society of Anesthesiologists Task Force on Managem<strong>en</strong>t of the Difficult<br />

Airway <strong>en</strong> 2002 realizo una revisión sistemática <strong>de</strong> 596 artículos <strong>en</strong> un <strong>la</strong>pso <strong>de</strong> 60 años<br />

(1943-2002) si bi<strong>en</strong> los datos estadísticos no fueron sufici<strong>en</strong>tes para realizar un<br />

Metanálisis, se <strong>en</strong>contraron artículos con información estadísticam<strong>en</strong>te significativa, niv<strong>el</strong><br />

<strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia según SING 2+<br />

La preoxig<strong>en</strong>ación, o mejor, <strong>de</strong>snitrog<strong>en</strong>ación previa a <strong>la</strong> apnea <strong>en</strong> <strong>la</strong> inducción<br />

anestésica, pret<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zar al nitróg<strong>en</strong>o alveo<strong>la</strong>r sustituyéndolo por oxíg<strong>en</strong>o, para<br />

conseguir una reserva intrapulmonar <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o que permita <strong>el</strong> máximo tiempo <strong>de</strong> apnea<br />

con <strong>la</strong> m<strong>en</strong>or <strong>de</strong>saturación. Durante <strong>la</strong> apnea, <strong>la</strong> v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>saturación arterial<br />

<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> principalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>pósito pulmonar, <strong>de</strong> <strong>la</strong>


saturación v<strong>en</strong>osa mixta <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o, y <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> shunt intrapulmonar. Todos<br />

estos factores explican <strong>la</strong> mayor v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>saturación durante <strong>la</strong> apnea <strong>en</strong> los niños,<br />

los obesos, los postoperados y <strong>la</strong> embarazada. Actualm<strong>en</strong>te dos métodos <strong>de</strong><br />

preoxig<strong>en</strong>ación han <strong>de</strong>mostrado ser altam<strong>en</strong>te eficaces: <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con volum<strong>en</strong><br />

corri<strong>en</strong>te durante 3 minutos administrando un flujo <strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o al 100% a través <strong>de</strong> una<br />

mascaril<strong>la</strong> facial bi<strong>en</strong> s<strong>el</strong><strong>la</strong>da, y <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> 8 maniobras <strong>de</strong> capacidad vital <strong>en</strong> un<br />

minuto. La eficacia <strong>de</strong> <strong>la</strong> preoxig<strong>en</strong>ación se pue<strong>de</strong> valorar por oximetría (fracción espirada<br />

<strong>de</strong> oxíg<strong>en</strong>o) o bi<strong>en</strong> por pulsioximetría. En un adulto sano, los dos métodos <strong>de</strong>scritos<br />

garantizan una oxig<strong>en</strong>ación sufici<strong>en</strong>te (pulsioximetría <strong>en</strong>tre 95-90%) tras un tiempo <strong>de</strong><br />

apnea <strong>en</strong>tre 6 y 10 minutos.<br />

En 1955 Hamilton y Eastwood <strong>de</strong>mostraron que <strong>la</strong> <strong>de</strong>snitrog<strong>en</strong>ación es un f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o<br />

expon<strong>en</strong>cial, que se completa (95%) respirando con volum<strong>en</strong> corri<strong>en</strong>te normal durante 3<br />

minutos a través <strong>de</strong> una máscara facial acop<strong>la</strong>da a un circuito anestésico con un flujo <strong>de</strong><br />

O2 <strong>de</strong> 5 L/min. La eficacia <strong>de</strong> esta maniobra fue <strong>de</strong>mostrada por H<strong>el</strong>ler y Watson <strong>en</strong> 1961<br />

al mostrar que si antes <strong>de</strong> <strong>la</strong> apnea se realizan varias respiraciones con O2, <strong>la</strong> PaO2 se<br />

manti<strong>en</strong>e por <strong>en</strong>cima <strong>de</strong> 100 mmHg al m<strong>en</strong>os durante 3 minutos.<br />

En <strong>la</strong> actualidad dos métodos <strong>de</strong> preoxig<strong>en</strong>ación han <strong>de</strong>mostrado ser altam<strong>en</strong>te eficaces<br />

para conseguir una total <strong>de</strong>snitrog<strong>en</strong>ación<br />

1. V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con volum<strong>en</strong> corri<strong>en</strong>te (VT) normal durante 3 minutos a través <strong>de</strong> una<br />

mascaril<strong>la</strong> facial bi<strong>en</strong> s<strong>el</strong><strong>la</strong>da, administrando un flujo <strong>de</strong> O2 al 100% <strong>de</strong> 5 L/min.<br />

2. Realización <strong>de</strong> 8 maniobras <strong>de</strong> capacidad vital (CV) <strong>en</strong> un minuto, a través <strong>de</strong> una<br />

mascaril<strong>la</strong> facial bi<strong>en</strong> s<strong>el</strong><strong>la</strong>da, administrando un flujo <strong>de</strong> O2 al 100% <strong>de</strong> 10 L/min.<br />

El primer método <strong>de</strong> preoxig<strong>en</strong>ación <strong>de</strong>scrito, v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción con volum<strong>en</strong> corri<strong>en</strong>te normal,<br />

estaría indicado principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> cirugía programada. Las maniobras <strong>de</strong> capacidad<br />

vital son especialm<strong>en</strong>te útiles <strong>en</strong> <strong>la</strong> cirugía <strong>de</strong> urg<strong>en</strong>cia y <strong>en</strong> <strong>la</strong> inducción rápida, aunque<br />

no todos los paci<strong>en</strong>tes pue<strong>de</strong>n v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>r a su CV, <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r cuando existe un dolor<br />

abdominal o torácico, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia según SING 2+<br />

Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> recom<strong>en</strong>dación Recom<strong>en</strong>dación<br />

B<br />

La preoxig<strong>en</strong>ación con FiO2 <strong>de</strong> 1 por 3 min<br />

retrasa <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> <strong>de</strong>saturación y <strong>de</strong>be<br />

llevarse a cabo siempre que <strong>la</strong> condición<br />

clínica lo permita


Pregunta clínica Nº 4:<br />

¿La preparación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y <strong>de</strong>l equipo necesario, facilita <strong>la</strong><br />

intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s complicaciones?<br />

Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia:<br />

La preparación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y <strong>de</strong>l equipo necesario, facilita <strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s<br />

complicaciones, esta recom<strong>en</strong>dación cu<strong>en</strong>ta con datos estadísticos no concluy<strong>en</strong>tes y es<br />

apoyada por los miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Task Force y <strong>de</strong> 50 anestesiólogos consultantes con<br />

reconocido interés <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> y <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> guías clínicas, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong><br />

evi<strong>de</strong>ncia según SING 4<br />

Preparación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te:<br />

• Retiro <strong>de</strong> prótesis <strong>de</strong>ntales móviles<br />

• Almohada <strong>de</strong> 7 a 10 cm para conseguir posición <strong>en</strong>m<strong>en</strong>dada <strong>de</strong> Jackson<br />

• Ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> articu<strong>la</strong>ción at<strong>la</strong>nto-odontoi<strong>de</strong>a<br />

• Retirar accesorios <strong>de</strong>l p<strong>el</strong>o que pudieran dificultar <strong>el</strong> posicionami<strong>en</strong>to<br />

• Explicar al paci<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s maniobras que se van a realizar<br />

• En <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> intubación vigíl se <strong>de</strong>be topicar <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> y realizar bloqueo <strong>de</strong>l n.<br />

<strong>la</strong>ríngeo sup. y <strong>de</strong>l n. recurr<strong>en</strong>te<br />

El equipami<strong>en</strong>to para <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to incluye<br />

-Mango <strong>de</strong> <strong>la</strong>ringoscopio<br />

-Láminas <strong>de</strong> Macintosh 3 y 4<br />

-Lámina <strong>de</strong> Miller 3 y 4<br />

-Lámpara<br />

-Pinza <strong>de</strong> Magill<br />

-Cánu<strong>la</strong> <strong>de</strong> Gue<strong>de</strong>l <strong>de</strong> tamaño a<strong>de</strong>cuado<br />

-Jeringa 10 ml<br />

-Sonda <strong>de</strong> intubación <strong>de</strong> tamaño a<strong>de</strong>cuado<br />

-ML estándar o Fastrach<br />

-Combitubo <strong>de</strong> tamaño a<strong>de</strong>cuado<br />

-COPA <strong>de</strong> tamaño a<strong>de</strong>cuado<br />

-Fastrach 4 o 5<br />

-Sonda <strong>de</strong> intubación estándar + sonda armada para Fastrach<br />

-Catéter traqueal 14G<br />

-Material para v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción transtraqueal<br />

-Fibroscopia + fu<strong>en</strong>te luminosa<br />

- Material para traqueotomía percutánea


Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> recom<strong>en</strong>dación Recom<strong>en</strong>dación<br />

D<br />

Pregunta clínica Nº 5:<br />

¿El uso <strong>de</strong> pruebas confirmatorias <strong>de</strong> intubación traqueal facilita<br />

<strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s complicaciones?<br />

Síntesis <strong>de</strong> <strong>la</strong> Evi<strong>de</strong>ncia:<br />

El uso <strong>de</strong> capnografía como prueba confirmatoria <strong>de</strong> intubación traqueal facilita <strong>la</strong><br />

intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s complicaciones, esta recom<strong>en</strong>dación cu<strong>en</strong>ta con datos<br />

estadísticos no concluy<strong>en</strong>tes y es apoyada por los miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Task Force y <strong>de</strong> 50<br />

anestesiólogos consultantes con reconocido interés <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> y <strong>la</strong><br />

e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> guías clínicas, niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> evi<strong>de</strong>ncia según SING 4<br />

Capnometría es <strong>la</strong> medida <strong>de</strong>l dióxido <strong>de</strong> carbono (CO2) <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>vía</strong> <strong>aérea</strong> <strong>de</strong> un paci<strong>en</strong>te<br />

durante su ciclo respiratorio. Su lectura se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> un dígito a través <strong>de</strong> un aparato, <strong>el</strong><br />

capnógrafo, y es <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación “numérica” <strong>de</strong> <strong>la</strong> PCO2 inha<strong>la</strong>da y exha<strong>la</strong>da por un<br />

individuo.<br />

Capnografía es <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación “gráfica” <strong>de</strong> <strong>la</strong> medida <strong>de</strong> <strong>la</strong> PCO2 <strong>en</strong> función <strong>de</strong>l<br />

tiempo, es <strong>de</strong>cir, se refiere a <strong>la</strong> medida y visualización <strong>de</strong> los parámetros básicos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

CO2, que incluye <strong>la</strong> CO2 al final <strong>de</strong> <strong>la</strong> expiración (ETCO2), <strong>el</strong> CO2 inspirado y <strong>el</strong><br />

Capnograma.<br />

Tanto <strong>la</strong> capnografía como <strong>la</strong> Capnometría son positivas <strong>en</strong> intubación traqueal y negativo<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> intubación esofágica<br />

Niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> recom<strong>en</strong>dación Recom<strong>en</strong>dación<br />

D<br />

La preparación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y <strong>de</strong>l equipo<br />

necesario, facilita <strong>la</strong> intubación y previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s<br />

complicaciones<br />

El uso <strong>de</strong> capnografía como <strong>de</strong>tector <strong>de</strong><br />

intubación traqueal facilita <strong>la</strong> intubación y<br />

previ<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s complicaciones


Algoritmos <strong>de</strong> actuación


Despertar<br />

Interv<strong>en</strong>ciòn<br />

Èxito<br />

Èxito<br />

COPA Canu<strong>la</strong> <strong>de</strong> Mayo<br />

Fracaso<br />

Màscra Laringea o Combitube<br />

Intubaciòn<br />

Èxito<br />

Despertar<br />

O2 transtraqueal<br />

Otras Tècnicas <strong>de</strong> Intubaciòn<br />

Fracaso o contra indicado<br />

Fracaso o contra indicado<br />

Cricotiroidotomia<br />

Traqueostomia<br />

Èxito Fracaso o contra indicado<br />

Despertar


BIBLIOGRAFIA<br />

Rose DK, Coh<strong>en</strong> MM. The airway: problems and predictions in 18500 pati<strong>en</strong>ts. Can J Anaesth<br />

1994; 41: 372-83.<br />

Expertise Collective. Intubation difficile. Ann Fr Anesth Reanim 1996; 15: 207-14.<br />

Knill R. Difficult <strong>la</strong>ryngoscopy ma<strong>de</strong> easy with a "BURP". Can J Anaesth 1993; 40: 279-82.<br />

B<strong>en</strong>umoff JL, Cooper SD. Quantitative improvem<strong>en</strong>t in <strong>la</strong>ryngoscopic view by optimal external<br />

<strong>la</strong>ryngeal manipu<strong>la</strong>tion. J Clin Anesth 1996; 8: 136-40.<br />

B<strong>en</strong>umoff JL. Laryngeal mask airway and the ASA difficult airway algorrithm. Anesthesiology<br />

1996; 84: 686-9.<br />

Brain AIJ. The Fastrach. A new way of intubating the trachea. In intubation and the upper airway.<br />

Paris: Pra<strong>de</strong>l, 1997: 157-62.<br />

Shung J, Avidan MS, Ing R, Klein DC, Pott L. Awake intubation of the difficult airway with the<br />

intubating <strong>la</strong>ryngeal mask airway. Anaesthesia 1998; 53: 345-9.<br />

Fukutome T, Amaha K, Nakazawa K, Kawamura T, Noguchi N. Tracheal intubation through the<br />

intubating <strong>la</strong>ryngeal mask airway in pati<strong>en</strong>ts with difficult airway. Anaesth Int<strong>en</strong>sive Care 1998; 26:<br />

387-91.<br />

Cross AM, Maigrot F, Esteb<strong>en</strong> D. Masque <strong>la</strong>ryngé-Fastrach et intubation difficile. Ann Fr Anesth<br />

Réanim 1999; 18: 1041-6.<br />

Ravussion P, Cros AM. V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>tion transtrachéale. In le contrôle <strong>de</strong>s voies aéri<strong>en</strong>nes <strong>en</strong><br />

anesthésie. Paris: Arnette, 1994: 171-6.<br />

Kidd JF, Dyson A, Latto JP. Successful difficult intubation - use a gum e<strong>la</strong>stic bougie.<br />

Anaesthesia 1998; 43: 437-8.<br />

Gabbott DA. Laryngoscopy using the McCoy <strong>la</strong>ryngoscope after application of a cervical col<strong>la</strong>r.<br />

Anesthesia 1996; 51: 812-4.<br />

Hung OR, Stewart RD. Lightward intubation I. A new light wand <strong>de</strong>vice. Can J Anaesth 1995; 42:<br />

820-5.<br />

Hung OR, Pytka S, Morris I, Murphy M, Stewart RD. Light-wand intubation: II clinical trial of a<br />

new light-wand for tracheal intubation in pati<strong>en</strong>ts with difficult airways.<br />

Sum Ping ST, Mehta MP, An<strong>de</strong>rton JM. A comparative study of methods of <strong>de</strong>tection of<br />

esophageal intubation. Anesth Analg 1989; 69: 627-30.<br />

Wee Myk. The oesophageal <strong>de</strong>tector <strong>de</strong>vice: an assessm<strong>en</strong>t of a method to distinguish<br />

oesophageal from tracheal intubation. Anesthesia 1988; 43: 27-30.<br />

ASA 2002 Practice Gui<strong>de</strong>lines for Managem<strong>en</strong>t of the Difficult Airway. [PDF 22 pg, 292K]


Eng<strong>el</strong> TP, Applegate RL, Chung DM, Sanchez A. Managem<strong>en</strong>t of the difficult airway. Gasnet,<br />

2001. [HTML]<br />

Shiga T, Wajima Z, Inoue T, Sakamoto A. Predicting difficult intubation in appar<strong>en</strong>tly normal<br />

pati<strong>en</strong>ts: a meta-analysis of bedsi<strong>de</strong> scre<strong>en</strong>ing test performance.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!