Tribuna Celiaca 11 copia - Celíacs de Catalunya
Tribuna Celiaca 11 copia - Celíacs de Catalunya
Tribuna Celiaca 11 copia - Celíacs de Catalunya
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 1
2 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005
Núm. <strong>11</strong> • Juliol 2005<br />
CELÍACS DE CATALUNYA<br />
Comtal 32, 5è, 1a<br />
08002 Barcelona<br />
Tel. 93 412 17 89<br />
Tel./Fax: 93 412 03 82<br />
E-mail: info@celiacscatalunya.org<br />
www.celiacscatalunya.org<br />
Direcció<br />
Matil<strong>de</strong> Torralba<br />
Equip <strong>de</strong> Redacció<br />
Montserrat Espadaler<br />
Vicente Moliner<br />
Baltasar Palicio<br />
Lour<strong>de</strong>s Rodríguez<br />
Col·laboradors<br />
Josefina Abella<br />
Carlos Castellano<br />
Carme Farré<br />
Anna Gibert<br />
Alicia Greco<br />
Elisa Mora<br />
Nélida Portela<br />
Clara Riera<br />
Joan Rossell<br />
Vicente Varea<br />
Realització<br />
Agraïm a la Fe<strong>de</strong>ració<br />
Farmacèutica<br />
la distribució <strong>de</strong> la revista<br />
entre els seus socis.<br />
Queda prohibida la reproducció total i parcial<br />
d’aquesta revista sense l’autorització expressa<br />
<strong>de</strong> l’Associació <strong>Celíacs</strong> <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong>.<br />
Sumario<br />
Editorial 3<br />
RINCÓN CIENTÍFICO<br />
La actuación <strong>de</strong>ntal en los pacientes celíacos 4<br />
Congreso Internacional sobre la Enfermedad Celíaca en Florencia 6<br />
ASOCIACIÓN<br />
Més empreses alimentàries adheri<strong>de</strong>s al Pacte <strong>de</strong> la Generalitat 14<br />
Charla sobre celiaquía en "Firasalut" <strong>de</strong> Saba<strong>de</strong>ll 16<br />
SMAP MATARÓ 16<br />
Reunión anual CSIC Gluten 2005 17<br />
Semana <strong>de</strong> la Salud <strong>de</strong> Monóvar 18<br />
Cata <strong>de</strong> panes 20<br />
EXPOSALUD, Salón <strong>de</strong> la Salud y Calidad <strong>de</strong> Vida 21<br />
ENTREVISTA<br />
Iniciativas para aliviar la celiaquía 22<br />
INFORMACIÓN ASOCIACIONES<br />
Direcciones Asociaciones Nacionales 24<br />
DIRECCIONES DE INTERÉS<br />
Guía <strong>de</strong> Hoteles y Restaurantes 26<br />
RECETARIO 28<br />
DE INTERÉS<br />
Menjadors escolars i Departament d'Educació <strong>de</strong> la Generalitat 30<br />
Etiquetado <strong>de</strong> alimentos. Sobre la Directiva Europea 2003/89/CE. Viatjar en creuer 31<br />
OTRAS ASOCIACIONES<br />
Encuentro en Portugal 32<br />
Progresos en enfermedad celíaca 33<br />
Caminata Maratón 34<br />
ASOCIACIÓN<br />
Preguntes i Respostes 35<br />
Día Internacional <strong>de</strong> la Enfermedad Celíaca en Barcelona 36<br />
SMAP JOVE<br />
Sant Jordi 2005 38<br />
BUZÓN JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 39 3
4 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005
Editorial<br />
A la vegada que aquest número <strong>de</strong> <strong>Tribuna</strong><br />
Celíaca sortirà una nova edició <strong>de</strong> la Llista<br />
d’Aliments sense Gluten, que és un <strong>de</strong>ls<br />
principals objectius <strong>de</strong> l’associació, ara per<br />
ara, ja que el celíac necessita fer una dieta<br />
variada i segura.<br />
La llista d’aliments tal i com l’hem tingut fins<br />
ara ja no tindrà raó <strong>de</strong> ser a partir <strong>de</strong> 2006 atès<br />
que, <strong>de</strong>sprés <strong>de</strong> 15 anys <strong>de</strong> lluita per part <strong>de</strong> les<br />
associacions europees, s’ha inclòs el gluten a la<br />
llista d’alèrgens que contempla la Directiva 2003/<br />
89/CE, però fins dintre d’uns anys no podrem<br />
estar tranquils (fins que finalitzin els stocks <strong>de</strong><br />
productes etiquetats segons la legislació ja<br />
obsoleta).<br />
I, per què seguim llistant els productes <strong>de</strong><br />
supermercat?. Precisament perquè les empreses<br />
encara no s’han mentalitzat suficientment i no<br />
controlen les possibles contaminacions. Perquè<br />
el celíac segueix necessitant saber si el producte<br />
que elegeix al supermercat porta gluten o no.<br />
No estem <strong>de</strong>manant als fabricants que canviïn<br />
la fórmula, només <strong>de</strong>manem que s’indiqui<br />
l’absència o presència <strong>de</strong> gluten fins i tot per<br />
contaminacions a molins, ús compartit <strong>de</strong><br />
màquines, etc.<br />
Per això, donem suport a la iniciativa pionera<br />
<strong>de</strong> la Generalitat <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> a la que cada dia<br />
es sumen més fabricants que es comprometen<br />
a i<strong>de</strong>ntificar llurs productes amb una espiga si<br />
conté gluten i amb una espiga barrada si és que<br />
no, això sense cap cost per al fabricant, i és<br />
aquest organisme qui vetlla pel seu bon ús. Això<br />
ajudarà a que els restaurants, càterings, escoles,<br />
etc. tinguin més facilitat per escollir productes<br />
amb què cuinar i naturalment facilitarà al celíac<br />
el seguiment <strong>de</strong> la dieta.<br />
El dia que el correcte etiquetatge <strong>de</strong>ls<br />
productes <strong>de</strong> consum normal sigui un fet,<br />
podrem felicitar-nos, <strong>de</strong> moment hem d’agrair<br />
a la Generalitat <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> i particularment<br />
a l’Agència Catalana <strong>de</strong> Consum l’interès i<br />
suport envers aquest projecte encaminat a<br />
aconseguir una major qualitat <strong>de</strong> vida per als<br />
celíacs.<br />
A la vez que este número <strong>de</strong> <strong>Tribuna</strong> Celíaca<br />
saldrá una nueva edición <strong>de</strong> la Lista <strong>de</strong> Alimentos<br />
sin Gluten, que es uno <strong>de</strong> los principales objetivos<br />
<strong>de</strong> la asociación, hoy por hoy, puesto que el celíaco<br />
necesita hacer una dieta variada y segura.<br />
La lista <strong>de</strong> alimentos tal y como la hemos tenido<br />
hasta ahora ya no tendrá razón <strong>de</strong> ser a partir<br />
<strong>de</strong> 2006 puesto que, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> 15 años <strong>de</strong> lucha<br />
por parte <strong>de</strong> las asociaciones europeas, se<br />
ha incluido el gluten en la lista <strong>de</strong> alérgenos que<br />
contempla la Directiva 2003/89/CE, pero hasta<br />
<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> unos años no podremos estar tranquilos<br />
(hasta que finalicen los stocks <strong>de</strong> productos<br />
etiquetados según la legislación ya obsoleta).<br />
Y, ¿por qué seguimos listando los productos<br />
<strong>de</strong> supermercado?. Precisamente porque las<br />
empresas aún no se han mentalizado lo suficiente<br />
y no controlan las posibles contaminaciones.<br />
Porque el celíaco sigue necesitando saber si el<br />
producto que elige en el supermercado lleva<br />
gluten o no.<br />
No estamos pidiendo a los fabricantes que<br />
cambien la fórmula, sólo pedimos que se indique<br />
la presencia o ausencia <strong>de</strong> gluten incluso<br />
por contaminaciones en molinos, uso compartido<br />
<strong>de</strong> máquinas, etc.<br />
Por eso, apoyamos la iniciativa pionera <strong>de</strong> la<br />
Generalitat <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> a la que cada día se<br />
suman más fabricantes que se comprometen a<br />
i<strong>de</strong>ntificar sus productos con una espiga si contiene<br />
gluten y con una espiga barrada si es que<br />
no, ello sin ningún coste para el fabricante, siendo<br />
este organismo quien vela por su buen uso.<br />
Ello ayudará a que los restaurantes, caterings,<br />
colegios, etc. tengan más facilidad al elegir productos<br />
con los que cocinar y naturalmente facilitará<br />
el seguimiento <strong>de</strong> la dieta al celíaco.<br />
El día que el correcto etiquetado <strong>de</strong> los productos<br />
<strong>de</strong> consumo normal sea un hecho, podremos<br />
felicitarnos, <strong>de</strong> momento <strong>de</strong>bemos agra<strong>de</strong>cer<br />
a la Generalitat <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> y particularmente<br />
a la Agència Catalana <strong>de</strong> Consum el interés<br />
y apoyo prestado a este proyecto encaminado<br />
a conseguir una mayor calidad <strong>de</strong> vida para<br />
los celíacos.<br />
editorial<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 5<br />
editorial
incón científico<br />
rincón científico<br />
6 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
La actuación <strong>de</strong>ntal<br />
en los pacientes celíacos<br />
Joan Rossell<br />
Odontólogo<br />
joanrossell@gmail.com<br />
INTRODUCCIÓN<br />
La enfermedad celíaca (EC) es una enfermedad<br />
autoinmune caracterizada por una anormalidad<br />
<strong>de</strong> la mucosa intestinal <strong>de</strong>pendiente<br />
<strong>de</strong>l gluten. Entre las afectaciones obviamente<br />
intestinales, también observamos en nuestro<br />
ámbito las más <strong>de</strong>sconocidas manifestaciones<br />
orales. Las afectaciones bucales <strong>de</strong> la EC<br />
pue<strong>de</strong>n <strong>de</strong>tectarse incluso antes que los padres<br />
sepan que su hijo/a sufre dicha enfermedad.<br />
Una <strong>de</strong>tección temprana <strong>de</strong> la enfermedad<br />
ayuda a un <strong>de</strong>sarrollo psicológico y físico<br />
normal, a la vez que disminuye la posibilidad<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollar linfomas, neoplasias gastrointestinales<br />
y otros trastornos orales como pérdidas<br />
<strong>de</strong> material <strong>de</strong>ntario o aparición <strong>de</strong> aftas<br />
bucales.<br />
DIAGNÓSTICO<br />
En el ámbito estrictamente odontológico<br />
es común observar como manifestaciones<br />
orales <strong>de</strong> la EC 1 :<br />
• estomatitis aftosas recurrentes (Fig. 1)<br />
• lesiones hipoplásicas <strong>de</strong>l esmalte (Fig. 2)<br />
Fig. 1 Fig. 2<br />
Los pacientes que presenten ambas consi<strong>de</strong>raciones,<br />
aún y no presentar alteraciones<br />
gastrointestinales, <strong>de</strong>berían someterse a procedimientos<br />
diagnósticos para <strong>de</strong>scartar la<br />
presencia <strong>de</strong> la EC 1 . La formación <strong>de</strong> los dientes<br />
en la boca empieza a una edad muy tem-<br />
prana mediante la calcificación por capas <strong>de</strong><br />
la estructura <strong>de</strong>ntal. Esta estructura se compone<br />
básicamente <strong>de</strong> tres capas:<br />
1. Esmalte Dental: es la capa más superficial<br />
<strong>de</strong>l diente y el tejido más resistente<br />
<strong>de</strong>l cuerpo humano. Es la primera protección<br />
y la capa que <strong>de</strong>be resistir el ataque <strong>de</strong> las<br />
bacterias.<br />
2. Dentina: es la capa interna y la que da<br />
color al diente. Es <strong>de</strong> menor resistencia que<br />
el esmalte y la última protección antes <strong>de</strong> llegar<br />
al nervio<br />
3. Cemento: no es visible en condiciones<br />
<strong>de</strong> salud <strong>de</strong> los dientes y las encías y es la<br />
zona que se sujeta al hueso mediante fibras<br />
elásticas llamadas ligamento periodontal.<br />
ENCÍA<br />
HUESO<br />
CEMENTO<br />
ESMALTE<br />
DENTINA<br />
LIGAMENTO<br />
PERIODONTAL<br />
Una revisión <strong>de</strong>ntal temprana con un odontólogo<br />
familiarizado con la EC pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>scubrir<br />
las lesiones más frecuentemente asociadas<br />
que se caracterizan básicamente por la<br />
aparición <strong>de</strong> <strong>de</strong>fectos en el esmalte y raramente<br />
es una asociación <strong>de</strong> casualidad 2 . Estas<br />
lesiones tien<strong>de</strong>n a ser <strong>de</strong> un color café o<br />
amarillentas, simétricas, en ambos lados <strong>de</strong><br />
la boca y distribuidas cronológicamente en
or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> formación. Los dientes más comúnmente<br />
afectados son los incisivos y los primeros<br />
molares 3 . Precisamente estos dientes<br />
empiezan a formarse en la misma época. La<br />
afectación <strong>de</strong>ntal aparece en el 69% <strong>de</strong> la<br />
<strong>de</strong>ntición permanente 4 .<br />
Los estudios más recientes <strong>de</strong> las Universida<strong>de</strong>s<br />
europeas sí <strong>de</strong>scubren la mayor prevalencia<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>fectos en la formación <strong>de</strong>l esmalte<br />
<strong>de</strong> los dientes permanentes en los pacientes<br />
con EC 5 . Estos <strong>de</strong>fectos en el esmalte<br />
no aumentan el riesgo <strong>de</strong> tener caries si la<br />
higiene oral es buena.<br />
TRATAMIENTO<br />
La primera revisión con el odontólogo <strong>de</strong>bería<br />
realizarse a los 3-4 años <strong>de</strong> edad. Este<br />
tipo <strong>de</strong> visitas sirven para familiarizar a los<br />
niños con la consulta y no significan necesariamente<br />
que se <strong>de</strong>ba realizar algún tipo <strong>de</strong><br />
tratamiento. El objetivo es establecer las pautas<br />
<strong>de</strong> higiene oral y que los padres conozcan<br />
las diferentes técnicas <strong>de</strong> cepillado. Éste es<br />
también un buen momento para observar la<br />
correcta función <strong>de</strong> los dientes, la musculatura<br />
oral y la lengua. La prevención forma una<br />
parte esencial <strong>de</strong> cualquier enfermedad, y la<br />
consulta <strong>de</strong>l odontólogo forma parte esencial<br />
y muchas veces olvidada en el diagnóstico <strong>de</strong><br />
la EC.<br />
Tal como hemos comentado, una <strong>de</strong> las<br />
dos manifestaciones orales más frecuentes<br />
es la estomatitis aftosa que se caracteriza<br />
por la aparición <strong>de</strong> aftas o llagas en toda la<br />
boca y las molestias <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> ello. El tratamiento<br />
es básicamente sintomatológico ya<br />
que su aparición es espontánea y se le han<br />
atribuido múltiples causas, aunque no se ha<br />
<strong>de</strong>mostrado que ninguna <strong>de</strong> ellas sea<br />
patognomónica.<br />
En el caso <strong>de</strong> las hipoplasias <strong>de</strong>l esmalte,<br />
la afectación es tanto estética como <strong>de</strong> salud<br />
<strong>de</strong>ntal. Según el grado <strong>de</strong> afectación <strong>de</strong>l esmalte<br />
<strong>de</strong>bería incluirse en una profilaxis <strong>de</strong><br />
fluorizaciones así como un examen exhaustivo<br />
en busca <strong>de</strong> caries incipientes. Mientras<br />
en el caso <strong>de</strong> la estomatitis ésta acostumbra<br />
a ser generalizada, los <strong>de</strong>fectos <strong>de</strong> esmalte<br />
tien<strong>de</strong>n a ser más localizados y no hay tanta<br />
generalización <strong>de</strong> las lesiones. Los pacientes<br />
con EC <strong>de</strong>berían incluirse en un protocolo <strong>de</strong><br />
control y tratamiento <strong>de</strong> dichas lesiones para<br />
evitar posibles problemas <strong>de</strong>ntales, ya que una<br />
vez iniciada la lesión la restauración es más<br />
compleja en este tipo <strong>de</strong> esmalte.<br />
CONCLUSIONES<br />
1. La boca es un medio para la <strong>de</strong>tección<br />
precoz <strong>de</strong> la enfermedad celíaca.<br />
2. Las lesiones asociadas son la estomatitis<br />
aftosa y las hipoplasias <strong>de</strong>l esmalte.<br />
3. La prevención es clave para establecer<br />
unas pautas <strong>de</strong> higiene oral y control <strong>de</strong> las<br />
lesiones.<br />
4. Una visita precoz con el odontólogo<br />
habituado a esta enfermedad pue<strong>de</strong> prevenir<br />
estos problemas y ofrecer la solución más<br />
a<strong>de</strong>cuada.<br />
5. Los casos más afectos <strong>de</strong>berían incluirse<br />
en un protocolo <strong>de</strong> control y tratamiento.<br />
BIBLIOGRAFÍA<br />
1. Pastore L y cols. Importance of<br />
oral signs in the diagnosis of atypical<br />
forms of celiac disease. Recenti Prog<br />
Med 2004; Oct 95 (10):482-90<br />
2. Giammaria G, Ciavarelli ML,<br />
Giammaria AF. Hipoplasia of enamel.<br />
A useful marker in the diagnosis of<br />
celiac disease in its subclinical form.<br />
Minerva Stomatol 1996; Jul-Aug 45(7-<br />
8):341-4<br />
3. Aguirre JM y cols. Dental enamel<br />
<strong>de</strong>fects in celiac patients. Oral Surg<br />
Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod<br />
1997. Dec; 84(6):646-50<br />
4. Aine L y cols. Dental enamel<br />
<strong>de</strong>fects in celiac disease. J Oral Pathol<br />
Med. 1990 Jul;19(6):241-5<br />
5. Priovolou CH, Van<strong>de</strong>ras AP,<br />
Papagiannoulis L. A comparative study<br />
on the prevalence of enamel <strong>de</strong>fects<br />
and <strong>de</strong>ntal caries in children and<br />
adolescents with and without coeliac<br />
disease. Eur J Paediatr Dent 2004 Jun;<br />
5(2):102-6<br />
rincón científico<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 7<br />
rincón científico
incón científico<br />
rincón científico<br />
Congreso Internacional<br />
sobre la Enfermedad Celíaca<br />
8 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Anna Gibert Casamada. Florencia 15, 16 y 17 <strong>de</strong> abril 2005<br />
L’Associació italiana <strong>de</strong> celiaquia va<br />
organitzar un congrés internacional sobre la<br />
malaltia celíaca (MC). El congrés va tractar <strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> les darreres novetats en recerca fins a les<br />
perspectives terapèutiques <strong>de</strong> la malaltia. Hi<br />
van participar científics <strong>de</strong> tot el món, molt<br />
reconeguts dins <strong>de</strong> l’àmbit <strong>de</strong> la malaltia<br />
celíaca. Es va presentar informació molt<br />
novedosa i <strong>de</strong> molta qualitat. El congrés va<br />
comptar amb una assistència <strong>de</strong> fins a 600<br />
persones i les ponències van ser imparti<strong>de</strong>s,<br />
entre d’altres, per figures tan rellevants com<br />
L.M. Sollid (Oslo, NORUEGA), F. Koning (Lei<strong>de</strong>n,<br />
HOLANDA), M. Maki (Tampere, FINLÀNDIA), C.<br />
Cattasi (Ancona, ITÀLIA), E. Mén<strong>de</strong>z (Madrid,<br />
ESPANYA), M. Stern (Tübingen, ALEMANYA),<br />
A. Fassano (Baltimore, USA), R. P. An<strong>de</strong>rson<br />
(Melbourne, AUSTRÀLIA), N. Cerf-Bensussan<br />
(París, FRANÇA), A. Sette (San Diego, USA),<br />
R. Troncone (Nàpols, ITÀLIA).<br />
Per a mi en particular, <strong>de</strong>scobrir la celiaquia<br />
a Itàlia m’ha omplert d’esperança. He vist com<br />
la malaltia pot ésser multitudinària en els<br />
països on s’ha avançat eficaçment en la seva<br />
<strong>de</strong>tecció. He vist com en el país <strong>de</strong> la pasta i<br />
La Asociación italiana <strong>de</strong> celiaquía organizó<br />
un congreso internacional sobre la enfermedad<br />
celíaca (EC). El congreso trató, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> las últimas<br />
noveda<strong>de</strong>s en investigación a las perspectivas<br />
terapéuticas <strong>de</strong> la enfermedad. Participaron<br />
científicos <strong>de</strong> todo el mundo, muy reconocidos<br />
en el ámbito <strong>de</strong> la EC. Se presentó información<br />
muy novedosa y <strong>de</strong> mucha calidad. El<br />
congreso contó con la asistencia <strong>de</strong> 600 personas<br />
y las ponencias fueron impartidas, entre<br />
otros, por figuras tan relevantes como L. M.<br />
Sollid (Oslo, NORUEGA), F. Koning (Lei<strong>de</strong>n, HO-<br />
LANDA), M. Makï (Tampere, FINLANDIA), C.<br />
Cattasi (Ancona, ITALIA), E. Mén<strong>de</strong>z (Madrid,<br />
ESPAÑA), M. Stern (Tübingen, ALEMANIA), A.<br />
Fassano (Baltimore, USA), R. P. An<strong>de</strong>rson<br />
(Melbourne, AUSTRALIA), N. Cerf-Bensussan<br />
(París, FRANÇA), A. Sette (San Diego, USA), R.<br />
Troncone (Nápoles, ITALIA).<br />
Para mi en particular, <strong>de</strong>scubrir la celiaquia<br />
en Italia me ha llenado <strong>de</strong> esperanza. He visto<br />
como la enfermedad pue<strong>de</strong> ser multitudinaria<br />
en los países don<strong>de</strong> se ha avanzado eficazmente<br />
en su <strong>de</strong>tección. He visto como en el<br />
país <strong>de</strong> la pasta y la pizza tienes al alcance
la pizza, tenies a l’abast restaurants on oferien<br />
menjars sense gluten no només recopilats en<br />
un llibret com si <strong>de</strong> la llista d’aliments es<br />
tractés, sinó també com a part <strong>de</strong> la informació<br />
que ofereixen els hotels. He vist un país on la<br />
recerca <strong>de</strong> la MC ocupa un lloc important entre<br />
la classe mèdica i científica, on els aliments<br />
sense gluten estan subvencionats, on hi ha<br />
una gran varietat d’aliments especials i on han<br />
<strong>de</strong>senvolupat una llei per <strong>de</strong>finir quan un<br />
aliment és sense gluten.<br />
A continuació us resumeixo el contingut <strong>de</strong>l<br />
congrés:<br />
PROGRÉS DE LA PATOGÈNESI<br />
En aquesta secció, N.E. Pogna va fer un<br />
repàs <strong>de</strong> la genètica <strong>de</strong>ls cereals i <strong>de</strong> la seva<br />
toxicitat. Es va recalcar el llarg genoma <strong>de</strong>l<br />
blat, que <strong>de</strong>penent <strong>de</strong> les espècies pot arribar<br />
a tenir fins a 150.000 gens. Va concloure<br />
que la fracció tòxica <strong>de</strong>l blat avui en dia està<br />
ben <strong>de</strong>finida i caracteritzada, sent l’exemple<br />
més estudiat el pèptid 33-mer <strong>de</strong> l’alfa-gliadina.<br />
M. Piacentini va comentar el paper <strong>de</strong> la<br />
transglutaminasa tissular (TG2) en la<br />
patogènesi <strong>de</strong> la malaltia i la seva relació amb<br />
els processos d’inflamació i autoinmunització.<br />
L.M. Sollid va parlar <strong>de</strong>ls diferents<br />
mecanismes d’activació <strong>de</strong> les cèl·lules T. Va<br />
explicar que l’HLA DQ2/DQ8 és un <strong>de</strong>ls responsables<br />
<strong>de</strong> l’activació <strong>de</strong> les cèl·lules T i que rincón<br />
restaurantes don<strong>de</strong> ofrecen comidas sin gluten<br />
no sólo recogidos en un libro como si <strong>de</strong> la<br />
lista <strong>de</strong> alimentos se tratara sino también como<br />
parte <strong>de</strong> la información que ofrecen los hoteles.<br />
He visto un país don<strong>de</strong> la investigación <strong>de</strong><br />
la EC ocupa un lugar muy importante entre la<br />
clase medica y científica, don<strong>de</strong> los alimentos<br />
sin gluten están subvencionados, don<strong>de</strong> hay<br />
una gran variedad <strong>de</strong> alimentos especiales y<br />
don<strong>de</strong> han <strong>de</strong>sarrollado una ley para <strong>de</strong>finir<br />
cuando un alimento es sin gluten.<br />
A continuación os resumo el contenido <strong>de</strong>l<br />
congreso:<br />
PROGRESOS EN PATOGÉNESIS<br />
En esta sección, N.E. Pogna hizo un repaso<br />
<strong>de</strong> la genética <strong>de</strong> los cereales y <strong>de</strong> su toxicidad.<br />
Recalcó el largo genoma <strong>de</strong>l trigo, que<br />
<strong>de</strong>pendiendo <strong>de</strong> la especie pue<strong>de</strong> llegar a tener<br />
hasta 150.000 genes. Concluyó que la<br />
fracción tóxica <strong>de</strong>l trigo hoy en día está bien<br />
<strong>de</strong>finida y caracterizada, siendo el ejemplo más<br />
estudiado el péptido 33-mer <strong>de</strong>l alfa-gliadina.<br />
M. Piacentini comentó el papel <strong>de</strong> la<br />
transglutaminasa tisular (TG2) en la<br />
patogénesis <strong>de</strong> la enfermedad y su relación<br />
con los procesos <strong>de</strong> inflamación y<br />
autoinmunización.<br />
L.M. Sollid habló <strong>de</strong> los diferentes mecanismos<br />
<strong>de</strong> activación <strong>de</strong> las células T. Explicó<br />
que el HLA DQ2/DQ8 es uno <strong>de</strong> los responsa-<br />
científico<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 9<br />
rincón científico
incón científico<br />
rincón científico<br />
El Dr. Fassano con ponentes <strong>de</strong>l Congreso.<br />
10 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
per tant és necessari però no suficient per<br />
<strong>de</strong>senvolupar la MC.<br />
F. Koning va explicar que la toxicitat <strong>de</strong>ls<br />
cereals està basada en l’estimulació i<br />
reactivitat <strong>de</strong> les cèl·lules T contra pèptids<br />
homòlegs i en va explicar els diferents<br />
mecanismes. També va parlar <strong>de</strong>l risc <strong>de</strong>ls<br />
diferents tipus d’HLA-DQ2, <strong>de</strong>penent <strong>de</strong> si són<br />
DR3, DR7 o altres. Va justificar que la quantitat<br />
<strong>de</strong> gluten és important en quant a <strong>de</strong>senvolupar<br />
la malaltia i en conseqüència recomana que la<br />
introducció <strong>de</strong>l gluten en nadons sigui gradual<br />
i que fins als dotze mesos es mantingui per<br />
sota <strong>de</strong>ls 6-9 g <strong>de</strong> gluten al dia.<br />
LA TERAPIA D’AVUI<br />
G. Gasbarrini va explicar que els malalts<br />
celíacs presenten un alt percentage <strong>de</strong> quadres<br />
d’ansietat i <strong>de</strong>pressió que milloren amb el<br />
temps un cop s’han adaptat a la dieta sense<br />
gluten. Aquests quadres d’ansietat i <strong>de</strong>pressió<br />
estan relacionats amb un mal estat general<br />
causat pels símptomes <strong>de</strong> la malaltia, la<br />
restricció dietètica, i l’impacte que té això en<br />
la vida social, molt semblant al que els passa<br />
als pacients diabètics. Aquest estat els porta<br />
moltes vega<strong>de</strong>s a abandonar la dieta. És per<br />
això que es recomana al pacient celíac suport<br />
psicològic que en molts casos condueix a una<br />
reducció <strong>de</strong> la <strong>de</strong>pressió, encara que pot persistir<br />
l’ansietat. El suport psicològic al pacient<br />
celíac ajuda a mantenir la dieta. Finalment va<br />
dir que la MC pot estar relacionada amb la<br />
migranya.<br />
bles <strong>de</strong> la activación <strong>de</strong> las células T y que<br />
por tanto es necesario pero no suficiente para<br />
<strong>de</strong>sarrollar la EC.<br />
F. Koning explicó que la toxicidad <strong>de</strong> los<br />
cereales está basada en la estimulación y<br />
reactividad <strong>de</strong> las células T contra péptidos<br />
homólogos y explicó los diferentes mecanismos.<br />
También habló <strong>de</strong>l riesgo <strong>de</strong> los diferentes<br />
tipos <strong>de</strong> HLA-DQ2, <strong>de</strong>pendiendo <strong>de</strong> si son<br />
DR3, DR7 u otros. Justificó que la cantidad <strong>de</strong><br />
gluten es importante en cuanto a <strong>de</strong>sarrollar<br />
la enfermedad y en consecuencia recomienda<br />
que la introducción <strong>de</strong>l gluten en bebés sea<br />
gradual y que hasta los doce meses se mantenga<br />
por <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> los 6-9 g <strong>de</strong> gluten al día.<br />
TERAPIA DE HOY<br />
G. Gasbarrini explicó que los enfermos<br />
celíacos presentan un alto porcentaje <strong>de</strong> cuadros<br />
<strong>de</strong> ansiedad y <strong>de</strong>presión que, con el tiempo,<br />
mejoran una vez adaptados a la dieta sin<br />
gluten. Estos cuadros <strong>de</strong> ansiedad y <strong>de</strong>presión<br />
están relacionados con una mal estado<br />
general causado por los síntomas <strong>de</strong> la enfermedad,<br />
la restricción dietética, y el impacto<br />
que ello tiene en la vida social, muy parecido<br />
a lo que pasa en pacientes diabéticos. Este<br />
estado les lleva muchas veces a abandonar la<br />
dieta. Por ello, en estas ocasiones se le recomienda<br />
al paciente celíaco soporte psicológico<br />
que en muchos casos conduce a una reducción<br />
<strong>de</strong> la <strong>de</strong>presión, aunque pue<strong>de</strong> persistir<br />
la ansiedad. El soporte psicológico al<br />
paciente celíaco ayuda a mantener la dieta.<br />
Finalmente dijo que la EC pue<strong>de</strong> estar también<br />
relacionada con la migraña.<br />
C. Cellier habló <strong>de</strong> la celiaquía refractaria,<br />
que es aquella que no reacciona a la dieta sin<br />
gluten y da lugar a serias complicaciones y<br />
manifestaciones extra intestinales, pudiendo<br />
conducir a la muerte <strong>de</strong>bido a malnutrición<br />
severa. El tratamiento recomendado son<br />
esteroi<strong>de</strong>s (clásicos o bu<strong>de</strong>sonida) y los<br />
immuno<strong>de</strong>presores.<br />
E. Mén<strong>de</strong>z habló <strong>de</strong> los métodos <strong>de</strong> análisis<br />
<strong>de</strong>l gluten. Informó <strong>de</strong> los progresos <strong>de</strong>l<br />
método R5 ELISA con un límite <strong>de</strong> <strong>de</strong>tección<br />
<strong>de</strong> hasta 3 ppm y <strong>de</strong> que se dispone <strong>de</strong> un<br />
estándar <strong>de</strong> referencia <strong>de</strong> gliadina. TambIén<br />
dijo que para un análisis completo es necesario<br />
combinar las técnicas inmunológicas (R5
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA <strong>11</strong>
incón científico<br />
rincón científico<br />
12 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
C. Cellier va parlar <strong>de</strong> la celiaquia<br />
refractària, que és aquella que no reacciona a<br />
la dieta sense gluten i dóna lloc a serioses<br />
complicacions i manifestacions extra<br />
intestinals, po<strong>de</strong>nt conduir a la mort <strong>de</strong>guda a<br />
malnutrició severa. El tractament recomanat<br />
són esteroids (clàssics o bu<strong>de</strong>sonida) i els<br />
immuno<strong>de</strong>presors.<br />
E. Mén<strong>de</strong>z va parlar <strong>de</strong>ls mèto<strong>de</strong>s d’anàlisi<br />
<strong>de</strong>l gluten. Va informar <strong>de</strong>ls progressos <strong>de</strong>l<br />
mèto<strong>de</strong> R5 ELISA on s’ha aconseguit un límit<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>tecció <strong>de</strong> fins a 3 ppm i <strong>de</strong> que ja es<br />
disposa d’un estàndard <strong>de</strong> referència <strong>de</strong><br />
gliadina. També va explicar que per una anàlisi<br />
completa és necessari combinar les tècniques<br />
immunològiques (R5 ELISA, Western Blot) i noimmunològiques<br />
(PCR a temps real).<br />
Es va parlar <strong>de</strong> la necessitat d’estudis<br />
clínics controlats i randomitzats per tal <strong>de</strong><br />
conèixer quina és la toxicitat <strong>de</strong>l gluten i així,<br />
en funció <strong>de</strong> la ingesta diària <strong>de</strong> gluten, po<strong>de</strong>r<br />
establir els límits <strong>de</strong>l productes sense gluten.<br />
En aquest línia, M. Maki va presentar un estudi<br />
prospectiu randomitzat a Finlàndia on no es<br />
va veure cap diferència entre els celíacs que<br />
seguien una dieta amb midó <strong>de</strong> blat i els que<br />
seguien una dieta sense. Per aquest país, i<br />
consi<strong>de</strong>rant que el gluten comença a ser tòxic<br />
a partir d’una ingesta <strong>de</strong> 10 mg/dia, el límit<br />
per als productes sense gluten estaria justificat<br />
a 100 ppm tenint en compte una ingesta <strong>de</strong><br />
fins a 100 g <strong>de</strong> productes sense gluten al dia.<br />
C. Catassi va presentar el seu estudi<br />
multicèntric prospectiu randomitzat <strong>de</strong> 39<br />
pacients. Va estudiar l’efecte en<br />
simptomatologia, marcadors serològics i<br />
ELISA, Western Blot) y no-immunológicas (PCR<br />
a tiempo real).<br />
Se habló <strong>de</strong> la necesidad <strong>de</strong> estudios clínicos<br />
controlados y randomizados con el fin <strong>de</strong><br />
conocer la toxicidad <strong>de</strong>l gluten y así, en función<br />
<strong>de</strong> la ingesta diaria <strong>de</strong> gluten, po<strong>de</strong>r establecer<br />
los límites <strong>de</strong> los productos sin gluten.<br />
En esta línea, M. Maki presentó un estudio<br />
prospectivo randomizado en Finlandia don<strong>de</strong><br />
no hay diferencia entre los celíacos que seguían<br />
dieta con productos <strong>de</strong> almidón <strong>de</strong> trigo<br />
y los que no. Para este país, y consi<strong>de</strong>rando<br />
que el gluten empieza a ser tóxico a partir<br />
<strong>de</strong> una ingesta <strong>de</strong> 10 mg / día, el límite para<br />
productos sin gluten estaría justificado en 100<br />
ppm teniendo en cuenta una ingesta <strong>de</strong> hasta<br />
100 g <strong>de</strong> productos sin gluten al día.<br />
C. Catassi presentó su estudio<br />
multicéntrico prospectivo randomizado en 39<br />
pacientes. Estudió el efecto en sintomatología,<br />
marcadores serológicos e histología al administrar<br />
0, 10 i 50 mg <strong>de</strong> gluten al día. Los<br />
resultados indicaron que no había cambios en<br />
la clínica o en los marcadores serológicos,<br />
pero sí encontró diferencias en las medidas<br />
histológicas. El estudio concluye que 10 mg /<br />
día <strong>de</strong> gluten son seguros, pero que 50 mg /<br />
día son motivo <strong>de</strong> alerta. Teniendo en cuenta<br />
una ingesta <strong>de</strong> productos sin gluten <strong>de</strong> hasta<br />
300 g / día, el límite <strong>de</strong> 20 ppm garantiza<br />
estar por <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> los 10 mg / día <strong>de</strong> gluten.<br />
Se concluyó que para <strong>de</strong>terminar cual sería<br />
el mejor límite para los productos sin gluten<br />
es muy importante disponer <strong>de</strong> datos <strong>de</strong> consumo<br />
<strong>de</strong> dichos productos, que será diferente<br />
en función <strong>de</strong> los hábitos y costumbres ali-
glosario <strong>de</strong> términos<br />
glosario <strong>de</strong> términos<br />
Antiendomisio EMA y Antitransglutaminasa<br />
ATG = Anticuerpos que se <strong>de</strong>tectan en la sangre y<br />
son útiles como marcadores serológicos <strong>de</strong> enfermedad<br />
celíaca activa.<br />
Autoinmune = Reacción en la que el sistema inmunológico<br />
<strong>de</strong> un individuo reacciona contra sus<br />
propios antígenos.<br />
EC = Enfermedad celíaca.<br />
EC refractaria = Enfermedad celíaca que no respon<strong>de</strong><br />
a la dieta sin gluten.<br />
Haplotipos HLA = Conjunto <strong>de</strong> alelos <strong>de</strong> locus diferentes,<br />
pero próximos, sobre un mismo<br />
cromosoma.<br />
Interleucina = Nombre dado a proteínas liberadas<br />
por los linfocitos T secretores, sensibilizados<br />
por el contacto con un antígeno específico.<br />
Morbilidad = Estudio <strong>de</strong> los efectos <strong>de</strong> una enfermedad<br />
en una población. Nombre y distribución <strong>de</strong><br />
las enfermeda<strong>de</strong>s que sufre una población en un<br />
momento dado.<br />
OMS/WHO = Organización mundial <strong>de</strong> la salud.<br />
Paucisintomáticas = Con síntomas menores.<br />
Screening = Cribaje o <strong>de</strong>spistaje.<br />
Antiendomisi EMA i Antitransglutaminasa ATG<br />
= Anticossos que es <strong>de</strong>tecten a la sang i són útils<br />
com a marcadors serològics <strong>de</strong> malaltia celíaca<br />
activa.<br />
Autoimmune = Reacció en la que el sistema<br />
immunològic d´un individu reacciona contra els seus<br />
propis antígens.<br />
Haplotips HLA = Conjunt d´alels <strong>de</strong> locus diferents,<br />
però pròxims, sobre un mateix cromosoma.<br />
Interleucina = Nom que es dóna a proteïnes<br />
allibera<strong>de</strong>s pels limfocits T secretors, sensibilitzats<br />
pel contacte amb un antígen específic.<br />
MC = Malaltia celíaca.<br />
MC refractària = Malaltia celíaca que no respon<br />
a la dieta sense gluten.<br />
Morbilitat = Estudi <strong>de</strong>ls efectes d’una malaltia en<br />
una població. Nom i distribució <strong>de</strong> les malalties que<br />
sofreix una població en un moment donat.<br />
OMS/WHO = Organització mundial <strong>de</strong> la salut.<br />
Paucisimptomàtica = Amb símptomes menors.<br />
Screening = Cribatge o <strong>de</strong>spistatge.<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 13
incón científico<br />
rincón científico<br />
14 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
histologia en administrar 0, 10 i 50 mg <strong>de</strong><br />
gluten al dia. Els resultats van indicar que no<br />
hi havia canvis en la clínica o en els marcadors<br />
serològics, però sí que va trobar diferències<br />
en les mesures histològiques. L’estudi<br />
conclueix que 10 mg/dia <strong>de</strong> gluten són segurs,<br />
però que 50 mg/dia són motiu d’alerta. Tenint<br />
en compte una ingesta <strong>de</strong> productes sense<br />
gluten <strong>de</strong> fins a 300 g/dia, el límit <strong>de</strong> 20 ppm<br />
garanteix sempre estar per sota <strong>de</strong>ls 10 mg/<br />
dia <strong>de</strong> gluten.<br />
Es va concloure que per <strong>de</strong>terminar quin<br />
seria el millor límit per als productes sense<br />
gluten és molt important disposar <strong>de</strong> da<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> consum <strong>de</strong> productes sense gluten, que<br />
serà diferent en funció <strong>de</strong>ls hàbits i costums<br />
alimentaris <strong>de</strong> cada país. És conegut que la<br />
dieta mediterrània té una ingesta més gran<br />
<strong>de</strong> productes sense gluten que la que po<strong>de</strong>n<br />
tenir els països nòrdics.<br />
NOVES ESTRATÈGIES TERAPÈUTIQUES<br />
1. Detoxificació <strong>de</strong> la gliadina<br />
Els ponents G. Gray, M. Gobbetti, G. R.<br />
Corazza i F. Biagi van explicar com l’obtenció<br />
<strong>de</strong> pèptids genèticament <strong>de</strong>toxificats per<br />
enginyeria genètica és teòricament possible.<br />
En aquesta línia, es van presentar diversos<br />
estudis on s’aconseguia <strong>de</strong>toxificar la gliadina<br />
amb enzims com la prolilendopeptidasa o<br />
l’endopeptidasa <strong>de</strong>ls bacteris lactis o produint<br />
glutenines sense contaminació <strong>de</strong> gliadines.<br />
Això permetria produir productes amb menys<br />
cost i millor palatibilitat.<br />
A. Fassano va parlar sobre la possibilitat<br />
d’inhibir la zonulina, que és un regulador <strong>de</strong> la<br />
permeabilitat intestinal.<br />
R.P. An<strong>de</strong>rson va parlar <strong>de</strong>l <strong>de</strong>senvolupament<br />
d’una vacuna per la MC, basada en<br />
la i<strong>de</strong>ntificació <strong>de</strong>ls epítops tòxics <strong>de</strong> la gliadina.<br />
Es preveu en 2-3 anys començar estudis<br />
clínics. També va dir que la vacuna<br />
sembla tenir més possibilitats en la MC que<br />
en altres malalties autoimmunes.<br />
2. Teràpia biològica<br />
Es va parlar <strong>de</strong> les possibilitats <strong>de</strong> l’ús i el<br />
paper <strong>de</strong> les citoquines IL-15 i IL-10 en el<br />
tractament <strong>de</strong> la celiaquia. N. Cerf-Bensussan<br />
va explicar l’ús d’inhibir la IL-15 en el tractament<br />
<strong>de</strong> la celiaquia refractària i C. Gianfrani va<br />
mentarios <strong>de</strong> cada país. Es conocido que la<br />
dieta mediterránea tiene una ingesta mayor<br />
<strong>de</strong> productos sin gluten que la que puedan<br />
tener los países nórdicos.<br />
NUEVAS ESTRATEGIAS TERAPÉUTICAS<br />
1. Detoxificación <strong>de</strong> la gliadina<br />
Los ponentes G. Gray, M. Gobbetti, G. R.<br />
Corazza y F. Biagi explicaron cómo la obtención<br />
<strong>de</strong> péptidos genéticamente <strong>de</strong>toxificados<br />
por ingeniería genética es teóricamente posible.<br />
En esta línea, se presentaron diversos<br />
estudios don<strong>de</strong> se conseguía <strong>de</strong>toxificar la<br />
gliadina con enzimas como la prolilendopeptidasa<br />
o la endopeptidasa <strong>de</strong> las bacterias<br />
lácticas o produciendo gluteninas sin contaminación<br />
<strong>de</strong> gliadinas. Esto permitiría producir<br />
productos con menos coste y mejor<br />
palatibilidad.<br />
A. Fassano habló sobre la posibilidad <strong>de</strong><br />
inhibir la zonulina que es un regulador <strong>de</strong> la<br />
permeabilidad intestinal.<br />
R.P. An<strong>de</strong>rson habló <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> una<br />
vacuna para la EC, basada en la i<strong>de</strong>ntificación<br />
<strong>de</strong> los epítopos tóxicos <strong>de</strong> la gliadina. Se prevé<br />
empezar estudios clínicos en 2-3 años.<br />
También comentó que la vacuna parece tener<br />
más posibilida<strong>de</strong>s en la EC que en otras enfermeda<strong>de</strong>s<br />
autoinmunes.<br />
2. Terapia biológica<br />
Se habló <strong>de</strong> las posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l uso y el<br />
papel <strong>de</strong> las citoquinas IL-15 y IL-10 en el tratamiento<br />
<strong>de</strong> la celiaquía. N. Cerf-Bensussan explicó<br />
el uso <strong>de</strong> inhibir la IL-15 en el tratamiento <strong>de</strong><br />
la celiaquía refractaria y C. Gianfrani <strong>de</strong>mostró<br />
que el tratamiento con IL-10 era capaz <strong>de</strong> suprimir<br />
la respuesta inmune <strong>de</strong> la gliadina. A. Sette<br />
concluyó que aunque se requiere más investigación,<br />
es posible disminuir la inmunogenicidad<br />
<strong>de</strong> las proteínas en humanos.<br />
3. Los anticuerpos anti-F-actina en el diagnóstico<br />
<strong>de</strong> la celiaquía<br />
Hablaron <strong>de</strong> este nuevo marcador<br />
serológico, indicador <strong>de</strong> la atrofia intestinal <strong>de</strong><br />
la celiaquía. El marcador se encontró presente<br />
exclusivamente en pacientes con atrofia severa<br />
y se presentó como un potencial sustituto <strong>de</strong> la<br />
biopsia intestinal o en casos en que es imposible<br />
realizarla. También se remarcó su utilidad
<strong>de</strong>mostrar que el tractament amb IL-10 era<br />
capaç <strong>de</strong> suprimir la resposta immune <strong>de</strong><br />
la gliadina. A. Sette va concloure que tot i<br />
que es requereix més recerca, és possible<br />
disminuir la immunogenicitat <strong>de</strong> les<br />
proteïnes en humans.<br />
3. Els anticossos anti-F-actina en el<br />
diagnòstic <strong>de</strong> la celiaquia<br />
Es va parlar d’aquest nou marcador<br />
serològic, indicador <strong>de</strong> l’atròfia intestinal <strong>de</strong> la<br />
celiaquia. El marcador es va trobar present<br />
exclusivament en pacients amb atròfia severa<br />
i es va presentar com una potencial substitució<br />
<strong>de</strong> la biòpsia intestinal o en casos en que és<br />
impossible realitzar-la. També es va remarcar<br />
la seva utilitat en el seguiment <strong>de</strong>l pacient amb<br />
el temps ja que es negativitza quan la mucosa<br />
intestinal es normalitza.<br />
4. Mo<strong>de</strong>ls animals<br />
Es van presentar diversos estudis amb<br />
mo<strong>de</strong>ls animals per estudiar la celiaquia. C.<br />
David va presentar el seus ratolins tansgènics<br />
HLA classe II. R. Troncone va presentar el<br />
mo<strong>de</strong>l <strong>de</strong> ratolí NOD. H. Tlaskalova va presentar<br />
un estudi en ratolins sobre l’efecte protector<br />
<strong>de</strong> la llet materna en el <strong>de</strong>senvolupament<br />
<strong>de</strong> la intolerància al gluten, així com<br />
l’efecte protector <strong>de</strong> EGF en les fórmules infantils.<br />
5. Teràpia genètica<br />
M. Lon<strong>de</strong>i va parlar <strong>de</strong> la possibilitat <strong>de</strong><br />
transformar les cèl·lules T patològiques en<br />
cèl·lules T terapèutiques reguladores, però va<br />
assenyalar que la teràpia genètica pot tenir<br />
efectes secundaris, presenta dificultats ètiques<br />
i és molt costosa.<br />
PREVENCIÓ<br />
Dins d’aquest capítol es va parlar <strong>de</strong>l risc<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>senvolupar la malaltia en individus HLA<br />
DQ2 i DQ8, <strong>de</strong> l’efecte <strong>de</strong> l’ús <strong>de</strong> les fòrmules<br />
<strong>de</strong> les llets adapta<strong>de</strong>s infantils i <strong>de</strong> l’efecte <strong>de</strong><br />
l’edat <strong>de</strong> la introducció <strong>de</strong>l gluten en la dieta.<br />
E. Fabiani va explicar un estudi en curs sobre<br />
nadons genèticament predisposats i l’efecte<br />
<strong>de</strong> la llet materna / fòrmules infantils i <strong>de</strong> l’edat<br />
d’introducció <strong>de</strong>l gluten en el <strong>de</strong>senvolupmanet<br />
<strong>de</strong> la malaltia.<br />
en el seguimiento <strong>de</strong>l paciente ya que se<br />
negativiza cuando la mucosa intestinal se normaliza.<br />
4. Mo<strong>de</strong>los animales<br />
Se presentaron diversos estudios en animales<br />
para estudiar la celiaquía. C. David presentó<br />
sus ratones transgénicos HLA clase II.<br />
R. Troncone presentó el mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> ratón NOD.<br />
H. Tlaskalova presentó un estudio en ratones<br />
sobre el efecto protector <strong>de</strong> la leche materna<br />
en el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la intolerancia al gluten,<br />
así como el efecto protector <strong>de</strong> EGF en las<br />
fórmulas infantiles.<br />
5. Terapia genética<br />
M. Lon<strong>de</strong>i habló <strong>de</strong> la posibilidad <strong>de</strong> transformar<br />
las células T patológicas en células T<br />
terapéuticas reguladoras, pero señaló que la<br />
terapia genética pue<strong>de</strong> tener efectos secundarios,<br />
presenta dificulta<strong>de</strong>s éticas y es muy cara.<br />
PREVENCIÓN<br />
Dentro <strong>de</strong> este capítulo se habló <strong>de</strong>l riesgo<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollar la enfermedad en individuos<br />
HLA DQ2 y DQ8, <strong>de</strong>l efecto <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong> las<br />
fórmulas <strong>de</strong> leches infantiles y <strong>de</strong>l efecto <strong>de</strong><br />
la edad <strong>de</strong> introducción <strong>de</strong>l gluten en la dieta.<br />
E. Fabiani explicó un estudio en curso sobre<br />
bebés genéticamente predispuestos y el efecto<br />
<strong>de</strong> la leche materna / fórmulas infantiles y<br />
<strong>de</strong> la edad <strong>de</strong> introducción <strong>de</strong>l gluten en el<br />
<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la enfermedad.<br />
rincón científico<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 15<br />
rincón científico
asociación<br />
asociación<br />
16 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Més empreses alimentàries<br />
adheri<strong>de</strong>s al Pacte <strong>de</strong><br />
la Generalitat<br />
<strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong><br />
Més empreses s’ han adherit al Pacte per<br />
al celíac i el diabétic, que aquesta vegada<br />
han signat amb el conseller <strong>de</strong> Comerç,<br />
Turisme i Consum, Josep Huguet. (7 febrer <strong>de</strong><br />
2005).<br />
Aquestes empreses són: Extrapernil,<br />
Embotits i Càrniques <strong>de</strong> la Selva, Boadas<br />
1880, Bon Preu, (el qual ha ampliat la seva<br />
oferta inicial) Molí <strong>de</strong> Pomerí, Inpralsa,<br />
Cap<strong>de</strong>vila Germans, Schorn, Embotits<br />
Estamariu, Artur Piquet, i Embutidos Ona.<br />
Aquestes noves adhesions s’afegeixen a les<br />
empreses que ja l’utilitzaven en les seves<br />
respectives marques, i que són: Caprabo,<br />
Mercadona, Condis Supermercats, Bon Preu,<br />
Bombons Blasi, Trias Néts <strong>de</strong> Joaquim, Productora<br />
Alimenticia General Española,<br />
Antonijoan i Industrias Rodríguez.<br />
Més d’un centenar <strong>de</strong> productes <strong>de</strong> les<br />
seves marques comercials compten amb el<br />
distintiu. Es tracta <strong>de</strong> productes susceptibles<br />
<strong>de</strong> contenir gluten com els embotits, patés,<br />
torrons, etc. D’aquesta manera el comprador<br />
i<strong>de</strong>ntificarà clarament si pot o no escollir el<br />
producte per consum <strong>de</strong> celíacs.<br />
El «Pacte per al Celíac i el Diabétic» ha estat<br />
impulsat pel Departament <strong>de</strong> Comerç, Turisme<br />
i Consum en col.laboració amb les associacions<br />
<strong>de</strong> celíacs i diabètics <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> i hi<br />
van ser presents les seves presi<strong>de</strong>ntes, així<br />
com també el Director General <strong>de</strong> l'Agència<br />
Catalana <strong>de</strong> Consum, Enric Aloy.<br />
Info<br />
Nutricional<br />
Más empresas se han adherido al pacto<br />
para el celíaco y el diabético, que esta vez<br />
han firmado con el conseller <strong>de</strong> Comerç,<br />
Turisme i Consum, Josep Huguet. (7 febrero<br />
<strong>de</strong> 2005).<br />
Dichas empresas son: Extrapernil, Embotits<br />
i Càrniques <strong>de</strong> la Selva, Boadas 1880, Bon<br />
Preu (el cual ha ampliado su oferta <strong>de</strong> productos),<br />
Molí <strong>de</strong> Pomerí, Inpralsa, Cap<strong>de</strong>vila<br />
Germans, Schorn, Embotits Estamariu, Artur<br />
Piquet, y Embutidos Ona. Estas nuevas adhesiones<br />
se aña<strong>de</strong>n a las empresas que ya lo<br />
utilizaban en sus respectivas marcas, y que<br />
son: Caprabo, Mercadona, Condis<br />
Supermercats, Bon Preu, Bombons Blasi,<br />
Trias, Néts <strong>de</strong> Joaquim, Productora Alimenticia<br />
General Española, Antonijoan e Industrias<br />
Rodríguez.<br />
Más <strong>de</strong> un centenar <strong>de</strong> productos <strong>de</strong> sus<br />
marcas comerciales cuentan con el distintivo.<br />
Son productos susceptibles <strong>de</strong> contener gluten<br />
como pue<strong>de</strong>n ser embutidos, patés, turrones,<br />
etc. De esta forma el comprador i<strong>de</strong>ntificará<br />
claramente si pue<strong>de</strong> o no elegir el producto<br />
para consumo <strong>de</strong> celiacos.<br />
El «Pacto para el Celíaco y el Diabético»<br />
ha sido impulsado por el Departament <strong>de</strong><br />
Comerç, Turisme i Consum en colaboración<br />
con las asociaciones <strong>de</strong> celíacos y diabéticos<br />
<strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong>, cuyas presi<strong>de</strong>ntas estuvieron<br />
presentes, así como el Director General <strong>de</strong> la<br />
Agència Catalana <strong>de</strong> Consum, Enric Aloy.
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 17
asociación<br />
asociación<br />
Charla Charla sobre sobre celiaquía celiaquía<br />
en “Firasalut” “Firasalut” <strong>de</strong> Saba<strong>de</strong>ll Saba<strong>de</strong>ll<br />
SMAP MATARÓ<br />
18 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
En el marc <strong>de</strong> la III edició <strong>de</strong> “Firasalut<br />
Saba<strong>de</strong>ll”, (6 nov 2004), el Dr. Josep Ramis,<br />
diagnosticat <strong>de</strong> celiaquia el 1998, en<br />
representació d’SMAP <strong>Celíacs</strong> <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong>,<br />
va donar una xerrada que duia per títol: “La<br />
malaltia celíaca: aspectes generals <strong>de</strong> la<br />
intolerància al gluten”.<br />
Va ser una xerrada pedagògica adreçada<br />
tant als celíacs com als qui no coneixien la<br />
malaltia i, en acabar, un bon nombre <strong>de</strong> persones<br />
es van adreçar al ponent per esclarir<br />
dubtes i fer preguntes.<br />
El passat dia <strong>11</strong> <strong>de</strong> novembre va tenir lloc<br />
a la sala d’actes <strong>de</strong> l’Hotel d’Entitats Sòciosanitàries<br />
<strong>de</strong> Mataró una conferència sobre la<br />
importància <strong>de</strong> les etiquetes, a càrrec <strong>de</strong> la<br />
dietista Marta Olmos <strong>de</strong> l’ADC (Associació <strong>de</strong><br />
Diabètics <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong>).<br />
Al llarg d’una hora, els assistents, prop d’un<br />
centenar, van po<strong>de</strong>r escoltar aspectes<br />
generals relacionats amb l’ etiquetatge i<br />
importants per als celíacs i els diabètics, així<br />
com sobre la rellevància i la necessitat <strong>de</strong> tenir<br />
un bon sistema d’etiquetatge per tal <strong>de</strong> fer la<br />
vida més fàcil als afectats d’aquests dos<br />
col·lectius.<br />
Aquesta és una mostra <strong>de</strong> la col·laboració<br />
existent <strong>de</strong>s <strong>de</strong> fa temps amb el col·lectiu <strong>de</strong><br />
diabètics, amb qui ja s’han fet altres activitats.<br />
Les preguntes i els dubtes adreçats pels<br />
assistents van <strong>de</strong>notar l’interès <strong>de</strong>l contingut<br />
<strong>de</strong> la xerrada, que fou molt ben acollida per<br />
part <strong>de</strong>ls assistents, membres d’ambdues<br />
associacions.<br />
Dentro <strong>de</strong>l marco <strong>de</strong> la III edición <strong>de</strong><br />
“Firasalut Saba<strong>de</strong>ll”, (6 nov 2004) el Dr. Josep<br />
Ramis, diagnosticado <strong>de</strong> celiaquía en 1998,<br />
dio una charla en representación <strong>de</strong> SMAP<br />
<strong>Celíacs</strong> <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong>, titulada: “La enfermedad<br />
celíaca: aspectos generales <strong>de</strong> la intolerancia<br />
al gluten”.<br />
Fue una charla pedagógica, dirigida tanto<br />
a celíacos como a aquellos que <strong>de</strong>sconocen<br />
la enfermedad y, al terminar, un buen número<br />
<strong>de</strong> personas se dirigieron al ponente para aclarar<br />
sus dudas y realizar preguntas.<br />
El pasado <strong>11</strong> <strong>de</strong> noviembre tuvo lugar<br />
en la sala <strong>de</strong> actos <strong>de</strong>l Hotel d’Entitats Sòciosanitàries<br />
<strong>de</strong> Mataró una conferencia sobre<br />
la importancia <strong>de</strong> las etiquetas, a cargo <strong>de</strong><br />
la dietista Marta Olmos, <strong>de</strong> la ADC<br />
(Associació <strong>de</strong> Diabètics <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong>).<br />
Durante una hora, los asistentes, alre<strong>de</strong>dor<br />
<strong>de</strong> un centenar, pudieron escuchar aspectos<br />
generales relacionados con el etiquetado<br />
<strong>de</strong> los productos e importantes para los<br />
celíacos y los diabéticos, así como sobre la<br />
relevancia y la necesidad <strong>de</strong> tener un buen<br />
sistema <strong>de</strong> etiquetado para hacer la vida más<br />
fácil a los afectados <strong>de</strong> ambos colectivos.<br />
Esta es una muestra <strong>de</strong> la colaboración<br />
existente <strong>de</strong>s<strong>de</strong> hace tiempo con el colectivo<br />
<strong>de</strong> diabéticos, con quienes hemos realizado<br />
otras activida<strong>de</strong>s.<br />
Las preguntas y las dudas dirigidas por<br />
parte <strong>de</strong> los asistentes <strong>de</strong>notaron el interés<br />
<strong>de</strong>l contenido <strong>de</strong> la charla, que fue muy bien<br />
acogida por parte <strong>de</strong> los asistentes miembros<br />
<strong>de</strong> ambas asociaciones.
Reunión anual CSIC<br />
Gluten 2005<br />
Como cada año hemos asistido a la reunión<br />
<strong>de</strong>l CSIC sobre los últimos avances en la <strong>de</strong>tección<br />
<strong>de</strong>l gluten. Tras la introducción por<br />
parte <strong>de</strong>l Director <strong>de</strong> la Oficina <strong>de</strong> Transferencia<br />
y Tecnología <strong>de</strong>l CSIC, Sr. D. José Luis <strong>de</strong><br />
Miguel , y en el precioso marco que es el salón<br />
<strong>de</strong> actos <strong>de</strong>l Consejo Superior <strong>de</strong> Investigaciones<br />
Científicas, los doctores Carmen<br />
Ribes y Luis Ortigosa, ambos asiduos a esta<br />
cita, hicieron, como siempre, unas magníficas<br />
exposiciones sobre la EC.<br />
A continuación, la presi<strong>de</strong>nta <strong>de</strong> SMAP<br />
<strong>Celíacs</strong> <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> explicó la labor <strong>de</strong> nuestra<br />
asociación a lo largo <strong>de</strong> 28 años <strong>de</strong> servicio,<br />
siendo la primera que hubo en España y,<br />
<strong>de</strong>stacando el aumento <strong>de</strong> socios <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su<br />
creación hasta el día <strong>de</strong> hoy. Señaló nuestra<br />
participación en la AOECS <strong>de</strong> la que SMAP es<br />
miembro fundador (Barcelona 1988) y asistencia<br />
al Prolamin Working Group <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1998.<br />
También presentó el logo registrado por la<br />
Generalitat que, sin ningún coste, conce<strong>de</strong> a<br />
los fabricantes <strong>de</strong> productos no específicos<br />
para celíacos, lo que permite que puedan seguir<br />
una dieta segura. Los controles <strong>de</strong> estos<br />
productos se realizan utilizando el método Elisa<br />
R5. En este caso es la Administración quien<br />
tiene la tutela y vela por su buen uso, y por el<br />
que ya se han interesado otras administraciones.<br />
En el turno <strong>de</strong> preguntas hubo para todos,<br />
en especial para el Dr. Mén<strong>de</strong>z, que tomó la<br />
palabra <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> que Cristina Garmendia<br />
presentara la nueva división que ha partido <strong>de</strong>l<br />
CSIC. En una exposición que duró alre<strong>de</strong>dor<br />
<strong>de</strong> hora y media el Dr. Mén<strong>de</strong>z <strong>de</strong>scribió los<br />
trabajos que lleva a cabo junto con su equipo,<br />
mencionó los estudios que varios científicos<br />
están haciendo actualmente y que se han presentado<br />
en el Congreso organizado en<br />
Florencia por la asociación <strong>de</strong> Italia (ver resumen<br />
pag. 8).<br />
Importante y variada la asistencia <strong>de</strong> público<br />
el viernes, ya que había representantes <strong>de</strong><br />
la administración, laboratorios, empresas <strong>de</strong><br />
productos sin gluten y otras (ej. cervezas) y<br />
también algún socio.<br />
El sábado se repitió la sesión con los mismos<br />
ponentes y también estuvo el presi<strong>de</strong>nte<br />
<strong>de</strong> FACE, que explicó cómo controlarían la<br />
marca. Dijo que iban a utilizar el método R5<br />
Mén<strong>de</strong>z y que <strong>de</strong>berían cumplir, quienes quisieran<br />
usarlo, un máximo <strong>de</strong> 10 ppm realizando<br />
los análisis en laboratorios acreditados por<br />
ENAC, y que establecería un control <strong>de</strong> sistemas.<br />
No explicaron cómo lo están haciendo<br />
hasta ahora, pero a la pregunta <strong>de</strong> un asistente<br />
sobre qué costes tendría ello, le respondieron<br />
que pensaban que no mucho más <strong>de</strong> lo<br />
que cuesta ahora ¿?<br />
Quedó claro que los fabricantes <strong>de</strong> productos<br />
sin gluten que no están en su lista no los<br />
recomiendan por eso, aunque los fabricantes<br />
tengan certificados correctos <strong>de</strong> otras fuentes.<br />
Sobre los límites <strong>de</strong> las 10 ppm intervinieron<br />
tanto la sala como los otros ponentes,<br />
consi<strong>de</strong>rando que aunque el método R5<br />
permite ver pocas ppm, no es a<strong>de</strong>cuado imponerlo.<br />
El Dr. Mén<strong>de</strong>z dijo que en Europa<br />
se remiendan 20 ppm para los productos<br />
libres <strong>de</strong> gluten por naturaleza y 100 ppm<br />
para los proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong>l almidón <strong>de</strong> trigo,<br />
cosa que subrayó la presi<strong>de</strong>nta <strong>de</strong> SMAP<br />
pues es la línea <strong>de</strong> Europa, como ya se publicó<br />
en TC 10; a<strong>de</strong>más se necesita experiencia<br />
para utilizar correctamente el método<br />
(tal como había ya <strong>de</strong>stacado el Dr.<br />
Mén<strong>de</strong>z en su exposición), y <strong>de</strong>jar tan poco<br />
margen pue<strong>de</strong> llevar a que los celíacos se<br />
que<strong>de</strong>n sin productos.<br />
asociación<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 19
Vista <strong>de</strong> Monóvar <strong>de</strong>s<strong>de</strong> Betíes<br />
20 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Semana <strong>de</strong> la Salud<br />
<strong>de</strong> Monóvar<br />
Baltasar Palicio<br />
SMAP Alacant<br />
Monóvar y la provincia <strong>de</strong> Alicante inauguraron el martes la Semana <strong>de</strong> la<br />
Salud <strong>de</strong> Monóvar 2005 con una charla sobre «Investigación científica y posibles<br />
nuevos tratamientos <strong>de</strong> la celiaquía», a cargo <strong>de</strong> Baltasar Palicio.<br />
Por la tar<strong>de</strong>, la Dra. Carme Farré <strong>de</strong>leitó a los celíacos <strong>de</strong> Monóvar, Novelda,<br />
Pinoso y Alicante con su disertación sobre «La Enfermedad celíaca: la más<br />
común y la menos infradiagnosticada», que fue seguida con gran atención.<br />
Carme Farré, con un lenguaje muy claro y ameno explicó los pormenores<br />
<strong>de</strong> la EC y al acabar la charla, abandonó la mesa y se sentó entre el público<br />
para seguir charlando sobre la EC.<br />
Pese a que miércoles y jueves no hubo charlas, la actividad en el stand no<br />
cesó, y el viernes Fe<strong>de</strong> Barrera explicó en qué consiste el Foro <strong>de</strong> Celíacos, y<br />
Emma Barriga, celíaca y en estos momentos ya licenciada en medicina, hizo una<br />
exposición sobre la enfermedad celíaca en el adulto ante una auditorio, que entendió<br />
perfectamente sus explicaciones y observaba con atención las diapositivas.<br />
Todas las charlas fueron transmitidas por la radio y la televisión locales,<br />
que tienen un altísimo índice <strong>de</strong> audiencia en esta localidad <strong>de</strong> cerca <strong>de</strong> 13.000<br />
habitantes. Pero, sobre todo, la Semana ha servido para poner en contacto y<br />
compartir experiencias con los <strong>11</strong> celíacos <strong>de</strong> Monóvar y con otros celíacos<br />
<strong>de</strong> la provincia como Pinoso, Novelda, Elda, Petrer, Villena, Elche, Alicante, El<br />
Campello, Rojales, Torrevieja, e incluso <strong>de</strong> Cartagena (Murcia).<br />
Para la organización <strong>de</strong> la Semana hemos contado con el apoyo <strong>de</strong> las<br />
empresas Glutano, Gullón, Grupo <strong>de</strong> Herboristería y Dietética (GHD), Dr. Schär<br />
y pana<strong>de</strong>ría José María García (<strong>de</strong> Alicante).
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 21
asociación<br />
asociación<br />
Cata <strong>de</strong> panes<br />
El febrer passat es va realitzar el segon tast<br />
<strong>de</strong> pans <strong>de</strong>l projecte europeu SNP - Bread, al CSIC<br />
<strong>de</strong> València. Aquesta vegada hi van participar també<br />
celíacs. Ens vam<br />
reunir unes 60 persones<br />
en les instal·lacions<br />
d’IATA (Institut<br />
d’Agroquimica i<br />
Tecnologia <strong>de</strong>ls Aliments),<br />
tot i que <strong>de</strong><br />
les més <strong>de</strong> 100 inscripcions<br />
hi van haver<br />
més <strong>de</strong> 40 baixes<br />
molt a última<br />
hora. Po<strong>de</strong>u veure<br />
una representació<br />
<strong>de</strong>ls assistents a la<br />
fotografia que va fer<br />
el soci Antonio López.<br />
Una part <strong>de</strong>ls assistents hi van anar <strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
diferents punts pels seus propis mitjans, i d’altres<br />
vam compartir un agradable viatge en autocar<br />
<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Barcelona.<br />
A tots els donem les gràcies i els recor<strong>de</strong>m<br />
que no <strong>de</strong>ixin <strong>de</strong> participar en el nou projecte <strong>de</strong><br />
l´associació que és l’estudi dietètic!<br />
22 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
El pasado mes <strong>de</strong> febrero realizamos la segunda<br />
cata <strong>de</strong> panes <strong>de</strong>l proyecto europeo SNP - Bread, en<br />
el CSIC <strong>de</strong> Valencia. Esta vez también participaron<br />
celíacos. Nos reunimos<br />
60 personas en<br />
las instalaciones <strong>de</strong><br />
IATA (Instituto <strong>de</strong><br />
Agroquímica y Tecnología<br />
<strong>de</strong> los Alimentos).<br />
De las más <strong>de</strong><br />
100 inscripciones<br />
que tuvimos, muy a última<br />
hora se produjeron<br />
más <strong>de</strong> 40 bajas.<br />
Podéis ver una representación<br />
<strong>de</strong> los asistentes<br />
en la fotografía<br />
que hizo el socio<br />
Antonio López.<br />
Una parte <strong>de</strong> los asistentes fueron <strong>de</strong>s<strong>de</strong> diferentes<br />
puntos por sus propios medios, y otros<br />
compartimos un agradable viaje en autocar <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />
Barcelona.<br />
A todos les damos gracias y os recordamos<br />
que no <strong>de</strong>jéis <strong>de</strong> participar en el nuevo proyecto<br />
<strong>de</strong> la asociación que es el estudio dietético!<br />
FABRICANTES DE PRODUCTOS ESPECIALES<br />
PARA CELÍACOS:<br />
MUESLIS, BATIDOS, SUPLEMENTOS DIETÉTICOS,<br />
PASTA, HARINAS, ETC.<br />
C/ Henares, 16 • Velilla <strong>de</strong> San Antonio • 28891 Madrid
EXPOSALUD,<br />
Salón <strong>de</strong> la<br />
Salud<br />
y Calidad<br />
<strong>de</strong> Vida<br />
Por segundo año hemos tenido la oportunidad <strong>de</strong> impartir<br />
una charla sobre la dieta sin gluten en el Área <strong>de</strong><br />
Orientaciones Dietéticas <strong>de</strong> este Salón, celebrado los días<br />
27, 28 y 29 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 2005 en Fira Barcelona.<br />
Cristina Vaqué, dietista colaboradora <strong>de</strong> nuestra asociación,<br />
habló sobre la “Alimentación sin Gluten”.<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 23
entrevista<br />
Iniciativas para aliviar la celiaquía<br />
entrevista<br />
Lour<strong>de</strong>s Rodríguez<br />
A partir d’aquest número us oferim una sèrie <strong>de</strong> reportatges sobre<br />
gent que, d’alguna manera, coneix <strong>de</strong> prop la Malaltia Celíaca i<br />
participa en iniciatives per facilitar tasques quotidianes més<br />
assequibles a tots els qui no toleren el gluten. Si coneixeu algú que<br />
en l’àmbit personal o per mitjà d’una empresa col·labori en iniciatives<br />
d’aquesta mena, ja ho sabeu, expliqueu-nos-ho per escrit i ho<br />
publicarem. O si preferiu, n’hi ha prou que ens feu arribar les da<strong>de</strong>s.<br />
Entre tots hem <strong>de</strong> donar a conèixer tots els qui amb bones i<strong>de</strong>es<br />
minimitzen les limitacions <strong>de</strong>l dia a dia <strong>de</strong>ls celíacs!<br />
Entrevista a Carme Moreno, propietària <strong>de</strong>l Parc Infantil Camelot<br />
d’Olesa <strong>de</strong> Montserrat. En aquest centre d’entreteniment infantil,<br />
anomenat per molta gent “xiquipark”, s’hi fan festes d’aniversari i<br />
altres celebracions per a la mainada.<br />
24 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Quan vas obrir aquest parc infantil?<br />
– Ara fa dos anys.<br />
I sempre heu fet berenars per a nens?<br />
– Sí, <strong>de</strong>s que vam començar.<br />
En què consisteixen aquests àpats?<br />
– Normalment fem celebracions d’aniversari i tenim diversos<br />
menús, <strong>de</strong> diferents preus, però normalment consta<br />
d’un parell d’entrepans amb pa amb tomàquet i embotit,<br />
sucs i, al final <strong>de</strong> la festa, pastís i una paperina <strong>de</strong><br />
llaminadures, que tant agrada a la canalla.<br />
El que us fa diferents d’altres centres d’esbarjo<br />
infantils és que també feu berenars sense gluten,<br />
una cosa gens habitual. Això és perquè tens algun<br />
familiar celíac?<br />
– Doncs no, no coneixia ningú que fos celíac, ni tinc cap<br />
familiar que ho sigui, però per la televisió vaig saber <strong>de</strong><br />
l’existència <strong>de</strong> la Malaltia Celíaca.<br />
Aleshores, com va ser que et vas <strong>de</strong>cidir per afegir<br />
els menús especials sense gluten?<br />
– Vaig començar a pensar en la possibilitat d’oferir-ho<br />
com a una opció més. D’altra banda, també fem menús<br />
per a diabètics o, per exemple, per a musulmans que,<br />
per la seva religió, no po<strong>de</strong>n menjar embotits.<br />
Què vas fer per trobar el pa sense gluten?<br />
– Sovint vaig a la botiga <strong>de</strong> dietètica <strong>de</strong>l barri a comprar<br />
productes naturals per a la meva família i per a mi, ja que<br />
a casa prenem llet <strong>de</strong> soja, per exemple. Aleshores vaig<br />
<strong>de</strong>manar informació. De fet, com que sóc una mica<br />
“tafanera” i m’agrada saber <strong>de</strong> tot, vaig preguntar a la<br />
noia <strong>de</strong> la botiga i ella em va informar sobre la celiaquia<br />
i els productes específics que hi venen.<br />
A partir <strong>de</strong> este número os ofrecemos una serie <strong>de</strong> reportajes sobre<br />
gente que, <strong>de</strong> alguna manera, conoce <strong>de</strong> cerca la Enfermedad Celíaca y<br />
participa en iniciativas para facilitar tareas cotidianas más asequibles a<br />
todos aquellos que no toleran el gluten. Si conocéis alguien que en el<br />
ámbito personal o por medio <strong>de</strong> una empresa colabore en iniciativas<br />
<strong>de</strong> este tipo, ya lo sabéis, nos lo explicáis por escrito y lo publicaremos.<br />
O si lo preferís, es suficiente con que nos facilitéis los datos. Entre<br />
todos tenemos que dar a conocer todos aquellos que con buenas i<strong>de</strong>as<br />
minimizan las limitaciones <strong>de</strong>l día a día <strong>de</strong> los celíacos!<br />
Entrevista a Carme Moreno, propietaria <strong>de</strong>l Parc Infantil Camelot d’Olesa<br />
<strong>de</strong> Montserrat. En este centro <strong>de</strong> entretenimiento infantil, llamado por<br />
mucha gente "chiquipark", se celebran fiestas <strong>de</strong> aniversario y otras<br />
celebraciones para los críos.<br />
¿Cuándo abriste este parque infantil?<br />
– Hace dos años.<br />
¿Y siempre habéis hecho meriendas para niños?<br />
– Sí, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que empezamos.<br />
¿En qué consisten estas comidas?<br />
– Normalmente hacemos celebraciones <strong>de</strong> aniversario y<br />
tenemos diversos menús, <strong>de</strong> diferentes precios, pero normalmente<br />
consta <strong>de</strong> un par <strong>de</strong> bocadillos <strong>de</strong> pan con tomate<br />
y embutido, zumos y, al final <strong>de</strong> la fiesta, pastel y<br />
una bolsa <strong>de</strong> chuches, que tanto gusta a los niños.<br />
Lo que os hace diferentes <strong>de</strong> otros centros <strong>de</strong><br />
fiestas infantiles es que también hacéis meriendas<br />
sin gluten, una cosa poco habitual. ¿Es así<br />
porque tienes algún familiar celíaco?<br />
– Pues no, no conocía nadie que fuera celíaco, ni tengo<br />
ningún familiar que lo sea, pero por televisión supe<br />
<strong>de</strong> la existencia <strong>de</strong> la Enfermedad Celíaca.<br />
Entonces, ¿cómo fue que te <strong>de</strong>cidiste por añadir<br />
los menús especiales sin gluten?<br />
– Empecé a pensar en la posibilidad <strong>de</strong> ofrecerlo como<br />
una opción más. Por otra parte, también hacemos para<br />
diabéticos o, por ejemplo, para musulmanes, que por su<br />
religión no pue<strong>de</strong>n comer embutidos.<br />
¿Qué hiciste para encontrar el pan sin gluten?<br />
– A menudo voy a la tienda <strong>de</strong> dietética <strong>de</strong>l barrio a comprar<br />
productos naturales para mi familia y para mí, ya<br />
que en casa tomamos leche <strong>de</strong> soja, por ejemplo. Entonces<br />
pedimos información. De hecho, como soy un poco<br />
«curiosa» y me gusta saber <strong>de</strong> todo, pregunté a la chica<br />
<strong>de</strong> la tienda y ella me informó sobre la celiaquía y los<br />
productos específicos que ven<strong>de</strong>n.
Com t’ho fas quan t’avisen que a una festa<br />
d’aniversari hi vindrà un nen o nena celíac?<br />
– Normalment ja tinc pa sense gluten al congelador, i si<br />
no, el compro a la botiga <strong>de</strong> dietètica [Santiveri]. I l’embotit<br />
ja el tenim sempre sense gluten. La mateixa <strong>de</strong>pen<strong>de</strong>nta<br />
em va explicar tot el procés: com cal tenir molta cura <strong>de</strong><br />
fer-ho a part, tallar amb un ganivet net, el tomàquet per<br />
separat, etc. I els embotits, salsitxes, hamburgueses...<br />
m’ho porten d’una xarcuteria <strong>de</strong> Manresa que ho fan sense<br />
gluten.<br />
I com t’ho vas fer pel que fa als dolços que es donen<br />
al final <strong>de</strong> les festes d’aniversari?<br />
– Vaig contactar amb els meus proveïdors habituals, com<br />
per exemple la casa “Fiesta” i ells mateixos em van dir<br />
quins no portaven gluten. Més endavant, a través <strong>de</strong> les<br />
mateixes mares que venien amb nens celíacs a les festes,<br />
vaig conèixer la Llista d’Aliments sense Gluten i la vostra<br />
Associació. Aleshores hi vaig contactar i em van informar<br />
més <strong>de</strong>talladament.<br />
Quina és la resposta que has rebut per part <strong>de</strong>ls<br />
pares i mares <strong>de</strong> nens celíacs?<br />
– La gent està contenta i agraïda, encara que inicialment<br />
hi ha sorpresa, doncs molts no s’ho pensen i, com que<br />
no estan acostumats o no se’n fien, el nen arriba a la<br />
festa amb el seu entrepà per si <strong>de</strong> cas...<br />
Has fet alguna celebració organitzada per un<br />
celíac?<br />
– Sí. En aquest cas, el pastís el va dur la seva mare.<br />
Penso que el va fer ella mateixa, doncs semblava casolà.<br />
Després d’un temps tractant amb productes sense<br />
gluten, quin comentari en pots fer al respecte?<br />
– De vega<strong>de</strong>s em trobo que canvien alguna cosa i no<br />
t’avisen. M’he trobat, per exemple, amb els gelats, que<br />
d’un any a l’altre ja no te’n pots refiar i cal tornar a<br />
comprovar la seva composició.<br />
El parc infantil Camelot d’Olesa <strong>de</strong> Montserrat<br />
també prepara sopars, especialment els caps <strong>de</strong><br />
setmana. A partir <strong>de</strong> les 8:30 <strong>de</strong>l vespre, els nens<br />
ja no paguen el parc i així els pares po<strong>de</strong>n sopar<br />
amb tranquil·litat. Sempre que un nen celíac<br />
vulgui comptar amb un menú sense gluten, és<br />
imprescindible que avisin amb 24 hores<br />
d’antelació.<br />
Gràcies a la iniciativa <strong>de</strong> Carme Moreno, tota<br />
la xicalla celíaca d’Olesa i els voltants pot gaudir<br />
d’activitats com les d’altres nens, sense preocupar-se<br />
<strong>de</strong>l menjar i no renunciant en cap cas a<br />
activitats pròpies <strong>de</strong> la seva edat.<br />
¿Cómo te arreglas cuando avisan que en una fiesta<br />
<strong>de</strong> aniversario asistirá un niño o niña celíacos?<br />
– Normalmente ya tenemos pan sin gluten en el congelador,<br />
y si no, lo compro en la tienda <strong>de</strong> dietética [Santiveri].<br />
Y el embutido ya lo tenemos siempre sin gluten. La misma<br />
<strong>de</strong>pendienta me explicó todo el proceso: como se ha<br />
<strong>de</strong> tener cuidado <strong>de</strong> hacerlo aparte, cortar con un cuchillo<br />
limpio, el tomate por separado, etc. Y los embutidos,<br />
salchichas, hamburguesas... me los traen <strong>de</strong> una<br />
charcutería <strong>de</strong> Manresa que lo hacen sin gluten.<br />
¿Y cómo te apañas con los caramelos que se dan al<br />
final <strong>de</strong> las fiestas <strong>de</strong> aniversario?<br />
– Contacté con mis proveedores habituales, como por<br />
ejemplo la casa «Fiesta» y ellos mismos me dijeron cuales<br />
no llevaban gluten. Más a<strong>de</strong>lante, a través <strong>de</strong> las mismas<br />
madres que venían con niños celíacos a las fiestas,<br />
conocí la Lista <strong>de</strong> Alimentos sin Gluten y vuestra Asociación.<br />
Entonces me puse en contacto y me informaron<br />
más <strong>de</strong>talladamente.<br />
¿Cuál es la respuesta que has recibido por parte<br />
<strong>de</strong> los padres y madres <strong>de</strong> niños celíacos?<br />
– La gente está contenta y agra<strong>de</strong>cida, aunque inicialmente<br />
se sorpren<strong>de</strong>n, pues muchos no lo piensan y, como<br />
no están acostumbrados o no se fían, el niño llega a la<br />
fiesta con su bocadillo por si acaso...<br />
¿Has hecho alguna celebración organizada por un<br />
celíaco?<br />
– Sí. En este caso, el pastel lo trajo su madre. Pienso<br />
que lo hizo ella misma, pues parecía casero.<br />
Después <strong>de</strong> un tiempo tratando con productos sin<br />
gluten, ¿qué comentario me pue<strong>de</strong>s hacer al respecto?<br />
– A veces me encuentro que cambian alguna cosa y no<br />
te avisan. Me he encontrado, por ejemplo, con los helados,<br />
que <strong>de</strong> un año a otro ya no te pue<strong>de</strong>s fiar y se ha <strong>de</strong><br />
volver a comprobar su composición.<br />
El Parc Infantil Camelot <strong>de</strong> Olesa <strong>de</strong> Montserrat<br />
también prepara cenas, especialmente los fines<br />
<strong>de</strong> semana. A partir <strong>de</strong> las 8:30 <strong>de</strong> la tar<strong>de</strong>, los<br />
niños ya no pagan el parque y así los padres<br />
pue<strong>de</strong>n cenar con tranquilidad. Siempre que un<br />
niño celíaco quiera contar con un menú sin<br />
gluten, es imprescindible que avisen con 24 horas<br />
<strong>de</strong> antelación.<br />
Gracias a la iniciativa <strong>de</strong> Carme Moreno, todos<br />
los niños y niñas celíacos <strong>de</strong> Olesa y alre<strong>de</strong>dores<br />
pue<strong>de</strong>n disfrutar <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s como las <strong>de</strong><br />
otros niños, sin preocuparse <strong>de</strong> la comida y no<br />
renunciando en ningún caso a activida<strong>de</strong>s propias<br />
<strong>de</strong> su edad.<br />
entrevista<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 25<br />
entrevista
información asociaciones<br />
información asociaciones<br />
Direcciones Direcciones<br />
Asociaciones Asociaciones nacionales nacionales<br />
SMAP SMAP<br />
CELÍACS CELÍACS DE CATALUNYA CATALUNYA VOCALÍAS<br />
VOCALÍAS<br />
BARCELONA<br />
Comtal, 32 5è 1a<br />
08002 Barcelona<br />
Tel.: 93 412 17 89<br />
Fax: 93 412 03 82<br />
c/e: info@celiacscatalunya.org<br />
www.celiacscatalunya.org<br />
ANDALUCÍA<br />
ACAN<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong> Andalucía<br />
Apdo. Correos, 598<br />
14080 Córdoba<br />
Tel. 630 24 54 40<br />
Fax 951 231 794<br />
e-mail: celiacos@hispavista.com<br />
ARAGÓN<br />
ACA<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong> Aragón<br />
Pº Granvía, 17 entlo. izqda.<br />
50006 Zaragoza<br />
Tel. /Fax 976 48 49 49<br />
e-mail: celiacosaragon.org<br />
ASTURIAS<br />
ACEPA<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong>l Principado <strong>de</strong><br />
Asturias<br />
Apdo. Correos, 1284<br />
33080 Oviedo<br />
Tel. 985 23 07 49<br />
e-mail: acepa33@hotmail.com<br />
CANARIAS<br />
ASOCEPA<br />
Apartado <strong>de</strong> Correos 4237<br />
35080 Las Palmas <strong>de</strong> Gran Canaria<br />
Tel./Fax 928 23 01 47<br />
Tel. 678 227 150<br />
e-mail: asocepa@hotmail.com<br />
ACPT<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong> la Provincia <strong>de</strong><br />
Tenerife<br />
Apdo. Correos, 816<br />
38080 Santa Cruz <strong>de</strong> Tenerife<br />
Tel. 922 24 63 98<br />
26 TRIBUNA CELÍACA JULIO JULIOL 2005<br />
GIRONA<br />
Josep Ma Muñoz<br />
Tel. 972 22 35 52<br />
ALACANT<br />
Baltasar Palicio<br />
Tel.: 965 25 25 52<br />
LLEIDA<br />
Elíes Bosch<br />
Tel. 973 14 09 50<br />
MENORCA<br />
Irene Pons<br />
Tel. 971 37 40 88<br />
CANTABRIA<br />
ACECAN<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong> Cantabria<br />
Avda. Car<strong>de</strong>nal Herrera Oria, 49, local 81<br />
390<strong>11</strong> Santan<strong>de</strong>r<br />
Tel. /Fax 94 232 02 98<br />
e-mail: acecantabria@mundivia.es<br />
CASTILLA Y LEÓN<br />
ACECALE<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong> Castilla y León<br />
Recondo s/n<br />
Estación Campo Gran<strong>de</strong>, Entreplanta<br />
47007 Valladolid<br />
Tel./Fax 983 21 26 52<br />
e-mail: acecale@inicia.es<br />
CASTILLA / LA MANCHA<br />
ACCLM<br />
Asociación Celíaca <strong>de</strong> Castilla/<br />
La Mancha<br />
Apdo. Correos, 680<br />
02080 Albacete<br />
Tel. 667 553 990<br />
e-mail: acclm@info-ab-uclm.es<br />
CIUDAD REAL<br />
ACCR<br />
Asociación <strong>de</strong> Celíacos <strong>de</strong> Ciudad Real<br />
Apdo. Correos 197<br />
13500 Puertollano (Ciudad Real)<br />
Tel. 645 334 494<br />
e-mail: celiacos-cr@terra.es<br />
EUSKADI<br />
EZE<br />
Rafaela Ybarra, 4 B Lonja<br />
48014 Bilbao<br />
Tel. 94 416 94 80<br />
Fax 94 446 30 30<br />
EXTREMADURA<br />
ACEX<br />
Asociación Celíaca Extremadura<br />
Ronda <strong>de</strong>l Pilar, 10 2º<br />
06002 Badajoz<br />
Tel./Fax 924 24 00 <strong>11</strong><br />
e-mail: celiacosextremadura@telefonica.net<br />
Amberes, 21 1º C<br />
10005 Cáceres<br />
Tel. 927 23 66 21<br />
TARRAGONA<br />
Ferran Cabré<br />
Tel. 977 22 40 72<br />
MATARÓ<br />
Rosa Cot<br />
Tel. 93 796 17 88<br />
GALICIA<br />
ACEGA<br />
Centro Sociocultural <strong>de</strong> Vite José Saramago<br />
Carlos Masi<strong>de</strong>,7<br />
15704 Santiago <strong>de</strong> Compostela<br />
Tel. 981 54 31/ext. 43182<br />
LA RIOJA<br />
AS. CELÍACA<br />
Av. Portugal, 18, 4º L<br />
26001 Logroño<br />
Tel. 941 22 67 99<br />
e-mail: info@aceri.org<br />
MADRID<br />
ACM<br />
Asociación <strong>de</strong> Celíacos <strong>de</strong> Madrid<br />
Lanuza, 19<br />
28028 Madrid<br />
Tel. 91 713 01 47<br />
Fax 91 725 80 59<br />
MALLORCA<br />
A.C.I.B<br />
Cervantes, 16 1º A<br />
07013 Palma <strong>de</strong> Mallorca<br />
Tel. 971 73 53 89<br />
MURCIA<br />
A.C.M.U.<br />
Apdo. Correos, 12<br />
30564 Lorqui - Murcia<br />
Tel. 96 869 40 80<br />
e-mail: aceliamu@teleline.es<br />
NAVARRA<br />
AS. CELÍACA<br />
Doctor Juaristi, 12<br />
31012 Pamplona<br />
Tel. 94 813 45 59<br />
VALENCIA<br />
ACECOVA<br />
Jurado Blanquer, 9 bajo dcha.<br />
46017 Valencia<br />
Tel. 96 378 44 25<br />
Fax 96 378 83 55
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 27
Hoteles y Restaurantes<br />
ANDALUCÍA<br />
Hotel-Palacete «Santa Ana»<br />
Santa Ana Vieja, 9<br />
23440 Baeza (Jaén)<br />
Tel. 953 74 07 65/74 09 <strong>11</strong><br />
ANDORRA<br />
Hotel Pic Maià<br />
Port d’Envalira<br />
BP 10 Encamp<br />
(Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 755 856<br />
Fax 00 376 856 789<br />
Hotel Andorra Palace<br />
Av. Meritxell, 58<br />
Andorra la Vella (Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 87 36 01<br />
Fax 00 376 87 36 51<br />
e-mail: andorrapalace@riberpuig.ad<br />
www.andorrapalace.com<br />
Hotel Ibis<br />
Av. Miquel Mateu, 25<br />
Escal<strong>de</strong>s Engordany<br />
(Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 87 23 00<br />
Fax 00 376 87 23 50<br />
e-mail: ibisandorra@riberpuig.ad<br />
www.ibisandorra.com<br />
Hotel Mercure<br />
La Roda, s/n<br />
Andorra la Vella (Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 87 36 02<br />
Fax 00 376 87 36 52<br />
e-mail: mercureandorra@riberpuig.ad<br />
www.mercureandorra.com<br />
Estas direcciones están<br />
recopiladas con<br />
la colaboración <strong>de</strong> los<br />
propios socios.<br />
En algunos casos los<br />
propietarios tienen algún<br />
celíaco en la familia y,<br />
en otros una buena<br />
disposición <strong>de</strong>mostrada.<br />
A pesar <strong>de</strong> todo, cuando<br />
hagáis reserva<br />
es conveniente hacer<br />
mención <strong>de</strong> la necesidad<br />
<strong>de</strong> la dieta sin gluten.<br />
Si podéis ampliar esta<br />
lista no dudéis<br />
en contactar con la<br />
Asociación.<br />
28 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Novotel<br />
Av. Prat <strong>de</strong> la Creu, 1<br />
Andorra la Vella (Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 87 36 03<br />
Fax 00 376 87 36 53<br />
e-mail: novotelandorra@riberpuig.ad<br />
www.novotelandorra.com<br />
ARAGÓN<br />
Hotel La Parada <strong>de</strong>l Compte<br />
Finca La Antigua Estación <strong>de</strong>l<br />
Ferrocarril<br />
44597 Torre <strong>de</strong>l Compte (Teruel)<br />
Tel. 978 76 90 72<br />
Fax 978 76 90 74<br />
www.hotelparada<strong>de</strong>lcompte.com<br />
Hotel El Pilar<br />
Carretera <strong>de</strong> Francia s/n<br />
22440 Benasque (Huesca)<br />
Tel./Fax 974 55 12 63<br />
ASTURIAS<br />
Hotel Maruja<br />
Ctra. Langreo, km. 2<br />
33429 Viella-Siero (Asturias)<br />
Tel. 98 526 55 21<br />
Fax 98 526 54 84<br />
BALEARES<br />
Hotel Sa Baronia<br />
Baronia, 16<br />
07579 Banyalbufar (Mallorca)<br />
Tel./Fax 971 61 81 46<br />
Hotel Loar<br />
Reverendo Juan Huget, 1<br />
tel. 971 37 30 30<br />
07750 Ferreries<br />
Menorca<br />
Hotel Residència Llevant<br />
Ramón y Cajal, 5<br />
07820 Sant Antoni (Eivissa)<br />
Tel. 971 34 01 34<br />
Fax 971 34 74 62<br />
e-mail: llevant@contec.es<br />
CANARIAS<br />
Aparthoteles Riu Oliva Beach<br />
Avda. Gran<strong>de</strong>s Playas<br />
35660 Corralejo (Fuerteventura)<br />
Tel. 928 53 56 96<br />
Hotel Meliá Jardines <strong>de</strong>l Tei<strong>de</strong><br />
Urb. Mirador <strong>de</strong>l Duque<br />
Agando, s/n<br />
38670 Costa A<strong>de</strong>je (Tenerife)<br />
Tel. 922 71 70 30<br />
Fax 922 71 70 40<br />
e-mail: patricia.Fernán<strong>de</strong>z@solmelia.com<br />
www.meliajardines<strong>de</strong>ltei<strong>de</strong>@solmelia.com<br />
Hotel Beatriz Costa Teguise<br />
La Atalaya, 3<br />
35509 Costa Teguise (Lanzarote)<br />
Tel. 928 59 08 28<br />
Fax 928 59 00 52<br />
www.beatrizhoteles.com<br />
CATALUNYA<br />
Hotel Majestic<br />
Paseo <strong>de</strong> Gracia, 68<br />
08007 Barcelona<br />
Tel. 93 488 17 17<br />
Fax 93 487 43 20<br />
Hotel Zénit<br />
Santaló, 8<br />
08021 Barcelona<br />
Tel. 93 209 89 <strong>11</strong><br />
Fax 93 414 59 65<br />
Hotel Zénit Borrell<br />
Comte Borrell, 208<br />
08029 Barcelona<br />
Tel. 93 452 55 66<br />
Fax 93 452 55 60<br />
Hotel Canadá Palace<br />
Mossèn Jaime Soler, 44<br />
43820 Calafell (Tarragona)<br />
Tel. 977 69 15 00<br />
Fax 977 69 12 55<br />
Turismo Rural<br />
Cal Mossèn<br />
Camí <strong>de</strong> Cal Mossèn, s/n<br />
43718 Marmellà (Tarragona)<br />
Tel. 977 26 89 88<br />
e-mail: calmossen@inicia.es<br />
Hotel Muntanya<br />
Apartotel Ca l‚Aurèn<br />
25727 Prullans <strong>de</strong> Cerdanya<br />
(Lleida)<br />
Tel. 973 51 02 60<br />
Fax 973 51 06 06<br />
e-mail: muntanya@prullans.net<br />
www.prullans.net<br />
Hotel Occi<strong>de</strong>ntal<br />
Allegro Blau Mar<br />
Pª Jaime I, s/n<br />
43840 Salou (Tarragona)<br />
Tel. 977 35 04 44<br />
Fax 977 38 15 79<br />
Hotel El Castell<br />
Ctra. <strong>de</strong> Lleida, s/n<br />
25700 Seu d’Urgell<br />
(Lleida)<br />
Tel. 973 35 07 04<br />
Fax 973 35 15 74<br />
Hotel Caribe Resort<br />
Rambla <strong>de</strong>l Parc, s/n<br />
43840 Salou (Tarragona)<br />
Tel. 977 35 88 00<br />
www.hotelcariberesort.com<br />
Hotel H10 Salauris Palace<br />
Avda. Països Catalans, s/n<br />
43840 Salou (Tarragona)<br />
Tel. 977 38 89 08/09<br />
Hotel Muntanyà<br />
Apartotel Ca l’Aurèn<br />
25727 Prullans <strong>de</strong> Cerdanya<br />
(Lleida)<br />
Tel. 973 51 02 60<br />
Fax 973 51 06 06<br />
e-mail: muntanya@prullans.net<br />
www.prullans.net<br />
COMUNIDAD VALENCIANA<br />
Hotel El Cid<br />
Pl. Porta Sant Mateu, 3<br />
12300 Morella (Castellón)<br />
Hoteles Prado<br />
Av. Papa Luna, 3<br />
12598 Peñíscola (Castellón)<br />
Tel. 96 448 91 20<br />
EUSKADI<br />
Hotel San Sebastián<br />
Avda. Zumalacárregui, 20<br />
20009 San Sebastián<br />
Tel. 943 21 44 00<br />
Fax 943 21 72 99<br />
Hotel Nicol’s<br />
Pº Gudamendi, 21<br />
20008 San Sebastián<br />
Tel. 943 21 57 99<br />
Fax 943 21 17 24<br />
EXTREMADURA<br />
Hotel Meliá Cáceres<br />
Plaza San Juan, <strong>11</strong><br />
10003 Cáceres<br />
Tel. 927 21 58 00<br />
Hotel Here<strong>de</strong>ro<br />
Ctra. Badajoz, km. 23,700<br />
06100 Olivenza<br />
(Badajoz)<br />
GALICIA<br />
Hotel Torre <strong>de</strong> Núñez<br />
Ctra. Nacional VI, km. 497<br />
27160 Lugo<br />
Tel. 982 30 40 40<br />
982 30 43 93<br />
MURCIA<br />
Hotel Entremares<br />
Gran Vía, s/n<br />
30380 La Manga <strong>de</strong>l Mar Menor<br />
(Murcia)<br />
Tel. 968 56 31 00
ANDORRA<br />
Restaurant Can Manel<br />
Mestre Xavier Planas, 6<br />
Andorra la Vella<br />
(Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 82 23 97<br />
e-mail: canmanel@andorra.ad<br />
Restaurant Molí <strong>de</strong>ls Fanals<br />
Sispony-La Massana<br />
(Principat d’Andorra)<br />
Tel. 00 376 83 53 80<br />
ARAGÓN<br />
Restaurante Hotel «Mingo»<br />
Carretera <strong>de</strong> Francia s/n<br />
22660 Escarrilla (Huesca)<br />
Tel. 974 48 73 50<br />
974 48 72 23<br />
ASTURIAS<br />
«El Llagar <strong>de</strong> Titi»<br />
Carretera General nº 40<br />
33199 Granda-Siero (Asturias)<br />
Tel. 98 598 59 85<br />
Fax 98 598 59 22<br />
Mesón Restaurante «Nozana»<br />
33429 Viella - Siero (Asturias)<br />
Tel. 98 526 05 36<br />
Fax 98 526 54 84<br />
BALEARES<br />
Mesón Restaurante Rapha’s<br />
Pº Colón, 169<br />
07450 Ca’n Picafort-Santa<br />
Margalida (Mallorca)<br />
Tel. 971 85 24 76<br />
CANARIAS<br />
Restaurante «La Gioconda»<br />
Centro Comercial Trébol<br />
Las Acacias, s/n<br />
35509 Costa Teguise (Lanzarote)<br />
Tel. 928 59 12 48<br />
Restaurante «Vía Mayor»<br />
Centro Comercial Teguise Playa<br />
Avda. Jablillo, s/n<br />
35509 Costa Teguise (Lanzarote)<br />
Tel. 928 59 21 99<br />
CATALUNYA<br />
Restaurant L’Estany<br />
Partida Encanyissada, s/n<br />
(al costat Museu La Casa <strong>de</strong> Fusta)<br />
43870 Amposta (Tarragona)<br />
Tel. 977 26 10 26<br />
Fax 977 26 12 25<br />
www.ebre.com/estany<br />
Da Paolo<br />
Avda. Madrid, 63-73<br />
08028 Barcelona<br />
Tel./Fax 93 490 48 91<br />
Restaurante «Tra- Bal»<br />
Balmes 203<br />
08006 Barcelona<br />
Tel./Fax 93 237 35 09<br />
Restaurante Laurak<br />
La Granada <strong>de</strong>l Penedès, 14-16<br />
08006 Barcelona<br />
Tel. 93 218 71 65<br />
Restaurante Il Girasole<br />
Sepúlveda, 159<br />
080<strong>11</strong> Barcelona<br />
Tel. 93 453 31 92<br />
Restaurants Tijuana<br />
Comte Borrell, 296<br />
08029 Barcelona<br />
Tel. 93 439 <strong>11</strong> 09<br />
Còrsega, 232<br />
08036 Barcelona<br />
Tel. 93 217 18 60<br />
Club <strong>de</strong> Begues Casino<br />
Alp, s/n<br />
08859 Begues (Barcelona)<br />
Tel. 93 639 22 24<br />
www.club<strong>de</strong>begues.com<br />
Restaurante Castell Ciuró<br />
Doctor Barraquer, 4<br />
08750 Molins <strong>de</strong> Rei<br />
Tel. 93 680 19 45<br />
Restaurant La Múrgula<br />
Gràcia, 47<br />
08201 Saba<strong>de</strong>ll (Barcelona)<br />
Tel. 93 726 63 72<br />
El Racó <strong>de</strong>l Navegant<br />
Port Balis, locales 24,25,26<br />
08392 Sant Andreu <strong>de</strong> Llavaneres<br />
Tel. 93 792 86 13<br />
Restaurante «El Paso»<br />
Pas Estació, 15<br />
(La Floresta Pearson)<br />
08198 Sant Cugat <strong>de</strong>l Vallés<br />
(Barcelona)<br />
Tel. 93 674 38 03<br />
Restaurant El Racó <strong>de</strong> Cal Eli<br />
Pje. Avi Campàs, 3<br />
08460 Santa Maria <strong>de</strong> Palautor<strong>de</strong>ra<br />
Tel. y fax 93 848 20 12<br />
Hamburgueria Toc <strong>de</strong> Gralla<br />
Port Esportiu <strong>de</strong> Tarragona<br />
Tarragona<br />
Tel. 639 663 833<br />
Frankfurt Astoria<br />
Rambla Vella, 59<br />
43003 Tarragona<br />
Tel. 977 22 87 98<br />
COMUNIDAD VALENCIANA<br />
Al<strong>de</strong>luca<br />
Restaurante, tapería y especialidad<br />
sin gluten<br />
San Fernando, 56<br />
03001 Alacant<br />
Tel. 96 521 35 63<br />
www.al<strong>de</strong>luca.com<br />
Restaurante «Sant Vicent»<br />
Camí Vell <strong>de</strong> Xàtiva, 22 B<br />
46870 Ontinyent (València)<br />
Tel. 96 238 58 58<br />
EUSKADI<br />
Restaurante<br />
«Goizeko-Kabi»<br />
Particular Estraunza, 4<br />
480<strong>11</strong> Bilbao<br />
Tel. 94 442 <strong>11</strong> 29<br />
Bar «El Farol»<br />
Amistad, 5<br />
48001 Bilbao<br />
Tel. 94 424 81 95<br />
Restaurante «Andra Mari»<br />
Bº Elejal<strong>de</strong>, 22<br />
48960 Galdácano (Vizcaya)<br />
Tel. 94 456 00 05<br />
Restaurante «Kai-Jatextxea»<br />
Magdalena Auxoa, 4<br />
20830 Motrico<br />
(Guipúzcoa)<br />
«Bo<strong>de</strong>gón Alejandro»<br />
Fermín Calbetón, 4<br />
20003 San Sebastián<br />
Tel. 94 342 71 58<br />
Restaurante «Pollitena»<br />
San Jerónimo, 3, 1º<br />
20003 San Sebastián<br />
Tel. 943 42 57 79<br />
«Casa Valles»<br />
Reyes Católicos, 10<br />
20006 San Sebastián<br />
Tel. 943 45 22 10<br />
EXTREMADURA<br />
«Jeropark»<br />
(Parque <strong>de</strong> ocio infantil)<br />
Av. Sinforiano Madroñero, 14-A<br />
060<strong>11</strong> Badajoz<br />
Tel. 924 26 17 86<br />
Restaurante «El Puchero»<br />
Avda. Virgen <strong>de</strong> la Montaña, 8<br />
10004 Cáceres<br />
Tel. 927 24 30 50<br />
Restaurante «El Puchero»<br />
Plaza Mayor, 9<br />
10003 Cáceres<br />
Tel. 927 24 54 97<br />
Restaurante «Figón<br />
<strong>de</strong> Eustaquio»<br />
Plaza San Juan, 14<br />
10003 Cáceres<br />
Tel. 927 24 43 62<br />
927 24 81 94<br />
GALICIA<br />
Cafetería Facultad<br />
<strong>de</strong> Derecho<br />
Campus El Viña, s/n<br />
15008 La Coruña<br />
Tel. 981 13 75 56<br />
Comedor Universitario<br />
Campus El Viña, s/n<br />
15008 La Coruña<br />
Tel. 981 13 75 56<br />
Cafetería-Restaurante<br />
«Palacio <strong>de</strong> Congresos»<br />
San Lázaro, s/n<br />
15703 Santiago <strong>de</strong> Compostela<br />
(La Coruña)<br />
Tel. 981 57 76 75<br />
Restaurante «Casa Román»<br />
San Pedro <strong>de</strong> Mezonzo, 26, 2º A<br />
15701 Santiago <strong>de</strong> Compostela<br />
(La Coruña)<br />
Tel. 981 59 95 22<br />
981 59 69 96<br />
Fax 981 59 78 99<br />
Restaurante-Marisquería<br />
«San Clemente»<br />
San Clemente, 6<br />
15705 Santiago <strong>de</strong> Compostela<br />
(La Coruña)<br />
Tel. 981 56 54 26<br />
Fax 981 56 29 39<br />
Restaurante-Marisquería<br />
«Carretas»<br />
Carretas, 21<br />
15705 Santiago <strong>de</strong> Compostela<br />
(La Coruña)<br />
Tel. 981 56 31 <strong>11</strong><br />
Fax 981 56 29 39<br />
MADRID<br />
Paellería «El Arrozal»<br />
Segovia, 13<br />
28005 Madrid<br />
Tel. 91 365 39 09<br />
91 366 56 72<br />
Cervecería-Restaurante<br />
«El As <strong>de</strong> Bastos»<br />
Dr. Bastos, 9<br />
28220 Majadahonda (Madrid)<br />
Tel. 91 638 25 14<br />
Restaurante «No sólo pasta»<br />
Santiago, 3<br />
(parkings cercanos Mayor,<br />
Oriente y Descalzas)<br />
28013 Madrid<br />
Tel. 91 547 42 03<br />
direcciones <strong>de</strong> interés<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 29<br />
direcciones <strong>de</strong> interés
ecetario<br />
recetario<br />
Fi<strong>de</strong>os <strong>de</strong> arroz<br />
estilo chino<br />
INGREDIENTES: (Para 4 personas)<br />
400 gr <strong>de</strong> fi<strong>de</strong>os <strong>de</strong> arroz (ver marcas en Lista <strong>de</strong><br />
Alimentos sin Gluten)<br />
200 gr <strong>de</strong> pollo, lomo o ternera<br />
1 calabacín<br />
1 puerro o cebolla<br />
1 zanahoria gran<strong>de</strong><br />
8-10 avellanas<br />
aceite<br />
jengibre natural<br />
mazorquitas<br />
perejil<br />
pimienta negra en grano<br />
sal<br />
salsa <strong>de</strong> soja<br />
soja germinada<br />
PREPARACIÓN:<br />
Cortar el puerro, el calabacín, la zanahoria y la carne<br />
a tiras finas alargadas (tipo juliana). A continuación,<br />
poner aceite vegetal en una paella (preferiblemente<br />
un wok) y cuando esté bien caliente saltear<br />
a fuego fuerte, primero la carne, y <strong>de</strong>spués<br />
las verduras, las mazorquitas y la soja germinada.<br />
Mientras cuece, preparar una picada con el<br />
jengibre (al gusto), unas hojas <strong>de</strong> perejil,<br />
las avellanas, la sal, la pimienta molida<br />
y aproximadamente cuatro cucharadas<br />
<strong>de</strong> salsa <strong>de</strong> soja.<br />
Cuando las verduras estén salteadas<br />
(<strong>de</strong>ben quedar al<br />
«<strong>de</strong>nte») añadir la picada, remover<br />
2 min. a fuego medio<br />
y reservarlo. Preparar los fi<strong>de</strong>os<br />
<strong>de</strong> arroz (según las instrucciones<br />
<strong>de</strong> cada marca) y<br />
añadir a la paella. Por último,<br />
saltearlo todo junto y, ya está<br />
a punto para servir.<br />
Clara Riera<br />
30 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Brownie <strong>de</strong> chocolate<br />
INGREDIENTES:<br />
250 gr <strong>de</strong> chocolate negro<br />
60 gr <strong>de</strong> mantequilla<br />
3 yemas <strong>de</strong> huevo<br />
200 gr <strong>de</strong> clara <strong>de</strong> huevo<br />
60 gr <strong>de</strong> azúcar<br />
60 gr <strong>de</strong> almendras<br />
PREPARACIÓN:<br />
Deshacer el chocolate al baño maría y cuando esté<br />
casi <strong>de</strong>shecho añadir la mantequilla. Una vez <strong>de</strong>rretido<br />
todo, sacarlo <strong>de</strong>l fuego y añadir las yemas una a<br />
una y, por último, la almendra picada. Remover bien<br />
unos minutos. Montar las claras a punto <strong>de</strong> nieve en<br />
un recipiente frío. Una vez montadas, añadir poco a<br />
poco el azúcar. Por último, mezclar las dos masas<br />
con cuidado, removiendo siempre con una cuchara<br />
<strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra. Ponerlo en un mol<strong>de</strong> al horno, a fuego<br />
medio, durante 10 min. aproximadamente.<br />
Nota: Se pue<strong>de</strong> acompañar con helado <strong>de</strong> vainilla y<br />
salsa <strong>de</strong> chocolate por encima.
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 31
<strong>de</strong> interés<br />
<strong>de</strong> interés<br />
32 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Menjadors escolars<br />
i Departament<br />
d’Educació <strong>de</strong> la<br />
Generalitat<br />
Els pares d’alumnes celíacs que<br />
canvien <strong>de</strong> centre pregunten amb inquietud<br />
si els seus fills podran utilitzar el<br />
menjador escolar amb normalitat, si els<br />
hi facilitaran llur dieta.<br />
Durant aquest curs escolar<br />
l’Associació <strong>Celíacs</strong> <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> ha fet<br />
diverses gestions davant el Departament<br />
d’Educació, reivindicant el dret <strong>de</strong>ls celíacs<br />
a fer ús <strong>de</strong>ls menjadors escolars com a<br />
condició indispensable per a normalitzar<br />
la seva vida i la <strong>de</strong> la seva família. En una<br />
recent entrevista hem <strong>de</strong>manat amb força<br />
que es clarifiqui i es donin instruccions<br />
precises als inspectors sobre la correcta<br />
interpretació <strong>de</strong> la norma que conce<strong>de</strong>ix<br />
10 punts <strong>de</strong> preferència per a accedir a<br />
un centre <strong>de</strong> titolaritat pública.<br />
Se’ns ha promès que s’enviarà una circular<br />
<strong>de</strong>ixant clar que no es pot discriminar<br />
cap alumne celíac, negant-li el dret a<br />
realitzar la dieta al menjador escolar, pel<br />
fet d’haver ingressat al centre amb els 10<br />
punts.<br />
També s’ha treballat conjuntament en<br />
l’el.laboració d’un ví<strong>de</strong>o que es penjarà <strong>de</strong>l<br />
web <strong>de</strong>l Departament d’Educació i que<br />
també podreu veure en el web <strong>de</strong><br />
l’Associació: www.celiacscatalunya.org.<br />
Esperem que aquestes accions es duïn<br />
a terme ben aviat i puguem donar un<br />
important pas endavant <strong>de</strong> cara al pròxim<br />
curs.<br />
Los padres <strong>de</strong> alumnos celíacos que<br />
cambian <strong>de</strong> centro preguntan con inquietud<br />
si sus hijos van a po<strong>de</strong>r utilizar el comedor<br />
escolar con normalidad, si les van a facilitar<br />
su dieta.<br />
Durante este curso escolar la Asociación<br />
<strong>Celíacs</strong> <strong>de</strong> <strong>Catalunya</strong> ha hecho diversas gestiones<br />
ante el Departament d’Educació, reivindicando<br />
el <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> los celíacos a hacer<br />
uso <strong>de</strong> los comedores escolares como<br />
condición indispensable para normalizar su<br />
vida y la <strong>de</strong> la familia. En una reciente entrevista<br />
hemos pedido encarecidamente que<br />
se clarifique y se <strong>de</strong>n instrucciones precisas<br />
a los inspectores sobre la correcta interpretación<br />
<strong>de</strong> la norma que conce<strong>de</strong> 10<br />
puntos <strong>de</strong> preferencia para acce<strong>de</strong>r a un<br />
centro <strong>de</strong> titularidad pública.<br />
Se nos ha prometido que se enviará una<br />
circular <strong>de</strong>jando claro que no se pue<strong>de</strong> discriminar<br />
a ningún alumno celíaco, negándole<br />
el <strong>de</strong>recho a realizar la dieta en el comedor<br />
escolar, por el hecho <strong>de</strong> haber ingresado<br />
al centro con los 10 puntos.<br />
También se ha trabajado conjuntamente<br />
en la elaboración <strong>de</strong> un ví<strong>de</strong>o que se colgará<br />
<strong>de</strong> la web <strong>de</strong>l Departament d’Educació y<br />
que también podréis ver en la web <strong>de</strong> la<br />
Asociación: www.celiacscatalunya.org.<br />
Esperemos que estas acciones se lleven<br />
a cabo en breve y podamos dar un importante<br />
paso a<strong>de</strong>lante <strong>de</strong> cara al próximo<br />
curso.
Etiquetado <strong>de</strong><br />
alimentos.<br />
Sobre la Directiva Europea<br />
2003/89/CE<br />
La nueva directiva europea 2003/89/CE por la que se modifica la<br />
Directiva 2000/13/CE en lo que respecta a la indicación <strong>de</strong> los ingredientes<br />
presentes en los productos alimenticios fue transpuesta en forma<br />
<strong>de</strong> Real Decreto y aprobada por el Consejo <strong>de</strong> Ministros <strong>de</strong>l pasado<br />
26 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2004.<br />
Con la transposición <strong>de</strong> esta directiva, cualquier ingrediente que se<br />
utilice en la producción <strong>de</strong> un producto alimenticio o bebida alcohólica<br />
que pueda ser responsable <strong>de</strong> causar intolerancia o alergia y que siga<br />
presente en el producto acabado, aunque sea en forma modificada,<br />
<strong>de</strong>berá <strong>de</strong>tallarse en la lista <strong>de</strong> ingredientes. Los cereales que contengan<br />
gluten (es <strong>de</strong>cir, trigo, centeno, cebada, avena, espelta, kamut o<br />
sus varieda<strong>de</strong>s híbridas) y productos <strong>de</strong>rivados son los primeros ingredientes<br />
mencionados en el Anexo III bis <strong>de</strong> la directiva, que es el que<br />
<strong>de</strong>fine los ingredientes consi<strong>de</strong>rados alergénicos por el Comité Científico<br />
<strong>de</strong> la Alimentación Humana <strong>de</strong> la Comisión Europea.<br />
A partir <strong>de</strong>l 26 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2005, todos los productos <strong>de</strong>berán<br />
tener ya adaptadas las etiquetas a la nueva normativa, con la única salvedad<br />
que los productos que hayan sido etiquetados antes <strong>de</strong> dicha fecha<br />
podrán comercializarse hasta agotar las existencias.<br />
Viatjar en creuer<br />
També pot ser una opció vàlida tot i ser celíac. Hem tingut notícies <strong>de</strong><br />
que la companyia PULLMANTUR CRUCEROS, que opera al port <strong>de</strong> Barcelona,<br />
fa menús sense gluten per a les persones celíaques que ho <strong>de</strong>manen.<br />
Això sí, s’ha <strong>de</strong> <strong>de</strong>manar amb temps, al menys una o dues setmanes abans<br />
d’iniciar el viatge. I, com explicava un soci a la secció <strong>de</strong> bústia <strong>de</strong> l’últim<br />
número <strong>de</strong> la revista <strong>Tribuna</strong> Celíaca, també la companyia COSTA CRUCE-<br />
ROS li va servir menjars sense gluten i va po<strong>de</strong>r gaudir d’un feliç viatge.<br />
Anirem informant <strong>de</strong> les novetats que ens feu arribar.<br />
También pue<strong>de</strong> ser una opción válida aún siendo celíaco. Hemos tenido<br />
noticias <strong>de</strong> que la compañía PULLMANTUR CRUCEROS, que opera en el<br />
puerto <strong>de</strong> Barcelona, hace menús sin gluten para las personas celíacas que lo<br />
pi<strong>de</strong>n. Eso sí, se ha <strong>de</strong> solicitar con tiempo, al menos una o dos semanas<br />
antes <strong>de</strong> iniciar el viaje. Y, como explicaba un socio en la sección <strong>de</strong> buzón <strong>de</strong>l<br />
último número <strong>de</strong> la revista <strong>Tribuna</strong> Celíaca, también la compañía COSTA CRU-<br />
CEROS le sirvió comidas sin gluten y pudo disfrutar <strong>de</strong> un feliz viaje. Seguiremos<br />
informando <strong>de</strong> las noveda<strong>de</strong>s que nos comuniquéis.<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 33
otras asociaciones<br />
otras asociaciones<br />
Con el presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> APC.<br />
Luisa Terra <strong>de</strong> APC Oporto.<br />
34 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Encuentro en<br />
Portugal<br />
La presi<strong>de</strong>nta <strong>de</strong> SMAP Matil<strong>de</strong> Torralba,<br />
participó el 6 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2004 en el<br />
Encuentro Nacional <strong>de</strong> la Asociación Portuguesa<br />
<strong>de</strong> Celíacos (APC) en Oporto, transmitiendo<br />
a los asistentes el conocimiento <strong>de</strong>l trabajo<br />
que hace la asociación europea (AOECS)<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> que en 1988 tuviera la primera reunión<br />
en Barcelona.<br />
Mario Rui Romero, su actual presi<strong>de</strong>nte,<br />
es un joven celíaco con mucho empuje que,<br />
tuvo muy claro que hay que estar en Europa<br />
<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> asistir al último congreso en Lucerna,<br />
y solicitar ser miembro, fue uno <strong>de</strong> los<br />
puntos <strong>de</strong>l día que presentó y que los socios<br />
asistentes aprobaron.<br />
Nuestros vecinos portugueses cuentan con<br />
un equipo entusiasta, humano y trabajador y<br />
no cabe duda <strong>de</strong> que conseguirán lo que se<br />
propongan.<br />
Por or<strong>de</strong>m médica, eu nâo posso<br />
ingerir alimentos que <strong>de</strong>rivem <strong>de</strong><br />
TRIGO, AVEIA, CEVADA E<br />
CENTEIO, por isso também nâo<br />
posso comer nada que seja panado<br />
ou “engrossado” com farinha ou<br />
fécula <strong>de</strong> trigo (ex: molhos ou sopas).<br />
O milho, o arroz, as batatas (e as<br />
respectivas féculas), as verduras, as<br />
carnes, etc. sâo permitidos na<br />
minha dieta.<br />
OBRIGADO.
Progresos en<br />
enfermedad celíaca<br />
Carlos Castellano<br />
ASOCEPA - Las Palmas<br />
Los días 26 y 27 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2004<br />
celebramos en Las Palmas el II Simposium<br />
sobre Progresos en la EC que inauguró la Consejera<br />
<strong>de</strong> Sanidad y Consumo <strong>de</strong>l Gobierno<br />
<strong>de</strong> Canarias. Contamos con una magnífica representación<br />
<strong>de</strong>l mundo <strong>de</strong> la celiaquía en la<br />
que hubo representantes <strong>de</strong> nuestras islas,<br />
Drs. Luis Peña, Honorio Armas y Florentino<br />
Sánchez <strong>de</strong> Gran Canaria, Luis Ortigosa y Ángel<br />
Sierra <strong>de</strong> Tenerife y, <strong>de</strong> la península, Carme<br />
Farré <strong>de</strong>l Servicio <strong>de</strong> Bioquímica <strong>de</strong>l Hospital<br />
Sant Joan <strong>de</strong> Déu, <strong>de</strong> Barcelona Enrique<br />
Mén<strong>de</strong>z, Unidad <strong>de</strong> Gluten <strong>de</strong>l CSIC Madrid,<br />
Isabel Polanco, hospital La Paz Madrid y Carmen<br />
Ribes, hospital La Fe <strong>de</strong> Valencia. También<br />
estuvo presente el Sr. José Ignacio Arranz<br />
<strong>de</strong> la Agencia Española <strong>de</strong> Seguridad Alimentaria<br />
y la presi<strong>de</strong>nta <strong>de</strong> la asociación catalana<br />
Matil<strong>de</strong> Torralba. El presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> la FACE también<br />
estaba invitado y excusó su asistencia a<br />
última hora. El resumen <strong>de</strong> las ponencias se<br />
pue<strong>de</strong> ver www.asocepa.com<br />
Esta iniciativa que con acierto empezó la<br />
anterior Junta Directiva y que fue <strong>de</strong>clarada<br />
<strong>de</strong> interés sanitario, fue una buena ocasión <strong>de</strong><br />
divulgar, escuchar y compartir el mundo <strong>de</strong> la<br />
celiaquía y sus progresos, siempre interesante<br />
y necesario para todos y, en especial, para<br />
los recién diagnosticados, por lo que esperamos<br />
po<strong>de</strong>r repetir en un futuro próximo. El<br />
acto fue clausurado por la Sra. Nirva Macías,<br />
Diputada y por el Dr. Francisco Domínguez presi<strong>de</strong>nte<br />
<strong>de</strong> la Sociedad Canaria <strong>de</strong> Pediatría.<br />
Para hacer posible este simposio realizado<br />
en el marco <strong>de</strong>l auditorio Alfredo Kraus <strong>de</strong><br />
Las Palmas contamos con la colaboración <strong>de</strong><br />
la consejería <strong>de</strong> Sanidad y Consumo <strong>de</strong>l Gobierno<br />
<strong>de</strong> Canarias, Grupo Gastroenterología,<br />
Hepatología y Nutrición Pediátrico Canario,<br />
Sociedad Canaria <strong>de</strong> Pediatría, Beiker, Dr.<br />
Schär, Proceli Turull, Sabinco-Glutano, Sanaví,<br />
Santiveri, Danone, Vodafone Canarias, Caja<br />
Canarias y Transmediterránea, a quienes agra<strong>de</strong>cemos<br />
su colaboración.<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 35<br />
asociación
otras asociaciones<br />
otras asociaciones<br />
36 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Caminata - Maratón<br />
Alicia Greco<br />
ACELA - Argentina<br />
En Buenos Aires, el Día Internacional<br />
<strong>de</strong> la Enfermedad<br />
Celíaca lo celebramos con una<br />
Caminata-Maratón. Todo empezó<br />
cuando en el año 2001 los<br />
Drs. Julio César Bai y Carlos<br />
Bonorino recibieron una invitación<br />
a participar <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el Centro<br />
<strong>de</strong> Investigación Científica<br />
<strong>de</strong> la EC <strong>de</strong> la Universidad <strong>de</strong><br />
Maryland, Baltimore. Des<strong>de</strong> entonces,<br />
se viene celebrando en<br />
el mes <strong>de</strong> mayo, y se recogen<br />
fondos para <strong>de</strong>dicarlos a la investigación<br />
<strong>de</strong> la EC.<br />
ACELA junto al Dr. Bai y su<br />
equipo <strong>de</strong> médicos investigadores<br />
<strong>de</strong> la EC, los Drs. Eduardo<br />
Mauriño, Sonia Niveloni, Silvia<br />
Pedreira, Horacio Vázquez y<br />
Edgardo Smecuol, comenzó a<br />
trabajar en esta celebración y,<br />
Maratonistas en carrera<br />
Atletas y celíacos alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> los Lagos <strong>de</strong> Palermo, un lugar<br />
bellísimo, están esperando para competir.<br />
Atletas y celíacos esperando la llegada.<br />
entre todos, creamos un símbolo<br />
para este acontecimiento por<br />
el que ya se conoce esta competición<br />
<strong>de</strong>portiva a través <strong>de</strong><br />
los medios <strong>de</strong> comunicación.<br />
Hoy po<strong>de</strong>mos aventurarnos a<br />
<strong>de</strong>cir que somos un equipo <strong>de</strong><br />
trabajo consolidado. También<br />
colaboran empresas que fabrican<br />
únicamente alimentos para<br />
celíacos y multinacionales que<br />
adaptaron sus productos para<br />
las dietas libres <strong>de</strong> gluten.<br />
A la 4ª Caminata-Maratón por<br />
una Alimentación Sana celebrada<br />
junto a los Lagos <strong>de</strong> Palermo,<br />
Ciudad Autónoma <strong>de</strong> Buenos<br />
Aires, asistieron más <strong>de</strong> 2500<br />
personas. Con lo recaudado en<br />
estos años se comenzó a crear<br />
el primer Centro <strong>de</strong>dicado a la<br />
Investigación <strong>de</strong> la EC y al estudio<br />
<strong>de</strong>l enfermo celíaco en la<br />
Argentina, se compraron reactivos<br />
e instrumentos específicos<br />
como computadoras, balanza,<br />
microscopio etc., entre<br />
otros elementos.<br />
El trabajo es mucho y a veces<br />
amenaza el cansancio,<br />
pero la satisfacción <strong>de</strong> la tarea<br />
cumplida, es mayor y cada año<br />
renovamos las fuerzas para<br />
po<strong>de</strong>r concretar la creación <strong>de</strong>l<br />
Centro. Sólo nos faltan los elementos<br />
materiales pues tenemos<br />
investigadores y brazos<br />
<strong>de</strong>sinteresados para hacer realidad<br />
el bienestar <strong>de</strong> los<br />
celíacos.
Preguntes i respostes<br />
Abrimos este espacio pensado para que el socio pueda hacer consultas, aclarar dudas, etc.<br />
Podéis dirigiros a la dirección postal <strong>de</strong> SMAP o bien al correo electrónico,<br />
consultas@celiacscatalunya.org<br />
Respon<strong>de</strong> nuestro Consejo Asesor Científico.<br />
Obrim aquest nou espai pensat per a què el soci pugui fer les consultes que consi<strong>de</strong>ri<br />
oportunes, intentar aclarir dubtes, etc. Us po<strong>de</strong>u dirigir a l’adreça postal <strong>de</strong> SMAP, o bé al correu<br />
electrònic, consultas@celiacscatalunya.org<br />
Respon el nostre Consell Assessor Científic.<br />
• Siempre he seguido régimen sin<br />
gluten, pero ahora que vivo solo y no<br />
me controlan mis padres, me “salto”<br />
la dieta cuando tengo algún enfado o<br />
estoy estresado, igual que aquel que<br />
sabe que el tabaco no es bueno pero<br />
fuma, o el que toma una copa <strong>de</strong><br />
más... Es como un “premio” que me<br />
permito <strong>de</strong> cuando en cuando. ¿Hay<br />
estudios sobre qué pasa realmente si<br />
te saltas la dieta, <strong>de</strong> forma esporádica?.<br />
Ferran<br />
Hay que tener en cuenta que cada vez que<br />
el gluten se sitúa en el interior <strong>de</strong>l intestino<br />
<strong>de</strong>lgado es presentado a los linfocitos y estos<br />
inician a nivel mucoso la cascada <strong>de</strong> acontecimientos<br />
inflamatorios que darán lugar a una<br />
alteración histológica. No están cuantificados<br />
los mínimos <strong>de</strong> gluten necesarios para esta<br />
activación. Cuando uno es permisivo para lo<br />
esporádico comete dos errores. El primero enten<strong>de</strong>r<br />
que la dieta es un castigo contra el que<br />
vehiculizar la rabia, en lugar <strong>de</strong> compren<strong>de</strong>r que<br />
es una forma <strong>de</strong> vida nueva que ha <strong>de</strong> ser incorporada<br />
a nuestros hábitos. El segundo, que si<br />
bajamos la guardia para lo menos aparente, en<br />
el fondo se termina por no llevar una alimentación<br />
correcta. Esto al margen <strong>de</strong> que el insulto<br />
continuado e intermitente, no haga que luego la<br />
mucosa no responda a la dieta correcta. Nuestro<br />
consejo es tratar <strong>de</strong> conseguir pensar que,<br />
vivir sin gluten es una nueva filosofía <strong>de</strong> salud, y<br />
no una dieta represiva.<br />
Parece ser que la sensibilidad al gluten es<br />
una característica particular <strong>de</strong> cada celíaco y<br />
que las transgresiones dietéticas no van, generalmente,<br />
asociadas a molestias clínicas. Por<br />
tanto recomendamos la máxima disciplina con<br />
la dieta, no <strong>de</strong>scargues el estrés contra ti…<br />
• Des <strong>de</strong> sempre he fet el règim sense<br />
gluten, però ara que visc sol i els pares<br />
no em controlen, em “salto” la dieta<br />
quan tinc alguna enrabiada o estic<br />
estressat, igual que aquell que sap que<br />
el tabac no és bo però fuma, o el que<br />
es pren una copa <strong>de</strong> més... És com un<br />
“premi” que em permeto <strong>de</strong> tant en<br />
tant. Hi ha estudis sobre què passa<br />
realment si et saltes la dieta, només<br />
<strong>de</strong> forma esporàdica? Ferran<br />
Hem <strong>de</strong> tenir en compte que cada cop<br />
que el gluten es situa a l’interior <strong>de</strong> l’intestí<br />
prim és presentat als limfocits que inicien a<br />
nivell mucosa la cascada d’es<strong>de</strong>veniments<br />
que propiciaran l’alteració histològica, però<br />
no estan quantificats els mínims <strong>de</strong> gluten<br />
necessaris per aquesta activació. Quan un<br />
és permissiu per allò esporàdic es cometen<br />
dos errors. El primer creure que la dieta<br />
es un càstig amb el que po<strong>de</strong>r vehiculitzar<br />
la ràbia, en lloc <strong>de</strong> comprendre que és una<br />
nova forma <strong>de</strong> vida que hem d’incorporar<br />
als nostres hàbits. El segon, que si baixeu<br />
la guàrdia per allò menys aparent, en el fons<br />
s’acaba no duent a terme una alimentació<br />
correcta. Al marge que l’insult continuat i<br />
intermitent pugui fer que la mucosa no<br />
respongui a la dieta correcta. El nostre<br />
consell és tractar d’aconseguir pensar que,<br />
viure sense gluten és una nova filosofia <strong>de</strong><br />
salut i i no pas una dieta repressiva.<br />
Sembla que la sensibilitat al gluten és una<br />
característica particular <strong>de</strong> cada celíac i que<br />
les transgressions dietètiques no van<br />
generalment associa<strong>de</strong>s a molèsties clíniques.<br />
Per tant, et recomanem la màxima disciplina<br />
amb la teva dieta, no <strong>de</strong>scarreguis l’estrès<br />
contra tu mateix...<br />
asociación<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 37<br />
asociación
asociación<br />
asociación<br />
38 TRIBUNA CELÍACA<br />
JULIOL 2005<br />
Día internacional<br />
<strong>de</strong> la enfermedad<br />
celíaca en Barcelona<br />
FOTOGRAFIAS: MANUEL MARTÍNEZ<br />
Se ha celebrado un año más en el Parc<br />
<strong>de</strong> la Ciuta<strong>de</strong>lla <strong>de</strong> Barcelona con la colaboración<br />
<strong>de</strong>l Institut <strong>de</strong> Cultura <strong>de</strong>l<br />
Ajuntament <strong>de</strong> Barcelona el Día Internacional<br />
<strong>de</strong> la Enfermedad Celíaca. Esta fiesta<br />
lúdico reivindicativa, en la que los pequeños<br />
como siempre disfrutaron <strong>de</strong> lo lindo,<br />
sirvió para que se divulgara la enfermedad<br />
celíaca y nuestras reivindicaciones, ya<br />
que estuvimos presentes en una gran cantidad<br />
<strong>de</strong> medios <strong>de</strong> difusión tanto prensa,<br />
como radio y TV.<br />
A<strong>de</strong>más, nuestros voluntarios recogieron<br />
cerca <strong>de</strong> 2.000 firmas para instar al<br />
Gobierno a adoptar las medidas legislativas<br />
necesarias para financiar los productos<br />
especiales sin gluten. Iniciativa que está<br />
recibiendo solidaridad <strong>de</strong> todas partes, y<br />
que agra<strong>de</strong>cemos.<br />
También contamos con la presencia <strong>de</strong>l<br />
Director General <strong>de</strong> la Agència Catalana<br />
<strong>de</strong> Consum, que nos mostró su apoyo y<br />
aseguró que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la Agencia se está trabajando<br />
para facilitar a los celíacos una<br />
clara i<strong>de</strong>ntificación en el supermercado <strong>de</strong><br />
los productos que contienen o no gluten,<br />
que a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> las 20 empresas que han<br />
firmado el Pacto por el que ya hay en el<br />
mercado unos 100 productos i<strong>de</strong>ntificados,<br />
pronto se ampliará pues hay más empresas<br />
interesadas. Esta iniciativa no tiene ningún<br />
coste económico para los fabricantes<br />
y es la Administración quien vela por el<br />
buen uso. También añadió que en 2006<br />
esta iniciativa será normativa y que otras<br />
autonomías han mostrado interés para
exten<strong>de</strong>r este logo «sin gluten» a sus territorios.<br />
Los asistentes a la fiesta tuvieron a<strong>de</strong>más<br />
la posibilidad <strong>de</strong> aclarar dudas <strong>de</strong> todo<br />
tipo en el stand <strong>de</strong> la asociación, <strong>de</strong> conocer<br />
las activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> SMAP JOVE, <strong>de</strong> verse<br />
«caricaturizados», <strong>de</strong> participar en el<br />
sorteo <strong>de</strong> máquinas <strong>de</strong> pan, tostadoras,<br />
gran<strong>de</strong>s lotes <strong>de</strong> productos sin gluten, conocer<br />
iniciativas <strong>de</strong> <strong>de</strong>porte en el espacio<br />
que a tal fin <strong>de</strong>jó la asociación, y <strong>de</strong> visitar<br />
los distintos stands <strong>de</strong> fabricantes <strong>de</strong> productos<br />
sin gluten y <strong>de</strong> una empresa <strong>de</strong><br />
embutidos.<br />
Han colaborado con stand: Dr. Schär.<br />
Embotits Salgot, Proceli-Turull, Santiveri,<br />
Semadia-Glutano, Sanaví.<br />
Con otras aportaciones: Condis<br />
Supermercats, Olean<strong>de</strong>r, Galletas Gullón,<br />
El Corte Inglés, Severin Elec. España,<br />
Nestlé España, Productos Naturales<br />
Sitges, Pastisseria Ampurdanesa, Laboratorios<br />
Or<strong>de</strong>sa, Danone, Gerblé,<br />
Pastisseria Sant Pere, G.H.D.<br />
A todos ellos les agra<strong>de</strong>cemos su colaboración,<br />
y también a nuestro socio<br />
Manuel Martínez, <strong>de</strong> Eurofot, que por tercer<br />
año consecutivo ha realizado el reportaje<br />
fotográfico y lo ha donado a la<br />
Asociación.<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 39
smap jove<br />
smap jove<br />
40 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
Sant Jordi 2005<br />
Elisa Mora<br />
El passat dia 23 d’abril, diada <strong>de</strong> Sant Jordi,<br />
els components <strong>de</strong>l grup <strong>de</strong> joves d’SMAP, molt<br />
il·lusionats, ens vam <strong>de</strong>cidir a vendre roses.<br />
Disposàvem d’una bona ubicació a Barcelona,<br />
ni més ni menys que a la Rambla <strong>Catalunya</strong>,<br />
entre Consell <strong>de</strong> Cent i Aragó .<br />
Les nostres roses (algunes <strong>de</strong> grogues i<br />
d’altres les clàssiques vermelles) eren sense<br />
gluten perquè no portaven blat, i en el seu lloc<br />
hi vàrem posar una fulla d’esparreguera, i fins<br />
i tot, duien uns punts <strong>de</strong> llibre dissenyats per<br />
nosaltres que van tenir un èxit aclaparador.<br />
Molts van ser els socis que es varen<br />
apropar a saludar-nos, així com també<br />
coneguts, amics i familiars <strong>de</strong> celíacs, també<br />
metges, pediatres, professors, que ens varen<br />
<strong>de</strong>mostrar el seu suport. Cal <strong>de</strong>stacar que el<br />
nostre objectiu no era només la venda sinó<br />
també la divulgació <strong>de</strong> la malaltia, a tots els<br />
nivells: les principals reivindicacions, els<br />
projectes <strong>de</strong> l’Associació, els <strong>de</strong>l grup <strong>de</strong> joves,<br />
com les colònies d’estiu i el campament internacional<br />
<strong>de</strong> joves, que l’any 2006 es farà a<br />
<strong>Catalunya</strong>. Tot i que va ser una feina laboriosa,<br />
estem molt satisfets <strong>de</strong>ls resultats<br />
obtinguts. Moltes gràcies a tots els que ho<br />
vau fer possible!<br />
El pasado 23 <strong>de</strong> abril, la “diada” <strong>de</strong> Sant<br />
Jordi, los componentes <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> jóvenes<br />
<strong>de</strong> SMAP, muy ilusionados, <strong>de</strong>cidimos ven<strong>de</strong>r<br />
rosas. Disponíamos <strong>de</strong> una buena ubicación<br />
en Barcelona, ni más ni menos que Rambla<br />
<strong>Catalunya</strong>, entre Consejo <strong>de</strong> Ciento y Aragón.<br />
Nuestras rosas (algunas amarillas y otras<br />
las clásicas rojas) eran sin gluten porque no<br />
llevaban trigo, y en su lugar pusimos una hoja<br />
<strong>de</strong> esparraguera, incluso llevaban unos puntos<br />
<strong>de</strong> libro, diseñados por nosotros, que tuvieron<br />
un gran éxito.<br />
Fueron muchos los socios que se acercaron<br />
a saludarnos, así como también conocidos,<br />
amigos y familiares <strong>de</strong> celíacos, también<br />
médicos, pediatras, profesores, que nos <strong>de</strong>mostraron<br />
su apoyo. Hay que <strong>de</strong>stacar que<br />
nuestro objetivo no era sólo la venta sino también<br />
la divulgación <strong>de</strong> la enfermedad, a todos<br />
los niveles: las principales reivindicaciones, los<br />
proyectos <strong>de</strong> la Asociación, los <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong><br />
jóvenes, como las colonias <strong>de</strong> verano y el campamento<br />
internacional <strong>de</strong> jóvenes, que el año<br />
2006 se hará en <strong>Catalunya</strong>. Aunque fue un<br />
trabajo laborioso, estamos muy satisfechos<br />
<strong>de</strong> los resultados obtenidos. ¡Muchas gracias<br />
a todos los que lo hicisteis posible!.
Militància celíaca<br />
Josep M. Grau i Pujol<br />
(La Selva <strong>de</strong>l Camp)<br />
Avui a <strong>Catalunya</strong> hi ha algunes persones<br />
que pensen que la militància és una cosa <strong>de</strong>l<br />
passat, ara sembla que no cal reivindicar, ja<br />
hi ha els polítics que en teoria han <strong>de</strong> <strong>de</strong>fensar<br />
els interessos <strong>de</strong>ls ciutadans , malauradament<br />
per mantenir la nostra i<strong>de</strong>ntitat encara hem<br />
<strong>de</strong> lluitar molt, i el mateix podríem dir <strong>de</strong> la<br />
malaltia celíaca, no tot ho hem <strong>de</strong> <strong>de</strong>ixar a<br />
mans <strong>de</strong>ls metges, hospitals, administració<br />
o associacions, nosaltres com a individus<br />
tenim molt a fer. Alguns es preguntaran <strong>de</strong><br />
quina forma?<br />
Els que fa temps que coneixen l’afecció<br />
celíaca em comenten que avui estem millor<br />
que anys enrere, quan trobar productes sense<br />
gluten era més difícil, però això no ens ha <strong>de</strong><br />
satisfer encara ens manca molt <strong>de</strong> camí per<br />
recórrer .<br />
Alguns posem èmfasi en els restaurants,<br />
altres en l’etiquetatge, altres en els ajuts<br />
econòmics, altres en la diagnosi clínica, tot<br />
és vàlid, tots volem que els nostres fills tinguin<br />
una vida normal .<br />
Com a membre <strong>de</strong> l’Associació crec que<br />
tots po<strong>de</strong>m ajudar a millorar la situació, hi ha<br />
coses senzilles <strong>de</strong> fer, com per exemple quan<br />
Helsinki<br />
Rosa Maria Prats<br />
Saba<strong>de</strong>ll<br />
constatem que una empresa es mostra sensible<br />
a la problemàtica felicitar-la, trucant per<br />
telèfon o fent una carta d’agraïment pel fet<br />
<strong>de</strong> tenir un etiquetatge on hi consti si el<br />
producte porta gluten o no; si ens assabentem<br />
que un veí, un parent o un amic és celíac<br />
recent , ajudar-lo en la informació; si anem al<br />
pediatra <strong>de</strong>l CAP comentar que hi ha persones<br />
sense diagnosticar, que cal estar en<br />
guàrdia perquè hi ha ocasions en que el pediatra<br />
es posa al dia a través nostre; fer cartes<br />
als diaris, truca<strong>de</strong>s a les emissores <strong>de</strong> ràdio<br />
o <strong>de</strong> televisió per a que tractin <strong>de</strong> la celiaquia<br />
en els seus programes, i així podríem continuar.<br />
La solidaritat és fonamental, però també<br />
cal afegir esperit <strong>de</strong> lluita, hem d’insistir en<br />
tots els fronts, i no <strong>de</strong>fallir si ens tanquen la<br />
porta un cop rera altre o no volen sentir-nos,<br />
saben que tenim raó. A més, en molts països<br />
d’Europa estan més avançats, si volem seguirlos<br />
cal que tots plegats ens esforcem. Avui<br />
dia els mitjans <strong>de</strong> comunicació, internet per<br />
exemple, ens posen les coses més fàcils, no<br />
cal tenir cap carrera, sols voluntat i <strong>de</strong>dicació,<br />
endavant celíacs!, res no ens ha <strong>de</strong> fer por!<br />
Acabo d’arribar d´una «escapada» a Helsinki. El meu fill Santi es celíac i passar molts dies<br />
fora <strong>de</strong> casa és un problema (a part <strong>de</strong>l gluten manifesta al·lèrgia al peix i a alguna fruita).<br />
Doncs vàrem tenir una sorpresa molt agradable, començant per l’avió, que li van portar<br />
menjar sense gluten (companyia FINNAIR) i l’hotel RADISSON PLAZA 4* on ens varen atendre<br />
fantàsticament en els esmorzars i sopars que vàrem fer, en el que els cambrers coneixien la<br />
malaltia celíaca, els restaurants on vàrem anar tenien les cartes indicant els plats que no portaven<br />
gluten ni lactosa ni colesterol. Al final <strong>de</strong> les cartes i havia una G>gluten L>lactosa C>colesterol<br />
i a cada plat a sota la lletra indicativa amb el no davant si no portava gluten ......<br />
Sé que a l’associació esteu treballant molt en tot aquest assumpte, i seria bo que aviat tots<br />
els celíacs poguessin anar al restaurant i asseure’s tranquil·lament, llegir la carta i no haver <strong>de</strong><br />
preguntar com està cuinat qualsevol plat.<br />
Salutacions.<br />
buzón<br />
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 41<br />
buzón
uzón<br />
buzón<br />
42 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005<br />
RENFE también ofrece<br />
menú celíaco a los viajeros<br />
Nélida Portela<br />
He fet un viatge <strong>de</strong> Sevilla a Barcelona<br />
amb el tren Altaria. En el moment d’adquirir<br />
el bitllet i saber que el dinar anava inclòs,<br />
vaig especificar la meva condició <strong>de</strong> celíaca.<br />
Al bitllet apareixia la inscripció “almuerzo<br />
celíaco”, però la meva experiència en<br />
alguns viatges d’avió em feia malfiar <strong>de</strong>l<br />
resultat.<br />
La sorpresa agradable ha estat que,<br />
efectivament, m’han ofert un correcte menú<br />
sense gluten: una llesca <strong>de</strong> pa d’arròs,<br />
amanida d‘enciam, pit <strong>de</strong> pollastre amb arròs<br />
i pebrot escalivat; fruita fresca. Visca la<br />
RENFE!!<br />
A mesura que es coneix la dieta <strong>de</strong>ls<br />
celíacs, es minimitza el nostre problema.<br />
Acabo <strong>de</strong> hacer un viaje <strong>de</strong> Sevilla a Barcelona<br />
en el tren Altaria. Al comprar el billete y<br />
saber que incluía la comida, especifiqué mi<br />
condición <strong>de</strong> celíaca.<br />
En el billete aparecía escrito “almuerzo<br />
celíaco”, pero mi experiencia en algunos viajes<br />
<strong>de</strong> avión me hacía <strong>de</strong>sconfiar <strong>de</strong>l resultado.<br />
La grata sorpresa fue que, efectivamente,<br />
me ofrecieron un correcto menú sin gluten:<br />
una tostada <strong>de</strong> arroz como sustituto <strong>de</strong> pan,<br />
ensalada ver<strong>de</strong>, pechuga <strong>de</strong> pollo con arroz y<br />
pimiento asado; fruta variada. ¡Viva la RENFE!<br />
A medida que se va conociendo la dieta<br />
<strong>de</strong> los celíacos, nuestro problema se minimiza.
JULIOL 2005 TRIBUNA CELÍACA 43
44 TRIBUNA CELÍACA JULIOL 2005