27.11.2014 Views

JOAN MASSANET - Biblioteca Centro de Documentación - Artium

JOAN MASSANET - Biblioteca Centro de Documentación - Artium

JOAN MASSANET - Biblioteca Centro de Documentación - Artium

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

<strong>JOAN</strong> <strong>MASSANET</strong><br />

Aparición <strong>de</strong> Vermeer <strong>de</strong> Delft en el golfo<br />

<strong>de</strong> Rosas, 1935-36.<br />

1<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

<strong>JOAN</strong> <strong>MASSANET</strong><br />

BIOGRAFÍA<br />

Nace en Armentera, Ampurdán, Gerona, en 1899. Muere en 1969 en La<br />

Escala (Ampurdán, Gerona).<br />

Pintor, escultor y dibujante, Joan Massanet vivió toda su vida, excepto los<br />

años en los que estudió, en l’Escala, un pequeño pueblo cercano al suyo. En<br />

Barcelona estudió Farmacia, una disciplina en la que se doctoró en Madrid. En la<br />

ciudad condal aprovechó para visitar numerosas exposiciones, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> visitar<br />

otros museos durante sus viajes por Italia y Francia. De formación autodidacta,<br />

estuvo suscrito a las revistas Minotauro y Cahiers d’Art.<br />

Tras esos años <strong>de</strong> formación, Joan Massanet regresó al pueblo pesquero <strong>de</strong><br />

l’Escala <strong>de</strong>l que fue alcal<strong>de</strong> durante unos años y en el que permaneció recluido <strong>de</strong><br />

por vida.<br />

2<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

EXPOSICIONES INDIVIDUALES (selección)<br />

1973 Exposición antológica Obras <strong>de</strong> 1924 a 1969 <strong>de</strong> Joan Massanet en la<br />

Galería René Metras, Barcelona.<br />

1971 Se celebra la exposición Joan Massanet, época surrealista 1926-1939 en<br />

el Museo <strong>de</strong>l Ampurdán <strong>de</strong> Figueras (Gerona).<br />

1965 Exposición personal en la Galería Belarte <strong>de</strong> Barcelona, presentado por<br />

R. Santos Torroella.<br />

1953 Exposición personal en la Sala Caralt, Barcelona.<br />

EXPOSICIONES COLECTIVAS (selección)<br />

2004 Huellas dalinianas. Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía, Madrid.<br />

ARTIUM, Vitoria-Gasteiz<br />

1969 Presencias <strong>de</strong> nuestro tiempo. Galería René Metras, Barcelona.<br />

1967 Peintures catalans au Château <strong>de</strong> Colliure, Francia.<br />

1961 Exposición <strong>de</strong> Arte Abstracto <strong>de</strong> Ampurias.<br />

1960 Exposición colectiva sobre Informalismo celebrada en Gerona.<br />

1956 Salón <strong>de</strong> Mayo (en el que participa en todas las ediciones hasta 1968)<br />

1955 III Bienal Hispanoamericana <strong>de</strong> Barcelona en la que participa como<br />

invitado.<br />

1952 Segunda exposición <strong>de</strong>l grupo Indika en el Círculo Artístico <strong>de</strong> Gerona.<br />

1950 Primera exposición <strong>de</strong>l grupo Indika en el Salón <strong>de</strong>l Ayuntamiento <strong>de</strong><br />

Figueras.<br />

1936 I Salón <strong>de</strong> la Asociación <strong>de</strong> Artistas In<strong>de</strong>pendientes en la Galería Dalmau,<br />

Barcelona.<br />

Exposición Logicofobista, organizada por Adlan en las Galerías Catalunya,<br />

Barcelona.<br />

3<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

SU OBRA<br />

INTRODUCCIÓN<br />

La trayectoria <strong>de</strong> Joan Massanet se <strong>de</strong>sarrolla en un momento histórico<br />

marcado por la guerra civil española y la posterior dictadura, mientras que en el<br />

plano cultural, discurre paralela a la llegada <strong>de</strong> las vanguardias a España y las<br />

consecuencias <strong>de</strong>l régimen político que se instaurará con el general Francisco<br />

Franco.<br />

Composición surrealista, 1928.<br />

En las obras creadas durante<br />

los años <strong>de</strong> preguerra, años 20,<br />

queda patente su conocimiento <strong>de</strong>l<br />

movimiento surrealista y la<br />

influencia <strong>de</strong> figuras representativas<br />

<strong>de</strong> esta corriente como Miró, Ernst<br />

y, sobre todo, Dalí, al que conoció<br />

en 1927. Sus contactos con la<br />

vanguardia catalana le llevaron a<br />

participar en la Exposición<br />

Logicofobista <strong>de</strong> 1936. Si bien la<br />

“sombra” <strong>de</strong> Dalí se cierne sobre<br />

muchas <strong>de</strong> las obras <strong>de</strong> Massanet, el<br />

artista ampurdés bebió también <strong>de</strong><br />

otras fuentes, como la pintura <strong>de</strong><br />

Piero <strong>de</strong>lla Francesca o <strong>de</strong> Chirico.<br />

Después <strong>de</strong> la guerra incorporó una temática<br />

mística que elabora con materiales iconográficos<br />

españoles, con numerosas escenas <strong>de</strong> tauromaquia.<br />

Continúa en la línea <strong>de</strong>l surrealismo, si bien<br />

muestra elementos clasicistas que toma <strong>de</strong>l primer<br />

Renacimiento italiano y <strong>de</strong> la pintura metafísica,<br />

algo que queda patente en sus composiciones<br />

rítmicas y equilibradas, la serenidad <strong>de</strong> sus<br />

personajes y la paleta clara.<br />

En 1950 fundó el grupo Indika, <strong>de</strong> ten<strong>de</strong>ncia<br />

informalista, compuesto por Esther Boix, Bartomeu<br />

Massot, Joaquim Casellas, Jordi Curós, Maria<br />

Oliveres, Torres Monzó y Emilia Xargay. A finales <strong>de</strong><br />

esta década evoluciona hacia la abstracción<br />

informalista y matérica con especial interés por las<br />

texturas y las posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l collage.<br />

Emilia Xargay. Mare i fill. Dibujo,<br />

tinta china, 21 x 29 cm.<br />

4<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

En los años sesenta Massanet empieza a incluir otro tipo <strong>de</strong> materiales y<br />

objetos en sus trabajos: conchas, trapos viejos, raíces, ma<strong>de</strong>ras y <strong>de</strong>spojos <strong>de</strong>l<br />

mar. En sus últimos años <strong>de</strong> vida volvió al surrealismo figurativo <strong>de</strong> sus comienzos<br />

y realizó también esculturas con similares presupuestos estéticos, esculturas que se<br />

asemejan a mascarones <strong>de</strong> proa o a fetiches y numerosos dibujos que completan<br />

su obra.<br />

El mismo año <strong>de</strong> su muerte, en 1969, recibió el premio “Tina”, IV Premio <strong>de</strong><br />

Ampuriabrava.<br />

<strong>MASSANET</strong>: SUS OBRAS<br />

Como hemos visto, la influencia <strong>de</strong>l surrealismo y, especialemente, <strong>de</strong> Dalí<br />

en la obra <strong>de</strong> Massanet es más que evi<strong>de</strong>nte. Si bien su obra es mayoritariamente<br />

pictórica, el artista ampur<strong>de</strong>nse realizó también incursiones en la escultura.<br />

Maniquí, 1935. Tótem, 1939-40.<br />

5<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

LAS VANGUARDIAS<br />

Al igual que en el resto <strong>de</strong> Europa, las vanguardias también llegaron a<br />

nuestro país. El surrealismo caló con fuerza en los años <strong>de</strong> preguerra y otras<br />

corrientes se fueron introduciendo en los núcleos artísticos <strong>de</strong>l país. Todo esto se<br />

vería truncado con el estallido <strong>de</strong> la Guerra Civil y los años posteriores, a pesar <strong>de</strong><br />

lo cual contamos con una abundante e importante producción artística que<br />

comentaremos en las próximas líneas a través <strong>de</strong>l acercamiento a la corriente<br />

surreaslista, así como al informalismo y logicofobismo.<br />

SURREALISMO<br />

Este movimiento artístico y literario surge en 1924, si bien ya <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1919, el<br />

surrealismo había encontrado su medio <strong>de</strong> expresión en la revista Litterature<br />

fundada en 1919 y dirigida por un grupo <strong>de</strong> poetas (Bretón, Soupault, Aragón y<br />

Eluard). El nacimiento <strong>de</strong>l surrealismo está ligado a tres hechos fundamentales:<br />

1. Ese año se publica el Manifiesto Surrealista en el que los poetas Bretón y<br />

Soupault ofrecen una <strong>de</strong>finición <strong>de</strong>l término: “… Surrealismo: puro automatismo<br />

psíquico, por medio <strong>de</strong>l cual se intenta expresar, verbalmente o por escrito, o <strong>de</strong><br />

cualquier otro modo, el proceso real <strong>de</strong>l pensamiento. El dictado <strong>de</strong>l pesamiento,<br />

libre <strong>de</strong> cualquier control <strong>de</strong> la razón, in<strong>de</strong>pendiente <strong>de</strong> preocupaciones morales o<br />

estéticas”.<br />

2. La fundación <strong>de</strong> una Oficina <strong>de</strong> Investigaciones Surrealistas.<br />

3. La aparición <strong>de</strong>l diario “La revolución surrealista”.<br />

Influidos por las i<strong>de</strong>as <strong>de</strong> Freud sobre el<br />

inconsciente y la importancia <strong>de</strong>l sueño, los<br />

surrealistas se fueron consolidando, proliferando<br />

también sus creaciones. En este proceso creativo,<br />

los artistas utilizaban el automatismo psíquico<br />

consistente en <strong>de</strong>jar expresar libremente el<br />

pensamiento sin tener preocupaciones estéticas o<br />

morales sobre el resultado. Así mismo, empleaban<br />

otras técnicas como la apropiación <strong>de</strong> las imágenes<br />

<strong>de</strong> los sueños y su traducción en sus obras o la<br />

asociación sorpren<strong>de</strong>nte entre objetos o situaciones<br />

que aparentemente no tenían relación alguna.<br />

André Bretón.<br />

Junto a los principios artísticos, se dieron también actitu<strong>de</strong>s políticas y<br />

sociales, pues para estos artistas, un pensamiento libre se asociaba con la<br />

revolución, y ésta, con el socialismo. De hecho, en 1925 el movimiento surrealista<br />

su adhirió al partido comunista. Ya en 1929 se publica el Segundo Manifiesto<br />

6<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Surrealista. El movimiento surrealista continuaba vivo y seguía evolucionando en<br />

cuanto a las técnicas creativas (el automatismo, la aplicación <strong>de</strong>l principio <strong>de</strong>l<br />

collage al asamblaje, el método paranoico-crítico, la <strong>de</strong>calcomanía…).<br />

Con el estallido <strong>de</strong> la Segunda Guerra Mundial, los surrealista se dispersan,<br />

algunos <strong>de</strong> ellos (Bretón, Ernst, Masson) abandonan París y se trasladan a los<br />

Estados Unidos don<strong>de</strong> siembran el germen para los futuros movimientos<br />

americanos <strong>de</strong> posguerra (expresionismo abstracto y Pop Art).<br />

El surrelismo en España<br />

En España el surrealismo aparece en torno a los años veinte mezclado aún<br />

con tintes simbolistas y elemetos <strong>de</strong> la pintura popular. Todo esto en un contexto<br />

que, pocos años <strong>de</strong>spués, estaría fuertemente marcado por la Guerra Civil, un<br />

hecho histórico que sumió a España en un gran aislamiento. Sin embargo, antes <strong>de</strong><br />

este acontecimiento, la escuela surrealista catalana, capitaneada por Salvador Dalí,<br />

logró influir fuertemente en la escena artística española.<br />

Salvador Dalí. El gran masturbador, 1929.<br />

El surrealismo en España estuvo estrechamente vinculado a cuatro puntos<br />

geográficos: Cataluña, Madrid, Aragón y Canarias. Cataluña fue el primer núcleo<br />

don<strong>de</strong> se manifestó el surrealismo <strong>de</strong> Salvador Dalí. El territorio catalán fue el más<br />

activo y dinámico, pues junto a la producción artística se publicaron también<br />

revistas (L’amic <strong>de</strong>s Arts, Hélix, Art,…), se crearon asociaciones (ADLAN) y se<br />

organizaron tertulias y exposiciones.<br />

7<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Madrid atrajo numerosos artistas <strong>de</strong> distintas regiones. Así <strong>de</strong> Andalucía<br />

llegaron Fe<strong>de</strong>rico García Lorca o José Caballero; <strong>de</strong> Castilla-La Mancha Benjamín<br />

Palencia; <strong>de</strong> Galicia Eugenio Granell y <strong>de</strong>l País Vasco Nicolás <strong>de</strong> Lekuona. Algunos<br />

<strong>de</strong> ellos coincidieron en la Resi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> Estudiantes, si bien siguieron sus<br />

trayectorias individuales, a excepción <strong>de</strong> algunas experiencias colectivas.<br />

En Aragón el surrealismo se <strong>de</strong>sarrolló sobre todo a partir <strong>de</strong> los años treinta<br />

<strong>de</strong> la mano <strong>de</strong> artistas como José Luis González Bernal o el cineasta Buñuel. Por<br />

último, Canarias <strong>de</strong>staca también como un activo núcleo surrealista. El propio<br />

André Bretón estuvo en la isla acompañado <strong>de</strong> Benjamín Peret. Uno <strong>de</strong> sus<br />

máximos representante es Óscar Domínguez que propuso la técnica <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>calcomanía.<br />

A pesar <strong>de</strong> situarse en puntos geográficos dispares, el surrealismo español<br />

presenta una serie <strong>de</strong> características comunes como son: el predominio <strong>de</strong> los<br />

aspectos formales sobre todo los vitales; la importancia <strong>de</strong> las publicaciones y<br />

revistas, que aunque no fueron estrictamente surrealistas, sirvieron <strong>de</strong> canal para<br />

la difusión <strong>de</strong> los postulados <strong>de</strong> esta ten<strong>de</strong>ncia (L’Amic <strong>de</strong>s Arts, Hélix, Alfar, La<br />

Gaceta Literaria, Litoral, Revista <strong>de</strong> Occi<strong>de</strong>nte, etc.); la profunda influencia <strong>de</strong> Dalí<br />

y <strong>de</strong> Picasso; las temáticas <strong>de</strong> contenido onírico, mágico, fantástico y sexual; o la<br />

presencia <strong>de</strong> numerosos creadores que tenían la doble consi<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> poetas y<br />

pintores (Lorca, Planells, González Bernal, <strong>de</strong>l Valle, Granell, etc.).<br />

LOGICOFOBISMO<br />

En 1936, Cristòfol, vinculado en los años 30 a los grupos <strong>de</strong> vanguardia local<br />

<strong>de</strong> Lleida, participa en la exposición surrealista conocida como Logicofobista,<br />

celebrada en Barcelona. Este término nuevo, etimológicamente quiere <strong>de</strong>cir fobia a<br />

la lógica que es consi<strong>de</strong>rada como un mero instrumento utilitario.<br />

¿Cuáles son los postulados <strong>de</strong> este<br />

“movimiento”? Según este grupo, la<br />

representación <strong>de</strong> la realidad no es más que un<br />

medio, no una finalidad. Buscan la representación<br />

interna <strong>de</strong> las cosas y niegan el arte y la vida<br />

humana. Todo cuanto pueda ser lógico ha <strong>de</strong> ser<br />

negado. La escultura <strong>de</strong> Marinel.lo, las figuras <strong>de</strong><br />

Lamolla – espectro <strong>de</strong> las tres Gracias en el aura<br />

sutil -, la tela <strong>de</strong> Chipre-remedio o el complemo<br />

<strong>de</strong>l dictador, la noche <strong>de</strong> luna <strong>de</strong> Cristòfol, el<br />

Camagüey, pintado por el escultor Sans, y las<br />

telas <strong>de</strong> Nadia Sokalova, Remedios Varo y la<br />

madrileña Maruja Mallo, reflejan estas i<strong>de</strong>as.<br />

Remedios Varo. La Huida, 1961.<br />

8<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

¿Surrealismo y logicobobismo? A pesar <strong>de</strong> que ambos se caracterizan por<br />

una impotencia <strong>de</strong> expresión y una ignorancia técnica, su base es muy diferente.<br />

Mientras que en el surrealismo habla el subconsciente, en el logicofobismo lo hace<br />

el inconsciente. Si bien el surrealismo niega al hombre, lo pulveriza para rehacerlo,<br />

el logicofobismo rebasa el humanismo (algo que no hace el surrealismo) y lo niega<br />

rotundamente. Lo <strong>de</strong>sprecia como <strong>de</strong>sprecia la lógica. Reniega <strong>de</strong>l hombre, <strong>de</strong>l<br />

espíritu, <strong>de</strong> la materia, <strong>de</strong> sus relaciones, <strong>de</strong> la vida, <strong>de</strong> Dios; <strong>de</strong> todo. Es el más<br />

allá <strong>de</strong> la metafísica.<br />

INFORMALISMO<br />

El Informalismo es un movimiento pictórico europeo. Se trata <strong>de</strong> una<br />

corriente que <strong>de</strong>riva <strong>de</strong>l arte abstracto que se origina en Estados Unidos y en<br />

Europa, teniendo gran difusión al finalizar la Segunda Guerra Mundial. Este término<br />

tiene su origen en el año 1952, como consecuencia <strong>de</strong> una exposición organizada<br />

por Michel Tapié, si bien, se le han atribuido también otras <strong>de</strong>nominaciones como<br />

“machismo” o “manchismo”, expresionismo abstracto, “action-painting”, pintura<br />

gestual, “art-autre” (arte distinto) o pintura matérica.<br />

Wassily Kandinsky es<br />

consi<strong>de</strong>rado el impulsor <strong>de</strong> este<br />

movimiento que se inició como<br />

oposición a las ten<strong>de</strong>ncias<br />

constructivistas y formalistas o al<br />

rigor geométrico propios <strong>de</strong>l<br />

neoplasticismo o <strong>de</strong> grupos como<br />

De Stijl. Es una corriente que<br />

prescin<strong>de</strong> <strong>de</strong> las formas naturales y<br />

tradicionales, huye <strong>de</strong>l arte<br />

figurativo para optar por el<br />

abstraccionismo.<br />

Composition X, 1939. Óleo sobre lienzo.<br />

130 x 195 cm.<br />

El artista surrealista se <strong>de</strong>ja llevar por sus impulsos y elabora sus<br />

composiciones sin importar el or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> los elementos, una “anarquía” que cuenta,<br />

sin embargo, con un proceso muy estudiado y meditado <strong>de</strong>trás en cuanto a las<br />

formas, las líneas, el color,… La materia ocupa un papel fundamental y se aplica<br />

utilizando técnicas poco comunes: se lanza la pintura al azar y se <strong>de</strong>ja chorrear,…<br />

empleándose materiales que van <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el óleo, al cemento, las arpilleras, ma<strong>de</strong>ras<br />

o chapas.<br />

9<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

El informalismo en España<br />

Esta corriente se introdujo en España plenamente a mediados <strong>de</strong> la década<br />

<strong>de</strong> los cincuenta <strong>de</strong> la mano <strong>de</strong> Juan Eduardo Cirlot y <strong>de</strong> los textos traducidos <strong>de</strong> M.<br />

Tapié. Este retraso es <strong>de</strong>bido al aislamiento sufrido por España a causa <strong>de</strong> la<br />

Guerra Civil.<br />

Manuel Millares. Aborigen nº1, 1951. Óleo sobre lienzo, 75 x 95 cm.<br />

El informalismo se <strong>de</strong>sarrolló en dos focos artísticos: Madrid, con un<br />

predominio <strong>de</strong>l informalismo expresionista y Cataluña, epicentro <strong>de</strong>l informalismo<br />

matérico. En el núcleo madrileño <strong>de</strong>staca la obra <strong>de</strong> artistas como Manuel<br />

Mampaso, los miembros <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> Cuenca (Fernando Zóbel, Gustavo Torner y<br />

Gerardo Rueda), César Manrique, Salvador Victoria, Alberto Greco, Lucio Muñoz y<br />

algunos integrantes <strong>de</strong>l grupo El Paso (Antonio Saura y Manuel Millares). Por su<br />

parte, en Cataluña <strong>de</strong>staca la figura <strong>de</strong> Antoni Tàpies, así como también algunas<br />

obras <strong>de</strong> Albert Ráfols Casamada, Juan Hernán<strong>de</strong>z Pijuán, Josep Guinovart y<br />

Manuel Hernán<strong>de</strong>z Mompó. De hecho, será en la ciudad <strong>de</strong> Barcelona don<strong>de</strong> se<br />

puedan contemplar por primera vez obras <strong>de</strong> esta corriente, <strong>de</strong> las que se<br />

consi<strong>de</strong>ra pionero a Antoni Tàpies.<br />

10<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

…EN HUELLAS DALINIANAS<br />

Visión surreal, 1928-30.<br />

Óleo sobre tabla, 43 x 47 cm. Barcelona. Colección Barbié-Nogaret. Cortesía<br />

Galería Barbié, Barcelona.<br />

Visión surreal, 1928-30.<br />

11<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Paisaje <strong>de</strong> la Costa Brava, 1929-30.<br />

Óleo sobre lienzo, 59 x 48,5 cm. Colección Arte Contemporáneo – Museo<br />

Pato Herreriano, Madrid.<br />

Paisaje <strong>de</strong> la Costa Brava, 1929-1930.<br />

Óleo sobre lienzo, 59 x 48,5 cm.<br />

12<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

RECURSOS<br />

RECURSOS EN LÍNEA<br />

Enciclopedia libre: surrealismo. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />

[Consulta: 7 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong><br />

2004]<br />

* Artículo publicado en la Enciclopedia Libre Universal en Español sobre el<br />

surrealismo.<br />

es.humanida<strong>de</strong>s.arte: Joan Massanet. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />

<br />

[Consulta: 2 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2004]<br />

* Página <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> noticias es.humanida<strong>de</strong>s.arte en el que encontramos una<br />

breve biografía <strong>de</strong>l artista Joan Massanet.<br />

Informalismo. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />

<br />

[Consulta: 6 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2004]<br />

*Página que ofrece una breve introducción al movimiento informalista.<br />

Liceus, el portal <strong>de</strong> las Humanida<strong>de</strong>s. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />

[Consulta: 7 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong><br />

2004]<br />

*Portal en el que encontramos un texto acerca <strong>de</strong>l surrealismo en España.<br />

Palmexo: surrealismo. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />

[Consulta: 5 <strong>de</strong><br />

julio <strong>de</strong> 2004]<br />

*Página perteneciente al proyecto “Niños malos” en la que encontramos<br />

información sobre pinturas surrealistas y cubistas: historia, datos sobre<br />

artistas, etc.<br />

El rincón <strong>de</strong> las artes visuales. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />

[Consulta: 6 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong><br />

2004]<br />

*Página que ofrece información acerca <strong>de</strong> los movimientos artísticos más<br />

importantes <strong>de</strong>l siglo XX, sus artistas y sus obras. Entre esta información,<br />

recogemos un apartado <strong>de</strong>dicado al informalismo.<br />

13<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

BIBLIOGRAFÍA<br />

Adlan i el circ frediani [jocs icaris]. Mataró: Patronat Municipal <strong>de</strong> Cultura, 1998.<br />

El Surrealismo en España. Madrid: Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía,<br />

1994.<br />

Gaceta <strong>de</strong> Arte y su época, 1932- 1936: <strong>Centro</strong> Atlántico <strong>de</strong> Arte Mo<strong>de</strong>rno, Las<br />

Palmas <strong>de</strong> Gran Canaria, 18 <strong>de</strong> febrero- 20 <strong>de</strong> abril, 1997; Sala <strong>de</strong><br />

Exposiciones La Granja y Colegio Oficial <strong>de</strong> Arquitectos <strong>de</strong> Canarias, Santa<br />

Cruz <strong>de</strong> Tenerife, 9 <strong>de</strong> mayo- 8 <strong>de</strong> junio, 1997. [Las Palmas <strong>de</strong> Gran<br />

Canaria]: CAAM, 1997.<br />

Istmos: vanguardias españolas 1915-1936: [exposición]. Madrid: Caja Madrid<br />

Fundación, 1998.<br />

Itineraris (II) 1950 - 1975: [exposición] Galeria Salvador Riera, Junio - Julio <strong>de</strong><br />

1991. Barcelona: Galería Salvador Riera, 1991.<br />

<strong>MASSANET</strong> JULI, Joan. Joan Massanet Juli: homenatge a l'artista: centenari Joan<br />

Massanet Juli 1899-1999: l'Escala, 22 <strong>de</strong> maig <strong>de</strong> 1999. L'Escala:<br />

Ajuntament <strong>de</strong> l'Escala, 1999.<br />

<strong>MASSANET</strong> JULI, Joan. Joan Massanet: Galería René Metras: diciembre 1973.<br />

Barcelona: Galería René Metras, 1973.<br />

<strong>MASSANET</strong>, Joan. Centenari Joan Massanet Juli (1899-1999): homenatge a l'artista:<br />

L'Escala, 22 <strong>de</strong> maig <strong>de</strong> 1999. [L'Escala (Gerona)]: Ajuntament <strong>de</strong> L'Escala,<br />

1999.<br />

<strong>MASSANET</strong>, Joan. Joan Massanet: epoca surrealista 1926-1939. Figueras (Gerona):<br />

Museo <strong>de</strong>l Ampurdan, 1971.<br />

<strong>MASSANET</strong>, Joan. Massanet: obra 1926 – 1968. Gerona: Museu Monografic<br />

d'Empuries, 1978.<br />

MUSEO NACIONAL CENTRO DE ARTE REINA SOFÍA. Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina<br />

Sofia: [Catálogo <strong>de</strong> la Colección Permante]. Madrid: Ministerio <strong>de</strong> Cultura ;<br />

[Museo Nacional Reina Sofía], 1992.<br />

PI<strong>JOAN</strong>, Narcís. El pintor Massanet <strong>de</strong> l'Escala. Figueres [Girona]: Art-3, 1979.<br />

RIERA, Salvador. Col.lecció Riera: Anys 40. Barcelona: Generalitat <strong>de</strong> Catalunya,<br />

1994.<br />

14<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html


Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Surrealisme a Catalunya, 1924-1936: <strong>de</strong> L'amic <strong>de</strong> les arts al logicofobisme: Centre<br />

d'Art Santa Mònica, Barcelona, maig-juny 1988. Barcelona: Departament <strong>de</strong><br />

Cultura, Generalitat <strong>de</strong> Catalunya, 1988.<br />

Surrealismo en España: [exposición], Galería Multitud. Madrid: Galería Multitud,<br />

1975.<br />

RECURSOS EN NUESTRO CENTRO DE DOCUMENTACIÓN<br />

Monografías<br />

¿Buñuel!: la mirada <strong>de</strong>l siglo. Madrid: Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía;<br />

México: Museo <strong>de</strong>l Palacio <strong>de</strong> Bellas Artes, 1996.<br />

CV 256<br />

Huellas dalinianas. Madrid: Sociedad Estatal <strong>de</strong> Conmemoraciones Culturales, 2004.<br />

EC 2513<br />

El objeto surrealista. Valencia: IVAM, Centre Julio González; Generalitat Valenciana,<br />

Conselleria <strong>de</strong> Cultura, Educació i Ciencia, 1997.<br />

EC 1036<br />

Los paréntesis <strong>de</strong> la mirada: (un homenaje a Luis Buñuel). Teruel: Diputación<br />

Provincial <strong>de</strong> Teruel, Museo <strong>de</strong> Teruel, 1993.<br />

EC 2189<br />

Picasso, Miró, Dalí und <strong>de</strong>r Beginn <strong>de</strong>r spanischen Mo<strong>de</strong>rne: 1900-1936. Frankfurt,<br />

Schirn Kunsthalle, 1991.<br />

EC 2073<br />

Postrimetrías: alegorías <strong>de</strong> la muerte en el arte español contemporáneo. Madrid:<br />

Fundación Cultural Mapfre Vida, 1996.<br />

EC 1403<br />

Ver a Miró: la irradiación <strong>de</strong> Miró en el arte español. Barcelona: Fundació “la Caixa”,<br />

1993.<br />

AR MIR-JO 61<br />

15<br />

ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />

Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />

Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />

http://www.artium.org/biblioteca.html

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!