JOAN MASSANET - Biblioteca Centro de Documentación - Artium
JOAN MASSANET - Biblioteca Centro de Documentación - Artium
JOAN MASSANET - Biblioteca Centro de Documentación - Artium
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
<strong>JOAN</strong> <strong>MASSANET</strong><br />
Aparición <strong>de</strong> Vermeer <strong>de</strong> Delft en el golfo<br />
<strong>de</strong> Rosas, 1935-36.<br />
1<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
<strong>JOAN</strong> <strong>MASSANET</strong><br />
BIOGRAFÍA<br />
Nace en Armentera, Ampurdán, Gerona, en 1899. Muere en 1969 en La<br />
Escala (Ampurdán, Gerona).<br />
Pintor, escultor y dibujante, Joan Massanet vivió toda su vida, excepto los<br />
años en los que estudió, en l’Escala, un pequeño pueblo cercano al suyo. En<br />
Barcelona estudió Farmacia, una disciplina en la que se doctoró en Madrid. En la<br />
ciudad condal aprovechó para visitar numerosas exposiciones, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> visitar<br />
otros museos durante sus viajes por Italia y Francia. De formación autodidacta,<br />
estuvo suscrito a las revistas Minotauro y Cahiers d’Art.<br />
Tras esos años <strong>de</strong> formación, Joan Massanet regresó al pueblo pesquero <strong>de</strong><br />
l’Escala <strong>de</strong>l que fue alcal<strong>de</strong> durante unos años y en el que permaneció recluido <strong>de</strong><br />
por vida.<br />
2<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
EXPOSICIONES INDIVIDUALES (selección)<br />
1973 Exposición antológica Obras <strong>de</strong> 1924 a 1969 <strong>de</strong> Joan Massanet en la<br />
Galería René Metras, Barcelona.<br />
1971 Se celebra la exposición Joan Massanet, época surrealista 1926-1939 en<br />
el Museo <strong>de</strong>l Ampurdán <strong>de</strong> Figueras (Gerona).<br />
1965 Exposición personal en la Galería Belarte <strong>de</strong> Barcelona, presentado por<br />
R. Santos Torroella.<br />
1953 Exposición personal en la Sala Caralt, Barcelona.<br />
EXPOSICIONES COLECTIVAS (selección)<br />
2004 Huellas dalinianas. Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía, Madrid.<br />
ARTIUM, Vitoria-Gasteiz<br />
1969 Presencias <strong>de</strong> nuestro tiempo. Galería René Metras, Barcelona.<br />
1967 Peintures catalans au Château <strong>de</strong> Colliure, Francia.<br />
1961 Exposición <strong>de</strong> Arte Abstracto <strong>de</strong> Ampurias.<br />
1960 Exposición colectiva sobre Informalismo celebrada en Gerona.<br />
1956 Salón <strong>de</strong> Mayo (en el que participa en todas las ediciones hasta 1968)<br />
1955 III Bienal Hispanoamericana <strong>de</strong> Barcelona en la que participa como<br />
invitado.<br />
1952 Segunda exposición <strong>de</strong>l grupo Indika en el Círculo Artístico <strong>de</strong> Gerona.<br />
1950 Primera exposición <strong>de</strong>l grupo Indika en el Salón <strong>de</strong>l Ayuntamiento <strong>de</strong><br />
Figueras.<br />
1936 I Salón <strong>de</strong> la Asociación <strong>de</strong> Artistas In<strong>de</strong>pendientes en la Galería Dalmau,<br />
Barcelona.<br />
Exposición Logicofobista, organizada por Adlan en las Galerías Catalunya,<br />
Barcelona.<br />
3<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
SU OBRA<br />
INTRODUCCIÓN<br />
La trayectoria <strong>de</strong> Joan Massanet se <strong>de</strong>sarrolla en un momento histórico<br />
marcado por la guerra civil española y la posterior dictadura, mientras que en el<br />
plano cultural, discurre paralela a la llegada <strong>de</strong> las vanguardias a España y las<br />
consecuencias <strong>de</strong>l régimen político que se instaurará con el general Francisco<br />
Franco.<br />
Composición surrealista, 1928.<br />
En las obras creadas durante<br />
los años <strong>de</strong> preguerra, años 20,<br />
queda patente su conocimiento <strong>de</strong>l<br />
movimiento surrealista y la<br />
influencia <strong>de</strong> figuras representativas<br />
<strong>de</strong> esta corriente como Miró, Ernst<br />
y, sobre todo, Dalí, al que conoció<br />
en 1927. Sus contactos con la<br />
vanguardia catalana le llevaron a<br />
participar en la Exposición<br />
Logicofobista <strong>de</strong> 1936. Si bien la<br />
“sombra” <strong>de</strong> Dalí se cierne sobre<br />
muchas <strong>de</strong> las obras <strong>de</strong> Massanet, el<br />
artista ampurdés bebió también <strong>de</strong><br />
otras fuentes, como la pintura <strong>de</strong><br />
Piero <strong>de</strong>lla Francesca o <strong>de</strong> Chirico.<br />
Después <strong>de</strong> la guerra incorporó una temática<br />
mística que elabora con materiales iconográficos<br />
españoles, con numerosas escenas <strong>de</strong> tauromaquia.<br />
Continúa en la línea <strong>de</strong>l surrealismo, si bien<br />
muestra elementos clasicistas que toma <strong>de</strong>l primer<br />
Renacimiento italiano y <strong>de</strong> la pintura metafísica,<br />
algo que queda patente en sus composiciones<br />
rítmicas y equilibradas, la serenidad <strong>de</strong> sus<br />
personajes y la paleta clara.<br />
En 1950 fundó el grupo Indika, <strong>de</strong> ten<strong>de</strong>ncia<br />
informalista, compuesto por Esther Boix, Bartomeu<br />
Massot, Joaquim Casellas, Jordi Curós, Maria<br />
Oliveres, Torres Monzó y Emilia Xargay. A finales <strong>de</strong><br />
esta década evoluciona hacia la abstracción<br />
informalista y matérica con especial interés por las<br />
texturas y las posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l collage.<br />
Emilia Xargay. Mare i fill. Dibujo,<br />
tinta china, 21 x 29 cm.<br />
4<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
En los años sesenta Massanet empieza a incluir otro tipo <strong>de</strong> materiales y<br />
objetos en sus trabajos: conchas, trapos viejos, raíces, ma<strong>de</strong>ras y <strong>de</strong>spojos <strong>de</strong>l<br />
mar. En sus últimos años <strong>de</strong> vida volvió al surrealismo figurativo <strong>de</strong> sus comienzos<br />
y realizó también esculturas con similares presupuestos estéticos, esculturas que se<br />
asemejan a mascarones <strong>de</strong> proa o a fetiches y numerosos dibujos que completan<br />
su obra.<br />
El mismo año <strong>de</strong> su muerte, en 1969, recibió el premio “Tina”, IV Premio <strong>de</strong><br />
Ampuriabrava.<br />
<strong>MASSANET</strong>: SUS OBRAS<br />
Como hemos visto, la influencia <strong>de</strong>l surrealismo y, especialemente, <strong>de</strong> Dalí<br />
en la obra <strong>de</strong> Massanet es más que evi<strong>de</strong>nte. Si bien su obra es mayoritariamente<br />
pictórica, el artista ampur<strong>de</strong>nse realizó también incursiones en la escultura.<br />
Maniquí, 1935. Tótem, 1939-40.<br />
5<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
LAS VANGUARDIAS<br />
Al igual que en el resto <strong>de</strong> Europa, las vanguardias también llegaron a<br />
nuestro país. El surrealismo caló con fuerza en los años <strong>de</strong> preguerra y otras<br />
corrientes se fueron introduciendo en los núcleos artísticos <strong>de</strong>l país. Todo esto se<br />
vería truncado con el estallido <strong>de</strong> la Guerra Civil y los años posteriores, a pesar <strong>de</strong><br />
lo cual contamos con una abundante e importante producción artística que<br />
comentaremos en las próximas líneas a través <strong>de</strong>l acercamiento a la corriente<br />
surreaslista, así como al informalismo y logicofobismo.<br />
SURREALISMO<br />
Este movimiento artístico y literario surge en 1924, si bien ya <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1919, el<br />
surrealismo había encontrado su medio <strong>de</strong> expresión en la revista Litterature<br />
fundada en 1919 y dirigida por un grupo <strong>de</strong> poetas (Bretón, Soupault, Aragón y<br />
Eluard). El nacimiento <strong>de</strong>l surrealismo está ligado a tres hechos fundamentales:<br />
1. Ese año se publica el Manifiesto Surrealista en el que los poetas Bretón y<br />
Soupault ofrecen una <strong>de</strong>finición <strong>de</strong>l término: “… Surrealismo: puro automatismo<br />
psíquico, por medio <strong>de</strong>l cual se intenta expresar, verbalmente o por escrito, o <strong>de</strong><br />
cualquier otro modo, el proceso real <strong>de</strong>l pensamiento. El dictado <strong>de</strong>l pesamiento,<br />
libre <strong>de</strong> cualquier control <strong>de</strong> la razón, in<strong>de</strong>pendiente <strong>de</strong> preocupaciones morales o<br />
estéticas”.<br />
2. La fundación <strong>de</strong> una Oficina <strong>de</strong> Investigaciones Surrealistas.<br />
3. La aparición <strong>de</strong>l diario “La revolución surrealista”.<br />
Influidos por las i<strong>de</strong>as <strong>de</strong> Freud sobre el<br />
inconsciente y la importancia <strong>de</strong>l sueño, los<br />
surrealistas se fueron consolidando, proliferando<br />
también sus creaciones. En este proceso creativo,<br />
los artistas utilizaban el automatismo psíquico<br />
consistente en <strong>de</strong>jar expresar libremente el<br />
pensamiento sin tener preocupaciones estéticas o<br />
morales sobre el resultado. Así mismo, empleaban<br />
otras técnicas como la apropiación <strong>de</strong> las imágenes<br />
<strong>de</strong> los sueños y su traducción en sus obras o la<br />
asociación sorpren<strong>de</strong>nte entre objetos o situaciones<br />
que aparentemente no tenían relación alguna.<br />
André Bretón.<br />
Junto a los principios artísticos, se dieron también actitu<strong>de</strong>s políticas y<br />
sociales, pues para estos artistas, un pensamiento libre se asociaba con la<br />
revolución, y ésta, con el socialismo. De hecho, en 1925 el movimiento surrealista<br />
su adhirió al partido comunista. Ya en 1929 se publica el Segundo Manifiesto<br />
6<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Surrealista. El movimiento surrealista continuaba vivo y seguía evolucionando en<br />
cuanto a las técnicas creativas (el automatismo, la aplicación <strong>de</strong>l principio <strong>de</strong>l<br />
collage al asamblaje, el método paranoico-crítico, la <strong>de</strong>calcomanía…).<br />
Con el estallido <strong>de</strong> la Segunda Guerra Mundial, los surrealista se dispersan,<br />
algunos <strong>de</strong> ellos (Bretón, Ernst, Masson) abandonan París y se trasladan a los<br />
Estados Unidos don<strong>de</strong> siembran el germen para los futuros movimientos<br />
americanos <strong>de</strong> posguerra (expresionismo abstracto y Pop Art).<br />
El surrelismo en España<br />
En España el surrealismo aparece en torno a los años veinte mezclado aún<br />
con tintes simbolistas y elemetos <strong>de</strong> la pintura popular. Todo esto en un contexto<br />
que, pocos años <strong>de</strong>spués, estaría fuertemente marcado por la Guerra Civil, un<br />
hecho histórico que sumió a España en un gran aislamiento. Sin embargo, antes <strong>de</strong><br />
este acontecimiento, la escuela surrealista catalana, capitaneada por Salvador Dalí,<br />
logró influir fuertemente en la escena artística española.<br />
Salvador Dalí. El gran masturbador, 1929.<br />
El surrealismo en España estuvo estrechamente vinculado a cuatro puntos<br />
geográficos: Cataluña, Madrid, Aragón y Canarias. Cataluña fue el primer núcleo<br />
don<strong>de</strong> se manifestó el surrealismo <strong>de</strong> Salvador Dalí. El territorio catalán fue el más<br />
activo y dinámico, pues junto a la producción artística se publicaron también<br />
revistas (L’amic <strong>de</strong>s Arts, Hélix, Art,…), se crearon asociaciones (ADLAN) y se<br />
organizaron tertulias y exposiciones.<br />
7<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Madrid atrajo numerosos artistas <strong>de</strong> distintas regiones. Así <strong>de</strong> Andalucía<br />
llegaron Fe<strong>de</strong>rico García Lorca o José Caballero; <strong>de</strong> Castilla-La Mancha Benjamín<br />
Palencia; <strong>de</strong> Galicia Eugenio Granell y <strong>de</strong>l País Vasco Nicolás <strong>de</strong> Lekuona. Algunos<br />
<strong>de</strong> ellos coincidieron en la Resi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> Estudiantes, si bien siguieron sus<br />
trayectorias individuales, a excepción <strong>de</strong> algunas experiencias colectivas.<br />
En Aragón el surrealismo se <strong>de</strong>sarrolló sobre todo a partir <strong>de</strong> los años treinta<br />
<strong>de</strong> la mano <strong>de</strong> artistas como José Luis González Bernal o el cineasta Buñuel. Por<br />
último, Canarias <strong>de</strong>staca también como un activo núcleo surrealista. El propio<br />
André Bretón estuvo en la isla acompañado <strong>de</strong> Benjamín Peret. Uno <strong>de</strong> sus<br />
máximos representante es Óscar Domínguez que propuso la técnica <strong>de</strong> la<br />
<strong>de</strong>calcomanía.<br />
A pesar <strong>de</strong> situarse en puntos geográficos dispares, el surrealismo español<br />
presenta una serie <strong>de</strong> características comunes como son: el predominio <strong>de</strong> los<br />
aspectos formales sobre todo los vitales; la importancia <strong>de</strong> las publicaciones y<br />
revistas, que aunque no fueron estrictamente surrealistas, sirvieron <strong>de</strong> canal para<br />
la difusión <strong>de</strong> los postulados <strong>de</strong> esta ten<strong>de</strong>ncia (L’Amic <strong>de</strong>s Arts, Hélix, Alfar, La<br />
Gaceta Literaria, Litoral, Revista <strong>de</strong> Occi<strong>de</strong>nte, etc.); la profunda influencia <strong>de</strong> Dalí<br />
y <strong>de</strong> Picasso; las temáticas <strong>de</strong> contenido onírico, mágico, fantástico y sexual; o la<br />
presencia <strong>de</strong> numerosos creadores que tenían la doble consi<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> poetas y<br />
pintores (Lorca, Planells, González Bernal, <strong>de</strong>l Valle, Granell, etc.).<br />
LOGICOFOBISMO<br />
En 1936, Cristòfol, vinculado en los años 30 a los grupos <strong>de</strong> vanguardia local<br />
<strong>de</strong> Lleida, participa en la exposición surrealista conocida como Logicofobista,<br />
celebrada en Barcelona. Este término nuevo, etimológicamente quiere <strong>de</strong>cir fobia a<br />
la lógica que es consi<strong>de</strong>rada como un mero instrumento utilitario.<br />
¿Cuáles son los postulados <strong>de</strong> este<br />
“movimiento”? Según este grupo, la<br />
representación <strong>de</strong> la realidad no es más que un<br />
medio, no una finalidad. Buscan la representación<br />
interna <strong>de</strong> las cosas y niegan el arte y la vida<br />
humana. Todo cuanto pueda ser lógico ha <strong>de</strong> ser<br />
negado. La escultura <strong>de</strong> Marinel.lo, las figuras <strong>de</strong><br />
Lamolla – espectro <strong>de</strong> las tres Gracias en el aura<br />
sutil -, la tela <strong>de</strong> Chipre-remedio o el complemo<br />
<strong>de</strong>l dictador, la noche <strong>de</strong> luna <strong>de</strong> Cristòfol, el<br />
Camagüey, pintado por el escultor Sans, y las<br />
telas <strong>de</strong> Nadia Sokalova, Remedios Varo y la<br />
madrileña Maruja Mallo, reflejan estas i<strong>de</strong>as.<br />
Remedios Varo. La Huida, 1961.<br />
8<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
¿Surrealismo y logicobobismo? A pesar <strong>de</strong> que ambos se caracterizan por<br />
una impotencia <strong>de</strong> expresión y una ignorancia técnica, su base es muy diferente.<br />
Mientras que en el surrealismo habla el subconsciente, en el logicofobismo lo hace<br />
el inconsciente. Si bien el surrealismo niega al hombre, lo pulveriza para rehacerlo,<br />
el logicofobismo rebasa el humanismo (algo que no hace el surrealismo) y lo niega<br />
rotundamente. Lo <strong>de</strong>sprecia como <strong>de</strong>sprecia la lógica. Reniega <strong>de</strong>l hombre, <strong>de</strong>l<br />
espíritu, <strong>de</strong> la materia, <strong>de</strong> sus relaciones, <strong>de</strong> la vida, <strong>de</strong> Dios; <strong>de</strong> todo. Es el más<br />
allá <strong>de</strong> la metafísica.<br />
INFORMALISMO<br />
El Informalismo es un movimiento pictórico europeo. Se trata <strong>de</strong> una<br />
corriente que <strong>de</strong>riva <strong>de</strong>l arte abstracto que se origina en Estados Unidos y en<br />
Europa, teniendo gran difusión al finalizar la Segunda Guerra Mundial. Este término<br />
tiene su origen en el año 1952, como consecuencia <strong>de</strong> una exposición organizada<br />
por Michel Tapié, si bien, se le han atribuido también otras <strong>de</strong>nominaciones como<br />
“machismo” o “manchismo”, expresionismo abstracto, “action-painting”, pintura<br />
gestual, “art-autre” (arte distinto) o pintura matérica.<br />
Wassily Kandinsky es<br />
consi<strong>de</strong>rado el impulsor <strong>de</strong> este<br />
movimiento que se inició como<br />
oposición a las ten<strong>de</strong>ncias<br />
constructivistas y formalistas o al<br />
rigor geométrico propios <strong>de</strong>l<br />
neoplasticismo o <strong>de</strong> grupos como<br />
De Stijl. Es una corriente que<br />
prescin<strong>de</strong> <strong>de</strong> las formas naturales y<br />
tradicionales, huye <strong>de</strong>l arte<br />
figurativo para optar por el<br />
abstraccionismo.<br />
Composition X, 1939. Óleo sobre lienzo.<br />
130 x 195 cm.<br />
El artista surrealista se <strong>de</strong>ja llevar por sus impulsos y elabora sus<br />
composiciones sin importar el or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> los elementos, una “anarquía” que cuenta,<br />
sin embargo, con un proceso muy estudiado y meditado <strong>de</strong>trás en cuanto a las<br />
formas, las líneas, el color,… La materia ocupa un papel fundamental y se aplica<br />
utilizando técnicas poco comunes: se lanza la pintura al azar y se <strong>de</strong>ja chorrear,…<br />
empleándose materiales que van <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el óleo, al cemento, las arpilleras, ma<strong>de</strong>ras<br />
o chapas.<br />
9<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
El informalismo en España<br />
Esta corriente se introdujo en España plenamente a mediados <strong>de</strong> la década<br />
<strong>de</strong> los cincuenta <strong>de</strong> la mano <strong>de</strong> Juan Eduardo Cirlot y <strong>de</strong> los textos traducidos <strong>de</strong> M.<br />
Tapié. Este retraso es <strong>de</strong>bido al aislamiento sufrido por España a causa <strong>de</strong> la<br />
Guerra Civil.<br />
Manuel Millares. Aborigen nº1, 1951. Óleo sobre lienzo, 75 x 95 cm.<br />
El informalismo se <strong>de</strong>sarrolló en dos focos artísticos: Madrid, con un<br />
predominio <strong>de</strong>l informalismo expresionista y Cataluña, epicentro <strong>de</strong>l informalismo<br />
matérico. En el núcleo madrileño <strong>de</strong>staca la obra <strong>de</strong> artistas como Manuel<br />
Mampaso, los miembros <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> Cuenca (Fernando Zóbel, Gustavo Torner y<br />
Gerardo Rueda), César Manrique, Salvador Victoria, Alberto Greco, Lucio Muñoz y<br />
algunos integrantes <strong>de</strong>l grupo El Paso (Antonio Saura y Manuel Millares). Por su<br />
parte, en Cataluña <strong>de</strong>staca la figura <strong>de</strong> Antoni Tàpies, así como también algunas<br />
obras <strong>de</strong> Albert Ráfols Casamada, Juan Hernán<strong>de</strong>z Pijuán, Josep Guinovart y<br />
Manuel Hernán<strong>de</strong>z Mompó. De hecho, será en la ciudad <strong>de</strong> Barcelona don<strong>de</strong> se<br />
puedan contemplar por primera vez obras <strong>de</strong> esta corriente, <strong>de</strong> las que se<br />
consi<strong>de</strong>ra pionero a Antoni Tàpies.<br />
10<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
…EN HUELLAS DALINIANAS<br />
Visión surreal, 1928-30.<br />
Óleo sobre tabla, 43 x 47 cm. Barcelona. Colección Barbié-Nogaret. Cortesía<br />
Galería Barbié, Barcelona.<br />
Visión surreal, 1928-30.<br />
11<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Paisaje <strong>de</strong> la Costa Brava, 1929-30.<br />
Óleo sobre lienzo, 59 x 48,5 cm. Colección Arte Contemporáneo – Museo<br />
Pato Herreriano, Madrid.<br />
Paisaje <strong>de</strong> la Costa Brava, 1929-1930.<br />
Óleo sobre lienzo, 59 x 48,5 cm.<br />
12<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
RECURSOS<br />
RECURSOS EN LÍNEA<br />
Enciclopedia libre: surrealismo. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />
[Consulta: 7 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong><br />
2004]<br />
* Artículo publicado en la Enciclopedia Libre Universal en Español sobre el<br />
surrealismo.<br />
es.humanida<strong>de</strong>s.arte: Joan Massanet. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />
<br />
[Consulta: 2 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2004]<br />
* Página <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> noticias es.humanida<strong>de</strong>s.arte en el que encontramos una<br />
breve biografía <strong>de</strong>l artista Joan Massanet.<br />
Informalismo. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />
<br />
[Consulta: 6 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2004]<br />
*Página que ofrece una breve introducción al movimiento informalista.<br />
Liceus, el portal <strong>de</strong> las Humanida<strong>de</strong>s. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />
[Consulta: 7 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong><br />
2004]<br />
*Portal en el que encontramos un texto acerca <strong>de</strong>l surrealismo en España.<br />
Palmexo: surrealismo. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />
[Consulta: 5 <strong>de</strong><br />
julio <strong>de</strong> 2004]<br />
*Página perteneciente al proyecto “Niños malos” en la que encontramos<br />
información sobre pinturas surrealistas y cubistas: historia, datos sobre<br />
artistas, etc.<br />
El rincón <strong>de</strong> las artes visuales. [Recurso en línea]. Dirección URL:<br />
[Consulta: 6 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong><br />
2004]<br />
*Página que ofrece información acerca <strong>de</strong> los movimientos artísticos más<br />
importantes <strong>de</strong>l siglo XX, sus artistas y sus obras. Entre esta información,<br />
recogemos un apartado <strong>de</strong>dicado al informalismo.<br />
13<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
BIBLIOGRAFÍA<br />
Adlan i el circ frediani [jocs icaris]. Mataró: Patronat Municipal <strong>de</strong> Cultura, 1998.<br />
El Surrealismo en España. Madrid: Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía,<br />
1994.<br />
Gaceta <strong>de</strong> Arte y su época, 1932- 1936: <strong>Centro</strong> Atlántico <strong>de</strong> Arte Mo<strong>de</strong>rno, Las<br />
Palmas <strong>de</strong> Gran Canaria, 18 <strong>de</strong> febrero- 20 <strong>de</strong> abril, 1997; Sala <strong>de</strong><br />
Exposiciones La Granja y Colegio Oficial <strong>de</strong> Arquitectos <strong>de</strong> Canarias, Santa<br />
Cruz <strong>de</strong> Tenerife, 9 <strong>de</strong> mayo- 8 <strong>de</strong> junio, 1997. [Las Palmas <strong>de</strong> Gran<br />
Canaria]: CAAM, 1997.<br />
Istmos: vanguardias españolas 1915-1936: [exposición]. Madrid: Caja Madrid<br />
Fundación, 1998.<br />
Itineraris (II) 1950 - 1975: [exposición] Galeria Salvador Riera, Junio - Julio <strong>de</strong><br />
1991. Barcelona: Galería Salvador Riera, 1991.<br />
<strong>MASSANET</strong> JULI, Joan. Joan Massanet Juli: homenatge a l'artista: centenari Joan<br />
Massanet Juli 1899-1999: l'Escala, 22 <strong>de</strong> maig <strong>de</strong> 1999. L'Escala:<br />
Ajuntament <strong>de</strong> l'Escala, 1999.<br />
<strong>MASSANET</strong> JULI, Joan. Joan Massanet: Galería René Metras: diciembre 1973.<br />
Barcelona: Galería René Metras, 1973.<br />
<strong>MASSANET</strong>, Joan. Centenari Joan Massanet Juli (1899-1999): homenatge a l'artista:<br />
L'Escala, 22 <strong>de</strong> maig <strong>de</strong> 1999. [L'Escala (Gerona)]: Ajuntament <strong>de</strong> L'Escala,<br />
1999.<br />
<strong>MASSANET</strong>, Joan. Joan Massanet: epoca surrealista 1926-1939. Figueras (Gerona):<br />
Museo <strong>de</strong>l Ampurdan, 1971.<br />
<strong>MASSANET</strong>, Joan. Massanet: obra 1926 – 1968. Gerona: Museu Monografic<br />
d'Empuries, 1978.<br />
MUSEO NACIONAL CENTRO DE ARTE REINA SOFÍA. Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina<br />
Sofia: [Catálogo <strong>de</strong> la Colección Permante]. Madrid: Ministerio <strong>de</strong> Cultura ;<br />
[Museo Nacional Reina Sofía], 1992.<br />
PI<strong>JOAN</strong>, Narcís. El pintor Massanet <strong>de</strong> l'Escala. Figueres [Girona]: Art-3, 1979.<br />
RIERA, Salvador. Col.lecció Riera: Anys 40. Barcelona: Generalitat <strong>de</strong> Catalunya,<br />
1994.<br />
14<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Surrealisme a Catalunya, 1924-1936: <strong>de</strong> L'amic <strong>de</strong> les arts al logicofobisme: Centre<br />
d'Art Santa Mònica, Barcelona, maig-juny 1988. Barcelona: Departament <strong>de</strong><br />
Cultura, Generalitat <strong>de</strong> Catalunya, 1988.<br />
Surrealismo en España: [exposición], Galería Multitud. Madrid: Galería Multitud,<br />
1975.<br />
RECURSOS EN NUESTRO CENTRO DE DOCUMENTACIÓN<br />
Monografías<br />
¿Buñuel!: la mirada <strong>de</strong>l siglo. Madrid: Museo Nacional <strong>Centro</strong> <strong>de</strong> Arte Reina Sofía;<br />
México: Museo <strong>de</strong>l Palacio <strong>de</strong> Bellas Artes, 1996.<br />
CV 256<br />
Huellas dalinianas. Madrid: Sociedad Estatal <strong>de</strong> Conmemoraciones Culturales, 2004.<br />
EC 2513<br />
El objeto surrealista. Valencia: IVAM, Centre Julio González; Generalitat Valenciana,<br />
Conselleria <strong>de</strong> Cultura, Educació i Ciencia, 1997.<br />
EC 1036<br />
Los paréntesis <strong>de</strong> la mirada: (un homenaje a Luis Buñuel). Teruel: Diputación<br />
Provincial <strong>de</strong> Teruel, Museo <strong>de</strong> Teruel, 1993.<br />
EC 2189<br />
Picasso, Miró, Dalí und <strong>de</strong>r Beginn <strong>de</strong>r spanischen Mo<strong>de</strong>rne: 1900-1936. Frankfurt,<br />
Schirn Kunsthalle, 1991.<br />
EC 2073<br />
Postrimetrías: alegorías <strong>de</strong> la muerte en el arte español contemporáneo. Madrid:<br />
Fundación Cultural Mapfre Vida, 1996.<br />
EC 1403<br />
Ver a Miró: la irradiación <strong>de</strong> Miró en el arte español. Barcelona: Fundació “la Caixa”,<br />
1993.<br />
AR MIR-JO 61<br />
15<br />
ARTIUM- Arte Garaiki<strong>de</strong>ko Euskal Zentro-Museoa - <strong>Centro</strong>-Museo Vasco <strong>de</strong> Arte Contemporáneo<br />
Liburutegia eta Dokumentazio Saila / Departamento <strong>de</strong> <strong>Biblioteca</strong> y Documentación<br />
Francia, 24 - 01002 Vitoria-Gasteiz. Tf.945-209000<br />
http://www.artium.org/biblioteca.html