Problemas de salud mental y actitudes sociales en la ciudad de ...
Problemas de salud mental y actitudes sociales en la ciudad de ...
Problemas de salud mental y actitudes sociales en la ciudad de ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Problemas</strong> <strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>m<strong>en</strong>tal</strong> y actitu<strong>de</strong>s <strong>sociales</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>ciudad</strong> <strong>de</strong> Sevil<strong>la</strong>...<br />
ORIGINALES Y REVISIONES<br />
221<br />
Las imág<strong>en</strong>es <strong>sociales</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>fermedad <strong>m<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción g<strong>en</strong>eral<br />
Uno <strong>de</strong> los aspectos c<strong>en</strong>trales <strong>en</strong> los estudios sobre actitu<strong>de</strong>s es el referido a<br />
<strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias, imág<strong>en</strong>es y opiniones que distintas personas refier<strong>en</strong> sobre los miembros<br />
<strong>de</strong>l colectivo, aspectos que por su carácter mayoritariam<strong>en</strong>te erróneo y distorsionado<br />
<strong>en</strong>globamos bajo el término “estereotipo” (1-4, 7, 12, 14, 15, 17, 24-30).<br />
Como hemos seña<strong>la</strong>do al inicio, este es uno <strong>de</strong> los compon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> lo que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
Psicología Social se <strong>de</strong>nominan actitu<strong>de</strong>s, compon<strong>en</strong>te cognitivo no siempre fácil<br />
<strong>de</strong> separar <strong>de</strong>l afectivo, ni a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> medirlo ni a <strong>la</strong> <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar sus efectos recíprocos.<br />
De hecho, <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong> <strong>la</strong>s teorías <strong>de</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s, hay un <strong>de</strong>bate abierto<br />
sobre <strong>la</strong> prioridad <strong>de</strong> los compon<strong>en</strong>tes cognitivos y afectivos <strong>en</strong> cuanto a su papel<br />
<strong>de</strong>terminante sobre los conductuales y, especialm<strong>en</strong>te, sobre <strong>la</strong>s conductas reales<br />
que <strong>de</strong>rivarían <strong>de</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s (1, 3, 4, 14, 16, 31-33).<br />
Pero a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> ese <strong>de</strong>bate, que po<strong>de</strong>mos consi<strong>de</strong>rar “interno” al <strong>en</strong>foque<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s, clásico ya <strong>en</strong> <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias <strong>sociales</strong>, hay uno más g<strong>en</strong>eral sobre el<br />
mo<strong>de</strong>lo teórico <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el que es más productivo abordar el estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias<br />
pob<strong>la</strong>cionales y que afecta a cómo conceptualizar eso que hemos <strong>de</strong>nominado<br />
coloquialm<strong>en</strong>te “cre<strong>en</strong>cias” o “imág<strong>en</strong>es” (25, 27). En concreto, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Psicología<br />
Social se ofrec<strong>en</strong> marcos teóricos o “paradigmas” no siempre coinci<strong>de</strong>ntes o,<br />
al m<strong>en</strong>os, compatibles, como son los re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s <strong>sociales</strong>, los<br />
mecanismos <strong>de</strong> cognición social o <strong>la</strong>s repres<strong>en</strong>taciones <strong>sociales</strong> (1, 14-16, 21, 27,<br />
34-37).<br />
En concreto, el abordaje <strong>de</strong> estas cre<strong>en</strong>cias e imág<strong>en</strong>es <strong>sociales</strong> pue<strong>de</strong> hacerse<br />
<strong>de</strong> manera productiva <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el marco teórico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s repres<strong>en</strong>taciones <strong>sociales</strong> (27)<br />
y <strong>la</strong> influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> ese mo<strong>de</strong>lo es c<strong>la</strong>ra <strong>en</strong> el estudio original que hemos reproducido<br />
<strong>en</strong> Sevil<strong>la</strong> (38-40). Mo<strong>de</strong>lo que incorpora elem<strong>en</strong>tos nuevos <strong>de</strong> interés, a<strong>de</strong>más<br />
<strong>de</strong> poner el ac<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el carácter social <strong>de</strong> los procesos <strong>de</strong> g<strong>en</strong>eración (creación<br />
y refuerzo) <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias e imág<strong>en</strong>es <strong>sociales</strong> propias <strong>de</strong>l estigma (27, 36, 37),<br />
retomando aspectos que ya estaban sin embargo <strong>en</strong> los p<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>tos originales<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> teoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s actitu<strong>de</strong>s <strong>sociales</strong> (35, 41). Pero que p<strong>la</strong>ntea también dificulta<strong>de</strong>s<br />
epistemológicas, al acercarse <strong>de</strong>masiado a algunas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s posiciones i<strong>de</strong>alistas <strong>de</strong>l<br />
l<strong>la</strong>mado postmo<strong>de</strong>rnismo (42-44), bajo <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> un, <strong>en</strong> nuestra opinión, más que<br />
discutible “constructivismo social” (45).<br />
Pero a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> esta primera difer<strong>en</strong>cia, hay también diversida<strong>de</strong>s, quizás<br />
excesivas, <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong>s metodologías concretas <strong>de</strong> estudio, con multiplicidad <strong>de</strong><br />
diseños e instrum<strong>en</strong>tos que hac<strong>en</strong> difícil <strong>la</strong> comparación <strong>en</strong>tre mom<strong>en</strong>tos y contextos<br />
<strong>sociales</strong>. Y, más allá <strong>de</strong> todo esto, quedan también sin resolver <strong>de</strong> manera<br />
satisfactoria aspectos como:<br />
a) <strong>la</strong> <strong>en</strong>tidad real y <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias, <strong>la</strong>s emociones y <strong>la</strong>s predisposiciones<br />
para <strong>la</strong> acción,