La participación ciudadana en la gestión de los servicios públicos
ServiciosPublicos_2017-2
ServiciosPublicos_2017-2
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
transacción t<strong>en</strong>drá impactos positivos directos <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> mayor y/o mejor <strong>participación</strong>.<br />
<strong>La</strong> disposición <strong>de</strong> <strong>los</strong> ciudadanos para participar <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> también <strong>de</strong> <strong>la</strong> percepción individual o<br />
comunitaria <strong>de</strong> <strong>la</strong> importancia o <strong>la</strong> relevancia <strong>de</strong> cada servicio público. Cómo ya lo han advertido<br />
otros investigadores:<br />
Si y cuando una persona si<strong>en</strong>te que un servicio es muy importante para el<strong>la</strong> y/o sus seres<br />
queridos, o vital para su vida, estará más motivada a involucrarse <strong>en</strong> <strong>la</strong> coproducción. Por<br />
lo tanto, es necesario hacer una distinción <strong>en</strong>tre <strong>servicios</strong> perman<strong>en</strong>tes [<strong>en</strong>during] y no<br />
perman<strong>en</strong>tes [non-<strong>en</strong>during]. Muchos <strong>servicios</strong> <strong>públicos</strong> pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a <strong>la</strong> primera categoría<br />
y, por lo tanto, ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un impacto inmediato <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida o <strong>la</strong>s oportunida<strong>de</strong>s vitales<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas y/o familias que <strong>los</strong> recib<strong>en</strong>. <strong>La</strong> importancia y el impacto <strong>de</strong> esos <strong>servicios</strong><br />
garantiza un alto interés <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> <strong>los</strong> mismos, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> términos <strong>de</strong><br />
mejor calidad. Los <strong>servicios</strong> <strong>de</strong>l primer tipo abarcan el cuidado <strong>de</strong> <strong>los</strong> niños, <strong>los</strong> <strong>servicios</strong><br />
preesco<strong>la</strong>res, <strong>la</strong> educación básica y superior, <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> <strong>los</strong> ancianos, <strong>los</strong> <strong>servicios</strong> para<br />
discapacitados y <strong>la</strong> vivi<strong>en</strong>da, así como <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> salud prev<strong>en</strong>tiva y <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo p<strong>la</strong>zo. Los<br />
usuarios <strong>de</strong> esos <strong>servicios</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>de</strong> el<strong>los</strong> durante un período <strong>de</strong> tiempo más <strong>la</strong>rgo y,<br />
por lo tanto, no pued<strong>en</strong> normalm<strong>en</strong>te elegir <strong>de</strong>svincu<strong>la</strong>rse (Verschuere et al., 2012: 1088).<br />
Los ejemp<strong>los</strong> <strong>de</strong> <strong>servicios</strong> “perman<strong>en</strong>tes” (a <strong>los</strong> que también nos podríamos referir como<br />
es<strong>en</strong>ciales) alud<strong>en</strong> a un tipo particu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> <strong>servicios</strong>. En <strong>la</strong> misma categoría se <strong>de</strong>bería incluir<br />
también a <strong>la</strong> <strong>en</strong>ergía eléctrica, el agua potable y el saneami<strong>en</strong>to, <strong>en</strong>tre otros <strong>servicios</strong> <strong>públicos</strong><br />
fundam<strong>en</strong>tales.<br />
5. ¿Cómo facilitar <strong>la</strong> <strong>participación</strong>?<br />
Cómo ya ha sido seña<strong>la</strong>do <strong>en</strong> el apartado anterior, el diseño y <strong>la</strong> apertura <strong>de</strong> espacios para <strong>la</strong><br />
<strong>participación</strong> <strong>ciudadana</strong> no pue<strong>de</strong> limitarse al simple <strong>de</strong>sarrollo o aplicación <strong>de</strong> técnicas para<br />
motivar a <strong>los</strong> usuarios <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>servicios</strong> <strong>públicos</strong>. En pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong> un investigador, <strong>los</strong> ciudadanos<br />
“necesitan estar motivados, pero cuanto más gran<strong>de</strong> sea el esfuerzo que se requiere para superar<br />
<strong>los</strong> obstácu<strong>los</strong> a <strong>la</strong> <strong>participación</strong>, mayor <strong>de</strong>be ser su motivación. Sin embargo, cuanto mayor sea el<br />
esfuerzo que se requiera para participar <strong>en</strong> <strong>la</strong> coproducción <strong>de</strong> un servicio público, más importante<br />
y más relevante para el ciudadano <strong>de</strong>berá ser el servicio provisto por el organismo público”<br />
(Pestoff, 2012: 25), ya que <strong>de</strong> otra manera <strong>la</strong> <strong>participación</strong> será insignificante, <strong>de</strong> m<strong>en</strong>or int<strong>en</strong>sidad<br />
o <strong>de</strong> alcance puram<strong>en</strong>te individual.<br />
De todas maneras, también es necesario mejorar <strong>la</strong>s condiciones <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que ti<strong>en</strong>e lugar <strong>la</strong><br />
<strong>participación</strong>. Como ya fuera observado <strong>en</strong> <strong>la</strong> sección anterior, varios <strong>de</strong> <strong>los</strong> investigadores y<br />
<strong>de</strong>cisores <strong>de</strong> políticas y programas activos <strong>en</strong> este campo se inspiran <strong>en</strong> <strong>los</strong> principios <strong>de</strong> diseño<br />
para <strong>la</strong> <strong>gestión</strong> exitosa <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es y <strong>servicios</strong> comunes formu<strong>la</strong>dos por <strong>la</strong> receptora <strong>de</strong>l Premio<br />
Nobel <strong>de</strong> Economía <strong>de</strong>l año 2009. A partir <strong>de</strong> <strong>los</strong> ocho principios originalm<strong>en</strong>te propuestos por<br />
Ostrom (1990), y haci<strong>en</strong>do hincapié <strong>en</strong> su relevancia para <strong>la</strong> <strong>gestión</strong> para <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es comunes y<br />
<strong>servicios</strong> <strong>públicos</strong>, se han p<strong>la</strong>nteado <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes ori<strong>en</strong>taciones:<br />
Los grupos organizados <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er autonomía para establecer sus reg<strong>la</strong>s y g<strong>en</strong>erar<br />
formatos organizacionales auto-gestionados y ser reconocidos mínimam<strong>en</strong>te por <strong>la</strong>s<br />
autorida<strong>de</strong>s (locales, regionales o nacionales). A<strong>de</strong>más se hace necesario que estos<br />
acuerdos colectivos permitan participar a <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>los</strong> involucrados <strong>en</strong> <strong>los</strong> procesos<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión, para que <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s <strong>de</strong> uso sean más justas y legítimas. Al mismo tiempo, hay<br />
!<br />
!