01.10.2018 Views

escuela

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

La Voz de Galicia<br />

Miércoles, 2 de diciembre del 2015 | Número 1.103 | Año 32<br />

<strong>escuela</strong><br />

voz de www.prensa<strong>escuela</strong>.es<br />

MÓNICA FERREIRÓS<br />

El «porqué» es uno de los interrogantes más difíciles de responder de la noticia. También sus variantes ortográficas nos plantean un reto. ¿Sabrías distinguir los distintos «porqués»?<br />

El difícil porqué de las noticias<br />

El quién, el qué y el dónde resultan más fáciles, pero el porqué es la clave para entender qué pasó<br />

Efectivamente, el porqué se las trae<br />

bien duras. Y no solo por los acentos,<br />

sino también por las diversas acepciones<br />

que lleva consigo cuando rodean a una<br />

noticia. Menos mal que la Real Academia<br />

nos resuelve esta primera página, y a<br />

ella acudimos, trasladándole las cuatro<br />

opciones que pueden ofrecer dudas en<br />

el difícil análisis de la noticia.<br />

PORQUÉ / PORQUE / POR QUÉ / POR QUE<br />

a) porqué: es un sustantivo masculino<br />

que equivale a causa, motivo, razón, y se<br />

escribe con tilde por ser palabra aguda<br />

terminada en vocal. Puesto que se trata<br />

de un sustantivo, se usa normalmente<br />

precedido de artículo u otro<br />

determinante:<br />

■ No comprendo el porqué de tu actitud.<br />

■ Todo tiene su porqué = su causa o su<br />

motivo. Como otros sustantivo, tiene<br />

plural: Hay que averiguar los porqués de<br />

este cambio de actitud.<br />

b) por qué: se trata de la secuencia formada<br />

por la preposición por y el interrogativo<br />

o exclamativo qué. Se escribe<br />

con tilde diacrítica para distinguirla del<br />

relativo y de la conjunción que: ¿Por qué<br />

no viniste ayer a la fiesta? No comprendo<br />

por qué te pones así. ¡Por qué calles más<br />

bonitas pasamos!<br />

c) porque: se trata de una conjunción<br />

átona, razón por la que se escribe sin tilde.<br />

Puede usarse con dos valores: Como<br />

conjunción causal, para introducir oraciones<br />

subordinadas que expresan causa,<br />

como puesto que o ya que: No fui a la<br />

fiesta porque no tenía ganas (= ya que no<br />

tenía ganas).<br />

■ También se emplea como encabezamiento<br />

de las respuestas a las preguntas<br />

que van introducidas por la secuencia<br />

por qué: ¿Por qué no viniste? Porque no<br />

tenía ganas.<br />

d) por que: la preposición por + el pronombre<br />

relativo que. En este caso es más<br />

corriente usar el relativo con artículo<br />

antepuesto: el que, la que: Este es el motivo<br />

por (el) que te llamé. Los premios por<br />

(los) que competían no resultaban muy<br />

atractivos.<br />

■ http://www.rae.es/consultas/porque-porque-por-que-por-que<br />

EL PORQUÉ OCULTO<br />

Es relativamente fácil entrenar a los<br />

alumnos en la búsqueda del quién, qué<br />

y dónde. Cada mañana Prensa–Escuela<br />

les ofrece en tres colores –rojo, azul y<br />

verde– un fácil semáforo abierto en la<br />

sección La noticia del día. Pero el porqué<br />

resulta en muchas ocasiones mucho más<br />

difícil, incluso imposible para expertos<br />

que se esfuerzan en buscar las razones<br />

de tantas noticias que no tienen fácil<br />

explicación y son objeto de páginas de<br />

opinión, entrevistas, encuestas.<br />

actividades<br />

Por eso hoy en la página 2 presentamos<br />

5 gráficos que alivian la búsqueda<br />

del porqué en las noticias.<br />

■ Con el gráfico «Tela de araña» se<br />

ofrece una especie de rueda de la<br />

fortuna para saber por qué suceden<br />

las cosas.<br />

■ Con el juego de las «Espirales»,<br />

malo será que nos quedemos sin<br />

saber adónde vamos a parar o cuáles<br />

son las consecuencias de errores<br />

iniciales.<br />

■ Con la «Espina del pez» pincharemos<br />

donde le duele a la noticia.<br />

■ Y con el no fácil análisis «Escalera<br />

de la abstracción» combinaremos<br />

causa y efecto buscando<br />

posibles soluciones. ¡Allá vamos,<br />

pues!<br />

> 3<br />

Cómo ayudar<br />

a los más<br />

pequeños a<br />

concentrarse<br />

> 4-5<br />

Abierta la<br />

temporada para<br />

la observación<br />

de gaviotas<br />

> 6<br />

Del amor<br />

por los libros<br />

a los juegos<br />

de palabras<br />

De lunes a viernes<br />

LA NOTICIA DEL DÍA<br />

www.prensa<strong>escuela</strong>.es


2 >> el panel de la 2<br />

miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />

Cinco gráficos para explicar<br />

o porqué das noticias<br />

Presentamos 5 gráficos que poden ser útiles no xogo dual causa-efecto dunha noticia,<br />

cuxo texto completo debe buscarse na lupa da web de La Voz de Galicia para decatarse ben<br />

de que se trata. Bo traballo! > Jesús Garrido jgs@cursosrepeducador.com<br />

1Tea de araña<br />

Os menores de 35 anos causan un terzo dos atropelos<br />

en Vigo<br />

Case un terzo dos atropelos na cidade ocorridos<br />

no que vai de ano foron causados por menores de<br />

35 anos que manexaban un coche ou moto. De cada<br />

cen atropelos en Vigo rexistrados este ano, 29 foron<br />

protagonizados por pilotos novos e outros 30 por<br />

condutores de entre 35 a 50 anos. Só unha quinta<br />

parte dos sinistros por arroiamento en Vigo hai que<br />

atribuílos a condutores con idades superiores a 60<br />

anos. (La Voz, 22/11/2015)<br />

■ ACTIVIDADES: Tea de araña. Programa Prensa-Escuela.<br />

Guía del Profesor A: La Noticia / ficha A5/9.<br />

■ A Dirección Xeral de Tráfico indica seis causas de accidentes.<br />

Escribe o título de cada causa no exterior da Tea de<br />

Araña: saída da vía / non respectar semáforos / invadir carril<br />

esquerdo / velocidade inadecuada / non respectar preferencia<br />

de paso / alcoholemia. Puntúa de 1 a 10 a influencia<br />

desa causa nos accidentes. Engade, ao teu xuízo, 2 causas<br />

máis no gráfico.<br />

■ ACTIVIDADES: Espiral centrífuga. Programa Prensa-Escuela.<br />

Guía del Profesor A: La Noticia / Ficha A5/6<br />

■ Coloca en cada un dos puntos A,B,C,D,E cada un dos pasos<br />

nos que. a teu xuízo, podería ir acabando la sobreexposición<br />

ás pantallas nos máis pequenos<br />

3Espiral centrípeta<br />

Dúas artistas galegas presentan en Londres<br />

documentais para denunciar o exceso de residuos<br />

que produce a sociedade<br />

As artistas galegas María José Arceo e Susana Sanromán<br />

están preocupadas polo medio ambiente e, en<br />

especial, polo impacto que ten o uso desmesurado<br />

de plástico e produtos electrónicos da nosa sociedade.<br />

Hoxe presentan en Londres os seus traballos<br />

dentro do festival anual Spain Now. Arceo leva un<br />

documental froito da súa participación no proxecto<br />

eXXpedition con outras 14 mulleres que viaxaron<br />

desde Martinica ata Lanzarote. «Trátase de crear<br />

conciencia sobre o aumento dos casos de cáncer e<br />

transmitir a proliferación de restos de plástico na<br />

auga», explica. (La Voz, 22/11/2015)<br />

■ ACTIVIDADES: Espiral centrípeta. Programa Prensa-Escuela.<br />

Guía del Profesor A: La Noticia / ficha A5/6-2<br />

■ Si ves a foto que acompaña á noticia, comprobarás en<br />

que van acabando os excesos de residuos que se producen<br />

na sociedade. Agora hai que facer o camiño para atrás ata<br />

lograr o centro clave de onde parte todo isto: A que se debe<br />

ese punto final, pódese corrixir o punto inicial, como chegar<br />

por pasos A., B, C, D., E, ao X centrípeto, orixinal?<br />

efecto. E, ao longo da espina central, 3 espiñas na zona superior<br />

e 3 espiñas na zona inferior. Cada unha destas 6 espiñas<br />

ten unha serie de espiniñas.<br />

■ En cada grupo das 6 espiñas escríbense as 6 causas<br />

dunha noticia . E nas súas espiniñas os descritores, ou detalles<br />

máis concretos que describen mellor esas causas.<br />

■ É un pouco complicado o gráfico, pero é moi detallista<br />

para os que observan con precisión as causas dos acontecementos<br />

complicados, como se presentan, por exemplo,<br />

nesta noticia de “quen ten a culpa de que nos maten”<br />

5Escaleira da abstracción<br />

Un atractivo e eficaz tema de entrenamento para<br />

os alumnos na súa nova clase de Oratoria<br />

O conselleiro de Educación, Román Rodríguez, comunicou<br />

recentemente no Parlamento (28/10/2015)<br />

que máis de 2.700 alumnos cursan por primeira<br />

vez no ensino obrigatorio de Galicia a materia de<br />

Oratoria, e algo máis de 3.000 están matriculados<br />

en Investigación e tratamento da información. (La<br />

Voz, 04/11/2015)<br />

2Espiral centrífuga<br />

A sobreexposición ás pantallas afecta negativamente<br />

aos nenos máis pequenos<br />

Case sen darnos conta ímolo asumindo como natural.<br />

O bebé que se entretén cun xogo do teléfono<br />

móbil da súa nai, o neno de 2 anos que se divirte coa<br />

tablet do seu pai ou o de 4 que se pasa media tarde<br />

fronte á televisión. Hai xa uns anos a prestixiosa<br />

revista Pediatrics publicou un exhaustivo estudo<br />

sobre as consecuencias de expoñer de forma habitual<br />

aos bebés de 0-3 anos ás pantallas. O autor<br />

da investigación, Dimitri Cristackis, concluíu que<br />

cada hora de televisión diaria en menores de 3 anos<br />

aumenta nun 10 % o risco de presentar trastornos<br />

de atención na idade escolar. (La Voz, 25/03/2015)<br />

4Espiña de peixe<br />

A culpa de que nos maten non é nosa<br />

O sangue das vítimas está aínda morna, pero unha<br />

boa parte da opinión pública europea non pon o foco<br />

nos asasinos, senón no perigo de islamofobia, a situación<br />

dos refuxiados sirios tralos ataques e a suposta<br />

sede de vinganza francesa. A esa primeira reacción<br />

séguelle a procura das causas. E nese capítulo cabe<br />

todo, agás que os únicos responsables de semellantes<br />

atrocidades sexan os bárbaros capaces de ametrallar<br />

a inocentes invocando unha interpretación medieval<br />

do islam. A responsabilidade é tamén de Estados<br />

Unidos por invadir Iraq, de Francia por combater<br />

o terrorismo en Siria, de Occidente por intervir en<br />

Oriente Medio, de Occidente pola súa pasividade<br />

en Oriente Medio, de Israel… (La Voz, 17/11/2015)<br />

■ ACTIVIDADES: Espiña de peixe . Programa Prensa-Escuela.<br />

Guía del Profesor A: La Noticia / ficha A 5/8<br />

Si te fixas no gráfico Espiña de Peixe, aparece na cola o sitio<br />

onde se escribe a noticia e na boca hai que escribir o<br />

■ ACTIVIDADES: A escaleira da abstracción axuda a definir<br />

con precisión a suposta causa (C) dalgunha noticia ou conflito<br />

e a pregunta (?) que xorde —e iso por que?— ante a<br />

proposta desa causa. Os dous interlocutores van trazando<br />

dun xeito ascendente as causas (C) máis xerais ata que van<br />

concretando mediante preguntas do interlocutor () a abstracción,<br />

a causa máis elevada que nos dá unha visión máis<br />

básica do conflito ou dunha noticia importante.<br />

■ O diálogo adoita gravarse para elixir despois cal é o numero<br />

do paso (1, 7, 20, 25, o que for) máis práctico para<br />

aplicar unha solución.<br />

■ E ese debe ser o tema de algo que se defende na Oratoria<br />

e non falar por falar. O que importa é a solución práctica,<br />

posible, que responde á pregunta de fondo e dá unha<br />

resposta adecuada e realizable.


miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong> orientación educativa >> 3<br />

¡Es que no te concentras!<br />

Estrategias para mejorar la capacidad de atención de los hijos<br />

Es curioso. Vivimos en un mundo en<br />

el que exigimos a nuestros hijos que<br />

cambien continuamente de actividad<br />

y a ritmo ligero. «¡Buenos días, cariño!<br />

A desayunar y a vestirse rápido que ya<br />

llegamos tarde. Hala, te quedas en el cole,<br />

te recojo por la tarde para llevarte al<br />

Conservatorio. Merienda ya en el coche,<br />

anda, no nos retrasemos. Rápido para<br />

casa, que hoy tienes inglés. ¿Quieres la<br />

Play? Vale, así aprovecho para hacer unas<br />

cosas. Mientras cenamos, puedes ver esa<br />

serie en la tele que tanto te gusta. Ahora<br />

toca repasar el examen de Sociales. Pero<br />

si parece que estás en las nubes... ¡es<br />

que no te concentras!». ¿De verdad nos<br />

extrañamos de que no se concentren?<br />

Hoy en día, y cada vez más, en los centros<br />

educativos nos encontramos con<br />

muchos niños con problemas para concentrarse<br />

que no se pueden diagnosticar<br />

de trastorno por déficit de atención. Y<br />

sin embargo muestran de forma permanente<br />

una atención difusa, poco centrada<br />

en las actividades académicas, que les<br />

impide progresar como al resto de los niños<br />

y niñas de su edad a pesar de que su<br />

capacidad intelectual es normal. Muchas<br />

veces son niños hiperestimulados, que<br />

tienen estructurada su vida en torno a un<br />

montón de actividades extraescolares y<br />

deportivas, lo que les hace estar siempre<br />

«como una moto». Otras veces se trata<br />

de niños que abusan de las pantallas: un<br />

par de horas de videoconsola, tres de televisión,<br />

un ratito de teléfono móvil... y el<br />

mundo real resulta mucho más aburrido<br />

que el virtual. Y en muchas ocasiones se<br />

da una combinación de ambas circunstancias:<br />

demasiadas actividades estructuradas<br />

y muchas horas de pantalla para<br />

ser asimiladas por un cerebro infantil<br />

en pleno desarrollo. Para ser justos, hay<br />

que matizar que a veces esa atención dispersa<br />

no se puede atribuir a ninguna de<br />

las circunstancias anteriormente citadas.<br />

Hay niños que reciben pautas educativas<br />

correctas pero, sin saberse muy bien por<br />

Cómo ayudar desde casa<br />

ALBERTO LÓPEZ VNLEY<br />

Menos pantallas y más juegos que requieren concentración ayudan a abrir la mente a nuevos estímulos<br />

qué, son alumnos inatentos. Y esto es un<br />

grave problema, ya que la atención es el<br />

proceso que permite abrir las ventanas<br />

del cerebro a los estímulos nuevos. Si las<br />

persianas están cerradas a cal y canto...<br />

ahí no hay quien aprenda.<br />

> Ana T. Jack<br />

anatjack@edu.xunta.es<br />

ESCUELA<br />

DE PADRES<br />

TEMA DEL MES: Cómo<br />

mejorar la capacidad de<br />

atención de los hijos.<br />

ETAPA: Educación obligatoria<br />

EL DATO: La Academia<br />

Americana de Pediatría recomienda<br />

que los niños menores<br />

de 2 años eviten por<br />

completo pasar tiempo delante<br />

de una pantalla y limitar<br />

el tiempo a 1 o 2 horas al<br />

día para niños y adolescentes.<br />

A mayores dosis, los<br />

problemas de atención están<br />

asegurados.<br />

ALGUNAS CLAVES: La concentración<br />

se consigue con<br />

voluntad, organización, esfuerzo,<br />

hábitos, rutinas y<br />

método de estudio.<br />

PARA SABER MÁS: La lectura<br />

en voz alta de cuentos<br />

y libros o los juegos de<br />

mesa (cartas, ajedrez, rompecabezas,<br />

cubos...) son recursos<br />

muy útiles para desarrollar<br />

las habilidades de<br />

concentración y atención.<br />

En este enlace se recogen<br />

otras ideas interesantes<br />

para mantener a los niños<br />

concentrados: http://goo.<br />

gl/0kdX5R<br />

Aunque no hay fórmulas mágicas,<br />

existen estrategias que sí funcionan<br />

a la hora de mejorar el nivel de<br />

atención y concentración de los hijos:<br />

1. Descanso suficiente. Si un niño no<br />

duerme lo que necesita, o el nivel de<br />

actividad que le exigimos está por encima<br />

de lo deseable, no va a ser capaz<br />

de concentrarse en las tareas escolares.<br />

Hasta es posible que utilice las<br />

horas de clase para descansar de un<br />

ritmo de vida demasiado frenético.<br />

Los bostezos continuos suelen dar<br />

una pista.<br />

2. Tiempos de ocio no estructurado.<br />

Los niños más pequeños necesitan horas<br />

todos los días para jugar de forma<br />

libre, dando rienda suelta a su imaginación.<br />

Y mejor si es al aire libre.<br />

Bastantes horas ya les exigimos que<br />

estén sentados en una silla (¡eso sí<br />

que es antinatural!). Los más mayores<br />

también necesitan intercalar tiempos<br />

de relax entre sus tiempos de estudio<br />

(mejor lejos de las pantallas).<br />

3. Un buen ambiente para el estudio<br />

en casa. Un lugar de trabajo aislado,<br />

tranquilo y sin interferencias (la televisión,<br />

el teléfono móvil o Internet<br />

sin control no están permitidos) es<br />

fundamental.<br />

4. Crear rutinas y hábitos de estudio.<br />

Si una persona se acostumbra a hacer<br />

el esfuerzo de concentrarse todos los<br />

días a la misma hora, al cabo de unos<br />

días logrará que su mente se concentre<br />

con más facilidad.<br />

5. Marcar tiempos. Hay que fijarse un<br />

horario estructurado que combine el<br />

descanso y el estudio para mantener al<br />

máximo nivel la concentración.<br />

6. Organizar el material. Levantarse a<br />

por la calculadora o tener que buscar<br />

una goma de borrar por toda la casa<br />

supone una pérdida del tiempo que<br />

hay que evitar.<br />

7. Centrar la mente. La concentración<br />

requiere un calentamiento previo, de<br />

cinco o diez minutos, que puede consistir<br />

en tachar letras (eligiendo una o<br />

dos) de una hoja de periódico, hacer<br />

sudokus, sopas de letras, encontrar las<br />

diferencias... No le pidas a tu hijo que<br />

se concentre en ejercicios matemáticos<br />

después de haber jugado durante<br />

horas a videojuegos de acción.<br />

8. Intercalar materias y actividades<br />

de estudio. Dedicar toda una tarde a<br />

memorizar puede resultar muy aburrido.<br />

Es preferible combinar diferentes<br />

actividades (ejercicios de matemáticas,<br />

elaboración de resúmenes, diseño<br />

de láminas,...).<br />

9. Recurrir a técnicas activas. Como<br />

el subrayado, esquemas, cuadros sinópticos...<br />

También resulta de ayuda<br />

ir tachando en la agenda las tareas<br />

programadas y ya conseguidas.<br />

10. Y cuando la concentración resulte<br />

imposible... lo mejor es rendirse. Hay<br />

veces que no se puede luchar contra<br />

determinadas ideas, preocupaciones o<br />

ensoñaciones que surgen cuando menos<br />

te lo esperas. En esos momento, lo<br />

mejor es cerrar los libros y permitirse<br />

diez minutos de divagaciones mentales<br />

o de breve paseo. Pasado ese lapsus,<br />

comienza el tiempo (real) de estudio.


4 >> medio ambiente<br />

miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />

Tempada<br />

de gaivotas<br />

Galicia é un dos mellores lugares de España para<br />

a observación de diferentes especies<br />

Chamamos biodiversidade a esa extraordinaria<br />

diversidade de seres vivos que viste o noso<br />

planeta como un traxe de música, cor, aromas,<br />

movemento e tamén quietude. Podemos, así,<br />

imaxinar as especies como os fíos que se mesturan<br />

nese traxe. Fíos de plantas, fungos, animais,<br />

liques, protistas, bacterias, arqueas...<br />

As actuais estimacións falan de que poderían<br />

existir entre 5 e 10 millóns de especies diferentes.<br />

Ata o momento, a ciencia descubriu e describiu<br />

1,9 millóns. Delas, 1 millón son insectos.<br />

Por suposto, ese traxe (do que a nosa especie,<br />

o ser humano, é un fío máis) non é uniforme. Por<br />

unhas partes está feito de desertos, por outras de<br />

selvas, ou de fondos mariños, campiñas, montañas,<br />

marismas... En cada un deses ecosistemas<br />

aparecen moitos fíos que faltan no resto. Especies<br />

que só viven alí. Iso convérteos en lugares<br />

únicos. E non só únicos a nivel planetario, senón<br />

tamén xunto á nosa casa. É dicir, para o noso<br />

pequeno mundo.<br />

Por iso é tan importante coidar a natureza<br />

da nosa contorna máis inmediata. A fin de que<br />

o traxe non se encha de demasiados buracos,<br />

quen vivimos ao longo e ancho del debemos<br />

preocuparnos das nosas zonas máis próximas.<br />

Igual que unha tortilla de patacas se come anaco<br />

a anaco ata que se acaba, un humidal enteiro<br />

desaparece a base de recortar as súas beiras,<br />

reencher os seus fondos ou contaminar as súas<br />

augas. Pois ben: o mesmo sucede con todas as<br />

zonas húmidas da nosa comarca ou país, e con<br />

todos os ecosistemas da Terra.<br />

Pero para comprender de verdade a biodiversidade<br />

hai que coñecela. E para iso é necesario<br />

comprobar persoalmente en que consiste. Hai<br />

moitos xeitos de facelo. O mellor é pasear por<br />

calquera lugar silvestre no que abonden moitas<br />

especies diferentes. Pero non basta con camiñar,<br />

claro. Hai que prestar atención a esas especies, e<br />

ás súas diferenzas, e a como se entrefían unhas<br />

con outras, e nós, os humanos, con elas. É dicir,<br />

que debes percorrer eses lugares con curiosidade.<br />

Con espírito explorador. Con<br />

ganas de aprender. E de<br />

deixarte fascinar<br />

por canto atopes.<br />

Outro xeito<br />

Como e onde observalas<br />

Observar gaivotas é moi sinxelo. Basta con<br />

achegarche a un porto, unha praia ou unha ría,<br />

ou a algúns embalses e ríos, buscar por onde andan<br />

e prestarlles atención. Uns prismáticos seranche<br />

moi útiles para descubrir pequenas diferenzas<br />

entre elas. Tes diante túa unha ou varias especies?<br />

Hai varias idades na mesma bandada? Recorda:<br />

canto máis novos sexan, máis plumas marróns terán.<br />

Apunta estes detalles, para que non se che esquezan.<br />

E se tes unha cámara, proba a fotografalas.<br />

Para saber cales son os mellores lugares de Galicia<br />

para observar gaivotas e outras aves, e que momento<br />

do ano é mellor para facelo, virache moi ben<br />

este libro:<br />

■ «Cando ver aves en Galicia». Autores: Antonio<br />

Sandoval Rei e Cosme Damián Romay Cousido.<br />

Tundra Edicións, 2014.<br />

A súa portada mostra dúas gaivotas de Sabine,<br />

unha desas especies que viven mar dentro, e das<br />

máis bonitas que existen. Galicia é o mellor lugar<br />

de Europa para atopalas máis aló do horizonte mariño.<br />

A fotografía é de Pablo Gutiérrez Varga.<br />

é prestar especial atención a unha soa familia<br />

de especies, con obxecto de descubrir as diferenzas<br />

que existen, ás veces moi sutís, entre elas.<br />

Como Galicia é o mellor lugar de España para<br />

observar moitas gaivotas diferentes, e o inverno<br />

é o mellor momento do ano para facelo, esta vez<br />

imos fixarnos nelas.<br />

As gaivotas ás veces non teñen moi boa sona.<br />

Outras veces simbolizan o noso afán de liberdade.<br />

En ocasións concéntranse por miles sobre<br />

os vertedoiros, denunciando co seu estrépito<br />

o mal que xestionamos os nosos residuos. Pero<br />

tamén enchen o mar de brillantes siluetas que<br />

parecen bailar entre as ondas máis altas e as<br />

rachas de vento. Que sería das paisaxes da nosa<br />

costa sen elas?<br />

> Antonio Sandoval Rey<br />

asandovalrey@gmail.com<br />

Especies máis comúns<br />

GAIVOTA PATIAMARELA - GAVIOTA<br />

PATIAMARILLA<br />

É a máis frecuente en todo o litoral e as cidades. Debe<br />

o seu nome a esas patas amarelas tan vistosas. A súa<br />

poboación urbana aumentou nas últimas décadas<br />

grazas ao alimento que poñiamos á súa disposición<br />

diariamente en forma de vertedoiros, bolsas do lixo<br />

mal pechadas e descartes de pesca nas entradas<br />

dos portos. Hoxe en día ata aniña cada primavera<br />

en varias cidades do interior. A maior colonia está<br />

nas illas Cíes.<br />

GAIVOTÓN - GA<br />

A maior das nosa<br />

sombrías moi gr<br />

mente negras. As<br />

anos algunhas p<br />

nosa costa. No in<br />

exemplares oriú


miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong> medio ambiente >> 5<br />

Para observar<br />

gaivotas só tes que<br />

achegarte a un<br />

porto, unha praia<br />

ou unha ría<br />

PEPA LOSADA<br />

«Gaviotas<br />

y anillas»<br />

Así se chama o blog de<br />

Antonio Gutiérrez, un dos<br />

maiores especialistas en gaivotas<br />

de Galicia. Nel atoparás cantidade<br />

de información achega das gaivotas<br />

marcadas con aneis que se<br />

ven cada semana aquí e noutros<br />

lugares de España. Eses aneis son<br />

pequenos tubos de metal ou de<br />

cores, cun código específico para<br />

cada exemplar. Os ornitólogos póñenllas<br />

para coñecer as súas viaxes,<br />

canto chegan a vivir e moita<br />

outra información.<br />

Así, grazas a Antonio e os seus<br />

centos de colaboradores sabemos<br />

por exemplo que una das gaivotas<br />

máis afectadas pola marea negra<br />

do Prestige no 2002 segue viva e<br />

tendo poliños cada primavera. Tamén<br />

coñecer os mapas das viaxes<br />

de moitos exemplares de gaivotas<br />

nórdicas que nos visitan no<br />

inverno.<br />

Por suposto, ti podes ser un dos<br />

colaboradores de Antonio. Si nas<br />

túas excursións a ver gaivotas<br />

observas ou fotografías algunha<br />

cunha destes aneis, envíalle os<br />

detalles ao seu blog:<br />

■ www.gaviotasyanillas.blogspot.com<br />

na nosa comunidade<br />

VIÓN ATLÁNTICO<br />

s gaivotas. Os adultos parecen gaivotas<br />

andotas e de ás e plumas case totalsúas<br />

patas son rosadas. Desde hai uns<br />

rellas crían en varias illas e illotes da<br />

verno veñen ademais ata aquí moitos<br />

dos de países do norte.<br />

GAIVOTA CABECINEGRA - GAVIOTA CABECINEGRA<br />

Ata hai 25 anos era unha especie moi escasa en Galicia. Hoxe<br />

se converteu en habitual en boa parte do noso litoral. É tamén<br />

unha gaivota pequena. Os adultos diferéncianse das reidoras<br />

porque as súas ás son totalmente brancas (as puntas das ás<br />

das reidoras son negras, e por baixo as súas ás son escuras).<br />

Este aumento da súa poboación aquí coincide coa aparición<br />

de novas colonias de cría nos países baixos, Reino Unido ou<br />

Francia. Hai medio século só criaban en Europa do Leste.<br />

GAIVOTA CHORONA - GAVIOTA REIDORA<br />

É unha gaivota pequena, que na primavera<br />

ten a cabeza cor chocolate. No inverno só<br />

esa mancha escura xunto ao ollos. As súas<br />

patas son vermellas. Vén tamén do norte de<br />

Europa, e é moi frecuente en rías.<br />

GAIVOTA ESCURA - GAVIOTA SOMBRÍA<br />

Diferénciase da patiamarela polas súas ás e dorso<br />

dun gris moito máis escuro. Só unhas poucas<br />

parellas crían en Galicia, a maioría nas illas Sisargas.<br />

A partir do verán e ata o outono chegan<br />

desde o norte de Europa (illas Británicas, Islandia,<br />

Escandinavia, países baixos...) centenares de miles.<br />

Moitas van máis cara ao sur, rumbo ao sur e<br />

centro de España, o Mediterráneo ou o norte de<br />

África. Outras quedan aquí ata que coa primavera<br />

regresan ás súas áreas de cría.<br />

Mozos de gaivota patiamarela e gaivota escura<br />

Os mozos destas dúas especies son moi difíciles<br />

de diferenciar. Ata os 4-5 anos aínda lles quedan<br />

restos desas plumas marróns e xaspeadas.<br />

Outras especies<br />

que son menos<br />

numerosas<br />

A esas especies máis comúns<br />

súmanse nas nosas<br />

praias, rías e portos, cada outono<br />

e inverno, moitas outras menos<br />

numerosas. É por exemplo o caso<br />

da gaivota arxéntea (gaviota argéntea),<br />

que é moi parecida á patiamarela,<br />

pero as súas patas son<br />

rosas e as súas ás máis claras, e a<br />

gaivota cana (gaviota cana). Moito<br />

máis escasas son as que chegan<br />

do ártico máis extremo: a gaivota<br />

hiperbórea (gaviota hiperbórea) e<br />

a gaivota polar (gaviota groenlandesa).<br />

Os adultos son totalmente<br />

brancos, da cor das paisaxes xeadas<br />

que son o seu fogar habitual.<br />

E aínda moito máis raras son outras<br />

moitas que só nos visitan de<br />

cando en vez. Por exemplo, desde<br />

Norteamérica, como é o caso das<br />

gaivotas de Bonaparte, de Delaware,<br />

guanaguanare, pipizcan,<br />

argéntea americana, e esquimal.<br />

Ou desde o leste de Europa e o<br />

Mediterráneo, como as gaivotas<br />

cáspica, de Audouin e picofina.<br />

Ademais, en mar dentro aínda<br />

hai máis gaivotas. É o caso da<br />

gaivota de Sabine, que vén no<br />

outono desde o norte de Canadá<br />

e logo segue rumbo a mares africanos.<br />

Tamén da gaivota tridáctila<br />

e a gaivota enana. Ás veces<br />

é posible velas desde terra, con<br />

motivo de fortes temporais que<br />

as acheguen. Ou desde cabos<br />

como o de Estaca de Bares, un<br />

dos mellores lugares de Europa<br />

para observar aves mariñas.


6 >> literatura<br />

miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />

Nos gustan los libros<br />

Ideas para que las familias colaboren con la <strong>escuela</strong> en el desarrollo del hábito de leer<br />

La pasión por la lectura se contagia naturalmente de padres a hijos, por eso es importante que leer sea un hábito en la familia<br />

La afición a la lectura se contagia.<br />

De padres lectores es natural que<br />

salgan hijos lectores. A veces el milagro<br />

ocurre al revés. Una tarde, al finalizar la<br />

jornada escolar, la madre de un alumno<br />

leía absorta el libro que su hijo había<br />

tomado en préstamo de la biblioteca<br />

del centro. Pasados ya unos días, la<br />

mujer confesaba que Agu Trot, de R.<br />

Dahl, había despertado su interés y<br />

curiosidad y acabó por emocionarla.<br />

Tanto que había tomado la determinación<br />

de compartir las lecturas que<br />

elegía su hijo.<br />

Era inevitable que el recuerdo de la<br />

anécdota condujera a reflexionar sobre<br />

el papel que los padres deben tener en<br />

la transmisión de hábitos lectores. No<br />

es imposible que un niño se haga lector<br />

aunque sus padres no lean, pero sin<br />

duda los que dedican algún tiempo a<br />

las letras habrán creado unas condiciones<br />

que facilitan la formación de este<br />

hábito, empezando por el ejemplo, la<br />

proximidad de los libros, el ambiente<br />

recogido y las lecturas como tema de<br />

conversación. Pero si no tenemos andado<br />

este camino, siempre cabe retomar<br />

o formar la afición por la lectura, de<br />

modo que podamos transmitirla a los<br />

hijos. Y así surgió la idea de atraer a la<br />

biblioteca escolar también a los padres.<br />

La idea de crear un foro de padres<br />

biblioanimadores nace y tiene su razón<br />

de ser en la biblioteca del centro,<br />

en torno a la cual crea un modelo de<br />

colaboración que implica a las familias<br />

en su funcionamiento. A partir de<br />

este germen, la asociación de padres y<br />

madres debería convertirse en el principal<br />

apoyo de la iniciativa y prestar su<br />

colaboración para:<br />

■ organizar conferencias y charlas<br />

formativas de especialistas a lo largo<br />

del curso;<br />

■ crear un seminario o foro en torno a<br />

la biblioteca, con reuniones periódicas;<br />

■ recabar una relación de padres dispuestos<br />

a colaborar en diferentes actividades<br />

como encuentros con alumnos,<br />

cuentacuentos, apertura de la biblioteca<br />

en horario no lectivo, día de puertas<br />

abiertas...<br />

■ y aportar la inestimable contribución<br />

económica.<br />

LA COLABORACIÓN FAMILIAR<br />

Si bien es indiscutible que a la <strong>escuela</strong><br />

le corresponde el papel de fomentar<br />

y consolidar el hábito de la lectura,<br />

también es cierto que para ponerlo en<br />

práctica hay que sortear innumerables<br />

dificultades, que van desde la nada despreciable<br />

cantidad de tareas que se le<br />

han ido sumando a las encomiendas del<br />

profesor, lo que impide muchas veces<br />

profundizar en ellas, hasta el escaso<br />

tiempo que los alumnos permanecen<br />

en el aula, lo que limita el tiempo que<br />

se puede dedicar a una actividad no<br />

reglada que sobre todo exige eso, tiempo.<br />

Y no un tiempo cualquiera, sino de<br />

calidad: sosegado, tendido, reflexivo.<br />

Por ello, la colaboración de los padres<br />

en este objetivo es fundamental, pues<br />

si en el ámbito familiar no se crean las<br />

condiciones adecuadas para desarrollar<br />

el hábito lector, se corre el riesgo<br />

de que los niños acaben identificando<br />

leer como una más de las obligaciones<br />

académicas. Así, será difícil que lleguen<br />

a buscar el placer de leer fuera<br />

de los muros del colegio o del estudio<br />

para aprobar los exámenes. Los libros<br />

serán un mal necesario para aprobar o<br />

sacar buenas notas y así, ¡vaya!, poder<br />

aparcarlos cuando haya que divertirse.<br />

Los alumnos que ven leer a sus padres<br />

y conviven en un ambiente donde leer<br />

es corriente, desarrollarán de modo<br />

natural, por mera imitación, el hábito<br />

lector. La lectura es un hábito, una pasión<br />

que se mama desde la cuna.<br />

> Juan José Lage<br />

(revistaplatero@hotmail.com)<br />

MARTINA MISER<br />

Jugar con las palabras<br />

«Cuando el abuelo me regaló el diccionario<br />

me despertó tal curiosidad<br />

por las palabras que lo leía como una<br />

novela, en orden alfabético y sin entenderlo<br />

apenas. Así fue mi primer<br />

contacto con el que habría de ser el<br />

libro fundamental en mi destino de<br />

escritor». Esta cita de Gabriel García<br />

Márquez refleja la importancia del<br />

juego creativo con las palabras, de<br />

los talleres lúdicos de escritura, complementarios<br />

de los de animación a<br />

la lectura.<br />

Aunque se empieza a leer al mismo<br />

tiempo que a escribir, poco a poco escribir<br />

y leer se distancian. La escritura<br />

creativa, salvo los tópicos dictados y<br />

las manidas redacciones, se va dejando<br />

de lado. El uso lúdico del diccionario<br />

en contadas ocasiones ocupa tiempo<br />

en el aula. Sin embargo, como en todo<br />

lector hay un escritor, también en esta<br />

faceta se puede sacar lo mejor de los<br />

alumnos con actividades que exciten<br />

su curiosidad y les ayuden a dominar<br />

el lenguaje.<br />

■ CALAMBUR<br />

El origen de la palabra calambur algunos<br />

lo atribuyen al árabe kalambusu<br />

(‘palabra equivocada’), otros al italiano<br />

calamo burlare (bromear con la pluma)<br />

y otros, en fin, al francés calembour<br />

(y este del pueblo austríaco de<br />

Kahlenberg, cuyo párroco, hacia 1300,<br />

era famoso por usar juegos de palabras).<br />

El calambur se produce cuando<br />

las sílabas de una palabra u oración<br />

pueden separarse de manera diferente,<br />

lo que provoca sentidos diferentes: Mi<br />

madre estaba riendo / Mi madre está<br />

barriendo, No se aburra / No sea burra.<br />

1. Proponer, buscando en el diccionario<br />

a partir de una letra, por ejemplo<br />

la E, palabras cuyas sílabas puedan separarse<br />

para obtener otro significado,<br />

por ejemplo: encubierta / en cubierta;<br />

esposo / es poso.<br />

2. Escribir frases con al menos un calambur.<br />

Por ejemplo: la máscara que<br />

compramos es la más cara, Casi no voy<br />

ya nada al casino.<br />

EDGARD GARRIDO / REUTERS<br />

El diccionario marcó el destino literario de<br />

Gabriel García Márquez ya en su infancia<br />

■ DEFINICIONES JOCOSAS<br />

El humorista José Luis Coll, componente<br />

del dúo Tip y Coll, creó un diccionario<br />

con el objetivo de dar otro<br />

significado a las palabras. José Luis<br />

Garfer y Concha Fernández, autores<br />

de Acertijero antológico español, las<br />

incluyen en sus estudios con el nombre<br />

de definiciones jocosas. Algunos<br />

ejemplos:<br />

■ COMEDIA. Persona que come solo<br />

una vez al día.<br />

■ AGUACERO. Sequía.<br />

■ PANTALLA. Barra de pan de gran<br />

tamaño.<br />

■ MARSOPA. Sopa que se hace con<br />

agua de mar.<br />

■ PAISANO. Un país sano, sin corrupción.<br />

Otra fuente de inspiración, aunque<br />

quizá para los mayores, son las Greguerías<br />

de Ramón Gómez de la Serna,<br />

como estas:<br />

■ Monólogo significa el mono que<br />

habla solo<br />

■ Los pasodobles deberían tener dos<br />

autores<br />

■ ¿Dónde está el busto del arbusto?<br />

A partir de estos ejemplos, la actividad<br />

consiste en que los alumnos encuentren,<br />

indagando en el diccionario, otros<br />

significados diferentes para las palabras,<br />

y siempre con el humor presente.


miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong> ciencias >> 7<br />

Na imaxe superior, recreación artística dos aneis do planeta extrasolar J1407b. Á dereita, imaxe<br />

do satélite Phobos tomada pola sonda Mars Express (ESA)<br />

Algún día Marte<br />

terá aneis...<br />

E ao mesmo tempo perderá a Phobos, que<br />

é a máis grande das lúas do planeta vermello<br />

Serán os fragmentos do satélite<br />

Phobos os que alimenten o anel de<br />

Marte, un círculo de rocas e po escuro<br />

que apenas reflectirá a luz do Sol e que,<br />

xa que logo, dificilmente será visible<br />

desde a Terra.<br />

A causa da destrución de Phobos<br />

serán as tensións gravitatorias que<br />

sofre debido a que en cada órbita se<br />

achega un pouco máis a Marte, describindo<br />

unha espiral que se vai pechando<br />

lentamente. Para entender<br />

as tensións gravitatorias que padece<br />

Phobos podemos pensar nas que experimenta<br />

o noso propio planeta por<br />

mor da atracción da Lúa. Dúas veces<br />

ao día os océanos se abomban varios<br />

metros cando pasan baixo a vertical do<br />

Saturno posúe os aneis máis brillantes<br />

e mellor coñecidos do Sistema<br />

Solar. Están formados por fragmentos<br />

de xeo de diferentes tamaños dispostos<br />

nunha estrutura incriblemente<br />

fina. Cun diámetro de 160.000 km, o<br />

grosor medio dos aneis principais de<br />

Saturno é de só 10 metros. É dicir, si<br />

os reducísemos a un tamaño igual ao<br />

da folla na que está impresa este artigo,<br />

o seu grosor sería moito menor que<br />

o do papel.<br />

noso satélite. E non só hai mareas nos<br />

océanos, senón tamén nos continentes,<br />

aínda que dada a rixidez do chan estas<br />

se limitan a uns cantos centímetros.<br />

As deformacións de marea son moito<br />

máis acusadas en Phobos debido a que<br />

se atopa corenta veces máis preto de<br />

Marte que a Lúa da Terra. Por outra<br />

banda, hai indicios de que, malia a<br />

súa aparencia de roca firme, Phobos<br />

se parece máis a un agregado pouco<br />

compacto de escombros. Tanto é así<br />

que estudos recentes suxiren que o<br />

estrés gravitatorio é a causa de parte<br />

das estrías que xa se aprecian na superficie<br />

do satélite.<br />

> Marcos Pérez<br />

Planetas con aneis<br />

Urano, Neptuno e Xúpiter, tamén<br />

posúen aneis, aínda que moito máis<br />

escuros e discretos que os de Saturno.<br />

Tamén se observaron en Chariklo, un<br />

asteroide de 250 km de diámetro cuxa<br />

órbita se atopa entre as de Saturno e<br />

Urano. E fóra do Sistema Solar, xa detectaron<br />

planetas como o denominado<br />

1SWASP J1407b, cun impresionante<br />

sistema de aneis que parece alcanzar<br />

os 90 millóns de quilómetros de<br />

diámetro.<br />

actividades<br />

Dos números ás imaxes<br />

Máis que un disco continuo,<br />

Saturno está rodeado<br />

por unha serie de<br />

aneis concéntricos separados<br />

por divisións escuras.<br />

Na entrada que a Wikipedia<br />

dedica a este planeta<br />

podes atopar unha<br />

táboa co diámetro de<br />

cada anel e o seu anchura.<br />

Fai os cálculos necesarios<br />

e debuxa os aneis<br />

principais a escala nun<br />

folio. ¿Es capaz de interpretar<br />

os datos da táboa?<br />

¿Cal é o anel máis próximo<br />

ao planeta? ¿E cal o<br />

máis ancho? En que anel<br />

se atoparía a Lúa se puxésemos<br />

á Terra no centro<br />

de Saturno?<br />

E despois dos aneis,<br />

¡cráteres!<br />

Os fragmentos dos futuros<br />

aneis de Marte acabarán<br />

por caer sobre o planeta,<br />

e algúns poderían<br />

ter un diámetro superior<br />

aos dous quilómetros.<br />

¿Que efecto crees que terán<br />

estes impactos sobre<br />

Marte? ¿Como se compara<br />

un fragmento deste tamaño<br />

co asteroide que fai<br />

65 millóns de anos propiciou<br />

o fin da era dos dinosauros?<br />

¿Cres que caerán<br />

en vertical ou seguirán<br />

unha traxectoria rasante?


8 >> palabras<br />

miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />

> ADJETIVOS CALIFICATIVOS: ELECTOR<br />

Se acerca otra oportunidad<br />

para los electores<br />

Sesión del Senado romano en la que Cicerón denuncia al conspirador Catilina (a la derecha,<br />

cabizbajo). Los integrantes llevaban toga blanca, simbolizando su pureza de miras. Pintura al fresco<br />

de Cesare Maccari (1888) en el Palazzo Madama, en Roma.<br />

n el Diccionario del Diablo,<br />

escrito entre 1881<br />

y 1906 por el cáustico<br />

periodista Ambrose<br />

Bierce, aparece la definición<br />

que encabeza la<br />

selección de citas, en<br />

la que se nos sugiere<br />

irónicamente una sutil diferencia entre<br />

votar y elegir. Está claro que no es lo<br />

mismo. El votar nos lleva directamente<br />

a pensar en elecciones, mientras que<br />

el verbo elegir significa una elección<br />

en singular. La elección es ese proceso<br />

mental que hemos de realizar con<br />

frecuencia, y que nos lleva a optar por<br />

una de las distintas posibilidades que<br />

se presentan para cada posible acción.<br />

Las elecciones, por su parte, han de ser<br />

convocadas.<br />

A diario elegimos muchas cosas con<br />

relativa libertad, aunque normalmente<br />

no reparamos en ello, pues por repetición<br />

las hemos convertido en rutinas.<br />

El itinerario para ir al colegio y el poner<br />

o no calcetines (Einstein nunca los<br />

usaba) implican decisiones que nos<br />

pasan inadvertidas; algo más consciente<br />

nos resulta el disponer el modo de<br />

pasar el fin de semana, o de invertir los<br />

últimos euros disponibles. Esas pequeñas<br />

elecciones o determinaciones de<br />

cada hora del día constituyen la trama<br />

de nuestra vida, y por ello dicen que escoger<br />

bien es el arte de vivir. Pero hay<br />

también otras situaciones de elección<br />

que tienen mayor trascendencia en<br />

nuestras vidas (como elegir amistades<br />

y pareja, decidir si casarse o no, optar<br />

por un modo de vida u otro, tener hijos<br />

o no, emigrar o no hacerlo,…) y están<br />

sometidas a múltiples condicionantes.<br />

Necesitan por ello de la reflexión prolongada<br />

y de la rumia, aunque muchas<br />

veces he pensado que en las decisiones<br />

más importantes de mi vida han<br />

influido más los factores emocionales<br />

que los racionales. Se suelen imponer<br />

las que llaman “razones del corazón”.<br />

Pasando a las elecciones, está claro<br />

que una votación tiene casi siempre un<br />

punto de partida que se escapa de las<br />

posibilidades de quienes participan en<br />

ella. La frase de Bierce pone el acento<br />

en que lo importante es que existen<br />

cocineros que nos preparan los menús<br />

del día donde tienen posibilidad<br />

nuestras opciones. Ellos se lo cuecen,<br />

y deciden los platos que van a la carta.<br />

Las personas mayores recuerdan<br />

épocas cuando en España la oferta no<br />

daba más que para legumbres: «Hay<br />

lentejas; si quieres las tomas, y si no,<br />

las dejas». Ahora es otra cosa, y parece<br />

que habrá un esfuerzo por renovar los<br />

menús, cambiando de cocinero, tratando<br />

de evitar indigestiones del pasado,<br />

suprimiendo conservas y embutidos,<br />

haciéndolos más saludables, y también<br />

habrá platos sin sal, sin azúcar y sin<br />

gluten.<br />

Ante la carta, los votantes han de<br />

fijarse en los candidatos, palabra que<br />

como se sabe procede del latín candidus,<br />

que significa ‘blanco’. Eso se explica<br />

porque en la antigua Roma los<br />

pretendientes a un cargo público ya se<br />

colocaban la toga blanca —aceptemos<br />

que como símbolo de pureza de miras—<br />

Votar y elegir no son<br />

verbos sinónimos, hay<br />

diferencias entre ellos<br />

y se paseaban así por el Foro, pidiendo<br />

los votos de la gente. De cómo les<br />

quedaba el cuerpo tras las elecciones<br />

da cuenta la cita de Cicerón, que tenía<br />

experiencia en el asunto, pues ha<br />

de recordarse que él resultó elegido<br />

cónsul de Roma para el año 63 a. de<br />

C., poco después de cumplir la edad<br />

mínima de 42 años que se requería<br />

para ello, y siendo el primer plebeyo<br />

que conseguía el nombramiento tras<br />

más de 30 años de cónsules patricios.<br />

Los candidatos para nuestras próximas<br />

elecciones pertenecerán o representarán<br />

a los partidos políticos, o<br />

bien a agrupaciones coyunturales de<br />

los mismos y de plataformas (cocina<br />

de temporada), y deberán su nombramiento<br />

como tales —en algunos y cada<br />

vez más celebrados casos— a sus camaradas,<br />

palabra que no olvidemos<br />

tiene sus orígenes en la milicia, y se<br />

refiere a quienes compartían la cámara,<br />

e incluso la cama. Mira por dónde, así<br />

se explicaría aquello de que la política<br />

crea extraños compañeros de cama. Ya<br />

veremos.<br />

> Moncho Núñez Centella<br />

actividades<br />

1. Unos 35 millones de personas tienen<br />

en España el derecho a voto, lo<br />

que les otorga la condición de elector.<br />

Realiza una gráfica del porcentaje<br />

de votantes en las elecciones generales<br />

celebradas en España desde<br />

que tu naciste. Identifica los máximos<br />

y los mínimos. Rastreando hemerotecas,<br />

¿puedes formular alguna<br />

hipótesis sobre el motivo del máximo<br />

o del mínimo?<br />

2. Piensa en las cosas que ya has<br />

hecho en el día de hoy, y haz una lista<br />

de aquellas en que podrías haber<br />

tomado otra opción.<br />

3. ¿Cuáles son las decisiones que<br />

crees más importantes entre las que<br />

sabes que has de tomar en el futuro?<br />

4. Haz una relación de las variables<br />

de las que depende el que una persona<br />

■ salga a la calle con paraguas.<br />

■ asista a un partido de fútbol<br />

■ tenga muchos amigos<br />

■ cambie de canal en la televisión<br />

5. Escribe una carta a Francisco de<br />

Quevedo dándole tu opinión sobre lo<br />

que afirma en su cita.<br />

6. Aunque la cita es correcta, que<br />

conste que Don Juan Valera fue diputado<br />

por Archidona (provincia de<br />

Málaga). Clasifica las siguientes aficiones<br />

según creas que pueden ser<br />

favorables, adversas o neutrales<br />

para un candidato, e indica las razones<br />

para ello: filosofía, literatura,<br />

ciencia, ganchillo, historia, bordado,<br />

poesía, micología, calceta, religión,<br />

geografía, música, tecnología, ecología,<br />

economía, pintura, medicina,<br />

jardinería, cocina, deporte, matemáticas,<br />

fotografía, botánica, geología,<br />

dibujo, filatelia, cine, teatro, manualidades,<br />

lectura.<br />

Palabras con historia<br />

Elector: Aquel que goza del sagrado<br />

privilegio de votar por un candidato<br />

que eligieron otros.<br />

Ambrose Bierce (1842-1914)<br />

Nada es menos fiable que el pueblo,<br />

nada más oscuro que las intenciones<br />

humanas, nada más decepcionante<br />

que todo el sistema electoral.<br />

Marco Tulio Cicerón (106-43 a. de C.)<br />

El presente no es un pasado en<br />

potencia, es el momento de la<br />

elección y de la acción.<br />

Simone de Beauvoir (1908-1986)<br />

Nunca se miente más que después<br />

de una cacería, durante una guerra o<br />

antes de unas elecciones.<br />

Otto von Bismarck (1815-1898)<br />

Aquel monarca que de sus consultas<br />

elige por bueno lo que votaron<br />

los más, es esclavo de la multitud,<br />

debiendo serlo de la razón.<br />

Francisco de Quevedo y Villegas (1580- 1645)<br />

Si saben los electores que la filosofía<br />

me gusta es casi indudable que no<br />

me elegirán diputado.<br />

Juan Valera (1824-1905)

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!