escuela
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
La Voz de Galicia<br />
Miércoles, 2 de diciembre del 2015 | Número 1.103 | Año 32<br />
<strong>escuela</strong><br />
voz de www.prensa<strong>escuela</strong>.es<br />
MÓNICA FERREIRÓS<br />
El «porqué» es uno de los interrogantes más difíciles de responder de la noticia. También sus variantes ortográficas nos plantean un reto. ¿Sabrías distinguir los distintos «porqués»?<br />
El difícil porqué de las noticias<br />
El quién, el qué y el dónde resultan más fáciles, pero el porqué es la clave para entender qué pasó<br />
Efectivamente, el porqué se las trae<br />
bien duras. Y no solo por los acentos,<br />
sino también por las diversas acepciones<br />
que lleva consigo cuando rodean a una<br />
noticia. Menos mal que la Real Academia<br />
nos resuelve esta primera página, y a<br />
ella acudimos, trasladándole las cuatro<br />
opciones que pueden ofrecer dudas en<br />
el difícil análisis de la noticia.<br />
PORQUÉ / PORQUE / POR QUÉ / POR QUE<br />
a) porqué: es un sustantivo masculino<br />
que equivale a causa, motivo, razón, y se<br />
escribe con tilde por ser palabra aguda<br />
terminada en vocal. Puesto que se trata<br />
de un sustantivo, se usa normalmente<br />
precedido de artículo u otro<br />
determinante:<br />
■ No comprendo el porqué de tu actitud.<br />
■ Todo tiene su porqué = su causa o su<br />
motivo. Como otros sustantivo, tiene<br />
plural: Hay que averiguar los porqués de<br />
este cambio de actitud.<br />
b) por qué: se trata de la secuencia formada<br />
por la preposición por y el interrogativo<br />
o exclamativo qué. Se escribe<br />
con tilde diacrítica para distinguirla del<br />
relativo y de la conjunción que: ¿Por qué<br />
no viniste ayer a la fiesta? No comprendo<br />
por qué te pones así. ¡Por qué calles más<br />
bonitas pasamos!<br />
c) porque: se trata de una conjunción<br />
átona, razón por la que se escribe sin tilde.<br />
Puede usarse con dos valores: Como<br />
conjunción causal, para introducir oraciones<br />
subordinadas que expresan causa,<br />
como puesto que o ya que: No fui a la<br />
fiesta porque no tenía ganas (= ya que no<br />
tenía ganas).<br />
■ También se emplea como encabezamiento<br />
de las respuestas a las preguntas<br />
que van introducidas por la secuencia<br />
por qué: ¿Por qué no viniste? Porque no<br />
tenía ganas.<br />
d) por que: la preposición por + el pronombre<br />
relativo que. En este caso es más<br />
corriente usar el relativo con artículo<br />
antepuesto: el que, la que: Este es el motivo<br />
por (el) que te llamé. Los premios por<br />
(los) que competían no resultaban muy<br />
atractivos.<br />
■ http://www.rae.es/consultas/porque-porque-por-que-por-que<br />
EL PORQUÉ OCULTO<br />
Es relativamente fácil entrenar a los<br />
alumnos en la búsqueda del quién, qué<br />
y dónde. Cada mañana Prensa–Escuela<br />
les ofrece en tres colores –rojo, azul y<br />
verde– un fácil semáforo abierto en la<br />
sección La noticia del día. Pero el porqué<br />
resulta en muchas ocasiones mucho más<br />
difícil, incluso imposible para expertos<br />
que se esfuerzan en buscar las razones<br />
de tantas noticias que no tienen fácil<br />
explicación y son objeto de páginas de<br />
opinión, entrevistas, encuestas.<br />
actividades<br />
Por eso hoy en la página 2 presentamos<br />
5 gráficos que alivian la búsqueda<br />
del porqué en las noticias.<br />
■ Con el gráfico «Tela de araña» se<br />
ofrece una especie de rueda de la<br />
fortuna para saber por qué suceden<br />
las cosas.<br />
■ Con el juego de las «Espirales»,<br />
malo será que nos quedemos sin<br />
saber adónde vamos a parar o cuáles<br />
son las consecuencias de errores<br />
iniciales.<br />
■ Con la «Espina del pez» pincharemos<br />
donde le duele a la noticia.<br />
■ Y con el no fácil análisis «Escalera<br />
de la abstracción» combinaremos<br />
causa y efecto buscando<br />
posibles soluciones. ¡Allá vamos,<br />
pues!<br />
> 3<br />
Cómo ayudar<br />
a los más<br />
pequeños a<br />
concentrarse<br />
> 4-5<br />
Abierta la<br />
temporada para<br />
la observación<br />
de gaviotas<br />
> 6<br />
Del amor<br />
por los libros<br />
a los juegos<br />
de palabras<br />
De lunes a viernes<br />
LA NOTICIA DEL DÍA<br />
www.prensa<strong>escuela</strong>.es
2 >> el panel de la 2<br />
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />
Cinco gráficos para explicar<br />
o porqué das noticias<br />
Presentamos 5 gráficos que poden ser útiles no xogo dual causa-efecto dunha noticia,<br />
cuxo texto completo debe buscarse na lupa da web de La Voz de Galicia para decatarse ben<br />
de que se trata. Bo traballo! > Jesús Garrido jgs@cursosrepeducador.com<br />
1Tea de araña<br />
Os menores de 35 anos causan un terzo dos atropelos<br />
en Vigo<br />
Case un terzo dos atropelos na cidade ocorridos<br />
no que vai de ano foron causados por menores de<br />
35 anos que manexaban un coche ou moto. De cada<br />
cen atropelos en Vigo rexistrados este ano, 29 foron<br />
protagonizados por pilotos novos e outros 30 por<br />
condutores de entre 35 a 50 anos. Só unha quinta<br />
parte dos sinistros por arroiamento en Vigo hai que<br />
atribuílos a condutores con idades superiores a 60<br />
anos. (La Voz, 22/11/2015)<br />
■ ACTIVIDADES: Tea de araña. Programa Prensa-Escuela.<br />
Guía del Profesor A: La Noticia / ficha A5/9.<br />
■ A Dirección Xeral de Tráfico indica seis causas de accidentes.<br />
Escribe o título de cada causa no exterior da Tea de<br />
Araña: saída da vía / non respectar semáforos / invadir carril<br />
esquerdo / velocidade inadecuada / non respectar preferencia<br />
de paso / alcoholemia. Puntúa de 1 a 10 a influencia<br />
desa causa nos accidentes. Engade, ao teu xuízo, 2 causas<br />
máis no gráfico.<br />
■ ACTIVIDADES: Espiral centrífuga. Programa Prensa-Escuela.<br />
Guía del Profesor A: La Noticia / Ficha A5/6<br />
■ Coloca en cada un dos puntos A,B,C,D,E cada un dos pasos<br />
nos que. a teu xuízo, podería ir acabando la sobreexposición<br />
ás pantallas nos máis pequenos<br />
3Espiral centrípeta<br />
Dúas artistas galegas presentan en Londres<br />
documentais para denunciar o exceso de residuos<br />
que produce a sociedade<br />
As artistas galegas María José Arceo e Susana Sanromán<br />
están preocupadas polo medio ambiente e, en<br />
especial, polo impacto que ten o uso desmesurado<br />
de plástico e produtos electrónicos da nosa sociedade.<br />
Hoxe presentan en Londres os seus traballos<br />
dentro do festival anual Spain Now. Arceo leva un<br />
documental froito da súa participación no proxecto<br />
eXXpedition con outras 14 mulleres que viaxaron<br />
desde Martinica ata Lanzarote. «Trátase de crear<br />
conciencia sobre o aumento dos casos de cáncer e<br />
transmitir a proliferación de restos de plástico na<br />
auga», explica. (La Voz, 22/11/2015)<br />
■ ACTIVIDADES: Espiral centrípeta. Programa Prensa-Escuela.<br />
Guía del Profesor A: La Noticia / ficha A5/6-2<br />
■ Si ves a foto que acompaña á noticia, comprobarás en<br />
que van acabando os excesos de residuos que se producen<br />
na sociedade. Agora hai que facer o camiño para atrás ata<br />
lograr o centro clave de onde parte todo isto: A que se debe<br />
ese punto final, pódese corrixir o punto inicial, como chegar<br />
por pasos A., B, C, D., E, ao X centrípeto, orixinal?<br />
efecto. E, ao longo da espina central, 3 espiñas na zona superior<br />
e 3 espiñas na zona inferior. Cada unha destas 6 espiñas<br />
ten unha serie de espiniñas.<br />
■ En cada grupo das 6 espiñas escríbense as 6 causas<br />
dunha noticia . E nas súas espiniñas os descritores, ou detalles<br />
máis concretos que describen mellor esas causas.<br />
■ É un pouco complicado o gráfico, pero é moi detallista<br />
para os que observan con precisión as causas dos acontecementos<br />
complicados, como se presentan, por exemplo,<br />
nesta noticia de “quen ten a culpa de que nos maten”<br />
5Escaleira da abstracción<br />
Un atractivo e eficaz tema de entrenamento para<br />
os alumnos na súa nova clase de Oratoria<br />
O conselleiro de Educación, Román Rodríguez, comunicou<br />
recentemente no Parlamento (28/10/2015)<br />
que máis de 2.700 alumnos cursan por primeira<br />
vez no ensino obrigatorio de Galicia a materia de<br />
Oratoria, e algo máis de 3.000 están matriculados<br />
en Investigación e tratamento da información. (La<br />
Voz, 04/11/2015)<br />
2Espiral centrífuga<br />
A sobreexposición ás pantallas afecta negativamente<br />
aos nenos máis pequenos<br />
Case sen darnos conta ímolo asumindo como natural.<br />
O bebé que se entretén cun xogo do teléfono<br />
móbil da súa nai, o neno de 2 anos que se divirte coa<br />
tablet do seu pai ou o de 4 que se pasa media tarde<br />
fronte á televisión. Hai xa uns anos a prestixiosa<br />
revista Pediatrics publicou un exhaustivo estudo<br />
sobre as consecuencias de expoñer de forma habitual<br />
aos bebés de 0-3 anos ás pantallas. O autor<br />
da investigación, Dimitri Cristackis, concluíu que<br />
cada hora de televisión diaria en menores de 3 anos<br />
aumenta nun 10 % o risco de presentar trastornos<br />
de atención na idade escolar. (La Voz, 25/03/2015)<br />
4Espiña de peixe<br />
A culpa de que nos maten non é nosa<br />
O sangue das vítimas está aínda morna, pero unha<br />
boa parte da opinión pública europea non pon o foco<br />
nos asasinos, senón no perigo de islamofobia, a situación<br />
dos refuxiados sirios tralos ataques e a suposta<br />
sede de vinganza francesa. A esa primeira reacción<br />
séguelle a procura das causas. E nese capítulo cabe<br />
todo, agás que os únicos responsables de semellantes<br />
atrocidades sexan os bárbaros capaces de ametrallar<br />
a inocentes invocando unha interpretación medieval<br />
do islam. A responsabilidade é tamén de Estados<br />
Unidos por invadir Iraq, de Francia por combater<br />
o terrorismo en Siria, de Occidente por intervir en<br />
Oriente Medio, de Occidente pola súa pasividade<br />
en Oriente Medio, de Israel… (La Voz, 17/11/2015)<br />
■ ACTIVIDADES: Espiña de peixe . Programa Prensa-Escuela.<br />
Guía del Profesor A: La Noticia / ficha A 5/8<br />
Si te fixas no gráfico Espiña de Peixe, aparece na cola o sitio<br />
onde se escribe a noticia e na boca hai que escribir o<br />
■ ACTIVIDADES: A escaleira da abstracción axuda a definir<br />
con precisión a suposta causa (C) dalgunha noticia ou conflito<br />
e a pregunta (?) que xorde —e iso por que?— ante a<br />
proposta desa causa. Os dous interlocutores van trazando<br />
dun xeito ascendente as causas (C) máis xerais ata que van<br />
concretando mediante preguntas do interlocutor () a abstracción,<br />
a causa máis elevada que nos dá unha visión máis<br />
básica do conflito ou dunha noticia importante.<br />
■ O diálogo adoita gravarse para elixir despois cal é o numero<br />
do paso (1, 7, 20, 25, o que for) máis práctico para<br />
aplicar unha solución.<br />
■ E ese debe ser o tema de algo que se defende na Oratoria<br />
e non falar por falar. O que importa é a solución práctica,<br />
posible, que responde á pregunta de fondo e dá unha<br />
resposta adecuada e realizable.
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong> orientación educativa >> 3<br />
¡Es que no te concentras!<br />
Estrategias para mejorar la capacidad de atención de los hijos<br />
Es curioso. Vivimos en un mundo en<br />
el que exigimos a nuestros hijos que<br />
cambien continuamente de actividad<br />
y a ritmo ligero. «¡Buenos días, cariño!<br />
A desayunar y a vestirse rápido que ya<br />
llegamos tarde. Hala, te quedas en el cole,<br />
te recojo por la tarde para llevarte al<br />
Conservatorio. Merienda ya en el coche,<br />
anda, no nos retrasemos. Rápido para<br />
casa, que hoy tienes inglés. ¿Quieres la<br />
Play? Vale, así aprovecho para hacer unas<br />
cosas. Mientras cenamos, puedes ver esa<br />
serie en la tele que tanto te gusta. Ahora<br />
toca repasar el examen de Sociales. Pero<br />
si parece que estás en las nubes... ¡es<br />
que no te concentras!». ¿De verdad nos<br />
extrañamos de que no se concentren?<br />
Hoy en día, y cada vez más, en los centros<br />
educativos nos encontramos con<br />
muchos niños con problemas para concentrarse<br />
que no se pueden diagnosticar<br />
de trastorno por déficit de atención. Y<br />
sin embargo muestran de forma permanente<br />
una atención difusa, poco centrada<br />
en las actividades académicas, que les<br />
impide progresar como al resto de los niños<br />
y niñas de su edad a pesar de que su<br />
capacidad intelectual es normal. Muchas<br />
veces son niños hiperestimulados, que<br />
tienen estructurada su vida en torno a un<br />
montón de actividades extraescolares y<br />
deportivas, lo que les hace estar siempre<br />
«como una moto». Otras veces se trata<br />
de niños que abusan de las pantallas: un<br />
par de horas de videoconsola, tres de televisión,<br />
un ratito de teléfono móvil... y el<br />
mundo real resulta mucho más aburrido<br />
que el virtual. Y en muchas ocasiones se<br />
da una combinación de ambas circunstancias:<br />
demasiadas actividades estructuradas<br />
y muchas horas de pantalla para<br />
ser asimiladas por un cerebro infantil<br />
en pleno desarrollo. Para ser justos, hay<br />
que matizar que a veces esa atención dispersa<br />
no se puede atribuir a ninguna de<br />
las circunstancias anteriormente citadas.<br />
Hay niños que reciben pautas educativas<br />
correctas pero, sin saberse muy bien por<br />
Cómo ayudar desde casa<br />
ALBERTO LÓPEZ VNLEY<br />
Menos pantallas y más juegos que requieren concentración ayudan a abrir la mente a nuevos estímulos<br />
qué, son alumnos inatentos. Y esto es un<br />
grave problema, ya que la atención es el<br />
proceso que permite abrir las ventanas<br />
del cerebro a los estímulos nuevos. Si las<br />
persianas están cerradas a cal y canto...<br />
ahí no hay quien aprenda.<br />
> Ana T. Jack<br />
anatjack@edu.xunta.es<br />
ESCUELA<br />
DE PADRES<br />
TEMA DEL MES: Cómo<br />
mejorar la capacidad de<br />
atención de los hijos.<br />
ETAPA: Educación obligatoria<br />
EL DATO: La Academia<br />
Americana de Pediatría recomienda<br />
que los niños menores<br />
de 2 años eviten por<br />
completo pasar tiempo delante<br />
de una pantalla y limitar<br />
el tiempo a 1 o 2 horas al<br />
día para niños y adolescentes.<br />
A mayores dosis, los<br />
problemas de atención están<br />
asegurados.<br />
ALGUNAS CLAVES: La concentración<br />
se consigue con<br />
voluntad, organización, esfuerzo,<br />
hábitos, rutinas y<br />
método de estudio.<br />
PARA SABER MÁS: La lectura<br />
en voz alta de cuentos<br />
y libros o los juegos de<br />
mesa (cartas, ajedrez, rompecabezas,<br />
cubos...) son recursos<br />
muy útiles para desarrollar<br />
las habilidades de<br />
concentración y atención.<br />
En este enlace se recogen<br />
otras ideas interesantes<br />
para mantener a los niños<br />
concentrados: http://goo.<br />
gl/0kdX5R<br />
Aunque no hay fórmulas mágicas,<br />
existen estrategias que sí funcionan<br />
a la hora de mejorar el nivel de<br />
atención y concentración de los hijos:<br />
1. Descanso suficiente. Si un niño no<br />
duerme lo que necesita, o el nivel de<br />
actividad que le exigimos está por encima<br />
de lo deseable, no va a ser capaz<br />
de concentrarse en las tareas escolares.<br />
Hasta es posible que utilice las<br />
horas de clase para descansar de un<br />
ritmo de vida demasiado frenético.<br />
Los bostezos continuos suelen dar<br />
una pista.<br />
2. Tiempos de ocio no estructurado.<br />
Los niños más pequeños necesitan horas<br />
todos los días para jugar de forma<br />
libre, dando rienda suelta a su imaginación.<br />
Y mejor si es al aire libre.<br />
Bastantes horas ya les exigimos que<br />
estén sentados en una silla (¡eso sí<br />
que es antinatural!). Los más mayores<br />
también necesitan intercalar tiempos<br />
de relax entre sus tiempos de estudio<br />
(mejor lejos de las pantallas).<br />
3. Un buen ambiente para el estudio<br />
en casa. Un lugar de trabajo aislado,<br />
tranquilo y sin interferencias (la televisión,<br />
el teléfono móvil o Internet<br />
sin control no están permitidos) es<br />
fundamental.<br />
4. Crear rutinas y hábitos de estudio.<br />
Si una persona se acostumbra a hacer<br />
el esfuerzo de concentrarse todos los<br />
días a la misma hora, al cabo de unos<br />
días logrará que su mente se concentre<br />
con más facilidad.<br />
5. Marcar tiempos. Hay que fijarse un<br />
horario estructurado que combine el<br />
descanso y el estudio para mantener al<br />
máximo nivel la concentración.<br />
6. Organizar el material. Levantarse a<br />
por la calculadora o tener que buscar<br />
una goma de borrar por toda la casa<br />
supone una pérdida del tiempo que<br />
hay que evitar.<br />
7. Centrar la mente. La concentración<br />
requiere un calentamiento previo, de<br />
cinco o diez minutos, que puede consistir<br />
en tachar letras (eligiendo una o<br />
dos) de una hoja de periódico, hacer<br />
sudokus, sopas de letras, encontrar las<br />
diferencias... No le pidas a tu hijo que<br />
se concentre en ejercicios matemáticos<br />
después de haber jugado durante<br />
horas a videojuegos de acción.<br />
8. Intercalar materias y actividades<br />
de estudio. Dedicar toda una tarde a<br />
memorizar puede resultar muy aburrido.<br />
Es preferible combinar diferentes<br />
actividades (ejercicios de matemáticas,<br />
elaboración de resúmenes, diseño<br />
de láminas,...).<br />
9. Recurrir a técnicas activas. Como<br />
el subrayado, esquemas, cuadros sinópticos...<br />
También resulta de ayuda<br />
ir tachando en la agenda las tareas<br />
programadas y ya conseguidas.<br />
10. Y cuando la concentración resulte<br />
imposible... lo mejor es rendirse. Hay<br />
veces que no se puede luchar contra<br />
determinadas ideas, preocupaciones o<br />
ensoñaciones que surgen cuando menos<br />
te lo esperas. En esos momento, lo<br />
mejor es cerrar los libros y permitirse<br />
diez minutos de divagaciones mentales<br />
o de breve paseo. Pasado ese lapsus,<br />
comienza el tiempo (real) de estudio.
4 >> medio ambiente<br />
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />
Tempada<br />
de gaivotas<br />
Galicia é un dos mellores lugares de España para<br />
a observación de diferentes especies<br />
Chamamos biodiversidade a esa extraordinaria<br />
diversidade de seres vivos que viste o noso<br />
planeta como un traxe de música, cor, aromas,<br />
movemento e tamén quietude. Podemos, así,<br />
imaxinar as especies como os fíos que se mesturan<br />
nese traxe. Fíos de plantas, fungos, animais,<br />
liques, protistas, bacterias, arqueas...<br />
As actuais estimacións falan de que poderían<br />
existir entre 5 e 10 millóns de especies diferentes.<br />
Ata o momento, a ciencia descubriu e describiu<br />
1,9 millóns. Delas, 1 millón son insectos.<br />
Por suposto, ese traxe (do que a nosa especie,<br />
o ser humano, é un fío máis) non é uniforme. Por<br />
unhas partes está feito de desertos, por outras de<br />
selvas, ou de fondos mariños, campiñas, montañas,<br />
marismas... En cada un deses ecosistemas<br />
aparecen moitos fíos que faltan no resto. Especies<br />
que só viven alí. Iso convérteos en lugares<br />
únicos. E non só únicos a nivel planetario, senón<br />
tamén xunto á nosa casa. É dicir, para o noso<br />
pequeno mundo.<br />
Por iso é tan importante coidar a natureza<br />
da nosa contorna máis inmediata. A fin de que<br />
o traxe non se encha de demasiados buracos,<br />
quen vivimos ao longo e ancho del debemos<br />
preocuparnos das nosas zonas máis próximas.<br />
Igual que unha tortilla de patacas se come anaco<br />
a anaco ata que se acaba, un humidal enteiro<br />
desaparece a base de recortar as súas beiras,<br />
reencher os seus fondos ou contaminar as súas<br />
augas. Pois ben: o mesmo sucede con todas as<br />
zonas húmidas da nosa comarca ou país, e con<br />
todos os ecosistemas da Terra.<br />
Pero para comprender de verdade a biodiversidade<br />
hai que coñecela. E para iso é necesario<br />
comprobar persoalmente en que consiste. Hai<br />
moitos xeitos de facelo. O mellor é pasear por<br />
calquera lugar silvestre no que abonden moitas<br />
especies diferentes. Pero non basta con camiñar,<br />
claro. Hai que prestar atención a esas especies, e<br />
ás súas diferenzas, e a como se entrefían unhas<br />
con outras, e nós, os humanos, con elas. É dicir,<br />
que debes percorrer eses lugares con curiosidade.<br />
Con espírito explorador. Con<br />
ganas de aprender. E de<br />
deixarte fascinar<br />
por canto atopes.<br />
Outro xeito<br />
Como e onde observalas<br />
Observar gaivotas é moi sinxelo. Basta con<br />
achegarche a un porto, unha praia ou unha ría,<br />
ou a algúns embalses e ríos, buscar por onde andan<br />
e prestarlles atención. Uns prismáticos seranche<br />
moi útiles para descubrir pequenas diferenzas<br />
entre elas. Tes diante túa unha ou varias especies?<br />
Hai varias idades na mesma bandada? Recorda:<br />
canto máis novos sexan, máis plumas marróns terán.<br />
Apunta estes detalles, para que non se che esquezan.<br />
E se tes unha cámara, proba a fotografalas.<br />
Para saber cales son os mellores lugares de Galicia<br />
para observar gaivotas e outras aves, e que momento<br />
do ano é mellor para facelo, virache moi ben<br />
este libro:<br />
■ «Cando ver aves en Galicia». Autores: Antonio<br />
Sandoval Rei e Cosme Damián Romay Cousido.<br />
Tundra Edicións, 2014.<br />
A súa portada mostra dúas gaivotas de Sabine,<br />
unha desas especies que viven mar dentro, e das<br />
máis bonitas que existen. Galicia é o mellor lugar<br />
de Europa para atopalas máis aló do horizonte mariño.<br />
A fotografía é de Pablo Gutiérrez Varga.<br />
é prestar especial atención a unha soa familia<br />
de especies, con obxecto de descubrir as diferenzas<br />
que existen, ás veces moi sutís, entre elas.<br />
Como Galicia é o mellor lugar de España para<br />
observar moitas gaivotas diferentes, e o inverno<br />
é o mellor momento do ano para facelo, esta vez<br />
imos fixarnos nelas.<br />
As gaivotas ás veces non teñen moi boa sona.<br />
Outras veces simbolizan o noso afán de liberdade.<br />
En ocasións concéntranse por miles sobre<br />
os vertedoiros, denunciando co seu estrépito<br />
o mal que xestionamos os nosos residuos. Pero<br />
tamén enchen o mar de brillantes siluetas que<br />
parecen bailar entre as ondas máis altas e as<br />
rachas de vento. Que sería das paisaxes da nosa<br />
costa sen elas?<br />
> Antonio Sandoval Rey<br />
asandovalrey@gmail.com<br />
Especies máis comúns<br />
GAIVOTA PATIAMARELA - GAVIOTA<br />
PATIAMARILLA<br />
É a máis frecuente en todo o litoral e as cidades. Debe<br />
o seu nome a esas patas amarelas tan vistosas. A súa<br />
poboación urbana aumentou nas últimas décadas<br />
grazas ao alimento que poñiamos á súa disposición<br />
diariamente en forma de vertedoiros, bolsas do lixo<br />
mal pechadas e descartes de pesca nas entradas<br />
dos portos. Hoxe en día ata aniña cada primavera<br />
en varias cidades do interior. A maior colonia está<br />
nas illas Cíes.<br />
GAIVOTÓN - GA<br />
A maior das nosa<br />
sombrías moi gr<br />
mente negras. As<br />
anos algunhas p<br />
nosa costa. No in<br />
exemplares oriú
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong> medio ambiente >> 5<br />
Para observar<br />
gaivotas só tes que<br />
achegarte a un<br />
porto, unha praia<br />
ou unha ría<br />
PEPA LOSADA<br />
«Gaviotas<br />
y anillas»<br />
Así se chama o blog de<br />
Antonio Gutiérrez, un dos<br />
maiores especialistas en gaivotas<br />
de Galicia. Nel atoparás cantidade<br />
de información achega das gaivotas<br />
marcadas con aneis que se<br />
ven cada semana aquí e noutros<br />
lugares de España. Eses aneis son<br />
pequenos tubos de metal ou de<br />
cores, cun código específico para<br />
cada exemplar. Os ornitólogos póñenllas<br />
para coñecer as súas viaxes,<br />
canto chegan a vivir e moita<br />
outra información.<br />
Así, grazas a Antonio e os seus<br />
centos de colaboradores sabemos<br />
por exemplo que una das gaivotas<br />
máis afectadas pola marea negra<br />
do Prestige no 2002 segue viva e<br />
tendo poliños cada primavera. Tamén<br />
coñecer os mapas das viaxes<br />
de moitos exemplares de gaivotas<br />
nórdicas que nos visitan no<br />
inverno.<br />
Por suposto, ti podes ser un dos<br />
colaboradores de Antonio. Si nas<br />
túas excursións a ver gaivotas<br />
observas ou fotografías algunha<br />
cunha destes aneis, envíalle os<br />
detalles ao seu blog:<br />
■ www.gaviotasyanillas.blogspot.com<br />
na nosa comunidade<br />
VIÓN ATLÁNTICO<br />
s gaivotas. Os adultos parecen gaivotas<br />
andotas e de ás e plumas case totalsúas<br />
patas son rosadas. Desde hai uns<br />
rellas crían en varias illas e illotes da<br />
verno veñen ademais ata aquí moitos<br />
dos de países do norte.<br />
GAIVOTA CABECINEGRA - GAVIOTA CABECINEGRA<br />
Ata hai 25 anos era unha especie moi escasa en Galicia. Hoxe<br />
se converteu en habitual en boa parte do noso litoral. É tamén<br />
unha gaivota pequena. Os adultos diferéncianse das reidoras<br />
porque as súas ás son totalmente brancas (as puntas das ás<br />
das reidoras son negras, e por baixo as súas ás son escuras).<br />
Este aumento da súa poboación aquí coincide coa aparición<br />
de novas colonias de cría nos países baixos, Reino Unido ou<br />
Francia. Hai medio século só criaban en Europa do Leste.<br />
GAIVOTA CHORONA - GAVIOTA REIDORA<br />
É unha gaivota pequena, que na primavera<br />
ten a cabeza cor chocolate. No inverno só<br />
esa mancha escura xunto ao ollos. As súas<br />
patas son vermellas. Vén tamén do norte de<br />
Europa, e é moi frecuente en rías.<br />
GAIVOTA ESCURA - GAVIOTA SOMBRÍA<br />
Diferénciase da patiamarela polas súas ás e dorso<br />
dun gris moito máis escuro. Só unhas poucas<br />
parellas crían en Galicia, a maioría nas illas Sisargas.<br />
A partir do verán e ata o outono chegan<br />
desde o norte de Europa (illas Británicas, Islandia,<br />
Escandinavia, países baixos...) centenares de miles.<br />
Moitas van máis cara ao sur, rumbo ao sur e<br />
centro de España, o Mediterráneo ou o norte de<br />
África. Outras quedan aquí ata que coa primavera<br />
regresan ás súas áreas de cría.<br />
Mozos de gaivota patiamarela e gaivota escura<br />
Os mozos destas dúas especies son moi difíciles<br />
de diferenciar. Ata os 4-5 anos aínda lles quedan<br />
restos desas plumas marróns e xaspeadas.<br />
Outras especies<br />
que son menos<br />
numerosas<br />
A esas especies máis comúns<br />
súmanse nas nosas<br />
praias, rías e portos, cada outono<br />
e inverno, moitas outras menos<br />
numerosas. É por exemplo o caso<br />
da gaivota arxéntea (gaviota argéntea),<br />
que é moi parecida á patiamarela,<br />
pero as súas patas son<br />
rosas e as súas ás máis claras, e a<br />
gaivota cana (gaviota cana). Moito<br />
máis escasas son as que chegan<br />
do ártico máis extremo: a gaivota<br />
hiperbórea (gaviota hiperbórea) e<br />
a gaivota polar (gaviota groenlandesa).<br />
Os adultos son totalmente<br />
brancos, da cor das paisaxes xeadas<br />
que son o seu fogar habitual.<br />
E aínda moito máis raras son outras<br />
moitas que só nos visitan de<br />
cando en vez. Por exemplo, desde<br />
Norteamérica, como é o caso das<br />
gaivotas de Bonaparte, de Delaware,<br />
guanaguanare, pipizcan,<br />
argéntea americana, e esquimal.<br />
Ou desde o leste de Europa e o<br />
Mediterráneo, como as gaivotas<br />
cáspica, de Audouin e picofina.<br />
Ademais, en mar dentro aínda<br />
hai máis gaivotas. É o caso da<br />
gaivota de Sabine, que vén no<br />
outono desde o norte de Canadá<br />
e logo segue rumbo a mares africanos.<br />
Tamén da gaivota tridáctila<br />
e a gaivota enana. Ás veces<br />
é posible velas desde terra, con<br />
motivo de fortes temporais que<br />
as acheguen. Ou desde cabos<br />
como o de Estaca de Bares, un<br />
dos mellores lugares de Europa<br />
para observar aves mariñas.
6 >> literatura<br />
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />
Nos gustan los libros<br />
Ideas para que las familias colaboren con la <strong>escuela</strong> en el desarrollo del hábito de leer<br />
La pasión por la lectura se contagia naturalmente de padres a hijos, por eso es importante que leer sea un hábito en la familia<br />
La afición a la lectura se contagia.<br />
De padres lectores es natural que<br />
salgan hijos lectores. A veces el milagro<br />
ocurre al revés. Una tarde, al finalizar la<br />
jornada escolar, la madre de un alumno<br />
leía absorta el libro que su hijo había<br />
tomado en préstamo de la biblioteca<br />
del centro. Pasados ya unos días, la<br />
mujer confesaba que Agu Trot, de R.<br />
Dahl, había despertado su interés y<br />
curiosidad y acabó por emocionarla.<br />
Tanto que había tomado la determinación<br />
de compartir las lecturas que<br />
elegía su hijo.<br />
Era inevitable que el recuerdo de la<br />
anécdota condujera a reflexionar sobre<br />
el papel que los padres deben tener en<br />
la transmisión de hábitos lectores. No<br />
es imposible que un niño se haga lector<br />
aunque sus padres no lean, pero sin<br />
duda los que dedican algún tiempo a<br />
las letras habrán creado unas condiciones<br />
que facilitan la formación de este<br />
hábito, empezando por el ejemplo, la<br />
proximidad de los libros, el ambiente<br />
recogido y las lecturas como tema de<br />
conversación. Pero si no tenemos andado<br />
este camino, siempre cabe retomar<br />
o formar la afición por la lectura, de<br />
modo que podamos transmitirla a los<br />
hijos. Y así surgió la idea de atraer a la<br />
biblioteca escolar también a los padres.<br />
La idea de crear un foro de padres<br />
biblioanimadores nace y tiene su razón<br />
de ser en la biblioteca del centro,<br />
en torno a la cual crea un modelo de<br />
colaboración que implica a las familias<br />
en su funcionamiento. A partir de<br />
este germen, la asociación de padres y<br />
madres debería convertirse en el principal<br />
apoyo de la iniciativa y prestar su<br />
colaboración para:<br />
■ organizar conferencias y charlas<br />
formativas de especialistas a lo largo<br />
del curso;<br />
■ crear un seminario o foro en torno a<br />
la biblioteca, con reuniones periódicas;<br />
■ recabar una relación de padres dispuestos<br />
a colaborar en diferentes actividades<br />
como encuentros con alumnos,<br />
cuentacuentos, apertura de la biblioteca<br />
en horario no lectivo, día de puertas<br />
abiertas...<br />
■ y aportar la inestimable contribución<br />
económica.<br />
LA COLABORACIÓN FAMILIAR<br />
Si bien es indiscutible que a la <strong>escuela</strong><br />
le corresponde el papel de fomentar<br />
y consolidar el hábito de la lectura,<br />
también es cierto que para ponerlo en<br />
práctica hay que sortear innumerables<br />
dificultades, que van desde la nada despreciable<br />
cantidad de tareas que se le<br />
han ido sumando a las encomiendas del<br />
profesor, lo que impide muchas veces<br />
profundizar en ellas, hasta el escaso<br />
tiempo que los alumnos permanecen<br />
en el aula, lo que limita el tiempo que<br />
se puede dedicar a una actividad no<br />
reglada que sobre todo exige eso, tiempo.<br />
Y no un tiempo cualquiera, sino de<br />
calidad: sosegado, tendido, reflexivo.<br />
Por ello, la colaboración de los padres<br />
en este objetivo es fundamental, pues<br />
si en el ámbito familiar no se crean las<br />
condiciones adecuadas para desarrollar<br />
el hábito lector, se corre el riesgo<br />
de que los niños acaben identificando<br />
leer como una más de las obligaciones<br />
académicas. Así, será difícil que lleguen<br />
a buscar el placer de leer fuera<br />
de los muros del colegio o del estudio<br />
para aprobar los exámenes. Los libros<br />
serán un mal necesario para aprobar o<br />
sacar buenas notas y así, ¡vaya!, poder<br />
aparcarlos cuando haya que divertirse.<br />
Los alumnos que ven leer a sus padres<br />
y conviven en un ambiente donde leer<br />
es corriente, desarrollarán de modo<br />
natural, por mera imitación, el hábito<br />
lector. La lectura es un hábito, una pasión<br />
que se mama desde la cuna.<br />
> Juan José Lage<br />
(revistaplatero@hotmail.com)<br />
MARTINA MISER<br />
Jugar con las palabras<br />
«Cuando el abuelo me regaló el diccionario<br />
me despertó tal curiosidad<br />
por las palabras que lo leía como una<br />
novela, en orden alfabético y sin entenderlo<br />
apenas. Así fue mi primer<br />
contacto con el que habría de ser el<br />
libro fundamental en mi destino de<br />
escritor». Esta cita de Gabriel García<br />
Márquez refleja la importancia del<br />
juego creativo con las palabras, de<br />
los talleres lúdicos de escritura, complementarios<br />
de los de animación a<br />
la lectura.<br />
Aunque se empieza a leer al mismo<br />
tiempo que a escribir, poco a poco escribir<br />
y leer se distancian. La escritura<br />
creativa, salvo los tópicos dictados y<br />
las manidas redacciones, se va dejando<br />
de lado. El uso lúdico del diccionario<br />
en contadas ocasiones ocupa tiempo<br />
en el aula. Sin embargo, como en todo<br />
lector hay un escritor, también en esta<br />
faceta se puede sacar lo mejor de los<br />
alumnos con actividades que exciten<br />
su curiosidad y les ayuden a dominar<br />
el lenguaje.<br />
■ CALAMBUR<br />
El origen de la palabra calambur algunos<br />
lo atribuyen al árabe kalambusu<br />
(‘palabra equivocada’), otros al italiano<br />
calamo burlare (bromear con la pluma)<br />
y otros, en fin, al francés calembour<br />
(y este del pueblo austríaco de<br />
Kahlenberg, cuyo párroco, hacia 1300,<br />
era famoso por usar juegos de palabras).<br />
El calambur se produce cuando<br />
las sílabas de una palabra u oración<br />
pueden separarse de manera diferente,<br />
lo que provoca sentidos diferentes: Mi<br />
madre estaba riendo / Mi madre está<br />
barriendo, No se aburra / No sea burra.<br />
1. Proponer, buscando en el diccionario<br />
a partir de una letra, por ejemplo<br />
la E, palabras cuyas sílabas puedan separarse<br />
para obtener otro significado,<br />
por ejemplo: encubierta / en cubierta;<br />
esposo / es poso.<br />
2. Escribir frases con al menos un calambur.<br />
Por ejemplo: la máscara que<br />
compramos es la más cara, Casi no voy<br />
ya nada al casino.<br />
EDGARD GARRIDO / REUTERS<br />
El diccionario marcó el destino literario de<br />
Gabriel García Márquez ya en su infancia<br />
■ DEFINICIONES JOCOSAS<br />
El humorista José Luis Coll, componente<br />
del dúo Tip y Coll, creó un diccionario<br />
con el objetivo de dar otro<br />
significado a las palabras. José Luis<br />
Garfer y Concha Fernández, autores<br />
de Acertijero antológico español, las<br />
incluyen en sus estudios con el nombre<br />
de definiciones jocosas. Algunos<br />
ejemplos:<br />
■ COMEDIA. Persona que come solo<br />
una vez al día.<br />
■ AGUACERO. Sequía.<br />
■ PANTALLA. Barra de pan de gran<br />
tamaño.<br />
■ MARSOPA. Sopa que se hace con<br />
agua de mar.<br />
■ PAISANO. Un país sano, sin corrupción.<br />
Otra fuente de inspiración, aunque<br />
quizá para los mayores, son las Greguerías<br />
de Ramón Gómez de la Serna,<br />
como estas:<br />
■ Monólogo significa el mono que<br />
habla solo<br />
■ Los pasodobles deberían tener dos<br />
autores<br />
■ ¿Dónde está el busto del arbusto?<br />
A partir de estos ejemplos, la actividad<br />
consiste en que los alumnos encuentren,<br />
indagando en el diccionario, otros<br />
significados diferentes para las palabras,<br />
y siempre con el humor presente.
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong> ciencias >> 7<br />
Na imaxe superior, recreación artística dos aneis do planeta extrasolar J1407b. Á dereita, imaxe<br />
do satélite Phobos tomada pola sonda Mars Express (ESA)<br />
Algún día Marte<br />
terá aneis...<br />
E ao mesmo tempo perderá a Phobos, que<br />
é a máis grande das lúas do planeta vermello<br />
Serán os fragmentos do satélite<br />
Phobos os que alimenten o anel de<br />
Marte, un círculo de rocas e po escuro<br />
que apenas reflectirá a luz do Sol e que,<br />
xa que logo, dificilmente será visible<br />
desde a Terra.<br />
A causa da destrución de Phobos<br />
serán as tensións gravitatorias que<br />
sofre debido a que en cada órbita se<br />
achega un pouco máis a Marte, describindo<br />
unha espiral que se vai pechando<br />
lentamente. Para entender<br />
as tensións gravitatorias que padece<br />
Phobos podemos pensar nas que experimenta<br />
o noso propio planeta por<br />
mor da atracción da Lúa. Dúas veces<br />
ao día os océanos se abomban varios<br />
metros cando pasan baixo a vertical do<br />
Saturno posúe os aneis máis brillantes<br />
e mellor coñecidos do Sistema<br />
Solar. Están formados por fragmentos<br />
de xeo de diferentes tamaños dispostos<br />
nunha estrutura incriblemente<br />
fina. Cun diámetro de 160.000 km, o<br />
grosor medio dos aneis principais de<br />
Saturno é de só 10 metros. É dicir, si<br />
os reducísemos a un tamaño igual ao<br />
da folla na que está impresa este artigo,<br />
o seu grosor sería moito menor que<br />
o do papel.<br />
noso satélite. E non só hai mareas nos<br />
océanos, senón tamén nos continentes,<br />
aínda que dada a rixidez do chan estas<br />
se limitan a uns cantos centímetros.<br />
As deformacións de marea son moito<br />
máis acusadas en Phobos debido a que<br />
se atopa corenta veces máis preto de<br />
Marte que a Lúa da Terra. Por outra<br />
banda, hai indicios de que, malia a<br />
súa aparencia de roca firme, Phobos<br />
se parece máis a un agregado pouco<br />
compacto de escombros. Tanto é así<br />
que estudos recentes suxiren que o<br />
estrés gravitatorio é a causa de parte<br />
das estrías que xa se aprecian na superficie<br />
do satélite.<br />
> Marcos Pérez<br />
Planetas con aneis<br />
Urano, Neptuno e Xúpiter, tamén<br />
posúen aneis, aínda que moito máis<br />
escuros e discretos que os de Saturno.<br />
Tamén se observaron en Chariklo, un<br />
asteroide de 250 km de diámetro cuxa<br />
órbita se atopa entre as de Saturno e<br />
Urano. E fóra do Sistema Solar, xa detectaron<br />
planetas como o denominado<br />
1SWASP J1407b, cun impresionante<br />
sistema de aneis que parece alcanzar<br />
os 90 millóns de quilómetros de<br />
diámetro.<br />
actividades<br />
Dos números ás imaxes<br />
Máis que un disco continuo,<br />
Saturno está rodeado<br />
por unha serie de<br />
aneis concéntricos separados<br />
por divisións escuras.<br />
Na entrada que a Wikipedia<br />
dedica a este planeta<br />
podes atopar unha<br />
táboa co diámetro de<br />
cada anel e o seu anchura.<br />
Fai os cálculos necesarios<br />
e debuxa os aneis<br />
principais a escala nun<br />
folio. ¿Es capaz de interpretar<br />
os datos da táboa?<br />
¿Cal é o anel máis próximo<br />
ao planeta? ¿E cal o<br />
máis ancho? En que anel<br />
se atoparía a Lúa se puxésemos<br />
á Terra no centro<br />
de Saturno?<br />
E despois dos aneis,<br />
¡cráteres!<br />
Os fragmentos dos futuros<br />
aneis de Marte acabarán<br />
por caer sobre o planeta,<br />
e algúns poderían<br />
ter un diámetro superior<br />
aos dous quilómetros.<br />
¿Que efecto crees que terán<br />
estes impactos sobre<br />
Marte? ¿Como se compara<br />
un fragmento deste tamaño<br />
co asteroide que fai<br />
65 millóns de anos propiciou<br />
o fin da era dos dinosauros?<br />
¿Cres que caerán<br />
en vertical ou seguirán<br />
unha traxectoria rasante?
8 >> palabras<br />
miércoles, 2 de diciembre del 2015 | la voz de la <strong>escuela</strong><br />
> ADJETIVOS CALIFICATIVOS: ELECTOR<br />
Se acerca otra oportunidad<br />
para los electores<br />
Sesión del Senado romano en la que Cicerón denuncia al conspirador Catilina (a la derecha,<br />
cabizbajo). Los integrantes llevaban toga blanca, simbolizando su pureza de miras. Pintura al fresco<br />
de Cesare Maccari (1888) en el Palazzo Madama, en Roma.<br />
n el Diccionario del Diablo,<br />
escrito entre 1881<br />
y 1906 por el cáustico<br />
periodista Ambrose<br />
Bierce, aparece la definición<br />
que encabeza la<br />
selección de citas, en<br />
la que se nos sugiere<br />
irónicamente una sutil diferencia entre<br />
votar y elegir. Está claro que no es lo<br />
mismo. El votar nos lleva directamente<br />
a pensar en elecciones, mientras que<br />
el verbo elegir significa una elección<br />
en singular. La elección es ese proceso<br />
mental que hemos de realizar con<br />
frecuencia, y que nos lleva a optar por<br />
una de las distintas posibilidades que<br />
se presentan para cada posible acción.<br />
Las elecciones, por su parte, han de ser<br />
convocadas.<br />
A diario elegimos muchas cosas con<br />
relativa libertad, aunque normalmente<br />
no reparamos en ello, pues por repetición<br />
las hemos convertido en rutinas.<br />
El itinerario para ir al colegio y el poner<br />
o no calcetines (Einstein nunca los<br />
usaba) implican decisiones que nos<br />
pasan inadvertidas; algo más consciente<br />
nos resulta el disponer el modo de<br />
pasar el fin de semana, o de invertir los<br />
últimos euros disponibles. Esas pequeñas<br />
elecciones o determinaciones de<br />
cada hora del día constituyen la trama<br />
de nuestra vida, y por ello dicen que escoger<br />
bien es el arte de vivir. Pero hay<br />
también otras situaciones de elección<br />
que tienen mayor trascendencia en<br />
nuestras vidas (como elegir amistades<br />
y pareja, decidir si casarse o no, optar<br />
por un modo de vida u otro, tener hijos<br />
o no, emigrar o no hacerlo,…) y están<br />
sometidas a múltiples condicionantes.<br />
Necesitan por ello de la reflexión prolongada<br />
y de la rumia, aunque muchas<br />
veces he pensado que en las decisiones<br />
más importantes de mi vida han<br />
influido más los factores emocionales<br />
que los racionales. Se suelen imponer<br />
las que llaman “razones del corazón”.<br />
Pasando a las elecciones, está claro<br />
que una votación tiene casi siempre un<br />
punto de partida que se escapa de las<br />
posibilidades de quienes participan en<br />
ella. La frase de Bierce pone el acento<br />
en que lo importante es que existen<br />
cocineros que nos preparan los menús<br />
del día donde tienen posibilidad<br />
nuestras opciones. Ellos se lo cuecen,<br />
y deciden los platos que van a la carta.<br />
Las personas mayores recuerdan<br />
épocas cuando en España la oferta no<br />
daba más que para legumbres: «Hay<br />
lentejas; si quieres las tomas, y si no,<br />
las dejas». Ahora es otra cosa, y parece<br />
que habrá un esfuerzo por renovar los<br />
menús, cambiando de cocinero, tratando<br />
de evitar indigestiones del pasado,<br />
suprimiendo conservas y embutidos,<br />
haciéndolos más saludables, y también<br />
habrá platos sin sal, sin azúcar y sin<br />
gluten.<br />
Ante la carta, los votantes han de<br />
fijarse en los candidatos, palabra que<br />
como se sabe procede del latín candidus,<br />
que significa ‘blanco’. Eso se explica<br />
porque en la antigua Roma los<br />
pretendientes a un cargo público ya se<br />
colocaban la toga blanca —aceptemos<br />
que como símbolo de pureza de miras—<br />
Votar y elegir no son<br />
verbos sinónimos, hay<br />
diferencias entre ellos<br />
y se paseaban así por el Foro, pidiendo<br />
los votos de la gente. De cómo les<br />
quedaba el cuerpo tras las elecciones<br />
da cuenta la cita de Cicerón, que tenía<br />
experiencia en el asunto, pues ha<br />
de recordarse que él resultó elegido<br />
cónsul de Roma para el año 63 a. de<br />
C., poco después de cumplir la edad<br />
mínima de 42 años que se requería<br />
para ello, y siendo el primer plebeyo<br />
que conseguía el nombramiento tras<br />
más de 30 años de cónsules patricios.<br />
Los candidatos para nuestras próximas<br />
elecciones pertenecerán o representarán<br />
a los partidos políticos, o<br />
bien a agrupaciones coyunturales de<br />
los mismos y de plataformas (cocina<br />
de temporada), y deberán su nombramiento<br />
como tales —en algunos y cada<br />
vez más celebrados casos— a sus camaradas,<br />
palabra que no olvidemos<br />
tiene sus orígenes en la milicia, y se<br />
refiere a quienes compartían la cámara,<br />
e incluso la cama. Mira por dónde, así<br />
se explicaría aquello de que la política<br />
crea extraños compañeros de cama. Ya<br />
veremos.<br />
> Moncho Núñez Centella<br />
actividades<br />
1. Unos 35 millones de personas tienen<br />
en España el derecho a voto, lo<br />
que les otorga la condición de elector.<br />
Realiza una gráfica del porcentaje<br />
de votantes en las elecciones generales<br />
celebradas en España desde<br />
que tu naciste. Identifica los máximos<br />
y los mínimos. Rastreando hemerotecas,<br />
¿puedes formular alguna<br />
hipótesis sobre el motivo del máximo<br />
o del mínimo?<br />
2. Piensa en las cosas que ya has<br />
hecho en el día de hoy, y haz una lista<br />
de aquellas en que podrías haber<br />
tomado otra opción.<br />
3. ¿Cuáles son las decisiones que<br />
crees más importantes entre las que<br />
sabes que has de tomar en el futuro?<br />
4. Haz una relación de las variables<br />
de las que depende el que una persona<br />
■ salga a la calle con paraguas.<br />
■ asista a un partido de fútbol<br />
■ tenga muchos amigos<br />
■ cambie de canal en la televisión<br />
5. Escribe una carta a Francisco de<br />
Quevedo dándole tu opinión sobre lo<br />
que afirma en su cita.<br />
6. Aunque la cita es correcta, que<br />
conste que Don Juan Valera fue diputado<br />
por Archidona (provincia de<br />
Málaga). Clasifica las siguientes aficiones<br />
según creas que pueden ser<br />
favorables, adversas o neutrales<br />
para un candidato, e indica las razones<br />
para ello: filosofía, literatura,<br />
ciencia, ganchillo, historia, bordado,<br />
poesía, micología, calceta, religión,<br />
geografía, música, tecnología, ecología,<br />
economía, pintura, medicina,<br />
jardinería, cocina, deporte, matemáticas,<br />
fotografía, botánica, geología,<br />
dibujo, filatelia, cine, teatro, manualidades,<br />
lectura.<br />
Palabras con historia<br />
Elector: Aquel que goza del sagrado<br />
privilegio de votar por un candidato<br />
que eligieron otros.<br />
Ambrose Bierce (1842-1914)<br />
Nada es menos fiable que el pueblo,<br />
nada más oscuro que las intenciones<br />
humanas, nada más decepcionante<br />
que todo el sistema electoral.<br />
Marco Tulio Cicerón (106-43 a. de C.)<br />
El presente no es un pasado en<br />
potencia, es el momento de la<br />
elección y de la acción.<br />
Simone de Beauvoir (1908-1986)<br />
Nunca se miente más que después<br />
de una cacería, durante una guerra o<br />
antes de unas elecciones.<br />
Otto von Bismarck (1815-1898)<br />
Aquel monarca que de sus consultas<br />
elige por bueno lo que votaron<br />
los más, es esclavo de la multitud,<br />
debiendo serlo de la razón.<br />
Francisco de Quevedo y Villegas (1580- 1645)<br />
Si saben los electores que la filosofía<br />
me gusta es casi indudable que no<br />
me elegirán diputado.<br />
Juan Valera (1824-1905)