Tertulia. Intervención en el Cementerio de la Recoleta
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
El Cem<strong>en</strong>terio<br />
d<strong>el</strong> Norte<br />
Gabri<strong>el</strong> Di Meglio*<br />
“¡Muera <strong>el</strong> cem<strong>en</strong>terio!”. El grito se escuchó <strong>en</strong> Salvador,<br />
Bahía, <strong>en</strong> <strong>el</strong> por <strong>en</strong>tonces Imperio d<strong>el</strong> Brasil, <strong>el</strong><br />
25 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 1836. Las calles <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad fueron<br />
ese día <strong>el</strong> esc<strong>en</strong>ario <strong>de</strong> una revu<strong>el</strong>ta popu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s<br />
proporciones. Una multitud convocada por algunas<br />
“hermanda<strong>de</strong>s” católicas se reunió para hacer una protesta<br />
fr<strong>en</strong>te al pa<strong>la</strong>cio <strong>de</strong> gobierno provincial y marchó<br />
luego a <strong>la</strong>s afueras, hacia <strong>el</strong> f<strong>la</strong>mante cem<strong>en</strong>terio público,<br />
para <strong>de</strong>struirlo. Al término <strong>de</strong> <strong>la</strong> jornada, <strong>el</strong> lugar,<br />
incluy<strong>en</strong>do <strong>la</strong> capil<strong>la</strong> aledaña, era un conjunto <strong>de</strong><br />
ruinas. El movimi<strong>en</strong>to fue l<strong>la</strong>mado <strong>la</strong> Cemiterada, y su<br />
causa fue <strong>la</strong> indignación popu<strong>la</strong>r ante un cambio que<br />
<strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s impulsaban <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación con <strong>la</strong> muerte.<br />
Hasta ese mom<strong>en</strong>to, los <strong>en</strong>tierros –a cargo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
hermanda<strong>de</strong>s y cofradías– se hacían <strong>en</strong> <strong>la</strong>s iglesias y<br />
sus inmediaciones. Así, vivos y muertos compartían <strong>el</strong><br />
mismo ámbito. La g<strong>en</strong>te creía que si los restos <strong>de</strong> una<br />
persona quedaban cerca <strong>de</strong> una iglesia, sus espíritus<br />
iban a estar cerca <strong>de</strong> Dios. A partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> última parte<br />
d<strong>el</strong> siglo xviii, esa <strong>la</strong>rga tradición, prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />
Europa, había com<strong>en</strong>zado allí a ser transformada. Ceremonias<br />
más s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong>s fueron reemp<strong>la</strong>zando al boato<br />
<strong>de</strong> los funerales barrocos y, por motivos higiénicos,<br />
los cem<strong>en</strong>terios com<strong>en</strong>zaron a ser emp<strong>la</strong>zados fuera <strong>de</strong> los<br />
espacios urbanos. 1<br />
Esa i<strong>de</strong>a reformista fue <strong>la</strong> que causó, <strong>en</strong> <strong>la</strong> Arg<strong>en</strong>tina,<br />
unos años antes, <strong>la</strong> creación d<strong>el</strong> Cem<strong>en</strong>terio d<strong>el</strong><br />
Norte, hoy Cem<strong>en</strong>terio <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Recoleta</strong>. En 1822, <strong>el</strong> gobierno<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> provincia <strong>de</strong> Bu<strong>en</strong>os Aires, <strong>en</strong>cabezado por<br />
Martín Rodríguez y <strong>en</strong> <strong>la</strong> práctica dirigido por <strong>el</strong> mi-<br />
20