Site 4
Site 4
Site 4
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Laïus 10 : Groupements et<br />
test de Mantel<br />
Par : Marie-Hélène Ouellette
Objectifs<br />
A) Apprendre à faire des groupements<br />
à liens simples<br />
à liens complets<br />
UPGMA<br />
B) Matrice cophénétique<br />
C) Test de Mantel
A1) Groupement à lien simple<br />
1. Calculez la matrice de ressemblance<br />
<strong>Site</strong> 2 <strong>Site</strong> 3 <strong>Site</strong> 4 <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1 0,464 0,675 0,524 0,566<br />
<strong>Site</strong> 2 0,640 0,868 0,840<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,693 0,730<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,773<br />
2. Mettre similarité en ordre<br />
décroissant<br />
Paire<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 4 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 2<br />
Similarité<br />
0,868<br />
0,840<br />
0,773<br />
0,730<br />
0,693<br />
0,675<br />
0,640<br />
0,566<br />
0,524<br />
0,464
A1) Groupement à lien simple<br />
2. Mettre similarité en ordre<br />
décroissant<br />
Paire<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 4 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 2<br />
Similarité<br />
0,868<br />
0,840<br />
0,773<br />
0,730<br />
0,693<br />
0,675<br />
0,640<br />
0,566<br />
0,524<br />
0,464<br />
3. Groupement<br />
1. [ 2 - 4 ] : 0,868<br />
2. [ 2 - 4 - 5 ] : 0,840<br />
3. [ 2 - 4 - 5 - 3 ] : 0,730<br />
4. [ 2 - 4 - 5 - 3 - 1 ] : 0,675
A1) Groupement à lien simple<br />
3. Groupement<br />
1. [ 2 - 4 ] : 0,868<br />
2. [ 2 - 4 - 5 ] : 0,840<br />
3. [ 2 - 4 - 5 - 3 ] : 0,730<br />
4. [ 2 - 4 - 5 - 3 - 1 ] : 0,675<br />
4. Dendrogramme
A2) Groupement à lien complet<br />
1. Calculez la matrice de ressemblance<br />
<strong>Site</strong> 2 <strong>Site</strong> 3 <strong>Site</strong> 4 <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1 0,464 0,675 0,524 0,566<br />
<strong>Site</strong> 2 0,640 0,868 0,840<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,693 0,730<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,773<br />
2. Mettre similarité en ordre<br />
décroissant<br />
Paire<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 4 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 2<br />
Similarité<br />
0,868<br />
0,840<br />
0,773<br />
0,730<br />
0,693<br />
0,675<br />
0,640<br />
0,566<br />
0,524<br />
0,464
A2) Groupement à lien complet<br />
2. Mettre similarité en ordre<br />
décroissant<br />
Paire<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 4 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 3 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 2 - <strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 1 - <strong>Site</strong> 2<br />
Similarité<br />
0,868<br />
0,840<br />
0,773<br />
0,730<br />
0,693<br />
0,675<br />
0,640<br />
0,566<br />
0,524<br />
0,464<br />
3. Groupement<br />
1. [ 2 - 4 ] : 0,868<br />
2. [ 2 - 4 - 5 ] : 0,773<br />
3. [ 3 - 1 ] : 0,675<br />
4. [ 2 - 4 - 5 ] - [ 3 - 1 ] : 0,464
A2) Groupement à lien complet<br />
3. Groupement<br />
1. [ 2 - 4 ] : 0,868<br />
2. [ 2 - 4 - 5 ] : 0,773<br />
3. [ 3 - 1 ] : 0,675<br />
4. [ 2 - 4 - 5 ] - [ 3 - 1 ] : 0,464<br />
4. Dendrogramme
A3) Groupement (UPGMA)<br />
1. Joindre objet ou groupe d’objet ayant la plus<br />
grande ressemblance<br />
2. Recalculer ressemblances pour le nouveau groupe<br />
formés : ressemblance moyenne<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
0,464<br />
0,675<br />
0,524<br />
0,566<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
0,640<br />
0,868<br />
0,840<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,693<br />
0,730<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,773
A3) Groupement (UPGMA)<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
0,464<br />
0,675<br />
0,524<br />
0,566<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
0,464<br />
0,675<br />
0,524<br />
0,566<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
0,640<br />
0,868<br />
0,840<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
0,640<br />
0,868<br />
0,840<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,693<br />
0,730<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,693<br />
0,730<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,773<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,773<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
0,494<br />
0,675<br />
0,566<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4<br />
0,667<br />
0,807<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,730<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 : 0,868
A3) Groupement (UPGMA)<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
0,494<br />
0,675<br />
0,566<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
0,494<br />
0,675<br />
0,566<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4<br />
0,667<br />
0,807<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4<br />
0,667<br />
0,807<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,730<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,730<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5<br />
0,530<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,675<br />
0,699<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 : 0,868<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 : 0,807
A3) Groupement (UPGMA)<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5<br />
0,530<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,675<br />
0,699<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5<br />
0,530<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,675<br />
0,699<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 - <strong>Site</strong> 3<br />
0,603<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 : 0,868<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 : 0,807<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 - site 3 : 0,699<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 - site 3 - site 1 : 0,603
A3) Groupement (UPGMA)<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 : 0,868<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 : 0,807<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 - site 3 : 0,699<br />
<strong>Site</strong> 2 - site 4 - site 5 - site 3 - site 1 : 0,557
B) Matrice cophénétique<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,868<br />
0,807<br />
0,688<br />
0,557<br />
<strong>Site</strong> 1<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
<strong>Site</strong> 2<br />
0,557<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,557<br />
0,688<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,557<br />
0,868<br />
<strong>Site</strong> 5<br />
0,557<br />
0,807<br />
<strong>Site</strong> 3<br />
0,688<br />
0,688<br />
<strong>Site</strong> 4<br />
0,807
C ) Test de Mantel<br />
Corrélation entre deux matrices de ressemblance<br />
Exemple<br />
En 1986, Sokal, Smouse et Neel ont cherché à savoir si la<br />
distance génétique entre les populations des tribus indiennes<br />
Yanomimi est corrélé avec la distance spatiale entre les tribus.<br />
Les tribus étant relativement isolées les unes des autres, quatre<br />
dialectes linguistiques différents se sont développés. Voici les<br />
données pour cinq des 19 tribus.<br />
Y a-t-il une corrélation entre les distances génétiques et les<br />
distances géographiques ?
Hypothèses !<br />
H 0 : Il n’y a pas d’association linéaire entre<br />
les matrices de distances géographiques et<br />
génétiques.<br />
H 1 : Il y a une association linéaire entre les<br />
matrices de distances géographiques et<br />
génétiques.
Exemple d’une permutation<br />
Tribu 2<br />
Tribu 3<br />
Tribu 4<br />
Tribu 5<br />
35<br />
9<br />
Tribu 2<br />
Tribu 3<br />
Tribu 4<br />
Tribu 5<br />
Tribu 1<br />
35<br />
44<br />
47<br />
52<br />
44<br />
28<br />
Tribu 1<br />
9<br />
28<br />
152<br />
149<br />
Tribu 2<br />
38<br />
56<br />
65<br />
47<br />
152<br />
Tribu 2<br />
20<br />
161<br />
158<br />
Tribu 3<br />
Tribu 4<br />
59<br />
67<br />
30<br />
52<br />
38<br />
149<br />
20<br />
Tribu 3<br />
Tribu 4<br />
178<br />
175<br />
7<br />
56<br />
161<br />
65<br />
158<br />
59<br />
178<br />
67<br />
175<br />
30<br />
7
Exemple d’une permutation<br />
r M<br />
= 1<br />
d ! 1<br />
( ( i j<br />
"<br />
$<br />
#<br />
x ij<br />
! x<br />
s x<br />
%<br />
'<br />
&<br />
"<br />
$<br />
#<br />
y ij<br />
! y %<br />
' = 0,8915<br />
&<br />
s y
Exemple d’une permutation<br />
Tribu 2<br />
Tribu 3<br />
Tribu 4<br />
Tribu 5<br />
Tribu 3<br />
Tribu 2<br />
Tribu 4<br />
Tribu 5<br />
Tribu 1<br />
35<br />
44<br />
47<br />
52<br />
Tribu 1<br />
44<br />
35<br />
47<br />
52<br />
Tribu 2<br />
38<br />
56<br />
65<br />
Tribu 3<br />
38<br />
59<br />
67<br />
Tribu 3<br />
59<br />
67<br />
Tribu 2<br />
56<br />
65<br />
Tribu 4<br />
30<br />
Tribu 4<br />
30<br />
… puis on recommence du début …
Test de Mantel<br />
perm