การสื่อสาร - สำนักชลประทานที่ 1 ถึง 17
การสื่อสาร - สำนักชลประทานที่ 1 ถึง 17
การสื่อสาร - สำนักชลประทานที่ 1 ถึง 17
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ความหมายของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ที่มา<br />
: http://www.riudon.ac.th/~boonpan/1031204/Mass01.html<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีความหมายเช�นเดียวกับคําว�า การสื่อความหมาย<br />
ในภาษาอังกฤษใช�คําว�า<br />
Communication ซึ่งรากศัพท�มาจากภาษาลาตินว�า<br />
Communis หมาย<strong>ถึง</strong> การร�วม (Common) เมื่อมี<strong>การสื่อสาร</strong><br />
หรือการสื่อความหมาย<br />
ก็หมาย<strong>ถึง</strong>ว�า มีการกระทําร�วมกันในบางสิ่งบางอย�าง<br />
นั่นคือการถ�ายทอดหรือการ<br />
แลกเปลี่ยนข�าวสาร<br />
ความรู�<br />
ความคิด ของคนเรานั่นเอง<br />
(Webster Dictionary 1978 : 98)<br />
การให�ความหมายของ<strong>การสื่อสาร</strong>ตามรูปคําข�างต�น<br />
ยังไม�ใช�ความหมายที่สมบูรณ�นัก<br />
เพราะ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ที่แท�จริงนั้น<br />
มีความหมายกว�าง ครอบคลุมเกี่ยวข�องกับชีวิตและสังคมมนุษย�ในทุกๆ<br />
เรื่อง<br />
นักวิชาการด�านการ<br />
สื่อสารได�ให�ความหมายไว�ต�างๆ กัน ตามแง�มุมที่แต�ละคนพิจารณาให�ความสําคัญ<br />
ดังตัวอย�างต�อไปนี้<br />
(ปรมะ<br />
สตะเวทิน 2529 : 5-7)<br />
วิลเบอร� ชแรมม� (Wilber Schramm) ให�ความหมายว�า <strong>การสื่อสาร</strong><br />
คือการมีความเข�าใจร�วมกัน ต�อ<br />
เครื่องหมายที่แสดงข�าวสาร<br />
ชาร�ล อี ออสกุด (Charl E.Osgood) ให�ความหมายโดยทั่วไปว�า<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เกิดขึ้นเมื่อฝ�ายหนึ่ง<br />
คือผู�<br />
ส�งสาร มีอิทธิพลต�ออีกฝ�ายหนึ่งคือผู�รับสาร<br />
โดยใช�สัญลักษณ�ต�างๆ ซึ่งถูกส�งผ�านสื่อที่เชื่อมต�อสองฝ�าย<br />
วอร�เรน ดับเบิลยู วีเวอร� (Worren W. Weaver) กล�าวว�า <strong>การสื่อสาร</strong>มีความหมายกว�าง<br />
ครอบคลุม<strong>ถึง</strong><br />
กระบวนการทุกอย�าง ที่จิตใจของคนๆ<br />
หนึ่ง<br />
อาจมีผลต�อจิตใจของอีกคนหนึ่งไม�ใช�เพียงการพูดและการเขียน<br />
เท�านั้น<br />
แต�รวม<strong>ถึง</strong> ดนตรี ภาพ การแสดง และพฤติกรรมอื่นๆ<br />
ของมนุษย�<br />
ยอร�จ เอ มิลเลอร� (Goorge A. miller) ให�ความหมายว�า <strong>การสื่อสาร</strong>เป�นการถ�ายทอดข�าวสารจากที่หนึ่ง<br />
ไปยังอีกที่หนึ่ง<br />
เจอร�เกน รอย และเกกอรี เบทสัน (Jurgen Ruesch and Gregory Bateson)ให�ความหมายโดยสรุปว�า<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ไม�ใช�การถ�ายทอดข�าวสารด�วยภาษาพูดและเขียนโดยมีเจตนาชัดเจนเท�านั้น<br />
แต�หมาย<strong>ถึง</strong>พฤติกรรมทุก<br />
อย�างที่บุคคลหนึ่งกระทํา<br />
แล�วส�งผลให�บุคคลอื่นเกิดความเข�าใจ<br />
พจนานุกรมภาษาอังกฤษ (Oxford<br />
แลกเปลี่ยนความคิด<br />
ความรู�อื่นๆ<br />
English Dictionary) ให�ความหมายว�า การให� การนําการ
จากความหมายที่มีผู�ให�ไว�แตกต�างกัน<br />
ซึ่งบางคนให�ความหมายครอบคลุมไป<strong>ถึง</strong>พฤติกรรมที่ไม�ใช�ภาษา<br />
พูดและภาษาเขียนด�วย บางคนถือว�า<strong>การสื่อสาร</strong>คือการแสดงออกทุกอย�าง<br />
ที่ผู�อื่นเข�าใจได�<br />
ไม�ว�าการแสดงนั้นจะ<br />
มีเจตนาให�ผู�อื่นเข�าใจหรือไม�ก็ตาม<br />
จึงอาจสรุปได�ว�า <strong>การสื่อสาร</strong><br />
คือการที่มนุษย�ถ�ายทอดความรู�<br />
ความคิด หรือ<br />
ประสบการณ�ของตน ไปยังบุคคลอื่น<br />
และการรับความรู�ความคิดจากบุคคลอื่น<br />
มาปรับพฤติกรรมของตนเอง<br />
โดยกระบวนการของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ซึ่งการถ�ายทอด<br />
และการรับความรู�<br />
ความคิดมีอยู�<br />
3 ลักษณะคือ<br />
1. การใช�รหัสสัญญาณโดยตรง เช�น การใช�สัญญาณเสียง ภาษาพูด สัญลักษณ� ภาษาเขียน ภาษาท�าทาง<br />
ตลอดจนรหัสสัญญาณอื่นๆ<br />
ที่กระทําโดยตรง<br />
ระหว�างผู�ถ�ายทอดกับผู�รับ<br />
2. การใช�เครื่องมือในการถ�ายทอด<br />
เป�น<strong>การสื่อสาร</strong>โดยผ�านทางเครื่องมือ<br />
เช�น การใช� โสตทัศนูปกรณ�<br />
วิทยุกระจายเสียง คอมพิวเตอร� หรือเครื่องมือสื่อสารอื่นๆ<br />
3. การถ�ายทอดโดยกระบวนการทางสังคม เช�น การปฏิบัติสืบทอดทางประเพณี ศาสนา วัฒนธรรม<br />
และระบบอื่นๆ<br />
ของสังคม<br />
ความสําคัญของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เป�นกระบวนการเกิดขึ้นเป�นปกติวิสัยของคนทุกคน<br />
และมีความเกี่ยวข�องไป<strong>ถึง</strong>บุคคลอื่น<br />
ตลอดจน<strong>ถึง</strong>สังคมที่แต�ละคนเกี่ยวข�องอยู�<br />
ไม�ว�าจะทําสิ่งใด<br />
ล�วนต�องอาศัย<strong>การสื่อสาร</strong>เป�นเครื่องมือช�วยให�บรรลุ<br />
จุดประสงค�ทั้งสิ้น<br />
จะเห็นได�จากการที่คนพยายามคิดค�นและพัฒนาวิธี<strong>การสื่อสาร</strong>มาตั้งแต�สมัยโบราณ<br />
ทั้งภาษา<br />
พูด ภาษาเขียน ตลอดจนเครื่องมือหรือเทคนิควิธีการต�างๆ<br />
ล�วนเกิดจากความพยายามอย�างสูงของคน ต�อเนื่องมา<br />
หลายชั่วอายุ<br />
หาก<strong>การสื่อสาร</strong>ไม�มีความสําคัญและจําเป�นอย�างยิ่งแล�ว<br />
เครื่องมือและวิธีการสําหรับ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ต�างๆ เหล�านี้ก็คงไม�เกิดขึ้นและพัฒนามาให�เห็นดังเช�นในป�จจุบัน<br />
ในสภาพสังคมที่คนจะต�องเกี่ยวข�องกันมากขึ้นเช�นป�จจุบัน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ก็ยิ่งมีความสําคัญต�อบุคคลและ<br />
สังคมมากขึ้น<br />
หากคนในสังคมขาดความรู�ความเข�าใจใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ไม�สามารถถ�ายทอดความรู�ความคิด<br />
หรือทํา<br />
ให�เกิดความเข�าใจระหว�างกันได� ย�อมจะทําให�เกิดป�ญหาต�างๆ มากมาย ป�ญหา ที่เกิดขึ้นกับบุคคลและสังคมทุก<br />
วันนี้<br />
มีอยู�ไม�น�อยที่เป�นสาเหตุมาจากความล�มเหลวของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ดังนั้น<strong>การสื่อสาร</strong>จึงมีความสําคัญสําหรับ<br />
บุคคลและสังคมหลายด�าน คือ<br />
1. ด�านชีวิตประจําวัน ในชีวิตประจําวันหนึ่งๆ<br />
แต�ละคนจะต�องสื่อสารกับตัวเองและสื่อสารกับผู�อื่น<br />
ตลอดเวลา นับตั้งแต�เวลาตื่นนอนก็ต�องสื่อสารกับตัวเองและคนอื่นที่อยู�ใกล�ตัว<br />
การฟ�งวิทยุ อ�านหนังสือ ออก<br />
จากบ�านไปปฏิบัติภาระกิจประจําวัน ก็ต�องพบปะบุคคลและเหตุการณ�ต�างๆ ล�วนแต�เป�นเรื่องที่ต�องทําการ<br />
สื่อสารอยู�ตลอดเวลา<br />
ไม�ในฐานะผู�ส�งสารก็ในฐานะผู�รับสาร<br />
หากคนเราขาดความรู�หรือทักษะ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ก็อาจ<br />
ทําให�การปฏิบัติภาระกิจประจําวันอาจบกพร�องได�
2. ด�านสังคม การรวมกลุ�มในสังคมทั้งในระดับครอบครัว<br />
ชุมชน จน<strong>ถึง</strong>ระดับประเทศ จะต�องมีการ<br />
สื่อสารให�เกิดความเข�าใจร�วมกันในเรื่องต�างๆ<br />
มีกระบวนการทําให�คนยอมอยู�ในกฏเกณฑ�กติกาของสังคม<br />
มีการ<br />
ถ�ายทอดความรู�และทํานุบํารุงศิลปวัฒนธรรม<br />
3. ด�านธุรกิจอุตสาหกรรม เกี่ยวกับการโฆษณาสินค�า<br />
การประชาสัมพันธ�ทั้งภายในและภายนอกองค�กร<br />
การบริหารติดต�อประสานงาน การฝ�กอบรมพนักงาน การใช�เครื่องมือเทคโนโลยี<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ฯลฯ กิจการด�าน<br />
ธุรกิจอุตสาหกรรมจะต�องมี<strong>การสื่อสาร</strong>ที่ดี<br />
จึงจะประสบผลสําเร็จได�<br />
4. ด�านการเมืองการปกครอง กิจกรรมด�านการเมืองการปกครองจะต�องใช�<strong>การสื่อสาร</strong>ทุกขั้นตอน<br />
เช�น<br />
การประชาสัมพันธ�ผลงานของรัฐบาล การสร�างความเข�าใจกับประชาชนในเรื่องต�างๆ<br />
การบังคับบัญชาสั่งการ<br />
การให�บริการประชาชน การชักชวนให�ปฏิบัติตามระเบียบกฏหมายซึ่งล�วนจะต�องใช�เทคนิควิธีการของการ<br />
สื่อสารทั้งสิ้น<br />
5. ด�านการเมืองระหว�างประเทศ ซึ่งต�องมีการติดต�อสร�างความสัมพันธ�ในด�านต�างๆ<br />
เช�น การค�า<br />
การทหาร การทําสนธิสัญญา ฯลฯ การมีนักการฑูตประจําในประเทศต�างๆ ความสัมพันธ�ระหว�างประเทศใน<br />
เรื่องต�างๆ<br />
เหล�านี้<br />
มีความจําเป�นต�องใช�การติดต�อสื่อสารระหว�างกันอยู�เสมอ<br />
หากผู�เกี่ยวข�องมีความรู�และทักษะ<br />
ใน<strong>การสื่อสาร</strong>เพียงพอ<br />
ย�อมสามารถสร�างความสัมพันธ�ที่ดีต�อกันได�<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>กับการศึกษา<br />
การเรียนการสอน เป�น<strong>การสื่อสาร</strong>อีกรูปแบบหนึ่ง<br />
มีทั้งผู�ส�งสาร<br />
อันได�แก�ครูผู�สอน<br />
มีสาร คือความรู�<br />
หรือประสบการณ�ที่จัดขึ้น<br />
ผู�รับสารคือ<br />
ผู�เรียน<br />
มีกระบวนการเรียนการสอนประกอบด�วยเครื่องมือ<br />
สื่อการเรียน<br />
การสอนต�างๆ ภายใต�สถานการณ�ที่จัดขึ้นในห�องเรียน<br />
หรือสถานการณ�ที่จัดขึ้นในสถานที่อื่น<br />
และมีจุดหมาย<br />
ของหลักสูตรเป�นเครื่องนําทาง<br />
จุดมุ�งหมายของ<strong>การสื่อสาร</strong>ในการเรียนการสอน<br />
คือการพยายามสร�างความเข�าใจ ทักษะ ความรู�<br />
ความคิดต�างๆ ร�วมกัน ระหว�างผู�เรียนกับผู�สอน<br />
ความสําเร็จของการเรียนการสอน พิจารณาได�จากพฤติกรรม<br />
ของผู�เรียนที่เปลี่ยนแปลงไปตามจุดมุ�งหมายที่ตั้งไว�แต�ต�น<br />
ตามลักษณะการเรียนรู�นั้นๆ<br />
ป�ญหาสําคัญของการ<br />
สื่อสารในการเรียนการสอนคือ<br />
ทําอย�างไรจึงจะสามารถสร�างความเข�าใจระหว�างครูกับนักเรียนได�อย�างถูกต�อง<br />
ครูผู�สอนจะต�องมีความรู�ความสามารถ<br />
มีทักษะใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
และที่สําคัญอีกอย�างหนึ่งสําหรับครู<br />
คือการใช�สื่อ<br />
การเรียนการสอนต�างๆ อย�างเหมาะสม นอกเหนือการใช�คําพูดของครูแต�เพียงอย�างเดียว ทั้งนี้เพราะสื่อหรือ<br />
โสตทัศนูปกรณ� มีคุณลักษณะพิเศษบางประการที่ไม�มีในตัวบุคคล<br />
คือ<br />
1. จับยึดประสบการณ� เหตุการณ� กิจกรรมต�างๆ ที่เกิดขึ้น<br />
สามารถใช�สื่อต�างๆ<br />
บันทึกไว�เพื่อนํามา<br />
ศึกษาได�อย�างกว�างขวาง เช�น การบันทึกภาพ บันทึกเสียง การพิมพ� ฯลฯ
2. ดัดแปลงปรุงแต�ง เพื่อทําสิ่งที่เข�าใจยาก<br />
ให�อยู�ในลักษณะที่ศึกษาเข�าใจได�ง�ายขึ้น<br />
เช�น การย�อส�วน<br />
ขยายส�วน ทําให�ช�าลง ทําให�เร็วขึ้น<br />
จากไกลทําให�ดูใกล� จากสิ่งที่มีความซับซ�อนสามารถแสดงให�<br />
เห็นได�อย�างชัดเจนขึ้น<br />
3. ขยายจ�ายแจก ทําสําเนา หรือเผยแพร�ได�จํานวนมาก เช�น รายการวิทยุ โทรทัศน� หนังสือพิมพ�<br />
ภาพถ�าย จึงช�วยให�ความรู�ต�างๆ<br />
เข�า<strong>ถึง</strong>ผู�รับได�เป�นจํานวนมากพร�อมกัน<br />
พัฒนาการของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
การเปลี่ยนแปลงทางสังคมของโลก<br />
นับตั้งแต�มนุษย�ได�มีการรวมกลุ�มกันเป�นสังคมขนาดใหญ�นั้น<br />
อาจ<br />
แบ�งออกเป�น 3 ยุค ที่สําคัญตามลําดับ<br />
คือ เริ่มแรกเป�นยุคของเกษตรกรรม<br />
ต�อมาเปลี่ยนแปลงเป�นยุค<br />
อุตสาหกรรม และ<strong>ถึง</strong>ป�จจุบันได�ชื่อว�าเป�นยุคของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เหตุที่ยุคป�จจุบันได�รับการเรียกขานว�าเป�นยุคของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เพราะเป�นยุคที่เทคโนโลยีด�าน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ข�อมูลต�างๆ มีความเจริญก�าวหน�าอย�างมาก และอัตราความเจริญเป�นไปอย�างรวดเร็ว หลายอย�างแทบไม�น�าเชื่อ<br />
ว�ามนุษย�จะสามารถคิดค�นขึ้นมาได�ในศตวรรษนี้<br />
ความเจริญก�าวหน�าของ<strong>การสื่อสาร</strong>ดังกล�าว<br />
ก�อนที่จะมา<strong>ถึง</strong>จุด<br />
นี้นั้น<br />
ย�อมจะมีพัฒนาการมายาวนาน พร�อมกับการเกิดขึ้นของสังคมมนุษย�ตั้งแต�ยุคโบราณ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในยุคโบราณ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในยุคโบราณ<br />
เป�น<strong>การสื่อสาร</strong>อย�างง�ายตามธรรมชาติของการดําเนินชีวิตในสมัยนั้น<br />
แม�ว�า<br />
การใช�ภาษาหรือรหัสสัญญาณใน<strong>การสื่อสาร</strong>จะอยู�ในขอบเขตจํากัด<br />
แต�ก็สามารถสื่อสารกันได�ผลดี<br />
เพราะผู�คนมี<br />
จํานวนน�อย <strong>การสื่อสาร</strong>จึงไม�ซับซ�อน<br />
และมนุษย�เองก็มีนิสัยชอบบอกกล�าว<strong>ถึง</strong>สิ่งที่ตนค�นพบ<br />
หรือเห็นว�า<br />
น�าสนใจให�คนอื่นได�ทราบอยู�แล�ว<br />
นอกจากการบอกกล�าวโดย<strong>การสื่อสาร</strong>อย�างง�าย<br />
ด�วยคําพูดหรือภาษาท�าทาง<br />
แล�ว ภาพเขียนโบราณตามผนังถ้ํา<br />
เป�นหลักฐานสําคัญอันหนึ่ง<br />
ที่แสดงให�เห็นความพยายามที่จะสื่อความหมาย<br />
ของมนุษย� ไม�ว�าภาพหรือรอยขีดเขียนเหล�านั้น<br />
จะขีดเขียนเพื่อความเพลิดเพลิน<br />
หรือเขียนขึ้นเพื่อบอกกล�าวให�<br />
ผู�อื่น<br />
โดยเฉพาะคนรุ�นหลังได�ทราบก็ตาม<br />
ย�อมมีคุณค�าในแง�<strong>การสื่อสาร</strong>เสมอ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในยุคนี้<br />
เป�น<strong>การสื่อสาร</strong><br />
กลุ�มย�อยเท�านั้น<br />
เชื่อว�ายังไม�มี<strong>การสื่อสาร</strong>แบบมวลชนเกิดขึ้น<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในยุคเกษตรกรรม<br />
ในยุคนี้เกิดการรวมกลุ�มกันเป�นชุมชนขนาดใหญ�<br />
มีหัวหน�าหรือกษัตริย�ผู�ปกครอง<br />
พัฒนาการทางด�าน<br />
ความรู�<br />
ความคิด การเมืองการปกครอง ทําให�จําเป�นต�องคิดค�นภาษา หรือสัญลักษณ�เพื่อใช�ใน<strong>การสื่อสาร</strong>ให�มี<br />
ประสิทธิภาพมากขึ้น<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>จึงมีความซับซ�อนขึ้นตามไปด�วย<br />
เริ่มจาก<strong>การสื่อสาร</strong>ด�วยการเขียนภาพเหมือน<br />
ของจริงในสมัยโบราณ กลายมาเป�นอักษรภาพ และตัวอักษรที่มีลักษณะเป�นนามธรรมขึ้นเรื่อยๆ<br />
โดยเฉพาะ<br />
อย�างยิ่ง<br />
เมื่อมีการค�นพบกรรมวิธีทางการพิมพ�ยิ่งเป�นการช�วยสนับสนุนให�เกิดการบันทึกและเผยแพร�ความรู�
ข�าวสารต�างๆ มากขึ้นเป�นลําดับ<br />
มีความพยายามที่จะติดต�อสื่อสารและแลกเปลี่ยนข�าวสาร<br />
ศิลปวัฒนธรรม<br />
ระหว�างชุมชน เมื่อมีการอยู�รวมกันเป�นชุมชนขนาดใหญ�<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>แบบมวลชนจึงเกิดขึ้น<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในยุคอุตสาหกรรม<br />
เนื่องจากประชากรโลกมีจํานวนเพิ่มขึ้น<br />
มีการติดต�อค�าขายระหว�างกลุ�มชนประกอบกับมีการค�นพบทาง<br />
วิทยาศาสตร�ที่สําคัญ<br />
เช�น การไฟฟ�าอิเลคทรอนิคส� เครื่องจักรทุ�นแรง<br />
เป�นเหตุผลักดันให�ต�องแสวงหากรรมวิธี<br />
ในการผลิตสินค�า ให�เพียงพอต�อความต�องการ เกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรมอย�างขนานใหญ� โดยเริ่มจากประเทศ<br />
ในยุโรป และขยายไปทั่วโลกในเวลาต�อมา<br />
จากสังคมเกษตรกรรม กลายเป�นสังคมอุตสาหกรรมที่มีความ<br />
ซับซ�อนขึ้น<br />
ผู�คนทํางานแข�งกับเวลาเพื่อให�ได�ผลผลิตมากๆ<br />
เมื่อสังคมมีความซับซ�อน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ก็มีความ<br />
ซับซ�อนตามไปด�วย <strong>การสื่อสาร</strong>แบบมวลชนมีความสําคัญและหลีกเลี่ยงไม�ได�<br />
ในยุคนี้พัฒนาการของเครื่องมือ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ไฟฟ�า โทรเลข วิทยุ โทรทัศน� และความก�าวหน�าทางการพิมพ� รวมไป<strong>ถึง</strong>การเปลี่ยนแปลงทาง<br />
การเมือง ส�งเสริมให�<strong>การสื่อสาร</strong>ทั้งระหว�างบุคคลและ<strong>การสื่อสาร</strong>แบบมวลชนขยายตัวอย�างกว�างขวาง<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในยุคป�จจุบัน<br />
ป�จจุบันได�ชื่อว�า<br />
เป�นยุคของ<strong>การสื่อสาร</strong>อย�างแท�จริง<br />
การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ<br />
สังคม และการเมือง<br />
ตลอดจนความก�าวหน�าทางเทคโนโลยีทุกๆ ด�าน ทําให�<strong>การสื่อสาร</strong>กลายเป�นป�จจัยที่มีความสําคัญอย�างมาก<br />
สภาพของสังคมป�จจุบัน ทั้งในระดับชุมชน<br />
ระดับประเทศหรือระดับโลก เกิดการขยายตัวทางด�านเศรษฐกิจ การ<br />
แก�งแย�งทางการค�า จากอดีตที่เคยทําสงครามรบพุ�งฆ�าฟ�นกันด�วยอาวุธ<br />
เพื่อครอบครองดินแดน<br />
และหาแหล�ง<br />
ทรัพยากร กลายมาเป�นการทําสงครามทางการค�า และสงครามทางวัฒนธรรม สภาพของสังคมเช�นนี้<br />
ผู�ที่ทราบ<br />
หรือครอบครองข�าวสารข�อมูลมากกว�า ย�อมเป�นผู�ได�เปรียบ<br />
ข�าวสารข�อมูลต�างๆ ย�อมได�มาโดยวิธีการของการ<br />
สื่อสาร<br />
ซึ่งนับว�าป�จจุบันมีความก�าวหน�าอย�างยิ่ง<br />
ทั้งในด�านเทคนิควิธีการ<br />
และเครื่องมือสื่อสารอันทันสมัย<br />
เช�น<br />
การใช�คอมพิวเตอร�ประสิทธิภาพสูง และใช�งานได�อย�างหลากหลาย <strong>การสื่อสาร</strong>ทางไกล<br />
ไม�ว�าจะเป�นวิทยุ<br />
โทรทัศน� ไม�เพียงเฉพาะ<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างอําเภอ<br />
จังหวัด หรือระหว�างประเทศ ข�ามทวีปเท�านั้น<br />
ป�จจุบันเรา<br />
สามารถสื่อสารได�<strong>ถึง</strong>ระดับดวงดาว<br />
ทั้งภาพ<br />
และเสียง<br />
ประเภทของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
นักวิชาการด�าน<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชน<br />
ได�จําแนกประเภทของ<strong>การสื่อสาร</strong>ไว�แตกต�างกันหลายลักษณะ<br />
ทั้งนี้<br />
ขึ้นอยู�กับว�าจะใช�อะไรเป�นเกณฑ�ในการจําแนก<br />
(ปรมะ สตะเวทิน 2526 : 18 - 48 )<br />
ในที่นี้จะแสดงการจําแนกประเภทของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
โดยอาศัยเกณฑ�ในการจําแนกที่สําคัญ<br />
3 ประการ คือ<br />
1. จําแนกตามกระบวนการหรือการไหลของข�าวสาร 2. จําแนกตามภาษาสัญลักษณ�ที่แสดงออก<br />
3. จําแนกตาม<br />
จํานวนผู�สื่อสาร<br />
1. จําแนกตามกระบวนการหรือการไหลของข�าวสาร แบ�งเป�น 2 ประเภทคือ
1.1 <strong>การสื่อสาร</strong>ทางเดียว<br />
(One-Way Communication) คือ<strong>การสื่อสาร</strong>ที่ข�าวสารจะถูกส�งจากผู�<br />
ส�งไปยังผู�รับในทิศทางเดียว<br />
โดยไม�มีการตอบโต�กลับจากฝ�ายผู�รับ<br />
เช�น <strong>การสื่อสาร</strong>ผ�านสื่อ<br />
วิทยุ โทรทัศน�<br />
หนังสือพิมพ� การออกคําสั่งหรือมอบหมายงานโดย<br />
ฝ�ายผู�รับไม�มีโอกาสแสดงความคิดเห็น<br />
ซึ่งผู�รับอาจไม�เข�าใจ<br />
ข�าวสาร หรือเข�าใจไม�ถูกต�องตามเจตนาของผู�ส�งและทางฝ�ายผู�ส�งเมื่อไม�ทราบปฏิกิริยาของผู�รับจึงไม�อาจปรับ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ให�เหมาะสมได�<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>แบบนี้สามารถทําได�รวดเร็วจึงเหมาะสําหรับ<strong>การสื่อสาร</strong>ในเรื่องที่เข�าใจ<br />
ง�าย<br />
ในสถานการณ�ของ<strong>การสื่อสาร</strong>บางอย�าง<br />
มีความจําเป�นต�องใช�<strong>การสื่อสาร</strong>ทางเดียว<br />
แม�ว�าเรื่องราวที่<br />
สื่อสารจะมีความซับซ�อนก็ตาม<br />
เช�น กรณีผู�รับและผู�ส�งไม�อาจพบปะ<br />
หรือติดต�อสื่อสารกันได�โดยตรง<br />
การ<br />
สื่อสารแบบกลุ�มใหญ�<br />
และ<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชนซึ่งไม�อาจทราบผู�รับที่แน�นอน<br />
1.2 <strong>การสื่อสาร</strong>สองทาง<br />
(Two-way Communication) คือ<strong>การสื่อสาร</strong>ที่มีการส�งข�าวสารตอบ<br />
กลับไปมาระหว�างผู�สื่อสาร<br />
ดังนั้นผู�สื่อสารแต�ละฝ�ายจึงเป�นทั้งผู�ส�งและผู�รับในขณะเดียวกัน<br />
ผู�สื่อสารมีโอกาส<br />
ทราบปฏิกิริยาตอบสนองระหว�างกัน ทําให�ทราบผลของ<strong>การสื่อสาร</strong>ว�าบรรลุจุดประสงค�หรือไม�<br />
และช�วยให�<br />
สามารถปรับพฤติกรรมใน<strong>การสื่อสาร</strong>ให�เหมาะสมกับสถานการณ�<br />
ตัวอย�าง<strong>การสื่อสาร</strong>แบบสองทาง<br />
เช�น การ<br />
พบปะพูดคุยกัน การพูดโทรศัพท� การออกคําสั่งหรือมอบหมายงานโดยฝ�ายรับมีโอกาสแสดงความคิดเห็น<br />
การ<br />
สื่อสารแบบนี้จึงมีโอกาสประสบผลสําเร็จได�มากกว�า<br />
แต�ถ�าเรื่องราวที่จะสื่อสารเป�นเรื่องง�าย<br />
อาจทําให�เสียเวลา<br />
โดยไม�จําเป�น<br />
ในสถานการณ�ของ<strong>การสื่อสาร</strong>บางอย�าง<br />
เช�น ใน<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชน ซึ่งโดยปกติมีลักษณะเป�นการ<br />
สื่อสารทางเดียว<br />
นักสื่อสารมวลชนก็มีความพยายามที่จะทําให�มี<strong>การสื่อสาร</strong><br />
2 ทางเกิดขึ้น<br />
โดยการให�ประชาชน<br />
ส�งจดหมาย โทรศัพท� ตอบแบบสอบถาม กลับไปยังองค�กรสื่อมวลชน<br />
เพื่อนําผลไปปรับปรุง<strong>การสื่อสาร</strong>ให�<br />
บรรลุผลสมบูรณ�ยิ่งขึ้น<br />
2. จําแนกตามภาษาสัญลักษณ�ที่แสดงออก<br />
แบ�งเป�น<br />
2.1 <strong>การสื่อสาร</strong>เชิงวัจนะ<br />
(Verbal Communication) หมาย<strong>ถึง</strong><strong>การสื่อสาร</strong>ด�วยการใช�ภาษาพูด<br />
หรือ<br />
เขียนเป�นคําพูด ใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
2.2 <strong>การสื่อสาร</strong>เชิงอวัจนะ<br />
(Non-Verbal Communication) หมาย<strong>ถึง</strong><strong>การสื่อสาร</strong>โดยใช�รหัส<br />
สัญญาณอย�างอื่น<br />
เช�น ภาษาท�าทาง การแสดงออกทางใบหน�า สายตา ตลอดจน<strong>ถึง</strong>น้ําเสียง<br />
ระดับเสียง ความเร็ว<br />
ในการพูด เป�นต�น (ปรมะ สตะเวทิน 2529 : 31)<br />
3. จําแนกตามจํานวนผู�สื่อสาร
กิจกรรมต�างๆ ของบุคคลและสังคม ถือว�าเป�นผลมาจาก<strong>การสื่อสาร</strong>ทั้งสิ้น<br />
ดังนั้น<strong>การสื่อสาร</strong>จึงมี<br />
ขอบข�ายครอบคลุมลักษณะ<strong>การสื่อสาร</strong>ของมนุษย�<br />
3 ลักษณะคือ (อรุณีประภา หอมเศรษฐี 2530 : 49-90)<br />
3.1 <strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคล<br />
(Intrapersonal Communication)<br />
3.2 <strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างบุคคล<br />
(Interpersonal Communication)<br />
3.3 <strong>การสื่อสาร</strong>มวลชน<br />
(Mass Communication)<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคล<br />
หมาย<strong>ถึง</strong> การคิด การตัดสินใจของบุคคล คนใดคนหนึ ่ง ที่จะแสดงพฤติกรรมอย�างใดอย�างหนึ่ง<br />
ออกมา เป�นกระบวนการที่เกิดขึ้นอยู�เป�นประจําในตัวบุคคล<br />
ไม�ว�าจะโดยตั้งใจหรือไม�ก็ตาม<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วน<br />
บุคคล เป�นพื้นฐานของการติดต�อกับผู�อื่น<br />
ทั้งนี้เพราะการที่เราจะติดต�อสื่อสารกับบุคคลอื่นนั้น<br />
ในขั้นแรกจะต�อง<br />
มีการเรียนรู�<br />
หรือตัดสินใจในตนเองเสียก�อน และเมื่อใดก็ตามที่มีการติดต�อสื่อสารกับคนอื่น<br />
คนเราก็จะต�อง<br />
สื่อสารกับตัวเองไปด�วยในขณะเดียวกัน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคลเกิดขึ้นทันที<br />
ที่บุคคลมีการคิด<br />
ผลของการคิด<br />
นําไปสู�การตัดสินใจแสดงพฤติกรรมของคน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคล<br />
จึงมีความสําคัญต�อการศึกษา ในเรื่องของ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ทั้งนี้เพราะเกี่ยวพันไป<strong>ถึง</strong><br />
ความรู�สึกนึกคิด<br />
ค�านิยม ซึ่งย�อมมีผลสะท�อนต�อบุคคลอื่นและสังคมด�วย<br />
ลักษณะของ<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคล<br />
อาจเป�นไปแบบของการปกป�ด เช�น การคิด การพูด การเขียนที่<br />
ไม�มีเจตนาให�ผู�อื่นทราบ<br />
หรือเป�นแบบเป�ดเผย แต�ไม�มีจุดประสงค�ที่เกี่ยวข�องกับผู�อื่น<br />
มีบุคคลเพียงคนเดียว<br />
เท�านั้น<br />
ที่อยู�ในกระบวนการของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
จึงไม�อาจวัด หรือทราบความต�องการข�าวสารจากภายนอกได�<br />
การรับสารใน<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคล<br />
มีช�องทางการรับได� 2 รูปแบบคือ<br />
1. การรับสารเฉพาะตัว เช�น ความคิดคํานึง ความกลัว ที่เกิดขึ้น<br />
ภายในตัวเอง ซึ่งแตกต�างกันไปตาม<br />
ประสบการณ� และสภาพจิตใจของแต�ละบุคคล<br />
2. การรับสารจากภายนอก เป�นการรับรู�สิ่งที่อยู�รอบตัว<br />
บุคคลทั่วไปมีประสบการณ�เหมือนกัน<br />
เช�น<br />
ความหอมของดอกไม� ความเจ็บปวด ฯลฯ แต�ปฏิกิริยาตอบสนองอาจไม�เหมือนกัน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างบุคคล<br />
เป�นการสื่อความหมายของบุคคลตั้งแต�<br />
2 คนขึ้นไป<br />
เช�น การพูดคุย อภิปราย โต�วาที การ<br />
ประชุมสัมมนา การเรียนการสอน การสั่งงาน<br />
ตลอดจนการติดต�อสื่อสารอื่นๆ<br />
ในชีวิตประจําวัน <strong>การสื่อสาร</strong><br />
ลักษณะนี้ถือว�าเป�น<strong>การสื่อสาร</strong>ที่สมบูรณ�และมีโอกาสบรรลุจุดประสงค�ได�ดีที่สุด<br />
ผู�สื่อสารสามารถแสดง<br />
ปฏิกิริยาตอบสนองต�อกัน ความหมายของ<strong>การสื่อสาร</strong>โดยทั่วไป<br />
หมาย<strong>ถึง</strong><strong>การสื่อสาร</strong>ประเภทนี้
<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคลแบ�งออกเป�น<br />
3 ลักษณะคือ<br />
1. <strong>การสื่อสาร</strong>แบบสองต�อสองหรือเผชิญหน�า<br />
(Face to Face or Interpersonal Communication)<br />
เป�น<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างบุคคลสองคน<br />
เพื่อให�เกิดความเข�าใจร�วมกัน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>แบบนี้ทั้งสองฝ�ายจะ<br />
ร�วมกันกระทํา<strong>การสื่อสาร</strong>ตอบโต�กัน<br />
ผลัดเปลี่ยนบทบาทในการเป�นผู�ส�งและผู�รับกันไปเรื่อยๆ<br />
จนกระทั้งบรรลุ<br />
จุดมุ�งหมายใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ซึ่งจะบรรลุได�ก็ต�อเมื่อทั้งสองเตรียมตนเองให�พร�อม<br />
ที่จะส�งสาร<br />
นอกจากนั้นยังมี<br />
ป�จจัยด�านความคิด ความเชื่อ<br />
เจตคติ ทักษะ สังคมและวัฒนธรรมเข�ามาเกี่ยวข�องด�วย<br />
2. <strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างกลุ�มบุคคล<br />
(Group Communication)สามารถแยกได�เป�น 2 ลักษณะ คือ<br />
ลักษณะแรก คือ<strong>การสื่อสาร</strong>กลุ�มย�อยเป�น<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างบุคคล<br />
ตั้งแต�สองคนขึ้นไปซึ่งร�วมกันกระทํา<br />
กิจกรรมอย�างเดียวกัน และสามารถติดต�อกันได�ทั่ว<strong>ถึง</strong>ทันที<br />
ซึ่งแต�ละคนพยายามที่จะสร�างความเปลี่ยนแปลงให�<br />
เกิดขึ้นภายในตัวเองด�วย<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ลักษณะนี้มีความยุ�งยากสลับซับซ�อนมากขึ้นกว�า<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างบุคคล<br />
แบบสองต�อสอง ลักษณะที่สอง<br />
คือ<strong>การสื่อสาร</strong>กลุ�มใหญ�เป�น<strong>การสื่อสาร</strong>ที่เพิ่มความยุ�งยากซับซ�อนขึ้น<br />
เช�น การ<br />
สื่อสารภายในองค�การหรือหน�วยงานต�างๆ<br />
และวิธี<strong>การสื่อสาร</strong>จะต�องใช�สื่อต�างๆ<br />
เข�ามาช�วย มีลักษณะเป�น<br />
ทางการมากขึ้น<br />
และอาจจะเป�น<strong>การสื่อสาร</strong>ทางเดียวมากขึ้น<br />
สมาชิกของกลุ�มไม�สามารถมีปฏิกิริยาย�อนกลับและ<br />
ตอบได�ทันท�วงที<br />
3. <strong>การสื่อสาร</strong>สาธารณะ<br />
(Public Communication) นักวิชา<strong>การสื่อสาร</strong>บางคนจัดให�<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ประเภทนี้อยู�ใน<strong>การสื่อสาร</strong>แบบกลุ�มใหญ�<br />
แต�ความเป�นจริงแล�ว <strong>การสื่อสาร</strong>แบบนี้มีลักษณะแตกต�างไปในแง�<br />
ที่ว�า<br />
ผู�รับสารประกอบด�วยบุคคลหลายประเภท<br />
และหลายลักษณะแตกต�างกันไป แต�มารวมกันใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เพื่อวัตถุประสงค�อย�างใดอย�างหนึ่ง<br />
เช�น การปาฐกถา การกล�าวสุนทรพจน� การปราศรัยหาเสียงเลือกตั้งของ<br />
นักการเมือง เป�นต�น แบบนี้อาจมีการติดต�อสองทางเกิดขึ้นได�<br />
แต�ค�อนข�างจํากัด ทําให�ผู�ส�งไม�ทราบปฏิกิริยา<br />
ย�อนกลับได�ทันท�วงที ผู�ส�งสารจึงต�องใช�หลักการสังเกต<br />
การคาดคะเนจากปฏิกิริยาท�าทางของผู�รับสาร<br />
ซึ่งอาจ<br />
ตรงหรือไม�ตรงความจริงได� แต�อย�างน�อยผู�ส�งสารยังพอมีโอกาสปรับ<strong>การสื่อสาร</strong>ของตนได�<br />
ป�จจัยสําคัญที่ส�งผลให�<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างบุคคลประสบความสําเร็จ<br />
ที่สําคัญ<br />
3 ประการคือ<br />
1. การเป�ดเผยตนเอง และนําตนเองเข�าไปเกี่ยวข�อง<br />
ข�อนี้นับว�าเป�นสิ่งจําเป�นมากสําหรับ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ระหว�างบุคคล คือ การแสดงอารมณ� ความรู�สึก<br />
ความจริงใจต�อกันระหว�างผู�สื่อสาร<br />
และแสดงให�เห็นว�าตนเองมี<br />
ความเกี่ยวข�อง<br />
เป�นส�วนหนึ่งของสถานการณ�ที่เกิดขึ้น<br />
มีส�วนร�วมในผลที่เกิดจากเรื่องราวที่กําลังสื่อสารกันอยู�<br />
2. การตั้งใจฟ�ง<br />
เนื่องจาก<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนใหญ�<br />
ใช�การพูดใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ดังนั้นนอกจาก<br />
ความสามารถในการพูด การใช�ภาษาของผู�สื่อสารแล�ว<br />
ผู�ฟ�งมีส�วนสําคัญต�อความสําเร็จของ<strong>การสื่อสาร</strong>ด�วย<br />
การ<br />
ฟ�งอย�างตั้งใจ<br />
หรือมีเจตนาที่จะรับฟ�งด�วยความหวัง<br />
ว�าจะได�ประโยชน�อย�างใดอย�างหนึ่งจากผู�พูด<br />
ย�อมจะช�วยให�
<strong>การสื่อสาร</strong>ได�ผลยิ่งขึ้น<br />
อย�างไรก็ตามแม�ว�าการฟ�งจะมีประโยชน�ต�อ<strong>การสื่อสาร</strong>อย�างมาก<br />
แต�ก็มีอุปสรรคที่ทําให�<br />
ฟ�งไม�ได�ผลเท�าที่ควร<br />
เช�น<br />
2.1 การคิดล�วงหน�าว�าสิ่งที่จะได�รับฟ�งไม�น�าสนใจ<br />
มีอคติต�อเรื่องหรือต�อบุคคลที่พูด<br />
ทําให�รู�สึกเบื่อ<br />
หน�าย ฟ�งอย�างไม�ตั้งใจ<br />
บางครั้งอาจเสียโอกาสของการฟ�งที่ดีๆ<br />
เลยก็ได� ดังนั้น<br />
การฟ�งเพื่อให�ได�สาระจึงไม�ควร<br />
คาดการณ�ในแง�ลบไว�ล�วงหน�า<br />
2.2 การวิจารณ�ผู�พูดในทางลบ<br />
ในสิ่งที่ไม�ใช�สาระของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เช�น ให�ความสนใจกับการแต�งตัว<br />
หรือไม�พอใจคําพูดเพียงบางคํา ในขณะที่ฟ�งก็พูดวิจารณ�<br />
ไปด�วย นอกจากจะทําให�ไม�ได�ประโยชน�จากการฟ�ง<br />
แล�ว ยังเป�นการเสียมารยาท ก�อความรําคาญแก�คนข�างเคียงด�วย<br />
2.3 การสรุปล�วงหน�า เช�น ฟ�งเรื่องราวไปได�เพียงเล็กน�อย<br />
ก็สรุปความเองว�าจะต�องเป�นอย�างนั้น<br />
เป�นอย�างนี้<br />
ซึ่งอาจไม�เป�นความจริงตามนั้น<br />
2.4 การเลือกฟ�งเฉพาะบางส�วน เลือกฟ�งเฉพาะตอนที่ตนเองสนใจ<br />
โดยที่ไม�ทราบชัดว�า<br />
ตอนอื่นมี<br />
สาระเป�นอย�างไร<br />
2.5 สภาพร�างกายและสิ่งแวดล�อมไม�อํานวย<br />
เช�น อากาศร�อน เสียงดัง ปวดหัว ง�วงนอน<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชน<br />
เป�น<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ที่ถ�ายทอดความรู�ข�าวสารโดย<br />
สื่อมวลชน<br />
(Mass media) ไปยังผู�รับหรือกลุ�มเป�าหมาย<br />
ที่ไม�แน�นอนและไม�จํากัดจํานวน<br />
เช�น <strong>การสื่อสาร</strong>โดยวิทยุกระจายเสียง<br />
หนังสือพิมพ� วิทยุโทรทัศน� วารสาร<br />
นิตยสาร <strong>การสื่อสาร</strong>ประเภทนี้ทําให�ปฏิกิริยาการโต�ตอบเกิดขึ้นได�ยากและช�ากว�า<strong>การสื่อสาร</strong>ประเภทอื่นมาก<br />
อย�างไรก็ตาม อาจกล�าวได�ว�า<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชน<br />
เป�นผลผลิตของความก�าวหน�าในด�านเทคโนโลยี และ<br />
วิวัฒนาการของการติดต�อสื่อสารของมนุษย�<br />
คือผลมาจากการคิดค�นหาเครื่องมือในอันที่จะถ�ายทอดข�าวสารไป<br />
ยังมวลชนจํานวนมาก สําหรับสังคมที่มีการขยายตัวและซับซ�อนมากขึ้น<br />
องค�ประกอบของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong>เป�นพฤติกรรมอย�างหนึ่งของมนุษย�<br />
เช�นเดียวกับพฤติกรรมอย�างอื่น<br />
เช�น การกินอยู�หลับนอน<br />
การทํางาน การเล�นกีฬา และเป�นกระบวนการที่เกิดขึ้นเป�นประจําในชีวิตประจําวันของแต�ละบุคคล<br />
ซึ่งลักษณะ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ในชีวิตประจําวันของคนเรานั้น<br />
อาจเกิดขึ้นทั้ง<strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�างมนุษย�ด�วยกันเอง<br />
สื่อสารกับสัตว�<br />
อื่น<br />
ตลอด<strong>ถึง</strong><strong>การสื่อสาร</strong>กับเครื่องมือ<br />
โดยเฉพาะป�จจุบันได�มีการค�นพบ และนําคอมพิวเตอร�มาใช�ในงานต�างๆ<br />
อย�างมาก จึงมี<strong>การสื่อสาร</strong>รูปแบบใหม�เกิดขึ้น<br />
คือ <strong>การสื่อสาร</strong>กับเครื่องมือ<br />
อย�างไรก็ตาม <strong>การสื่อสาร</strong>ระหว�าง<br />
มนุษย�ด�วยกันเอง (Human Communication) ถือว�าเป�นเรื่องสําคัญที่สุด<br />
และเป�นความหมายที่แท�จริงของการ
สื่อสาร<br />
ซึ่ง<strong>การสื่อสาร</strong>จะเกิดขึ้นเมื่อบุคคลหนึ่ง<br />
ต�องการถ�ายทอดหรือส�งข�าวสารไปยังบุคคลอีกคนหนึ่ง<br />
ดังนั้น<br />
กระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>จึงมีองค�ประกอบ<br />
ดังรูปที่<br />
1.1<br />
คือ ผู�ส�งสาร<br />
(Sender) สาร (Message) สื่อหรือช�องทาง<br />
(Channel) และผู�รับสาร<br />
(Receiver)<br />
นักวิชาการด�าน<strong>การสื่อสาร</strong>ได�วิเคราะห�<br />
กําหนดองค�ประกอบ และอธิบายความสัมพันธ�ของ<br />
องค�ประกอบต�างๆ ในกระบวนการของ<strong>การสื่อสาร</strong>ไว�ดังนี้<br />
คือ<br />
1. ผู�ส�งสาร<br />
(Source) หมาย<strong>ถึง</strong>แหล�งกําเนิดสาร อาจเป�นบุคคล องค�การ สถาบันหรือคณะบุคคลที่เป�นผู�<br />
กําหนดสาระ ความรู�<br />
ความคิด ที่จะส�งไปยังผู�รับสาร<br />
ดังนั้น<strong>การสื่อสาร</strong>จะบรรลุจุดประสงค�หรือไม�<br />
เพียงใด จึง<br />
ขึ้นอยู�กับผู�ส�งสาร<br />
และสารที่ส�งเป�นสําคัญ<br />
สาร (Message) หมาย<strong>ถึง</strong>เรื่องราว<br />
ความรู�ความคิดต�างๆ<br />
ที่ผู�ส�งประสงค�จะให�ไป<strong>ถึง</strong>ผู�รับ<br />
มีองค�ประกอบ<br />
ที่เป�นป�จจัยชี้ความสําเร็จของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
3 ประการ คือ (1) เนื้อหาของสาร<br />
(2) สัญลักษณ�หรือรหัสของสาร (3)<br />
การเลือกและจัดลําดับข�าวสาร<br />
2. ตัวเข�ารหัสสาร (Encoder) สารที่จะส�งไปยังผู�รับนั้น<br />
ปกติเป�นความรู�ความคิดที่ไม�อาจจะส�งออกไป<br />
ได�โดยตรง จําเป�นต�องทําให�สารนั้นอยู�ในลักษณะที่จะส�งได�<br />
เช�น ทําให�เป�นคําพูด สัญญาณ ภาษาท�าทาง หรือ<br />
รหัสอื่นๆ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>โดยทั่วไปผู�ส�งสาร<br />
เช�น เป�นคําพูด หรืออาจจะใช�เครื่องมือสื่อสารต�างๆ<br />
เป�นเครื่องช�วย<br />
เช�น โทรเลข โทรศัพท�<br />
3. ช�องทาง<strong>การสื่อสาร</strong><br />
(Channel) ข�าวสารจากผู�ส�ง<br />
จะถูกถ�ายทอดโดยอาศัยสื่อ<br />
หรือตัวกลาง (Media)<br />
ซึ่งอาจเป�นสื่ออย�างง�าย<br />
เช�น การพบปะพูดคุยกันตัวต�อตัว การเขียน การแสดงกิริยาท�าทาง ไปจน<strong>ถึง</strong>การใช�สื่อที่มี<br />
ความซับซ�อนยิ่งขึ้น<br />
เช�น วิทยุ โทรทัศน� คอมพิวเตอร� ภาพยนตร� ฯลฯ<br />
4. การแปลรหัสสาร (Decoder) คือการแปลความหมายของรหัสสัญญาณที่ส�งมายังผู�รับ<br />
เพื่อให�เกิด<br />
ความเข�าใจ หากผู�ส�งใช�รหัสสัญญาณที่ผู�รับสามารถแปลความหมายได�เองโดยตรง<br />
เช�น ใช�ภาษาที่ผู�รับเข�าใจ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ก็จะง�ายขึ้น<br />
แต�หากผู�ส�งใช�รหัสสัญญาณที่ผู�รับไม�อาจเข�าใจได�<br />
เช�น ใช�ภาษาที่ผู�รับฟ�งไม�เข�าใจ<br />
การ<br />
สื่อสารก็จะเพิ่มความยุ�งยากซับซ�อนยิ่งขึ้น<br />
ซึ่งย�อมจะส�งผลต�อความสําเร็จของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
5. ผู�รับ<br />
(Reciever) เป�นจุดหมายปลายทาง (Destination) ของ<strong>การสื่อสาร</strong>ซึ่งจะต�องมีการรับรู�<br />
เข�าใจ<br />
หรือแสดงพฤติกรรม ตามที่ผู�ส�งสารต�องการ<br />
หากไม�เป�นไปตามนั้น<br />
ก็ถือว�า<strong>การสื่อสาร</strong>นั้นล�มเหลว<br />
ผู�รับสาร<br />
จะต�องมีทักษะ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
(Communication Skill) ดีเช�นเดียวกับผู�ส�งสารจึงจะช�วยให�<strong>การสื่อสาร</strong>บรรลุผล<br />
สมบูรณ�<br />
6. ปฏิกิริยาของผู�รับสาร<br />
และการตอบสนอง (Response and Feed back) เมื่อผู�รับได�รับสาร<br />
และ<br />
แปลความหมายจนเป�นที่เข�าใจอย�างใดอย�างหนึ่งแล�ว<br />
ผู�รับย�อมจะมีปฏิกิริยาตอบสนองต�อสารอย�างใดอย�างหนึ่ง
ด�วย เช�นเห็นด�วย ไม�เห็นด�วย คล�อยตามหรือต�อต�าน ซึ่งการตอบสนองของผู�รับอาจผิดไปจากผู�ส�งต�องการก็ได�<br />
ปฏิกิริยาตอบสนองของผู�รับ<br />
หากได�มีการย�อนกลับ (Feed back) ไปยังผู�ส�งสารให�รับรู�<br />
จะช�วยให�เกิดการปรับ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ให�ได�ผลดียิ่งขึ้น<br />
กรณีเช�นนี้เรียกว�า<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>แบบสองทาง<br />
(Two-way Communication)<br />
การตอบสนองของผู�รับสารกลับไปยังผู�ส�งสาร<br />
ย�อมจะต�องเกิดกระบวน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เริ่มต�นขึ้นอีกครั้ง<br />
หนึ่ง<br />
โดยผู�รับจะทําหน�าที่เป�นผู�ส�งสาร<br />
และผู�ส�งสารในตอนแรกจะทําหน�าที่เป�นผู�รับสารแทน<br />
ซึ่งจะต�องอาศัย<br />
องค�ประกอบต�างๆ ของ<strong>การสื่อสาร</strong>เช�นเดียวกับ<strong>การสื่อสาร</strong>ในขั้นตอนแรก<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>แบบ<br />
2 ทาง ผู�สื่อสารจะทํา<br />
หน�าที่<br />
เป�นทั้งผู�รับและผู�ส�งสารพร�อมๆ<br />
กัน<br />
ป�จจัยที่ส�งผลต�อความสําเร็จของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีองค�ประกอบในด�านต�างๆ ดังกล�าวมาแล�ว องค�ประกอบแต�ละด�านล�วนเป�นป�จจัยที่จะ<br />
ส�งผลให�<strong>การสื่อสาร</strong>ประสบผลสําเร็จหรือล�มเหลวได�ทั้งสิ้น<br />
องค�ประกอบสําคัญที่ส�งผลอย�างสูงต�อความสําเร็จ<br />
หรือความล�มเหลวของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ได�แก� คุณสมบัติของผู�สื่อสาร<br />
การใช�สื่อและเทคนิควิธี<br />
ใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
คุณสมบัติของผู�สื่อสาร<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีทั้งลักษณะทางเดียว<br />
และ<strong>การสื่อสาร</strong>แบบสองทาง<br />
ในกรณีที่เป�น<strong>การสื่อสาร</strong>แบบทางเดียว<br />
ผู�รับสารและผู�ส�งสารไม�พบกัน<br />
ขาดโอกาสตอบสนองและย�อนกลับ ทําให�<strong>การสื่อสาร</strong>ได�ผลน�อย<br />
โดยเฉพาะ<br />
อย�างยิ่ง<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชนต�างๆ<br />
เช�น วิทยุ โทรทัศน� หนังสือพิมพ� ซึ่งแม�ว�าจะมีการย�อนกลับ<br />
(Feedback) บ�างก็<br />
เป�นเพียงบางโอกาสเท�านั้น<br />
ผู�ส�งสารทําหน�าที่ส�งสารเพียงอย�างเดียว<br />
ผู�รับก็ทําหน�าที่รับเพียงอย�างเดียวเช�นกัน<br />
จึง<br />
มีโอกาสเกิดความเข�าใจผิดหรือบิดเบือนข�าวสารได�ง�าย และนอกจากนี้<strong>การสื่อสาร</strong>แบบมวลชน<br />
ยังมีอุปสรรคอีก<br />
อย�างหนึ่งคือ<br />
ความไม�แน�นอนของผู�รับหรือกลุ�มเป�าหมาย<br />
ดังนั้นใน<strong>การสื่อสาร</strong>แบบทางเดียว<br />
ฝ�ายผู�ส�งสาร<br />
จะต�องมีความรู�<br />
ความสามารถ มีทักษะใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
และมีความรับผิดชอบอย�างสูง ส�วนในฝ�ายรับเองก็จะต�อง<br />
มีความรู�ความสามารถ<br />
เพียงพอที่จะวิเคราะห�<br />
และเชื่อถือข�าวสารต�างๆ<br />
อย�างมีเหตุผล ผู�รับข�าวสารที่มีความรู�<br />
มัก<br />
วิเคราะห� และเชื่อถือความรู�ข�าวสารต�างๆ<br />
อย�างมีเหตุผล ส�วนผู�รับสารที่ขาดความรู�<br />
มักวิเคราะห� วิจารณ� หรือ<br />
ตัดสินใจเชื่อโดยอาศัยเพียง<br />
"สามัญสํานึก" มากกว�าการใช�เหตุผล<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>จะประสบผลที่ต�องการเพียงใดนั้น<br />
จึงขึ้นอยู�กับป�จจัยที่เกี่ยวกับคุณสมบัติของผู�สื่อสาร<br />
ที่<br />
สําคัญ 5 ประการ คือ<br />
1. มีความรู�ความสามารถ<br />
หากผู�สื่อสารมีความรู�ความสามารถทั่วไปอยู�ในระดับสูง<br />
จะมีความเชื่อมั่นใน<br />
ตนเอง รับรู�และเข�าใจสิ่งต�างๆ<br />
ได�รวดเร็ว แต�หากผู�สื่อสารมีความรู�ความสามารถต่ํา<br />
ความสามารถในการรับรู�<br />
และเข�าใจสิ่งต�างๆ<br />
ย�อมจะต่ําไปด�วย<br />
หากผู�ส�งสารและผู�รับสารมีพื้นฐานความรู�แตกต�างกัน<br />
กรณีผู�ส�งสาร<br />
มี<br />
ความรู�<br />
ความสามารถสูงกว�าผู�รับสาร<br />
จะให�ผลสําเร็จของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ดีกว�ากรณีผู�ส�งสารมีความรู�ความสามารถ<br />
ต่ํากว�าผู�รับสาร
2. มีทักษะใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
คือมีความเชี่ยวชาญ<br />
สามารถในการพูด การเขียน การแสดง มีจิตวิทยาการจูง<br />
ใจสูง ซึ่งสิ่งเหล�านี้จะต�องอาศัยความรู�ความสามารถ<br />
และการฝ�กฝนตนเองเป�นสําคัญ<br />
3. มีเจตคติที่ดี<br />
ผู�สื่อสารที่มีเจตคติที่ดีต�อกัน<br />
จะช�วยให�เข�าใจซึ่งกันและกันได�ง�ายขึ้น<br />
รู�จักวิเคราะห�<br />
ความรู�<br />
ความคิด ข�าวสารต�างๆ อย�างเป�นเป�นกลางและมีเหตุผล แต�หากหากผู�สื่อสารมีเจตคติที่ไม�ดีต�อกัน<br />
อาจ<br />
มองกันในแง�ร�ายและบิดเบือนข�าวสาร<br />
4. พื้นฐานทางสังคมและวัฒนธรรม<br />
เนื่องจากสังคม<br />
วัฒนธรรม รวม<strong>ถึง</strong> เพศ และอายุ เป�นตัวกําหนด<br />
ความเชื่อ<br />
ความรู�สึกนึกคิดของคนในสังคม<br />
ผู�ที่จะสื่อสารเข�าใจกันได�ดีที่สุดนั้น<br />
ได�แก�ผู�ที่มีพื้นฐานทางสังคม<br />
วัฒนธรรมเหมือนกัน ทั้งผู�รับและผู�ส�ง<br />
ผู�สื่อสารที่มีความแตกต�างทางสังคมวัฒนธรรม<br />
อาจทําให�<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ล�มเหลว ทั้งนี้เพราะ<br />
การพูดหรือการปฏิบัติอย�างหนึ่งในสังคมหนึ่ง<br />
อาจแปลความหมายแตกต�างไปจากอีกสังคม<br />
หนึ่ง<br />
สื่อและเทคนิค<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เป�นศาสตร�ที่ต�องอาศัยทั้งบุคคล<br />
วัสดุเครื่องมือ<br />
และเทคนิควิธีการใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ดังนั้น<br />
ความสําเร็จใน<strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนหนึ่งจึงขึ้นอยู�กับ<br />
การเลือก และการใช�สื่ออย�างเหมาะสม<br />
สื่อ<br />
(Media) โดยทั่วไปหมาย<strong>ถึง</strong>สิ่งที่นําหรือถ�ายทอดสาร<br />
จากผู�ส�งไปยังผู�รับ<br />
เช�น เสียงพูด กิริยาท�าทาง<br />
สิ่งพิมพ�<br />
วิทยุ โทรทัศน� ฯลฯ ผู�รับจะรับสารได�โดยประสาทในการรู�สึก<br />
อันได�แก� การเห็น การได�ยิน การสัมผัส<br />
การได�กลิ่น<br />
การได�รับรู�รส<br />
สื่อ<br />
จึงเป�นองค�ประกอบสําคัญใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
สื่อแต�ละอย�างมีคุณสมบัติที่จะก�อให�เกิด<br />
การรับรู�<br />
แตกต�างกัน เช�น สิ่งพิมพ�<br />
ทําให�ได�รับสารโดยการเห็น วิทยุ ทําให�รับสารได�ด�วยการได�ยิน โทรทัศน� ให�<br />
รับสารได�ทั้งการเห็นและการได�ยิน<br />
ผู�ส�งสารจึงต�องพิจารณาเลือกว�าจะใช�สื่อประเภทใด<br />
จึงจะเหมาะสมและมี<br />
ประสิทธิภาพสูงสุด แม�จะเป�นสื่อประเภทเดียวกัน<br />
ก็ยังอาจต�องพิจารณาในรายละเอียดลงไปอีก เช�น เมื่อเลือก<br />
สื่อสารผ�านทางหนังสือพิมพ�<br />
ก็ต�องพิจารณาว�าจะใช�หนังสือพิมพ�ฉบับใด หรือถ�าเป�นโทรทัศน� จะใช�ช�องใด เป�น<br />
ต�น (ปรมะ สตะเวทิน 2526 : 60)<br />
สื่อ<br />
สําหรับ<strong>การสื่อสาร</strong>ในป�จจุบัน<br />
มีมากมายหลายชนิด และมีการพัฒนารูปแบบอยู�เสมอ<br />
ผู�สื่อสาร<br />
จําเป�นต�องมีความรู�และทักษะในการใช�เครื่องมือเหล�านั้นเป�นอย�างดี<br />
เช�น การใช�วิทยุ โทรทัศน� โทรศัพท�<br />
คอมพิวเตอร� เครื่องฉาย<br />
เครื่องเสียง<br />
และนอกเหนือจากนี้จะต�องเข�าใจ<strong>ถึง</strong>ข�อดี<br />
ข�อจํากัดของเครื่องมือสื่อสารแต�<br />
ละอย�างด�วย<br />
เทคนิควิธีใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีความสําคัญไม�น�อยกว�าการรู�จักใช�สื่อ<br />
ทั้งนี้เพราะ<strong>การสื่อสาร</strong>ในสถานการณ�ที่<br />
แตกต�างกัน ย�อมจะต�องอาศัยเทคนิควิธีการที่เหมาะสมแตกต�างกันไปด�วย<br />
ผู�สื่อสารต�องมีเทคนิควิธีในการ<br />
สื่อสารที่ดี<br />
รู�ว�าเมื่อใดควรใช�เทคนิควิธีการใด<br />
เมื่อใดควรใช�เครื่องมือช�วย<br />
เมื่อใดจะต�องทราบปฏิกิริยาตอบสนอง<br />
จากผู�รับ<br />
และจะทราบได�อย�างไร เป�นต�น ตัวอย�างของการใช�เทคนิควิธีใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เช�น
- นําเสนอซ้ําหลายๆ<br />
ครั้ง<br />
- แบ�งเนื้อหาออกเป�นตอนสั้นๆ<br />
นําเสนอทีละน�อย<br />
- กระตุ�นให�ผู�รับ<br />
ใช�ความคิด พิจารณาเหตุผล และหาข�อสรุปด�วยตนเอง<br />
- กระตุ�นให�เกิดความสนใจ<br />
ก�อนที่จะนําเสนอเรื่องราวที่เป�นสาระสําคัญ<br />
- แสดงเหตุผลหรือข�อเท็จจริงประกอบหลายๆ ด�าน แล�วจึงลงสรุป เพื่อเพิ่มความน�าเชื่อถือ<br />
- ให�ผู�รับมีส�วนร�วม<br />
หรือแสดงปฏิกิริยาตอบสนอง ฯลฯ<br />
ทฤษฎีและแบบจําลอง<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เป�นกระบวนการที่เกี่ยวข�องกับ<br />
การคิด การรับรู�<br />
การเรียนรู�ของบุคคล<br />
และมีความเกี่ยวข�อง<br />
ไป<strong>ถึง</strong>บุคคลอื่นและสังคมด�วย<br />
เป�นกระบวนการที่มีความซับซ�อนมีลักษณะเป�นนามธรรม<br />
ยากที่จะอธิบายให�<br />
ชัดเจนได�ว�า <strong>การสื่อสาร</strong>มีสภาพที่แท�จริงเป�นอย�างไร<br />
หรือมีปรากฏการณ�อะไรบ�างที่เกิดขึ้นในกระบวนการ<br />
สื่อสาร<br />
นักวิชาการ<strong>การสื่อสาร</strong>ได�พยายามศึกษา<br />
ตั้งสมมุติฐาน<br />
คิดค�นหาคําอธิบาย และสร�างแผนผังหรือ<br />
แบบจําลองขึ้นมาเพื่ออธิบายลักษณะหรือปรากฏการณ�ต�างๆ<br />
ที่เกิดขึ้นจาก<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ซึ่งแบบจําลองหรือแผนผัง<br />
เพื่ออธิบาย<strong>การสื่อสาร</strong>ดังกล�าว<br />
ในป�จจุบันมีอยู�เป�นจํานวนมาก<br />
สามารถนํามาสรุปเป�นทฤษฎี<strong>การสื่อสาร</strong>ที่สําคัญ<br />
ได�หลายทฤษฏี ที่สําคัญ<br />
คือ (ธนวดี บุญลือ 2539 : 474-529)<br />
1. ทฤษฎีพฤติกรรมการเข�ารหัสและถอดรหัส<br />
ทฤษฎีนี้มีความเชื่อว�า<br />
สิ่งสําคัญใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
คือ กระบวนการสร�างรหัสและถอดรหัสของผู�สื่อสาร<br />
ทั้ง<br />
ผู�รับและผู�ส�งสาร<br />
กิจกรรมที่สําคัญของ<strong>การสื่อสาร</strong>ได�แก�<br />
การแปลเนื้อหาข�าวสารให�เป�นรหัสสัญญาณ<br />
(Encoding) การแปลรหัสสัญญาณกลับเป�นเนื้อหา<br />
(Decoding) และการแปลความหมายของข�าวสาร<br />
(Interpreting) สรุปสาระสําคัญของทฤษฎี ดังนี้<br />
คือ<br />
สิ่งแวดล�อม<br />
1.1 <strong>การสื่อสาร</strong><br />
เป�นปฏิสัมพันธ�ของมนุษย� ที่เกิดขึ้นจากความต�องการตรวจสอบและควบคุม<br />
1.2 กระบวน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ต�องมีการเข�ารหัส ถอดรหัส และแปลความหมายอยู�ตลอดเวลา<br />
1.3 การรับรู�<br />
ความรู�สึก<br />
ความสนใจ และการจําแนกประเภทข�าวสาร ขึ้นอยู�กับองค�ประกอบเชิง<br />
สรีระ เช�น ระบบกล�ามเนื้อ<br />
เกี่ยวกับการฟ�ง<br />
การเขียน รวม<strong>ถึง</strong>กระบวนการทางอารมณ�<br />
1.4 เน�นการศึกษา<strong>ถึง</strong>ความสําพันธ�ระหว�างผู�ส�งสารและผู�รับสาร
1.5 ระบบสมอง การคิด เป�นป�จจัยสําคัญในการวิเคราะห�ตัดสินว�าสิ่งใดที่เกี่ยวข�องหรือไม�<br />
เกี่ยวข�องกับตนเอง<br />
เป�นตัวกระตุ�นให�สนใจที่จะรับสาร<br />
ผู�รับ<br />
แวดล�อม<br />
2. ทฤษฎีเชิงระบบพฤติกรรม<br />
ให�ความสําคัญกับเรื่องของสื่อหรือช�องทาง<strong>การสื่อสาร</strong>สรุปสาระสําคัญได�ดังนี้คือ<br />
2.1 มุ�งอธิบายเกี่ยวกับพฤติกรรมที่เกิดขึ้น<br />
ในการส�งข�าวสาร จากผู�ส�ง<br />
ผ�านสื่อหรือช�องทาง<br />
ไปยัง<br />
2.2 เปรียบเทียบ<strong>การสื่อสาร</strong>ของมนุษย�ได�กับการทํางานของเครื่องจักร<br />
2.3 <strong>การสื่อสาร</strong>เป�นกระบวนการต�อเนื่อง<br />
หรืออาจเป�นวงกลมและเกิดสิ่งใหม�ๆ<br />
ขึ้นเสมอ<br />
2.4 ความหมายหรือเจตนา<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ขึ้นอยู�กับปฏิกิริยาระหว�างผู�สื่อสารและสถานการณ�<br />
3. ทฤษฎีเชิงปฏิสัมพันธ� สรุปสาระสําคัญดังนี้<br />
คือ<br />
3.1 ให�ความสําคัญกับกระบวนการเชื่อมโยง<br />
ระหว�างผู�รับและผู�ส�งสาร<br />
ซึ่งปกติจะมีความสัมพันธ�<br />
ด�วยอํานาจภายนอกและมีป�จจัยเกี่ยวข�องหลายอย�าง<br />
3.2 <strong>การสื่อสาร</strong>จะขึ้นอยู�กับป�จจัยหลายด�าน<br />
บุคลิกภาพ ความน�าเชื่อของผู�ส�งข�าวสารเป�น<br />
ตัวกําหนดปฏิกิริยาของผู�รับสาร<br />
3.3 พฤติกรรมทั้งหลายของคนเป�นผลมาจากพฤติกรรมทาง<strong>การสื่อสาร</strong><br />
3.4 พฤติกรรมต�างๆ ของคนมีอิทธิพลต�อกระบวนการเชื่อมโยงระหว�างผู�รับและผู�ส�งสาร<br />
4. ทฤษฎีเชิงบริบททางสังคม มีสาระสําคัญดังนี้<br />
คือ<br />
4.1 เน�นอธิบายเกี่ยวกับป�จจัยต�างๆ<br />
ที่มีอิทธิพลต�อ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
4.2 <strong>การสื่อสาร</strong>เกิดขึ้นภายใต�อิทธิพลของป�จจัยทางสังคม<br />
วัฒนธรรม<br />
4.3 กลุ�มสังคม<br />
องค�กร มีอิทธิพลต�อความคิด ความเชื่อ<br />
การตัดสินใจ<br />
4.4 สังคมเป�นตัวควบคลุมการไหลของกระแสข�าวสาร เมื ่อสังคมมีการเปลี่ยนแปลงกระแส<br />
ข�าวสารก็เปลี่ยนแปลงไปด�วย
ทฤษฎี<strong>การสื่อสาร</strong>ทั้ง<br />
4 ทฤษฎีข�างตนเป�นเพียงการนําความคิดของนักวิชาการ<strong>การสื่อสาร</strong>มาจัดเป�นกลุ�ม<br />
ความคิดตามความคิดที่เหมือนกันบางประการเท�านั้น<br />
ความจริงนักวิชาการแต�ละคน แม�ที่ถูกจัดในกลุ�มทฤษฎี<br />
เดียวกันก็มีความแตกต�างกันอยู�มาก<br />
ซึ่งแนวความคิดของนักวิชา<strong>การสื่อสาร</strong>ต�างๆ<br />
สามารถอธิบายได�ด�วย<br />
แบบจําลอง<strong>การสื่อสาร</strong>ของนักวิชา<strong>การสื่อสาร</strong>แต�ละคน<br />
แบบจําลองเรื่อง<strong>การสื่อสาร</strong>ของเบอร�โล<br />
(Berlo)<br />
เบอร�โล (Berlo. 1960 : 40-71) เป�นผู�คิดกระบวนของ<strong>การสื่อสาร</strong>ไว�ในลักษณะรูป<br />
แบบจําลอง S M C<br />
R Model อันประกอบด�วย<br />
1. ผู�ส�ง<br />
(Source) ต�องเป�นผู�ที่มีทักษะความชํานาญใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
โดยมีความสามารถใน "การเข�ารหัส"<br />
(Encode) เนื้อหาข�าวสาร<br />
มีทัศนคติที่ดีต�อผู�รับเพื่อผลใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีความรู�อย�างดีเกี่ยวกับข�อมูลข�าวสารที่จะ<br />
ส�ง และควรมีความสามารถในการปรับระดับของข�อมูลนั้นให�เหมาะสมและง�ายต�อระดับความรู�ของผู�รับ<br />
ตลอดจนมีพื้นฐานทางสังคมและวัฒนธรรมที่สอดคล�องกับผู�รับด�วย<br />
2. ข�าวสาร (Message) เกี่ยวข�องทางด�านเนื้อหา<br />
สัญลักษณ� และวิธีการส�งข�าวสารนั้น<br />
3. ช�องทางในการส�ง (Channel) หมาย<strong>ถึง</strong> วิธีการที่จะส�งข�าวสารโดยการให�ผู�รับข�าวสารข�อมูลผ�าน<br />
ประสาทสัมผัสทั้ง<br />
5 หรือเพียงส�วนใดส�วนหนึ่ง<br />
เช�น การฟ�ง การดู การสัมผัส การลิ้มรส<br />
หรือการได�กลิ่น<br />
4. ผู�รับ<br />
(Receiver) ต�องเป�นผู�มีทักษะความชํานาญใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
โดยมีความสามารถใน "การ<br />
ถอดรหัส" (Decode) สาร เป�นผู�มีทัศนคติ<br />
ระดับความรู�<br />
และพื้นฐานทางสังคม<br />
วัฒนธรรม เช�นเดียวกันหรือ<br />
คล�ายคลึงกันกับผู�ส�ง<br />
จึงจะทําให�<strong>การสื่อสาร</strong>นั้นได�ผล<br />
แบบจําลอง<strong>การสื่อสาร</strong>ของลาสเวลล�<br />
เป�นแบบจําลอง<strong>การสื่อสาร</strong>ที่อธิบายกระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>เชิงพฤติกรรม<br />
(The Behavioral of Thought)<br />
เป�นการศึกษาปฏิกิริยาระหว�างผู�ส�งสารและผู�รับสาร<br />
เนื้อหาข�าวสาร<br />
ชนิดของสื่อที่ใช�และผลอันเกิดจากการ<br />
กระทํา<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ลาสเวลล�อธิบายกระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>โดยตั้งเป�นคําถามเกี่ยวกับผู�ส�งสาร<br />
ผู�รับสาร<br />
และผลของ<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
คือ ใคร พูดอะไร ผ�านช�องทางใด <strong>ถึง</strong>ใคร ได�ผลอย�างไร อาจเขียนเป�นแผนภาพได� ดังนี้<br />
(กิดานันท�<br />
มลิทอง 2536 : 26)<br />
ใคร คือ ผู�ส�งสาร<br />
ซึ่งเป�นตัวกําหนดและควบคุมเนื้อหาข�าวสาร<br />
พูดอะไร คือ สาร หรือเนื้อหาสาระของเรื่องที่ถูกสื่อสารออกไป<br />
ด�วยทางใด คือ ตัวกลาง หรือสื่อที่ข�าวสารถูกส�งผ�านไปยังผู�รับ
กับใคร คือ ผู�รับสาร<br />
ผลอะไร คือ สิ่งที่เกิดขึ้นอันเป�นผลมาจาก<strong>การสื่อสาร</strong><br />
แนวคิดโดยสรุป ตามแบบจําลองของลาสเวลล� คือ<br />
1. อธิบายกระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>แบบง�ายๆ<br />
ซึ่งความจริงแล�ว<strong>การสื่อสาร</strong>ของมนุษย�มีความสลับซับซ�อน<br />
มากกว�านี้<br />
และ<strong>การสื่อสาร</strong>จะเกิดขึ้นได�ต�องอาศัยป�จจัยอื่นๆ<br />
เป�นตัวกําหนด หรือมีอิทธิพล อย�างอื่น<br />
ในการ<br />
สื่อสาร<br />
เช�น สภาวะแวดล�อมทางสังคม จุดมุ�งหมายใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เป�นต�น<br />
2. เน�น<strong>การสื่อสาร</strong>แบบเห็นหน�ากัน<br />
ผู�สื่อสารปรากฏตัวขณะทํา<strong>การสื่อสาร</strong><br />
3. เนื้อหาข�าวสารที่ส�งไปยังจุดหมายปลายทาง<br />
จะต�องมีจุดมุ�งหมาย<br />
เพราะคาดว�าจะต�องเกิดผลอย�างใด<br />
อย�างหนึ่ง<br />
ความจริงแล�วไม�จําเป�นเสมอไปว�าการส�งสารจะต�องมีจุดมุ�งหมายอย�างแน�นอน<br />
หรือเฉพาะเจาะจง<br />
4. ขาดป�จจัยสําคัญตัวหนึ่งคือ<br />
ปฏิกิริยาการป�อนกลับ<br />
แบบจําลอง<strong>การสื่อสาร</strong>ของชแรมม�<br />
วิลเบอร� ชแรมม� ได�เสนอแบบจําลอง<strong>การสื่อสาร</strong>ตามแนวความคิดของเขาไว�<br />
3 แบบ คือ (ธนวดี บุญลือ<br />
2529 : 507-508 )<br />
แบบที่<br />
1 อธิบาย<strong>การสื่อสาร</strong>เป�นกระบวนการเส�นตรง<br />
ประกอบด�วย แหล�งข�าวสาร (Source) เข�ารหัส<br />
(Encoder) สัญญาณ (Signal) ถอดรหัส (Decoder) และจุดหมายปลายทาง (Destination) ไม�ให�ความสําคัญ<br />
กับการตอบสนองและปฏิสัมพันธ�ระหว�างผู�สื่อสาร<br />
แบบที่<br />
2 อธิบายกระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>ที่ผู�ส�งและผู�รับสารมีประสบการณ�บางอย�างร�วมกัน<br />
ทํา<strong>การสื่อสาร</strong><br />
อยู�ภายใต�ขอบเขตประสบการณ�ของแต�ละฝ�าย<br />
ความสําเร็จของ<strong>การสื่อสาร</strong>จึงขึ้นอยู�กับประสบการณ�ร�วมของผู�<br />
สื่อสาร<br />
แบบที่<br />
3 ในกระบวน<strong>การสื่อสาร</strong> จะมีปฏิสัมพันธ�ระหว�างผู�สื่อสาร<br />
อันเกิดจากการที่ทั้งสองฝ�ายต�อง<br />
ทํางานเหมือนกันในระหว�างที่ทํา<strong>การสื่อสาร</strong><br />
คือการเข�ารหัสสาร แปลความ และถอดรหัสให�เป�นสัญลักษณ�<br />
ส�งไปยังผู�รับสาร<br />
ซึ่งเมื่อรับเนื้อหาข�าวสารไว�แล�ว<br />
ก�อนที่จะทําการส�งสารออกไป<br />
ก็ต�องนําสารที่จะส�งออกมา<br />
เข�ารหัส แปลความ และถอดรหัส เช�นเดียวกัน เพื่อส�งกลับไปยังผู�รับ<br />
ซึ่งเป�นผู�ส�งในครั้งแรก<br />
ชแรมม�เรียก<br />
กระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>นี้ว�า<br />
เป�น กระบวน<strong>การสื่อสาร</strong>แบบวงกลม<br />
สรุป
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
หรืออาจเรียกว�า การสื่อความหมาย<br />
คือการถ�ายทอด แลกเปลี่ยน<br />
ความรู�<br />
ความคิด ระหว�าง<br />
บุคคล เพื่อให�เกิดความรู�ความเข�าใจเรื่องราวระหว�างกัน<br />
ซึ่งเป�นพฤติกรรมที่จะต�องมีอยู�เสมอในสังคมมนุษย�<br />
<strong>การสื่อสาร</strong>จึงมีความสําคัญทั้งในชีวิตประจําวันของแต�ละบุคคล<br />
สังคม ธุรกิจการค�า อุตสาหกรรม การเมืองการ<br />
ปกครอง และการศึกษา <strong>การสื่อสาร</strong>มีพัฒนาการมายาวนานพร�อมๆ<br />
กับสังคมมนุษย� นับตั้งแต�ยุคโบราณ<br />
ยุค<br />
เกษตรกรรม ยุคอุตสาหกรรม และยุคป�จจุบัน ซึ่งอาจจะเรียกได�ว�า<br />
เป�นยุคของ<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เนื่องจากมี<br />
ความก�าวหน�าใน<strong>การสื่อสาร</strong>อย�างสูง<br />
สามารถติดต�อสื่อสารกันได�อย�างมีประสิทธิภาพ<br />
และรวดเร็วทั่ว<strong>ถึง</strong>กันทั่ว<br />
โลก<br />
<strong>การสื่อสาร</strong><br />
เป�นกระบวนการที่เกิดขึ้นโดยมีองค�ประกอบต�างๆ<br />
คือ ข�าวสาร ผู�รับ<br />
และผู�ส�ง<br />
การเข�ารหัส<br />
ช�องทาง<strong>การสื่อสาร</strong><br />
การแปลรหัสข�าวสาร และพฤติกรรมหรือผลที่เกิดจาก<strong>การสื่อสาร</strong><br />
<strong>การสื่อสาร</strong>ที่ประสบ<br />
ผลสําเร็จสูง ต�องอาศัยคุณสมบัติของผู�รับและผู�ส�งหลายด�านประกอบกันคือ<br />
ความรู�ความสามารถทั่วไป<br />
มีทักษะ<br />
ใน<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีเจตคติที่ดี<br />
และเข�าใจพื้นฐานทางสังคม<br />
วัฒนธรรม นอกจากนี้ยังต�องอาศัยป�จจัยด�าน<br />
สื่อและ<br />
เทคนิคใน<strong>การสื่อสาร</strong>ด�วย<br />
ประเภทของ<strong>การสื่อสาร</strong>ที่สําคัญแบ�งเป�น<br />
3 ประเภท คือ <strong>การสื่อสาร</strong>ส�วนบุคคล<br />
การ<br />
สื่อสารระหว�างบุคคล<br />
และ<strong>การสื่อสาร</strong>มวลชน<br />
เกี่ยวกับทฤษฎี<strong>การสื่อสาร</strong><br />
มีผู�ศึกษาและกําหนดทฤษฎี<strong>การสื่อสาร</strong><br />
ไว�หลายทฤษฎี จําแนกเป�นกลุ�มที่สําคัญ<br />
คือ ทฤษฎีพฤติกรรมการถอดรหัสและการเข�ารหัส ทฤษฎีเชิงพฤติกรรม<br />
ทฤษฎีเชิงปฏิสัมพันธ� ทฤษฎีเชิงบริบททางสังคม การอธิบายทฤษฎี<strong>การสื่อสาร</strong><br />
อาศัยแบบจําลองที่นักวิชาการ<br />
ต�างๆ คิดขึ้น<br />
เช�น แบบจําลองของเบอร�โล แบบจําลองของลาสเวลล� แบบจําลองของชแรมม� เป�นต�น
Change language