Maila Aurreratuko Kurrikulua (B2.1 eta B2.2)
Maila Aurreratuko Kurrikulua (B2.1 eta B2.2)
Maila Aurreratuko Kurrikulua (B2.1 eta B2.2)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SARRERA<br />
MAILA AURRERATUKO CURRICULUMA<br />
Tarteko <strong>eta</strong> oinarrizko mailen curriculumaren ondoren dator goi-maiako curriculuma, <strong>eta</strong> bi horiek<br />
oinarri duten araudi berean dago funtsaturik, hain zuzen, Hezkuntzaren Lege Organikoaren 6.1.<br />
artikuluko 1629/06 Errege Dekretuan. Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuan<br />
proposatutako metodologia komunikatiboa da curriculumaren ardatz nagusia.<br />
Komunikazio-ikuspegi horr<strong>eta</strong>n, hizkuntza erabiltzeari garrantzi handiagoa ematen zaio hizkuntzari<br />
buruz ikasteari baino. Ikasleak hizkuntza erabiltzen du, <strong>eta</strong> hizkuntzazko komunikazio-jardueren bidez<br />
zenbait arik<strong>eta</strong> edo ekintza egiteko eskatzen zaio. Jarduera horiek egiteko, aurretiazko ezagutza guztia<br />
martxan jarri beharko du ikasleak <strong>eta</strong> egoera bakoitzean baliagarrien egiten zaizkion baliabideak<br />
hautatu beharko ditu.<br />
Goian aipatutako aurretiazko ezagutza <strong>eta</strong> baliabideak abiaraziko dituen gaitasun estrategikoaren<br />
bidez, ikasleak ikaskuntza-prozesuan autonomia lortu beharko du, <strong>eta</strong> hori erdiestea ikaslearen ardura<br />
izango da. Ezagutza-maila handiagoa den heinean, autonomia-maila handiagoa izan beharko da.<br />
Prozesu horiek hizkuntza guzti<strong>eta</strong>rako balio dute, <strong>eta</strong> hizkuntza bat ikasteko horiek garatu izanak bidea<br />
errazten du gainerako hizkuntzak ikasteko, <strong>eta</strong> aldi berean, eleaniztasuna <strong>eta</strong> kultura-aniztasuna<br />
bultzatzen ditu.<br />
Curriculumaren xedea komunikazio-gaitasuna garatzea da, hots, erabiltzaileak bizi ditzakeen<br />
egoer<strong>eta</strong>n eraginkortasunez esku-hartzeko, mintzatzeko <strong>eta</strong> ulertzeko gaitasuna garatzea.<br />
HELBURUA<br />
• Hizkuntzari buruzko <strong>eta</strong> hizkuntza hori mintzatzen den herrialdeari edo herrialdeei buruzko<br />
ezagutza areagotzea, bertako hiztunekin komunikatu ahal izateko <strong>eta</strong> garapen pertsonala zein<br />
profesionala indartzeko.<br />
• Gaitasun pertsonalak garatzea, esaterako, sentsibilitatea, tolerantzia <strong>eta</strong> dibertsitate soziokulturalaren<br />
onarpena.<br />
• Gaitasun kognitiboak, hizkuntzazkoak, afektiboak, estetikoak <strong>eta</strong> kulturalak indartzea.<br />
• XXI. mendearen berezko ezaugarri diren mugikortasunerako <strong>eta</strong> nazioarteko lankidetzarako<br />
prestaturik egotea.<br />
MAILAREN DEFINIZIOA<br />
Goi-maila Hizkuntzen Europako Erreferentzia Marko Bateratuaren (HEEMB) B2 mailarekin bat dator.<br />
Marko horr<strong>eta</strong>n, B2 maila esapide hauen bidez definitzen da: "erantzun egokia ohiko egoer<strong>eta</strong>n" <strong>eta</strong><br />
"menderatze operatibo mugatua" esapideen bidez. Hurrengo maila, C1 maila, berriz, "menderatze<br />
eraginkorra" edo "menderatze operatibo egokia" esapideen bidez definitzen da.<br />
Horrenbestez, ikasleak honako hau egiteko gai izango dira:<br />
Kontzeptualki zein linguistikoki konplexuak diren ahozko <strong>eta</strong> idatzizko testuak ulertu, sortu <strong>eta</strong> lantzea<br />
beharrezkoa den ohiko egoer<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> egoera espezifikoago<strong>eta</strong>n, hizkuntza erraztasunez <strong>eta</strong><br />
1<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
eraginkortasunez erabiltzea, hiztegi zabal baina ez oso idiomatikoarekin. Testu horien gaiak orokorrak,<br />
egungoak edo hiztunaren espezializazio-eremukoak izango dira, <strong>eta</strong> hizkuntzaren aldaera estandarra<br />
izango da.<br />
HELBURU OROKORRAK<br />
• Behar besteko zehaztasun <strong>eta</strong> erraztasunekin hitz egitea hiztunekin, mintzaldia naturala izan<br />
dadin.<br />
• Ia egoera guzti<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> hizkuntza-baliabideak ongi menderatuz, ahoz zein idatziz ulertu,<br />
mintzatu <strong>eta</strong> esku hartzea.<br />
• Ikasleek bizi ditzakeen egoeren alderdi sozio-kultural<strong>eta</strong>n sakontzea <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>ko bakoitzean<br />
egoki jokatzea, keinu, jarrera <strong>eta</strong> erregistro egokiak erabiliz.<br />
• Hizkuntza-baliabide berriak erabiltzea, dagoeneko ikasitakoak ahaztu gabe.<br />
• Akatsei buruz gogo<strong>eta</strong> egitea, nork bere burua zuzendu ahal izateko.<br />
• Norberak egokientzat dituen komunikazio- <strong>eta</strong> ikaskuntza-estrategiak nahita erabiltzea.<br />
• Ikaskuntza modu autonomoan planifikatzea.<br />
HELBURU ESPEZIFIKOAK<br />
AURRERATU MAILA 1<br />
Gaitasun pragmatikoak: funtzionala <strong>eta</strong> diskurtsiboa<br />
Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko interakzioa<br />
• Gai ugariri buruz <strong>eta</strong> egoera askotan eraginkortasunez komunikatzea, erraztasun, zehaztasun <strong>eta</strong><br />
naturaltasun nahikoaz, solaskidearentzat naturala izan dadin <strong>eta</strong> jarrera berezia hartu behar ez<br />
dezan.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>, debate, solasaldi <strong>eta</strong> transakzio<strong>eta</strong>n, ikuspuntuak defendatzea, horiek ongi azalduz<br />
<strong>eta</strong> argudiatuz, <strong>eta</strong> gertaera zein bizipen jakinen garrantzi pertsonala azpimarratuz.<br />
• Beste hiztun batzuekin posta-bidezko harremana izatea, <strong>eta</strong> idatzitako gutun<strong>eta</strong>n, berri <strong>eta</strong> iritziak<br />
azaltzea, <strong>eta</strong> egoerarekin bat datozen sentimendu, informazio <strong>eta</strong> emozioak adieraztea.<br />
Ahozko ulermena<br />
• Gai zehatz edo abstraktuei buruzko testu luzeak <strong>eta</strong> izaera teknikokoak –betiere<br />
espezializaziokoak– ulertzea. Testuak ongi antolaturik egongo dira, hizkuntza estandarrean <strong>eta</strong><br />
abiadura normalean emango dira, <strong>eta</strong> hizkuntzaren <strong>eta</strong> argudioen aldetik konplexuak izango dira.<br />
• Testu horien komunikazio-asmoak, puntu nagusiak <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sun garrantzitsuak hautematea.<br />
• Hizkuntza estandarrean emandako grabatutako materiala –esaterako, dokumentalak <strong>eta</strong><br />
albistegiak– ulertzea.<br />
Idatzizko ulermena<br />
• Hainbat motatako testuak nahiko autonomiaz irakurtzea, honako hauek hautemanez: komunikazioasmoak,<br />
funtsezko informazioa, puntu nagusiak <strong>eta</strong> bigarren mailakoak, <strong>eta</strong> argudioen ildoa.<br />
• Hainbat iturritako informazioa, ideiak <strong>eta</strong> iritziak erraz aukeratzea.<br />
Ahozko adierazpena<br />
• Komunikazio-asmorako egokiak diren testu argi <strong>eta</strong> kohesiodunak sortzea. Testu hori<strong>eta</strong>n, alderdi<br />
osagarriak <strong>eta</strong> adibide garrantzitsuak erabiliko dituzte, <strong>eta</strong> testuen funtzioak honako hauek izango<br />
2<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
dira: informazioa ematea; zerbait kontatzea; bizipenak, sentimenduak <strong>eta</strong> gertakariak deskribatzea;<br />
gaiak azaltzea; edo iritziak defendatu <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
• Segurtasunez, erraztasunez, xeh<strong>eta</strong>sunez <strong>eta</strong> nahiko zuzen mintzatzea, erritmo erregularra erabiliz<br />
<strong>eta</strong> argi ahoskatuz.<br />
Idatzizko adierazpena<br />
• Testu argi, koherente <strong>eta</strong> kohesiodunak idaztea gai askori buruz, xeh<strong>eta</strong>sun lexiko handiz <strong>eta</strong><br />
gramatika-zuzentasunez.<br />
• Hainbat iturritako informazioa laburtu <strong>eta</strong> ebaluatzea, <strong>eta</strong> testu-motaren <strong>eta</strong> komunikazioegoeraren<br />
arabera, gertakariak kontatzea, deskribatzea, argudiatzea, konparatzea <strong>eta</strong><br />
ondorioztatzea.<br />
Gaitasun sozio-kulturala <strong>eta</strong> sozio-linguistikoa<br />
• Portaera, erreakzioak, tratamendua, adeitasuna <strong>eta</strong> hizkuntza-egoera kasuan kasuko egoera <strong>eta</strong><br />
funtziora moldatzea. Horr<strong>eta</strong>rako, hiztunen herrialde<strong>eta</strong>ko alderdi sozio-kulturalak sakonago<br />
aztertu beharko dituzte ikasleek.<br />
• Inguruko hizkuntza-aldaera ohikoenak identifikatzea, <strong>eta</strong> horien ekoizpena egoera bakoitzarekin<br />
bat datorren erregistrora moldatzea.<br />
Hizkuntza-gaitasuna<br />
• Hizkuntza-baliabide ugari erabiltzea, testu zehatzak, argiak <strong>eta</strong> kohesiodunak sortzeko. Testuak<br />
funtzio <strong>eta</strong> gai askori buruzkoak izango dira <strong>eta</strong> modu naturalean ekoitzi beharko dira, zalantzak<br />
igartzen ez direlarik <strong>eta</strong> errepikapenik gabe.<br />
• Hizkuntza-baliabideak oso ongi kontrolatzea, nahiz <strong>eta</strong> egitura konplexu<strong>eta</strong>n, komunikazioa<br />
oztopatzen ez duten akats batzuk egin. Akats “iraunkorrak” ager daitezke ohikoak ez diren<br />
egoer<strong>eta</strong>n.<br />
• Diskurtsoa malgutasunez <strong>eta</strong> eraginkortasunez kohesionatzea, diskurtso-adierazgailu <strong>eta</strong> lokailuak<br />
egoki erabiliz.<br />
Gaitasun estrategikoa<br />
• Ikaskuntza modu autonomoan planifikatzea <strong>eta</strong> estrategiak jakinaz erabiltzea.<br />
• Lana planifikatzea, egoera bakoitzean norberak dituen hizkuntza-baliabideak testuinguruan kokatu<br />
<strong>eta</strong> erabiltzea, beharrezko baliabideak aurkitzea, horiek nola funtzionatzen duten behatzea,<br />
interferentziak egitea, hizkuntza lantzea, zailtasunak gainditzea, hizkuntza eraikitzea, <strong>eta</strong><br />
informazio-hutsuneak betetzea.<br />
• <strong>Maila</strong> lortzeko behar den denboraz <strong>eta</strong> ahaleginez jabetzea.<br />
• Autoikaskuntzarako norberak dituen baliabideak egoki hautatzea.<br />
• Helburuen erdiespena balioestea, bai <strong>eta</strong> zaitasunak, akatsak, lorpenak <strong>eta</strong> aurrera egiteko<br />
erabilitako bitartekoak ere. Horien arabera norbera antolatzea.<br />
• Ebaluak<strong>eta</strong>-bitarteko estandarrak erabiliz norbera ebaluatzea, kanpo-laguntzarekin beharrezkoa<br />
balitz.<br />
EDUKIAK<br />
I. KOMUNIKAZIOA: GAITASUN PRAGMATIKOAK<br />
1. KOMUNIKAZIO JARDUERAK<br />
3<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Komunikazio-gaitasuna ahoz <strong>eta</strong> idatziz garatzea da helburua. Gaitasun hori garatzeko bide bakarra<br />
gaitasuna bera lantzea da.<br />
1.1. Entzutezko ulermeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan<br />
• Hizkuntza estandarrean esandako oro ulertzea, <strong>eta</strong> inguruan zarata izan arren, honako hauek<br />
hautematea: komunikazio-asmoak, gaia, ideia nagusiak, xeh<strong>eta</strong>sun garrantzitsuak <strong>eta</strong> gaialdak<strong>eta</strong>k.<br />
• Jatorrizko hiztunen solasaldi informal<strong>eta</strong>n parte hartzea <strong>eta</strong> horiek ulertzea.<br />
• Espezialitateko gaiei buruzko eztabaid<strong>eta</strong>n parte hartzea <strong>eta</strong> solaskideek nabarmendutako ideiak<br />
xeh<strong>eta</strong>sun osoz ulertzea.<br />
• Jarraibide zehatzak ahalegin gabe betetzea.<br />
• Gai ezagunei buruz, nolabaiteko segurtasunez aritzea.<br />
• Informazioa <strong>eta</strong> iritziak trukatu, egiaztatu <strong>eta</strong> baieztatzea.<br />
• Etenaldien, etenduren, intonazioaren, tonuaren, mugimenduen <strong>eta</strong> keinuen komunikazio-asmoez<br />
ohartzea.<br />
• Norberaren ulermena kontrolatzea <strong>eta</strong> argibideak eskatzea.<br />
B. Entzule moduan<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> debateak<br />
• Solasaldi <strong>eta</strong> eztabaida formalak ulertzea, <strong>eta</strong> gaia, ideia nagusiak <strong>eta</strong> azaldutako ikuspegiak<br />
identifikatzea, laguntza behar izan arren <strong>eta</strong> ahaleginak egin behar izan arren.<br />
Kontak<strong>eta</strong>k, deskribapenak <strong>eta</strong> azalpenak<br />
• Ezaguntzat jo daitezkeen gaiei buruzko hitzaldi, konferentzia, azalpen <strong>eta</strong> gainerako aurkezpen<br />
akademiko zein profesional<strong>eta</strong>ko ideia nagusiak ulertzea, linguistikoki konplexuak izan arren.<br />
• Konferentzi<strong>eta</strong>ko gai garrantzitsuenen oharrak hartzea.<br />
Iragarkiak <strong>eta</strong> jarraibideak<br />
• Hizkuntza estandarrean <strong>eta</strong> erritmo normalean emandako jarraibide zehatzak, adierazpenak <strong>eta</strong><br />
testuinguruan kokatutako mezuak ulertzea, gai abstraktuei buruzkoak badira ere.<br />
• Erreferente ezagunak dituzten publizitate-iragarkien asmoa <strong>eta</strong> informazioa jasotzea.<br />
Emankizunak <strong>eta</strong> grabatutako materiala<br />
• Hizkuntza estandarrean <strong>eta</strong> erritmo normalean emandako dokumentu grabatu<strong>eta</strong>ko edo irrati- zein<br />
telebista-emanaldi<strong>eta</strong>ko (albistegiak <strong>eta</strong> elkarrizk<strong>eta</strong>k) funtsezko informazioa <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sun<br />
garrantzitsuak ulertzea.<br />
• Hiztunaren jarrera <strong>eta</strong> aldartea hautematea.<br />
• Hizkuntza estandarrean emandako filmen argumentuak ulertzea <strong>eta</strong> sekuentziak lotzea.<br />
4<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
1.2. Idatzizko ulermeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan: gutunak <strong>eta</strong> oharrak<br />
• Zailtasunik gabe ulertzea ohiko gutun<strong>eta</strong>ko <strong>eta</strong> posta elektroniko pertsonal <strong>eta</strong> formal<strong>eta</strong>ko<br />
informazio nagusia <strong>eta</strong> bigarren mailakoa.<br />
• Igorlearen hurbiltasun-markak identifikatzea, bereziki, adeitasun-, informazio- <strong>eta</strong> erregistroesamolde<strong>eta</strong>tik<br />
abiatuz.<br />
• Kasuan kasuko espezialitatearekin loturiko posta formala irakurtzea.<br />
• Ohiko idatzi formal<strong>eta</strong>ko informazio garrantzitsua erraz jasotzea, <strong>eta</strong> formatuak ezagutzea.<br />
B. Irakurle moduan<br />
Orientazioa <strong>eta</strong> informazioa<br />
• Testu luze<strong>eta</strong>n informazio espezifikoa erraz aurkitzea, <strong>eta</strong> hainbat iturritako informazioa biltzea,<br />
zeregin espezifikoak egiteko.<br />
• Oso espezializatuak ez diren albiste, artikulu, txosten <strong>eta</strong> iragarki<strong>eta</strong>ko eduki <strong>eta</strong> puntu<br />
garrantzitsuak azkar identifikatzea.<br />
Argudiatzea<br />
• Gaurkotasuneko gaiei buruzko iritzi-artikulu<strong>eta</strong>ko ikuspuntuak identifikatzea.<br />
• Argudio-diskurtso<strong>eta</strong>ko tesia, argudioak <strong>eta</strong> ondorioak hautematea, <strong>eta</strong> diskurtsoaren eskema<br />
identifikatzea.<br />
• Txosten<strong>eta</strong>ko datuak <strong>eta</strong> justifikazioak xeh<strong>eta</strong>sunez ulertzea.<br />
• Gai ezagunei buruzko grafiko <strong>eta</strong> sinopsiak interpr<strong>eta</strong>tzea.<br />
Jarraibideak<br />
• Jarraibide <strong>eta</strong> arau luze <strong>eta</strong> konplexuak ulertzea (bidai<strong>eta</strong>rako aholkuak, administrazio-prozesuak,<br />
segurtasuna, portaerak, <strong>eta</strong>b.), atal zailenak berriz irakurtzeko aukera izanez gero, betiere.<br />
Dibertimenduzko irakurk<strong>eta</strong><br />
• Egungo literatura-testu<strong>eta</strong>ko pasarte nagusien <strong>eta</strong> bigarren mailako pasarteen argumentua ulertzea,<br />
bai <strong>eta</strong> pertsonaien ezaugarriak <strong>eta</strong> gaia ere; betiere, testua gai unibertsalei buruzkoa bada <strong>eta</strong> oso<br />
idiomatikoa ez bada.<br />
• Kasuan kasuko kultura-ezaugarrien esparru barruan ulertzea testua.<br />
1.3. Ahozko adierazpeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan<br />
5<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Interakzio orokorra<br />
• Jatorrizko hiztunekin ohiko elkarrizk<strong>eta</strong>k izatea, bi aldeei inolako tentsiorik eragingo ez dien<br />
erraztasun- <strong>eta</strong> naturaltasun-mailarekin.<br />
• Norberak garrantzitsuagotzat jotzen dituen gertakari <strong>eta</strong> bizipenak nabarmentzea, <strong>eta</strong> norberaren<br />
ikuspuntuak argi <strong>eta</strong> garbi azaldu <strong>eta</strong> defendatzea, behar bezala argumentatuz <strong>eta</strong> norberak<br />
beharrezkotzat jotzen dituen azalpenak emanez.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> debateak<br />
• Jatorrizko hiztunekin solasean aritzea, haiek haien artean egingo luketen modu berean, hizkuntza<br />
gaizki erabiltzeagatik barrerik eragin gabe <strong>eta</strong> inor iraindu gabe.<br />
• Gertakari <strong>eta</strong> bizipen jakinek norberarentzat duten garrantzia transmititzea <strong>eta</strong> horiek sortzen duten<br />
emozioa helarazten jakitea.<br />
• Ohiko gaiei buruzko elkarrizk<strong>eta</strong>k bat-batean botatzea.<br />
• Harridurako, poztasuneko, tristurako, intereseko <strong>eta</strong> ezaxolako sentimenduak adierazi <strong>eta</strong><br />
horrelako adierazpenei erantzutea.<br />
• Argudio, azalpen <strong>eta</strong> iruzkin egokien bidez, emandako iritziak defendatzea.<br />
• Gai edo arazoak argi azaltzea, kausa <strong>eta</strong> ondorioei buruz espekulatuz, <strong>eta</strong> ikuspegi bakoitzaren<br />
abantailak <strong>eta</strong> desabantailak konparatuz.<br />
• Beste solaskideen ikuspuntu <strong>eta</strong> iritzien iruzkin motzak egitea.<br />
Negoziak<strong>eta</strong>k<br />
• Beharrezkoak diren transakzio gehienak arrakastaz egitea (ostatua hartzean edo agintaritzekin<br />
tramiteak egitean), hizkuntza hori mintzatzen den herrialde<strong>eta</strong>n, edo hizkuntza hori kasuan kasuko<br />
herrialdean komunikazio-hizkuntza denean.<br />
• Ohikoak ez diren transakzioak egitea, denda, banku <strong>eta</strong> abarr<strong>eta</strong>n, esaterako, erosk<strong>eta</strong> bat itzultzea.<br />
• Erreklamazioak egitea edo kexatzea.<br />
• Kasuan kasuko espezialitateko edozein eratako gaiei buruzko informazio zehatza, nolabaiteko<br />
konfiantzaz, trukatu, egiaztatu <strong>eta</strong> baieztatzea.<br />
• Jarraibide zehatzak ematea, zerbait nola egion behar den azalduz.<br />
• Hainbat iturri erabiliz txostenak egitea, argudioak <strong>eta</strong> erabilitako informazioa laburtuz.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>k<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>, kontsulta <strong>eta</strong> abarr<strong>eta</strong>ko galderei behar bezala erantzutea.<br />
• Elkarrizket<strong>eta</strong>n, norberaren ideiak garatzea <strong>eta</strong> modu egokian aurre hartzea,<br />
elkarrizk<strong>eta</strong>tzailearengan laguntza bilatuz, beharrezkoa izanez gero.<br />
Diskurtsoa kontrolatzea<br />
• Ulertu ez duena aditzera ematea.<br />
• Solaskideek ulertu dutela ziurtatzea.<br />
• Informazioa baieztatu edo ezeztatzea. Informazioa zuzentzea.<br />
• Norberaren burua zuzentzea.<br />
• Errepikatuz, gauza bera beste modu batean esanez edo parafraseatuz, ulertu dela egiaztatzea.<br />
• Esanahiak argitzea, baliabide ugari erabiliz.<br />
• Ulertu dela egiaztatzea, solaskideak esandakoa norberaren hitzak erabiliz errepikatzearen bidez.<br />
6<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
B. Hizlari moduan<br />
Deskribapena <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong><br />
• Kasuan kasuko espezialitatearekin loturiko gai ugariri buruzko aurkezpen zein deskribapen argi<br />
<strong>eta</strong> zehatzak erraz egitea.<br />
• Liburu <strong>eta</strong> filmen argumentuak azaldu, <strong>eta</strong> norberaren erreakzioak deskribatzea.<br />
• Esperientzien deskribapen <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong> zehatzak egitea, sentimendu <strong>eta</strong> erreakzioak azalduz.<br />
• Aurrez jakin ezin daitezkeen gertakariak zehaztasunez kontatzea, esaterako, istripu bat.<br />
• Ametsak, esperantzak, gogoak, ben<strong>eta</strong>ko gertakariak <strong>eta</strong> imajinatutakoak deskribatzea.<br />
• Istorioak kontatzea.<br />
• Iritzi, plan <strong>eta</strong> ekintzen argudio, arrazoibide <strong>eta</strong> azalpenak garatzea.<br />
• Denbora- <strong>eta</strong> logika-koherentziari eustea, <strong>eta</strong> informazio garrantzitsua <strong>eta</strong> informazio nahikoa<br />
eskaintzea.<br />
• Ohiko lokailu <strong>eta</strong> diskurtso-adierazgailuak malgutasunez erabiltzea, ideiak lotzeko.<br />
Publikoari hitz egitea<br />
• Gai orokorrak argitasunez, segurtasunez <strong>eta</strong> erritmo erregularrean azaltzea.<br />
• Ikuspuntuak defendatzea <strong>eta</strong> argi argudiatzea, ideia osagarri <strong>eta</strong> adibideekin.<br />
• Aurrez prestatutako aurkezpenak argi ematea, ikuspuntuen alde edo kontra arrazoituz, puntu<br />
garrantzitsuak nabarmenduz, <strong>eta</strong> aukera bakoitzaren abantailak <strong>eta</strong> desabantailak erakutsiz.<br />
• Diskurtsoa egituratzea: gaia aurkeztu, ideiak sailkatu, alderdi berriak txertatu, gauza bera beste<br />
modu batean esan, ideia nagusiak laburbildu <strong>eta</strong> ondorioak ateratzea.<br />
• Datuak malgutasunez lotzea <strong>eta</strong> koherentziari eustea.<br />
• Galderei segurtasunez <strong>eta</strong> erritmoarekin erantzutea.<br />
1.4. Idatzizko adierazpeneko jarduerak<br />
Interakzioan<br />
• Gai zehatz <strong>eta</strong> abstraktuei buruz informazioa <strong>eta</strong> ideiak ematea.<br />
• Behar besteko argitasunez galdetzea <strong>eta</strong> arazoak azaltzea, informazioa zehaztasun nahikoaz<br />
egiaztatu ahal izateko.<br />
• Zerbitzu<strong>eta</strong>ko langile, irakasle <strong>eta</strong> eguneroko bizitzako beste pertsona batzuei informazio-oharrak<br />
edo berehalako azalpenak eskatzeko oharrak idaztea, garrantzitsutzat jotzen dena nabarmenduz.<br />
• Eskerrak emateko edo zerbitzuak eskatzeko eskutitz formalak idaztea.<br />
Ekoizpena<br />
• Norberaren intereseko gaiei buruzko testu kohesiodunak idaztea.<br />
• Kasuan kasuko espezialitateari buruz argi <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sunez deskribatzea.<br />
• Film, liburu edo antzezlanen berri laburrak idaztea.<br />
• Ikuspuntu jakinen alde edo kontra idaztea, argudioak emanez, <strong>eta</strong> zenbait aukeraren abantaila zein<br />
desabantailak azaldu <strong>eta</strong> argudiatuz.<br />
• Hainbat iturritako informazioa <strong>eta</strong> argudioak laburbiltzea.<br />
7<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
2. TESTUAK<br />
“Testu” hitza zentzu zabalean erabiltzen da hemen, hain zuzen, HEEMBan ematen zaizkion<br />
ezaugarriak aintzat hartuz. HEEMBan honako hau esaten da “testu” hitzari buruz: “Egiteko bat<br />
gauzatzean, hizkuntza-jarduera baten ardatza osatzen duen diskurtso-zatia (ahozkoa edo idatzizkoa),<br />
alor espezifiko batekin loturikoa, da testua. Egiteko horr<strong>eta</strong>n, laguntza edo helburua izan daiteke<br />
testua, bai <strong>eta</strong> produktua edo prozesua ere.” (10. or.).<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, testuek egitura argia dute. Informazio esplizitua ematen dute, bai <strong>eta</strong> inplizitua ere,<br />
zentzua ulertzea erraza bada. Testuak ulertzeko, hizkuntzaren kultura ezagutu behar da, maila batean.<br />
Ahozko testuak distortsio akustiko gutxi dute, ahoskera estandarra da, edo estandarretik hurbila, <strong>eta</strong><br />
erritmoa ez da oso azkarra.<br />
2.1. Ahozko testuak<br />
Interakzioan<br />
• Gai pertsonal, orokor, sozial, akademiko, profesional <strong>eta</strong> aisialdiko gai ugariri buruzko solasaldi<br />
informalak. Inguruko zarata agertu ohi da, <strong>eta</strong> testu<strong>eta</strong>n, informazioa, bizipenak, iruzkinak <strong>eta</strong><br />
ikuspuntuak trukatzen dira.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong> formalak, ohikoak ez diren gaiak barne.<br />
• Gai ezagunei buruzko eztabaidak.<br />
• Telefono-bidezko elkarrizk<strong>eta</strong> formal edo informalak, <strong>eta</strong> bideokonferentziak.<br />
• Debateak.<br />
• Kultura- edo gaurkotasun-gaiei buruzko iruzkinak, iritziak <strong>eta</strong> justifikazioak.<br />
• Mezuen argibideak, azalpenak, errepikapenak, laburpenak edo itzulpenak.<br />
• Gizarte- edo lan-bilerak.<br />
• Merkataritzako <strong>eta</strong> administrazioko tramiteak.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Elkarren arteko ulermena kontrolatzeko baliabideak.<br />
Ulermena entzule moduan<br />
Aurrez aurre<br />
• Ezaguntzat jo daitezkeen gai zehatz <strong>eta</strong> abstraktuei buruzko azalpenak.<br />
• Hainbat hiztuneko elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Gai orokorrei <strong>eta</strong> espezialitateko gaiei buruzko mahai-inguruak <strong>eta</strong> debateak, hizkuntza<br />
estandarrean.<br />
• Jarraibide, arau, ohar <strong>eta</strong> argibide zehatzak.<br />
• Testuinguru jakin<strong>eta</strong>ko azalpen, aurkezpen, deskribapen <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong>k.<br />
• <strong>Maila</strong>rako egokiak diren gaiei buruzko hitzaldi <strong>eta</strong> konferentziak.<br />
• Ozenki irakurritako testuak.<br />
• Antzezlanak, hizkuntza estandarrean.<br />
Grabatutako edo hedabideen bidez emandako materiala (hizkuntza estandarrean).<br />
• Erantzungailu<strong>eta</strong>n grabatutako jarraibideak <strong>eta</strong> mezuak.<br />
8<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Iragarkiak (irratia, telebista, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Gaurkotasuneko gertakariak <strong>eta</strong> gaiak.<br />
• Eguraldiaren iragarpenak.<br />
• Oharrak <strong>eta</strong> argibideak.<br />
• Ezaguntzat jo daitezkeen antzezlanen pasarteak.<br />
• Gai orokorrei buruzko elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Kontakizunak.<br />
• Abestien hitzak (argi ahoskatuak).<br />
• Gai orokorrei buruzko dokumentalak <strong>eta</strong> erreportajeak (telebista edo bideak).<br />
• Telebistako telesailak.<br />
• Filmak, hizkuntza estandarrean.<br />
Ekoizpena<br />
• Oharrak, jarraibideak, arauak, aholkuak <strong>eta</strong> debekuak.<br />
• Honako hauek deskribatu <strong>eta</strong> konparatzea: pertsonak, gauzak, jarduerak, zerbitzuak, lekuak, bizibaldintzak,<br />
interesak, sentimenduak <strong>eta</strong> alderdi sozio-kulturalak.<br />
• Gertakariak, bizipenak, pasadizoak <strong>eta</strong> proiektuak xeh<strong>eta</strong>sunez kontatzea.<br />
• Istorioak kontatzea.<br />
• Gaiak azaltzea.<br />
• Gai ezagunei buruzko jarduerak azaldu, justifikatu <strong>eta</strong> argudiatzea.<br />
• Liburuak, telebista-programak <strong>eta</strong> filmak ebaluatzea.<br />
• Arazoak aditzera ematea.<br />
• Ekitaldiak, liburuak, filmak edo pertsonak aurkeztea.<br />
2.2. Idatzizko testuak<br />
Interakzioa<br />
• Gizarte-gai<strong>eta</strong>ko testu formalak <strong>eta</strong> informalak, honako helburu hauek dituztenak: zoriontzea,<br />
gonbidatzea, baieztatzea, desenkusatzea, eskertzea, eskabideak egitea, barkamena eskatzea,<br />
agurtzea, aurkeztea, zorionak ematea <strong>eta</strong> dolumina adieraztea.<br />
• Gutun <strong>eta</strong> mezu pertsonalak –SMSak, posta elektronikoa, faxa, posta <strong>eta</strong> txata–, honako hauek<br />
trukatzeko: informazioa, interesak, beharrak, bizipenak, iritziak, iruzkinak, erreakzioak <strong>eta</strong><br />
sentimenduak.<br />
• Gutun formal pertsonalak, akademikoak edo profesionalak –posta elektronikoa, faxa <strong>eta</strong> posta–,<br />
informazioa eman edo eskatzeko, laguntza edo zerbitzuak eskatzeko, arazoak azaltzeko,<br />
erreklamazioak egiteko, edo eskerrak emateko.<br />
• Administrazio-dokumentu estandarizatuak.<br />
• Informazio-galdek<strong>eta</strong>k.<br />
• Txat<strong>eta</strong>ko zein foro birtual<strong>eta</strong>ko mezuak, gai ezagunei buruzkoak.<br />
Ulermena<br />
• Hiztegi elebidunak <strong>eta</strong> elebakarrak.<br />
• Zerrendak (telefono-zenbakienak, agendak, aisialdi-gidak, ordutegiak, katalogoak, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Testu-liburu <strong>eta</strong> lan-materialak, mailarako egokiak.<br />
• Webguneak, blogak edo antzekoak.<br />
• Liburuxkak <strong>eta</strong> prospektuak (turismokoak <strong>eta</strong> merkataritzakoak).<br />
• Errez<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak <strong>eta</strong> arauak.<br />
9<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Eskemak.<br />
• Lan-iragarkiak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Txostenak.<br />
• Prentsa: albisteak, dibulgazio-artikuluak edo espezialitatekoak, erreportajeak, elkarrizk<strong>eta</strong>k,<br />
editorialak, <strong>eta</strong> iritzi-artikuluak.<br />
• Gai zehatz edo abstraktuei buruzko askotariko testu luzeak.<br />
• Kasuan kasuko espezialitateko gaiei buruzko testuak.<br />
• Ohiko administrazio-testuak.<br />
• Komikiak.<br />
• Abestien hitzak.<br />
• Horoskopoak edo antzekoak.<br />
• Poemak.<br />
• Biografiak.<br />
• Kontakizunak, ipuinak <strong>eta</strong> eleberriak.<br />
• <strong>Maila</strong>rako antzezlan egokiak.<br />
Ekoizpena (testuinguruan)<br />
• Informazioa azaldu <strong>eta</strong> aurkeztea.<br />
• Gai ezagunei buruzko iritzi- <strong>eta</strong> argudio-testuak.<br />
• Txostenak (egoerak aurkeztea, aukeren abantailak <strong>eta</strong> desabantailak azaltzea, <strong>eta</strong>b.)<br />
• Bizipenak, gertakariak, istorioak, ben<strong>eta</strong>ko gertakariak <strong>eta</strong> imajinatutakoak kontatzea.<br />
• Pertsonak, gauzak, jarduerak, prozesuak, zerbitzuak <strong>eta</strong> lekuak deskribatzea.<br />
• Planak <strong>eta</strong> proiektuak deskribatzea.<br />
• Biografiak.<br />
• Laburpenak.<br />
• Liburuak aurkeztea.<br />
• Konpromisoak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Eskemak.<br />
• Errez<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak.<br />
• Lan-eskabideak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Curriculum vitaea.<br />
• Lan akademikoak.<br />
• Egunerokoak.<br />
• Dibertimenduzko idatziak.<br />
3. FUNTZIOAK<br />
Tarteko mailako funtzio berberak dira, baina, maila hon<strong>eta</strong>n, baliabide-mota gehiago erabiltzen<br />
dira, funtzioa bera baino kontzeptu espezifikoak adierazteko. Baliabideen aberastasun horri<br />
esker, diskurtsoaren formaltasun-maila zehaztuko du ikasleak, <strong>eta</strong> afektibotasun handiagoa<br />
erakutsi ahalko du aurreko mail<strong>eta</strong>n baino, maila hori<strong>eta</strong>n neutraltasuna baita nagusi.<br />
Horrenbestez, erabilitako lexikoaren arabera esanahia aldatzen duten adierazpen idiomatiko<br />
finko edo egitura predeterminatuak erabili beharko ditu ikasleak.<br />
Funtzio horiek erabiltzeak ez du esan nahi funtzio hori<strong>eta</strong>n erabiltzen diren gramatika-egitura guztiak<br />
landu behar direnik. Askotan, esamoldeak erabili soilik egingo dira.<br />
10<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Komunikazio-jardueren atalean, ulermen- <strong>eta</strong> adierazpen-jarduera moduan agertu da dagoeneko<br />
funtzioen zerrenda.<br />
3.1. Hizkuntzaren gizarte-erabilerak<br />
• Agurtzea, kasu bakoitzean egoki den formaltasun mailarekin.<br />
• Ongietorria egitea <strong>eta</strong> ongietorriei erantzutea.<br />
• Norbera aurkeztea, norbait aurkeztea <strong>eta</strong> beste batek norbera aurkeztean erreakzionatzea,<br />
egoeraren arabera, modu formalean edo informalean.<br />
• Ezagun edo ezezagun bati hitz egitea, <strong>eta</strong> solaskide baten arr<strong>eta</strong> eskatzea, tratamendu egokia<br />
erabiliz harremanaren arabera.<br />
• Pertsona edo gauzengatik interesa agertzea, <strong>eta</strong> informazioa jasotzean, honako hauek azalarazten<br />
dituzten esamoldeak erabiltzea: interesa, harridura, poza, pena, tristura, asebetetzea,<br />
asegab<strong>eta</strong>suna, esperantza, atsekabea, beldurra, onarpena <strong>eta</strong> gaitzespena.<br />
• Ohiko beste gizarte-erabilera batzuk: oparitzea, gonbidatzea, opatzea, ongietorria egitea, gertakari<br />
jakin<strong>eta</strong>n sentimenduak adieraztea <strong>eta</strong> gauza onak opatzea, <strong>eta</strong> egoera hori<strong>eta</strong>n erreakzionatzea.<br />
• Goraintziak edo agurrak ematea <strong>eta</strong> horrelako adierazpenei erantzutea.<br />
• Jatordu<strong>eta</strong>ko ohiko adierazpen-trukeak. Topa egitea proposatzea.<br />
• Zoriontzea, gauza onak opatzea <strong>eta</strong> horrelako adierazpenei erantzutea.<br />
3.2. Komunikazioa kontrolatzea<br />
• Laguntza eskatzea: ulertzen ez dena aditzera ematea; zerbait errepikatzeko, argitzeko edo letraka<br />
esateko eskatzea; polikiago hitz egiteko eskatzea; <strong>eta</strong> ezagutu edo ulertzen ez diren hitz zein<br />
esamoldeen esanahia galdetzea.<br />
• Esandakoa ulertzen dela adieraztea, argibideak eskatzea, parafraseatzea, nork bere burua<br />
zuzentzea <strong>eta</strong> ulertu izana egiaztatzea.<br />
• Ulertu ez duen kide bati zerbait azaldu edo itzultzea.<br />
• Zuzen ulertu duen jakiteko, baieztapena eskatzea.<br />
• Etenaldi, keinu, luzapen edo esamoldeekin isiluneak betetzea, falta den osagaia aurkitu bitartean.<br />
• Parafraseatzea, komunikazio-arazoak agertzen direnean.<br />
• Ahaztutako hitzak edo hitz ezezagunak hitz orokorrekin ordezkatzea.<br />
3.3. Informazio orokorra<br />
• Pertsonei <strong>eta</strong> norberari buruzko informazioa eman <strong>eta</strong> eskatzea.<br />
• Informazio zehatza eskatu <strong>eta</strong> ematea, ordutegi, data, toki, kopuru, gauza, arau, tramite, ohitura <strong>eta</strong><br />
prozesuei buruz.<br />
• Gauzak, pertsonak <strong>eta</strong> lekuak identifikatzea, <strong>eta</strong> identifikazio okerrak zuzentzea.<br />
• Galderen bidez identifikatzea.<br />
• Pertsonak, gauzak, lekuak, jarduerak <strong>eta</strong> prozesuak xeh<strong>eta</strong>sunez deskribatzea.<br />
• Zerbait baieztatzea, baieztatzeko eskatzea edo ezeztatzea.<br />
• Norberak edo beste batzuek emandako informazioa zuzentzea, modu enfatikoan edo adeitasunez.<br />
• Informazioa argitu, horri buruz jardun edo zalantzan jartzea.<br />
• Berritasunak jakinaraztea.<br />
• Zerbaiten existentzia edo ezagutza adieraztea edo horri buruz galdetzea.<br />
• Galderei erantzutea, informazioa gehituz, baieztatuz, gezurtatuz, zalantzan jarriz, <strong>eta</strong> ezjakintasuna<br />
zein ahaztu izana adieraziz.<br />
• Jabetza adieraztea.<br />
• Pertsonak, gauzak, lekuak, jarduerak <strong>eta</strong> prozesuak xeh<strong>eta</strong>sunez deskribatzea.<br />
• Zerbait non, nola <strong>eta</strong> noiz gertatu den azaltzea.<br />
• Gertakariak kontatzea, <strong>eta</strong> oraina, lehena <strong>eta</strong> etorkizuna lotzea.<br />
11<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Datuak zenbakitu <strong>eta</strong> sailkatzea.<br />
• Informazioa errepikatu <strong>eta</strong> transmititzea.<br />
3.4. Ezagutza, iritziak <strong>eta</strong> balioespenak<br />
• Galdetzea, zerbait ezagutzen dela edo ez dela ezagutzen aditzera ematea, <strong>eta</strong> zerbait gogoratu edo<br />
ahaztu izana adieraztea.<br />
• Norbaiti zerbait gogoraraztea.<br />
• Gertakari bat baieztatu edo ezeztatzea, segurtasun edo enfasi handiago edo txikiagoarekin.<br />
• Gauzak, pertsonak, lekuak, egoerak <strong>eta</strong> ekintzak konparatzea.<br />
• Zalantza, sinesgogortasuna <strong>eta</strong> ziurtasun-maila adieraztea.<br />
• Ulermen-falta edo nahasmena adieraztea.<br />
• Aurresatea, probabilitate-maila handiago edo txikiagoarekin.<br />
• Hipotesiak <strong>eta</strong> susmoak azaltzea.<br />
• Gertakari bat egia dela baieztatzea edo gezurtatzea.<br />
• Nork bere burua zuzentzea.<br />
• Aukera, gaitasuna, betebeharra, beharra <strong>eta</strong> horien kontrakoak adieraztea, <strong>eta</strong> horiei buruz<br />
galdetzea.<br />
• Norbaiti zerbait egoztea.<br />
• Zerbaitekin erabat edo zati batean ados dagoela edo ez dagoela adieraztea, besteei ados dauden<br />
edo ez galdetzea, <strong>eta</strong> ados egotera bultzatzea.<br />
• Onarpena, onespena, asebetetzea <strong>eta</strong> horien kontrakoak adieraztea, baieztapen <strong>eta</strong> ezeztapenekin.<br />
• Gertakariak <strong>eta</strong> iritziak adierazi, justifikatu, defendatu <strong>eta</strong> konparatzea.<br />
• Kausak, helburuak <strong>eta</strong> ondorioak adieraztea.<br />
• Iraganeko, orainaldiko <strong>eta</strong> etorkizuneko baldintzak adieraztea.<br />
• Gertakariak, pertsonak, ideiak, zerbitzuak <strong>eta</strong> jazoerak balioestea.<br />
3.5. Nahiak, osasun-egoerak, sentsazioak <strong>eta</strong> sentimenduak<br />
• Honako hauek azalaraztea: nahia, planak, asmoak, beharrak, interesak, atseginak, gustuak, jakinmina,<br />
zal<strong>eta</strong>sunak, promesak <strong>eta</strong> bete gabeko asmoak.<br />
• Norberarentzako edo besteentzako nahiak adieraztea.<br />
• Adierazpenak <strong>eta</strong> galderak egitea, osasunari, sintomei, sentsazio fisikoei, <strong>eta</strong> osasun alorreko<br />
hobera edo okerrera egiteei buruz.<br />
• Aldartea, emozioa edo sentimenduak adieraztea, hots, honako hauek aditzera ematea: harridura,<br />
poza, zoriontasuna, alaitasuna, pena, atsekabea, tristura, oinazea, sufrimendua, haserrea,<br />
nahigabea, ardura, beldurra, larritasuna, nerbioak, esperantza, lasaitua, ilusioa, desilusioa,<br />
dezepzioa, frustrazioa, asebetetzea, asegab<strong>eta</strong>suna, umore ona/txarra, axolagab<strong>eta</strong>suna, nekea,<br />
jostak<strong>eta</strong>, gogaitasuna <strong>eta</strong> lotsa.<br />
• Besteekiko sentimenduak adieraztea, hots, honako hauek aditzera ematea: esker ona, estimua,<br />
adiskid<strong>eta</strong>suna, maitasuna, konfiantza/deskonfiantza, begikotasuna, gorrotoa, gaitzespena,<br />
mirespena, errukia <strong>eta</strong> dolumina.<br />
• Sentimenduak elkarbanatzea.<br />
• Behar bezala erreakzionatzea besteen sentimenduen aurrean. Adorea ematea <strong>eta</strong> besteak lasaitzea.<br />
• Besteen barkamena onartzea <strong>eta</strong> barkamena eskatzea.<br />
• Damu izatea.<br />
• Leporatzea, aurpegiratzea, defendatzea edo errugabetzea.<br />
• Goraipatzea <strong>eta</strong> protesta egitea. Erreklamazioak egitea edo kexatzea.<br />
3.6. Eskaerak, jarraibideak <strong>eta</strong> iradokizunak<br />
• Gauzak, laguntza, mesedeak <strong>eta</strong> zerbitzuak eskatu <strong>eta</strong> eskaintzea.<br />
12<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Aholku <strong>eta</strong> aginduak eman <strong>eta</strong> eskatzea.<br />
• Baimenak eskatu, eman <strong>eta</strong> ukatzea.<br />
• Arren eskatzea, exijitzea <strong>eta</strong> kontra egitea.<br />
• Atseginez edo erdizka onestea. Luzamendutan ibiltzea.<br />
• Laguntza eskaini, eskatu, onartu <strong>eta</strong> errefusatzea.<br />
• Gonbit egitea, <strong>eta</strong> zerbait, zuzenean edo zeharka, eskaini, onartu <strong>eta</strong> justifikatuz errefusatzea.<br />
• Eskaera, agindu <strong>eta</strong> aholkuak transmititzea.<br />
• Jarduerak planifikatzea.<br />
• Zerbait egiteko adorea ematea.<br />
• Aurre hartzea, ohartaraztea <strong>eta</strong> erreklamatzea.<br />
• Komunikazio-egoerako unean eskaerak transmititzea.<br />
• Zerbait egiteko aukerak, aukera-eza <strong>eta</strong> betebeharra adieraztea.<br />
• Jarduerak iradokitzea <strong>eta</strong> horrelako iradokizunei erantzutea.<br />
• Hitzorduak egitea <strong>eta</strong> norbaitekin lotzea.<br />
• Norbaiti zerbait egiteko adorea eman edo kentzea.<br />
3.7. Diskurtsoaren antolak<strong>eta</strong><br />
• Norbaiti hitz egin, <strong>eta</strong> hitza hartu <strong>eta</strong> eskatzea.<br />
• Hitzaldi formalak <strong>eta</strong> informalak hastea.<br />
• Diskurtsoa amaituko dela jakinaraztea <strong>eta</strong> diskurtsoa amaitzea.<br />
• Gai, adibide, sekuentzia, iritzi edo alboko iruzkinak txertatzea.<br />
• Alderdiak argitu, zuzendu, errepikatu <strong>eta</strong> berriro esatea.<br />
• Laburtzea.<br />
• Gaia aldatzea, gaiari berriz ekitea <strong>eta</strong> gaiaren jarraipena adieraztea.<br />
• Interakzioan laguntzea: iritziak eskatzea, gaia aldatzea, solaskideak jarraitzera bultzatzea <strong>eta</strong><br />
txandak ematea.<br />
• Interakzioan erreakzionatzea: diskurtsoa ulertzen dela erakustea <strong>eta</strong> diskurtsoa etetea.<br />
• Zenbakitzea, sailkatzea, kontrajartzea, alderatzea, nabarmentzea, fokalizatzea, indartzea,<br />
hanpatzea edo zerbaitez urruntzea.<br />
• Telefonoz hitz egitea: erantzutea, norbait jar daitekeen galdetzea, itxaroteko eskatzea, norbaiti<br />
nahastu dela adieraztea, mezuak uztea, deiaren zergatia azaltzea, pertsona bat zergatik jartzen ez<br />
den azaltzea, solaskideari entzuten duen galdetzea, entzuten dagoela jakinaraztea, beste dei<br />
batzuen berri ematea, ulertu duela egiaztatzea <strong>eta</strong> agur esatea.<br />
• Gutun <strong>eta</strong> mezu<strong>eta</strong>n, egitura <strong>eta</strong> formaltasun- zein informaltasun-maila egokiak erabiltzea.<br />
• SMS mezu<strong>eta</strong>ko informazio nagusia laburtu <strong>eta</strong> ulertzea, <strong>eta</strong> posta elektronikoko mezuei labur <strong>eta</strong><br />
zehatz erantzutea.<br />
4. GAITASUN PRAGMATIKOAK GARATZEA: FUNTZIONALA ETA DISKURTSIBOA<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, testu-mota gehiago daude, <strong>eta</strong> konplexutasun-maila handiagoa da. Ikasleak erraztasun,<br />
malgutasun <strong>eta</strong> naturaltasun handiagoa erakutsi behar du. Aurrerapena, batik bat, argudiatzean<br />
nabaritu behar da, bai <strong>eta</strong>, hizkuntza-kontzientziazio handiagoan, erregistro-kopurua zabalagoan <strong>eta</strong><br />
koherentzian zein antolak<strong>eta</strong>n ere.<br />
4.1. Eraginkortasun komunikatiboa:<br />
Ulermena. Espero izandako funtzioak betetzea. Egoerara egokitzea: erregistroa (kanala, solaskideak<br />
<strong>eta</strong> testu-mota). Zehaztasuna.<br />
13<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Egoera <strong>eta</strong> testuingurua aintzat hartzea, mezua ulertu <strong>eta</strong> ekoizteko.<br />
• Komunikazio-asmoak identifikatzea, <strong>eta</strong> hizk<strong>eta</strong>ldi zein testu<strong>eta</strong>ko ideia nagusiak, gai-aldak<strong>eta</strong>k,<br />
iritzien arteko aldeak <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sunak jasotzea.<br />
• Norberaren informaziorako beharrezko diren mezu <strong>eta</strong> testuak hautatzea.<br />
• Komunikazio-asmoa nahiko zehaztasunez betetzea, informazio zehatza transmititzea, <strong>eta</strong><br />
garrantzitsuentzat jotzen duena azpimarratzea, baita ezohiko egoera zailago<strong>eta</strong>n ere. Gai<br />
abstraktuen kasuan, moldak<strong>eta</strong> batzuk egin ditzake.<br />
• Formaltasun-maila (publikoa edo pertsonala) <strong>eta</strong> solaskidearekiko familiartasuna (tratamendua,<br />
keinuak <strong>eta</strong> jarrerak) identifikatu <strong>eta</strong> egoki erabiltzea, hizkuntza estandarreko lagunarteko osagai<br />
batzuk baliatuz <strong>eta</strong> guzti.<br />
• Honako hauek komunikazio-asmora, testu/diskurtso-motara, solaskide<strong>eta</strong>ra, komunikaziokanalera<br />
<strong>eta</strong> lekura moldatzea: erregistroa, tratamendua, esamoldeak, jarrerak, distantziak,<br />
mugimenduak <strong>eta</strong> ahotsaren tonua.<br />
• Ohiko egoer<strong>eta</strong>n, xede-kulturako ohituren arabera erreakzionatu <strong>eta</strong> kooperatzea.<br />
• Informazio-kopuru egokia ematea, solaskideen arabera.<br />
• Estrategia egokiak automatikoki aplikatzea, maila hon<strong>eta</strong>ko tetsuak ulertzeko.<br />
• Argibideak <strong>eta</strong> errepikapenak eskatzea, komunikazioko akatsak daudenean.<br />
4.2. Koherentzia <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong>:<br />
Ideien barne-koherentzia. Garapen nabaria <strong>eta</strong> behar bestekoa. Testu-motaren araberako antolak<strong>eta</strong>.<br />
• Ideiek komunikazio-asmoarekin duten koherentzia erresp<strong>eta</strong>tzea, bai <strong>eta</strong> ideiek haien artean<br />
dutena ere, osagai sakabanatzaile <strong>eta</strong> hutsalak erabili gabe, <strong>eta</strong> soberako interferentziak, nahasteak<br />
<strong>eta</strong> errepikapenak baztertuz.<br />
• Xede-hizkuntzaren kulturako arau <strong>eta</strong> ohiturak jarraituz mintzatzea (agurrak, hasierak, gaien<br />
sarrerak, erantzunak, elkarrizketen txandak, gai-aldak<strong>eta</strong>k, etenaldiak, ondorioak <strong>eta</strong> amaierak).<br />
• Ideiak modu koherentean antolatzea, justifikazio gabeko itzulinguru <strong>eta</strong> jauzirik egin gabe.<br />
• Denbora-, espazio- edo logika-progresioak erresp<strong>eta</strong>tzea (gaia–iruzkina, kausa–ondorioa,<br />
baldintza–gauzatzea, tesia–argudioak <strong>eta</strong> ondorioak).<br />
• Norberak jaso edo ekoizten dituen testuen (gutunak, elkarrizk<strong>eta</strong>k, liburuxkak, oharrak <strong>eta</strong><br />
aurkezpenak) ezaugarriak, antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> formatua ezagutu <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>ra moldatzea.<br />
• Testuko baliabide grafikoak laguntza moduan hartzea, testuen antolak<strong>eta</strong> irudikatu edo<br />
identifikatzeko, bai <strong>eta</strong> izenburuak, atalak, zerrendak, enfasiak <strong>eta</strong> aipuak ezagutu <strong>eta</strong><br />
nabarmentzeko ere.<br />
• Komunikazio-asmoa betetzeko besteko informazio eskaintzea, bai <strong>eta</strong> asmo horr<strong>eta</strong>rako<br />
garrantzitsua den informazioa ere.<br />
• Adibideak ematea.<br />
• Ama hizkuntzaren <strong>eta</strong> ikasten ari den hizkuntzaren arteko alde <strong>eta</strong> berdintasunez jabetzea.<br />
4.3. Kohesioa <strong>eta</strong> erraztasuna:<br />
Loturarako <strong>eta</strong> koerreferentziarako baliabide formalak. Erraztasuna.<br />
• Baliabide egokiak (hizkuntza-formak, soinuak, intonazioa <strong>eta</strong> keinuak) ezagutu <strong>eta</strong> erabiltzea<br />
solasaldi <strong>eta</strong> debate<strong>eta</strong>n, norbaiti hitz egiteko <strong>eta</strong> hitza hartzeko, solaskideak eztabaidan sartzeko,<br />
esku hartzen ari dela erakusteko, ulermena kontrolatzeko, erantzuteko, kooperatzeko, <strong>eta</strong><br />
elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> mintzaldiak egin <strong>eta</strong> amaitzeko.<br />
• Norberak jaso edo ekoizten dituen testu<strong>eta</strong>n, ohiko diskurtso-adierazgailuak <strong>eta</strong> diskurtsoaren<br />
atalak markatzen dituen intonazioa erabiltzea. Honako hauek dira atal horiek: hasiera,<br />
14<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
aurrerapena, sailkapenak, zerrendak, argudioak, adibideak, enfasiak, parafrasiak, laburpenak,<br />
ondorioak, gai-aldak<strong>eta</strong>k, amaieraren iragarpena <strong>eta</strong> amaiera.<br />
• Denbora- <strong>eta</strong> espazio-esamolde egokiekin, mezua testuinguruan kokatzea.<br />
• Informatzeari berriz ekitea, nahita egin gabeko errepikapenak baztertuz <strong>eta</strong> erreferente argiko<br />
ordezkapen-baliabide errazak erabiliz: elipsia, izenordainak, adberbioak edo esanahi anaforikoko<br />
esamoldeak, <strong>eta</strong> prozedura lexikoak.<br />
• Lokailuen <strong>eta</strong> diskurtsoko puntuazioaren balioa identifikatzea <strong>eta</strong> horiek malgutasunez erabiltzea.<br />
• Denboraren koherentziari eustea testu osoan.<br />
• <strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>ko testuak erraz ulertzea, estrategia egokiak erabiliz.<br />
• Eguneroko hizk<strong>eta</strong>ldi<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> beste elkarrizk<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n, erraz <strong>eta</strong> erritmo onean moldatzea.<br />
Zailtasunak agertzean, eraginkortasunez <strong>eta</strong> laguntza gabe aurrera egitea.<br />
• Baliabideak egoera berri<strong>eta</strong>ra moldatzea <strong>eta</strong> esaldiak lotzea, diskurtso nahiko malguak ekoizteko.<br />
II. HIZKUNTZAREN ERABILERAREN TESTUINGURUA ETA HIZKUNTZA<br />
BALIABIDEAK: GAITASUN SOZIO-LINGUISTIKOAK ETA LINGUISTIKOAK<br />
1. HIZKUNTZAREN ERABILERAREN TESTUINGURUA<br />
Komunikazio-treb<strong>eta</strong>sunaren atal bat da gaitasun sozio-kulturala, hain zuzen, gizarteen <strong>eta</strong> horien<br />
kulturen ezaugarri espezifikoekin loturik dagoen atala, <strong>eta</strong> ezaugarri horiek gizarte horr<strong>eta</strong>ko kideek<br />
komunikatzeko duten moduan azaltzen dira.<br />
Hizkuntzak gelan ikastean, kasuan kasuko hizkuntza mintzatzen den herrialde<strong>eta</strong>ko kultura <strong>eta</strong><br />
bizimodua ikasleengana bizirik helarazteko moduak bilatu behar dira, <strong>eta</strong> kontzeptu horiek ahalik <strong>eta</strong><br />
erakargarrien egin behar zaizkie ikasleei.<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, ezaugarri sozio-kultural arruntenak erabat ezagutu behar dituzte ikasleek, esaterako,<br />
esperientzia unibertsalak, gizarte-errituak <strong>eta</strong> gizarte-ohiturak.<br />
Alderdi sozio-kultural guztiek balore, sinesmen <strong>eta</strong> portaera batzuk daramatzate barnean, <strong>eta</strong> horien<br />
azpian, errealitatea ulertzeko era desberdinak daude. Errealitatea ulertzeko era hori<strong>eta</strong>ko bakoitzak,<br />
aldi berean, jarrera zehatzak <strong>eta</strong> hizkuntza-forma jakinak dakartza.<br />
Ikasleek, gaitasun sozio-kulturala handitzeko beharra sentitzen dutenean, hori nola egin jakin behar<br />
dute.<br />
1.1. Alderdi soziokulturalak, gaiak <strong>eta</strong> egitekoak<br />
• Eguneroko bizitza: ordutegiak, janariak <strong>eta</strong> edariak, portaerak, jaiak, <strong>eta</strong> aisialdi-jarduerak. Bizibaldintzak:<br />
mailak, etxebizitza, gizarte-laguntza <strong>eta</strong> hezkuntza.<br />
• Harreman pertsonalak: gizarte-egitura sexuen artean, adin bereko pertsonen artean <strong>eta</strong> adin bera ez<br />
duten pertsonen artean; familiarteko harremanak; laneko harremanak; <strong>eta</strong> harremanak irakasle <strong>eta</strong><br />
ikasleekin, agintaritzekin, <strong>eta</strong> zerbitzuekin.<br />
• Balioak, sinesmenak <strong>eta</strong> jarrerak: gizarte-klaseak, taldeak, dirua, tradizioa, historia, gutxiengoak,<br />
erlijioa, politika <strong>eta</strong> humorea.<br />
• Gorputz-mintzaira.<br />
• Gizarte-ohiturak: puntualtasuna, opariak, gonbidapenak <strong>eta</strong> ospakizunak.<br />
• Errituak: zeremoniak, gertaerak, irudiak <strong>eta</strong> festak.<br />
1.2. Gaitasun sozio-linguistikoaren garapena<br />
Hizkuntza bat erabiltzean, kasuan kasuko hizkuntza ezagutu, ulertu <strong>eta</strong> horren gizarte-alderdiak<br />
praktikan jarri behar dira, <strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>rako, treb<strong>eta</strong>sunak <strong>eta</strong> hizkuntza-baliabide egokiak aktibatu behar<br />
dira, alor hau<strong>eta</strong>n:<br />
• Gizarte-harreman<strong>eta</strong>ko portaeran: formaltasuna/informaltasuna, urruntasuna/hurbiltasuna <strong>eta</strong><br />
hierarkia.<br />
15<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Hizkuntza estandarrean, <strong>eta</strong> egoera, talde, leku <strong>eta</strong> erregistro bakoitzerako aldaer<strong>eta</strong>n.<br />
• Kultura-alderdiei buruzko hizkuntza-form<strong>eta</strong>n (aipuak, esaera zaharrak, bi esanahiko hitzak,<br />
tradizioak, errituak).<br />
1. Gizarte-harremanak: formaltasuna/informaltasuna, urruntasuna/hurbiltasuna <strong>eta</strong> hierarkia.<br />
• Ohikoak ez diren gizarte-harreman<strong>eta</strong>n, honako funtzio hau<strong>eta</strong>rako hizkuntza-forma egokiak<br />
ezagutu, erabili <strong>eta</strong> forma horiei erraztasunez <strong>eta</strong> malgutasunez erantzutea: agurtzeko, ezagun zein<br />
ezezagunei hitz egiteko, norberaren burua aurkezteko, norbait aurkezteko, beste batek norbera<br />
aurkeztean erreakzionatzeko, informazio edo kontaketen ondoren erreakzionatzeko, informazioa<br />
edo mesedeak eskatzeko, eskerrak emateko, barkamena eskatzeko, baimena eskatu <strong>eta</strong> emateko,<br />
norbaiti buruz interesa agertzeko, zoriontzeko, goraipatzeko, eskaintzeko, onartzeko,<br />
desenkusatzeko, gonbidatzeko, topa egiteko, ongietorria egiteko, eskertzeko, gertakari jakin<strong>eta</strong>n<br />
sentimenduak adierazteko <strong>eta</strong> egoera hori<strong>eta</strong>n erreakzionatzeko, tratamendu-moduari buruz hitz<br />
egiteko, <strong>eta</strong> ulermena kontrolatzeko.<br />
• Gizarte-formula egokiak baliatzea honako testu hau<strong>eta</strong>n: mezu <strong>eta</strong> gutun pertsonal<strong>eta</strong>n (SMSak,<br />
posta elektronikoa <strong>eta</strong> posta), tipifikatutako gizarte-testu laburr<strong>eta</strong>n (gonbidatzeko, eskerrak<br />
emateko desenkusatzeko <strong>eta</strong> zerbitzuak eskatzeko testuak), gutun formal<strong>eta</strong>n, galdera-sort<strong>eta</strong>n,<br />
txosten<strong>eta</strong>n, oharr<strong>eta</strong>n, laneko mezu<strong>eta</strong>n, azterlan<strong>eta</strong>n, aisialdiari buruzko<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> foro birtual<strong>eta</strong>n.<br />
• Kasuan kasuko formaltasun- edo informaltasun-mailari dagozkion adeitasun-esamoldeak <strong>eta</strong><br />
tratamendu-formak ezagutu <strong>eta</strong> erabiltzea.<br />
• Tratamendu-aldaketen esanahia ezagutzea (konfiantza, errespetua, hurbiltzea edo urruntzea).<br />
• Hizk<strong>eta</strong>ldi<strong>eta</strong>n, kulturaren <strong>eta</strong> hizkuntzaren interes-seinale <strong>eta</strong> baliabideekin erreakzionatu <strong>eta</strong><br />
kooperatzea.<br />
• Eguneroko egoer<strong>eta</strong>ko esaldi topikoak edo formulak egoki erabiltzea.<br />
• Ezezagunekin elkartzean, kasuan kasuko kulturaren lengoaia <strong>eta</strong> jarrerak hartzea (jokabidea,<br />
begiradak, eguraldiari buruzko galderak, isiltasuna, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Jatorrizko kulturan existitzen ez diren keinuen esanahia ezagutu <strong>eta</strong> horiek erabiltzea.<br />
• Kontaktu fisiko edo ikusizkoarekin, arr<strong>eta</strong>-mugimenduekin, soinuekin <strong>eta</strong> kooperazio-esamolde<br />
txikiekin loturiko portaerak (eskua ematea, muxuak, distantzia, begi<strong>eta</strong>ra begiratzea edo ez<br />
begiratzea) ezagutu <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>ra moldatzea.<br />
2. Hizkuntza estandarra <strong>eta</strong> aldaerak<br />
• Formaltasun <strong>eta</strong> informaltasuneko hizkuntza estandarraren erregistro zaindua erraz erabiltzea.<br />
• Egoera formalak <strong>eta</strong> informalak bereiztea (egoera ofizialak, formalak, informalak, intimoak edo<br />
errituak) <strong>eta</strong> jokatzeko era kultura horr<strong>eta</strong>n egin ohi denaren arabera moldatzea.<br />
• Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko hizkuntza bereiztea.<br />
• Lagunarteko ohiko esamoldeak ezagutu <strong>eta</strong> une egoki<strong>eta</strong>n erabiltzea (ahozkoa, idatzizkoa, SMSak<br />
<strong>eta</strong> txatak).<br />
• Hizkuntza estandarra <strong>eta</strong> dialektoak bereiztea.<br />
3. Kultura-erreferenteak<br />
• Ohiko esamolde batzuen bi zentzuak edo esanahi gordina ezagutzea.<br />
• Denbora-esaeren esanahi zehatza edo erlatiboa ezagutzea (eguerdia, azken ordua, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Kasuan kasuko kulturan iraingarritzat jo daitezkeen edo tabuak diren alderdi <strong>eta</strong> hizkuntza-forma<br />
ohikoak ezagutzea.<br />
• Mespretxuzko erreakzioak edo erreakzio komikoak sortzen dituzten interferentzia ohikoen<br />
esanahia ezagutzea.<br />
• Ohiko esamolde <strong>eta</strong> atsotitzen esanahia ezagutu <strong>eta</strong> horiek erabiltzea.<br />
• Pertsonaiei <strong>eta</strong> gertakariei buruzko esamoldeen esanahia ezagutzea.<br />
16<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
2. HIZKUNTZA BALIABIDEAK<br />
III. GAITASUN ESTRATEGIKOAREN GARAPENA<br />
Irakasle <strong>eta</strong> ikasleak eduki hauek duten garrantziaz ohartzea ezinbestekoa da, ikasteko bide ematen<br />
baitie ikasleei, bai gelan, bai modu autonomoagoan. Ikaslea bere osotasunean hartu behar da,<br />
hizkuntza bat ikasten zein erabiltzen duen <strong>eta</strong> prozesu<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> jartzen duen pertsona moduan.<br />
1. Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko ulermeneko estrategiak<br />
Planifikatzea<br />
• Arrakastarako jarrera positiboa izatea, mezua ulertzeko.<br />
• Komunikazio-egoera kokatzea (egoera, solaskide-motak <strong>eta</strong> erregistroa).<br />
• Informazio- edo aisialdi-behar jakinei erantzuten dieten testu <strong>eta</strong> mezuak bilatu <strong>eta</strong> aurkitzea.<br />
• Komunikazio-funtzioari <strong>eta</strong> edukiari buruzko hipotesiak botatzea, bai <strong>eta</strong> entzun edo irakurriko<br />
duenari buruzko hipotesiak ere, egoera, testuingurua, irudiak, gaia, izenburua, tonua <strong>eta</strong> formatua<br />
abiapuntutzat hartuta.<br />
• Testu-moten oinarrizko antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> funtzio orokorra identifikatzea, ulermena arintzeko.<br />
• Ulermenerako kontzeptu <strong>eta</strong> prozedurak hizkuntzen artean transferitzea nolako erabilgarria den<br />
ebaluatzea.<br />
Gauzatzea<br />
• Proposatutako jarduerak zer motibazioren edo galderaren ondorio diren gogoan izatea.<br />
• Testuak aztertzea, nahi dena betetzen duten ebaluatzeko.<br />
• Lehenik, entzundakoaren edo irakurritakoaren asmoa <strong>eta</strong> zentzu orokorra jasotzen saiatzea.<br />
• Testuak azkar aztertzea, datu espezifikoak aurkitzeko (helburua hori bada).<br />
• Arr<strong>eta</strong>z entzun edo irakurtzea, edukiari buruzko ondorioak ateratzeko bide emango duten giltzahitzak<br />
jasotzeko.<br />
• Testuko ideiak mailaz maila ulertuz joatea, hipotesiak botaz <strong>eta</strong> horiek egiaztatuz.<br />
• Gai ezaguneko testu<strong>eta</strong>n, hitz ezezaguneko esaldien esanahia ondorioztatzea.<br />
• Ulermen-hutsuneak betetzen saiatzea, testuingurutik abiatuz.<br />
• Berriz irakurri edo entzutea, hipotesiak egiaztatzeko.<br />
• Mezu edo testu<strong>eta</strong>ko atalen funtzioaz <strong>eta</strong> garrantziaz jabetzea.<br />
• Osagai linguistiko <strong>eta</strong> ez-linguistiko<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> jartzea (irudiak, formatua, intonazioa, keinuak <strong>eta</strong><br />
tonua), ulermena arintzeko.<br />
• Oharrak hartzea, azpimarratzea edo eskemak egitea, irakurgai zein entzungaiak lantzean edo<br />
ikastean.<br />
• Geldiuneak egitea jasotakoa barneratzeko, dibertimenduzko testuak direnean.<br />
• Egoeratik <strong>eta</strong> testuingurutik abiatuz ondorioak ateratzea, bai <strong>eta</strong> intonaziotik, keinu<strong>eta</strong>tik, marka<br />
grafiko<strong>eta</strong>tik (idatzizko<strong>eta</strong>n) <strong>eta</strong> eskuragarrien dauden komunikazio-asmo inplizitu<strong>eta</strong>tik abiatuz ere.<br />
Lexikoa<br />
• Hitz ezezagunen edo zalantza sortzen dutenen esanahia asmatzen saiatzea:<br />
o Ezagutzatik <strong>eta</strong> egoeratik abiatuz.<br />
o Testuaren edo esaldiaren esanahi orokorretik abiatuz.<br />
o Testuingurutik abiatuz (erredundantziak, azalpenak, adibideak <strong>eta</strong> sinonimoak).<br />
o Beste hizkuntza batzuen ezagutzatik abiatuz.<br />
17<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Gramatikaren <strong>eta</strong> lexikoaren gako<strong>eta</strong>tik abiatuz (hitzen familiak, gramatika-kategoriak, batetortze<br />
sintaktikoak <strong>eta</strong> lexikoak, kokapena <strong>eta</strong> hizki larrien erabilera).<br />
• Estrategia pertsonalak erabiltzea (gako-hitz ezezagunak azpimarratu edo notatzea, <strong>eta</strong> ondoren,<br />
berriz hori<strong>eta</strong>ra jotzea; gako-hitzen, lokailuen, diskurtso-adierazgailuen <strong>eta</strong> abarren zerrendak egitea;<br />
<strong>eta</strong>b.).<br />
• Hiztegian begiratzea, hitz ezezagunen esanahiari buruzko hipotesiak egin ondoren.<br />
Ebaluatzea<br />
• Ongi ulertu duen egiaztatzea.<br />
• Ulertu ez duena adieraztea.<br />
• Mezua argitzeko eskatzea, edo horr<strong>eta</strong>rako, beste bide batzuk erabiltzea.<br />
• Ulertu ez duena zer den zehaztea <strong>eta</strong> kausak bilatzea.<br />
• Hitz <strong>eta</strong> esamolde berriak gogoan izan <strong>eta</strong> erabiltzea, erabilera zuzena dela egiaztatzeko.<br />
• Beharrak asebetetzeko irakurtzeak zenbateraino balio duen balioestea.<br />
• Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko ulermenean norberak egindako aurrerapena balioestea.<br />
2. Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko adierazpeneko estrategiak<br />
Planifikatzea<br />
• Komunikazio-beharrak asetzeko <strong>eta</strong> hizkuntzarekin praktikatzeko, hizkuntza berrian mintzatzeak<br />
duen garrantziaz ohartzea.<br />
• Jatorrizko hiztunekin ahoz edo idatziz komunikatzeko interesa agertzea.<br />
• Komunikazio egoeran kokatzea (solaskideak, ezagutza komuna, egoera, lekua <strong>eta</strong> testu-mota),<br />
edukiaren <strong>eta</strong> formaren aldetik egoerara moldatzeko.<br />
• Interakzioak nola funtzionatzen duen <strong>eta</strong> testu-motak nola antolatzen diren aintzat hartzea.<br />
• Mezua planifikatzea <strong>eta</strong> ideiak modu koherentean antolatzea.<br />
• Testu-moten ereduak behatzea, formatura egokitzeko.<br />
• Erabil ditzakeen baliabideak balioestea, <strong>eta</strong> hortik abiatuz, mezua egokitzea edo beharrezko<br />
baliabideak bilatzea.<br />
• Diskurtsoen kohesioa indartzen laguntzen duten esaldi <strong>eta</strong> hizkuntza-formak aintzat hartzea.<br />
• Diskurtsoa antolatzeko, diskurtso-adierazgailuak lantzeko beharra duen edo ez balioestea.<br />
• Puntu garrantzitsuak nola komunikatu aurrez aztertu <strong>eta</strong> entseatzea.<br />
Gauzatzea<br />
• Aurretiazko ezagutza guztia aktibatu <strong>eta</strong> baliatzea (gaiari, egoerari, ezagutzen dituen hizkuntzei<br />
<strong>eta</strong> testuei buruzko ezagutza).<br />
• Mezu edo testu<strong>eta</strong>ko atalen funtzioari <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong>ri jaramon egitea.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong> edo testu<strong>eta</strong>ko atal<strong>eta</strong>n funtzioari <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong>ri egokitzea.<br />
• Esamolde egokiak erabiltzea, funtzio hau<strong>eta</strong>rako: atentzioa emateko, hitza hartzeko, mintzatzen<br />
hasteko, jarraitzeko, beste batzuen partaidetza bultzatzeko, solaskideak inplikatzeko <strong>eta</strong><br />
elkarrizk<strong>eta</strong>k amaitzeko.<br />
• Solaskideei, esan berri dutena argitu edo landu dezaten eskatzea.<br />
• Interakzioan kooperatzea, <strong>eta</strong> norbaitek esandakoa errepikatu edo laburtzea, eztabaida bideratzeko.<br />
• Ideiak hautatzea, komunikazio-asmo zehatzak betetzeko.<br />
• Ekoizpena modu koherentean antolatu <strong>eta</strong> lotzea.<br />
• Aukeratutako testu-motari egokitzea.<br />
• Arriskuak gain hartzea, hizkuntzarekin entseatuz.<br />
• Ohiturak erabiltzea; kodez aldatzea, kodea aldatu izana nabarmenduz; beste hizkuntza batzu<strong>eta</strong>ko<br />
hitzak moldatzea; parafraseatzea; adibideak ematea <strong>eta</strong> gauzak beste modu batzu<strong>eta</strong>n adieraztea.<br />
18<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Zailtasunak gizarte-estrategien bidez gainditzea. Honako hauek dira estrategia horiek: solaskideari<br />
laguntza eskatzea, hobeto ez mintzeagatik/idazteagatik barkamena eskatzea, galderazko keinu edo<br />
esamoldeak erabiltzea, <strong>eta</strong> seinalatzea edo keinu zein marrazkien bidez gauzak adieraztea.<br />
Ebaluatzea <strong>eta</strong> zuzentzea<br />
• Interakzioan, ulertu dioten ez edo ez, keinuen, erantzunen edo erreakzioen bidez kontrolatzea.<br />
• Norbaitek esandakoa errepikatzea, esandako hori ulertu duela egiaztatzeko.<br />
• Erabilitako zalantzazko forma bat zuzena den galdetzea.<br />
• Beste taktika batekin hastea, komunikazioan etenaldia izan ondoren.<br />
• Ahozko ekoizpen<strong>eta</strong>n, nork bere burua grabatzea, mezua heldu den egiaztatzeko <strong>eta</strong> zailtasunez<br />
jabetzeko, ikaskideen <strong>eta</strong> irakaslearen laguntzarekin.<br />
• Arazo bat duela ohartaraziz gero, arazoa zuzentzea.<br />
• Idatzizko ekoizpen<strong>eta</strong>n, idatzitakoa berriz irakurtzea, horren egokitasuna balioesteko <strong>eta</strong> akatsak<br />
aztertzeko, norberaren oharren, barneratutako irizpideen <strong>eta</strong> kontsulta-materialen laguntzarekin,<br />
bai <strong>eta</strong> ikaskideen <strong>eta</strong> irakaslearen laguntzarekin ere.<br />
• Ekoitzitako testua espero denarekin bat datorren, ideiak modu koherentean antolaturik dauden <strong>eta</strong><br />
haien arteko loturarik baden zehatz aztertzea.<br />
• Ekoitzitakoa aukeratutako testu-motaren formatura moldatzen dela egiaztatzea.<br />
• Zuzenk<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> oharrei jaramon egitea.<br />
• Akatsen kausak <strong>eta</strong> horiek gainditzeko erak aztertzea.<br />
• Testua zuzentzea <strong>eta</strong> berriz idatzi edo grabatzea, izandako zailtasunak gainditzen saiatuz.<br />
3. Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko interakzioko estrategiak<br />
Planifikatzea<br />
• Komunikazio-beharrak asetzeko, pertsonen arteko ulermenerako bide bezala, hizkuntza berrian<br />
mintzatzeak duen garrantziaz ohartzea.<br />
• Jatorrizko hiztunekin ahoz edo idatziz komunikatzeko interesa agertzea.<br />
• Komunikazio-egoera kokatzea (solaskideak <strong>eta</strong> solasaldi-motak).<br />
• Solaskideek dakitena <strong>eta</strong> ez dakitena balioestea.<br />
• Solasaldiak prestatzea.<br />
• Esaldi arruntak buruz ikastea.<br />
Gauzatzea<br />
• Prozedura errazak erabiltzea, elkarrizk<strong>eta</strong>k hasi, jarraitu <strong>eta</strong> amaitzeko.<br />
• Eztabaid<strong>eta</strong>n sartu <strong>eta</strong> hitza hartzea, esamolde egokiak erabiliz.<br />
• Kooperatzea.<br />
• Eztabaidak laburtzea, <strong>eta</strong> era horr<strong>eta</strong>n, gaia bideratzea.<br />
• Beste pertsona batzuk parte hartzera gonbidatzea.<br />
• Modu egokian erreakzionatzea, ohiko keinu <strong>eta</strong> esamoldeak erabiliz.<br />
• Laguntza eskatzea.<br />
Ebaluatzea <strong>eta</strong> zuzentzea<br />
• Elkarren arteko ulermena egiaztatzea.<br />
• Ideien garapena erraztea, enuntziatuko atal batzuk beste modu batean berriz azalduz.<br />
4. Ikaskuntza-prozesuko estrategiak<br />
19<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Ikasteko gaitasuna pertsonen gaitasun orokorr<strong>eta</strong>ko bat da, <strong>eta</strong> bizitza osoan zehar egindako<br />
ikaskuntza-zeregin guzti<strong>eta</strong>n garatzen da. Horrenbestez, aurreko mail<strong>eta</strong>n edo beste ikask<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n<br />
gaitasun estrategikoa garatzeko aukera izan duten ikasleek gaitasun hori goi-maila hon<strong>eta</strong>ko beste<br />
ikaskuntza batzu<strong>eta</strong>n aplika dezakete.<br />
EBALUAKETA IRIZPIDEAK<br />
EBALUAKETA<br />
Amaierako ebaluak<strong>eta</strong>n, maila bakoitzarentzat aurreikusitako gaitasun pragmatiko, soziolinguistiko,<br />
linguistiko <strong>eta</strong> estrategikoak balioetsiko da. Gaitasun hori<strong>eta</strong>n lortu beharreko maila<br />
helburu estrategiko<strong>eta</strong>n dago zehazturik.<br />
Ahozko zein idatzizko ulermeneko <strong>eta</strong> adierazpeneko jarduer<strong>eta</strong>n (interakzioa barne) islatzen<br />
dira maila horiek, <strong>eta</strong> honako irizpide hauen arabera ebalua daitezke:<br />
Goi <strong>Maila</strong> 1 bukatutakoan, ikaslea hauek egiteko gai izango da:<br />
Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko interakzioa<br />
• Gai ugariri buruz <strong>eta</strong> egoera askotan eraginkortasunez komunikatzea, erraztasun, zehaztasun <strong>eta</strong><br />
naturaltasun nahikoaz, solaskidearentzat naturala izan dadin <strong>eta</strong> jarrera berezia behar ez dezan.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>, debate, solasaldi <strong>eta</strong> transakzio<strong>eta</strong>n, ikuspuntuak defendatzea, horiek ongi azalduz<br />
<strong>eta</strong> argudiatuz, <strong>eta</strong> gertaera zein bizipen jakinen garrantzi pertsonala azpimarratuz.<br />
• Beste hiztun batzuekin posta-bidezko harremana izatea, <strong>eta</strong> idatzitako gutun<strong>eta</strong>n, berri <strong>eta</strong> iritziak<br />
azaltzea, <strong>eta</strong> egoerarekin bat datozen sentimendu, informazio <strong>eta</strong> emozioak adieraztea.<br />
Ahozko ulermena<br />
• Gai zehatz edo abstraktuei buruzko testu luzeak <strong>eta</strong> izaera teknikokoak –betiere<br />
espezializaziokoak ulertzea. Testuak ongi antolaturik egongo dira, hizkuntza estandarrean <strong>eta</strong><br />
abiadura normalean emango dira, <strong>eta</strong> hizkuntzaren <strong>eta</strong> argudioen aldetik konplexuak izango dira.<br />
• Testu horien komunikazio-asmoak, puntu nagusiak <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sun garrantzitsuak hautematea.<br />
• Hizkuntza estandarrean emandako grabatutako materiala –esaterako, dokumentalak <strong>eta</strong><br />
albistegiak– ulertzea.<br />
Idatzizko ulermena<br />
• Hainbat motatako testuak nahiko autonomiaz irakurtzea, honako hauek identifikatuz:<br />
komunikazio-asmoak, funtsezko informazioa, puntu nagusiak <strong>eta</strong> bigarren mailakoak, <strong>eta</strong><br />
argudioen bidea.<br />
• Hainbat iturritako informazioa, ideiak <strong>eta</strong> iritziak erraz aukeratzea.<br />
Ahozko adierazpena<br />
• Komunikazio-asmorako egokiak diren testu argi <strong>eta</strong> kohesiodunak sortzea. Testu hori<strong>eta</strong>n, alderdi<br />
osagarriak <strong>eta</strong> adibide garrantzitsuak erabiliko dituzte <strong>eta</strong> testuen funtzioak honako hauek izango<br />
dira: informazioa ematea; zerbait kontatzea; bizipenak, sentimenduak <strong>eta</strong> gertakariak deskribatzea;<br />
gaiak azaltzea; edo iritziak defendatu <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
• Segurtasunez, erraztasunez, xeh<strong>eta</strong>sunez <strong>eta</strong> nahiko zuzen mintzatzea, erritmo erregularra erabiliz<br />
<strong>eta</strong> argi ahoskatuz.<br />
• Hizkuntza-baliabide ugari erabiltzea, testu zehatzak, argiak <strong>eta</strong> kohesiodunak sortzeko. Testuak<br />
funtzio <strong>eta</strong> gai askori buruzkoak izango dira <strong>eta</strong> modu naturalean ekoitzi beharko dira, zalantzak<br />
20<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
igartzen ez direlarik <strong>eta</strong> errepikapenik gabe. Egitura konplexu<strong>eta</strong>n komunikazioa oztopatzen ez<br />
duten akats batzuk ager daitezke. Akats “iraunkorrak” egon daitezke ohikoak ez diren egoer<strong>eta</strong>n.<br />
Ben<strong>eta</strong>ko egoerak edo egoera sinesgarriak proposatzen diren ariketen bidez egin daiteke ebaluak<strong>eta</strong>.<br />
Egoera hori<strong>eta</strong>n, azalpenak emateko eska daiteke, <strong>eta</strong> beste pertsona batzuekin, binaka edo taldean,<br />
mintzatzeko. Arik<strong>eta</strong> laguntza grafikoarekin zein testuen laguntzarekin edo gabe egin daiteke.<br />
Ebaluak<strong>eta</strong> honako irizpide hauen arabera egingo da:<br />
1. Eraginkortasun komunikatiboa: Erraztasunez <strong>eta</strong> naturaltasunez mintzatzea. Arik<strong>eta</strong>ren arabera<br />
komunikatzen da <strong>eta</strong> funtzioak betetzen ditu. Errealitate sozio-linguistikoa ezagutzen du <strong>eta</strong><br />
horr<strong>eta</strong>ra moldatzen da.<br />
Gai ugariri buruz erraztasunez hitz egiten du. Edukia argia da <strong>eta</strong> funtzioak zehatz betetzen<br />
ditu. Egoera –formala <strong>eta</strong> informala– identifikatzen du, <strong>eta</strong> horren arabera, tratamendua,<br />
adeitasuna, jarrera <strong>eta</strong> keinuak moldatzen ditu, <strong>eta</strong> ekoizpena informazio-mota <strong>eta</strong> -kopurura,<br />
hartzailera, asmora <strong>eta</strong> lekura moldatzen du.<br />
2. Gaitasun diskurtsiboa: Partaidetza <strong>eta</strong> kooperazioa; <strong>eta</strong> ongi antolatutako, kohesionatutako <strong>eta</strong><br />
garatutako ideia <strong>eta</strong> argudioak.<br />
- Interakzioa: partaidetza <strong>eta</strong> kooperazioa<br />
Ohiko edo ezohiko eztabaid<strong>eta</strong>n partaidetza aktiboa du, <strong>eta</strong> solaskideak inplikatzen ditu. Iritziak<br />
eman, azaldu <strong>eta</strong> defendatzen ditu, proposamen alternatiboak ebaluatzen ditu, hipotesiak<br />
botatzen ditu, <strong>eta</strong> horiei erantzuten die. Espezialitateko gaiei buruzko eztabaidak ulertzen ditu<br />
<strong>eta</strong> hizlariak nabarmendutako ideiak xeh<strong>eta</strong>sun osoz jasotzen ditu. Hizkuntza-esamolde <strong>eta</strong><br />
estrategia anitz erabiltzen ditu. Xede-kulturako ohituren arabera jokatzen du.<br />
- Azalpena: ideien arteko koherentzia, antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> garapena<br />
Ideiak modu koherentean, argian <strong>eta</strong> zehatzean azaltzen ditu. Gaian jartzen du arr<strong>eta</strong> <strong>eta</strong><br />
ondorioak ateratzen ditu. Gertakari jakinek duten garrantzi pertsonala nabarmentzen du.<br />
Diskurtsoaren egitura ongi antolatzen du, <strong>eta</strong> egitura bat dator arik<strong>eta</strong>rekin. Puntu<br />
garrantzitsuak behar bezala ematen ditu aditzera, komunikazio-asmoa betetzeko.<br />
3. Hizkuntzaren erabilera: hizkuntza-formak, kohesioa <strong>eta</strong> erritmoa<br />
Arik<strong>eta</strong>rako <strong>eta</strong> mailarako egokiak diren hizkuntza-formak erabiltzen ditu. Ahozko sormena <strong>eta</strong><br />
aberastasuna ditu, <strong>eta</strong> horrek zehatz izateko <strong>eta</strong> errepikapenak zein zalantzak baztertzeko bide<br />
ematen dio. Itzulinguruak ia ez dira nabaritzen. Lokailu <strong>eta</strong> baliabide ugari erabiliz lotu <strong>eta</strong><br />
kohesionatzen ditu elementuak. Zehatza da elementuei berriz ekitean, <strong>eta</strong> denboren erabilera<br />
koherentea da testu osoan. Naturaltasunez moldatzen da, erritmo erregularra erabiliz, <strong>eta</strong><br />
etenaldiak <strong>eta</strong> kontzeptuen errepikapenak ez dira nabaritzen.<br />
4. Zuzentasun formala: lexikoa, sintaxia, morfologia <strong>eta</strong> ortografia<br />
Lexiko aberatsa erabiltzen du, ohiko funtzioak betetzeko. Ideia <strong>eta</strong> egitura konplexuak<br />
erabiltzeko edo ohikoak ez diren egoer<strong>eta</strong>n parte hartzeko arriskua hartzen du, nahiz <strong>eta</strong> amahizkuntzaren<br />
edo beste hizkuntza batzuen interferentziak agertu. Akats lexikoak noizean<br />
behin agertzen dira <strong>eta</strong> ez dute komunikazioa oztopatzen. Ahoskera ona da, ama-hizkuntzaren<br />
azentua nabaria bada ere. Intonazioa hizkuntzaren eskemekin bat dator.<br />
Idatzizko adierazpena<br />
• Testu argi, koherente <strong>eta</strong> kohesiodunak idaztea gai askori buruz, xeh<strong>eta</strong>sun lexiko handiz <strong>eta</strong><br />
gramatika-zuzentasunez.<br />
21<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Hainbat iturritako informazioa laburtu <strong>eta</strong> ebaluatzea, <strong>eta</strong> testu-motaren <strong>eta</strong> komunikazioegoeraren<br />
arabera, gertakariak kontatzea, deskribatzea, argudiatzea, konparatzea <strong>eta</strong><br />
ondorioztatzea.<br />
• Mintzaldia malgutasunez <strong>eta</strong> eraginkortasunez kohesionatzea, mintzaldi-adierazgailu <strong>eta</strong> lokailuak<br />
egoki erabiliz.<br />
Ebaluak<strong>eta</strong> egiteko, intereseko ben<strong>eta</strong>ko egoerak edo egoera sinesgarriak proposatzen diren arik<strong>eta</strong>k<br />
erabil daitezke, bai <strong>eta</strong> idatzizko adierazpeneko arik<strong>eta</strong>k ere. Edonola ere, testuingurua argi egon<br />
beharko da beti.<br />
Ebaluak<strong>eta</strong> honako irizpide hauen arabera egingo da:<br />
1. Eraginkortasun komunikatiboa: Erraztasunez <strong>eta</strong> naturaltasunez mintzatzea. Arik<strong>eta</strong>n eskatzen<br />
denaren arabera komunikatzen da <strong>eta</strong> funtzioak betetzen ditu. Errealitate sozio-linguistikoa ezagutzen du<br />
<strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>ra moldatzen da.<br />
Gai ugariri buruz erraztasunez hitz egiten du, norberaren interes-eremu barruan. Edukia argia<br />
da <strong>eta</strong> funtzioak zehatz betetzen ditu. Egoera –formala <strong>eta</strong> informala– identifikatzen du, <strong>eta</strong><br />
horren arabera, tratamendua <strong>eta</strong> adeitasuna moldatzen ditu, <strong>eta</strong> ekoizpena informazio-motara<br />
<strong>eta</strong> -kopurura, hartzailera <strong>eta</strong> asmora moldatzen du.<br />
2. Gaitasun diskurtsiboa: ideien arteko koherentzia, antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> garapena<br />
Ideiak koherenteak, argiak <strong>eta</strong> zehatzak dira. Gaian jartzen du arr<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> ondorioak ateratzen<br />
ditu. Ez du errepikapenik egiten. Gertakari jakinek duten garrantzi pertsonala nabarmentzen<br />
du. Diskurtsoaren egitura ongi antolatzen du, <strong>eta</strong> egitura bat dator arik<strong>eta</strong>rekin. Puntu<br />
garrantzitsuak behar bezala ematen ditu aditzera, komunikazio-asmoa betetzeko.<br />
3. Hizkuntzaren erabilera: hizkuntza-formak, kohesioa <strong>eta</strong> erritmoa<br />
Arik<strong>eta</strong>rako <strong>eta</strong> mailarako egokiak diren hizkuntza-forma ugari erabiltzen ditu. Lexiko<br />
aberatsa du, <strong>eta</strong> horrek zehatz izateko <strong>eta</strong> errepikapenak zein zalantzak baztertzeko bide<br />
ematen dio. Lokailu <strong>eta</strong> baliabide ugari erabiliz lotu <strong>eta</strong> kohesionatzen ditu elementuak.<br />
Puntuazioa egokia da. Zehatza da elementuei berriz ekitean, <strong>eta</strong> denboren erabilera koherentea<br />
da testu osoan.<br />
4. Zuzentasun formala: lexikoa, sintaxia, morfologia <strong>eta</strong> ortografia.<br />
Erraztasunez, zehaztasunez <strong>eta</strong> naturaltasunez mintzatzeko beharrezko hizkuntzabaliabideak<br />
ditu. Lexiko aberatsa du, ohiko funtzioak betetzeko. Egitura konplexuak<br />
erabiltzen ditu, akats handirik egin gabe. Akats lexikoak noizean behin agertzen dira <strong>eta</strong> ez<br />
dute komunikazioa oztopatzen. Ez du ortografiako akatsik egiten.<br />
HELBURU ESPEZIFIKOAK<br />
MAILA AURRERATUA 2<br />
Gaitasun pragmatikoak: funtzionala <strong>eta</strong> diskurtsiboa<br />
Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko interakzioa<br />
• Eraginkortasunez, naturaltasunez <strong>eta</strong> erraztasun nabariz esku hartzea, elkarrizk<strong>eta</strong>-, transakzio- <strong>eta</strong><br />
debate-mota ugaritan, egoera bakoitzean erregistro <strong>eta</strong> adeitasun egokiak erabiliz.<br />
22<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Elkarrizk<strong>eta</strong>, transakzio, solasaldi <strong>eta</strong> debate<strong>eta</strong>n parte hartzea, argi <strong>eta</strong> zehatz hitz eginez, <strong>eta</strong><br />
ideiak, iritziak, akordioak, argudioak, aholkuak <strong>eta</strong> informazio konplexua modu egokian trukatuz.<br />
• Posta-bidezko harremanak izatea, <strong>eta</strong> idatzitako gutun<strong>eta</strong>n, berri <strong>eta</strong> iritziak eraginkortasunez<br />
azaltzea, gertakari <strong>eta</strong> bizipen jakinen garrantzi pertsonala nabarmentzea, <strong>eta</strong> egoerarekin bat<br />
datozen sentimendu, informazio <strong>eta</strong> emozioak adieraztea.<br />
Ahozko ulermena<br />
• Linguistikoki konplexua den edozein motatako mezu ulertzea (jatorrizko hiztunen arteko<br />
solasaldiak, konferentziak, txostenak, adierazpenak, <strong>eta</strong> aurkezpen akademikoak edo<br />
profesionalak), informazioaren edukia hautemanez <strong>eta</strong> hiztunen ikuspuntuak <strong>eta</strong> jarrerak<br />
identifikatuz; betiere, inguruan gehiegizko zaratarik ez badago, diskurtsoa egoki egituraturik<br />
badago <strong>eta</strong> hizkuntza oso modu idiomatikoan erabiltzen ez bada.<br />
Idatzizko ulermena<br />
• Posta, jarraibideak, iritzi-artikuluak, artikulu espezializatuak, <strong>eta</strong> egungo literatura-testu luze <strong>eta</strong><br />
konplexuak autonomia handiz irakurtzea, abiadura zein estiloa xede<strong>eta</strong>ra moldatuz, <strong>eta</strong> honako<br />
hauek identifikatuz: komunikazio-asmoak, funtsezko informazioa, puntu nagusiak, bigarren<br />
mailako puntuak, xeh<strong>eta</strong>sunak, argudioen ildoa, gertakariak <strong>eta</strong> iritziak. Eta erreferentzia-iturri<br />
selektiboak erabiltzea.<br />
Ahozko adierazpena<br />
• Gai orokor ugariri buruzko edo norberaren espezialitateari buruzko testu luzeak ekoiztea. Testu<br />
horiek koherenteak izan <strong>eta</strong> ongi antolaturik egon behar dute, <strong>eta</strong> testuen funtzioak hauek izango<br />
dira: kontatzea, berri ematea, azaltzea, argi argudiatzea, norberaren ideiak zabaldu <strong>eta</strong> defendatzea,<br />
<strong>eta</strong> alderdi esanguratsuak nabarmentzea.<br />
• Diskurtso malgu, zehatz <strong>eta</strong> zuzena ekoiztea, ahoskera argia <strong>eta</strong> naturala erabiliz, <strong>eta</strong> erraztasuna<br />
maiz nabarmen izango delarik, baita aldi luze <strong>eta</strong> zail<strong>eta</strong>n ere.<br />
Idatzizko adierazpena<br />
• Testu argi, zehatz, koherente <strong>eta</strong> kohesiodunak idaztea gai askori buruz, xeh<strong>eta</strong>sun lexiko handiz<br />
<strong>eta</strong> gramatika-zuzentasunez.<br />
• Hainbat iturritako informazioa laburtu <strong>eta</strong> ebaluatzea, <strong>eta</strong> testu-motaren <strong>eta</strong> komunikazioegoeraren<br />
arabera, gertakariak kontatzea, deskribatzea, argudiatzea, konparatzea <strong>eta</strong><br />
ondorioztatzea.<br />
Gaitasun sozio-kulturala <strong>eta</strong> sozio-linguistikoa<br />
• Kasuan kasuko hizkuntza mintzatzen den herrialde<strong>eta</strong>ko alderdi sozio-kultural<strong>eta</strong>n sakontzea,<br />
batik bat, ikaslearen inguruarekin loturiko<strong>eta</strong>n. Atentzioa eman gabe <strong>eta</strong> bestelako traturik behar<br />
izan gabe, seguru <strong>eta</strong> natural jokatzen saiatzea, egoera bakoitzean jarrera <strong>eta</strong> portaera egokiak<br />
erakutsiz, <strong>eta</strong> estiloa, enfasia <strong>eta</strong> formulazioa mezuari egokituz.<br />
• Dialekto, azentu <strong>eta</strong> erregistroen ezagutza handitzea, <strong>eta</strong> norberarena kasuan kasuko egoerari<br />
egokitzea.<br />
Gaitasun linguistikoak<br />
• Hizkuntza-baliabide ugari <strong>eta</strong> askotarikoak erabiltzea, <strong>eta</strong> sintaxi konplexua <strong>eta</strong> testu-gramatika<br />
baliatzea, testu zehatz, argi <strong>eta</strong> kohesiodunak ekoizteko. Testu horiek egoera <strong>eta</strong> gai askori<br />
buruzkoak izango dira, <strong>eta</strong> ikasleak dituen mugak ez dira igarriko.<br />
• Gai-, estilo- <strong>eta</strong> enfasi-aldaket<strong>eta</strong>ra malgutasunez moldatzea, zalantzak <strong>eta</strong> itzulinguruak sor<br />
daitezkeen arren oraindik.<br />
23<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Hizkuntza-baliabideak ia akatsik egin gabe kontrolatzea, noizean behin ulermena oztopatzen ez<br />
duen hutsegiteren bat egin badezake ere egitura konplexu<strong>eta</strong>n. Akats “iraunkor” batzuk bere kabuz<br />
zuzentzeko gai da.<br />
Gaitasun estrategikoa<br />
• Ikaskuntza modu autonomoan planifikatzea <strong>eta</strong> estrategiak jakinaz erabiltzea.<br />
• Lana planifikatzea, egoera bakoitzean norberak dituen hizkuntza-baliabideak testuinguruan kokatu<br />
<strong>eta</strong> erabiltzea, beharrezko baliabideak aurkitzea, horiek nola funtzionatzen duten behatzea,<br />
interferentziak egitea, hizkuntza lantzea, zailtasunak gainditzea, hizkuntza eraikitzea, <strong>eta</strong><br />
informazio-hutsuneak betetzea.<br />
• <strong>Maila</strong> lortzeko behar den denboraz <strong>eta</strong> ahaleginez jabetzea.<br />
• Autoikaskuntzarako norberak dituen baliabideak egoki hautatzea.<br />
• Helburuen erdiespena balioestea, bai <strong>eta</strong> zaitasunak, akatsak, lorpenak <strong>eta</strong> aurrera egiteko<br />
erabilitako bitartekoak ere. Horien arabera norbera antolatzea.<br />
• Ebaluak<strong>eta</strong>-bitarteko estandarrak erabiliz norbera ebaluatzea, kanpo-laguntzarekin beharrezkoa<br />
balitz.<br />
EDUKIAK<br />
I. KOMUNIKAZIOA: GAITASUN PRAGMATIKOA<br />
1. KOMUNIKAZIO JARDUERAK<br />
1.1. Entzutezko ulermeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan<br />
• Hizkuntza estandarrean esandako oro xeh<strong>eta</strong>sunez ulertzea, inguruan zarata badago ere.<br />
• Eztabaida formalak konprenitzea, solaskide bakoitzaren iritziak xeh<strong>eta</strong>sunez ulertuz, bai <strong>eta</strong> iritzi<br />
horiek funtsatzen dituzten argudioak <strong>eta</strong> komunikazio-asmoak ere.<br />
• Jarraibide zehatzak segurtasunez ulertzea.<br />
• Informazio zehatza <strong>eta</strong> gai orokorrei buruzko aholkuak edo kasuan kasuko espezialitatekoak<br />
ulertzea.<br />
• Keinu, isiltasun, geldiune, etenaldi, intonazio <strong>eta</strong> tonuen komunikazio-asmoak identifikatzea,<br />
espero gabekoak badira ere.<br />
• Norberaren ulermena kontrolatzea <strong>eta</strong> argibideak eskatzea.<br />
B. Entzule moduan<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> debateak<br />
• Jatorrizko hiztunen arteko solasaldi <strong>eta</strong> eztabaida biziak, edozein gairi buruzkoak, ulertzea.<br />
Kontak<strong>eta</strong>k, deskribapenak <strong>eta</strong> azalpenak<br />
• Gizarte-izaerako <strong>eta</strong> izaera akademiko zein profesionaleko hitzaldiak, txostenak, hizk<strong>eta</strong>ldiak,<br />
azalpenak <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong>k zailtasun gabe ulertzea, argudioen ildoa <strong>eta</strong> hizkera konplexuak badira<br />
ere.<br />
• Konferentzia <strong>eta</strong> aurkezpen<strong>eta</strong>n, ideia nagusien <strong>eta</strong> norberak behar duen informazioaren ohar<br />
zehatzak hartzea.<br />
24<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Iragarkiak <strong>eta</strong> jarraibideak<br />
• Erreferente ezagunak dituzten publizitate-iragarkien asmoa <strong>eta</strong> informazioa hautematea, bai <strong>eta</strong><br />
izan ditzaketen bi zentzuak ere.<br />
• Hizkuntza estandarrean <strong>eta</strong> erritmo normalean emandako jarraibide zehatzak, adierazpenak <strong>eta</strong><br />
testuinguruan kokatutako mezuak, gai orokor <strong>eta</strong> teknikoei buruzkoak, ulertzea, abstraktuak<br />
badira ere.<br />
Emanaldiak <strong>eta</strong> grabatutako materiala<br />
• Bizitza sozialean, akademikoan edo profesionalean aurki ditzakeen grabazioak, hizkuntza<br />
estandarrean emandakoak, ulertzea, hiztunaren ikuspuntuak, jarrera <strong>eta</strong> informazioaren edukia<br />
identifikatuz.<br />
• Egitura <strong>eta</strong> hizkera oso konplexua ez duten film <strong>eta</strong> antzezlan gehienak arazorik gabe ulertzea.<br />
1.2. Idatzizko ulermeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan, gutunak <strong>eta</strong> oharrak<br />
• Posta pertsonala zein formala <strong>eta</strong> beste mota batzu<strong>eta</strong>ko idatziak ulertzea, honako hauek erraz<br />
identifikatuz: ideia nagusiak <strong>eta</strong> bigarren mailako ideiak, xeh<strong>eta</strong>sunak, ikuspuntuak, idazleak<br />
nabarmendutako alderdiak <strong>eta</strong> komunikazio-asmoak.<br />
• Gertakarien, osasun-egoeren, aldartearen, sentimenduen <strong>eta</strong> nahien deskribapenak ulertzea,<br />
lagunekin posta-harremana eduki ahal izateko.<br />
• Igorlearen hurbiltasuna identifikatzea, erabilitako tratamendutik, adeitasun-form<strong>eta</strong>tik,<br />
•<br />
informaziotik <strong>eta</strong> erregistrotik abiatuz.<br />
Idatzi formal arrunten formatuak hautematea <strong>eta</strong> informazio garrantzitsua edo behar dituen<br />
xeh<strong>eta</strong>sunak malgutasunez identifikatzea.<br />
B. Irakurle moduan<br />
Orientazioa <strong>eta</strong> informazioa<br />
• Hainbat jatorritako testu luze<strong>eta</strong>n, xeh<strong>eta</strong>sun garrantzitsuak azkar aurkitzea.<br />
• Gai profesional ugariri buruzko albiste, artikulu <strong>eta</strong> txosten<strong>eta</strong>ko edukia <strong>eta</strong> puntu garrantzitsuak<br />
arazo gabe identifikatzea, <strong>eta</strong> testu horiek xeh<strong>eta</strong>sun handiagoz aztertzea komeni den edo ez<br />
erabakitzea.<br />
• Norberaren interes-eremu barruan, iturri espezializatu<strong>eta</strong>ko informazio, ideia <strong>eta</strong> iritziak<br />
eskuratzea.<br />
• Informazio garrantzitsua, idazleak nabarmendutako alderdiak <strong>eta</strong> norberak behar dituen<br />
xeh<strong>eta</strong>sunak bizkor ulertzea, hainbat motatako albiste, artikulu edo erreportaje<strong>eta</strong>n.<br />
Argudiatzea<br />
• Artikulu espezializatu<strong>eta</strong>ko puntu esanguratsuak, tesia <strong>eta</strong> idazleek nabarmendutako alderdiak<br />
ulertzea, terminologiako hipotesiak hiztegia erabiliz egiaztatu behar baditu ere.<br />
• Hainbat testutan gai berari buruz azaltzen diren ikuspuntuak konparatzea.<br />
• Jende arruntarentzako testu juridiko <strong>eta</strong> administratibo<strong>eta</strong>ko informazioa interpr<strong>eta</strong>tzea.<br />
• Gai ezagunei buruzko grafiko <strong>eta</strong> sinopsiak interpr<strong>eta</strong>tzea.<br />
• Argudiozko testu<strong>eta</strong>ko tesia, argudioak <strong>eta</strong> ondorioak identifikatzea.<br />
25<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Jarraibideak<br />
• Baldintza <strong>eta</strong> ohar zehatzak dituzten jarraibide orokor luze zein konplexuak <strong>eta</strong> espezialitateko<br />
jarraibideak ulertzea; betiere, atal zailenak berriz irakurtzeko aukera izanez gero.<br />
Dibertimenduzko irakurk<strong>eta</strong><br />
• Norberaren intereseko literatura-testu garaikide<strong>eta</strong>n, argumentua, gaia <strong>eta</strong> pertsonaien ezaugarriak<br />
xeh<strong>eta</strong>sunez ulertzea.<br />
• Ironia, eufemismoak, m<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong> abar hautematea. Horiek garrantzitsuagoak dira testu ezespezializatu<strong>eta</strong>n.<br />
• Testu<strong>eta</strong>ko kultura-erreferentzia inplizitu zein esplizituak identifikatzea.<br />
1.3. Ahozko adierazpeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan<br />
Solasaldiak<br />
• Gai orokor gehienei buruzko solasaldi luze<strong>eta</strong>n parte hartzea, baita inguruan zarata dagoenean ere.<br />
• Solasaldien bilakaeran laguntzea, solaskideekin kooperatuz.<br />
• Modu egokian hitza hartu, hitza eman, mintzatu <strong>eta</strong> amaitzea.<br />
• Jatorrizko hiztunekin hitz egitea, iruzkinak eginez, iritzia argi <strong>eta</strong> garbi azalduz, proposamen<br />
alternatiboak ebaluatuz, <strong>eta</strong> hipotesiak bota <strong>eta</strong> horiei erantzunez.<br />
• Emozioak transmititzea <strong>eta</strong> gertakari zein bizipen jakinen garrantzi pertsonala nabarmentzea.<br />
• Harridurako, poztasuneko, tristurako, intereseko <strong>eta</strong> ezaxolako sentimenduak adierazi <strong>eta</strong><br />
horrelako adierazpenei erantzutea.<br />
• Norberaren ideia <strong>eta</strong> iritziak zehatz aditzera ematea, argudio-ildo konplexuak <strong>eta</strong> adibideak modu<br />
sinesgarrian aurkeztea, <strong>eta</strong> horrelakoei egoki erantzutea.<br />
• Lekuaren, solaskideen <strong>eta</strong> asmoaren arabera mintzatzea <strong>eta</strong> jokatzea.<br />
• Ohiko adeitasun-formak erabiltzea gizarte-harreman<strong>eta</strong>n.<br />
Eztabaidak <strong>eta</strong> debate formalak<br />
• Eztabaida formal<strong>eta</strong>n (ohiko eztabaidak ez badira ere), aktiboki parte hartzea, beste batzuk parte<br />
hartzera bultzatuz.<br />
• Hitz egiteko txandak eraginkortasunez erabiltzea.<br />
• Iritziak mahaigaineratzea, hipotesiak botatzea, argudio-ildo konplexuak aurkeztea, alternatibak<br />
ebaluatzea, <strong>eta</strong> kontrako zein aldeko arrazoiak emanez erantzutea.<br />
• Sinesmenak, iritziak, <strong>eta</strong> zerbaitekin ados dagoela edo ez dagoela adeitasunez aditzera ematea.<br />
Negoziak<strong>eta</strong>k<br />
• Behar duena zehatz azaldu <strong>eta</strong> eskatzea, <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sun jakinei buruz argibideak eskatzea.<br />
• Gai edo arazoak argi azaltzea, dauden aukeren abantailak <strong>eta</strong> desabantailak ebaluatuz.<br />
• Gatazkak <strong>eta</strong> erreklamazioak konpontzea, adibidez, zirkulazioko isunak, etxebizitzan izandako<br />
kalteen ordaina eskatzea, <strong>eta</strong>b.<br />
• Kalte-galerak eduki izana sendo argudiatzea, kalte-ordainak eskatuz <strong>eta</strong> negoziak<strong>eta</strong>k eginez.<br />
• Egindako transakzioen balioespen positiboak <strong>eta</strong> negatiboak aditzera ematea (eskerrona edo<br />
asebetetzea adieraztea, zorionak ematea, diru-konpentsazioak edo beste mota batekoak eskatzea,<br />
erreklamazioak egitea, <strong>eta</strong>b.).<br />
26<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Informazioa trukatzea<br />
• Familiarteko gai<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> gai sozial zein profesional<strong>eta</strong>n, informazio konplexua eskuratu, egiaztatu<br />
<strong>eta</strong> baieztatzea, egoerak ohikoak ez badira ere.<br />
• Mezuak, errekaduak <strong>eta</strong> informazioa fidagarritasunez helaraztea.<br />
• Prozedurak nola egin zehatz <strong>eta</strong> argi deskribatzea.<br />
• Gai profesionalei buruzko informazio konplexua <strong>eta</strong> aholkuak trukatzea.<br />
• Informazioa <strong>eta</strong> argudioak laburtu <strong>eta</strong> aditzera ematea, horien jatorria zein den adieraziz.<br />
• Galderak erantzun <strong>eta</strong> solaskideen zalantzak argitzea.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>k<br />
• Eraginkortasunez <strong>eta</strong> naturaltasunez moldatzea elkarrizket<strong>eta</strong>n, ildoa galdu gabe <strong>eta</strong> modu<br />
interesgarrian erantzunez, <strong>eta</strong> une batzu<strong>eta</strong>n, egindako galderatik aldenduz.<br />
Diskurtsoa kontrolatzea<br />
• Ulertu ez dena aditzera ematea.<br />
• Solaskideek ulertu dutela ziurtatzea.<br />
• Informazioa baieztatu edo ezeztatzea. Informazioa zuzentzea.<br />
• Norberaren burua zuzentzea.<br />
• Errepikatuz, gauza bera beste modu batean esanez edo parafraseatuz, ulertu dela egiaztatzea.<br />
• Esanahiak argitzea, baliabide ugari erabiliz.<br />
• Ulertu dela egiaztatzea, solaskideak esandakoa norberaren hitzak erabiliz errepikatzearen bidez.<br />
B. Hizlari moduan<br />
Deskribapena <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong><br />
• Kasuan kasuko espezialitatearekin loturiko gaiei buruzko deskribapen <strong>eta</strong> aurkezpen luze, argi <strong>eta</strong><br />
zehatzak naturaltasunez ekoiztea, norberaren ideiak zabaldu <strong>eta</strong> defendatuz, <strong>eta</strong> alderdi osagarriak<br />
zein adibide esanguratsuak txertatuz.<br />
• Liburu <strong>eta</strong> filmen argumentu <strong>eta</strong> pasarteak kontatzea.<br />
• Honako hauen deskribapen objektibo edo subjektibo zehatzak egitea, sentimenduak <strong>eta</strong><br />
erreakzioak deskribatuz: bizipenak, ametsak, esperantzak <strong>eta</strong> nahiak, <strong>eta</strong> ben<strong>eta</strong>ko gertakariak <strong>eta</strong><br />
imajinatutakoak.<br />
• Istorioak kontatzea, ekintzak denboraren <strong>eta</strong> logikaren arabera lotuz.<br />
• Iritzi, plan <strong>eta</strong> ekintzen argudio, arrazoibide <strong>eta</strong> azalpenak garatzea.<br />
• Jende arruntaren eskueran dauden ikuskizun edo gertakariei buruzko iritzi kritiko justifikatuak<br />
eskaintzea.<br />
Publikoari hitz egitea<br />
• Gai orokorrei buruzko ideia <strong>eta</strong> iritziak argi, seguru <strong>eta</strong> erritmo erregularrean azaltzea, entzuleari<br />
tentsiorik ez eragiteko moduan.<br />
• Liburu, pertsona <strong>eta</strong> ekitaldi publikoak argi aurkeztea, <strong>eta</strong> aurkezpen horien egitura ongi<br />
antolatzea.<br />
27<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Iritzi jakinen aldeko edo aurkako arrazoiak azaltzea.<br />
• Ikuspuntuak defendatzea <strong>eta</strong> argi argudiatzea, ideia osagarri <strong>eta</strong> adibideekin.<br />
• Diskurtsoa egituratzea, datuak malgutasunez lotzea <strong>eta</strong> koherentziari eustea.<br />
• Denbora-, espazio- edo logika-loturak <strong>eta</strong> ikuspegia argi uztea.<br />
1.4. Idatzizko adierazpeneko jarduerak<br />
A. Interakzioan<br />
• Hizkera egokia erabiliz <strong>eta</strong> egoera zein solaskide bakoitzari egokituz, honako xede hau<strong>eta</strong>rako<br />
oharrak idaztea: zoriontzeko, gonbidatzeko, baieztatzeko, desenkusatzeko, eskertzeko, eskabideak<br />
egiteko, barkamena eskatzeko, agurtzeko, aurkezteko, zorionak emateko <strong>eta</strong> dolumina adierazteko.<br />
• Honako hauek nahiko zehaztasunez egitea: gai zehatz edo abstraktuei buruzko informazioa, ideiak<br />
<strong>eta</strong> ikuspuntuak transmititzea; informazioa egiaztatzea; galderak egitea; <strong>eta</strong> arazoak azaltzea.<br />
• Pertsona jakinei edo taldeei (foroak, blogak, aldizkariak, <strong>eta</strong>b.) hitz egitea, norberaren iritzia<br />
azaltzeko, albisteen berri emateko edo galderak erantzuteko.<br />
• Gutunak idaztea, emozioak transmitituz <strong>eta</strong> norberaren bizitza pertsonalean bizipen jakin batzuek<br />
duten garrantzia nabarmenduz.<br />
• Gutun, mezu edo oharrak idaztea, informazioa emanez edo zerbitzuekin loturiko pertsonei,<br />
irakasleei edo eguneroko bizitzako beste pertsona batzuei berehalako azalpenak eskatuz, <strong>eta</strong><br />
garrantzizkotzat jotzen dituen alderdiak azpimarratuz.<br />
• Gutun formalak edo agiri administratiboak idaztea, zerbitzuak eskatu edo eskertzeko,<br />
erreklamazioak egiteko, edo datuak zuzentzeko.<br />
• Informazio- edo iritzi-galdeketei erantzutea.<br />
B. Adierazpena<br />
Txostenak, iritzi-testuak <strong>eta</strong> informazioa<br />
• Gai ezagunei buruz norberak duen iritzia nolabaiteko segurtasunez aurkeztea <strong>eta</strong> iritzi hori<br />
justifikatzea.<br />
• Kasuan kasuko espezialitateko gai ugariri buruzko testu argi <strong>eta</strong> zehatzak idaztea, hainbat<br />
iturritako informazioa <strong>eta</strong> argudioak laburtu <strong>eta</strong> ebaluatuz.<br />
• Gertakari ezagunei buruzko txostenak prestatzea, egoera zehaztuz, hartutako neurriak justifikatuz<br />
<strong>eta</strong> giltza diren alderdiak nabarmenduz.<br />
• Ongi antolatutako lan-plan zehatzak aurkeztea.<br />
• Arazo batek izan ditzakeen konponbideak alderatu <strong>eta</strong> balioestea.<br />
• Norberaren eskumeneko alderdiei buruzko jarraibide zehatzak idaztea.<br />
• Lan-eskabideak <strong>eta</strong> erreklamazioak idaztea. Egoera bakoitzari egokitutako curriculum vitaeak<br />
idaztea.<br />
• Ikuspuntu jakinen aldeko edo kontrako argudio-saiakera <strong>eta</strong> -txostenak idaztea, aukeren abantailak<br />
<strong>eta</strong> desabantailak deskribatuz, alderdi esanguratsuak nabarmenduz, <strong>eta</strong> laguntza moduan balioko<br />
duten xeh<strong>eta</strong>sun esanguratsuak emanez.<br />
• Arazoei buruzko informazioa, argudioak <strong>eta</strong> konponbideak laburtzea.<br />
Sormenezko idazkera<br />
• Testu egituratuak egitea, ben<strong>eta</strong>ko bizipenak <strong>eta</strong> imajinatutakoak argi <strong>eta</strong> zehatz azalduz, ideien<br />
arteko lotura aditzera emanez, <strong>eta</strong> ezarritako arauak erresp<strong>eta</strong>tuz.<br />
28<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Film, liburu, antzezlan, kontzertu <strong>eta</strong> abarri buruzko berri laburrak idaztea.<br />
• Biografiak idaztea.<br />
• Norberaren intereseko gai orokorrei buruzko iritzi-testuak idaztea (zuzendariarentzako gutunak,<br />
blogak, <strong>eta</strong>b.), ikuspuntuak zehatz azalduz <strong>eta</strong>, beharrezkoa balitz, adibideak emanez.<br />
• Objektu, gertakari, leku <strong>eta</strong> abarri buruzko iragarkiak sortzea.<br />
• Literatura-testuak sortzea. Istorioak kontatzea.<br />
• Lan akademiko argiak, ongi egituratuak, behar beste garatuak <strong>eta</strong> kasuan kasuko ikasgaiaren<br />
eskakizunekin bat etorriko direnak aurkeztea.<br />
2. TESTUAK<br />
“Testu” hitza zentzu zabalean erabiltzen da hemen, hain zuzen, HEEMBan ematen zaizkion<br />
ezaugarriak aintzat hartuz. HEEMBan honako hau esaten da “testu” hitzari buruz:<br />
“Egiteko bat gauzatzean, hizkuntza-jarduera baten ardatza osatzen duen diskurtso-zatia<br />
(ahozkoa edo idatzizkoa), alor espezifiko batekin loturikoa, da testua. Egiteko horr<strong>eta</strong>n,<br />
laguntza edo helburua izan daiteke testua, bai <strong>eta</strong> produktua edo prozesua ere.” (10. or.).<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, testuek egitura argia dute. Informazio esplizitua ematen dute, bai <strong>eta</strong> inplizitua ere,<br />
zentzua ulertzea erraza bada. Testuak ulertzeko, hizkuntzaren kultura ezagutu behar da, maila batean.<br />
Ahozko testuak distortsio akustiko gutxi dute, ahoskera estandarra da, edo estandarretik hurbila, <strong>eta</strong><br />
erritmoa ez da oso azkarra.<br />
2.1. Ahozko testuak<br />
Interakzioan<br />
• Gai pertsonal, orokor, sozial, akademiko, profesional <strong>eta</strong> aisialdiko gai ugariri buruzko solasaldi<br />
informalak. Inguruko zarata agertu ohi da, <strong>eta</strong> testu<strong>eta</strong>n, informazioa, bizipenak, iruzkinak <strong>eta</strong><br />
ikuspuntuak trukatzen dira.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong> formalak, ohikoak ez diren gaiak barne.<br />
• Gai ezagunei buruzko eztabaidak.<br />
• Telefono-bidezko elkarrizk<strong>eta</strong> formal edo informalak, <strong>eta</strong> bideokonferentziak.<br />
• Debateak.<br />
• Kultura- edo gaurkotasun-gaiei buruzko iruzkinak, iritziak <strong>eta</strong> justifikazioak.<br />
• Mezuen argibideak, azalpenak, errepikapenak, laburpenak edo itzulpenak.<br />
• Gizarte- edo lan-bilerak.<br />
• Merkataritzako <strong>eta</strong> administrazioko tramiteak.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Elkarren arteko ulermena kontrolatzeko baliabideak.<br />
Ulermena entzule moduan<br />
Aurrez aurre<br />
• Ezaguntzat jo daitezkeen gai zehatz <strong>eta</strong> abstraktuei buruzko azalpenak.<br />
• Hainbat hiztuneko elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Gai orokorrei, teknikoei <strong>eta</strong> espezialitateko gaiei buruzko mahai-inguruak <strong>eta</strong> debateak,<br />
hizkuntza estandarrean.<br />
• Jarraibide, arau, ohar <strong>eta</strong> argibide zehatzak.<br />
• Testuinguruan kokatutako azalpen, aurkezpen, deskribapen <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong>k.<br />
29<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Ezaguntzat jo daitezkeen gaiei buruzko hitzaldi <strong>eta</strong> konferentziak.<br />
• Ozenki irakurritako testuak.<br />
• Antzezlanak, hizkuntza estandarrean.<br />
Grabatutako edo hedabideen bidez emandako materiala (hizkuntza estandarrean).<br />
• Erantzungailu<strong>eta</strong>n grabatutako jarraibideak <strong>eta</strong> mezuak.<br />
• Iragarkiak (irratia, telebista, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Gaurkotasuneko gertakariak <strong>eta</strong> gaiak.<br />
• Eguraldiaren iragarpenak.<br />
• Oharrak <strong>eta</strong> argibideak.<br />
• Ezaguntzat jo daitezkeen antzezlanen pasarteak.<br />
• Gai orokorrei buruzko elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Kontakizunak.<br />
• Abestien hitzak (argi ahoskatuak).<br />
• Gai orokorrei buruzko dokumentalak <strong>eta</strong> erreportajeak (telebista edo bideoak).<br />
• Telebistako telesailak.<br />
• Filmak, hizkuntza estandarrean.<br />
Ekoizpena<br />
• Oharrak, jarraibideak, arauak, aholkuak <strong>eta</strong> debekuak.<br />
• Honako hauek deskribatu <strong>eta</strong> konparatzea: pertsonak, gauzak, jarduerak, zerbitzuak, lekuak, bizibaldintzak,<br />
interesak, sentimenduak <strong>eta</strong> alderdi sozio-kulturalak.<br />
• Gertakariak, bizipenak, pasadizoak <strong>eta</strong> proiektuak xeh<strong>eta</strong>sunez kontatzea.<br />
• Istorioak kontatzea.<br />
• Gaiak azaltzea.<br />
• Gai ezagunei buruzko jarduerak <strong>eta</strong> ideiak azaldu, justifikatu <strong>eta</strong> argudiatzea.<br />
• Liburuak, telebista-programak <strong>eta</strong> filmak ebaluatzea.<br />
• Arazoak aditzera ematea.<br />
• Ekitaldiak, liburuak, filmak edo pertsonak aurkeztea.<br />
2.2. Idatzizko testuak<br />
Interakzioa<br />
• Gizarte-gai<strong>eta</strong>ko testu formalak <strong>eta</strong> informalak, honako helburu hauek dituztenak: zoriontzea,<br />
gonbidatzea, baieztatzea, desenkusatzea, eskertzea, eskabideak egitea, barkamena eskatzea,<br />
agurtzea, aurkeztea, zorionak ematea <strong>eta</strong> dolumina adieraztea.<br />
• Gutun <strong>eta</strong> mezu pertsonalak –SMSak, posta elektronikoa, faxa, posta <strong>eta</strong> txata–, honako hauek<br />
trukatzeko: informazioa, interesak, beharrak, bizipenak, iritziak, iruzkinak, erreakzioak <strong>eta</strong><br />
sentimenduak.<br />
• Gutun formal pertsonalak, akademikoak edo profesionalak –posta elektronikoa, faxa <strong>eta</strong> posta–,<br />
informazioa eman edo eskatzeko, laguntza edo zerbitzuak eskatzeko, arazoak azaltzeko,<br />
erreklamazioak egiteko, edo eskerrak emateko.<br />
• Administrazio-dokumentu estandarizatuak.<br />
• Informazio-galdek<strong>eta</strong>k.<br />
• Txat<strong>eta</strong>ko zein foro birtual<strong>eta</strong>ko mezuak, gai ezagunei buruzkoak.<br />
Ulermena<br />
• Hiztegi elebidunak <strong>eta</strong> elebakarrak.<br />
30<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Zerrendak (telefono-zenbakienak, agendak, aisialdi-gidak, ordutegiak, katalogoak, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Testu-liburu <strong>eta</strong> lan-materialak, mailarako egokiak.<br />
• Webguneak, blogak edo antzekoak.<br />
• Liburuxkak <strong>eta</strong> prospektuak (turismokoak <strong>eta</strong> merkataritzakoak).<br />
• Errez<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Eskemak.<br />
• Lan-iragarkiak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Txostenak.<br />
• Prentsa: albisteak, dibulgazio-artikuluak edo espezialitatekoak, erreportajeak, elkarrizk<strong>eta</strong>k,<br />
editorialak, <strong>eta</strong> iritzi-artikuluak.<br />
• Gai zehatz edo abstraktuei buruzko askotariko testu luzeak.<br />
• Kasuan kasuko espezialitateko gaiei buruzko testuak.<br />
• Ohiko administrazio-testuak.<br />
• Komikiak.<br />
• Abestien hitzak.<br />
• Horoskopoak edo antzekoak.<br />
• Poemak.<br />
• Biografiak.<br />
• Kontakizunak, ipuinak <strong>eta</strong> eleberriak.<br />
• Antzezlanak, hizkuntza estandarrean.<br />
Ekoizpena (testuinguruan)<br />
• Informazioa azaldu <strong>eta</strong> aurkeztea.<br />
• Gai ezagunei buruzko iritzi- <strong>eta</strong> argudio-testuak idaztea.<br />
• Txostenak (egoerak aurkeztea, aukeren abantailak <strong>eta</strong> desabantailak azaltzea, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Bizipenak, gertakariak, istorioak, ben<strong>eta</strong>ko gertakariak <strong>eta</strong> imajinatutakoak kontatzea.<br />
• Pertsonak, gauzak, jarduerak, prozesuak, zerbitzuak <strong>eta</strong> lekuak deskribatzea.<br />
• Planak <strong>eta</strong> proiektuak deskribatzea.<br />
• Biografiak.<br />
• Laburpenak.<br />
• Liburuak aurkeztea.<br />
• Konpromisoak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Eskemak.<br />
• Errez<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak.<br />
• Lan-eskabideak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Curriculum vitaeak.<br />
• Lan akademikoak.<br />
• Egunerokoak.<br />
• Dibertimenduzko idatziak.<br />
Interakzioan<br />
• Gai pertsonal, orokor, sozial, akademiko, profesional <strong>eta</strong> aisialdiko gai ugariri buruzko solasaldi<br />
luze formal <strong>eta</strong> informalak. Inguruko zarata agertu ohi da, <strong>eta</strong> testu<strong>eta</strong>n, informazioa, bizipenak,<br />
iruzkinak <strong>eta</strong> ikuspuntuak trukatzen dira.<br />
31<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Laneko bilerak.<br />
• Eztabaidak <strong>eta</strong> debateak.<br />
• Kultura- edo gaurkotasun-gaiei buruzko iruzkinak, iritziak <strong>eta</strong> justifikazioak.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Telefono-bidezko elkarrizk<strong>eta</strong> formal edo informalak, <strong>eta</strong> bideokonferentziak.<br />
• Solasaldiak ahopeka.<br />
• Merkataritzako <strong>eta</strong> administrazioko tramiteak.<br />
• Jarraibideak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Mezuak errepikatu <strong>eta</strong> transmititzea, hainbat egoeratan.<br />
• Mezuen argibideak, azalpenak, laburpenak edo itzulpenak.<br />
• Elkarren arteko ulermena kontrolatzeko baliabideak.<br />
• Txisteak (erreferente ezagunekoak).<br />
Ulermena entzule moduan<br />
Aurrez aurre<br />
• Gai orokorrekin loturiko (gai pertsonalak, sozialak, akademikoak <strong>eta</strong> profesionalak) <strong>eta</strong><br />
ezaguntzat jo daitezkeen gai zehatz edo abstraktuekin loturiko mezu <strong>eta</strong> azalpenak.<br />
• Hainbat hiztuneko elkarrizk<strong>eta</strong> biziak.<br />
• Mahai-inguruak.<br />
• Debateak.<br />
• Jarraibide, arau, ohar <strong>eta</strong> argibide zehatzak.<br />
• Testuinguruan kokatutako azalpen, aurkezpen, deskribapen <strong>eta</strong> kontak<strong>eta</strong>k.<br />
• Konferentzia, hitzaldi <strong>eta</strong> beste aurkezpen akademiko edo profesional batzuk.<br />
• Hitzaldiak <strong>eta</strong> txostenak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Ozenki irakurritako testuak.<br />
• Antzezlanak, hizkuntza estandarrean.<br />
Emanaldi<strong>eta</strong>ko materiala edo grabatutakoa (distortsio gutxirekin).<br />
• Erantzungailu<strong>eta</strong>n grabatutako jarraibideak <strong>eta</strong> mezuak.<br />
• Publizitate-iragarkiak (irratia, telebista <strong>eta</strong> beste batzuk)<br />
• Gertaerei edo gaurkotasuneko gaiei buruzko albisteak.<br />
• Eguraldiaren iragarpenak.<br />
• Oharrak <strong>eta</strong> argibideak.<br />
• Ezaguntzat jo daitezkeen antzezlanen pasarteak.<br />
• Kontakizunak.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Gai orokorrei buruzko elkarrizk<strong>eta</strong>k.<br />
• Abestien hitzak (argi ahoskatuak).<br />
• Gai orokorrei buruzko dokumentalak <strong>eta</strong> erreportajeak (telebista edo bideoak).<br />
• Hainbat pertsonak parte hartzen duten telebista- edo irrati-programak.<br />
• Norberaren intereseko kirol-emanaldiak.<br />
• Telebistako telesailak.<br />
• Filmak, hizkuntza estandarrean.<br />
Ekoizpena<br />
32<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Oharrak, jarraibideak, arauak, aholkuak <strong>eta</strong> debekuak.<br />
• Deskribapenak <strong>eta</strong> kontakizunak.<br />
• Gertakari, bizipen <strong>eta</strong> proiektuen kontakizun zehatzak.<br />
• Liburu, telebista-programa <strong>eta</strong> filmen aurkezpenak, laburpenak <strong>eta</strong> horiei buruzko iritziak.<br />
• Arazoak aditzera ematea.<br />
• Iritzi edo ideian adierazpena.<br />
• Ideia <strong>eta</strong> jardueren azalpen <strong>eta</strong> justifikazioak.<br />
• Gai ezagunak jendaurrean azaldu <strong>eta</strong> argudiatzea.<br />
• Ekitaldiak, liburuak, filmak edo pertsonak aurkeztea.<br />
• Txisteak.<br />
2.2. Idatzizko testuak<br />
Interakzioa<br />
• Gizarte-gai<strong>eta</strong>ko testu formalak <strong>eta</strong> informalak, honako helburu hauek dituztenak: zoriontzea,<br />
gonbidatzea, baieztatzea, desenkusatzea, eskertzea, eskabideak egitea, barkamena eskatzea,<br />
agurtzea, aurkeztea, zorionak ematea <strong>eta</strong> dolumina adieraztea.<br />
• Gutun <strong>eta</strong> mezu pertsonalak –SMSak, posta elektronikoa, faxa, posta <strong>eta</strong> txata–, honako hauek<br />
trukatzeko: informazioa, interesak, beharrak, bizipenak, iritziak, iruzkinak, erreakzioak <strong>eta</strong><br />
sentimenduak.<br />
• Gutun formal pertsonalak, akademikoak edo profesionalak, informazioa eman edo eskatzeko,<br />
laguntza edo zerbitzuak eskatzeko, arazoak azaltzeko, erreklamazioak egiteko, edo eskerrak<br />
emateko.<br />
• Agiri administratiboak (eskabideak, erreklamazioak, datuen zuzenk<strong>eta</strong>k, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Informazio- edo iritzi-galdek<strong>eta</strong>k.<br />
• Txat<strong>eta</strong>ko zein foro birtual<strong>eta</strong>ko mezuak, gai ezagunei buruzkoak.<br />
Ulermena<br />
• Hiztegi elebidun <strong>eta</strong> elebakarrak, <strong>eta</strong> entziklopediak.<br />
• Testu-liburu <strong>eta</strong> lan-materialak, mailarako egokiak.<br />
• Webguneak, blogak edo antzekoak.<br />
• Liburuxkak <strong>eta</strong> prospektuak (turismokoak <strong>eta</strong> merkataritzakoak).<br />
• Errez<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak, arauak <strong>eta</strong> oharrak.<br />
• Eskemak, grafikoak <strong>eta</strong> laburpenak.<br />
• Lan-iragarkiak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Txostenak.<br />
• Prentsa: albisteak, dibulgazio-artikuluak edo espezialitatekoak, erreportajeak, elkarrizk<strong>eta</strong>k,<br />
editorialak, <strong>eta</strong> iritzi-artikuluak.<br />
• Gai zehatz edo abstraktuei buruzko askotariko testu luzeak, kasuan kasuko espezialitatekoak.<br />
• Ohiko administrazio- <strong>eta</strong> lege-testuak.<br />
• Komikiak.<br />
• Txisteak (erreferente ezagunekoak).<br />
• Abestien hitzak.<br />
• Horoskopoak edo antzekoak.<br />
• Poemak.<br />
• Biografiak.<br />
• Kontakizunak, ipuinak <strong>eta</strong> eleberriak (mailarako egokiak).<br />
33<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Antzezlanak (mailarako egokiak).<br />
Ekoizpena (testuinguruan)<br />
• Informazioa aurkeztea.<br />
• Iritzi- <strong>eta</strong> argudio-testuak.<br />
• Txostenak (egoerak aurkeztea, aukeren abantailak <strong>eta</strong> desabantailak azaltzea, <strong>eta</strong>b.)<br />
• Bizipenak, gertakariak, istorioak, ben<strong>eta</strong>ko gertakariak <strong>eta</strong> imajinatutakoak kontatzea.<br />
• Pertsonak, gauzak, jarduerak, zerbitzuak <strong>eta</strong> lekuak deskribatzea.<br />
• Planak <strong>eta</strong> proiektuak.<br />
• Konpromisoak <strong>eta</strong> arauak.<br />
• Eskemak.<br />
• Ikastaro edo jardueren memoriak.<br />
• Berri laburrak.<br />
• Errez<strong>eta</strong>k.<br />
• Jarraibideak.<br />
• Biografiak.<br />
• Lan-eskabideak.<br />
• Iragarkiak.<br />
• Erreklamazioak.<br />
• Curriculum vitaeak.<br />
• Lan akademikoak.<br />
• Egunerokoak.<br />
• Dibertimenduzko idatziak.<br />
3. FUNTZIOAK<br />
Aurreko mailako funtzio berberak dira, baina, maila hon<strong>eta</strong>n, baliabide-mota gehiago erabiltzen dira,<br />
funtzioa bera baino kontzeptu espezifikoak adierazteko.<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, testu-mota gehiago daude, <strong>eta</strong> konplexutasun-maila handiagoa da. Ikasleak erraztasun,<br />
malgutasun <strong>eta</strong> naturaltasun handiagoa erakutsi behar du. Aurrerapena, batik bat, argudiatzean<br />
nabaritu behar da, bai <strong>eta</strong>, hizkuntza-kontzientziazio handiagoan, erregistro-kopurua zabalagoan <strong>eta</strong><br />
koherentzian zein antolak<strong>eta</strong>n ere.<br />
Baliabideen aberastasun horri esker, diskurtsoaren formaltasun-maila zehaztuko du ikasleak,<br />
humorea identifikatu <strong>eta</strong> erabiltzeko gai izango da, <strong>eta</strong> afektibotasun handiagoa erakutsi ahalko<br />
du aurreko mail<strong>eta</strong>n baino, maila hori<strong>eta</strong>n neutraltasuna baita nagusi. Horrenbestez,<br />
erabilitako lexikoaren arabera esanahia aldatzen duten adierazpen idiomatiko finko edo egitura<br />
predeterminatuak erabili beharko ditu ikasleak.<br />
Komunikazio-jardueren atalean, ulermen- <strong>eta</strong> adierazpen-jarduera moduan agertu da dagoeneko<br />
funtzioen zerrenda.<br />
3.1. Hizkuntzaren gizarte-erabilerak<br />
• Agurtzea <strong>eta</strong> besteen agurrei erantzutea, agur esatea, norbera aurkeztea, norbait aurkeztea, beste<br />
batek norbera aurkeztean erreakzionatzea, <strong>eta</strong> norbaiti tratamendu egokiaz hitz egitea,<br />
harremanaren arabera.<br />
• Baimena eskatzea, desenkusatzea, barkamena eskatzea, eskerrak ematea, errukitzea, zoriontzea <strong>eta</strong><br />
atentzioa ematea, esamolde formalak <strong>eta</strong> ez hain formalak erabiliz <strong>eta</strong>, egoeraren arabera,<br />
informazio gehiago edo gutxiago emanez.<br />
• Gonbidatzea, <strong>eta</strong> gonbitak onartzea edo ez onartzea.<br />
34<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Pertsonengatik interesa agertzea, <strong>eta</strong> informazioa jasotzean, honako hauek azalarazten dituzten<br />
esamoldeak erabiltzea: interesa, harridura, poza, pena, tristura, asebetetzea, asegab<strong>eta</strong>suna,<br />
esperantza, atsekabea, beldurra, onarpena <strong>eta</strong> gaitzespena.<br />
• Goraintziak ematea <strong>eta</strong> horrelako adierazpenei erantzutea.<br />
• Ongietorria egitea <strong>eta</strong> ongietorriei erantzutea.<br />
• Jatordu<strong>eta</strong>ko ohiko adierazpen-trukeak. Topa egitea.<br />
• Norbait gorestea, gonbidatzea, zoriontzea, zorionak ematea, gertakari jakin<strong>eta</strong>n gauza <strong>eta</strong><br />
sentimendu onak opatzea, <strong>eta</strong> egoera hori<strong>eta</strong>n erreakzionatzea.<br />
• Itxaronaldi<strong>eta</strong>n ezezagunen artean izan ohi diren hizk<strong>eta</strong>ldiak.<br />
• Laguntza eskatu <strong>eta</strong> ematea, gonbidatzea, gonbidapenak onartzea edo ez onartzea, laudorioak<br />
esatea, iraintzea, desenkusatzea, norbaiti zerbaitez ohartaraztea, eskertzea, penatzea, egoera<br />
jakin<strong>eta</strong>n sentimenduak elkarbanatzea, <strong>eta</strong> baimena eskatzea.<br />
3.2. Komunikazioa kontrolatzea<br />
• Ulertu ez dena adieraztea. Norberaren ulermena <strong>eta</strong> solaskideena egiaztatzea.<br />
• Ulertu ez dena errepikatzeko edo argitzeko eskatzea, edo ulertu dela egiaztatzeko, errepikatzeko<br />
eskatzea.<br />
• Zerbait letraka esateko eskatzea, hitzak letraka esatea, polikiago hitz egiteko edo zerbait idazteko<br />
eskatzea, <strong>eta</strong> ezagutzen ez diren hitz <strong>eta</strong> esamoldeen zein ahaztutakoen esanahia galdetzea.<br />
• Esandakoa ulertzen dela adieraztea, argibideak eskatzea, parafraseatzea, nork bere burua<br />
zuzentzea <strong>eta</strong> ulertu izana egiaztatzea.<br />
• Ulertu ez duen kide bati zerbait azaldu edo itzultzea.<br />
• Zuzen ulertu duen jakiteko, baieztapena eskatzea.<br />
• Arazo linguistiko edo sozio-linguistikoak agertzean, arazoa bideratzen saiatzea.<br />
• Nola jarraitu ez dakienean, etenaldiak keinuekin <strong>eta</strong> itxaroteko esamoldeekin betetzea.<br />
• Solaskidea zalantzan dagoenean, hitz edo esamoldeekin laguntzea.<br />
• Parafraseatzea, esamolde egokia aurkitzen ez denean.<br />
• Solaskidea inplikatzea.<br />
3.3. Informazio orokorra<br />
• Pertsonei <strong>eta</strong> norberari buruzko informazioa eman <strong>eta</strong> eskatzea.<br />
• Informazioa eskatu <strong>eta</strong> ematea, ordutegi, toki, gauza, jarduera, arau, tramite, ohitura, gertaera <strong>eta</strong><br />
prozesuei buruz.<br />
• Informazio orokorra edo zehatza eskatzea, zuhurtasunez, adeitasunez edo zorroztasunez.<br />
• Gauzak, pertsonak <strong>eta</strong> lekuak identifikatzea, galderen bidez.<br />
• Azalpenak <strong>eta</strong> espezifikazioak eskatu <strong>eta</strong> ematea.<br />
• Informazioa baieztatu, ezeztatu edo baieztatzeko eskatzea, indar gehiagorekin edo gutxiagorekin.<br />
• Informazioa ezkutuan baieztatu edo ezeztatzea.<br />
• Informazioa ematea. Informazioa zalantzan jartzea. Zerbait desegokia dela adieraztea.<br />
• Informazioa argitu <strong>eta</strong> horri buruz jardutea.<br />
• Berritasunak jakinaraztea.<br />
• Gauzak, pertsonak, lekuak, jarduerak <strong>eta</strong> prozesuak xeh<strong>eta</strong>sunez deskribatzea.<br />
• Zerbait non <strong>eta</strong> noiz gertatu den azaltzea.<br />
• Gertakariak orainean, iraganean <strong>eta</strong> etorkizunean lotzea.<br />
• Egoerak <strong>eta</strong> ekintzak logikoki lotzea.<br />
• Norberak edo beste batzuek emandako informazioa zuzentzea, modu enfatikoan, zorroztasunez<br />
edo adeitasunez.<br />
• Norbera zuzentzea, esandakoa zuzentzea, zalantza egitea, gezurtatzea, <strong>eta</strong> zerbait ezagutzen ez<br />
dela edo ahaztu dela adieraztea.<br />
35<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Azalpen<strong>eta</strong>n, zenbakitu <strong>eta</strong> sailkatzea.<br />
• Informazioa errepikatu <strong>eta</strong> transmititzea.<br />
3.4. Iritziak <strong>eta</strong> balioespenak<br />
• Galdetzea, <strong>eta</strong> zerbait ezagutzen dela edo ez dela ezagutzen aditzera ematea.<br />
• Galdetzea, <strong>eta</strong> zerbait gogoratu edo ahaztu izana adieraztea. Gogoratzea <strong>eta</strong> gogorarazteko<br />
eskatzea.<br />
• Gauzak, pertsonak, lekuak, egoerak <strong>eta</strong> ekintzak konparatzea.<br />
• Zalantza adieraztea, bai <strong>eta</strong> zerbaitekin erabat edo zati batean ados dagoela, edo ez dagoela ados<br />
aditzera ematea ere.<br />
• Ulermen-falta edo nahasmena adieraztea.<br />
• Aurresatea, probabilitate-maila handiagoarekin edo txikiagoarekin.<br />
• Hipotesiak bota <strong>eta</strong> susmoak azaltzea.<br />
• Baldintzak adieraztea, baita ezinezko baldintzak ere.<br />
• Zerbait egia dela baieztatu edo ezeztatzea. Nork bere burua zuzentzea.<br />
• Zerbait egiteko aukerei, betebeharrari edo beharrari buruz galdetu <strong>eta</strong> mintzatzea, bai <strong>eta</strong> horien<br />
kontrakoei buruz ere.<br />
• Norbaiti zerbait egoztea.<br />
• Kausak, helburuak <strong>eta</strong> ondorioak adieraztea.<br />
• Iritziak eskatu <strong>eta</strong> ematea.<br />
• Solaskideei ados dauden edo ez galdetzea. Zerbaitekin ados egotera edo ez egotera bultzatzea.<br />
• Ados dagoela adieraztea, edo erabat zein zati batean ados ez dagoela aditzera ematea.<br />
• Onarpena, onespena, asebetetzea <strong>eta</strong> horien kontrakoak adieraztea, baieztapen <strong>eta</strong> ezeztapenekin.<br />
• Protesta egitea, eszeptizismoa erakustea, kontrako arrazoiak <strong>eta</strong> mesfidantza adieraztea, <strong>eta</strong> amore<br />
ematea.<br />
• Gertakariak <strong>eta</strong> iritziak adierazi, justifikatu, defendatu <strong>eta</strong> egiaztatzea.<br />
• Gertakariak, pertsonak, ideiak, zerbitzuak <strong>eta</strong> jazoerak balioestea.<br />
• Pertsonak, gertakariak, gauzak, tokiak <strong>eta</strong> ekintzak konparatzea.<br />
3.5. Nahiak, osasun-egoerak, sentsazioak <strong>eta</strong> sentimenduak<br />
• Galdetuz <strong>eta</strong> erantzunez, honako hauek azalaraztea: nahia, planak, asmoak, beharrak, interesak,<br />
atseginak, gustuak, jakin-mina, zal<strong>eta</strong>sunak, promesak <strong>eta</strong> bete gabeko asmoak.<br />
• Norberarentzako edo besteentzako nahiak adieraztea.<br />
• Adierazpenak <strong>eta</strong> galderak egitea, osasunari, sintomei, sentsazio fisikoei, <strong>eta</strong> osasun alorreko<br />
hobera edo okerrera egiteei buruz.<br />
• Aldartea, emozioa edo sentimenduak adieraztea, hots, honako hauek aditzera ematea: harridura,<br />
poza, zoriontasuna, alaitasuna, pena, atsekabea, tristura, oinazea, sufrimendua, haserrea,<br />
nahigabea, ardura, beldurra, larritasuna, nerbioak, esperantza, lasaitua, ilusioa, desilusioa,<br />
dezepzioa, frustrazioa, asebetetzea, asegab<strong>eta</strong>suna, umore ona/txarra, axolagab<strong>eta</strong>suna, nekea,<br />
jostak<strong>eta</strong>, gogaitasuna <strong>eta</strong> lotsa.<br />
• Besteekiko sentimenduak adieraztea, hots, honako hauek aditzera ematea: esker ona, estimua,<br />
adiskid<strong>eta</strong>suna, maitasuna, konfiantza/deskonfiantza, begikotasuna, gorrotoa, gaitzespena,<br />
mirespena, errukia <strong>eta</strong> dolumina.<br />
• Sentimenduak elkarbanatzea.<br />
• Behar bezala erreakzionatzea besteek sentimenduak azalaraztean. Adorea ematea, <strong>eta</strong> besteak<br />
lasaitu <strong>eta</strong> kontsolatzea.<br />
• Besteen barkamena onartzea <strong>eta</strong> barkamena eskatzea.<br />
• Damu izatea, <strong>eta</strong> errua onartu edo ukatzea.<br />
36<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Leporatzea, aurpegiratzea, defendatzea edo errugabetzea.<br />
• Gorestea <strong>eta</strong> horren kontrakoa egitea.<br />
• Erreklamazioak egitea edo kexatzea.<br />
3.6. Eskaerak, jarraibideak <strong>eta</strong> iradokizunak<br />
• Gauzak, mesedeak, laguntza <strong>eta</strong> zerbitzuak, zuzen edo zeharka, eskatu <strong>eta</strong> eskaintzea, formaltasun-<br />
<strong>eta</strong> indar-maila moldatuz.<br />
• Onartu <strong>eta</strong> ez onartzea, indar-maila moldatuz.<br />
• Eskaera, aholku <strong>eta</strong> aginduak transmititzea, egoera norberaren gain hartuz edo hartu gabe.<br />
• Baimenak eskatu, eman <strong>eta</strong> ukatzea, baldintzak jarriz edo jarri gabe.<br />
• Eskatu, debekatu <strong>eta</strong> ukatzea, zorroztasunez edo adeitasunez.<br />
• Laguntza eskaini, eskatu, onartu <strong>eta</strong> errefusatzea.<br />
• Zuzenean edo zeharka, gonbidapenak egin edo zerbait eskaintzea. Erabat onestea edo erdizka<br />
onestea. Ukatzea, konpromisoak saihestea, <strong>eta</strong> justifikazio <strong>eta</strong> ñabardurekin errefusatzea.<br />
• Aurre hartzea <strong>eta</strong> ohartaraztea.<br />
• Jarraibideak, oharrak <strong>eta</strong> aginduak ematea, zuzenean edo zeharka.<br />
• Kooperazioa eskatzea.<br />
• Zerbait egiteko asmoari, nahiari edo erabakiari buruzko informazioa eskatu <strong>eta</strong> ematea.<br />
• Zerbait egiteko aukera, aukera-eza <strong>eta</strong> betebeharra adieraztea.<br />
• Debekuak adieraztea.<br />
• Jarduerak iradokitzea <strong>eta</strong> horrelako iradokizunei erantzutea.<br />
• Atseginez edo erdizka onestea. Luzamendutan ibiltzea. Atzera botatzea.<br />
• Aurka egitea.<br />
• Erregutzea.<br />
• Zerbaitekin ados egotera edo ez egotera bultzatzea, limurtzea <strong>eta</strong> ohartaraztea.<br />
• Hitzorduak egitea <strong>eta</strong> norbaitekin lotzea.<br />
• Adorea eman <strong>eta</strong> kentzea, aholkatzea <strong>eta</strong> gomendatzea.<br />
3.7. Diskurtsoaren antolak<strong>eta</strong><br />
• Mintzatzen hastea, mintzaldiaren bukaera iragartzea <strong>eta</strong> mintzaldia amaitzea, formaltasun-maila<br />
egokituz.<br />
• Hitza eskatu, hartu <strong>eta</strong> beste batzuei uztea.<br />
• Solaskidearekiko elkarrizk<strong>eta</strong>-harremanari eustea: diskurtsoa ulertzen dela erakustea, diskurtsoa<br />
etetea, kontra agertzea <strong>eta</strong> jarraitu nahi dela adieraztea.<br />
• Gaiak proposatzea, egoera formal <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>n.<br />
• Iritziak azaltzea, adibideak jartzea, pasadizoak kontatzea <strong>eta</strong> iruzkin osagarriak egitea.<br />
• Gaia aldatzea edo gaiari berriz ekitea.<br />
• Zenbakitzea, sailkatzea, kontra agertzea <strong>eta</strong> konparatzea.<br />
• Argitu, zuzendu <strong>eta</strong> gauzak beste modu batean esatea.<br />
• Nabarmentzea, zerbait<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> jartzea edo urruntzea.<br />
• Laburtzea.<br />
• Interakzioan laguntzea: iritziak eskatzea, gaia aldatzea, solaskideak jarraitzera bultzatzea <strong>eta</strong><br />
txandak ematea.<br />
• Ahozko edo idatzizko interakzio<strong>eta</strong>ko ohiko egiturara moldatzea.<br />
• Telefonoz hitz egitea, hots: erantzutea, norbait jar daitekeen galdetzea, itxaroteko eskatzea,<br />
norbaiti nahastu dela adieraztea, mezuak uztea, deiaren zergatia azaltzea, pertsona bat zergatik<br />
jartzen ez den azaltzea, solaskideari entzuten duen galdetzea, entzuten dagoela jakinaraztea, beste<br />
dei batzuen berri ematea, ulertu duela egiaztatzea <strong>eta</strong> agur esatea.<br />
37<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• SMS<strong>eta</strong>ko informazio nagusia laburtu <strong>eta</strong> ulertzea, <strong>eta</strong> posta elektronikoko mezuei labur <strong>eta</strong> zehatz<br />
erantzutea.<br />
• Agurtzea, senide <strong>eta</strong> lagunentzako gutun<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> gutun formal<strong>eta</strong>n.<br />
4. GAITASUN PRAGMATIKOAK GARATZEA: FUNTZIONALA ETA DISKURTSIBOA<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, testu-mota gehiago daude, <strong>eta</strong> konplexutasun-maila handiagoa da. Ikasleak erraztasun,<br />
malgutasun <strong>eta</strong> naturaltasun handiagoa erakutsi behar du. Humorea hauteman <strong>eta</strong> erabiltzeko gai izan<br />
behar da. Aurrerapena, batik bat, argudiatzean nabaritu behar da, bai <strong>eta</strong>, hizkuntza-kontzientziazio<br />
handiagoan, erregistro-kopurua zabalagoan <strong>eta</strong> koherentzian zein antolak<strong>eta</strong>n ere.<br />
4.1. Eraginkortasun komunikatiboa:<br />
Ulermena. Espero izandako funtzioak betetzea. Egoerara egokitzea: erregistroa (kanala, solaskideak<br />
<strong>eta</strong> testu-mota). Zehaztasuna.<br />
• Egoera <strong>eta</strong> testuingurua aintzat hartzea, mezua ulertu <strong>eta</strong> ekoizteko.<br />
• Komunikazio-asmoak erraz identifikatzea, <strong>eta</strong> hizk<strong>eta</strong>ldi zein testu<strong>eta</strong>ko ideia nagusiak, gaialdak<strong>eta</strong>k,<br />
iritzien arteko aldeak <strong>eta</strong> xeh<strong>eta</strong>sunak jasotzea, nahiz <strong>eta</strong> hizk<strong>eta</strong>ldi <strong>eta</strong> testuak<br />
konplexuan izan.<br />
• Norberaren informaziorako beharrezko diren mezu <strong>eta</strong> testuak erraz hautatzea.<br />
• Egoera sozial <strong>eta</strong> profesional gehien<strong>eta</strong>n, komunikazio-asmoa eraginkortasunez, argitasunez <strong>eta</strong><br />
zehaztasunez betetzea, garrantzitsuentzat jotzen duena nabarmenduz.<br />
• Ohiko esamolde<strong>eta</strong>ko komunikazio-asmo inplizituak ulertzea (ironia, umorea, esanahi-aldak<strong>eta</strong>k,<br />
<strong>eta</strong>b.), testuinguruaren <strong>eta</strong> intonazioaren arabera.<br />
• Formaltasun-maila (publikoa edo pertsonala) <strong>eta</strong> solaskidearekiko familiartasuna (tratamendua,<br />
keinuak <strong>eta</strong> jarrerak) identifikatu <strong>eta</strong> egoki erabiltzea, hizkuntza estandarreko lagunarteko osagai<br />
batzuk baliatuz <strong>eta</strong> guzti.<br />
• Honako hauek malgutasunez moldatzea komunikazio-asmora, testu/diskurtso-motara,<br />
solaskide<strong>eta</strong>ra, komunikazio-kanalera <strong>eta</strong> lekura: erregistroa, tratamendua, esamoldeak, jarrerak,<br />
distantziak, mugimenduak <strong>eta</strong> ahotsaren tonua.<br />
• Iritzi <strong>eta</strong> baieztapenen ziurtasun- <strong>eta</strong> ezagutza-maila zehaztea, baieztapenak indartuz edo neurtuz.<br />
• Ahozko hainbat adeitasun-baliabide erabili <strong>eta</strong> onartzea, desadostasunak, abisuak, aholkuak,<br />
baieztapenak <strong>eta</strong> kritikak zehazteko.<br />
• <strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>ko mezu <strong>eta</strong> testuak eraginkortasunez ulertu <strong>eta</strong> transmititzeko estrategia pertsonal<br />
egokiak nahita edo modu espontaneoan aplikatzea.<br />
• Argibideak <strong>eta</strong> errepikapenak eskatzea, komunikazioko akatsak daudenean.<br />
4.2. Koherentzia <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong>:<br />
Ideien barne-koherentzia. Garapen nabaria <strong>eta</strong> behar bestekoa. Testu-motaren araberako antolak<strong>eta</strong>.<br />
• Ideiek komunikazio-asmoarekin duten koherentzia erresp<strong>eta</strong>tzea, bai <strong>eta</strong> ideiek haien artean<br />
dutena ere (testu luze<strong>eta</strong>n ere), osagai sakabanatzaile <strong>eta</strong> hutsalak erabili gabe.<br />
• Ideiak modu koherentean antolatzea, justifikazio gabeko itzulinguru <strong>eta</strong> jauzirik egin gabe.<br />
• Xede-hizkuntzaren kulturara moldatzea, <strong>eta</strong> mintzaldi formal <strong>eta</strong> informalak horien arabera<br />
antolatzea.<br />
38<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Denbora-, espazio- edo logika-progresioak argi utzi <strong>eta</strong> hautematea (gaia–iruzkina, kausa–<br />
ondorioa, baldintza–gauzatzea, tesia–argudioak <strong>eta</strong> ondorioak).<br />
• Norberak jaso edo ekoizten dituen testuen (gutunak, elkarrizk<strong>eta</strong>k, liburuxkak, oharrak <strong>eta</strong><br />
aurkezpenak) ezaugarriak, antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> formatua ezagutu <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>ra moldatzea.<br />
• Testuko baliabide grafikoak laguntza moduan hartzea, testuen antolak<strong>eta</strong> irudikatu edo<br />
identifikatzeko, bai <strong>eta</strong> izenburuak, atalak, zerrendak, enfasiak <strong>eta</strong> aipuak ezagutu <strong>eta</strong><br />
nabarmentzeko ere.<br />
• Komunikazio-asmoa betetzeko besteko informazio eskaintzea, bai <strong>eta</strong> asmo horr<strong>eta</strong>rako<br />
garrantzitsua den informazioa ere. Esandakoa iritzi edo adibide bat noiz den argitzea.<br />
• Ama-hizkuntzaren <strong>eta</strong> ikasten ari den hizkuntzaren arteko alde <strong>eta</strong> berdintasunez jabetzea.<br />
4.3. Kohesioa <strong>eta</strong> erraztasuna:<br />
Loturarako <strong>eta</strong> koerreferentziarako baliabide formalak. Erraztasuna.<br />
• Baliabide egokiak (ohiko adierazgailuak, hizkuntza-formak, soinuak, intonazioa <strong>eta</strong> keinuak)<br />
eraginkortasunez ezagutu <strong>eta</strong> erabiltzea solasaldi <strong>eta</strong> debate<strong>eta</strong>n, norbaiti hitz egiteko <strong>eta</strong> hitza<br />
hartzeko, solaskideak eztabaidan sartzeko, esku hartzen ari dela erakusteko, ulermena<br />
kontrolatzeko, erantzuteko, kooperatzeko, elkarrizk<strong>eta</strong>k <strong>eta</strong> mintzaldiak egin <strong>eta</strong> amaitzeko,<br />
eskerrak emateko <strong>eta</strong> agur esateko.<br />
• Norberak jaso edo ekoizten dituen testu<strong>eta</strong>n, ohiko diskurtso-adierazgailuak ugari <strong>eta</strong><br />
malgutasunez erabiltzea, <strong>eta</strong> horiez gainera, diskurtsoaren atalak markatzen dituen intonazioa ere<br />
baliatzea. Honako hauek dira atal horiek: hasiera, aurrerapena, sailkapenak, zerrendak, argudioak,<br />
adibideak, enfasiak, parafrasiak, laburpenak, ondorioak, gai-aldak<strong>eta</strong>k, amaieraren iragarpena <strong>eta</strong><br />
amaiera.<br />
• Denbora- <strong>eta</strong> espazio-esamolde egokiekin, mezua testuinguruan kokatzea.<br />
• Informatzeari berriz ekitea, nahita egin gabeko errepikapenak baztertuz, gramatika-<strong>eta</strong> lexikoordezkapeneko<br />
baliabideak erabiliz, eduki koherentea <strong>eta</strong> forma malgu <strong>eta</strong> arina izango duen<br />
diskurtsoa sortzeko.<br />
• Lokailuen <strong>eta</strong> puntuazioaren balioa balioestea, <strong>eta</strong> horiek eraginkortasunez erabiltzea, diskurtso<br />
malgu, argi <strong>eta</strong> koherenteak sortzeko.<br />
• Denboraren koherentziari <strong>eta</strong> aditzen aspektuari testu osoan zehar eustea.<br />
• Naturaltasunez moldatzea, <strong>eta</strong> maiz arintasun <strong>eta</strong> erraztasun nabarmena erakustea, eguneroko<br />
elkarrizket<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> beste hizk<strong>eta</strong>ldi batzu<strong>eta</strong>n, baita horien iraupena luzea denean ere.<br />
III. HIZKUNTZAREN ERABILERAREN TESTUINGURUA ETA HIZKUNTZA<br />
BALIABIDEAK: GAITASUN SOZIO-LINGUISTIKOAK ETA LINGUISTIKOAK<br />
1. HIZKUNTZAREN ERABILERAREN TESTUINGURUA<br />
Komunikazio-treb<strong>eta</strong>sunaren atal bat da gaitasun sozio-kulturala, hain zuzen, gizarteen <strong>eta</strong> horien<br />
kulturen ezaugarri espezifikoekin loturik dagoen atala, <strong>eta</strong> ezaugarri horiek gizarte horr<strong>eta</strong>ko kideek<br />
komunikatzeko duten moduan azaltzen dira.<br />
Hizkuntzak gelan ikastean, kasuan kasuko hizkuntza mintzatzen den herrialde<strong>eta</strong>ko kultura <strong>eta</strong><br />
bizimodua ikasleengana bizirik helarazteko moduak bilatu behar dira, <strong>eta</strong> kontzeptu horiek ahalik <strong>eta</strong><br />
erakargarrien egin behar zaizkie ikasleei.<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, ezaugarri sozio-kultural arruntenak erabat ezagutu behar dituzte ikasleek, esaterako,<br />
esperientzia unibertsalak, gizarte-errituak <strong>eta</strong> gizarte-ohiturak.<br />
39<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Alderdi sozio-kultural guztiek balio, sinesmen <strong>eta</strong> portaera batzuk daramatzate barnean, <strong>eta</strong> horien<br />
azpian, errealitatea ulertzeko era desberdinak daude. Errealitatea ulertzeko era bakoitzak, aldi berean,<br />
jarrera zehatzak <strong>eta</strong> hizkuntza-forma jakinak dakartza.<br />
Ikasleek, gaitasun sozio-kulturala handitzeko beharra sentitzen dutenean, hori nola egin jakin behar<br />
dute.<br />
1.1. Alderdi sozio-kulturalak, gaiak <strong>eta</strong> egitekoak<br />
• Eguneroko bizitza: ordutegiak, janariak <strong>eta</strong> edariak, portaerak, jaiak, <strong>eta</strong> aisialdi-jarduerak. Bizibaldintzak:<br />
mailak, etxebizitza, gizarte-laguntza <strong>eta</strong> hezkuntza.<br />
• Harreman pertsonalak: gizarte-egitura sexuen artean, adin bereko pertsonen artean <strong>eta</strong> adin bera ez<br />
duten pertsonen artean; familiarteko harremanak; laneko harremanak; <strong>eta</strong> harremanak irakasle <strong>eta</strong><br />
ikasleekin, agintaritzekin, <strong>eta</strong> zerbitzuekin.<br />
• Balioak, sinesmenak <strong>eta</strong> jarrerak: gizarte-klaseak, taldeak, dirua, tradizioa, historia, gutxiengoak,<br />
erlijioa, politika <strong>eta</strong> humorea.<br />
• Gorputz-mintzaira.<br />
• Gizarte-ohiturak: puntualtasuna, opariak, gonbidapenak <strong>eta</strong> ospakizunak.<br />
• Errituak: zeremoniak, gertaerak, irudiak <strong>eta</strong> festak.<br />
1.2. Gaitasun sozio-linguistikoaren garapena<br />
Hizkuntza bat erabiltzean, kasuan kasuko hizkuntza ezagutu, ulertu <strong>eta</strong> horren gizarte-alderdiak<br />
praktikan jarri behar dira, <strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>rako, treb<strong>eta</strong>sunak <strong>eta</strong> hizkuntza-baliabide egokiak aktibatu behar<br />
dira, alor hau<strong>eta</strong>n:<br />
• Gizarte-harreman<strong>eta</strong>ko portaeran: formaltasuna/informaltasuna, urruntasuna/hurbiltasuna <strong>eta</strong><br />
hierarkia.<br />
• Hizkuntza estandarrean, <strong>eta</strong> egoera, talde, leku, erregistro <strong>eta</strong> estilo bakoitzerako aldaer<strong>eta</strong>n.<br />
• Kultura-alderdiei buruzko hizkuntza-form<strong>eta</strong>n (aipuak, esaera zaharrak, esanahi bat baino<br />
gehiagoko hitzak, tradizioak <strong>eta</strong> errituak).<br />
1. Gizarte-harremanak: formaltasuna/informaltasuna, urruntasuna/hurbiltasuna <strong>eta</strong> hierarkia<br />
• Ohikoak ez diren gizarte-harreman<strong>eta</strong>n, honako funtzio hau<strong>eta</strong>rako hizkuntza-forma egokiak<br />
ezagutu, erabili <strong>eta</strong> forma horiei erraztasunez <strong>eta</strong> malgutasunez erantzutea: agurtzeko, ezagun zein<br />
ezezagunei hitz egiteko, norberaren burua aurkezteko, norbait aurkezteko, beste batek norbera<br />
aurkeztean erreakzionatzeko, informazio edo kontaketen ondoren erreakzionatzeko, informazioa<br />
edo mesedeak eskatzeko, eskerrak emateko, barkamena eskatzeko, baimena eskatu <strong>eta</strong> emateko,<br />
norbaiti buruz interesa agertzeko, zoriontzeko, goraipatzeko, eskaintzeko, onartzeko,<br />
desenkusatzeko, gonbidatzeko, topa egiteko, ongietorria egiteko, eskertzeko, gertakari jakin<strong>eta</strong>n<br />
sentimenduak adierazteko <strong>eta</strong> egoera hori<strong>eta</strong>n erreakzionatzeko, tratamendu-moduari buruz hitz<br />
egiteko, <strong>eta</strong> ulermena kontrolatzeko.<br />
• Gizarte-formula egokiak baliatzea honako testu hau<strong>eta</strong>n: mezu <strong>eta</strong> gutun pertsonal<strong>eta</strong>n (SMSak,<br />
posta elektronikoa <strong>eta</strong> posta), tipifikatutako gizarte-testu laburr<strong>eta</strong>n (gonbidatzeko, eskerrak<br />
emateko desenkusatzeko <strong>eta</strong> zerbitzuak eskatzeko testuak), gutun formal<strong>eta</strong>n, galdera-sort<strong>eta</strong>n,<br />
txosten<strong>eta</strong>n, oharr<strong>eta</strong>n, laneko mezu<strong>eta</strong>n, azterlan<strong>eta</strong>n, aisialdiari buruzko<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> foro birtual<strong>eta</strong>n.<br />
• Kasuan kasuko formaltasun- edo informaltasun-mailari dagozkion adeitasun-esamoldeak <strong>eta</strong><br />
tratamendu-formak ezagutu <strong>eta</strong> erabiltzea.<br />
• Tratamendu-aldaketen esanahia ezagutzea (konfiantza, errespetua, hurbiltzea edo urruntzea).<br />
• Hizk<strong>eta</strong>ldi<strong>eta</strong>n, kulturaren <strong>eta</strong> hizkuntzaren interes-seinale <strong>eta</strong> baliabideekin erreakzionatu <strong>eta</strong><br />
kooperatzea.<br />
• Eguneroko egoer<strong>eta</strong>ko esaldi topikoak edo formulak egoki erabiltzea.<br />
40<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Ezezagunekin elkartzean, kasuan kasuko kulturaren hizkera <strong>eta</strong> jarrerak hartzea (jokabidea,<br />
begiradak, eguraldiari buruzko galderak, isiltasuna, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Jatorrizko kulturan existitzen ez diren keinuen esanahia ezagutu <strong>eta</strong> horiek erabiltzea.<br />
• Kontaktu fisiko edo ikusizkoarekin, arr<strong>eta</strong>-mugimenduekin, soinuekin <strong>eta</strong> kooperazio-esamolde<br />
txikiekin loturiko portaerak (eskua ematea, muxuak, distantzia, begi<strong>eta</strong>ra begiratzea edo ez<br />
begiratzea) ezagutu <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>ra moldatzea.<br />
2. Hizkuntza estandarra <strong>eta</strong> aldaerak<br />
• Formaltasuneko <strong>eta</strong> informaltasuneko hizkuntza estandarraren erregistro zaindua erraz erabiltzea.<br />
• Egoera formalak <strong>eta</strong> informalak bereiztea (egoera ofizialak, formalak, informalak, intimoak edo<br />
errituak) <strong>eta</strong> jokatzeko era kultura horr<strong>eta</strong>n egin ohi denaren arabera moldatzea.<br />
• Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko hizkuntza bereiztea.<br />
• Lagunarteko ohiko esamoldeak ezagutu <strong>eta</strong> une egoki<strong>eta</strong>n erabiltzea (ahozkoa, idatzizkoa, SMSak<br />
<strong>eta</strong> txatak).<br />
• Inguruan zer hizkuntza-eredu edo dialekto dagoen jakitea.<br />
3. Kultura-erreferenteak<br />
• Ohiko esamolde batzuen bi zentzuak edo esanahi gordina ezagutzea.<br />
• Denbora-esaeren esanahi zehatza edo erlatiboa ezagutzea (eguerdia, azken ordua, <strong>eta</strong>b.).<br />
• Kasuan kasuko kulturan iraingarritzat jo daitezkeen edo tabuak diren alderdi <strong>eta</strong> hizkuntza-forma<br />
ohikoak ezagutzea.<br />
• Mespretxuzko erreakzioak edo erreakzio komikoak sortzen dituzten interferentzia ohikoen<br />
esanahia ezagutzea.<br />
• Ohiko esamolde <strong>eta</strong> atsotitzen esanahia ezagutu <strong>eta</strong> horiek erabiltzea.<br />
• Pertsonaiei <strong>eta</strong> gertakariei buruzko esamoldeen esanahia ezagutzea.<br />
2. HIZKUNTZA BALIABIDEAK<br />
IV. GAITASUN ESTRATEGIKOAREN GARAPENA<br />
Irakasle <strong>eta</strong> ikasleak eduki hauek duten garrantziaz ohartzea ezinbestekoa da, ikasteko bide ematen<br />
baitie ikasleei, bai gelan, bai modu autonomoagoan. Ikaslea bere osotasunean hartu behar da,<br />
hizkuntza bat ikasten zein erabiltzen duen <strong>eta</strong> prozesu<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> jartzen duen pertsona moduan.<br />
1. Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko ulermeneko estrategiak<br />
Planifikatzea<br />
• Arrakastarako jarrera positiboa izatea, mezua ulertzeko.<br />
• Komunikazio-egoera kokatzea (egoera, solaskide-motak <strong>eta</strong> erregistroa).<br />
• Informazio- edo aisialdi-behar jakinei erantzuten dieten testu <strong>eta</strong> mezuak bilatu <strong>eta</strong> aurkitzea.<br />
• Komunikazio-funtzioari <strong>eta</strong> edukiari buruzko hipotesiak botatzea, bai <strong>eta</strong> entzun edo irakurriko<br />
duenari buruzko hipotesiak ere, egoera, testuingurua, irudiak, gaia, izenburua, tonua <strong>eta</strong> formatua<br />
abiapuntutzat hartuta.<br />
41<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Testu-moten oinarrizko antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> funtzio orokorra identifikatzea, ulermena arintzeko.<br />
• Ulermenerako kontzeptu <strong>eta</strong> prozedurak hizkuntzen artean transferitzea nolako erabilgarria den<br />
ebaluatzea.<br />
Gauzatzea<br />
• Proposatutako jarduerak zer motibazioren edo galderaren ondorio diren gogoan izatea.<br />
• Testuak aztertzea, nahi dena betetzen duten ebaluatzeko.<br />
• Lehenik, entzundakoaren edo irakurritakoaren asmoa <strong>eta</strong> zentzu orokorra jasotzen saiatzea.<br />
• Testuak azkar aztertzea, datu espezifikoak aurkitzeko (helburua hori bada).<br />
• Arr<strong>eta</strong>z entzun edo irakurtzea, edukiari buruzko ondorioak ateratzeko bide emango duten giltzahitzak<br />
jasotzeko.<br />
• Testuko ideiak mailaz maila ulertuz joatea, hipotesiak botaz <strong>eta</strong> horiek egiaztatuz.<br />
• Gai ezaguneko testu<strong>eta</strong>n, hitz ezezaguneko esaldien esanahia ondorioztatzea.<br />
• Ulermen-hutsuneak betetzen saiatzea, testuingurutik abiatuz.<br />
• Berriz irakurri edo entzutea, hipotesiak egiaztatzeko.<br />
• Mezu edo testu<strong>eta</strong>ko atalen funtzioaz <strong>eta</strong> garrantziaz jabetzea.<br />
• Osagai linguistiko <strong>eta</strong> ez-linguistiko<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> jartzea (irudiak, formatua, intonazioa, keinuak <strong>eta</strong><br />
tonua), ulermena arintzeko.<br />
• Oharrak hartzea, azpimarratzea edo eskemak egitea, irakurgai zein entzungaiak lantzean edo<br />
ikastean.<br />
• Geldiuneak egitea jasotakoa barneratzeko, dibertimenduzko testuak direnean.<br />
• Egoeratik <strong>eta</strong> testuingurutik abiatuz ondorioak ateratzea, bai <strong>eta</strong> intonaziotik, keinu<strong>eta</strong>tik, marka<br />
grafiko<strong>eta</strong>tik (idatzizko<strong>eta</strong>n) <strong>eta</strong> eskuragarrien dauden komunikazio-asmo inplizitu<strong>eta</strong>tik abiatuz ere.<br />
Lexikoa<br />
• Hitz ezezagunen edo zalantza sortzen dutenen esanahia asmatzen saiatzea:<br />
o Ezagutzatik <strong>eta</strong> egoeratik abiatuz.<br />
o Testuaren edo esaldiaren esanahi orokorretik abiatuz.<br />
o Testuingurutik abiatuz (erredundantziak, azalpenak, adibideak <strong>eta</strong> sinonimoak).<br />
o Beste hizkuntza batzuen ezagutzatik abiatuz.<br />
o Gramatikaren <strong>eta</strong> lexikoaren gako<strong>eta</strong>tik abiatuz (hitzen familiak, gramatika-kategoriak, batetortze<br />
sintaktikoak <strong>eta</strong> lexikoak, kokapena <strong>eta</strong> hizki larrien erabilera).<br />
• Estrategia pertsonalak erabiltzea (gako-hitz ezezagunak azpimarratu edo notatzea, <strong>eta</strong> ondoren,<br />
berriz hori<strong>eta</strong>ra jotzea; gako-hitzen, lokailuen, diskurtso-adierazgailuen <strong>eta</strong> abarren zerrendak egitea,<br />
<strong>eta</strong>b.).<br />
• Hiztegian begiratzea, hitz ezezagunen esanahiari buruzko hipotesiak egin ondoren.<br />
Ebaluatzea<br />
• Ongi ulertu duen egiaztatzea.<br />
• Ulertu ez duena adieraztea.<br />
• Mezua argitzeko eskatzea, edo horr<strong>eta</strong>rako, beste bide batzuk erabiltzea.<br />
• Ulertu ez duena zer den zehaztea <strong>eta</strong> kausak bilatzea.<br />
• Hitz <strong>eta</strong> esamolde berriak gogoan izan <strong>eta</strong> erabiltzea, erabilera zuzena dela egiaztatzeko.<br />
• Beharrak asebetetzeko irakurtzeak zenbateraino balio duen balioestea.<br />
• Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko ulermenean norberak egindako aurrerapena balioestea.<br />
2. Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko adierazpeneko estrategiak<br />
Planifikatzea<br />
42<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Komunikazio-beharrak asetzeko <strong>eta</strong> hizkuntzarekin praktikatzeko, hizkuntza berrian mintzatzeak<br />
duen garrantziaz ohartzea.<br />
• Jatorrizko hiztunekin ahoz edo idatziz komunikatzeko interesa agertzea.<br />
• Komunikazio egoeran kokatzea (solaskideak, ezagutza komuna, egoera, lekua <strong>eta</strong> testu-mota),<br />
edukiaren <strong>eta</strong> formaren aldetik egoerara moldatzeko.<br />
• Interakzioak nola funtzionatzen duen <strong>eta</strong> testu-motak nola antolatzen diren aintzat hartzea.<br />
• Mezua planifikatzea <strong>eta</strong> ideiak modu koherentean antolatzea.<br />
• Testu-moten ereduak behatzea, formatura egokitzeko.<br />
• Erabil ditzakeen baliabideak balioestea, <strong>eta</strong> hortik abiatuz, mezua egokitzea edo beharrezko<br />
baliabideak bilatzea.<br />
• Diskurtsoen kohesioa indartzen laguntzen duten esaldi <strong>eta</strong> hizkuntza-formak aintzat hartzea.<br />
• Diskurtsoa antolatzeko, diskurtso-adierazgailuak lantzeko beharra duen edo ez balioestea.<br />
• Puntu garrantzitsuak nola komunikatu aurrez aztertu <strong>eta</strong> entseatzea.<br />
Gauzatzea<br />
• Aurretiazko ezagutza guztia aktibatu <strong>eta</strong> baliatzea (gaiari, egoerari, ezagutzen dituen hizkuntzei<br />
<strong>eta</strong> testuei buruzko ezagutza).<br />
• Mezu edo testu<strong>eta</strong>ko atalen funtzioari <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong>ri jaramon egitea.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong> edo testu<strong>eta</strong>ko atalen funtzioari <strong>eta</strong> antolak<strong>eta</strong>ri egokitzea.<br />
• Esamolde egokiak erabiltzea, funtzio hau<strong>eta</strong>rako: atentzioa emateko, hitza hartzeko, mintzatzen<br />
hasteko, jarraitzeko, beste batzuen partaidetza bultzatzeko, solaskideak inplikatzeko <strong>eta</strong> elkarrizk<strong>eta</strong><br />
amaitzeko.<br />
• Solaskideei, esan berri dutena argitu edo landu dezaten eskatzea.<br />
• Interakzioan kooperatzea, <strong>eta</strong> norbaitek esandakoa errepikatu edo laburtzea, eztabaida bideratzeko.<br />
• Ideiak hautatzea, komunikazio-asmo zehatzak betetzeko.<br />
• Ekoizpena modu koherentean antolatu <strong>eta</strong> lotzea.<br />
• Aukeratutako testu-motari egokitzea.<br />
• Arriskuak gain hartzea, hizkuntzarekin entseatuz.<br />
• Ohiturak erabiltzea; kodez aldatzea, kodea aldatu izana nabarmenduz; beste hizkuntza batzu<strong>eta</strong>ko<br />
hitzak moldatzea; parafraseatzea; adibideak ematea <strong>eta</strong> gauzak beste modu batzu<strong>eta</strong>n adieraztea.<br />
• Zailtasunak gizarte-estrategien bidez gainditzea. Honako hauek dira estrategia horiek: solaskideari<br />
laguntza eskatzea, hobeto ez mintzeagatik/idazteagatik barkamena eskatzea, galderazko keinu edo<br />
esamoldeak erabiltzea, <strong>eta</strong> seinalatzea edo keinu zein marrazkien bidez gauzak adieraztea.<br />
Ebaluatzea <strong>eta</strong> zuzentzea<br />
• Interakzioan, ulertu dioten edo ez, keinuen, erantzunen edo erreakzioen bidez kontrolatzea.<br />
• Norbaitek esandakoa errepikatzea, esandako hori ulertu duela egiaztatzeko.<br />
• Erabilitako zalantzazko forma bat zuzena den galdetzea.<br />
• Beste taktika batekin hastea, komunikazioan etenaldia izan ondoren.<br />
• Ahozko ekoizpen<strong>eta</strong>n, nork bere burua grabatzea, mezua heldu den egiaztatzeko <strong>eta</strong> zailtasunez<br />
jabetzeko, ikaskideen <strong>eta</strong> irakaslearen laguntzarekin.<br />
• Arazo bat duela ohartaraziz gero, arazoa zuzentzea.<br />
• Idatzizko ekoizpen<strong>eta</strong>n, idatzitakoa berriz irakurtzea, horren egokitasuna balioesteko <strong>eta</strong> akatsak<br />
aztertzeko, norberaren oharren, barneratutako irizpideen <strong>eta</strong> kontsulta-materialen laguntzarekin,<br />
bai <strong>eta</strong> ikaskideen <strong>eta</strong> irakaslearen laguntzarekin ere.<br />
• Ekoitzitako testua espero denarekin bat datorren, ideiak modu koherentean antolaturik dauden <strong>eta</strong><br />
haien arteko loturarik baden zehatz aztertzea.<br />
• Ekoitzitakoa aukeratutako testu-motaren formatura moldatzen dela egiaztatzea.<br />
• Zuzenk<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> oharrei jaramon egitea.<br />
43<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Akatsen kausak <strong>eta</strong> horiek gainditzeko erak aztertzea.<br />
• Testua zuzentzea <strong>eta</strong> berriz idatzi edo grabatzea, izandako zailtasunak gainditzen saiatuz.<br />
3. Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko interakzioko estrategiak<br />
Planifikatzea<br />
• Komunikazio-beharrak asetzeko, pertsonen arteko ulermenerako bide bezala, hizkuntza berrian<br />
mintzatzeak duen garrantziaz ohartzea.<br />
• Jatorrizko hiztunekin ahoz edo idatziz komunikatzeko interesa agertzea.<br />
• Komunikazio-egoera kokatzea (solaskideak <strong>eta</strong> solasaldi-motak).<br />
• Solaskideek dakitena <strong>eta</strong> ez dakitena balioestea.<br />
• Solasaldiak prestatzea.<br />
• Esaldi arruntak buruz ikastea.<br />
Gauzatzea<br />
• Prozedura errazak erabiltzea, elkarrizk<strong>eta</strong>k hasi, jarraitu <strong>eta</strong> amaitzeko.<br />
• Eztabaid<strong>eta</strong>n sartu <strong>eta</strong> hitza hartzea, esamolde egokiak erabiliz.<br />
• Kooperatzea.<br />
• Eztabaidak laburtzea, <strong>eta</strong> era horr<strong>eta</strong>n, gaia bideratzea.<br />
• Beste pertsona batzuk parte hartzera gonbidatzea.<br />
• Modu egokian erreakzionatzea, ohiko keinu <strong>eta</strong> esamoldeak erabiliz.<br />
• Laguntza eskatzea.<br />
Ebaluatzea <strong>eta</strong> zuzentzea<br />
• Elkarren arteko ulermena egiaztatzea.<br />
• Ideien garapena erraztea, enuntziatuko atal batzuk beste modu batean berriz azalduz.<br />
4. Ikaskuntza-prozesuko estrategiak<br />
Ikasteko gaitasuna pertsonen gaitasun orokorr<strong>eta</strong>ko bat da, <strong>eta</strong> bizitza osoan zehar egindako<br />
ikaskuntza-zeregin guzti<strong>eta</strong>n garatzen da. Horrenbestez, aurreko mail<strong>eta</strong>n edo beste ikask<strong>eta</strong> batzu<strong>eta</strong>n<br />
gaitasun estrategikoa garatzeko aukera izan duten ikasleek gaitasun hori goi-maila hon<strong>eta</strong>ko beste<br />
ikaskuntza batzu<strong>eta</strong>n aplika dezakete.<br />
EBALUAKETA<br />
Amaierako ebaluak<strong>eta</strong>n, maila bakoitzarentzat aurreikusitako gaitasun pragmatiko, sozio-linguistiko,<br />
linguistiko <strong>eta</strong> estrategikoak balioetsiko da. Gaitasun hori<strong>eta</strong>n lortu beharreko maila helburu<br />
estrategiko<strong>eta</strong>n dago zehazturik. Ahozko zein idatzizko ulermeneko <strong>eta</strong> adierazpeneko jarduer<strong>eta</strong>n<br />
(interakzioa barne) islatzen dira maila horiek, <strong>eta</strong> honako irizpide hauen arabera ebalua daitezke:<br />
Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko interakzioa<br />
• Eraginkortasunez, naturaltasunez <strong>eta</strong> erraztasun nabariz esku hartzea elkarrizk<strong>eta</strong>-, transakzio- <strong>eta</strong><br />
debate-mota ugaritan, egoera bakoitzean erregistro <strong>eta</strong> adeitasun egokiak erabiliz.<br />
• Elkarrizk<strong>eta</strong>, transakzio, solasaldi <strong>eta</strong> debate<strong>eta</strong>n parte hartzea, argi <strong>eta</strong> zehatz hitz eginez, <strong>eta</strong><br />
ideiak, iritziak, akordioak, argudioak, aholkuak <strong>eta</strong> informazio konplexua modu egokian trukatuz.<br />
• Posta-bidezko harremanak izatea, <strong>eta</strong> idatzitako gutun<strong>eta</strong>n, berri <strong>eta</strong> iritziak eraginkortasunez<br />
azaltzea, gertakari <strong>eta</strong> bizipen jakinen garrantzi pertsonala nabarmentzea, <strong>eta</strong> egoerarekin bat<br />
datozen sentimendu, informazio <strong>eta</strong> emozioak adieraztea.<br />
44<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Ahozko ulermena<br />
• Linguistikoki konplexua den edozein motatako mezu ulertzea (jatorrizko hiztunena arteko<br />
solasaldiak, konferentziak, txostenak, adierazpenak, <strong>eta</strong> aurkezpen akademikoak edo<br />
profesionalak), informazioaren edukia hautemanez <strong>eta</strong> hiztunen ikuspuntuak <strong>eta</strong> jarrerak<br />
identifikatuz; betiere, inguruan gehiegizko zaratarik ez badago, diskurtsoa egoki egituraturik<br />
badago <strong>eta</strong> hizkuntza oso modu idiomatikoan erabiltzen ez bada.<br />
Idatzizko ulermena<br />
• Posta, jarraibideak, iritzi-artikuluak, artikulu espezializatuak, <strong>eta</strong> egungo literatura-testu luze <strong>eta</strong><br />
konplexuak autonomia handiz irakurtzea, abiadura zein estiloa xede<strong>eta</strong>ra moldatuz, <strong>eta</strong> honako<br />
hauek identifikatuz: komunikazio-asmoak, funtsezko informazioa, puntu nagusiak, bigarren<br />
mailako puntuak, xeh<strong>eta</strong>sunak, argudioen ildoa, gertakariak <strong>eta</strong> iritziak. Eta erreferentzia-iturri<br />
selektiboak erabiltzea.<br />
Ahozko adierazpena<br />
• Gai orokor ugariri buruzko edo norberaren espezialitateari buruzko testu luzeak ekoiztea. Testu<br />
horiek koherenteak izan <strong>eta</strong> ongi antolaturik egon behar dute, <strong>eta</strong> testuen funtzioak hauek izango<br />
dira: kontatzea, berri ematea, azaltzea, argi argudiatzea, norberaren ideiak zabaldu <strong>eta</strong> defendatzea,<br />
<strong>eta</strong> alderdi esanguratsuak nabarmentzea.<br />
• Diskurtso malgu, zehatz <strong>eta</strong> zuzena ekoiztea, ahoskera argia <strong>eta</strong> naturala erabiliz, <strong>eta</strong> erraztasuna<br />
maiz nabaria izango delarik, baita hizk<strong>eta</strong>ldi luze <strong>eta</strong> zail<strong>eta</strong>n ere.<br />
• Gai-, estilo- <strong>eta</strong> enfasi-aldaket<strong>eta</strong>ra malgutasunez moldatzea, zalantzak <strong>eta</strong> itzulinguruak sor<br />
daitezkeen arren.<br />
• Hizkuntza-baliabideak ia akatsik egin gabe kontrolatzea, noizean behin ulermena oztopatzen ez<br />
duen hutsegiteren bat egin badezake ere egitura konplexu<strong>eta</strong>n. Akats “iraunkor” batzuk bere kabuz<br />
zuzentzeko gai da.<br />
Ben<strong>eta</strong>ko egoerak edo egoera sinesgarriak proposatzen diren ariketen bidez egin daiteke ebaluak<strong>eta</strong>.<br />
Egoera hori<strong>eta</strong>n, azalpenak emateko eska daiteke, <strong>eta</strong> beste pertsona batzuekin, binaka edo taldean,<br />
mintzatzeko. Arik<strong>eta</strong> laguntza grafikoarekin zein testuen laguntzarekin edo gabe egin daiteke.<br />
Ebaluak<strong>eta</strong> honako irizpide hauen arabera egingo da:<br />
1. Eraginkortasun komunikatiboa: Erraztasunez <strong>eta</strong> naturaltasunez mintzatzea. Erraz komunikatzen da,<br />
ia egoera guzti<strong>eta</strong>n. Errealitate sozio-linguistikoa ezagutzen du <strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>ra moldatzen da.<br />
Gai ugariri buruz erraztasunez hitz egiten du, gaia abstraktua bada ere. Edukia argia da, <strong>eta</strong><br />
funtzioak zehatz betetzen ditu. Goi orokor gehienei buruzko elkarrizk<strong>eta</strong> luze<strong>eta</strong>n, aktiboki<br />
hartzen du parte, baita inguruan zarata badago ere. Gertakariak nolabaiteko emozioarekin<br />
transmititzen ditu.<br />
2. Gaitasun diskurtsiboa: Partaidetza <strong>eta</strong> kooperazioa; <strong>eta</strong> ongi antolatutako, kohesionatutako <strong>eta</strong><br />
garatutako ideia <strong>eta</strong> argudioak.<br />
- Interakzioa: partaidetza <strong>eta</strong> kooperazioa<br />
Jatorrizko hiztunek eguneroko egoer<strong>eta</strong>n izaten dituzten elkarrizk<strong>eta</strong> informalen erritmoa jarrai<br />
dezake, <strong>eta</strong> hori<strong>eta</strong>n parte hartzeko gaitasuna du. Iritziak zehatz azaldu <strong>eta</strong> defendatzen ditu, <strong>eta</strong><br />
argudio-ildo konplexuak sendo aurkezten ditu, azalpenak, argudioak <strong>eta</strong> iruzkinak txertatuz.<br />
Egoera bakoitzean, formaltasun-maila egokiarekin jokatzen du. Hizkuntza estandarrean<br />
esandako oro ulertzen du, inguruan zarata badago ere. Emozioak helarazten ditu.<br />
45<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Azalpena: ideien arteko koherentzia, antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> garapena<br />
Gai orokor, akademiko, profesional <strong>eta</strong> aisialdiko gai ugariri buruz, erraztasunez,<br />
eraginkortasunez <strong>eta</strong> zehaztasunez mintzatzen da. Ideien arteko harremanak argi ematen ditu.<br />
Lokailu <strong>eta</strong> baliabide ugari erabiliz lotu <strong>eta</strong> kohesionatzen ditu elementuak. Gaian jartzen du<br />
arr<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> ondorioak ateratzen ditu. Diskurtsoaren egitura ongi antolatzen du. Behar bezala<br />
ematen du puntuen berri <strong>eta</strong> gertakari jakinen garrantzi pertsonala nabarmentzen du.<br />
3. Hizkuntzaren erabilera: hizkuntza-formak, kohesioa <strong>eta</strong> erritmoa<br />
Gramatika ongi kontrolatzen du <strong>eta</strong> esandakoa mugatu egin behar duenik ia ez da igartzen.<br />
<strong>Maila</strong>rako <strong>eta</strong> arik<strong>eta</strong>rako egokiak diren hizkuntza-formak erabiltzen ditu. Ahozko sormena <strong>eta</strong><br />
aberastasuna ditu, <strong>eta</strong> horrek zehatz izateko <strong>eta</strong> errepikapenak zein zalantzak baztertzeko bide<br />
ematen dio. Itzulinguruak ia ez dira nabaritzen. Zehatza da elementuei berriz ekitean, <strong>eta</strong><br />
denboren erabilera koherentea da testu osoan. Naturaltasunez moldatzen da, erritmo erregularra<br />
erabiliz, <strong>eta</strong> geldiuneak <strong>eta</strong> kontzeptuen errepikapenak ez dira nabaritzen.<br />
5. Zuzentasun formala: lexikoa, sintaxia, morfologia <strong>eta</strong> ortografia<br />
Lexiko aberatsa du. Gramatika ongi kontrolatzen du <strong>eta</strong> esandakoa mugatu egin behar duenik<br />
ia ez da igartzen. Egoera bakoitzean, formaltasun-maila egokiarekin jokatzen du. Ideia <strong>eta</strong><br />
egitura konplexuak erabiltzeko edo ohikoak ez diren egoer<strong>eta</strong>n parte hartzeko arriskua<br />
hartzen du. Ama-hizkuntzaren edo beste hizkuntza batzuen interferentziak ager daitezke.<br />
Ahoskera ona da, ama-hizkuntzaren azentua nabaria bada ere. Intonazioa hizkuntzaren<br />
eskemekin bat dator.<br />
Idatzizko adierazpena<br />
• Testu argi, zehatz, koherente <strong>eta</strong> kohesiodunak idaztea gai askori buruz, xeh<strong>eta</strong>sun lexiko handiz<br />
<strong>eta</strong> gramatika-zuzentasunez.<br />
• Hainbat iturritako informazioa laburtu <strong>eta</strong> ebaluatzea, <strong>eta</strong> testu-motaren <strong>eta</strong> komunikazioegoeraren<br />
arabera, gertakariak kontatzea, deskribatzea, argudiatzea, konparatzea <strong>eta</strong><br />
•<br />
ondorioztatzea.<br />
Hizkuntza-baliabide ugari <strong>eta</strong> askotarikoak erabiltzea, <strong>eta</strong> sintaxi konplexua <strong>eta</strong> testu-gramatika<br />
baliatzea, testu zehatz, argi <strong>eta</strong> kohesiodunak ekoizteko. Testu horiek egoera <strong>eta</strong> gai askori<br />
buruzkoak izango dira <strong>eta</strong> ikasleak dituen mugak ez dira igarriko.<br />
Ebaluak<strong>eta</strong> egiteko, intereseko ben<strong>eta</strong>ko egoerak edo egoera sinesgarriak proposatzen diren arik<strong>eta</strong>k<br />
erabil daitezke, bai <strong>eta</strong> idatzizko adierazpeneko arik<strong>eta</strong>k ere. Edonola ere, testuingurua argi egon<br />
beharko da beti.<br />
Ebaluak<strong>eta</strong> honako irizpide hauen arabera egingo da:<br />
1. Eraginkortasun komunikatiboa: Erraztasunez <strong>eta</strong> naturaltasunez komunikatzen da, arik<strong>eta</strong>n eskatzen<br />
denaren arabera. Funtzioak betetzen ditu. Errealitate sozio-linguistikoa ezagutzen du <strong>eta</strong> horr<strong>eta</strong>ra<br />
moldatzen da.<br />
Bere interes-eremuko gai ugariri buruz erraztasunez hitz egiten du, gaia abstraktuak <strong>eta</strong><br />
konplexuak bada ere. Edukia argia da <strong>eta</strong> funtzioak zehatz betetzen ditu. Egoera –formala <strong>eta</strong><br />
informala– identifikatzen du, <strong>eta</strong> horren arabera, tratamendua <strong>eta</strong> adeitasuna moldatzen ditu,<br />
<strong>eta</strong> ekoizpena informazio-motara <strong>eta</strong> -kopurura, hartzailera <strong>eta</strong> asmora moldatzen du.<br />
2. Gaitasun diskurtsiboa: ideien arteko koherentzia, antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> garapena<br />
Ideiak koherenteak, argiak <strong>eta</strong> zehatzak dira. Gaian jartzen du arr<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> ondorioak ateratzen<br />
ditu. Ez du errepikapenik egiten. Gertakari jakinek duten garrantzi pertsonala nabarmentzen<br />
du. Diskurtsoaren egitura ongi antolatzen du, <strong>eta</strong> egitura bat dator arik<strong>eta</strong>rekin. Puntu<br />
garrantzitsuak behar bezala ematen ditu aditzera, komunikazio-asmoa betetzeko.<br />
46<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
3. Hizkuntzaren erabilera: hizkuntza-formak, kohesioa <strong>eta</strong> erritmoa<br />
Duen hizkuntza-mailari esker, ez du arazorik izaten gaizkiulertu <strong>eta</strong> anbiguotasunekin.<br />
Arik<strong>eta</strong>rako <strong>eta</strong> mailarako egokiak diren hizkuntza-forma ugari erabiltzen ditu. Lexiko<br />
aberatsa du, <strong>eta</strong> horrek zehatz izateko <strong>eta</strong> errepikapenak zein zalantzak baztertzeko bide<br />
ematen dio. Lokailu <strong>eta</strong> baliabide ugari erabiliz lotu <strong>eta</strong> kohesionatzen ditu elementuak.<br />
Puntuazioa egokia da. Zehatza da elementuei berriz ekitean, <strong>eta</strong> denboren erabilera koherentea<br />
da testu osoan.<br />
4. Zuzentasun formala: lexikoa, sintaxia, morfologia <strong>eta</strong> ortografia<br />
Hizkuntza-baliabide ugari ditu, argudioak <strong>eta</strong> ñabardurak adierazteko. Egitura konplexuak<br />
erabiltzen ditu, ia akatsik egin gabe. Lexiko aberatsa du, ohiko funtzioak betetzeko. Akats<br />
lexikoak noizean behin agertzen dira <strong>eta</strong> ez dute komunikazioa oztopatzen. Ez du ortografiako<br />
akatsik egiten.<br />
47<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Baliabide formalak<br />
MAILA AURRERATUA 1 - EUSKARA<br />
1. GRAMATIKA<br />
Aurreko mail<strong>eta</strong>n landutako egitura guztiak finkatzea; hain zuzen, landutako egitura hori<strong>eta</strong>ko batzuk<br />
berriro aztertuko dira maila hon<strong>eta</strong>n, erabat finkatuta gera daitezen.<br />
PERPAUSA<br />
- Hainbat perpaus-motatako intonazioa.<br />
- Subjektuaren, predikatuaren <strong>eta</strong> atributu edo osagarri predikatiboaren arteko komunztadura<br />
finkatzea; zalantzazko aditz-komunztadurak (begiratu, deitu, eragin, gonbidatu, itxoin…); <strong>eta</strong><br />
pertsonari <strong>eta</strong> numeroari dagokionez aditzarekin komunztadura egiten duten elementuen elipsia.<br />
- Ordena markatua denean, perpaus-mota bakoitzeko elementuen ordena bermatzea.<br />
- Zeharkako aginte-perpausak aditz jokatuarekin (lehenbailehen buka nezala eskatu zidan).<br />
- Interjekzioak: alajaina!, bai horixe!...<br />
Perpaus konplexua<br />
- Adjektibo-funtzioko menderakuntza: hurrengo lerro<strong>eta</strong>n zehaztuko den moduan eratutako<br />
erlatibozko perpausak:<br />
o -(e)n + kasuaren desinentzia (kasu egin esaten dizunari).<br />
o galdera-partikula + partizipioa (ez daukat zer jan, nora joan...).<br />
- Izen-funtzioko menderakuntza:<br />
o Konpletiboak: -(e)na (ziur gara lortuko duguna) <strong>eta</strong> -(e)nik (ez dut esan egingo<br />
dudanik).<br />
o Nominalizazioa: -t(z)eak, -t(z)eari (ez diot beldurrik barregarri geratzeari).<br />
o beldur izan egiturarekin egindako galde-perpausak (beldur naiz ez ote dugun behin<br />
betiko galdu).<br />
o Konpletiboak nahia, beharra <strong>eta</strong> antzeko sentimenduak adierazten dituzten aditzekin.<br />
Jokatu gabeko formak (nahi al duzu laguntzea?, bihar apur bat lehenago etortzerik ba<br />
al duzu?); aditz jokatuarekin (lana gaur arratsalderako buka dezazuen behar dugu).<br />
- Adberbio-funtzioko menderakuntza. Loturak <strong>eta</strong> denbora- nahiz modu-korrelazioak:<br />
- Kontzesiboa: formak finkatzea:<br />
o Aditz jokatuekin: -(e)n arren (egin dezakeen arren, ez du egin nahi), nahiz <strong>eta</strong> -(e)n<br />
(nahiz <strong>eta</strong> bigarren mailan gauden, burua beti goian), ba-... ere (sinesgaitza<br />
bazirudien ere, iritsi ginen azkenean), -la(rik) ere (nahi duen guztia erosten diotela<br />
ere, sekula ez da konformatzen).<br />
o Jokatu gabeko aditzekin: -ta ere, -(r)ik ere (mesedez eskatuta ere, ez zituen gauzak<br />
berehalakoan uzten), -(e)z gero ere (garaiz iritsiz gero ere, ez zenuen lortuko), -agatik<br />
ere (errepidea ondo ezagutuagatik ere, hobe dugu astiro joatea).<br />
- Konparazioa:<br />
o Nolakotasuna:<br />
honen, horren, hain (nola kexa zaitezke hain etxe handia izanda?).<br />
-(e)n bezain (ez da dirudien bezain gaiztoa).<br />
-(e)n bezalakoa (zaren bezalakoa izanda, ez zara urruti iritsiko).<br />
o Kantitatea:<br />
48<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
-(e)n beste, adina (nahi duzuen beste jan dezakezue).<br />
-(e)n besteko, adinako, bezainbesteko (ez da normala horrek duen besteko<br />
pazientzia izatea).<br />
-t(z)eko lain, beste (nekatzeko lain egin dugu lan).<br />
honenbeste, horrenbeste, hainbeste (ez ezazu horrenbeste hitz egin <strong>eta</strong> jan!)<br />
- Baldintza <strong>eta</strong> ondorioa: erabileran sakontzea:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
Orainaldiko irreala (esango banizu, ez zenuke sinetsiko) <strong>eta</strong> lehenaldiko<br />
irreala (esan banizu, ez zenuen / zenukeen sinetsiko).<br />
Lehenaldiko erreala (berandu iristen banintzen, afaldu gabe uzten ninduten).<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)ekotan (gera zaitezkete, baina isilik egotekotan).<br />
ezean (agindu bezala egin ezean, ez dugu lana ordainduko).<br />
ezik (bidea erakutsi ezik, nekez aurkitu dugu borda hori).<br />
- Kausa:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
-(e)la-<strong>eta</strong> (buruko mina zuela-<strong>eta</strong>, etxera laguntzeko eskatu zidan).<br />
-(e)nez gero (garaipena lortu duzuenez gero, jai har dezakezue).<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)eagatik (esker ona erakutsi zigun jarrera horri eusteagatik).<br />
-t(z)earren (ordenagailua konpontzearren eman dizkidate botila hauek)<br />
- Helburua:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
Modu subjuntiboan: erosoago egon zaitezen ekarri dizut burukoa.<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)eagatik (biharko eginkizunak bideratuta uzteagatik geratu naiz).<br />
-t(z)earren (denbora betetzearren matrikulatu naiz gimnasioan).<br />
- Denbora:<br />
o Aurrez:<br />
partizipioa + orduko (hizk<strong>eta</strong>n entzun orduko ezagutu nau).<br />
-t(z)erako(an) (hitzaldia bukatzerako bagenekien zer erantzun jasoko<br />
genuen).<br />
o Berehala:<br />
partizipioa + bezain agudo (berria jakin bezain agudo abiatu ginen).<br />
partizipioa + <strong>eta</strong> laster, berehala, agudo (atea itxi <strong>eta</strong> laster entzun nuen<br />
eztanda).<br />
-takoan (bazkaria amaitutakoan aterako gara).<br />
-(e)ne(ra)ko (zelaian agertu zeneko txistuka hasi ziren ikusleak).<br />
o Gerora:<br />
partizipioa + ostean, ondoren, <strong>eta</strong> gero (ikusi beharrekoak ikusi ostean, alde<br />
egin genuen).<br />
-(e)netik (etxea galdu nuenetik zubipean bizi naiz).<br />
o Aldi berean:<br />
-t(z)ean (egia entzutean lotsatu egin zen).<br />
-t(z)eaz(arekin) batera (zaunkaka hasteaz batera korrika hasi ziren<br />
guregana).<br />
o Iraupena:<br />
-(e)n artean, bitartean (haserre zaudeten artean hobe duzue ez elkartzea).<br />
-harik <strong>eta</strong>... arte (harik <strong>eta</strong> sendatu arte, geldi egon beharko duzu).<br />
o Maiztasuna:<br />
49<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
-(e)n bakoitzean, guzti<strong>eta</strong>n, gehien<strong>eta</strong>n (ikusten zaitudan bakoitzean jaten<br />
harrapatzen zaitut).<br />
- Modua:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
-(e)n eran, legez, antzera, gisan (besteek egin duten antzera egizue zeuek ere).<br />
-(e)nez (lehenago esan dudanez, hori ez da egia).<br />
ba-... bezala (aberatsak bagina bezala zabiltza erruz gastatzen).<br />
-(e)la(rik) (sofan erdi-etzanda zegoen, hankak mahai gainean zituela; txiklea<br />
jaten ari zela hasi zaigu hizk<strong>eta</strong>n)<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)eko moduan (lanean hasteko moduan nago ni!).<br />
ahala (orduak aurrera joan ahala, esperantza etsipen bihurtu zen).<br />
-ta, -ik (ulertu ezinik nabil zergatik egin duzun hori).<br />
-(e)z (horma urratuz <strong>eta</strong> urratuz, azkenean agertu ziren margoak).<br />
- Ondorioa:<br />
hain... ezen (non) ... bait-/-(e)n (hain urruti bizi zara, ezen bisitan joateko<br />
gogoa ere joan egiten baitzait).<br />
hainbeste... (hainbeste kantu entzun dut gaur, non isiltasun apur bat eskertuko<br />
nizukeen).<br />
DEKLINABIDEA<br />
- Bokalez <strong>eta</strong> kontsonantez amaitutako izenak. Izen bereziak <strong>eta</strong> arruntak.<br />
- Forma zehaztugabeei, izenordainei <strong>eta</strong> erakusleei arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie.<br />
- Kasu guztiak.<br />
IZEN-MULTZOA<br />
- Ondoko hitzen (determinatzaileak <strong>eta</strong> adjektiboak) <strong>eta</strong> nukleoaren (izena/izenordaina) arteko<br />
komunztadura.<br />
Izena<br />
- Izen-motak <strong>eta</strong> generoaren, numeroaren <strong>eta</strong> kasuaren erak<strong>eta</strong>: gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
- Generoa: animalien generoa (behor/zaldi, ahuntz/aker...); kasu bereziak (maisu/maistra,<br />
printze/printzesa...); <strong>eta</strong> genero neutroa (aita-amak, seme-alabak, senar-emazteak...).<br />
Determinatzaileak:<br />
- Artikulu zehaztuak: entzuleak / entzuleok.<br />
- Erakusle indartuak: hauxe, horixe, huraxe, hauexek, horiexek, haiexek; bera, berau, berori,<br />
berauek, beroriek, beraiek.<br />
- Zenbatzaile zehaztuak: zenbait erabilera finkatzea: zatikiak (zortzirena), ehunekoak (ehuneko<br />
zazpi), banatzaileak (seina, bana...), esamoldeak (bospasei, hogei(ren) bat, baten bat, gutxi gorabehera,<br />
milatik gora...). Zehaztugabeak: zenbait, horrenbeste, hainbat, ugari, anitz, franko,<br />
dezente, makina bat... Orokortzaileak: dena, guztia, oso, bete.<br />
Izen-osagarriak<br />
- Izen konposatuak, lokarriaren elipsiarekin: urte amaiera, kale ikuskizunak.<br />
- ”Posposizio-sintagma + -ko” egituraren bidez eratutako osagarriak, nukleoarekin: zaharrenganako<br />
begirunea, tontorrerainoko xidorra, ikasleentzako kopia; nukleorik gabe: guretzakoa falta.<br />
- “Izena + -ko” egituraren bidez eratutako adjektiboak + nukleoa (hitzeko gizona); izena +<br />
adjektiboa + -ko (indar handiko pertsona); zenbatzaileak + -ko: (bi urteko umea, egun osoko lana,<br />
zenbateko prezioa du?...).<br />
- Zenbatzaileak: adjektiboaren ezkerrean: biziki, txit, sobera (biziki ederra, txit polita); <strong>eta</strong><br />
adjektiboaren eskuinean: samar (gaizto samarra).<br />
50<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Marka fonetikoak: [xuhur], [harrrroa] , [pollitta].<br />
- Zailtasunak sortzen dituzten adjektiboak: bera/berdina, huts, beste bat/bestea…<br />
Izen-osagarrien beste forma batzuk:<br />
- Aposizioa (Asierri, nirekin ateratzen zenari, gertatu zaio hori); komunztadura.<br />
- Posposizio-sintagma bidezko osagarria (erretzaileen aurkako/aldeko iritzia, itzulpengintzari<br />
buruzko hitzaldia...).<br />
- Osagarria, nukleoa elisioan duen adjektibo-funtzioko menderakuntza bidez. Forma jokatuak: -(e)n<br />
+ ergatiboa, absolutua, datiboa edo partitiboa (Autoa gidatu bitartean erretzen dutenek bi puntu<br />
galduko dute. Ez dut [inor] ezagutu hori ben<strong>eta</strong>n sinisten duenik). Forma jokatugabeak:<br />
partizipioa + -tako/-(r)iko (baiezkoa) <strong>eta</strong> partizipioa + gabeko (negatiboa) (Proba gainditutakoei<br />
agiria emango zaie. Hemezortzi urte bete gabekoek debekatuta dute sarrera).<br />
Izenordainak: formak, funtzioak, posizioa, konbinaziozko aldaera, erabilera <strong>eta</strong> isiltzea.<br />
Erreferentearekiko komunztadura.<br />
- Pertsona-izenordainen <strong>eta</strong> izenordain indartuen (neu/neure, heu/heure...) nahiz elkar elkarkariaren<br />
erabilera finkatzea.<br />
- Bihurkariak: neure burua, zeure burua, bere burua...<br />
ADITZ-MULTZOA<br />
- Nukleoa –aditza– <strong>eta</strong> osagarriak.<br />
- Aditzak perpauseko elementuekin duen komunztadura indartzea.<br />
Aditza:<br />
- Aditz jokatu sintetikoak: nor (etzan), nor-nori (egon -dagokizu-, ibili -dabilkizu-, etorri -<br />
datorkizu-, joan -doakizu-, jario -dario-), nor-nork (esan, irudi, erabili, iraun, ihardun) <strong>eta</strong> nornori-nork<br />
(iritzi); indikatiboko orainaldia <strong>eta</strong> burutugabea.<br />
- Aditz jokatu konposatuen erabilera finkatzea <strong>eta</strong> zabaltzea: nor, nor-nork <strong>eta</strong> nor-nori-nork<br />
sistemak, <strong>eta</strong> inpertsonalak. Moduak: baldintza, ahalera, subjuntiboa <strong>eta</strong> agintera.<br />
- Indikatiboko aditz-denboren denbora- <strong>eta</strong> aspektu-balioak: aurrez landutakoak sakontzea <strong>eta</strong> beste<br />
erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea. Zailtasun gehien sortzen duten erabilera probetxugarriak behin <strong>eta</strong><br />
berriz lantzea.<br />
- Ekintzen korrelazioa, <strong>eta</strong> denboren <strong>eta</strong> moduen arteko komunztadura. Denbora-korrelazioa<br />
informazio-transmisioan.<br />
- Partizipioak: -Ø (kotxe lapurtu batean egin zuten ihes), -ta (amaituta ditugu lanak), -(r)ik<br />
(asperturik zebiltzan).<br />
- Nominalizazioa: zenbait formaren erabilera finkatzea: -t(z)ea (ez da lan makala gazteentzat pisua<br />
aurkitzea), -t(z)eak (zu berriz ikusteak poza ematen dit) <strong>eta</strong> -t(z)erik (ez dago zurekin asmatzerik).<br />
- Forma perifrastikoak: zenbait formaren erabilera indartzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea:<br />
-t(z)ea gustatu, erabaki, ahaztu...; -t(z)en jakin, ikasi, lagundu...; -t(z)era behartu, ausartu,<br />
gonbidatu...; -t(z)eko prest egon, asmoa izan, gai izan...; <strong>eta</strong> -t(z)eari utzi, ekin, eritzi.<br />
- Gerundioaren erabilera denborazko <strong>eta</strong> moduzko perpaus<strong>eta</strong>n: -t(z)en (irabazten ikusi nuen); -z<br />
(eroriz ikasten da oinez); -ta / -(r)ik (hori esanda, alde egin zuen);-ka (deika hasi zen); -la<br />
(negarra zeriola sartu zen ezkaratzera).<br />
- Burutuzko aspektua: izan aditzarekin eratutako perifrasia (askotan joan izan naiz); partizipio<br />
nominalizatua (liburu hori irakurria dut).<br />
- Aspektu burutugabea ohi partikularekin (igande<strong>eta</strong>n joan ohi naiz).<br />
- Geroaldia adierazteko esamoldeak: -t(z)ekoa izan (bihar joatekoa naiz), -t(z)eko eduki (ikusteko<br />
daukat)<br />
- Moduzko esamoldeen erabilera sendotzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea:<br />
o Beharra (ezinbestekoa, nahitaezkoa da ...-t(z)ea)<br />
51<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Obligazioa: -arazi atzizkia (ezkonarazi gaituzte), -t(z)era behartu (hori egitera behartu<br />
naute) <strong>eta</strong> eragin lokuzioa (barre eragin dit)<br />
o Gaitasuna (-tzeko gai izan, -tzea izan, egon, ukan, eduki) edo ahalmena (galde diezaioket,<br />
ikus genezake, etor nintekeen).<br />
o Baimena (utziko didazu sartzen?, ba al dut sartzerik?, sar liteke?).<br />
o Aukera (aurkitzen bazaitu, ikusiko duzu; lotsarik bazenu, ez zenioke galdetuko).<br />
o Debekua jokatutako aginte-aditzarekin (ez iezadazu ezer eska).<br />
o Asmoa (-t(z)ekoa izan, -t(z)ekotan egon/izan).<br />
- Moduzko partikulak:<br />
o Ote, ete (ez ote da hondatuko?),<br />
o Omen, ei (galdu egin omen da)<br />
- Ohiko forma alokutiboak ulertzea (ondo zagok, egongo gaituk, ez zakinat, goazeman...).<br />
- Subjuntiboa: perpaus bakun<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> mendeko perpaus adjektibo<strong>eta</strong>n, substantibo<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong><br />
adberbial<strong>eta</strong>n dituen erabilerak.<br />
- Boz aktiboa (makinek zubi zaharra eraitsi dute) <strong>eta</strong> pasiboa (zubi zaharra makinek eraitsia izan<br />
da).<br />
- Zenbait aditzekin egindako aditz-lokuzioak: izan (logura, haserre, komeni...), ukan (balio, inporta,<br />
merezi...), egin (amets, barre, negar...), hartu (kontuan, parte, loak, aintzat...), eman (denbora,<br />
amore, musu, gogoak...), <strong>eta</strong> jo (adarra, larrua...).<br />
ADBERBIOA <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak<br />
- Zirkunstantzien adierazpenak: denborazkoak (agudo, harrezkero, arestian, artean...), lekuari<br />
dagozkionak (gertu, hurrean...) <strong>eta</strong> moduzkoak (blai, dotore, itsu-itsuan...).<br />
- Kopurua edo gradua adierazten duten adberbioak, beste kategoria batzuk (aise irabazi zion; oztaozta<br />
gainditu du) edo beste adberbio bat (oso gertu bizi gara) aldatzen dutenak.<br />
- Eratorriak: atzizkiak -oro / -ero (egunero), -ki (arinki), -ro (astiro), -kiro (emekiro), -ka (hoska).<br />
- Zenbait partikulekin osatutako adberbio erlatiboak <strong>eta</strong> galderazko adberbioak: edo- (edonola), -<br />
bait (nolabait), -nahi (noiznahi) <strong>eta</strong> i- (inon).<br />
- Errepikapen bidezko enfasia (doi-doi, zuzen-zuzenean...).<br />
LOTURAK<br />
Juntagailuak <strong>eta</strong> juntadura-lokuzioak<br />
- Koordinaziozkoak (hitzak <strong>eta</strong> perpausak lotzeko): emendiozkoak (behinik behin, bederen, halaber,<br />
orobat...), disjuntiboak (osterantzean, gainerakoan...), adbertsatiboak (haatik, hala <strong>eta</strong> guztiz ere,<br />
aitzitik...), ondoriozkoak (hortaz, halatan, horrenbestez...) <strong>eta</strong> azalpenezkoak (zeren, izan ere, hain<br />
zuzen ere).<br />
- Menderagailuak, mendeko perpaus substantiboak <strong>eta</strong> adberbialak perpaus nagusiarekin lotzeko<br />
(ikus “Perpaus konplexua” atala).<br />
Preposizioak <strong>eta</strong> posposizioak<br />
- Zeren, ze, ezen <strong>eta</strong> harik <strong>eta</strong> preposizioen erabilera.<br />
- Maiz erabiltzen diren lokuzio posposizionalen erabilera indartzea: genitiboarekin (noren):<br />
alde(an), arabera, arte(an), aurka / kontra, aurrean / aitzinean, atzean / ostean, azpian, barruan /<br />
barnean, beharrean, bidez / bitartez, esku, bizkar, gainean, inguruan, kontu / kabuz, menpe(an),<br />
ondoan / alboan / aldamenean, ordez, parean, partez, truk(e); absolutuarekin (zer) edo<br />
partitiboarekin: ezean, faltan; datiboarekin (nori): esker; instrumentalarekin (zerez): gain(era),<br />
bestalde(an), haratago; inesiboarekin (non): zehar, gaindi, gora, behera, barrena; <strong>eta</strong><br />
ablatiboarekin (nondik): kanpo, at, landa. Aditz-lokuzioak: begira, bila, eske, zain, so, jabe.<br />
- Erabileran zailtasunak sortzen dituztenak behin <strong>eta</strong> berriz lantzea.<br />
52<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
2. DISKURTSOA<br />
Kohesioa:<br />
Gaiarekin jarraitzeko baliabideak.<br />
- Korreferentziazko prozedura gramatikalak: izenordainak, erakusleak, posesiboak, adberbioak <strong>eta</strong><br />
balio anaforikoa edo kataforikoa duten esamoldeak (horixe bera, orduan, bertan, ordu <strong>eta</strong> toki<br />
berean…).<br />
- Posesiboen <strong>eta</strong> erakusleen balio anaforikoa (bere garaian, urte hartantxe).<br />
- Prozedura lexikoak: sinonimoak (gizon zaharra, agurea), hiperonimoak <strong>eta</strong> hiponimoak (zulagailu,<br />
daratulu / tresna), definizioan sartutako termino<strong>eta</strong>ko baten bidez (agintari, buruzagi,<br />
presidente…), <strong>eta</strong> nominalizazioak (zortzi<strong>eta</strong>n aterako dira, zortzi<strong>eta</strong>n izango da irteera).<br />
- Erreferentziak anbiguotasunik sortzen ez duen testuinguru<strong>eta</strong>n sintagma-nukleoaren elipsia: (Hamar<br />
pisu begiratu ditugu gutxienez asteburuan, baina alferrik: batzuk garestiegiak zirela, <strong>eta</strong><br />
merkeagoak… zulo zikin hutsak. Hi, txo, noiz eman behar didak diskoa atzera? Bai, Brubeckena!)<br />
- Aurrez aipatu diren sintagm<strong>eta</strong>n, zehaztugabearen ordez zehaztua jartzea (Bi gizon sartu ziren;<br />
denok itzuli ginen gizonengana).<br />
Aditzaren koherentzia<br />
- Diskurtsoko erlazio<strong>eta</strong>n denboraren koherentziari eustea: denborak aurrera egitea, ekitaldiak bata<br />
bestearen gainetik jartzea <strong>eta</strong> atzera jotzea. Aditz-denboren balioak aldatzea: orainaldia lehenaldiaren<br />
ordez informazioa eguneratzeko, geroaldia <strong>eta</strong> ustea adierazten duen geroaldia (Honez gero jakingo<br />
duzu; Barkatu, honez gero jakingo zenuelakoan esan dut); lehenaldia orainaldiaren ordez, kortesia<br />
adierazteko (Egunon, praka batzuk erosi nahi nituen).<br />
- Informazioa emateko <strong>eta</strong> transmititzeko prozedurak: denbora-komunztadura zehar-estiloan <strong>eta</strong><br />
denbora-egoeraren aldak<strong>eta</strong>; hau da, denbora-egoera aldatu egingo da, ezaugarri batzuen arabera:<br />
informazioa jada egungoa ez izatea (Atzo joango zela esan zuen) edo eguneratu nahi izatea (Bihar<br />
joango dela esan zuen), <strong>eta</strong> informazioa transmititzea edo eragin bat izatea (Bazetorrela esan zuen /<br />
Etor zedila esan zuen). Horrez gain, aipuak egiteko esamoldeen erabilera landuko da (Antza denez,<br />
diotenez, izen-multzoa + -(r)en arabera).<br />
Lokailuak<br />
- Gehitzekoak (gainera, baita), kontrako argudioa ematen dutenak (hala ere, ordea...),<br />
justifikaziozkoak (izan ere, hain zuzen ere...), ondoriozkoak (hala bada, beraz), <strong>eta</strong> kausazkoak<br />
(zeren).<br />
Antolakuntza<br />
Ahozko testu<strong>eta</strong>ko edo testu idatzi<strong>eta</strong>ko elementuak (ez komunikazio-kanal edo genero bakar bati<br />
espezifikoki dagozkionak).<br />
- Testu- <strong>eta</strong> erregistro-motaren araberako adierazgailuak:<br />
Hasierakoak: agurtzeko (Jaunak; Izeko maitea; Aspaldiko!; Iepa!; Kaixo!), aurkezteko (X naiz; X<br />
dut izena, <strong>eta</strong> zuk?; ezagutzen duzu X? begira, hau x da), gaiaren sarrera egiteko (jaun-andreok,<br />
lagunok, bazen behin, ezer baino lehen...), <strong>eta</strong> beste gai bati sarrera egiteko (bide batez; aizu <strong>eta</strong>…,<br />
hortaz ari garela)<br />
Egituratzaileak: gaiarekin hasteko (hasteko; lehenik <strong>eta</strong> behin), testuari jarraipena emateko (era<br />
berean; modu beretsuan; bestalde…) gaiarekin amaitzeko (bukatzeko, laburbilduz...), azalpenak<br />
emateko (tamalez; jakina denez...) <strong>eta</strong> digresioa eragiteko (bestela ere, harira ez badator ere…).<br />
Birformulatzaileak: azalpenezkoak (hau da, hortaz, bestela esanda...), zuzentzaileak (hobeto<br />
esanda, zehatz esateko,...), urruntzekoak (dena dela,...) <strong>eta</strong> laburbiltzekoak (beraz, guztira...).<br />
- Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak. Puntuazio-zeinuek diskurtso-adierazgailutzat duten erabilerari arr<strong>eta</strong><br />
jarriko zaio, zeinuen diskurtso-esanahiari, bereziki; puntuazio-zeinuak: puntua, puntu <strong>eta</strong> koma, etenpuntuak,<br />
galdera-ikurrak, harridura-ikurrak, parentesiak, gidoiak <strong>eta</strong> marrak. Diskurtsoko paragrafoen<br />
<strong>eta</strong> gaien arteko korrespondentzia.<br />
53<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Sailkatzeko, enfasia adierazteko <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak: eskema <strong>eta</strong> aurkibide<strong>eta</strong>n<br />
testua banatzeko <strong>eta</strong> antolatzeko arauak; letra-motak, komatxoak <strong>eta</strong> marjinak.<br />
- Intonazioa <strong>eta</strong> etenak. Intonazioa <strong>eta</strong> etenak diskurtso-unitateak <strong>eta</strong> esanahi-loturak markatzeko;<br />
unitate melodikoen <strong>eta</strong> puntuazio-zeinuen arteko korrespondentzia: hizk<strong>eta</strong>-egintzen eredu<br />
melodiko propioak <strong>eta</strong> maila horr<strong>eta</strong>ko diskurtso-egiturak identifikatzea <strong>eta</strong> sortzea.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ko elementu propioak (hainbat erregistro <strong>eta</strong> jarrera hartuko dira kontuan)<br />
- Pertsona-izenordain esplizituaren erabilera, hitz egiteko txandaren aldak<strong>eta</strong>, subjektibotasuna <strong>eta</strong><br />
diskurtso-kontrastea adierazteko (–Zer iruditzen? –Ba, nik uste ondo dagoela; Ondo dago, nik<br />
uste; Zuk nahi duzuna egin, baina ni ez noa).<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ko adierazgailuak:<br />
- Egoera <strong>eta</strong> tratamendu-mota kontuan hartuta norbaiti zerbait esateko (Aizu; Barkatu…), agurtzeko<br />
(Ene, [izena]!; Aspaldiko partez!; Hau poza!; Zer moduz?; Zelan?…), agur bati erantzuteko<br />
(Ondo esan beharko; Hainbestean; Primeran, <strong>eta</strong> zu?; Aspaldi bai!), solaskideari<br />
elkarrizk<strong>eta</strong>rekin hastea eskatzeko (Eta?; Zera galdetu behar nizun), hitz egiten hasteko (Ba…;<br />
Badakik…; Ezetz jakin…; Ba, begira), lankidetzan jarduteko (Bai; jakina; (e)ta?),<br />
erreakzionatzeko (Hara!; Ben<strong>eta</strong>n?; Izan ere!), indartzeko (Noski; Horixe!; Ez dago esan<br />
beharrik; Dudarik gabe), <strong>eta</strong> solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko (Ez da hala?; Ez duzu uste?; Ondo<br />
dakizunez,…)<br />
Deixia<br />
- Hainbat enuntziatu-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso atzeratuan <strong>eta</strong><br />
kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu bakoitzerako, izenordain,<br />
erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-esamolde egokiak erabiltzea (ni, zu ↔ bera, orain, une<br />
hon<strong>eta</strong>n, gaur, atzo, bihar… ↔ orduan, une horr<strong>eta</strong>n, egun berean, aurreko egunean, hurrengo<br />
egunean..., hemen, hori, etorri, ekarri ↔ hara, hori, joan, eraman).<br />
- Deiktikoen <strong>eta</strong> adierazgailuen transformazioa espazio- <strong>eta</strong> denbora-koordenatuen funtzioaren<br />
arabera; izenordainak, erakusleak <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpenak. Enuntziazio-egoeraren<br />
<strong>eta</strong> erregistroaren araberako desberdintasunak: Zatoz hona agudo! > Hona etortzeko esan zidan /<br />
Hara joateko esan zidan / Zuregana joateko esan zenidan.<br />
Kortesia:<br />
- Hiztuna edo solaskidea barne hartzen duen plurala (Euskaldunon esku dago hizkuntzaren geroa;<br />
Emakumeok batzu<strong>eta</strong>n ulertzeko zailak zarete ben<strong>eta</strong>n).<br />
- Hiztunaren agerpenari garrantzia kentzea; horr<strong>eta</strong>rako, hainbat baliabide erabiliko dira: egitura<br />
inpertsonalak (Komuneko papera bukatu da; Informazio guztia ezabatu zait), bigarren pertsona<br />
(Bizitza guztian zaintzen dituzu <strong>eta</strong>...), zehaztugabea (Batek daki!), gu subjektua (Gurean ez da<br />
horrela egiten) <strong>eta</strong> beste formula batzuk: esaterako, <strong>eta</strong> biok (Jon <strong>eta</strong> biok hasiko gara).<br />
Entzulearen agerpenari garrantzia kentzea, inpertsonalak (Berehala konpondu beharko litzateke)<br />
edo plurala (Denak berdinak zarete) erabiliz.<br />
- Ñabardurak egiten dituzten aditz-denborak: burutua (Askotan joan izan gara berarekin),<br />
burutugabea (Egun on, zera nahi nuen…), baldintzazkoa (Ezin liteke; Egingo zenidake mesedetxo<br />
bat?), <strong>eta</strong> geroaldikoa (Saiatuko naiz).<br />
- Kooperaziozko erantzunak: partikulen errepikapenak <strong>eta</strong> esamolde egokiak (Bai, bai; bai noski!,<br />
nola ez ba?, galdetzea ere!).<br />
Inferentziak<br />
- Hainbat komunikazio-egoeratan ohiko diren esamoldeen esanahi inplizituak (–Zeinek irabazi du?<br />
–Esatea ere! ).<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa. (Hotz da: informazioa eman, aurpegiratu, leihoa ixteko eskatu).<br />
- Inplizitu aldaera mofologiko<strong>eta</strong>n: Ez dut esan zuk lapurtu duzunik / Ez dut esan zuk lapurtu<br />
duzula.<br />
54<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Erantzun laburregi<strong>eta</strong>n edo luzeegi<strong>eta</strong>n inplizitu daudenak: –Zigarrotxorik nahi? –Utikan! / –<br />
Erraza izan da? –Umetxo batek ere asmatuko zuen izerdi askorik bota gabe!.<br />
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
- Perpauseko elementuen ordena arrunta edo ez markatua identifikatzea: informazio ezaguna –<br />
informazio berria (Julenek bidaliko digu [Mertxek ezin du-<strong>eta</strong>]; Etzi edo bidaliko digu Julenek<br />
[oraindik ez baitago prest]; Bidali egingo digu Julenek [ekarri beharrean]).<br />
- Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa ez aipatzea (Zortzi<strong>eta</strong>ko trenean datorrela<br />
[larunbatean] [dio zure amak]).<br />
- Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa <strong>eta</strong> informazio berria nabarmentzea, hainbat<br />
baliabide gramatikal erabiliz: forma intentsiboak (orduantxe; hantxe bertan; harexek berak),<br />
egiturak (Ez du gogoratu ere egiten), lexikoa (Jan?, irentsi egin duzu!), intonazioa (DIRUA behar<br />
duzula? Neronek ere bai!) <strong>eta</strong> azentua.<br />
- Elementu bat fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea, hainbat baliabide erabiliz: harridura-ikurrak (A ze suertea<br />
daukaten batzuek!; Hi haiz hi!), azpimarratzea xede duten egiturak (Egia esan…; Bada, zer nahi duzu<br />
esatea…), enumerazioak (Dei egin dizut <strong>eta</strong> komunikatzen zegoen, <strong>eta</strong> pixka baten itxaron dut <strong>eta</strong><br />
berriz deitu…), errepikapenak (Neke-neke eginda heldu zen; Zain <strong>eta</strong> zain izan naiz hor zutik),<br />
ezaugarria indartzen duen lexikoa (izugarri garestia; sekulako ederra), gradu superlatiboa (den<strong>eta</strong>n<br />
onena; inoizko pozez), hizkiak (*superrezaguna, zurrutada), azentua, luzapen fonikoa (Eneee!<br />
Edeeeerra da, gero!), <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong> (Nola esan behar dizut? EZ-DE-LA-NI-RE-E-RRU-A! ).<br />
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Hiztegia<br />
- Hainbat egoera formal<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>n lantzen diren funtzioak betetzeko esamolde-motak,<br />
ahozko hizkuntzan nahiz idatzizkoan erabiltzen direnak (ikus I, 1 <strong>eta</strong> 3).<br />
- Landutako egoerei <strong>eta</strong> gaiei buruzko hiztegi zabala; aldagai estandarrak (formala-informala) <strong>eta</strong><br />
lagunarteko edo laneko erregistroak (ikus II, 1).<br />
- Sintagma lexikalizatuak <strong>eta</strong> sekuentzia estereotipatuak; maiz erabiltzeko “kolokazioak” (mahaia<br />
jaso, larri ibili, hutsaren hurrengo, behar gorri…).<br />
- Ohiko esamolde idiomatikoak (gureak egin; bereak <strong>eta</strong> bost, hitz <strong>eta</strong> pitz; argi <strong>eta</strong> garbi…).<br />
- Maiz erabiltzen diren esamolde kolokialak (A zelako mauka!; Hik daukan kop<strong>eta</strong>n azala!; Zer […]<br />
<strong>eta</strong> […] ondo!…),<br />
- Ohiko konparazio-hitzak (gerezia bezain gorria; taloa baino goxoago; kea baino alferragoa…).<br />
- Ohiko esamoldeak <strong>eta</strong> errefrauak (Urrutiko intxaurrak…; Ustea erdi ustel…).<br />
Hitzen erak<strong>eta</strong><br />
- Deribazio bidezko hitzen erak<strong>eta</strong>: aurrizkiak: des- (desegin), aurre- (aurreikusi, aurreiritzi) <strong>eta</strong><br />
atzizkiak: -(k)ada (bultzada), -(k)era (ibilera), -(t)eria (tresneria), -bera (hozpera), -era(luzera), -<br />
gintza (etxegintza), -go (jabego), -k<strong>eta</strong>(azterk<strong>eta</strong>), -ki (beroki, txerriki), -kin (etorkin), -kizun<br />
(ospakizun), -koi (etxekoi), -kunde (erakunde), -kuntza (aldakuntza), -men/pen (oroimen, askapen),<br />
-te (eurite), -ti/di (pinadi), -tu (gaztetu), -tun (jakitun), -tza (nekazaritza, jendetza), -aldi, -aro, -<br />
gailu, -gai, -kor, -gaitz...<br />
- Hitz-elkark<strong>eta</strong> bidezko hitzen erak<strong>eta</strong>: izena + izena (maisu-maistrak, oilo salda, auzolan...), aditzerroa<br />
+ izena (logela, idazlan...), aditz-erroa + adjektiboa (ezkonberri, ulerterraz...), izena +<br />
adjektiboa (katagorri, gibelurdin, ahobero...), [deribatua] + izena + [deribatua] (hurbiltze saio,<br />
odol emaile...), partizipioa + partizipioa (joanetorri, harreman...), adjektiboa + adjektiboa (luzelabur,<br />
hotz-bero...), izena + aditza (denborapasa, eraberritu...), adjektiboa + aditza (ederretsi…),<br />
<strong>eta</strong> galdetzaile bat oinarri hartuta osatutako hitzak (norgehiagoka, nonzerberri…).<br />
- Nominalizazioa.<br />
- Onomatopeiak (plista-plasta, kili-kolo, zurrumurru, dinbi-danba...).<br />
55<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Maiz erabiltzen diren siglak (EAE, BEZ, EH, AEB, …).<br />
Esanahia<br />
- Landutako gaien asoziazio-eremuak (Berotze globala: klima aldak<strong>eta</strong>, negutegi efektua, gas<br />
isurik<strong>eta</strong>, lehorte, uholde…)<br />
- Esanahi irekia duten hitzak: (jo, kontu, zera…); horiek testuinguruaren arabera dagozkien hitz<br />
zehatzekin ordezka daitezke (esan > adierazi, ezagutzera eman, azaldu, kontatu, aipatu, iruzkin<br />
egin…).<br />
- Hitz sinonimoak edo antzeko esanahia dutenak. Eremu semantikoak.<br />
- Hiztegi arruntaren hiperonimoak <strong>eta</strong> hiponimoak.<br />
- Ohiko hitz antonimoak.<br />
- Polisemia <strong>eta</strong> esanahi bikoitza erabilera arrunteko hitz<strong>eta</strong>n. Testuinguruaren bidez anbiguotasuna<br />
galtzea.<br />
- Formari dagokionez oso hurbil dauden hitzak, zailtasunak sortzen dituztenak (iritzi-iritsi; haurahur;<br />
ur-hur…).<br />
- Ezaugarri lexikoak identifikatzea <strong>eta</strong> hitzak definitzea.<br />
- Lotura faltsuak <strong>eta</strong> ohiko interferentzia lexikoak.<br />
4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Baliabide fonikoak<br />
- Euskaltzaindiaren aholkuak: EBAZ (Euskara Batuaren Ahoskera Zaindua).<br />
- Bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-fonemak identifikatzea <strong>eta</strong> ahoskatzea.<br />
- /g/ fonemaren ahoskera i <strong>eta</strong> e bokalen aurrean (filologia, geografia...).<br />
- /j/ fonemaren ahoskera (jo, jauna...).<br />
- Zailtasun gehien sortzen duten fonematan arr<strong>eta</strong> berezia jartzea: (-tz-tx-ts; -s-x-z; herskari<br />
trabatuak…).<br />
- Lagunarteko hizkera <strong>eta</strong> hizkera kolokialeko artikulazio-erlaxazioa identifikatzea<br />
-<br />
(adiskide>[aixkire]; zer moduz>[sémuús]…).<br />
Zailtasun gehien duten hizkuntzaren berezko prozesu<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> berezia jartzea: palatalizazioa<br />
(/mutilla/, /olloa/...), /n, l, r/ + /s, z, x/ → /ts, tz, tx/ (/hantzegoen/), /b/ <strong>eta</strong> /p/ fonemen arteko<br />
anbibalentzia (bake / pake), <strong>eta</strong> /g/ <strong>eta</strong> /k/ fonemen arteko kid<strong>eta</strong>suna (gitarra/kitarra).<br />
- Diptongoak (garai, aurten, neu...) <strong>eta</strong> hiatoak (pazientzia, nazioa...).<br />
- Silaba-egitura <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>, silaba-irizpideak <strong>eta</strong> ez etimologikoak oinarri hartuta (gi-zonik/*gi-zon-ik).<br />
- Silaba tonikoak identifikatzea ([andéreñoà], [darámatzàt]...).<br />
- Intonazioa: eredu bereizgarrienak. Landutako komunikazio-futzio<strong>eta</strong>rako intonazioa.<br />
- Unitate melodikoen <strong>eta</strong> puntuazioaren arteko korrespondentzia.<br />
- Hainbat zonatako eredu melodikoak identifikatzea.<br />
- Talde fonikoak: azentuak - atonizitatea <strong>eta</strong> intonazioa.<br />
- Erritmoa: talde fonikoak <strong>eta</strong> etenak.<br />
Ortografia<br />
- Fonemen <strong>eta</strong> letren/zeinuen arteko korrespondentzia.<br />
- Zailtasun gehien sortzen duten fonemen transkripzioak behin <strong>eta</strong> berriz lantzea.<br />
- Prestamoak egokitzea: /x/ dutenak (taxi, marxismo...), /g/j/y/ dituztenak (birjina, jogurt...), <strong>eta</strong><br />
hitzaren hasieran /r/ edo /s/ dutenak (arratoi, radar, izpiritu, stop...).<br />
- /h/ fonemaren ortografia: hitz bakunak (hau, harri...; al ≠ ahal…) <strong>eta</strong> konposatuak (arbel,<br />
harrigarri...).<br />
- -A organikoa <strong>eta</strong> horren galera (anaia > anaia bat, anai-arrebak…).<br />
56<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Letra larrien erabilera: titulu<strong>eta</strong>n (Atxagaren Obabakoak), errealitate bakanei dagozkienak<br />
(Ezikusiarena egin zuen Elizak diktaduraren hilk<strong>eta</strong> ugarien aurrean).<br />
- Laguntza-ikurrak: apostrofoa (agur t’erdi) <strong>eta</strong> gidoia (senar-emazte).<br />
- Letra-motak: arrunta, etzana <strong>eta</strong> lodia.<br />
- Zifren <strong>eta</strong> zenbakien adierazpenak (bi kilo <strong>eta</strong> erdi; %5a), ordinalak (8.a; 5.ean…) <strong>eta</strong> datak<br />
(2007ko; XX. mende…).<br />
- Hitzen zatik<strong>eta</strong>k lerro bukaer<strong>eta</strong>n. Silaben irizpideak irizpide etimologikoak baino lehentasun<br />
handiagoa izango du.<br />
- Laburdurak (kg, <strong>eta</strong>b., adib., zk…), siglak (EHU, EAE, NB, AEB…) <strong>eta</strong> sinboloak.<br />
- Puntuazioa.<br />
Baliabide formalak<br />
MAILA AURRERATUA 2 – EUSKARA (osoa)<br />
(Bigarren mailan lehenengo mailako edukiak landu <strong>eta</strong> zabalduko dira; hain zuzen, alderdi berriak<br />
dituzten atalei ikurra jarriko zaie).<br />
1. GRAMATIKA<br />
Aurreko mail<strong>eta</strong>n landutako egitura guztiak sendotzea.<br />
PERPAUSA<br />
- Hainbat perpaus-motatako intonazioa.<br />
- Subjektuaren, predikatuaren <strong>eta</strong> atributu edo osagarri predikatiboaren arteko komunztadura<br />
sendotzea; zalantzazko aditz-komunztadurak (begiratu, deitu, eragin, gonbidatu, itxoin…); <strong>eta</strong><br />
pertsonari <strong>eta</strong> numeroari dagokionez aditzarekin komunztadura egiten duten elementuen elipsia.<br />
- Ordena markatua denean, perpaus-mota bakoitzeko elementuen ordena bermatzea.<br />
- Zeharkako aginte-perpausak aditz jokatuarekin (lehenbailehen buka nezala eskatu zidan).<br />
Honako baliabide hauek erabiliz, harridura adierazten duten esamoldeak: eskerrak (eskerrak etorri<br />
zaren), gaitz erdi <strong>eta</strong> lastima hitzak; errepikapenak (gozoagoa da gozoagoa!); erlatiboa (hau<br />
sasoia daukaguna!); baldintza (bazeneki, jakin); <strong>eta</strong> (zurea da <strong>eta</strong>!); ere (hori esatea ere!); <strong>eta</strong><br />
genitiboa (hura umearen negarra!). Egitura indartzea, gero (leloa zara, gero!) <strong>eta</strong> horratio (ez dut<br />
egingo, ez horratio) erabiliz.<br />
- Interjekzioak: alajaina!, bai horixe!...<br />
Perpaus konplexua<br />
- Adjektibo-funtzioko menderakuntza: hurrengo lerro<strong>eta</strong>n zehaztuko den moduan eratutako<br />
erlatibozko perpausak:<br />
o -(e)n + kasuaren desinentzia (kasu egin esaten dizunari).<br />
-(e)n / -lako (salbatuko diren esperantzarik gabe / galdu direlako zurrumurrua<br />
zabaldu da).<br />
o galdera-partikula + partizipioa (ez daukat zer jan, nora joan...).<br />
zein ...bait- / -(e)n (orduantxe agertu zen zakur beltz hura, zein txertatugabea<br />
baitzen); non... bait- / -(e)n (zoaz biltegira, non gorde baititut botilak).<br />
-(e)neko (argazki horiek gazte nintzenekoak dira).<br />
57<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
partizipioa (hona hemen ertzainek eskatu agiria).<br />
Galdera-elementuak + erakuslea egiturarekin egindako esamolde koordinatuak: zer<br />
etorri burura, huraxe esan.<br />
- Izen-funtzioko menderakuntza:<br />
o Konpletiboak: -(e)na (ziur gara lortuko duguna) <strong>eta</strong> -(e)nik (ez dut esan egingo<br />
dudanik).<br />
o Nominalizazioa: -t(z)eak, -t(z)eari (ez diot beldurrik barregarri geratzeari).<br />
o Beldur izan egiturarekin egindako galde-perpausak (beldur naiz ez ote dugun behin<br />
betiko galdu).<br />
o Konpletiboak nahia, beharra <strong>eta</strong> antzeko sentimenduak adierazten dituzten aditzekin.<br />
Jokatu gabeko formak (nahi al duzu laguntzea?, bihar apur bat lehenago etortzerik ba<br />
al duzu?); <strong>eta</strong> aditz jokatua dutenak (lana gaur arratsalderako buka dezazuen behar<br />
dugu).<br />
Ezen... -(e)la egiturarekin egindako perpaus konpletiboak (askotan entzuna dugu ezen<br />
gerra garaian gure familiakoek gose gorria pasatu zutela).<br />
-(e)nentz elementuarekin egindako zehar-galderak (ez dugu erabaki greba egingo<br />
dugunentz).<br />
- Adberbio-funtzioko menderakuntza. Loturak <strong>eta</strong> denbora- nahiz modu-korrelazioak:<br />
- Kontzesiboa: formulak finkatzea:<br />
o Aditz jokatuekin: -(e)n arren (egin dezakeen arren, ez du egin nahi), nahiz <strong>eta</strong> -(e)n<br />
(nahiz <strong>eta</strong> bigarren mailan gauden, burua beti goian), ba-... ere (sinesgaitza<br />
bazirudien ere, iritsi ginen azkenean), -la(rik) ere (nahi duen guztia erosten diotela<br />
ere, sekula ez da konformatzen).<br />
o Jokatu gabeko aditzekin: -ta ere, -(r)ik ere (mesedez eskatuta ere, ez zituen gauzak<br />
berehalakoan uzten), -(e)z gero ere (garaiz iritsiz gero ere, ez zenuen lortuko), -agatik<br />
ere (errepidea ondo ezagutuagatik ere, hobe dugu astiro joatea).<br />
Adierazpen kontzesiboak: isunak gorabehera, abiadura ez da gutxitu errepide<strong>eta</strong>n;<br />
ametsak amets, errealitatea da aurrean duguna; datorrena datorrela ontzat hartuko<br />
dugu.<br />
- Konparazioa:<br />
o Nolakotasuna:<br />
honen, horren, hain (nola kexa zaitezke hain etxe handia izanda?).<br />
-(e)n bezain (ez da dirudien bezain gaiztoa).<br />
-(e)n bezalakoa (zaren bezalakoa izanda, ez zara urruti iritsiko).<br />
ahalik <strong>eta</strong>, albait...-(e)n (ahalik <strong>eta</strong> argien atera fotokopiak, mesedez).<br />
zenbat <strong>eta</strong> ...-ago … [hainbat / orduan] <strong>eta</strong> ...-ago (zenbat <strong>eta</strong> zaharragoa,<br />
orduan <strong>eta</strong> kaskagogorragoa zara).<br />
o Kantitatea:<br />
-(e)n beste, adina (nahi duzuen beste jan dezakezue).<br />
-(e)n besteko, adinako, bezainbesteko (ez da normala horrek duen besteko<br />
pazientzia izatea).<br />
-t(z)eko lain, beste (nekatzeko lain egin dugu lan).<br />
honenbeste, horrenbeste, hainbeste (ez ezazu horrenbeste hitz egin <strong>eta</strong> jan!)<br />
ahalik <strong>eta</strong> gehien / gutxien (ahalik <strong>eta</strong> jende gehien bildu behar dugu<br />
ekitaldian).<br />
zenbat <strong>eta</strong> [gehiago / gutxiago] ... [orduan / hainbat] <strong>eta</strong> [gehiago / gutxiago]<br />
(zenbat <strong>eta</strong> jende gehiago gonbidatu orduan <strong>eta</strong> opari gehiago jasoko ditugu).<br />
- Baldintza <strong>eta</strong> ondorioa: erabileran sakontzea:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
Orainaldiko irreala (esango banizu, ez zenuke sinetsiko) <strong>eta</strong> lehenaldiko<br />
irreala (esan banizu, ez zenuen / zenukeen sinetsiko).<br />
58<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Kausa:<br />
Lehenaldiko erreala (berandu iristen banintzen, afaldu gabe uzten ninduten).<br />
Orainaldiko erreala (irabaziko badugu, jo ta ke entrenatu behar).<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)ekotan (gera zaitezkete, baina isilik egotekotan).<br />
ezean (agindu bezala egin ezean, ez dugu lana ordainduko).<br />
ezik (bidea erakutsi ezik, nekez aurkitu dugu borda hori).<br />
-t(z)era (jakitera, ez nizun ezer esango).<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
-(e)la kausa, zio, bide, medio: (edana zela kausa bikotea hautsi egin zen).<br />
-(e)la-<strong>eta</strong> (buruko mina zuela-<strong>eta</strong>, etxera laguntzeko eskatu zidan).<br />
-(e)nez gero (garaipena lortu duzuenez gero, jai har dezakezue).<br />
zeren ... bait-/-(e)n.: ez dizut esan zeren uste bainuen jakinaren gainean<br />
zinela.<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)eagatik (esker ona erakutsi zigun jarrera horri eusteagatik).<br />
-t(z)earren (ordenagailua konpontzearren eman dizkidate botila hauek)<br />
- Helburua:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
Subjuntiboa: erosoago egon zaitezen ekarri dizut burukoa.<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)eagatik (biharko eginkizunak bideratuta uzteagatik geratu naiz).<br />
-t(z)earren (denbora betetzearren matrikulatu naiz gimnasioan).<br />
- Denbora:<br />
o Aurrez:<br />
partizipioa + orduko (hizk<strong>eta</strong>n entzun orduko ezagutu nau).<br />
-t(z)erako(an) (hitzaldia bukatzerako bagenekien zer erantzun jasoko<br />
genuen).<br />
-(e)ino (arnasa duguino ez dugu etsiko).<br />
o Berehala:<br />
partizipioa + bezain agudo, fite (berria jakin bezain agudo abiatu ginen).<br />
partizipioa + <strong>eta</strong> laster, berehala, agudo (atea itxi <strong>eta</strong> laster entzun nuen<br />
eztanda).<br />
-takoan (bazkaria amaitutakoan aterako gara).<br />
-(e)ne(ra)ko (zelaian agertu zeneko txistuka hasi ziren ikusleak).<br />
o Gerora:<br />
partizipioa + ostean, ondoren, <strong>eta</strong> gero (ikusi beharrekoak ikusi ostean, alde<br />
egin genuen).<br />
-(e)netik (etxea galdu nuenetik zubipean bizi naiz).<br />
-(e)nez gero (karrera bukatu zuenez gero, ez zuen libururik hartu).<br />
o Aldi berean:<br />
-t(z)ean (egia entzutean lotsatu egin zen).<br />
-t(z)eaz(arekin) batera (zaunkaka hasteaz batera korrika hasi ziren<br />
guregana).<br />
-la(rik) (seme-alabei, artean ume zirela, hasi zitzaien musika irakasten).<br />
o Iraupena:<br />
-(e)n artean, bitartean (haserre zaudeten artean hobe duzue ez elkartzea).<br />
-harik <strong>eta</strong>... arte (harik <strong>eta</strong> sendatu arte, geldi egon beharko duzu).<br />
-la(rik) (pintura lehortu gabe dagoela ez ikutu atea).<br />
o Maiztasuna:<br />
59<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
-(e)n bakoitzean, guzti<strong>eta</strong>n, gehien<strong>eta</strong>n (ikusten zaitudan bakoitzean jaten<br />
harrapatzen zaitut).<br />
- Modua:<br />
o Aditz jokatuekin:<br />
-(e)n eran, legez, antzera, gisan (besteek egin duten antzera egizue zeuek ere).<br />
-(e)nez (lehenago esan dudanez, hori ez da egia).<br />
ba-... bezala (aberatsak bagina bezala zabiltza erruz gastatzen).<br />
-(e)la(rik) (sofan erdi-etzanda zegoen, hankak mahai gainean zituela; txiklea<br />
jaten ari zela hasi zaigu hizk<strong>eta</strong>n)<br />
bait-... -(e)n (hori gutxi bailitzan, karn<strong>eta</strong> kendu zidan).<br />
-(e)naren arabera (entzun dudanaren arabera, oker zabiltzate).<br />
Era hon<strong>eta</strong>ko esamoldeak: dagoen dagoenean, ziren zirenean… (obra zegoen<br />
zegoenean utzi <strong>eta</strong> alde egin zuten besterik gabe).<br />
o Jokatu gabeko aditzekin:<br />
-t(z)eko moduan (lanean hasteko moduan nago ni!).<br />
ahala (orduak aurrera joan ahala, esperantza etsipen bihurtu zen).<br />
-ta, -ik (ulertu ezinik nabil zergatik egin duzun hori).<br />
-(e)z (horma urratuz <strong>eta</strong> urratuz, azkenean agertu ziren margoak).<br />
Aditza elisioan jarrita (zigarroa ahoan [zekarrela] igo zen autobusera).<br />
partizipioa + bezala, moduan, legez, antzera, arabera (nagusiak aitortu legez,<br />
tratua gaizki egina dago).<br />
-(r)iko, -tako moduan, gisan (esandako moduan saiatu gara egiten).<br />
- Ondorioa:<br />
-(e)nez gero (gezurra esan duzunez gero, ez dizut berriro sinetsiko).<br />
hain... ezen (non) ... bait-/-(e)n ( hain urruti bizi zara, ezen bisitan joateko<br />
gogoa ere joan egiten baitzait).<br />
hainbeste... (hainbeste kantu entzun dut gaur, non isiltasun apur bat eskertuko<br />
nizukeen).<br />
halako moldez (halako moldez gogaitu ninduen, non modu txarrean moztu<br />
behar izan nion erretolika).<br />
DEKLINABIDEA<br />
- Bokalez <strong>eta</strong> kontsonantez amaitutako izenak. Izen bereziak <strong>eta</strong> arruntak.<br />
- Forma zehaztugabeei, izenordainei <strong>eta</strong> erakusleei arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie.<br />
- Kasu guztiak.<br />
IZEN-MULTZOA<br />
- Ondoko hitzen (determinatzaileak <strong>eta</strong> adjektiboak) <strong>eta</strong> nukleoaren (izena/izenordaina) arteko<br />
komunztadura.<br />
Atributua<br />
Adjektibo-sintagma zehaztugabea atributu-funtzioan, honako aditz hauekin: bihurtu, bilakatu,<br />
iritzi, izendatu, joan...<br />
Izena<br />
- Izen-motak <strong>eta</strong> generoaren, numeroaren <strong>eta</strong> kasuaren erak<strong>eta</strong>: gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
- Generoa: animalien generoa (behor/zaldi, ahuntz/aker...); kasu bereziak (maisu/maistra,<br />
printze/printzesa...); <strong>eta</strong> genero neutroa (aita-amak, seme-alabak, senar-emazteak...).<br />
Beste kategoria batzuen substantibazioak (Bapo eman digute jan-edana. Haren musikaren ederra<br />
ezin gozatu. X delakoak eragin ditu aldak<strong>eta</strong>k).<br />
60<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Determinatzaileak:<br />
- Artikulu zehaztuak: entzuleak / entzuleok.<br />
- Erakusle indartuak: hauxe, horixe, huraxe, hauexek, horiexek, haiexek; bera, berau, berori,<br />
berauek, beroriek, beraiek.<br />
- Zenbatzaile zehaztuak: zenbait erabilera finkatzea: zatikiak (zortzirena), ehunekoak (ehuneko<br />
zazpi), banatzaileak (seina, bana, ...), esamoldeak (bospasei, hogei(ren) bat, baten bat, gutxi gorabehera,<br />
milatik gora...). Zehaztugabeak: zenbait, horrenbeste, hainbat, ugari, anitz, franko,<br />
dezente, makina bat... Orokortzaileak: dena, guztia, oso, bete.<br />
Izen-osagarriak<br />
- Izen konposatuak, lokarriaren elipsiarekin: urte amaiera, kale ikuskizunak.<br />
- ”Posposizio-sintagma + -ko” egituraren bidez eratutako osagarriak, nukleoarekin: zaharrenganako<br />
begirunea, tontorrerainoko xidorra, ikasleentzako kopia; nukleorik gabe: guretzakoa falta.<br />
- “Izena + -ko” egituraren bidez eratutako adjektiboak + nukleoa (hitzeko gizona); izena +<br />
adjektiboa + -ko (indar handiko pertsona); zenbatzaileak + -ko: (bi urteko umea, egun osoko lana,<br />
zenbateko prezioa du?...).<br />
Adjektiboen leku-aldaketen balio enfatikoa (gizon bat ederra!; indarra behar da haundia).<br />
Generoa: Kasu bereziak (tonto/tuntuna, gizajoa/gaixoa, koitado/koitada...).<br />
Gradua: atzizkiak: -kote (lodikote), -ska (zuriska) <strong>eta</strong> -xe (zahartuxe).<br />
Adjektiboa aldatzen dutenak. Konparaziozkoak: are ...-ago (are txikiago, are handiago).<br />
Adjektibo konposatuak: izena + adjektiboa (sudur-luze, odol-bero, esku-zabal); aditza +<br />
adjektiboa (ulerterraza, sinesgaitza, hasi berri); <strong>eta</strong> adjektiboa + adjektiboa (txuri-urdin, gazigeza).<br />
- Zenbatzaileak: adjektiboaren ezkerrean: biziki, txit, sobera (biziki ederra, txit polita); <strong>eta</strong><br />
adjektiboaren eskuinean: samar (gaizto samarra).<br />
- Marka fonetikoak: [xuhur], [harrrroa], [pollitta].<br />
- Zailtasunak sortzen dituzten adjektiboak: bera/berdina, huts, beste bat/bestea…<br />
Izen-osagarrien beste forma batzuk:<br />
- Aposizioa (Asierri, nirekin ateratzen zenari, gertatu zaio hori); komunztadura.<br />
- Posposizio-sintagma bidezko osagarria (erretzaileen aurkako/aldeko iritzia, itzulpengintzari<br />
buruzko hitzaldia...).<br />
- Osagarria, nukleoa elisioan duen adjektibo-funtzioko menderakuntzaren bidez. Forma jokatuak: -<br />
(e)n + ergatiboa, absolutua, datiboa edo partitiboa (Autoa gidatu bitartean erretzen dutenek bi<br />
puntu galduko dute). Ez dut [inor] ezagutu hori ben<strong>eta</strong>n sinisten duenik). Jokatu gabeko formak:<br />
partizipioa + -tako/-(r)iko (baiezkoa) <strong>eta</strong> partizipioa + gabeko (negatiboa) (Proba gainditutakoei<br />
agiria emango zaie. Hemezortzi urte bete gabekoek debekatuta dute sarrera).<br />
Aditz-partizipio mugatua: gezur asmatua; oilo errea.<br />
Izenordainak: formak, funtzioak, posizioa, konbinaziozko aldaera, erabilera <strong>eta</strong> isiltzea.<br />
Erreferentearekiko komunztadura.<br />
- Pertsona-izenordainen <strong>eta</strong> izenordain indartuen (neu/neure, heu/heure...) nahiz elkar elkarkariaren<br />
erabilera finkatzea.<br />
- Bihurkariak: neure burua, zeure burua, bere burua...<br />
Elkarkariak: bata bestea.<br />
Zehaztugabeak: nor edo nor, zer edo zer, zein edo zein, nornahi, zernahi, zeinahi.<br />
Galdetzaileak: nortzuk, zertzuk.<br />
ADITZ-MULTZOA<br />
- Nukleoa –aditza– <strong>eta</strong> osagarriak.<br />
- Aditzak perpauseko elementuekin duen komunztaduran sakontzea.<br />
61<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Aditza:<br />
- Aditz jokatu sintetikoak: nor (etzan), nor-nori (egon -dagokizu-, ibili -dabilkizu-, etorri -<br />
datorkizu-, joan -doakizu-, jario -dario-), nor-nork (esan, irudi, erabili, iraun, ihardun) <strong>eta</strong> nornori-nork<br />
(iritzi) sistemak; indikatiboko orainaldia <strong>eta</strong> burutugabea.<br />
Aditz jokatu sintetikoak: nor, nor-nori, nor-nork <strong>eta</strong> nor-nori-nork sistemak; baldintzazkoa:<br />
balebil, baletoz, baneki, bazenerama, lekarke, letorkidake…<br />
- Aditz konposatu jokatuen erabilera finkatzea <strong>eta</strong> zabaltzea: nor, nor-nork <strong>eta</strong> nor-nori-nork<br />
sistemak, <strong>eta</strong> inpertsonalak. Moduak: baldintza, ahalera, subjuntiboa <strong>eta</strong> agintera.<br />
Aditz jokatu konposatuak: nor-nori sistema; moduak: baldintzazkoa, ahalera, subjuntiboa <strong>eta</strong><br />
aginterazkoa.<br />
- Indikatiboko aditz-denboren denbora- <strong>eta</strong> aspektu-balioak: aurrez landutakoak sakontzea <strong>eta</strong> beste<br />
erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea. Zailtasun gehien sortzen duten erabilera probetxugarriak behin <strong>eta</strong><br />
berriz lantzea.<br />
- Ekintzen korrelazioa, <strong>eta</strong> denboren <strong>eta</strong> moduen arteko komunztadura. Denbora-korrelazioa<br />
informazio-transmisioan.<br />
- Partizipioak: -Ø (kotxe lapurtu batean egin zuten ihes), -ta (amaituta ditugu lanak), -(r)ik<br />
(asperturik zebiltzan).<br />
Partizipioaren erabilera berriak: erdi galdua dabil, bazkaldu berria da, ez da jan zaharra, ez dugu<br />
nora joanik, ezetz asmatu!<br />
- Nominalizazioa: zenbait formaren erabilera finkatzea: -t(z)ea (ez da lan makala gazteentzat pisua<br />
aurkitzea), -t(z)eak (zu berriz ikusteak poza ematen dit) <strong>eta</strong> -t(z)erik (ez dago zurekin asmatzerik).<br />
- Forma perifrastikoak: zenbait formaren erabilera indartzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea:<br />
-t(z)ea gustatu, erabaki, ahaztu...; -t(z)en jakin, ikasi, lagundu...; -t(z)era behartu, ausartu,<br />
gonbidatu... ; -t(z)eko prest egon, asmoa izan, gai izan...; <strong>eta</strong> -t(z)eari utzi, ekin, eritzi.<br />
Nominalizazioaren erabilera berriak: -t(z)etik (zer aterako duzu gezurra esatetik?), -t(z)earen, -<br />
t(z)earekin, -t(z)eaz, -t(z)eraino(ko), -t(z)ear, -t(z)eko zorian.<br />
- Gerundioaren erabilera denborazko <strong>eta</strong> moduzko perpaus<strong>eta</strong>n: -t(z)en (irabazten ikusi nuen); -z<br />
(eroriz ikasten da oinez); -ta / -(r)ik (hori esanda, alde egin zuen);-ka (deika hasi zen); -la<br />
(negarra zeriola sartu zen ezkaratzera).<br />
Gerundioaren erabilera berriak: ezean (zer erantzun ezean geratu zen), batean (negar batean<br />
aurkitu nuen), -ki (gazteena izaki), -(e)an (jakinean dago)<br />
- Burutuzko aspektua: izan aditzarekin eratutako perifrasia (askotan joan izan naiz); partizipio<br />
nominalizatua (liburu hori irakurria dut).<br />
- Aspektu burutugabea ohi partikularekin (igande<strong>eta</strong>n joan ohi naiz).<br />
- Geroaldia adierazteko esamoldeak: -t(z)ekoa izan (bihar joatekoa naiz), -t(z)eko eduki (ikusteko<br />
daukat)<br />
Geroaldiko gertaerak -kizun atzizkiaren bidez (hori ikuskizun da).<br />
- Moduzko esamoldeen erabilera sendotzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea:<br />
o Beharra (ezinbestekoa, nahitaezkoa da ...-t(z)ea)<br />
o Obligazioa: -arazi atzizkia (ezkonarazi gaituzte), -t(z)era behartu (hori egitera behartu<br />
naute) <strong>eta</strong> eragin lokuzioa (barre eragin dit)<br />
o Gaitasuna (-tzeko gai izan, -tzea izan, egon, ukan, eduki) edo ahalmena (galde diezaioket,<br />
ikus genezake, etor nintekeen).<br />
o Baimena (utziko didazu sartzen?, ba al dut sartzerik?, sar liteke?).<br />
o Aukera (aurkitzen bazaitu, ikusiko duzu; lotsarik bazenu, ez zenioke galdetuko).<br />
o Debekua jokatutako aginte-aditzarekin (ez iezadazu ezer eska).<br />
o Asmoa (-t(z)ekoa izan, -t(z)ekotan egon/izan).<br />
Desioa edo esperantza: geroaldia + ahal (sendatuko ahal da!, lortuko ahal duzu!).<br />
Probabilitatea (honezkero iritsiko zen Bartzelonako trena).<br />
Ustea edo inferentzia (berandu oheratuko zen <strong>eta</strong> hortik dauka buruko mina).<br />
62<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Moduzko partikulak:<br />
o Ote, ete (ez ote da hondatuko?),<br />
o Omen, ei (galdu egin omen da)<br />
Bide (birusa sartu bide zaio ordenagailuan)<br />
- Ohiko forma alokutiboak ulertzea (ondo zagok, egongo gaituk, ez zakinat, goazeman...).<br />
Aditz-forma alokutiboen erabilera: konfiantzazko tratamendu maskulinoa <strong>eta</strong> femeninoa.<br />
- Subjuntiboa: perpaus bakun<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> mendeko perpaus adjektibo<strong>eta</strong>n, substantibo<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong><br />
adberbial<strong>eta</strong>n dituen erabilerak.<br />
- Boz aktiboa (makinek zubi zaharra eraitsi dute) <strong>eta</strong> pasiboa (zubi zaharra makinek eraitsia izan<br />
da).<br />
- Zenbait aditzekin egindako aditz-lokuzioak: izan (logura, haserre, komeni...), ukan (balio, inporta,<br />
merezi...), egin (amets, barre, negar...), hartu (kontuan, parte, loak, aintzat...), eman (denbora,<br />
amore, musu, gogoak...), <strong>eta</strong> jo (adarra, larrua...).<br />
Aditz-laguntzaileen elipsia perpaus koordinatu<strong>eta</strong>n (Bertara iritsi <strong>eta</strong> segituan ikusi nuen zer<br />
gertatzen zen; telebista itzali zuen <strong>eta</strong> lotara joan).<br />
Aditzaren elipsia honako aditz hauekin: nahi, ezin, behar, esan… (Gauzak hala datozela-<strong>eta</strong>, guk<br />
zer egingo, ba? Konformatu egin behar). (Nahi bai, baina bankuak mailegua ukatu zigun <strong>eta</strong> ezin<br />
erosi pisua).<br />
ADBERBIOA <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak<br />
- Zirkunstantzien adierazpenak: denborazkoak (agudo, harrezkero, arestian, artean...), lekuari<br />
dagozkionak (gertu, hurrean...) <strong>eta</strong> moduzkoak (blai, dotore, itsu-itsuan...).<br />
- Kopurua edo gradua adierazten duten adberbioak, beste kategoria batzuk (aise irabazi zion; oztaozta<br />
gainditu du) edo beste adberbio bat (oso gertu bizi gara) aldatzen dutenak.<br />
Adberbioaren gradazioa: absolutu positiboa (orain, hala, berandu) <strong>eta</strong> erlatiboa (oraintsu, halaxe,<br />
berandusko); gehiegizkoa (goizegi, mantsoegi...).<br />
Baieztapena, ezeztapena <strong>eta</strong> zalantza adierazten duten adberbioak (menturaz, itxuraz, agian,<br />
apika...).<br />
- Eratorriak: atzizkiak -oro / -ero (egunero), -ki (arinki), -ro (astiro), -kiro (emekiro), -ka (hoska).<br />
- Zenbait partikulekin osatutako adberbio erlatiboak <strong>eta</strong> galderazko adberbioak: edo- (edonola), -<br />
bait (nolabait), -nahi (noiznahi) <strong>eta</strong> i- (inon).<br />
- Errepikapen bidezko enfasia (doi-doi, zuzen-zuzenean...).<br />
Gero hitzarekin osatutako egitura enfatikoak (garesti zegok, gero!)<br />
LOTURAK<br />
Juntagailuak <strong>eta</strong> juntadura-lokuzioak<br />
- Koordinaziozkoak (hitzak <strong>eta</strong> perpausak lotzeko): emendiozkoak (behinik behin, bederen, halaber,<br />
orobat...), disjuntiboak (osterantzean, gainerakoan...), adbertsatiboak (haatik, hala <strong>eta</strong> guztiz ere,<br />
aitzitik...), ondoriozkoak (hortaz, halatan, horrenbestez...) <strong>eta</strong> azalpenezkoak (zeren, izan ere, hain<br />
zuzen ere).<br />
- Menderagailuak, mendeko perpaus substantiboak <strong>eta</strong> adberbialak perpaus nagusiarekin lotzeko<br />
(ikus “Perpaus konplexua” atala).<br />
Preposizioak <strong>eta</strong> posposizioak<br />
- Zeren, ze, ezen <strong>eta</strong> harik <strong>eta</strong> preposizioen erabilera.<br />
- Maiz erabiltzen diren lokuzio posposizionalen erabilera indartzea: genitiboarekin (noren):<br />
alde(an), arabera, arte(an), aurka / kontra, aurrean / aitzinean, atzean / ostean, azpian, barruan /<br />
barnean, beharrean, bidez / bitartez, esku, bizkar, gainean, inguruan, kontu / kabuz, menpe(an),<br />
ondoan / alboan / aldamenean, ordez, parean, partez, truk(e); absolutuarekin (zer) edo<br />
partitiboarekin: ezean, faltan; datiboarekin (nori): esker; instrumentalarekin (zerez): gain(era),<br />
63<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
estalde(an), haratago; inesiboarekin (non): zehar, gaindi, gora, behera, barrena; <strong>eta</strong><br />
ablatiboarekin (nondik): kanpo, at, landa. Aditz-lokuzioak: begira, bila, eske, zain, so <strong>eta</strong> jabe.<br />
- Erabileran zailtasunak sortzen dituztenak behin <strong>eta</strong> berriz lantzea.<br />
2. DISKURTSOA<br />
Kohesioa:<br />
Gaiarekin jarraitzeko baliabideak.<br />
Korreferentziazko prozedura gramatikalak: izenordainak, erakusleak, posesiboak, adberbioak <strong>eta</strong><br />
balio anaforikoa edo kataforikoa duten esamoldeak: kontua da, artean, zera… (Horixe bera esan<br />
diot nik ere. / Orain dela ia bost urte, artean ezkongabe ginela, izan genuen istripua. / Zerak<br />
kezkatzen nau: biok batera lanik gabe geratzeak).<br />
Posesiboen <strong>eta</strong> erakusleen balio anaforikoa, forma neutroan <strong>eta</strong> indartuan (bere garaian, urte<br />
hartantxe… Haren beso<strong>eta</strong>tik hartu <strong>eta</strong> bere altzoan ipini zuen haurra).<br />
- Aurrez aipatu diren sintagm<strong>eta</strong>n, zehaztugabearen ordez zehaztua jartzea (Bi gizon sartu ziren;<br />
denok itzuli ginen gizonengana).<br />
- Prozedura lexikoak: sinonimoak (gizon zaharra, agurea), hiperonimoak <strong>eta</strong> hiponimoak (zulagailu,<br />
daratulu / tresna), definizioan sartutako termino<strong>eta</strong>ko baten bidez (agintari, buruzagi, presidente…),<br />
<strong>eta</strong> nominalizazioak (Zortzi<strong>eta</strong>n aterako dira, zortzi<strong>eta</strong>n izango da irteera).<br />
Proforma lexikoak: auzia, kontua, gaia (Nirekin hitz egin behar omen zuen lehenbailehen baina gero<br />
ahaztu egin zitzaion kontua). Erreferentziak egiteko esamoldeak: aipatu, berau… (Arriagaren<br />
urteurrena dela-<strong>eta</strong>, beronen musika izango da gaur entzungai aipatu musikariaren izena duen<br />
antzokian).<br />
- Erreferentziak anbiguotasunik sortzen ez duen testuinguru<strong>eta</strong>n sintagma-nukleoaren elipsia (Hamar<br />
pisu begiratu ditugu gutxienez asteburuan, baina alferrik: batzuk garestiegiak zirela, <strong>eta</strong><br />
merkeagoak… zulo zikin hutsak. / Hi, txo, noiz eman behar didak diskoa atzera? Bai, Brubeckena!)<br />
Bigarren elementuaren elipsia sintagma koordinatu<strong>eta</strong>n, erreferentzia zehatza ez izan arren behar<br />
bestekoa denean (Izaskunek <strong>eta</strong> erregalatu zidaten; Bulegoko arduradunarekin edo hitz egin beharko<br />
duzu).<br />
Aditzaren koherentzia<br />
- Diskurtsoko erlazio<strong>eta</strong>n denboraren koherentziari eustea: denborak aurrera egitea, ekitaldiak bata<br />
bestearen gainetik jartzea <strong>eta</strong> atzera jotzea. Aditz-denboren balioak aldatzea: orainaldia lehenaldiaren<br />
ordez informazioa eguneratzeko, geroaldia <strong>eta</strong> ustea adierazten duen geroaldia (Honez gero jakingo<br />
duzu; Barkatu, honez gero jakingo zenuelakoan esan dut); lehenaldia orainaldiaren ordez, kortesia<br />
adierazteko (Egunon, praka batzuk erosi nahi nituen).<br />
- Informazioa emateko <strong>eta</strong> transmititzeko prozedurak: denbora-komunztadura zehar-estiloan <strong>eta</strong><br />
denbora-egoeraren aldak<strong>eta</strong>; hau da, denbora-egoera aldatu egingo da, ezaugarri batzuen arabera:<br />
informazioa jada egungoa izatea (Atzo joango zela esan zuen) edo eguneratu nahi izatea, <strong>eta</strong><br />
informazioa transmititzea edo eragin bat izatea. Aipuak egiteko esamoldeen erabilera.<br />
Aipamenak egiteko <strong>eta</strong> informazioa transmititzeko prozedura gehiago lantzea: sarrera-aditza duten<br />
edo ez duten aipuak (Jonekin hitz egin dut: ez dakiela etortzerik izango duen, ezin duela, lanpetua<br />
dabilela... betikoa).<br />
Aditz-denboren <strong>eta</strong> -moduen korrelazioak aipu<strong>eta</strong>n, igorlearen asmoaren arabera; hau da,<br />
informazioaren egiazkotasunarekin konpromisoa hartuz edo horrekiko konpromisorik hartu gabe<br />
(Bere kotxean zoazela dio / bere kotxean joan zaitezela dio; gasolioa garestitu egingo zela zioen /<br />
gasolioa garestituko dela zioen / gasolioa neguan beti garestitu ohi dela zioen).<br />
Mezu errepikatuak transmititzea (Bateko joan behar nuela, besteko nire zain zeudela denak..., ezin<br />
ezetzik esan!).<br />
-<br />
Lokailuak:<br />
64<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Gehitzekoak (halaber, areago...), kontrako argudioak ematekoak (hala ere, ordea...), kausazkoak<br />
(zeren, alabaina, bada, izan ere) <strong>eta</strong> ondoriozkoak (hortaz, honenbestez…)<br />
Antolakuntza<br />
Ahozko testu<strong>eta</strong>ko edo testu idatzi<strong>eta</strong>ko elementuak, komunikazio-kanal edo genero bakar bati ez<br />
dagozkienak.<br />
- Testu- <strong>eta</strong> erregistro-motaren araberako adierazgailuak:<br />
Hasierako formulak: agurtzeko (Jaun [txit] agurgarria; Jaunak; …), aurkezteko, gaiaren sarrera<br />
egiteko (hasteko esan dezadan, aztertuko dugun gaia) <strong>eta</strong> beste gai bati sarrera egiteko (gaia<br />
aldatuaz…; harira ez badator ere…).<br />
Egituratzaileak: gaiarekin hasteko (hasteko; lehenik <strong>eta</strong> behin; ezer baino lehen), testuari<br />
jarraipena emateko (era berean; modu beretsuan; bestalde…) gaiarekin amaitzeko (bukatzeko,<br />
laburbilduz...), azalpenak emateko (tamalez; jakina denez...) <strong>eta</strong> digresioa eragiteko (bestela ere,<br />
bidenabar aipa dezadan, gaia pixka batez desbideratuaz…).<br />
Birformulatzaileak: azalpenezkoak (hau da, hots, hortaz, bestela esanda...), zuzentzaileak<br />
(hobeto esanda, zehatz esateko, zehazkiago...), urruntzekoak (dena dela, nolanahi ere, hori<br />
horrela izanik ere...) <strong>eta</strong> laburbiltzekoak (beraz, guztira, hartara, laburbilduaz...).<br />
- Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak. Puntuazio-zeinuek diskurtso-adierazgailutzat duten erabilerari arr<strong>eta</strong><br />
jarriko zaio; bereziki, zeinuen diskurtso-esanahiari: puntu <strong>eta</strong> koma, eten-puntuak, galdera-ikurrak,<br />
harridura-ikurrak, parentesiak, kortxeteak, gidoiak <strong>eta</strong> marrak. Diskurtsoko paragrafoen <strong>eta</strong> gaien<br />
arteko korrespondentzia.<br />
- Sailkatzeko, enfasia adierazteko <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak: eskema <strong>eta</strong> aurkibide<strong>eta</strong>n<br />
testua banatzeko <strong>eta</strong> antolatzeko arauak; letra lodia, azpimarratzeak <strong>eta</strong> komatxoak.<br />
- Intonazioa <strong>eta</strong> etenak. Intonazioa <strong>eta</strong> etenak diskurtso-unitateak <strong>eta</strong> esanahi-loturak adierazteko;<br />
unitate melodikoen <strong>eta</strong> puntuazio-zeinuen arteko korrespondentzia: hizk<strong>eta</strong>-egintzen eredu<br />
melodiko propioak <strong>eta</strong> maila horr<strong>eta</strong>ko diskurtso-egiturak identifikatzea <strong>eta</strong> sortzea.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ko elementu propioak (hainbat erregistro <strong>eta</strong> jarrera hartuko dira kontuan)<br />
- Pertsona-izenordain esplizituaren erabilera, hitz egiteko txandaren aldak<strong>eta</strong>, subjektibotasuna <strong>eta</strong><br />
diskurtso-kontrastea adierazteko (–Zer iruditzen? –Ba, nik uste ondo dagoela; Ondo dago, nik<br />
uste; Zuk nahi duzuna egin, baina ni ez noa).<br />
- Egoeraren <strong>eta</strong> tratamendu-formaren araberako elkarrizk<strong>eta</strong>-adierazgailuak: norbaiti zerbait<br />
esateko, norbait agurtzeko, agur bati erantzuteko, solaskideari elkarrizk<strong>eta</strong>rekin hastea eskatzeko,<br />
hitz egiten hasteko, erantzuteko (Holakorik!; Ez da egia izango!; Gezurra dirudi), indartzeko (Ez<br />
dago esan beharrik; Dudarik gabe) edota solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko (Ez da hala?; Ez duzu<br />
uste?; Ondo dakizunez,…).<br />
Hainbat mailatan baieztatzeko (Bai, bada!; Ez dago zalantzarik; Dudarik ez; Bueno, bai baina…;<br />
Ados nago oro har), hainbat mailatan ados ez egotea adierazteko (Bai, baina…; Ez, ez, ez; Ez<br />
horixe!; Ez nago ados; Pentsatu ere ez!…), eztabaida baretzeko, iritziak argitzeko (Ez da hori;<br />
Gauzak ez dira zuk diozun bezala; Kontua da, ordea,…; Tira, nik uste, ordea… ), inplikazioa<br />
erakusteko (Hara!; Ez da egia izango!; Egitan?; Halakorik ere!), hitza hartzeko (Zera…;<br />
zertxobait esan nahi nuen nik; badut nik zer esanik hortaz; Nire aldetik…), azalpen bat ematen<br />
hasteko (Bueno, bada; Ba, horixe…; Ba, begira… ), errepikatzeko (Berriro dinot; Lehen esan<br />
dudana,…) <strong>eta</strong> transmititzeko (aipuak egiteko formulak) (… <strong>eta</strong> dio “…”; Mesedez etortzeko esan<br />
diot nik <strong>eta</strong> berak ezetz, ez duela gogorik), amaiera iragartzeko (… <strong>eta</strong> horixe da dena; Bada, ondo<br />
esanak gogoan hartu…; … <strong>eta</strong> besterik ez,…), <strong>eta</strong> agurtzeko (Bueno, ba; Utzi behar zaitut orain;<br />
Beste bat arte; Ondo izan beraz; Bueno, banoa orain).<br />
- Ohiko egoer<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n espero diren erantzunak emateko baliabideak (“ondoz ondoko<br />
hitz-bikoteak"); esaterako: telefonoz norbaiti buruz galdetzean erantzuteko (-Urlia, mesedez? –<br />
Itxaron pixka batean / Berehala jarriko da / Une hon<strong>eta</strong>n ez dago / Orain ezin da jarri / Noren<br />
partez?), zerbait eskaintzean onartu edo ukatzeko (… nahi zenuke? / Nahi al duzu… – Bai, ba;<br />
Nola ez!; Zergatik ez!; Estimatzen dizut, baina…; Pozik gainera!; Ben<strong>eta</strong>n eskertzen dizut;<br />
65<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Tamala da baina…; Ezinezkoa dut), behin <strong>eta</strong> berriz saiatzeko (Ea ba!; Baietz, mesedez), edota<br />
zerbait eskatzean onartzeko edo emateko (–Mesede bat egingo didazu?; –Lagunduko didazu,<br />
mesedez? / –Bai, noski, zer behar duzu?; –Pasaidazu ogia. / –Tori; Hor duzu).<br />
Deixia<br />
- Hainbat enuntziatu-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso atzeratuan <strong>eta</strong><br />
kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu bakoitzerako, izenordain,<br />
erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpenen erabilera egokiak (ni, zu ↔ bera, orain, une<br />
hon<strong>eta</strong>n, gaur, atzo, bihar… ↔ orduan, une horr<strong>eta</strong>n, egun berean, aurreko egunean, hurrengo<br />
egunean..., hemen, hori, etorri, ekarri ↔ hara, hori, joan, eraman).<br />
- Deiktikoen <strong>eta</strong> adierazgailuen transformazioa espazio- <strong>eta</strong> denbora-koordenatuen funtzioaren<br />
arabera; izenordainak, erakusleak <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpenak. Enuntziazio-egoeraren<br />
<strong>eta</strong> erregistroaren araberako desberdintasunak: Zatoz hona agudo! > Hona etortzeko esan zidan /<br />
Hara joateko esan zidan / Zuregana joateko esan zenidan.<br />
Kortesia:<br />
- Hiztuna edo solaskidea barne hartzen duen plurala (Euskaldunon esku dago hizkuntzaren geroa;<br />
Emakumeok batzu<strong>eta</strong>n ulertzen zailak zarete ben<strong>eta</strong>n).<br />
- Hiztunaren agerpenari garrantzia kentzea; horr<strong>eta</strong>rako, hainbat baliabide erabiliko dira: egitura<br />
inpertsonalak (Komuneko papera bukatu da; Informazio guztia ezabatu zait), bigarren pertsona<br />
(Bizitza guztian zaintzen dituzu <strong>eta</strong>...), zehaztugabea (Batek daki!), gu subjektua (Gurean ez da<br />
horrela egiten) <strong>eta</strong> beste formula batzuk: esaterako, <strong>eta</strong> biok (Jon <strong>eta</strong> biok hasiko gara).<br />
Entzulearen agerpenari garrantzia kentzea, inpertsonalak (Berehala konpondu beharko litzateke)<br />
edo plurala (Denak berdinak zarete) erabiliz.<br />
- Ñabardurak egiten dituzten aditz-denborak: burutua (Askotan joan izan gara berarekin),<br />
burutugabea (Egun on, zera nahi nuen…), baldintza (Ezin liteke; Egingo zenidake mesedetxo<br />
bat?), <strong>eta</strong> geroaldia (Saiatuko naiz).<br />
Maiz erabiltzen diren tratamendu-formak: pertsona gramatikalak (hi) <strong>eta</strong> formulen erabilera<br />
(aizu/aizan/aizak, to/no…).<br />
Gizarte-funtzio<strong>eta</strong>rako (eman, agindu, eskatu, zuzendu…) baliagarri diren hainbat familiartasunmailako<br />
esamoldeak (Axola zaizu?; Axola ez bazaizu…; Arren; Otoi; Eskertuko nizuke; Barka…).<br />
- Kooperaziozko erantzunak: partikulen errepikapenak <strong>eta</strong> esamolde egokiak (Bai, bai; bai noski!,<br />
nola ez ba?, galdetzea ere!).<br />
Hizk<strong>eta</strong>-egintzak arintzeko edo indartzeko intonazioak duen garrantzia.<br />
Inferentziak<br />
- Hainbat komunikazio-egoeratan ohiko diren esamoldeen esanahi inplizituak (–Zeinek irabazi du?<br />
–Esatea ere!).<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa. (Hotz da: informazioa eman, aurpegiratu, leihoa ixteko eskatu).<br />
- Inplizitu aldaera morfologiko<strong>eta</strong>n (Ez dut esan zuk lapurtu duzunik / Ez dut esan zuk lapurtu<br />
duzula).<br />
- Erantzun laburregi<strong>eta</strong>n edo luzeegi<strong>eta</strong>n inplizitu daudenak (–Zigarrotxorik nahi? –Utikan! / –<br />
Erraza izan da? –Umetxo batek ere asmatuko zuen izerdi askorik bota gabe!).<br />
Inplizitu ahots-tonu<strong>eta</strong>n: intentzio ironikoa, sarkastikoa… (Informatikan aditua dela? Bada, erruz<br />
dauzkagu hemen adituak).<br />
Inplizitu, erantzuna bideratzen duten galder<strong>eta</strong>n (Ez zaizu iruditu apur bat edanda zegoela?)<br />
Perpaus-m<strong>eta</strong>for<strong>eta</strong>n: kultura-erreferentzia espezifikoak dituzten esamoldeak (Usoak joan…;<br />
punttua jarri; Pernando Amezk<strong>eta</strong>rraren ateraldiak; lamiaren urrea; Axularren sagarroia).<br />
66<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
- Perpauseko elementuen ordena arrunta edo ez markatua identifikatzea: informazio ezaguna –<br />
informazio berria (Julenek bidaliko digu [Mertxek ezin du-<strong>eta</strong>]; Etzi edo bidaliko digu Julenek<br />
[oraindik ez baitago prest]; Bidali egingo digu Julenek [ekarri beharrean]).<br />
- Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa ez aipatzea (Zortzi<strong>eta</strong>ko trenean datorrela<br />
[larunbatean] [dio zure amak]).<br />
- Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa <strong>eta</strong> informazio berria azpimarratzea, hainbat<br />
baliabide gramatikal erabiliz: forma intentsiboak (orduantxe; hantxe bertan; harexek berak),<br />
aginduak (Gogoa daukat ikaragarria!) egiturak (Ez du gogoratu ere egiten), lexikoa (Jan?, irentsi<br />
egin duzu!), intonazioa (DIRUA behar duzula? Neronek ere bai!) <strong>eta</strong> azentua. (Ikus “Tarteko<br />
maila – 2” atala)<br />
Fokalizazioa diskurtso-operatzaileekin (Ezta belauniko jarrita eskatuta ere) <strong>eta</strong> egitura sintaktiko<br />
bereziekin (Nori suertatuko <strong>eta</strong> errugabe bakarrari gertatu behar; Erori egin zait, ez dut nahita<br />
bota).<br />
- Elementu bat fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea, hainbat baliabide erabiliz: harridura-ikurrak (A ze suertea<br />
daukaten batzuek!; Hi haiz hi!), azpimarratzea xede duten egiturak (Egia esan…; Bada, zer nahi duzu<br />
esatea…), enumerazioak (Dei egin dizut <strong>eta</strong> komunikatzen zegoen, <strong>eta</strong> piska baten itxaron dut <strong>eta</strong><br />
berriz deitu…), errepikapenak (Neke-neke eginda heldu zen; Zain <strong>eta</strong> zain izan naiz hor zutik),<br />
ezaugarria indartzen duen lexikoa (izugarri garestia; sekulako ederra), gradu superlatiboa (den<strong>eta</strong>n<br />
onena; inoizko pozez), hizkiak (*superrezaguna, zurrutada), azentua, luzapen fonikoa (Eneee!<br />
Edeeeerra da, gero!), <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong> (Nola esan behar dizut? EZ-DE-LA-NI-RE-E-RRU-A! ).<br />
Gaia azpimarratzea. Galdera zuzenak, azpimarratutako elementuekin (Iratxeri zor zioten diruaren<br />
kontu hura, zertan geratu zen azkenean?).<br />
Gaia fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea, hainbat egitura erabiliz: azpimarratzea xede dutenak (Egia esan...),<br />
ere (Nora doan ere ez daki), a zer nolako esamoldea dutenak (A zer nolako jenioa duzun!), hain edo<br />
hainbeste duten ondoriozko egiturak (Hain da langilea, ze ez daki ezer egin gabe egoten), <strong>eta</strong><br />
enumerazioak (Denetik aurki dezakezu: hondartza, mendia, gau-giroa...).<br />
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Hiztegia<br />
- Hainbat egoera formal<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>n lantzen diren funtzioak betetzeko esamolde-motak,<br />
ahozko hizkuntzan nahiz idatzizkoan erabiltzen direnak (ikus I, 1 <strong>eta</strong> 3).<br />
- Landutako egoerei <strong>eta</strong> gaiei buruzko hiztegi zabala; aldagai (formala-informala) estandarrak <strong>eta</strong><br />
lagunarteko edo laneko erregistroak (ikus II, 1).<br />
Gehien erabiltzen diren dialekto<strong>eta</strong>ko lexiko-aldaerak (sarratu, berba, eroan...).<br />
Ohiko lokalismoak (marejadie, estomaka…)<br />
- Sintagma lexikalizatuak <strong>eta</strong> sekuentzia estereotipatuak; maiz erabiltzeko “kolokazioak” (bazterrak<br />
nahastu; goiari eutsi...).<br />
- Ohiko esamolde idiomatikoak (niri bost; bai ta zera ere...).<br />
- Maiz erabiltzen diren lagunarteko esamoldeak (txolindu, dantzan nahiago artajorran baino...).<br />
- Ohiko konparazio-hitzak (azeria baino azkarragoa, domekako meza baino luzeagoa).<br />
- Ohiko esamoldeak <strong>eta</strong> errefrauak (Zozoak beleari ipurbeltz; Txapela buruan, ibili munduan...)<br />
Hitzen erak<strong>eta</strong><br />
- Deribazio bidezko hitz-erak<strong>eta</strong>k: aurrizkiak: des- (desegin), aurre- (aurreikusi, aurreiritzi); <strong>eta</strong><br />
atzizkiak: -(k)ada (bultzada); -(k)ari (opari); -(k)era (ibilera), -(t)eria (tresneria); -bako<br />
(ganorabako), -bera (hozpera), era (luzera), -gintza (etxegintza), -go (jabego), -k<strong>eta</strong> (azterk<strong>eta</strong>), -<br />
ki (beroki, txerriki), -kin (etorkin), -kiro (emekiro, -kizun (ospakizun), -koi (etxekoi), -kunde<br />
(erakunde), -kuntza (aldakuntza), -men/pen (oroimen, askapen), -te (eurite), -ti/di (pinadi), -tiar<br />
(goiztiar), -tu (gaztetu), -tun (jakitun), -tza (nekazaritza, jendetza), -aldi, -aro, -gailu, -gai, -kor, -<br />
gaitz...<br />
67<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Hitz-elkark<strong>eta</strong> bidezko hitzen erak<strong>eta</strong>: izena + izena (maisu-maistrak, oilo salda, auzolan...), aditzerroa<br />
+ izena (logela, idazlan...), aditz-erroa + adjektiboa (ezkonberri, ulerterraz...), izena +<br />
adjektiboa (katagorri, gibelurdin, ahobero...), [deribatua] + izena + [deribatua] (hurbiltze saio,<br />
odol emaile...), partizipioa + partizipioa (joanetorri, harreman...), adjektiboa + adjektiboa (luzelabur,<br />
hotz-bero...), izena + aditza (denborapasa, eraberritu...), adjektiboa + aditza (ederretsi…),<br />
<strong>eta</strong> galdetzaile bat oinarri hartuta osatutako hitzak (norgehiagoka, nonzerberri…).<br />
Txikigarriak <strong>eta</strong> handigarriak (mutikote, andereño, astotzar, astakilo, kutxatila, oilasko).<br />
Maileguak: maila jasoan erabiltzen diren aurrizkiak (telegidatzaile, mikroegitura, minigona...),<br />
atzizkiak (burutazio, amorante, aurreramendu...), hitzak (posible, informatika...), <strong>eta</strong> taldeak<br />
(doministiku, mekaguenka).<br />
Hitzen familiak. Kategoria gramatikal bat baino gehiago izan ditzaketen hitzak (iritzi, azkar…).<br />
- Nominalizazioa.<br />
- Onomatopeiak (plista-plasta, kili-kolo, zurrumurru, dinbi-danba...).<br />
- Maiz erabiltzen diren siglak (EAE, BEZ, EH, AEB, HIESa…).<br />
Esanahia<br />
- Landutako gaiei lotutako asoziazio-eremuak (lur orotako ibilgailua, esantza, auto-pilak<strong>eta</strong>,<br />
galga, argiztapena...).<br />
- Esanahi irekia duten hitzak: (jo, kontu, zera…); horiek testuinguruaren arabera dagozkien hitz<br />
zehatzekin ordezka daitezke (esan > adierazi, ezagutzera eman, azaldu, kontatu, aipatu, iruzkin<br />
egin…)<br />
Hitz sinonimoak edo antzeko esanahia dutenak. Eremu semantikoak<br />
Hiztegi arruntaren hiperonimoak <strong>eta</strong> hiponimoak. Ohiko hitz antonimoak.<br />
Polisemia <strong>eta</strong> esanahi bikoitza erabilera arrunteko hitz<strong>eta</strong>n. Testuinguruaren bidez anbiguotasuna<br />
galtzea.<br />
Formari dagokionez oso hurbil dauden hitzak, zailtasunak sortzen dituztenak (iritzi-iritsi; haurahur;<br />
ur-hur…).<br />
- Ezaugarri lexikoak identifikatzea <strong>eta</strong> hitzak definitzea.<br />
- Lotura faltsuak <strong>eta</strong> ohiko interferentzia lexikoak.<br />
4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Baliabide fonikoak<br />
- Euskaltzaindiaren aholkuak: EBAZ (Euskara Batuaren Ahoskera Zaindua).<br />
- Bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-fonemen identifikazioa <strong>eta</strong> ahoskera finkatzea.<br />
- /g/ fonemaren ahoskera i <strong>eta</strong> e bokalen aurrean (filologia, geografia...).<br />
- /j/ fonemaren ahoskera (jo, jauna...).<br />
- Zailtasun gehien sortzen duten fonematan arr<strong>eta</strong> berezia jartzea: (-tz-tx-ts; -s-x-z; herskari<br />
trabatuak).<br />
- /r/ <strong>eta</strong> /rr/ fonemek hitzaren azken posizioan duten bereizk<strong>eta</strong> behin <strong>eta</strong> berriz lantzea (ur > ura;<br />
hur > hurra).<br />
Fonemak ahoskatzeko dauden aldaera nabarmenenak identifikatzea (kalea/[kalia], astoa/[astua],<br />
behar/[biar], bihar/[bijer]..).<br />
- Lagunarteko hizkera <strong>eta</strong> hizkera kolokialeko artikulazio-erlaxazioa identifikatzea<br />
(adiskide>[aixkire]; zer moduz>[sémuús]…).<br />
- Zailtasun gehien sortzen duten hizkuntzaren berezko prozesu<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> berezia jartzea:<br />
palatalizazioa (/mutilla/, /olloa/...), /n, l, r/ + /s, z, x/ → /ts, tz, tx/ (/hantzegoen/), /b/ <strong>eta</strong> /p/<br />
fonemen arteko anbibalentzia (bake / pake), <strong>eta</strong> /g/ <strong>eta</strong> /k/ fonemen arteko kid<strong>eta</strong>suna (gitarra /<br />
kitarra).<br />
- Diptongoak (garai, aurten, neu...) <strong>eta</strong> hiatoak (pazientzia, nazioa...).<br />
- Silaba-egitura <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>, silaba-irizpideak <strong>eta</strong> ez etimologikoak oinarri hartuta (gi-zonik/<br />
*gi-zon-ik).<br />
68<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Silaba tonikoak identifikatzea ([andéreñoà], [darámatzàt]...).<br />
Kate fonikoa; ahozko <strong>eta</strong> idatzizko silaba-banak<strong>eta</strong>k ([e-tza-pa-hoi-e-san] > ez-e-zak-ba-ho-ri-esan).<br />
- Intonazioa: eredu bereizgarrienak.<br />
- Landutako komunikazio-futzio<strong>eta</strong>rako intonazioa.<br />
- Unitate melodikoen <strong>eta</strong> puntuazioaren arteko korrespondentzia.<br />
- Hainbat zonatako eredu melodikoak identifikatzea.<br />
- Talde fonikoak: azentuak - atonizitatea <strong>eta</strong> intonazioa.<br />
- Erritmoa: talde fonikoak <strong>eta</strong> etenak.<br />
Ortografia<br />
- Fonemen <strong>eta</strong> letren/zeinuen arteko korrespondentzia.<br />
- Zailtasun gehien sortzen duten fonemen transkripzioak behin <strong>eta</strong> berriz lantzea.<br />
- Prestamoak egokitzea: /x/ dutenak (xenofobia, taxi, testu, esportazioa...), /g/j/y/ dutenak (birjina,<br />
jogurt...), <strong>eta</strong> hitzaren hasieran /r/ edo /s/ dutenak (arratoi, radar, izpiritu, stop...).<br />
/n,l,r/ + /s,z,x/ egitura duten maileguen egokitzapena (unibertsitate, kontsonante...).<br />
Hitzaren amaieran /o/ <strong>eta</strong> /u/ fonemak dituzten maileguen egokitzapena (titulu, minutu,<br />
segundo...).<br />
- /h/ fonemaren ortografia: hitz bakunak (hau, harri...; al ≠ ahal…) <strong>eta</strong> konposatuak (arbel,<br />
harrigarri...).<br />
- -a organikoa <strong>eta</strong> horren galera hitz konposatu<strong>eta</strong>n (anaia > anaia bat, anai-arrebak…).<br />
- Letra larrien erabilera: titulu<strong>eta</strong>n (Atxagaren Obabakoak), errealitate bakanei erreferentzia egiten<br />
dieten adierazpen<strong>eta</strong>n (Ezikusiarena egin zuen Elizak diktaduraren hilk<strong>eta</strong> ugarien aurrean).<br />
- Laguntza-zeinuak: apostrofoa (agur t’erdi) <strong>eta</strong> gidoia (senar-emazte).<br />
Hitz konposatuen ortografia (jarleku, udal zerga, poliki-poliki...).<br />
Ortografian maiz sortzen diren zalantzak (ba-, bati-, -arazi, -(e)z gero...).<br />
Atzerriko zenbait izenek sortzen dituzten zailtasunak: irizpide fonikoa (James Joycen idazlanak)<br />
edo ortografikoa (James Joyceren idazlanak).<br />
- Letra-motak: arrunta, etzana <strong>eta</strong> lodia.<br />
- Zifren <strong>eta</strong> zenbakien adierazpenak (bi kilo <strong>eta</strong> erdi; %5a), ordinalak (8.a; 5.ean…) <strong>eta</strong> datak<br />
(2007ko; XX. mende…).<br />
- Hitzen zatik<strong>eta</strong>k lerro bukaer<strong>eta</strong>n. Silaben irizpideak irizpide etimologikoak baino lehentasun<br />
handiagoa izango du.<br />
- Laburdurak (kg, <strong>eta</strong>b., adib., zk…) <strong>eta</strong> siglak (EHUko irakaslegoa, NBen bilera, AEB<strong>eta</strong>ko atl<strong>eta</strong>k,<br />
HIESaren zabalkundea…).<br />
- Puntuazioa.<br />
69<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
1. GRAMATIKA<br />
INGELESA<br />
MAILA AURRERATUA 1<br />
Aurreko mailatan landutako egitura guztiak finkatuko ditugu<br />
PERPAUSA :<br />
Perpaus bakuna<br />
o Elementuek perpausa-mota bakoitzean duten hurrenkera <strong>eta</strong> hurrenkera horren bariazioak.<br />
o Adierazpen-perpausak, galde-perpausak, aginduak emateko perpausak <strong>eta</strong> harriduraperpausak.<br />
o Perpaus pasiboakerrepasatu <strong>eta</strong> gehiago ikasiko ditugu (Ikus “1. Gramatika – Aditza" atala).<br />
o Hiztunaren jarrera <strong>eta</strong> perpaus-motak. Subjuntiboa. Perpaus desideratiboak (“1. Gramatika -<br />
Aditza”).<br />
o Subjektuaren, aditzaren, predikatuaren <strong>eta</strong> atributuaren arteko komunztadura, predikazioosagarria,<br />
<strong>eta</strong> aditzaren komunztadura izen kolektiboekin <strong>eta</strong> enumerazioekin.<br />
70<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Ageriko subjekturik gabeko perpausak: perpaus pasiboak, inpertsonalak, one <strong>eta</strong> solaskidea<br />
barne hartzen duen you/we partikularen erabilera<br />
o Intonazioa hainbat perpaus-motatan.<br />
o Question tags. Forma <strong>eta</strong> erabilera sakonago aztertuko ditugu. (Ikus “4. Fonologia <strong>eta</strong><br />
Ortografia - Intonazioa” atala)<br />
o Echo questions. Formak <strong>eta</strong> erabilerak (‘He’s called Oliver.’ ‘He’s called what?’).<br />
o Hainbat egoeratan erreakzionatzeko interjekzio ohikoenak (Ouch! Oops!).<br />
Perpaus konposatua<br />
Adjektibo-funtzioko edo erlatibo bidezko menderakuntza<br />
o Erlatibozko menderakuntza murriztaileak: defining (The students who took part in the project<br />
were given a prize) <strong>eta</strong> azalpenezkoak: non-defining (The students, who took part in the<br />
project, were given a prize). Izenordain erlatiboak erabiltzea <strong>eta</strong> ez erabiltzea<br />
o Superlatiboaren ostean: Is that the best [that] you can do?<br />
Izen-funtzioko menderakuntza<br />
o Izen-funtzioko menderakuntzaren hainbat modu:<br />
o That-clause subjektu gisa dagoela (That so many children are born into poverty is a<br />
disgrace).<br />
o Izen-funtzioko menderakuntza, aditzaren infinitiboa osagarri gisa dagoela (I forgot to ask<br />
how long it would take).<br />
o Izenaren menderakuntza, predikazio-osagarriaren funtzioa duela.<br />
o Zeharkako galderazkoak (They have to decide who to give the treatment to).<br />
o It + be + probabilitatea adierazteko adjektiboak (It is likely that it will snow tonight);<br />
ziurtasuna adieraztekoak (It is expected that the teachers will strike), iritzia ematekoak (It<br />
is good that he has come).<br />
o It + aditza + that (It surprises me that he has left already).<br />
o Egitura enfatikoak (cleft sentences):<br />
o Wh-clauses (Wh+NP+VP) subjektu gisa dagoenean (What I like is watching football);<br />
to be aditzaren ondoren doan osagarri gisa (This is not what I expected) <strong>eta</strong>, zeharkako<br />
galder<strong>eta</strong>n, zenbait aditzen atzetik doanean, hala nola: ask, wonder, tell, remember <strong>eta</strong><br />
know (I don’t know why he left him).<br />
o What +VP: subjektu gisa (What interests me is politics) <strong>eta</strong> objektu gisa (I know what<br />
is meant).<br />
o It aurreratzea (It’s her courage that I admire; I love it when it rains).<br />
o NP + to + VP infinitive: desira adierazteko aditzekin (I’d love my son to become a<br />
doctor), nahiak/zal<strong>eta</strong>sunak adierazteko aditzekin (I do not like my children to play video<br />
games), pertsuasioa adierazteko aditzekin (Tell that child not to shout) <strong>eta</strong> ezagutzak<br />
adierazteko aditzekin (I know her to be a bright woman).<br />
Adberbio-funtzioko menderakuntza<br />
o Lekuzkoak: where, wherever (Wherever we go, we see him).<br />
o Denborazkoak: since, until/till, while/whilst, as soon as (The dog, as soon as it saw its master,<br />
ran towards him)<br />
71<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Moduzkoak: as, as if, as though, like (He did as I instructed him).<br />
o Konparatiboak: than, as ...as, not so ...as (He is not so bright as his brother).<br />
o Helburuzkoak: so as to, in order to, infinitive of purpose (I employed a nurse to look after my<br />
mother).<br />
o Kausazkoak: because, as, for, since (Since you insist, I´ll tell you the truth).<br />
o Ondoriozkoak: such + NP + that (It was such a good film that all the critics gave good<br />
reviews), so + adjektiboa + that, so (It was raining hard, so they stayed in).<br />
o Kontzesiboak: even if/though, in spite of/despite (You have to pay whether you like it or not;<br />
I’ll apply for the job, even though it pays very little).<br />
o Baldintzazkoak:<br />
o Finkatu egingo ditugu baldintzazko perpaus-motak: alegia, errealak, hipotetikoak <strong>eta</strong><br />
irrealak edo ezinezkoak (zero, first, second and third conditional).<br />
o Baldintzazkoaren forma aurreratuekin hasiko gara:<br />
Baldintzazko mistoak: second/third conditional (If the island were still a<br />
tourist attraction, last week’s earthquake would have caused far more<br />
deaths); third/second conditional (If Fleming hadn’t discovered penicillin,<br />
there would be far more casualties every year).<br />
Beti if erabili behar ez izateko, beste forma batzuk: unless, provided/providing<br />
[that], so/as long as, on [the] condition [that], suppose/supposing [that],<br />
what if, in case [of], even if, whether...or not.<br />
IZEN-SINTAGMA<br />
Izena<br />
o Izen-motak (arruntak <strong>eta</strong> bereziak, konkretuak <strong>eta</strong> abstraktuak, zenbagarriak <strong>eta</strong> zenbakaitzak,<br />
kolektiboak). Plural erregularrak <strong>eta</strong> irregularrak. Ikasitakoa sendotu <strong>eta</strong> areagotu egingo dugu.<br />
o Hitz amaieran -s edukita, singularrean erabiltzen diren izenak (means, physics, headquarters,<br />
politics).<br />
o Beti pluralean erabiltzen diren izenak (outskirts, surroundings, goods, savings).<br />
Bi zati dituzten objektu<strong>eta</strong>rako izen kontagarriak (glasses, trousers, binoculars).<br />
binoculars).<br />
Hitz-amaieran pluralaren markarik ez duten izen pluralak (people, police, folk).<br />
o Generoa: maskulinorako <strong>eta</strong> femeninorako forma ezberdinak dituzten izen gehiago ikasiko ditugu<br />
(cock/hen).<br />
o Genitibo saxoia.<br />
Oinarrizko formak errepasatuko ditugu.<br />
Forma elkartuak nola erabiltzen diren (Are you coming to my brother-in-law’s party?).<br />
Posesibo bikoitza: of duen forma + genitiboa (I heard the story from a friend of my<br />
brother’s).<br />
Genitibo saxoia <strong>eta</strong> of duten formak onartzen dituzten kasuak (He’s a friend of the owner/<br />
He’s the owner’s friend).<br />
72<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Balioa <strong>eta</strong> kantitatea adierazten duten adierazpenak (Could you give me a pound’s worth of<br />
chips?).<br />
Distantzia adierazten duten adierazpenak (a ten minutes’ walk).<br />
Genitibo lokatiboa (at my sister’s, St Peter’s).<br />
Esaera <strong>eta</strong> esamolde eginak (For God’s sake! For pity’s sake!).<br />
o Izen elkartuak: izena + aditza (catwalk), aditza + izena (rocking chair), adjektiboa + izena<br />
(highway), izena + izena (toothbrush), partikula duten aditzak/phrasal verbs (turnout, overspill),<br />
denbora-adierazpenak (a three-week holiday), <strong>eta</strong> ortografia-aldak<strong>eta</strong>k; hitz bakarrekoak<br />
(postcard), bi hitzez osatuak (pocket money) <strong>eta</strong> marratxoz idatzitakoak/bereizitakoak (fortuneteller).<br />
o Izen elkartuak pluralean (passer-by/passers-by, woman doctor/women doctors, frying pan/frying<br />
pans).<br />
o Binomio finkoak. Honela daude osatuta: izena + and + izena (ladies and gentlemen, salt and<br />
pepper, theory and practice).<br />
Izenaren osagarriak<br />
Determinatzailea<br />
o Artikulu mugatua, mugagabea <strong>eta</strong> artikulurik ez erabiltzea. Sakonago aztertuko dugu zer forma <strong>eta</strong><br />
erabilera dituen<br />
o Sakonago aztertuko dugu nola erabiltzen diren lokatiboak (The White House, Westminster Abbey)<br />
<strong>eta</strong> naziotasunak (The Welsh).<br />
o Zenbatzaileak errepasatu <strong>eta</strong> sendotuko ditugu.<br />
Izen kontagarri <strong>eta</strong> kontaezinekin erabiltzen diren zenbatzaileak (a lot of).<br />
Izen kontaezinekin bakarrik erabiltzen diren zenbatzaileak (little, a little).<br />
Izen kontagarriekin bakarrik erabiltzen diren zenbatzaileak (few, a few).<br />
o Esamolde idiomatikoak (many a time).<br />
o Esamolde paraleloak (face to face, arm in arm).<br />
o Oharr<strong>eta</strong>n, izenburutan, iragarkitan erabiltzen den hizkuntza laburtua (House for sale; Fan strikes<br />
footballer).<br />
o Mespretxuzko konnotazioa duten determinatzaile erakusleak gehiago landuko ditugu (I hate that<br />
woman!).<br />
o Zatikiak, biderkatzaileak (One third, twice).<br />
Izenordaina<br />
o Formak, funtzioak, lekua, erabiltzea/ez erabiltzea. Erreferentearekiko komunztadura.<br />
o Zer izenordain-mota dagoen gehiago landuko dugu.<br />
o they/them/their nola erabiltzen den, erreferentea singularra denean (Somebody has lost their<br />
folder).<br />
o It aurreratzea (I find it difficult to pronounce that word).<br />
o It izenordainaren hizkuntza-erabilera (How’s it going; She has made it; Hang it all!).<br />
o So partikularen erabilerak: ordezkotzat, zenbait aditzen ostean doan prop-word moduan, hala nola,<br />
think, believe, hope, suppose, expect, say, fear, guess (I guess so) aditzen ostean; <strong>eta</strong> dagoeneko<br />
aipatutako izen, izenordain edo adjektibo bat ordezkatzeko (If she wants me to do it, I’ll do so).<br />
o One izenordainaren erabilerak: erabilera inpertsonala (One likes holidays), determinatzaile edo<br />
izenordain zehaztugabe moduan (one of these days), ordezkatzeko balio duen forma gisa/propword<br />
(the one on the left, the ones I like), only hitzak duen balio enfatikoaren baliokide moduan<br />
73<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
(You are the one person I can trust), <strong>eta</strong> “delako bat” esanahiarekin (The house was inherited by<br />
one Peter Doyle).<br />
o Who, whom, which, what izenordain erlatiboak, <strong>eta</strong> when <strong>eta</strong> where adberbioak -ever words<br />
direlako<strong>eta</strong>n (whoever, wherever, etc).<br />
o Izenordain banatzaileen erabilera: either, either… or, neither…nor… (He was walking with a girl<br />
on either side).<br />
ADJEKTIBOA<br />
o Adjektiboen lekua <strong>eta</strong> hurrenkera.<br />
o Predikazio- <strong>eta</strong> atribuzio-funtzioa.<br />
o Atribuzio-funtzioa bakarrik onartzen duten adjektiboak: former, latter (My former wife).<br />
o Predikazio-funtzioa bakarrik onartzen duten adjektiboak: alive, ill, well, alike, afraid (The<br />
situations are alike; I am aware of the fact).<br />
o Adjektibo nominalizatua/plural generikoa: the poor, the old, the British.<br />
o Adjektibo neutro singularra: the unknown, the absurd, the unexpected.<br />
o Adjektiboen funtzioa betetzen duten hitzak: the head waiter.<br />
o Too, rather, so hitzen ostean doan adjektiboa (rather a good idea / a rather good idea).<br />
o Orainaldiko partizipioaren (frightening) <strong>eta</strong> lehenaldiko partizipioaren (frightened) erabilerari<br />
buruz dakiguna sakonduko dugu.<br />
o Konparazioari buruz dakiguna sakonduko dugu:<br />
Konparazio progresiboak (Her visits to the country to see her family became rarer and<br />
rarer).<br />
Konparazio paraleloak (The older we get, the wiser we become).<br />
Like/as: bakoitza noiz erabili behar den (She works as a waiter / She works like a slave).<br />
o Adjektiboa aldatzea:<br />
Adberbio + adjektibo elkartzean eratutako collocations ohikoenak (extremely valuable,<br />
really sorry).<br />
Gradurik onartzen ez duten adjektiboak (freezing, exhausted).<br />
o M<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong> alderak<strong>eta</strong>k.<br />
ADITZ-SINTAGMA<br />
Aditza<br />
o Aditz-denborei buruz dakiguna errepasatu <strong>eta</strong> areagotuko dugu.<br />
o Forma jarraituan oso gutxitan erabiltzen diren aditzak: aditz “existentzialak” (be, exist), jabetza<br />
adierazten dutenak (belong to, own), sentimenduak <strong>eta</strong> nahiak adierazten dituztenak (dislike, envy,<br />
hate, like, love), pentsatu edo sinesten dena adierazten dutenak (believe, think, understand),<br />
itxurari erreferentzia egiten diotenak (appear, seem) <strong>eta</strong> bestelakoak (concern, mean).<br />
o Used to/would esapideen erabilera ohiturak <strong>eta</strong> usadioak adierazteko.<br />
o Laguntzailearen erabilera enfasia jartzeko: NP + do + infinitive (I did tell you!).<br />
o Geroaldia adierazteko hainbat forma. Ikasitakoa errepasatu <strong>eta</strong> sendotuko dugu.<br />
o Iragarpenak egiteko erabiltzen den geroaldia errepasatuko dugu (He’ll still be here in<br />
twenty years; Look out! You’re going to spill the coffee!).<br />
o Geroaldi jarraitua, etorkizuneko momentu batean gertatzen ari den ekintza bat adierazteko<br />
(Lucy will be landing in New York this time tomorrow).<br />
74<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Geroaldi burutua: etorkizuneko momentu jakin batean ekintza amaituta egongo dela<br />
iragartzeko, will/won’t have + lehenaldiko partizipioa (He’ll have finished his exams by<br />
June and should be able to take up some sport then).<br />
o Geroaldi burutu jarraitua: etorkizunean gertatzen ariko den ekintza batez jarduteko;<br />
gainera, ekintza horrek zenbat iraungo duen nabarmenduko da: will/won´t have + been +<br />
v-ing (I’ll have been working at this school for fifteen years in October).<br />
o Erabaki bat adierazteko, will/won’t (After what happened I’ll never travel with the same<br />
company again).<br />
o Ordutegi<strong>eta</strong>rako, orainaldi bakuna (The bus leaves at 7.30 to take the guests to the airport<br />
and the plane leaves at 9.15).<br />
o Iragarpenak, asmoak edo erabakiak indartzeko edo leuntzeko, zenbait adberbioren<br />
erabilera (Sue probably won’t come on time, she rarely does; I certainly won’t tell them<br />
anything about the breakup of their relationship).<br />
o Orainaldia/orainaldi burutua hen, after, as soon as, once <strong>eta</strong> until duten denborazko<br />
esaldi<strong>eta</strong>rako (We won’t be ready to buy a flat until we save/have saved more money).<br />
o Etorkizun hurbilean/berehalakoan gertatuko dela uste den gertakizun bati buruz hitz<br />
egiteko, honako hauek erabiltzen dira: be about to (Hurry up! The train is about to<br />
leave!), edota on the point of/on the verge of (She is on the point of having a nervous<br />
breakdown).<br />
o Zenbait moduzko aditz errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> haiei buruz gehiago ikasiko dugu; hain zuzen ere,<br />
treb<strong>eta</strong>suna, aukera, planak, baimena, betebeharra, beharra, betebehar edo beharrik eza, debekua,<br />
ziurtasuna <strong>eta</strong> ohiturak adierazteko balio duten moduzko aditzak. Honako funtzio hau<strong>eta</strong>n<br />
sakonduko dugu:<br />
Purrustada: should [not] have (You shouldn’t have eaten so much).<br />
Aholku edo gomendioak: orainaldian (You really must see Sense and Sensibility;<br />
geroaldian (You’d better change the locks as soon as possible).<br />
Dedukzio logikoa: orainaldian (This must/has to be their house; This report can’t<br />
be correct); lehenaldian (That noise must have been an explosion; She can’t have<br />
done it, she wasn’t even there).<br />
Probabilitatea: orainaldian (The plane should be landing now) <strong>eta</strong> lehenaldian<br />
(They should have arrived hours ago).<br />
Nahi hipotetikoak: orainaldian/geroaldian (It would be nice to live by the sea), <strong>eta</strong><br />
lehenaldian (It would have been a good idea to notify us in advance).<br />
o Subjuntiboaren erabilera:<br />
o Forma <strong>eta</strong> erabilera (It is vital that every applicant complete the form in triplicate).<br />
o Egitura batean demand, insist, suggest <strong>eta</strong> require aditzak daudenean, nola erabiltzen diren<br />
(They demanded that he come to work on time).<br />
o It’s [high/about] time [that] egiturekin: (It’s about time you paid a visit to your parents).<br />
o Wish/if only + past simple, wish/if only + past perfect, wish/if only + would, wish/if only<br />
+ could [have] egiturekin (I wish you were here).<br />
o Boz pasiboaz ikasitakoa errepasatuko <strong>eta</strong> areagotuko dugu:<br />
o Pasibo inpertsonala: subjektua + aditza pasiboan + to + infinitive (He was said to be<br />
innocent); it + aditza pasiboan + that clause (It’s said that he has committed suicide).<br />
o Balio arazlea duten have/get aditzak errepasatuko ditugu: have/get + objektua +<br />
lehenaldiko partizipioa (I’m having my house painted next month).<br />
o Nahasmena sortzen duten aditzak nola erabiltzen diren: make/do, been/gone, speak/talk.<br />
Aditzaren osagarriak<br />
o Aditzek zer-nolako osagarriak onartzen dituzten:<br />
75<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
aditzak iragankorrak; iragangaitzak <strong>eta</strong> kopulatiboak direnean, edota iragankorrak nahiz<br />
iragangaitzak izan daitezkeenean (Ken Follet’s books sell by the million)<br />
egitura bihurkariak dituztenean (He looked at himself in the mirror).<br />
egitura elkarkariak dituztenean (Frank and Diane married in 1999).<br />
o Aditzen ostean that-clause doanean (He requested that we [should] attend the meeting); aditz<br />
horiei enfasia jartzeko, haien ondoren the fact that doanean (We cannot ignore the fact that she<br />
lied to us).<br />
o Aditzen ostean that-clause edo to-infinitive doanean: agree, hope, pretend, forget.<br />
o Aditzen ostean wh-clause doanean (Nobody can predict what’s going to happen in life).<br />
o Horrez gain, aditzen ostean -ing edo to-infinitive joateari buruzko gaia sendotuko dugu <strong>eta</strong> hari<br />
buruz gehiago ikasiko dugu.<br />
o Aditzen ostean –ing forma edo to gabeko infinitiboa doanean: see, observe, feel, sense, hear,<br />
watch, perceive (I noticed him sneaking/sneak out at lunch time).<br />
Adberbioak <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak:<br />
o Adberbioak <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak. Zenbait mota:<br />
o Moduzkoak: truly, wrongly, wholly (A robin was singing beautifully from a garden tree).<br />
o Lekuzkoak: backwards, clockwise, nearby (To play this game, move the counter clockwise).<br />
o Denborazkoak: formerly, presently, eventually, lately (I’ve had some really weird dreams<br />
lately).<br />
o Iraupenezkoak: for good, for three years, throughout history, briefly (We met her at your<br />
wedding very briefly).<br />
o Maiztasun mugatukoak: monthly, twice daily, every October 11 th (Every day she spends hours<br />
on her personal fitness programme); <strong>eta</strong> maiztasuna mugatu gabe dutenak: now and then,<br />
once in a while, on and off, hardly, seldom (Every now and again they travel to London).<br />
o Kausazkoak: because of, with the aim of, for reasons of (Cycling is forbidden on the motorway<br />
for reasons of safety).<br />
o Helburuzkoak: for, so as to, in order to (I went to a café for a quick coffee).<br />
o Intentsitatezkoak edo graduzkoak: fairly, quite, almost (I almost got killed).<br />
o Kantitatezkoak: twice, little, much, less (I dream of working less).<br />
o Focus adverbs: only, even, alone, specifically (He specifically asked to see me alone).<br />
o Probabilitatezkoak: maybe, perhaps, possibly (Probably the most famous desert plant is the<br />
cactus).<br />
o Baiezkoak: surely, certainly, indeed (She’s very intelligent indeed); <strong>eta</strong> ezezkoak: not at all,<br />
never, no/not (I’ll never do it again).<br />
o Iritzia ematekoak: amazingly, unfortunately, with luck (With luck we should be finished by the<br />
end of March).<br />
o Adberbioen <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioen lekua perpausean.<br />
o Graduatu ezin daitezkeen adjektiboek aldatzen dituzten adberbioak (absolutely malicious).<br />
o Perpaus osoa aldatzen duten adberbioak (on the whole, by the way).<br />
o Diskurtsoa markatzen duten adberbioak (Ikus “2. Diskurtsoa - Antolak<strong>eta</strong>” atala).<br />
LOKAILUAK<br />
Juntagailuak <strong>eta</strong> esapide konjuntiboak<br />
o Forma <strong>eta</strong> erabilera.<br />
o Koordinaziozkoak (hitzak, perpausak edota esaldiak lotzeko):<br />
o Emendiozkoak: both...and, not only...but also, neither...nor, as well as.<br />
76<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Disjuntiboak: or, either, either…or.<br />
o Adbertsatiboak: nevertheless, nonetheless, yet, still.<br />
o Kontzesiboak: even if/though, in spite of/despite, much as.<br />
o Bi perpaus perpaus konplexu batean lotzeko menderagailuak dira; horien bidez, hain zuzen, bata<br />
bestearen mende jartzen da (We’ll tell him as soon as we see him).<br />
o Izenak menderatzen dituzten menderagailuak (I informed him that I had arrived; I don’t know<br />
whether it is ready yet; I don’t know where/who he is).<br />
o Adberbioak menderatzen dituzten menderagailuak (mendeko perpaus adberbialaren aurretik<br />
doaz) (Ikus “1. Perpaus konplexua – adberbio-funtzioko menderakuntza” atala)<br />
Preposizioak<br />
o Preposizioak <strong>eta</strong> esapide preposizionalak. Ikasitako motak <strong>eta</strong> erabilerak sendotu <strong>eta</strong> areagotuko<br />
ditugu.<br />
o Nahasmena sortzen duten preposizioak: above/over, beneath/below/under /underneath, at/in/on,<br />
(made)of/(made)from, across/through.<br />
o Mugimenduak <strong>eta</strong> noranzkoak deskribatzeko preposizioak nola erabiltzen diren finkatuko dugu<br />
(He went along the path, past the pub, up the hill, down through the woods and over the river).<br />
2. DISKURTSOA<br />
Kohesioa<br />
o Korreferentzia egiteko gramatika-prozedurak nola erabili sendotuko dugu: pertsona-izenordainak,<br />
erakusleak, posesiboak, zenbatzaileak, <strong>eta</strong> balio anaforikoa edo kataforikoa duten adberbioak edo<br />
gramatika-adierazpenak (us, that, new ones, me neither).<br />
o Ordezkatzeko bide batzuk:<br />
o Izena edo izen-sintagma ordezkatzea (It is possible to respect your opinions and those of<br />
other people).<br />
o Aditza edo aditz-perpausa do hitzaren bidez ordezkatzea (He doesn’t help as much as she<br />
does).<br />
o Aditza edo aditz-perpausa do so/it/that hitzen bidez ordezkatzea (Anyone wishing to share<br />
their views on this topic should feel free to do so).<br />
o Perpausa ordezkatzea (I expect so; I hope not; I doubt it; I’m certain of it; So they have!).<br />
Elipsia<br />
o Izen edo izenordainarena (Lucy went up to the bar and asked for a coffee).<br />
o Aditzarena (Since the divorce I‘ve lived in London and my husband in Cambridge).<br />
o Infinitibo edo wh-clauses-ena (He didn’t win the competition even though he had expected to<br />
).<br />
Aditzen koherentzia<br />
o Diskurtsoko erlazio<strong>eta</strong>ko denbora koherentea izatea (progresioa denboran zehar, gertaerak<br />
gainjartzea, atzerako jauzia).<br />
o Zehar-estiloa. Aldak<strong>eta</strong>k aditz-denbor<strong>eta</strong>n. Reporting verbs.<br />
77<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Informazioa aipatzeko <strong>eta</strong> emateko prozedura gehiago: informazioarekiko komunztadura,<br />
informazio hori gaurkotua den edo gaurkotu egin behar den kontuan hartuta.<br />
Diskurtsoko zatien lokailuak<br />
o Diskurtsoko juntagailu edo menderagailuak errepasatuko ditugu (Ikus “1. Gramatika – Lokailuak”<br />
atala).<br />
Antolak<strong>eta</strong><br />
Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko testu<strong>eta</strong>ko elementuak:<br />
o Testua <strong>eta</strong> erregistroaren araberako adierazgailuak:<br />
o Hasierarako balio dutenak:<br />
Agurtzeko formulak (Well [now]; Right [now]; Ladies and gentlemen).<br />
Gaia aurkezteko (To begin/start with I’d like to…).<br />
Gai berri bat aurkezteko (Now I’d like to say something about…).<br />
Anekdota bat kontatzen hasteko (There was this Englishman who…).<br />
o Egituratzeko balio dutenak:<br />
Diskurtsoarekin hasteko (First of all).<br />
Jarraitzeko (Similarly, what’s more, moreover).<br />
Iritzia emateko (Fortunately, surprisingly, obviously).<br />
Digresioa adierazteko (Incidentally, by the way).<br />
o Birformulatzeko erabiltzen direnak:<br />
Azalpenak emateko (That is, in a sense, in other words).<br />
Zuzentzeko (I mean, rather/better).<br />
Urruntzeko (Anyway).<br />
o Laburbiltzeko erabiltzen direnak (To sum up, in conclusion, to conclude).<br />
o Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak. Diskurtsoa markatzeko balio duten puntuazio-zeinuak: puntua, puntu<br />
<strong>eta</strong> koma, etendura-puntuak, galdera-ikurrak, harridura-ikurrak, parentesiak <strong>eta</strong> marratxoa. Ideiak<br />
paragrafotan egituratzea.<br />
o Sailkapenak egiteko, enfasia jartzeko <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak (testuak<br />
eskematan <strong>eta</strong> aurkibid<strong>eta</strong>n banatzeko <strong>eta</strong> antolatzeko arauak; letra-motak, letra lodiak, letra<br />
azpimarratua, marjinak <strong>eta</strong> komatxoak).<br />
o Intonazioa <strong>eta</strong> etenaldiak. Diskurtsoko unitateak <strong>eta</strong> zentzu-loturak markatzeko, intonazioa <strong>eta</strong><br />
etenaldiak erabiltzen jardungo dugu; hizk<strong>eta</strong>ko egintzako patroi melodikoak <strong>eta</strong> maila hon<strong>eta</strong>ko<br />
diskurtsoko egiturak identifikatu <strong>eta</strong> sortuko ditugu.<br />
Interakzioa<br />
o Elkarrizk<strong>eta</strong>ko adierazgailuak landuko <strong>eta</strong> zabalduko ditugu. Adierazgailu horien helburua izango<br />
da norbaiti hitz egiterakoan erabili ahal izatea, hala nola: agurtzeko, hitz egiten hasteko, elkarrekin<br />
lan egiteko, erreakzionatzeko, esandakoa indartzeko, solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko,<br />
desadostasuna adierazteko, desadostasuna leuntzeko, inplikazioa adierazteko, urruntzeko, hitz<br />
egiten hasteko, azalpen bat emateko, laguntza eskatzeko, eskerrak emateko, errepikatzeko <strong>eta</strong><br />
zerbaiten berri emateko, bukaera iragartzeko <strong>eta</strong> agur esateko.<br />
o Ohiko zenbait egoera <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n zenbait erreakzio esperotakoak izaten dira; beraz,<br />
erreakzio hori<strong>eta</strong>rako baliabide gehiago ikasiko ditugu. Erreakzio horiek, besteak beste, honako<br />
hauek izan daitezke: galdetu-erantzun, eskaini-onartu/uko egin, eskatu-onartu, konplimenduak<br />
egin-haiei garrantzia kenu, <strong>eta</strong> eskatu-eman.<br />
78<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Arr<strong>eta</strong> berezia jarriko diogu egoera bakoitzean erabili beharreko erregistroaren egokitasunari.<br />
Deixia<br />
o Hainbat enuntziazio-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso atzeratuan <strong>eta</strong><br />
kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu bakoitzerako, izenordain,<br />
erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpen egokien erabilera landuko da (I, you ↔ he; now, at<br />
the moment, today, yesterday, tomorrow ↔ then, at that moment, the same day, the previous day,<br />
the following day; here, this, come, bring ↔ there, that, go, take).<br />
Kortesia<br />
o Maiz erabiltzen diren tratamendu-motak: pertsona gramatikalak; formulak nola erabiltzen<br />
diren.<br />
o Hiztunaren presentzia leuntzeko erabiltzen diren izenordain inpertsonalak (One has to be<br />
careful with politicians), edo pasiboak (The tap needs to be mended), bigarren pertsona (You<br />
have to be polite at work!), hiztuna barne hartzen duen all (besarkatzailea) partikula erabiltzea<br />
(We all have to collaborate in the project).<br />
o Funtzio sozial<strong>eta</strong>n familiartasun-maila adierazten duten esamoldeak: aginduak ematekoak<br />
(Open the door, will you? / Could you open the door, please?).<br />
o Kooperaziozko erantzunak: esamolde egokiak (Of course! Sure! It’s a pleasure!).<br />
o Intonazioak zenbateko garrantzia duen horrelako hizk<strong>eta</strong>ko egintzak leuntzeko edo bizitzeko.<br />
Inferentziak<br />
o Hainbat komunikazio-egoeratan ohiko esamoldeek dituzten zentzu inplizituak.<br />
o Zer zentzu inplizitu duten erantzunek laburregiak edo luzeegiak direnean.<br />
o Ahotsaren doinuak dituen zentzu inplizituak: asmo ironikoa, sarkastikoa <strong>eta</strong> abar.<br />
o Galderazko egitura orientatuek/bideratuek dituzten zentzu inplizituak (Ikus “4. Fonologia <strong>eta</strong><br />
ortografia-Intonazioa / Question tags” atala).<br />
o Anbiguotasun ilokutiboa: It’s cold in here. ↔ Informatzea, aurpegiratzea edo leihoa ixteko<br />
eskatzea.<br />
o M<strong>eta</strong>forak.<br />
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
o Hiztunek ezagutzen duten informazioaren elipsia. (‘Have you ever thought of trying to get a<br />
job abroad? ‘No. ’ (Ikus “2. Diskurtsoa-<br />
Elipsia” atala).<br />
o Prozedura gramatikalen bidez, hiztunek ezagutzen duten informazioa <strong>eta</strong> informazio berria<br />
nabarmentzea.<br />
o Pasiboa nola erabiltzen den (He got arrested).<br />
o Egitura sasi-iragankorrak antzematea (Fish cooks quickly).<br />
o Hurrenkera:<br />
o Fronting (Mm, my very first car, that was).<br />
o Cleft-sentences (Ikus “1. Perpaus konplexua-Izen-funtzioko menderakuntza” atala).<br />
o It erabiltzeko hainbat modu:<br />
o It aurreratzea (It amazes me how open and honest the staff are).<br />
o It + report verb: It appears/seems he’s been promoted.<br />
o Aditzak (think, find, believe, consider, imagine, suppose) + it: I find it hard to believe<br />
he’s leaving his job.<br />
79<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Erreduplikazioa (I’ve told you time and time again not to pick your nose).<br />
o Enfasia jartzea:<br />
o Informazioaren xeh<strong>eta</strong>sun berri<strong>eta</strong>n (Bond, James Bond).<br />
o Hitz garrantzitsu<strong>eta</strong>n (Excuse me, I think you are in my seat).<br />
o Bi elementuren kontrastea adierazten duten perpaus<strong>eta</strong>n (Do you want the hamburger<br />
with chips or salad?).<br />
o Zuzenk<strong>eta</strong>k egitean (Are you thirteen? No, fourteen!).<br />
o Kokatze-funtzioa duten egiturak fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea (What I mean is; The<br />
point/question/truth/problem is).<br />
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Hiztegia<br />
Hitz-erak<strong>eta</strong><br />
o Esamolde ugari ikasiko ditugu hainbat egoeratan lantzen diren funtzioak betetzeko.<br />
Egoera horiek izan daitezke formalak nahiz informalak, ahozkoak nahiz idatzizkoak,<br />
erregistro batekoak zein bestekoak.<br />
o Zenbait gaitan dugun ezagutza areagotuko dugu: batetik, landutako egoera <strong>eta</strong> gai<strong>eta</strong>rako<br />
hiztegia; bestetik, aldaerak (formal/informal, Britainiako ingelesa/Amerikako ingelesa);<br />
<strong>eta</strong> azkenik, ingeles estandarra <strong>eta</strong> familiako edo laneko erregistroak.<br />
o Landutako egoera <strong>eta</strong> gaiekin zerikusia duten esamolde gehiago ikasiko ditugu <strong>eta</strong><br />
ikasitakoak indartuko. Esamolde horiek lagunarteko ingelesean maiz erabiltzen direnak<br />
izango dira.<br />
o Partikula duten aditzak/Phrasal verbs.<br />
o Aurrizki (un-,out-, over-) <strong>eta</strong> atzizki bidez (-ship, -ness, -ise) eratzen diren hitzak.<br />
o Hitz batzuek kategoria aldatzen dute beste bat eratzeko. Haiei buruz ikasitakoa indartuko <strong>eta</strong><br />
areagotuko dugu: izena ↔ aditza (bottle/to bottle), aditza ↔ izena ( to bore/a bore), adjektiboa ↔<br />
izena (daily/a daily), <strong>eta</strong> adjektiboa ↔ aditza (humble/to humble).<br />
o Elkark<strong>eta</strong> bidez eratzen diren hitzei buruz dakiguna indartuko <strong>eta</strong> areagotuko dugu:<br />
o Izen elkartuak: izena + izena (cash dispenser); aditza + -ing + izena (meeting point);<br />
adjektiboa + izena edo izena + adjektiboa (blackbird, spoonful); aditza + izena<br />
(pickpocket); izenordaina + izena (she-elephant); partikula + izena edo alderantziz<br />
(passer-by); <strong>eta</strong> beste zenbait elkark<strong>eta</strong> (mother-in-law).<br />
o Adjektibo elkartuak: izena + adjektiboa (user-friendly); izena + aditza + -ing (timeconsuming),<br />
izena + lehenaldiko partizipioa (handmade);<br />
adjektiboa + adjektiboa (bitter-sweet), adjektiboa + lehenaldiko partizipioa (absentminded);<br />
adjektiboa edo adberbioa + izena + -ed (well-mannered), adjektiboa + aditza + -<br />
ing (dirty-looking); adberbioa + lehenaldiko partizipioa (far-fetched); <strong>eta</strong> adberbioa +<br />
aditza + -ing (well-being).<br />
o Aditz konposatuak (brainwash).<br />
o Murrizk<strong>eta</strong>/clipping: front clipping (phone/telephone); back clipping (bra/brassiere);<br />
front/back clipping (flu, fridge).<br />
o Hitzek bat egitea/blend (brunch, smog).<br />
o Siglak (B.B.C.,VIP,GP) <strong>eta</strong> akronimoak (AIDS/Aids, NATO/Nato).<br />
Esanahia<br />
o Landutako gai<strong>eta</strong>n azaldutako asoziazio-eremu gehiago ikasiko ditugu.<br />
80<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Esanahi irekia duten hitzak <strong>eta</strong> hotsak antzemango ditugu (er, I mean) <strong>eta</strong> testuingururako<br />
zehatzagoak diren beste batzuen bidez ordezkatuko ditugu.<br />
o Landutako egoera <strong>eta</strong> gaiekin zerikusia duten hitz gehiago ikasiko ditugu: batetik, antonimoak <strong>eta</strong>,<br />
bestetik, sinonimoak edo antzeko esanahia duten hitzak. Erregistroaren arabera hitz horiek nola<br />
erabiltzen diren aztertuko dugu.<br />
o Eremu semantiko bereko hitz gehiago ikasiko ditugu <strong>eta</strong> haien arteko ezaugarri komunak <strong>eta</strong><br />
desberdintzaileak ulertuko ditugu (glance, stare, peep, peer).<br />
o Hitz polisemikoen erabilera egokia (book, bank).<br />
o Forma antzekoa izateagatik, zailtasunak sortzen dituzten hitzak (rise/raise).<br />
o Sasiadiskideak <strong>eta</strong> ama-hizkuntzarekiko ohiko lexiko-interferentziak (sympathetic, sensible).<br />
o Hitz homofonoak (two/too, right/write).<br />
o Azentua jartzen den lekuaren arabera, esanahi bat edo beste duten hitzak (to record/a record).<br />
o Hizkuntzaren baliabideak nola erabiltzen diren landuko dugu: konparazioak, m<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong><br />
irudizko adiera duten egiturak.<br />
o Ingelesaren bari<strong>eta</strong>te ohikoen<strong>eta</strong>ko lexiko arrunta ezagutuko dugu (nappy/diaper, tap/faucet,<br />
trousers/pants).<br />
4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Baliabide fonikoak<br />
o Bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-fonemak antzeman <strong>eta</strong> sortuko ditugu (International Phonetic<br />
Association): zailtasun gehien sortzen dituzten fonemak <strong>eta</strong> aldaerak.<br />
o –ed forma nola ahoskatzen den finkatuko dugu.<br />
o Diskurtsoan bokal-fonemak erlaxatzea (/ə/).<br />
o Kontsonanteen laburk<strong>eta</strong> fonetikoa (Where d’you /dju:)/ work?).<br />
o Kontsonante ahoskabeei buruz dakiguna finkatuko dugu <strong>eta</strong> gehiago ikasiko dugu haiei buruz<br />
(debt, receipt, yacht).<br />
o Fonema zailenak berriro landuko ditugu.<br />
o Familiako <strong>eta</strong> lagunarteko hizkeran gertatzen den artikulazio-erlaxazioa antzematen ikasiko dugu<br />
(See you /si:yə/).<br />
o Melodia-unitateen <strong>eta</strong> puntuazioaren arteko baliokid<strong>eta</strong>suna finkatuko dugu: hain zuzen ere, puntu,<br />
koma, bi puntu, puntu <strong>eta</strong> koma, marratxoa <strong>eta</strong> parentesiari dagokien intonazioa.<br />
o Kategoria gramatikal toniko <strong>eta</strong> atonoak identifikatu <strong>eta</strong> ahoskatuko ditugu (artikuluak,<br />
preposizioak, juntagailuak <strong>eta</strong> abar).<br />
Intonazioa<br />
o Intonazioa: eredu bereizgarriak indartu <strong>eta</strong> gehiago ikasiko ditugu.<br />
o Galderazko intonazioa: orokorra (What time is it?); adierazpenezkoa (You’re Philip?); kortesia<br />
kutsua duen adierazpenezkoa (Would you do me a favor?); hautazkoa (Should I go or should I<br />
stay?).<br />
o Intonazioa hainbat komunikazio-funtziotarako <strong>eta</strong> hainbat tonutan (serio, haserre, burlati,<br />
maitekor).<br />
o Intonazio bereizgarria duten sekuentzia sinpleak. Esaera zahar <strong>eta</strong> poema sinpleak.<br />
o Question tag leloen intonazioa:<br />
o Baiezko esaldia + goranzko intonazioa duen negative tag leloa, baiezko erantzuna<br />
jasotzera bideratuta dagoena (‘You’ve worked hard, haven’t you?’ ‘Yes, I have’), baina<br />
ezezkoa ere onartzen duena (‘No, I haven’t’).<br />
81<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Ortografia<br />
o Ezezko perpausa + beheranzko intonazioa duen affirmative tag leloa, ezezko erantzuna<br />
jasotzera bideratuta dagoena (‘He didn´t get it, did he?’ ‘No, he didn’t’), baina baiezkoa<br />
ere onartzen duena (‘Yes, he did’).<br />
o Ingeleseko ortografia-arauak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
o Hitz elkartuak, siglak <strong>eta</strong> akronimoak.<br />
o Letra larriak erabili behar diren kasu bereziak.<br />
o Gutxien erabiltzen diren puntuazio-zeinuak finkatuko ditugu.<br />
o Britainiako <strong>eta</strong> Amerikako ingelesaren arteko ortografia-aldeei buruz ikasitakoa indartu <strong>eta</strong><br />
areagotuko dugu.<br />
4. GRAMATIKA<br />
INGELESA<br />
MAILA AURRERATUA 2<br />
Aurreko mailatan landutako egitura guztiak finkatzea<br />
PERPAUSA<br />
Perpaus bakuna<br />
o Elementuek perpaus-mota bakoitzean duten hurrenkera <strong>eta</strong> hurrenkera horren bariazioak.<br />
Testuko informazioa beste era batera antolatzean, esanahiak dituen inplikazioak (Ikus “2.<br />
Diskurtsoa: Tematizazioa <strong>eta</strong> Fokalizazioa” atala).<br />
o Adierazpen-perpausak, galde-perpausak, aginduak emateko perpausak <strong>eta</strong> harriduraperpausak.<br />
o Perpaus pasiboak. Berrikusi <strong>eta</strong> zabaldu egingo ditugu (ikus “1. Gramatika-Aditza” atala).<br />
o Hiztunaren jarrera <strong>eta</strong> perpaus-motak.<br />
o Finkatu egingo dugu, batetik, subjektu-aditz-predikatu-atributu komunztadura, bestetik,<br />
predikazio-osagarria, <strong>eta</strong> azkenik, aditzaren komunztadura izen kolektiboekin <strong>eta</strong><br />
enumerazioekin.<br />
o Ageriko subjekturik gabeko perpausak: perpaus pasiboak, inpertsonalak, one <strong>eta</strong> hiztuna barne<br />
hartzen duen you/we formaren erabilera.<br />
o Intonazioa hainbat perpaus-motatan.<br />
o Question tags. Forma <strong>eta</strong> erabilerari buruz ikasitakoa finkatuko dugu. (Ikus “4. Fonologia <strong>eta</strong><br />
Ortografia - Intonazioa” atala).<br />
o Echo questions. Formak <strong>eta</strong> erabilerak.<br />
o Hainbat egoeratan erreakzionatzeko interjekzio ohikoenak (Gosh! Damn! Yippee! Yuk! Poo!).<br />
Perpaus konposatua<br />
Adjektibo-funtzioko edo erlatibozko menderakuntza<br />
82<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Erlatibozko menderakuntza murriztaileak –defining– (The students who took part in the<br />
project were given a prize) <strong>eta</strong> azalpenezkoak –non-defining– (The students, who took part in<br />
the project, were given a prize). Izenordain erlatiboak erabiltzea <strong>eta</strong> ez erabiltzea<br />
o Superlatiboaren ostean: Is that the best [that] you can do?<br />
Izen-funtzioko menderakuntza<br />
o It + be + probabilitatea adierazteko adjektiboak (It is likely that it will snow tonight); +<br />
ziurtasuna adieraztekoak (It is expected that the teachers will strike), <strong>eta</strong> + iritzia ematekoak<br />
(It is good that he has come).<br />
o It + adItza + that (It surprises me that he has left already).<br />
o Egitura enfatikoak/cleft sentences:<br />
o Wh-clauses (Wh+NP+VP) subjektu gisa dagoenean (What I like is watching football);<br />
to be aditzaren ondoren doan osagarri gisa (This is not what I expected) <strong>eta</strong> zeharkako<br />
galder<strong>eta</strong>n zenbait aditzen atzetik doanean, hala nola, ask, wonder, tell, remember,<br />
know aditzen atzetik (I don’t know why he left him).<br />
o What +VP: subjektu gisa (What interests me is politics) <strong>eta</strong> objektu gisa (I know what<br />
is meant).<br />
o It aurreratzea (It’s healthy to follow a balanced diet).<br />
o NP + VP + aditza infinitiboan: zentzumen-pertzepzioa adierazten duten aditzekin (I saw him<br />
drive away).<br />
o NP + to + VP infinitive: desira adierazteko aditzekin (I’d love my son to become a doctor),<br />
nahiak/zal<strong>eta</strong>sunak adierazteko aditzekin (I do not like my children to play video games),<br />
pertsuasioa adierazteko aditzekin (Tell that child not to shout) <strong>eta</strong> ezagutzak adierazteko<br />
aditzekin (I know her to be a bright woman).<br />
o NP + VP gerund (I hate ants entering my larder).<br />
o NP + [to be] + adjective (I prefer water [to be] boiled).<br />
Adberbio-funtzioko menderakuntza<br />
o Lekuzkoak: where, wherever (Wherever we go, we see him).<br />
o Denborazkoak: since, until/till, while/whilst, present/past participle (Having finished his work,<br />
he went home).<br />
o Moduzkoak: as, as if, as though, like (He did as I instructed him).<br />
o Konparatiboak: than, as ...as, not so ...as (He is not so bright as his brother).<br />
o Helburuzkoak: so as to, in order to, infinitive of purpose (I employed a nurse to look after my<br />
mother).<br />
o Kausazkoak: so that, because, as, since, for, present/past participle (Knowing his tastes she<br />
bought him a science fiction novel; Written in an unknown language, the inscription couldn’t<br />
be deciphered).<br />
o Ondoriozkoak: so… that so (It was raining hard, so they stayed in).<br />
o Kontzesiboak: for all [that], in spite of, despite, much as, however much/many, no matter<br />
how/how much (For all the improvement you made in the last year, you might as well give up<br />
boxing); (Much as I hated to do it, I had no choice); (You have to pay whether you like it or<br />
not).<br />
o Baldintzazkoak:<br />
o Baldintzazko perpaus-motak finkatuko ditugu.<br />
o Baldintzazko hipotetikoak, irrealak <strong>eta</strong> ezinezkoak sakonago aztertuko ditugu.<br />
o Baldintzazkoaren forma aurreratuak:<br />
Baldintzazko mistoak finkatzea: second/third conditional (If the island were<br />
still a tourist attraction, last week’s earthquake would have caused far more<br />
83<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
IZEN-SINTAGMA<br />
Izena<br />
deaths); third/second conditional (If Fleming hadn’t discovered penicillin,<br />
there would be far more casualties every year).<br />
If beti ez erabiltzeko, beste forma batzuk lantzea: unless, provided/providing<br />
[that], suppose/supposing [that], but for, so/as long as, on [the]condition<br />
[that], what if, in case [of],even if, whether...or not.<br />
Kasualitatea nabarmentzeko should erabiltzea (If you should she her this<br />
afternoon, tell her I’d like to see her), edota was <strong>eta</strong> were erabiltzea (If you<br />
were to wake up before me, give the baby its bottle).<br />
Baldintzazko perpausak alderantziz jartzea (Had I known befote I would have<br />
told you).<br />
Baldintzazko perpaus<strong>eta</strong>n will/would erabiltzea, baldintza subjektuaren<br />
nahiaren arabera dagoela adierazteko (If you will/would come tomorrow, we<br />
could revise for the exam).<br />
Baldintzazko perpaus erretorikoak (If that guy is an architect, I am the Pope).<br />
Zeharkako baldintzazko perpausak, ohiko kortesia-modu baten baliokide<br />
direnak (I find it rather irregular, if I may say so; He is a bit tightfisted, if you<br />
know what I mean).<br />
o Izen-motak (arruntak <strong>eta</strong> bereziak, konkretuak <strong>eta</strong> abstraktuak, zenbagarriak <strong>eta</strong> zenbakaitzak,<br />
kolektiboak). Plural erregularrak <strong>eta</strong> irregularrak. Ikasitakoa sendotu <strong>eta</strong> areagotu egingo dugu.<br />
o Erdar<strong>eta</strong>ko pluralak: -is/-es (crisis/crises); -us/-i (alumnus/aulumni); -on/-a (criterion/criteria).<br />
o Hitz amaieran -s edukita, singularrean erabiltzen diren izenak (means, physics, headquarters,<br />
politics).<br />
o Beti pluralean erabiltzen diren izenak (belongings, congratulations, outskirts, remains,<br />
surroundings).<br />
Bi zati dituzten objektu<strong>eta</strong>rako izen zenbagarriak (glasses, trousers, binoculars).<br />
Hitz-amaiera pluralik ez duten izen pluralak (people, police, folk).<br />
o Generoa: maskulinorako <strong>eta</strong> femeninorako forma ezberdinak dituzten izen gehiago ikasiko ditugu<br />
(pig/sow). Genero bikoitza (chairperson).<br />
o Genitibo saxoia.<br />
Oinarrizko formak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> gehiago ikasiko ditugu:<br />
Forma elkartuen erabilera (Are you coming to my brother-in-law’s party?).<br />
Posesibo bikoitza: of duen forma + genitiboa (I heard the story from a friend of my<br />
brother’s).<br />
Genitiboa + of structure; bi formak onartzen dituzten kasuak (We were amazed by the ship’s<br />
sheer size / We were amazed by the sheer size of the ship).<br />
Balioa <strong>eta</strong> kantitatea adierazten duten adierazpenak (Could you give me a pound’s worth of<br />
chips?).<br />
Distantzia adierazten duten adierazpenak (a ten minutes’ walk).<br />
Genitibo lokatiboa (at my sister’s, St Peter’s).<br />
Esaera <strong>eta</strong> esamolde eginak (For God’s sake! For pity’s sake!).<br />
o Izen elkartuak: izena + aditza (catwalk), aditza + izena (rocking chair), adjektiboa + izena<br />
(highway), izena + izena (toothbrush), partikula duten aditzak/phrasal verbs (turnout, overspill),<br />
denbora-adierazpenak (a three-week holiday), <strong>eta</strong> ortografia-aldak<strong>eta</strong>k; hitz bakarrekoak<br />
(postcard), bi hitzez osatuak (pocket money) <strong>eta</strong> marratxoz bereizitakoak (fortune-teller).<br />
84<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Izen elkartuak pluralean (passer-by/passers-by, woman doctor/women doctors, frying pan/frying<br />
pans).<br />
o Binomio finkoak. Honela daude osatuta: izena + and + izena (aims and objectives, trial and error,<br />
health and safety).<br />
o Substantibazioa: aditza izen bihurtzea (Shall I give it a try?).<br />
Izenaren osagarriak<br />
Determinatzailea<br />
o Artikulu mugatua, mugagabea <strong>eta</strong> artikulurik ez erabiltzea. Sakonago aztertuko dugu zer forma <strong>eta</strong><br />
erabilera dituen (A Mr. Ripley came to see you yesterday / The Mr Ripley with the stutter came to<br />
see you).<br />
o Sakonago aztertuko dugu nola erabiltzen diren lokatiboak (The White House, Westminster Abbey)<br />
<strong>eta</strong> naziotasuna adierazten duten hitzak (The Welsh).<br />
o Zenbatzaileak errepasatu <strong>eta</strong> sendotuko ditugu.<br />
o Esamolde idiomatikoak (to be in a comma, to set sail, in view of).<br />
o Esamolde paraleloak [not] to see eye to eye, from father to son.<br />
o Oharr<strong>eta</strong>n, izenburu<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> iragarki<strong>eta</strong>n erabiltzen den hizkuntza laburtua (House for sale; Fan<br />
strikes footballer).<br />
o Zatikiak, biderkatzaileak (She’s twice his age), <strong>eta</strong> multiploak (sevenfold).<br />
o Zatigarriak (a bunch of roses, a pinch of salt).<br />
o Zero zenbakia: nought/zero, nil, o, love.<br />
Izenordaina<br />
o Formak, funtzioak, lekua, erabiltzea/ez erabiltzea. Erreferentearekiko komunztadura.<br />
o Zer izenordain-mota dagoen gehiago landuko dugu.<br />
o they/them/their nola erabiltzen den, erreferentea singularra denean (Somebody has lost their<br />
folder).<br />
o It izenordainaren erabilera anaforikoa (I love it when he smiles).<br />
o Cleft sentences delako<strong>eta</strong>n it aurreratzeko prozedura finkatuko dugu (It was in January that I got<br />
the results).<br />
o It izenordainaren hizkuntza-erabilera (How’s it going; She has made it; Hang it all!).<br />
o So partikularen erabilerak: ordezkotzat, zenbait aditzen ostean doan prop-word moduan, hala nola,<br />
think, believe, hope, suppose, expect, say, fear <strong>eta</strong> guess (I guess so) aditzen ostean; <strong>eta</strong> dagoeneko<br />
aipatutako izen, izenordain edo adjektibo bat ordezkatzeko (If she wants me to do it, I’ll do so).<br />
o One izenordainaren erabilerak: erabilera inpertsonala (One likes holidays), determinatzaile edo<br />
izenordain zehaztugabe moduan (one of these days), ordezkatzeko balio duen forma gisa/propword<br />
(the one on the left, the ones I like), only hitzak duen balio enfatikoaren baliokide moduan<br />
(You are the one person I can trust), <strong>eta</strong> “delako bat” esanahiarekin (The house was inherited by<br />
one Peter Doyle).<br />
o Who, whom, which <strong>eta</strong> what izenordain erlatiboak, <strong>eta</strong> when <strong>eta</strong> where adberbioak -ever words<br />
direlako<strong>eta</strong>n (whoever, wherever, etc).<br />
o Ukapen enfatikoak: whatever, whatsoever, at all (He had no friends whatsoever).<br />
o Izenordain banatzaileak finkatuko ditugu: either, either… or, neither…nor (‘Which dress shall I<br />
wear?’ ‘Either will do).<br />
Adjektiboa<br />
85<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Adjektiboen lekua <strong>eta</strong> hurrenkerari buruz ikasitakoa errepasatu <strong>eta</strong> sendotuko dugu.<br />
o Predikazio- <strong>eta</strong> atribuzio-funtzioari buruz ikasitakoa errepasatu <strong>eta</strong> sendotuko dugu.<br />
o Atribuzio-funtzioa bakarrik onartzen duten adjektiboak landuko ditugu: inner, outer, upper,<br />
joined, lesser, etc.(joint efforts, outer space).<br />
o Predikazio-funtzioa bakarrik onartzen duten adjektiboak: alive, ill, alike... (The situations are<br />
alike; I am aware of the fact).<br />
o Atributu edo predikatu gisa erabiltzearen arabera, esanahi desberdina duten adjektiboak: glad news<br />
/ I’m glad; ill luck / He´s ill; a sick man / He’s off sick.<br />
o Adjektibo nominalizatuak/plural generikoa: the poor, the old, the British.<br />
o Adjektibo neutro singularra: the unknown, the absurd, the unexpected.<br />
o Adjektiboen funtzioa betetzen duten hitzak: the head waiter.<br />
o Adjektiboak antzemango ditugu, erabiltzearen poderioz finkatutako esamolde<strong>eta</strong>n: the president<br />
elect, court martial, from time immemorial.<br />
o Aurretik too, rather <strong>eta</strong> so partikula dituen adjektiboa (rather a good idea / a rather good idea).<br />
o Orainaldiko partizipioaren (frightening) <strong>eta</strong> lehenaldiko partzipioaren (frightened) erabileran<br />
sakonduko dugu. Partizipioa honako izen hauen atzetik soilik erabil daitekeen kasuak: applying,<br />
caused, dicussed, found.<br />
o Be sure to / be certain to nola erabiltzen den (Be sure to ask for a receipt when you buy the<br />
newspapers for the office).<br />
o Konparazio-motak finkatuko ditugu: konparazio progresiboa, konparazio paraleloak <strong>eta</strong> like/as<br />
hitzen erabileren arteko aldea.<br />
o Adjektiboa nola aldatzen den finkatuko dugu, <strong>eta</strong> sakonago landuko dugu.<br />
Adberbioa + adjektiboa egituraz eratutako kolokazio tipikoak: bitterly cold, deeply<br />
ashamed, highly recommended.<br />
Gradurik onartzen ez duten adjektiboak: amazing, tiny.<br />
o Konparazioan kontrastea nola erabiltzen den (Her eyes are more green than grey).<br />
o M<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong> alderak<strong>eta</strong>k.<br />
ADITZ-SINTAGMA<br />
Aditza<br />
o Aditz-denborei buruz dakiguna errepasatu <strong>eta</strong> areagotuko dugu.<br />
o Forma jarraituan oso gutxitan erabiltzen diren aditzak: aditz “existentzialak” (consist of, contain),<br />
jabetza adierazten dutenak (own, include, possess), sentimenduak <strong>eta</strong> nahiak adierazten dituztenak<br />
(adore, desire, despise, detest, need, pity), pentsatu edo sinesten dena adierazten dutenak (doubt,<br />
expect, feel), itxurari erreferentzia egiten diotenak (resemble) <strong>eta</strong> bestelakoak<br />
o Geroaldia adierazteko hainbat forma. Ikasitakoa errepasatu <strong>eta</strong> sendotuko dugu.<br />
o Errepasatuko dugu, batetik, iragarpenak egiteko erabiltzen den geroaldia, <strong>eta</strong>, bestetik,<br />
etorkizuneko momentu batean gertatzen ari den ekintza bat edo erabaki bat adierazteko<br />
erabiltzen den geroaldi jarraitua.<br />
o Etorkizuneko momentu jakin batean ekintza amaituta egongo dela iragartzeko: will/won’t<br />
have + lehenaldiko partizipioa (He’ll have finished his exams by June and should be able<br />
to take up some sport then).<br />
o Etorkizunean gertatzen ariko den ekintza batek zenbat iraungo duen nabarmentzeko:<br />
will/won´t have + been + aditza + -ing (I’ll have been working at this school for fifteen<br />
years in October).<br />
o Iraganean erabakitako gertakizunei buruz hitz egiteko: will/won’t be + aditza + -ing<br />
erabiltzen da (Sorry, I can’t do lunch on Saturday. I’ll be taking my daughters shopping).<br />
86<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Gertakari bat egunerokoa denean, <strong>eta</strong>, ondorioz, etorkizunean ere gertatuko dela ziur<br />
gaudenean, will/won’t + aditza + -ing erabiltzen dugu (They’ll be paying us their monthly<br />
visit tomorrow, so I’ll show them our new project then).<br />
o Geroaldiko esanahia duten esamoldeak: etorkizunerako antolatutako gertaerez hitz<br />
egiteko, be to + infinitive (The President is to give a speech at the beginning of the<br />
ceremony).<br />
o Antolatutako gertaerez hitz egiteko, due to + infinitive (The last book of the series is due<br />
to be released in October).<br />
o Etorkizun hurbilean/berehalakoan gertatuko dela uste den gertakizun bati buruz hitz<br />
egiteko, honako hauek erabiltzen dira: be about to (Hurry up! The train is about to<br />
leave!), edota on the point of/on the verge of (She is on the point of having a nervous<br />
breakdown).<br />
o Probabilitatea <strong>eta</strong> ziurtasuna adierazteko, be(un)likely / bound / sure to + infinitive<br />
erabiltzen da (He’s unlikely to win the election).<br />
o Geroaldiko esanahia duten aditzak:<br />
verb + to + infinitive: decide, hope, intend, promise, swear (I swear never to<br />
reveal any of the secrets).<br />
verb + noun/-ing form: anticipate, predict, foresee (We anticipate congestion on<br />
all major roads).<br />
verb + (noun) + to + infinitive: arrange, expect, guarantee, undertake (We are<br />
planning a long stay to improve our English).<br />
o Zenbait moduzko aditz errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> haiei buruz gehiago ikasiko dugu: hain zuzen ere,<br />
treb<strong>eta</strong>suna, aukera, planak, baimena, betebeharra, beharra, betebehar edo beharrik eza, debekua,<br />
ziurtasuna <strong>eta</strong> ohiturak adierazteko balio duten moduzko aditzak. Honako funtzio hau<strong>eta</strong>n<br />
sakonduko dugu: purrustada, aholku edo gomendioak, dedukzio logikoa, probabilitatea orainean<br />
<strong>eta</strong> iraganean, <strong>eta</strong> nahi hipotetikoak.<br />
o Subjuntiboaren erabilera:<br />
o Forma <strong>eta</strong> erabilerari buruz ikasitakoa errepasatu <strong>eta</strong> areagotuko dugu.<br />
o Subjuntiboa ez den beste zerbait erabiltzeko aukerak:<br />
Erregistro neutroan: should + infinitive (It is vital that every applicant should<br />
complete the form in triplicate); for + subject + to + infinitive (It is vital for every<br />
applicant to complete the form in triplicate).<br />
Erregistro informalean: present/past simple (It is vital that every applicant<br />
completes the form in triplicate; They demanded that he left).<br />
o Lehenaldi “irreala”ren erabilera finkatuko dugu: wish/if only + past simple, wish/if only +<br />
past perfect, wish/if only + would, wish/if only + could (have).<br />
o Esamolde finko<strong>eta</strong>n duen erabilera (Long live the republic!; Be that as it may; Come what<br />
may).<br />
o Agindu<strong>eta</strong>n: you + Vp infinitive (John, you be a good boy and eat your spinach!).<br />
o Pasiboaz ikasitakoa errepasatu <strong>eta</strong> areagotuko dugu:<br />
o Boz pasibo inpertsonala: subjektua + aditza pasiboan + to + infinitive (He was said to be<br />
innocent); it + aditza pasiboan + that clause (It’s said that he has commited suicide).<br />
o Partikula duten aditzak/multi-word verbs finkatuko ditugu (The company was taken over).<br />
o Aditz preposizional iragangaitzen egitura pasiboa (He was laughed at).<br />
o Infinitiboa egitura pasibo<strong>eta</strong>n (To be given the role of Hamlet was his greatest ambition).<br />
o Balio arazlea duten aditzen berrikuspena: have/get + objektua + lehenaldiko partizipioa<br />
(Have/get that mess cleaned up at once!).<br />
o Nahastea sortzen duten aditzak nola erabili aztertuko dugu: lay / lie, raise / rise, rob / steal.<br />
Aditzaren osagarriak<br />
87<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Aditzek zer-nolako osagarriak onartzen dituzten: aditzak iragankorrak; iragangaitzak <strong>eta</strong><br />
kopulatiboak direnean, edota iragankorrak nahiz iragangaitzak izan daitezkeenean.<br />
o Egitura bihurkariak dituztenean (They prided themselves on their performance).<br />
o Egitura elkarkariak dituztenean (We disagreed, we fought, then we kissed and made up).<br />
o Aditzen ostean that-clause doanean (He requested that we [should] attend the meeting); aditz<br />
horiei enfasia jartzeko, haien ondoren the fact that doanean (We cannot ignore the fact that she<br />
lied to us).<br />
o Aditzen ostean that-clause edo to-infinitive doanean: agree, hope, pretend, forget.<br />
o Aditzen ostean wh-clause doanean (Nobody can predict what’s going to happen in life).<br />
o Horrez gain, aditzen ostean -ing edo to-infinitive joateari buruzko gaia sendotuko dugu <strong>eta</strong> hari<br />
buruz gehiago ikasiko dugu.<br />
o Halaber, aditzak zer osagarri hartzen dituen aztertuko dugu aditzaren ostean -ing forma edo to<br />
gabeko infinitiboa doanean: see, observe, feel, sense, hear, watch, perceive (I noticed him<br />
sneaking/sneak out at lunch time).<br />
Adberbioak <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak:<br />
o Forma <strong>eta</strong> erabilera. Finkatu <strong>eta</strong> areagotu egingo dugu haiei buruzko ezagutza.<br />
o Adberbioak <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak. Zenbait mota:<br />
o Moduzkoak: truly, wrongly, wholly (A robin was singing beautifully from a garden tree).<br />
o Lekuzkoak: backwards, clockwise, nearby (Have you got all your familly nearby?).<br />
o Denborazkoak: formerly, presently, eventually, lately (I’ve had some really weird dreams<br />
lately).<br />
o Iraupenezkoak: for good, for three years, throughout history, briefly (We met her at your<br />
wedding very briefly).<br />
o Maiztasun mugatukoak: monthly, twice daily, every October 11 th (Every day she spends hours<br />
on her personal fitness programme) <strong>eta</strong> maiztasun mugagabekoak: now and then, once in a<br />
while, on and off, hardly, seldom (Every now and again they travel to London).<br />
o Kausazkoak: because of, with the aim of, for reasons of (Cycling is forbidden on the motorway<br />
for reasons of safety).<br />
o Helburuzkoak: for, so as to, in order to (I went to a café for a quick coffee).<br />
o Intentsitate edo graduzkoak: fairly, quite, almost (I almost got killed).<br />
o Kantitatezkoak: twice, little, much, less (I dream of working less).<br />
o Focus adverbs: only, even, alone, specifically (He specifically asked to see me alone).<br />
o Probabilitatezkoak: maybe, perhaps, possibly (Probably the most famous desert plant is the<br />
cactus).<br />
o Baiezkoak: surely, certainly, indeed (She’s very intelligent indeed); ezezkoak: not at all,<br />
never, no/not (I’ll never do it again).<br />
o Iritzia ematekoak: amazingly, unfortunately, with luck (With luck we should be finished by the<br />
end of March).<br />
o Adberbioen <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioen lekua perpausean.<br />
o Ezezko adberbioaren ostean alderantzizkatzea:<br />
o Denbora-erlazioak (no sooner...than, hardly/scarcely, barely...when, not until, not since, only<br />
after, only when).<br />
o Maiztasuna (Hardly ever did he wear a suit).<br />
o Only esaldiei enfasia jartzeko erabiltzen denean (Only by patience and hard work will we find<br />
a solution).<br />
o No azaltzen den esaldi<strong>eta</strong>n (On no account are you to repeat this to anyone)<br />
o Perpaus osoa aldatzen duten adberbioak (by and large, funnily enough).<br />
o Diskurtsoa markatzen duten adberbioak (Ikus “2. Diskurtsoa-Antolak<strong>eta</strong>” atala)<br />
o Graduatu ezin daitezkeen adjektiboek aldatzen dituzten adberbioak (absolutely malicious).<br />
88<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Adberbioaren kokapen tipikoak + adjektiboa (seriously damaged).<br />
LOKAILUAK<br />
Juntagailuak <strong>eta</strong> esapide konjuntiboak<br />
o Forma <strong>eta</strong> erabilera finkatuko ditugu.<br />
o Koordinaziozkoak (hitzak, perpausak edota esaldiak lotzeko):<br />
o Emendiozkoak: both...and, not only...but also, neither...nor, as well as.<br />
o Disjuntiboak: or, either, either…or.<br />
o Adbertsatiboak: nevertheless, nonetheless, yet, still.<br />
o Kontzesiboak: even if/though, for all (that), in spite of/despite, much as.<br />
o Menderagailuak (bi perpaus perpaus konplexu batean lotzeko menderagailuak dira; horien bidez,<br />
hain zuzen, bata bestearen mende jartzen da):<br />
o Izenak menderatzen dituzten menderagailuak (I informed him that I had arrived; I don’t know<br />
whether it is ready yet; I don’t know where/who he is).<br />
o Adberbioak menderatzen dituzten menderagailuak (We’ll tell him as soon as we see him).<br />
(Ikus “1. Perpaus konplexua – Adberbio-funtzioko menderakuntza” atala)<br />
Preposizioak<br />
o Zer-nolako preposizioak <strong>eta</strong> lokuzio preposizionalak dauden <strong>eta</strong> haiek nola erabiltzen diren<br />
finkatuko dugu.<br />
o Nahasmena sortzen duten preposizioak: above/over, beneath/below/under /underneath, at/in/on,<br />
(made)of/(made)from, across/through.<br />
o Mugimendua <strong>eta</strong> noranzkoa deskribatzen duten preposizioak nola erabiltzen diren finkatuko dugu:<br />
He went along the path, past the pub, up the hill, down through the woods and over the river.<br />
o Preposizio-sintagmaren osteko alderantzizkatzea (Up in the air flew the balloon).<br />
o Preposizioak dituzten esamolde idiomatikoak (Eat it up! What are you up to?; On and off).<br />
5. DISKURTSOA<br />
Kohesioa<br />
o Korreferentzia egiteko gramatika-prozedurak nola erabili sendotuko dugu: pertsona-izenordainak,<br />
erakusleak, posesiboak, zenbatzaileak, <strong>eta</strong> balio anaforikoa edo kataforikoa duten adberbioak edo<br />
gramatika-adierazpenak (us, that, new ones, me neither).<br />
o Ordezkatzeko bide batzuk:<br />
o Izena edo izen-sintagma ordezkatzea (The doctor suggested I should try aspirin or<br />
ibupofren, but neither worked).<br />
o Aditza edo aditzezko esaldia do hitzaren bidez ordezkatzea (He said not to forget the cake<br />
in the oven, but I did).<br />
o Aditza edo aditz-perpausa do so/it/that hitzen bidez ordezkatzea (When you want to get fit,<br />
you should only do so with a planned exercise programme).<br />
o Perpausa ordezkatzea (I expect so; I hope not; I doubt it; I’m certain of it; So they have!).<br />
Elipsia:<br />
o Izena edo izenordainarena (Lucy went up to the bar and asked for a coffee).<br />
o Aditzarena (Since the divorce I’ve lived in London and my husband in Cambridge).<br />
o Infinitibo edo wh-clausesena (He didn’t win the competition even though he had expected to).<br />
89<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Ingeles informalean, perpaus motzen hasierako subjektua ez esatea (< I > Must go now. It’s<br />
getting late).<br />
Aditzen koherentzia<br />
o Diskurtsoko erlazio<strong>eta</strong>ko denbora koherentea izatea (progresioa denboran zehar, gertaerak<br />
gainjartzea, atzerako jauzia).<br />
o Zehar-estiloa perfekzionatu <strong>eta</strong> finkatuko dugu. Aditz-denbor<strong>eta</strong>ko aldak<strong>eta</strong>k. Reporting verbs.<br />
o Informazioa aipatzeko <strong>eta</strong> emateko prozedura gehiago ikasiko ditugu:<br />
o Komunztadura izan behar dute prozedurok informazioarekiko: gaurkotua dago ala<br />
gaurkotu egin nahi da.<br />
o Komunztadura izan behar du igorlearen asmoarekiko: informazioaren egiazkotasunarekin<br />
konprometitzen da ala ez (He is supposed to be a good player).<br />
Diskurtsoaren zatien lokailuak<br />
o Diskurtsoko juntagailuak <strong>eta</strong> menderagailuak finkatuko ditugu <strong>eta</strong> haiei buruz gehiago ikasiko<br />
dugu (Ikus “1. Gramatika-Lokailuak” atala).<br />
Antolak<strong>eta</strong><br />
Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko testu<strong>eta</strong>ko elementuak:<br />
o Testua <strong>eta</strong> erregistroaren araberako adierazgailuak:<br />
o Hasierarako balio dutenak:<br />
Agurtzeko formulak (Well[now]; Right[now]; Ladies and gentlemen).<br />
Gaia aurkezteko (To begin/start with I’d like to…).<br />
Gai berri bat aurkezteko (Now I’d like to say something about…).<br />
Anekdota bat kontatzen hasteko (There was this Englishman who…).<br />
o Egituratzeko balio dutenak:<br />
Diskurtsoa hasteko (First of all).<br />
Jarraitzeko (Similarly, what’s more, moreover).<br />
Iritzia emateko (Fortunately, surprisingly, obviously).<br />
Digresioa adierazteko (Incidentally, by the way).<br />
o Birformulatzeko erabiltzen direnak<br />
Azalpenak emateko (That is, in a sense, in other words).<br />
Zuzentzeko (I mean, rather/better).<br />
Urruntzeko (Anyway).<br />
o Laburbiltzeko erabiltzen direnak (To sum up, in conclusion, to conclude).<br />
o Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak. Diskurtsoa markatzeko balio duten puntuazio-zeinuak: puntua, puntu<br />
<strong>eta</strong> koma, etendura-puntuak, galdera-ikurrak, harridura-ikurrak, parentesiak <strong>eta</strong> marratxoa. Ideiak<br />
paragrafotan egituratzea.<br />
o Sailkapenak egiteko, enfasia jartzeko <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak (testuak<br />
eskematan <strong>eta</strong> aurkibid<strong>eta</strong>n banatzeko <strong>eta</strong> antolatzeko arauak; letra-motak, letra lodiak, letra<br />
azpimarratua, marjinak <strong>eta</strong> komatxoak).<br />
o Intonazioa <strong>eta</strong> etenaldiak. Diskurtsoko unitateak <strong>eta</strong> zentzu-loturak markatzeko, intonazioa <strong>eta</strong><br />
etenaldiak nola erabiltzen diren lantzen jardungo dugu; hizk<strong>eta</strong>ko egintzako patroi melodikoak <strong>eta</strong><br />
maila hon<strong>eta</strong>ko diskurtsoko egiturak identifikatu <strong>eta</strong> sortuko ditugu.<br />
Interakzioa<br />
90<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Deixia<br />
o Elkarrizk<strong>eta</strong>ko adierazgailuak landuko <strong>eta</strong> zabalduko ditugu. Adierazgailu horien helburua<br />
izango da norbaiti hitz egiterakoan erabili ahal izatea: hala nola, agurtzeko, hitz egiten<br />
hasteko, elkarrekin lan egiteko, erreakzionatzeko, esandakoa indartzeko, solaskidea<br />
elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko, desadostasuna adierazteko, desadostasuna leuntzeko, inplikazioa<br />
adierazteko, urruntzeko, hitz egiten hasteko, azalpen bat emateko, laguntza eskatzeko,<br />
eskerrak emateko, errepikatzeko <strong>eta</strong> zerbaiten berri emateko, bukaera iragartzeko <strong>eta</strong> agur<br />
esateko.<br />
o Ohiko zenbait egoera <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n zenbait erreakzio esperotakoak izaten dira; beraz,<br />
erreakzio hori<strong>eta</strong>rako baliabide gehiago ikasiko ditugu. Erreakzio horiek, besteak beste,<br />
honako hauek izan daitezke: galdetu-erantzun, eskaini-onartu/uko egin, eskatu-onartu,<br />
konplimenduak egin-haiei garrantzia kendu, eskatu-eman.<br />
o Arr<strong>eta</strong> berezia jarriko diogu egoera bakoitzean erabili beharreko erregistroaren egokitasunari.<br />
o Hainbat enuntziazio-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso atzeratuan<br />
<strong>eta</strong> kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu bakoitzerako,<br />
izenordain, erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpen egokien erabilera landuko da (I,<br />
you ↔ he; now, at the moment, today, yesterday, tomorrow ↔ then, at that moment, the same<br />
day, the previous day, the following day; here, this, come, bring ↔ there, that, go, take).<br />
Kortesia<br />
o Maiz erabiltzen diren tratamendu-motak: pertsona gramatikalak; formulak nola erabiltzen<br />
diren.<br />
o Hiztunaren presentzia leuntzeko erabiltzen diren izenordain inpertsonalak (One has to be<br />
careful with politicians) edo pasiboak (The tap needs to be mended), bigarren pertsona (You<br />
men are so predictable!), solaskidea barne hartzen duen all partikula (besarkatzailea) (We all<br />
have to pitch in).<br />
o Funtzio sozial<strong>eta</strong>n familiartasun-maila adierazten duten esamoldeak: aginduak ematekoak<br />
(Open the door, will you? / Could you open the door, please?).<br />
o Kooperaziozko erantzunak: esamolde egokiak (It’s a pleasure! Go ahead! Why not?).<br />
o Intonazioak zenbateko garrantzia duen horrelako hizk<strong>eta</strong>ko egintzak leuntzeko edo bizitzeko.<br />
Inferentziak<br />
o Hainbat komunikazio-egoeratan ohiko esamoldeek dituzten zentzu inplizituak.<br />
o Zer zentzu inplizitu duten erantzunek laburregiak edo luzeegiak direnean.<br />
o Ahotsaren doinuak dituen zentzu inplizituak: asmo ironikoa, sarkastikoa <strong>eta</strong> abar.<br />
o Galderazko egitura bideratuek dituzten zentzu inplizituak (Ikus “4. Fonologia <strong>eta</strong> ortografia-<br />
Intonazioa / Question tags” atala).<br />
o Anbiguotasun ilokutiboa: It’s cold in here. ↔ Informatzea, aurpegiratzea edota leihoa ixteko<br />
eskatzea.<br />
o M<strong>eta</strong>forak.<br />
Tematización y focalizaciónTematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
o Hiztunek ezagutzen duten informazioaren elipsia.<br />
91<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
o Prozedura gramatikalen bidez, hiztunek ezagutzen duten informazioa <strong>eta</strong> informazio berria<br />
nabarmentzea.<br />
o Pasiboa nola erabiltzen den (He got arrested).<br />
o Egitura sasi-iragankorrak (Helen photographs well, doesn’t she?).<br />
o Prozedura lexikoak (Eaten it? You wolfed it down!).<br />
o Hurrenkera:<br />
o Fronting (That bowl we got in Italy. The other one is from Spain, I think).<br />
o Cleft-sentences (Ikus “1. Perpaus konplexua – Izen-funtzioko menderakuntza” atala).<br />
o Hizkera mintzatu informalean erabiltzen diren egitura tipikoak, subjektu – aditz –<br />
osagarriaren egitura ez dutenak:<br />
Perpausaren hasieran: Headers (That key, did you put it there or did I?).<br />
Perpausaren bukaeran: Tails (It’s driving me crazy, this).<br />
o The thing, one thing, something + perpaus erlatiboa (The thing I was struck by was<br />
their generosity).<br />
o It erabiltzeko modu batzuk:<br />
o It aurreratzea (It was money they wanted).<br />
o It + report verb (It appears/seems he’s been promoted).<br />
o Aditzak (reckon, guess, count, judge) + it + adjektiboa (I find it hard to believe he’s<br />
leaving his job).<br />
o Erreduplikazioa (I’ve told you time and time again not to pick your nose).<br />
o Enfasia jartzea:<br />
o Informazioaren xeh<strong>eta</strong>sun berri<strong>eta</strong>n (Bond, James Bond).<br />
o Hitz garrantzitsu<strong>eta</strong>n (Excuse me, I think you are in my seat).<br />
o Bi elementuren kontrastea adierazten duten perpaus<strong>eta</strong>n (Do you want the hamburger<br />
with chips or salad?).<br />
o Zuzenk<strong>eta</strong>k egitean (Are you thirteen? No, fourteen!).<br />
o Kokatze-funtzioa duten egiturak fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea (I don’t really feel like doing it;<br />
The point/question/truth/problem is…).<br />
o Nominalizazioa (My poor health meant I had to stay at home).<br />
o Adjektibazioa (She seemed most insistent that we should know it).<br />
6. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Hiztegia<br />
o Esamolde ugari ikasiko ditugu hainbat egoeratan lantzen diren funtzioak betetzeko.<br />
Egoera horiek izan daitezke formalak nahiz informalak, ahozkoak nahiz idatzizkoak, <strong>eta</strong><br />
erregistro batekoak zein bestekoak.<br />
o Zenbait gaitan dugun ezagutza areagotuko dugu: batetik, landutako egoera <strong>eta</strong> gai<strong>eta</strong>rako<br />
hiztegia; bestetik, aldaerak (formal/informal, Britainiako ingelesa/Amerikako ingelesa);<br />
<strong>eta</strong> azkenik, ingeles estandarra <strong>eta</strong> lagunarteko edo laneko erregistroak.<br />
o Landutako egoera <strong>eta</strong> gaiekin zerikusia duten ohiko collocations gehiago ikasi <strong>eta</strong><br />
ikasitakak sendotuko ditugu (stiff opposition, bitter argument, hopelessly in love, to<br />
fiercely disagree).<br />
o Landutako egoera <strong>eta</strong> gaiekin zerikusia duten esamolde gehiago ikasiko ditugu <strong>eta</strong><br />
ikasitakoak indartuko. Esamolde horiek lagunarteko ingelesean maiz erabiltzen direnak<br />
izango dira.<br />
o Herri-hizkerako edo erregistro tabuko hitz <strong>eta</strong> esamolde ohikoak.<br />
o Landutako egoera <strong>eta</strong> gaiekin zerikusia duten ohiko atsotitz gehiago ikasiko ditugu. Zer<br />
testuingurutan erabiltzen diren.<br />
o Ingelesean maiz erabiltzen diren latineko hitz <strong>eta</strong> esamolde jantziak.<br />
92<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Hitz-erak<strong>eta</strong><br />
o Estereotipatutako konparazio gehiago ikasiko ditugu, <strong>eta</strong> dakizkigunak sendotuko ditugu<br />
(as cool as a cucumber).<br />
o Partikula duten aditzak/phrasal verbs.<br />
o Aurrizki (under-, over-) <strong>eta</strong> atzizki bidez (-dom, -ness) eratzen diren hitzak.<br />
o Hitz batzuek kategoria aldatzen dute beste bat eratzeko. Haiei buruz ikasitakoa indartuko <strong>eta</strong><br />
areagotuko dugu: izena ↔ aditza (bottle/to bottle), aditza ↔ izena ( to bore/a bore), adjektiboa ↔<br />
izena (daily/a daily), adjektiboa ↔ aditza (humble/to humble).<br />
o Elkark<strong>eta</strong> bidez eratzen diren hitzei buruz dakiguna indartu <strong>eta</strong> areagotuko dugu:<br />
o Izen elkartuak: izena + izena (watercolour, air shuttle); aditza + -ing + izena (finishing<br />
stroke/touch); adjektiboa + izena edo izena + adjektiboa (blackbird, spoonful); aditza +<br />
izena (scarecrow); izenordaina + izena (he-goat); partikula + izena edo alderantziz<br />
(looker-on); <strong>eta</strong> beste konbinazioak (forget-me-not).<br />
o Adjektibo elkartuak: izena + adjektiboa (user-friendly); izena + aditza + -ing (timeconsuming),<br />
izena + lehenaldiko partizipioa (sunburnt);<br />
adjektiboa + adjektiboa (bitter-sweet) adjektiboa + lehenaldiko partizipioa (absentminded);<br />
adjektiboa edo adberbioa + izena + -ed (well-mannered), adjektiboa + aditza + -<br />
ing (dirty-looking); adberbioa + lehenaldiko partizipioa (far-fetched), <strong>eta</strong> adberbioa +<br />
aditza + -ing (well-being).<br />
o Aditz konposatuak (house-hunt).<br />
o Erreduplikazioak (chit-chat, wishy-washy, see-saw).<br />
o Murrizk<strong>eta</strong>/clipping: front clipping (phone/telephone), back clipping (bra/brassiere),<br />
front/back clipping (flu, fridge).<br />
o Hitzek bat egitea/blend (chortle, motel).<br />
o Siglak (B.B.C.,VIP,GP) <strong>eta</strong> akronimoak (AIDS/Aids, NATO/Nato).<br />
o Eratorpena dela-<strong>eta</strong>, esanahiaren ñabarduraren bat aldatzen denean (reddish).<br />
o Marratxoa edo marra etzana duten egitura lexiko edo zenbakizkoak: (a twenty-four-hour<br />
flight; It is open 24/7).<br />
o Atzeranzko eratorpena/back- formation (sightseeing→sightsee, intuition →intuit).<br />
Esanahia<br />
o Landutako gai<strong>eta</strong>n azaldutako asoziazio-eremu gehiago ikasiko ditugu.<br />
o Esanahi irekia duten hitzak <strong>eta</strong> hotsak nola erabiltzen diren (er, I mean) <strong>eta</strong> testuingururako<br />
zehatzagoak diren beste batzuen bidez nola ordezkatzen diren.<br />
o Landutako egoera <strong>eta</strong> gaiekin zerikusia duten hitz gehiago ikasiko ditugu: batetik, antonimoak <strong>eta</strong>,<br />
bestetik, sinonimoak edo antzeko esanahia duten hitzak. Erregistroaren arabera hitz horiek nola<br />
erabiltzen diren.<br />
o Eremu semantiko bereko hitz gehiago ikasiko ditugu <strong>eta</strong> haien arteko ezaugarri komunak <strong>eta</strong><br />
desberdintzaileak ulertuko ditugu (glance, stare, peep, peer).<br />
o Hitz polisemikoen erabilera egokia (book, bank).<br />
o Forma antzekoa izateagatik, zailtasunak sortzen dituzten hitzak (rise/raise).<br />
o Sasiadiskideak <strong>eta</strong> ama-hizkuntzarekiko ohiko lexiko-interferentziak (sympathetic, sensible).<br />
o Hitz homofonoak (two/too, right/write).<br />
o Azentua jartzen den lekuaren arabera, esanahi bat edo beste duten hitzak (to record/a record).<br />
o Erregistro formal <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>rako lexiko gehiago ikasiko dugu (go/attend).<br />
o Hizkuntzaren baliabideak nola erabiltzen diren landuko dugu: konparazioak, m<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong><br />
irudizko adiera duten egiturak.<br />
o Ingelesaren bari<strong>eta</strong>te ohikoen<strong>eta</strong>ko lexiko arrunta nola erabiltzen den (nappy/diaper, tap/faucet,<br />
trousers/pants).<br />
93<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Baliabide fonikoak<br />
o Bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-fonemak antzeman <strong>eta</strong> sortuko ditugu (International Phonetic<br />
Association): zailtasun gehien sortzen dituzten fonema <strong>eta</strong> aldaerak.<br />
o Forma ahostunak <strong>eta</strong> ahoskabeak hautematea <strong>eta</strong> desberdintzea (/s/, /z/).<br />
o Diskurtsoan bokal-fonemak erlaxatzea (/ə/).<br />
o Kontsonanteen laburk<strong>eta</strong> fonetikoa (Where d’you /dju:)/ work?).<br />
o Kontsonante ahoskabeei buruz dakiguna finkatuko dugu <strong>eta</strong> gehiago ikasiko dugu horiei buruz<br />
(debt, receipt, yacht).<br />
o Fonema zailenak berriro landuko ditugu.<br />
o Familiako <strong>eta</strong> lagunarteko hizkeran gertatzen den artikulazio-erlaxazioa antzematen ikasiko dugu<br />
(See you /si:yə/).<br />
o Melodia-unitateen <strong>eta</strong> puntuazioaren arteko baliokid<strong>eta</strong>suna finkatuko dugu: hain zuzen ere, puntu,<br />
koma, bi puntu, puntu <strong>eta</strong> koma, marratxoa <strong>eta</strong> parentesiari dagokien intonazioa.<br />
o Kategoria gramatikal toniko <strong>eta</strong> atonoak identifikatu <strong>eta</strong> ahoskatuko ditugu (artikuluak,<br />
preposizioak, juntagailuak <strong>eta</strong> abar).<br />
Intonazioa<br />
o Intonazioa: eredu bereizgarriak indartu <strong>eta</strong> gehiago ikasiko ditugu.<br />
o Enuntziazio-intonazioa: baieztapen-motak bereiztuko ditugu (arruntak, kategorikoak, iradoki<br />
egiten dutenak, zalantza adierazten dutenak, enumerazio<strong>eta</strong>koak).<br />
o Galderazko intonazioa finkatuko dugu: orokorra (What time is it?); adierazpenezkoa (You’re<br />
Philip?); kortesia kutsua duen adierazpenezkoa (Would you do me a favor?); <strong>eta</strong> hautazkoa<br />
(Should I go or should I stay?).<br />
o Goranzko intonazioa duten baiezko perpausen intonazioa (You’re ready?).<br />
o Intonazioa hainbat komunikazio-funtziotarako <strong>eta</strong> hainbat tonutan (serio, haserre, burlati,<br />
maitekor).<br />
o Esaera zahar <strong>eta</strong> poema sinpleak.Intonazio bereizgarria duten sekuentzia sinpleak.<br />
o Question tag leloen intonazioa: horri buruz gehiago ikasiko dugu, <strong>eta</strong> dakiguna finkatuko.<br />
o Baiezko esaldia + goranzko intonazioa duen negative tag leloa, baiezko erantzuna<br />
jasotzera bideratuta dagoena (‘You’ve worked hard, haven’t you?’ ‘Yes, I have’), baina<br />
ezezkoa ere onartzen duena (‘No, I haven’t’).<br />
o Ezezko perpausa + beheranzko intonazioa duen affirmative tag leloa, ezezko erantzuna<br />
jasotzera bideratuta dagoena (‘He didn´t get it, did he?’ ‘No, he didn’t’), baina baiezkoa<br />
ere onartzen duena (‘Yes, he did’).<br />
o Baiezko esaldia + beheranzko intonazioa duen negative tag leloa, baiezko erantzuna<br />
jasotzera bideratutakoa (‘You’re coming, aren´t you?’ ‘Yes, we are’).<br />
o Baiezko perpausa + goranzko intonazioa duen affirmative tag leloa, baiezko erantzuna<br />
jasotzera bideratutakoa (‘He’s gone back, has he?’ ‘Yes, he has’).<br />
o Ezezko perpausa + beheranzko intonazioa duen affirmative tag leloa, ezezko erantzuna<br />
jasotzera bideratutakoa (‘She never talked to anybody, did she?’ ‘No, she didn’t’).<br />
Ortografia<br />
o Ingeleseko ortografia-arauak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
o Hitz elkartuak, siglak <strong>eta</strong> akronimoak.<br />
o Letra larriak erabili behar diren kasu bereziak.<br />
o Gutxien erabiltzen diren puntuazio-zeinuak finkatuko ditugu.<br />
94<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Britainiako <strong>eta</strong> Amerikako ingelesaren arteko ortografia-aldeei buruz ikasitakoa indartu <strong>eta</strong> areagotuko<br />
dugu.<br />
PERPAUSA<br />
Perpaus bakuna<br />
FRANTSESA<br />
GRAMATIKA<br />
• Il/Ce + aditz inpertsonala: il est arrivé un pépin; ça caille; il fait beau/ jour/ du vent ; il lui est<br />
arrivé malheur; il lui en faut; il est temps que; il s’agit de; il vaut mieux / que; il est bon de<br />
/que; il est indispensable que.<br />
• Bi egiturak: Il est certain qu’il sera là; il sera là, c’est certain.<br />
• Aurkakotasuna: sembler/ il semble que; manquer/ il manque.<br />
• C’est (que/ qui/ de), il y a, voilà, voici, soit : c’est mon tout ; et voilà, le travail !; voici notre<br />
météo pour demain ; il n’y avait pas un chat ; c’est toujours ça de pris ; soit un triangle<br />
rectangle.<br />
• ”Ce”/ pertsona-izenordainaren <strong>eta</strong> “être” aditzaren arteko aurkakotasuna: c’est mon cousin, il<br />
est agent commercial.<br />
• Aditz-egiturak: subjektua – aditz iragankaitza/iragankorra – osagarri zuzena / zeharkako<br />
osagarria, osagarri bikoitza; perpaus konpletiboak (indikatibozko <strong>eta</strong> subjuntibozko sarreraaditzak);<br />
baiezko egiturak <strong>eta</strong> ezezko egiturak, aurreposizioan <strong>eta</strong> posposizioan<br />
(indikatiboarekin <strong>eta</strong> subjuntiboarekin); perpaus infinitiboak; atributudun perpausak: il était<br />
inquiet; ça me rend fou; il se fait entretenir; il avait l’air furieux; occupe-toi de tes oignons;<br />
personne ne s’attendait à ce qu’il revienne; dis à Pierre de revenir; je préfère cela à autre<br />
chose; payer par chèque; je sais que tu reviendras; j’aime mieux que tu ne sois pas là.<br />
• Esanahi kontrajarriak aditz bakoitzak era ditzakeen hainbat egituren artean: Le blé pousse/ il a<br />
poussé son camarade; tu manques de savoir- faire/ tu manques à ton devoir; il doute que tu<br />
aies dit la vérité/ il se doute que tu aies menti; il a tenu / il a tenu sa promesse/ il tient à le<br />
faire/ il y tient/ il tient la nouvelle de sa soeur/ il tient de sa mère/ il tient tête.<br />
• Egitura nominalak <strong>eta</strong> pronominalak: le rock, j’aime bien ça; il n’y avait aucune raison; oh, la<br />
jolie toilette!; un penchant pour la musique classique ; heureux d’être des vôtres ; ne la laisse<br />
pas partir ; lui, il en a repris ; ne leur en donne pas.<br />
Esaldi deklaratzailea: l’amour ne dure que trois ans; plaie d’argent n’est pas mortelle.<br />
Galderazko esaldia: intonazioa.<br />
• Egitura bakunak <strong>eta</strong> konplexuak, inbertsioarekin <strong>eta</strong> inbertsiorik gabe. Votre nom? Vous<br />
partez quand? Quand partez-vous? Votre fils fait-il du sport? Il fait du sport, votre fils? Qui<br />
est-ce? Comment s’appelle-t-il? On va voir quoi? Où se reposer? Quand ça? Pour combien<br />
de temps?<br />
• “Est-ce que” esamoldearekin osatutako egitura: quand est-ce que vous partez ?<br />
• Izenordain galdetzaileak<br />
95<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Qui: à gauche, qui est-ce ? il travaille chez qui ?<br />
- Que: que demande-t-il ? qu’arrive-t-il ?<br />
- Quoi: pour quoi faire? mais quoi? en quoi est-il? quoi de nouveau?<br />
- À qui, à quoi, de qui, de quoi, avec qui, avec quoi, par qui, par quoi... : vous déjeunez<br />
avec qui? à quoi penses- tu?<br />
- Qui est-ce qui/ que? Qu’est-ce qui/ que: qu’est-ce qu’il y a? qu’est-ce qu’on peut<br />
visiter? qui-est-ce qui part? qui est-ce que vous voyez? et qu’est-ce qu’ils font en ce<br />
moment? qu’est-ce qui vous gêne?<br />
• Adjektibo galdetzaileak: quel...: à quelle heure dînes-tu, donc?<br />
• Adberbio galdetzaileak: où, quand, comment, pourquoi, combien: comment va-t-elle se<br />
débrouiller? C’est combien?<br />
• Berresteko eskaera: elle est donnée, n’est-ce pas?<br />
• Galdera argia <strong>eta</strong> erdizkakoa: Tu as de quoi payer? Laquelle tu vas prendre?<br />
• Galderazko esaldiari erantzuna: oui. oui oui, mais oui, bien sûr, si, mais si, mais sûrement,<br />
mais certainement, mais naturellement, absolument, parfaitement, d’accord, entendu, sans<br />
faute...; non, mais non, pas du tout, pas question, absolument pas...; peut-être, je crois que<br />
oui/ si, j’espère que non...<br />
Ezezko esaldia: intonazioa<br />
- Non: non, celui-là, le jaune; non, ce n’est pas lui.<br />
- Pas/ plus du tout: je ne veux pas du tout en entendre parler.<br />
- Ne... pas: je ne bouge pas le petit doigt.<br />
- Non, ne... pas: non, il n’a pas la monnaie.<br />
- Non plus: moi non plus, je n’aime pas me faire avoir.<br />
- Ne ... plus: n’en parlons plus, voulez-vous ?<br />
- Ne... que, ne.... jamais, ne... personne, ne... rien, ne... aucun, ne.... guère, ne...nulle<br />
part, ne... plus rien/ plus personne/ plus aucun/ plus jamais, ne... jamais rien/ jamais<br />
personne: il n’a qu’une parole; je n’y peux rien; rien n’y fait ; il n’en reste aucun;<br />
nous n’en avons guère; je ne l’ai vu nulle part.<br />
- Pas: pas d’essence?, eh bien, non, pas aujourd’hui; il travaille dans leurs bureaux,<br />
pas comme comptable mais comme informaticien; pas vous?<br />
- Non, pas encore : il n’est pas encore arrivé.<br />
- Personne ne: personne n’est venu pendant ton absence; ne parle à personne.<br />
- Ne pas/ plus/ jamais/... + infinitiboa: je lui souhaite de ne pas récidiver; ne pas<br />
déranger.<br />
- Ni... ni: non, elle n’est ni trop longue ni trop courte.<br />
- Sans: sans y penser à mal.<br />
• ”Pas” isiltzea oser, pouvoir, savoir <strong>eta</strong> cesser aditzen atzean.<br />
- «ne» espletiboa: avant que, à moins que, de crainte que/ redouter/ éviter/..., plus que,<br />
moins que, douter...: relancez le client, à moins qu’il n’ait honoré sa dette.<br />
- Leuntzea: ce n’est pas si mal que ça ; elle n’est pas laide du tout, voyons ; il n’y a a<br />
pas le feu ; c’est pas mon idée.<br />
Aginterazko esaldia: intonazioa.<br />
- Baiezkoak <strong>eta</strong> ezezkoak: attends, attends; vas-y; ne restons pas là; n’en parlons plus.<br />
- Pertsona-izenordainarekin (“liaison”): apportes-en; passe- le moi; parlons-nous- en;<br />
laissez- moi entrer.<br />
- “Donc” juntagailuarekin indartuta: allons donc!<br />
- “Veuillez” elementuaren erabilera: veuillez patienter, je vous prie.<br />
96<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Harridurazko esaldia: intonazioa<br />
- Quel…, comme, ce que, qu’est-ce que: la montagne, quelle horreur!<br />
- Si, tant, tel..., tellement: avec de tels parents!<br />
- Si, pourvu: si j’avais su! pourvu qu’il fasse beau!<br />
- Ça alors! mince! chut!...<br />
Esaldi pasiboa<br />
- Agente esplizituarekin edo gabe: J’ai été r<strong>eta</strong>rdé par la pluie.<br />
- Infinitiboaren forma pasiboa: La réunion va être reportée.<br />
- Forma pronominala <strong>eta</strong> esanahi pasiboa: Nos studios se louent à la semaine.<br />
- “Se voir”, “se laisser” <strong>eta</strong> “se faire” esamoldeekin osatutako egiturak: Il s’est vu<br />
entourer par la marée montante; Il s’est vu retirer le permis; Elle se laisse aller;<br />
Faire examiner.<br />
- Esanahi pasibodun nominalizazioa: Tempête: des centaines d’arbres écrasés;<br />
Ouverture de la chasse: Il y a trois personnes de blessées.<br />
Esaldi dislokatuak: intonazioa<br />
Ça, c’est à moi; la poste, c’est plus loin; c’est à cause de vous, tout ça; ma femme est d’accord,elle; la<br />
cuisine au beurre, mais tout le monde connaît, voyons !, ils les ont vues, les enfants, les photos; moi, je<br />
m’en occupe, de vos bagages; le questionnaire, on y a répondu, nous.<br />
Elipsidun esaldiak: entrée interdite; soldes; ne pas stationner; à suivre; affaire louche; pots-de-vin<br />
à...<br />
Perpaus konposatua. Lokailuak. Argudio-lokailuak.<br />
• Enumeratzeko: et, (et) aussi, (il en va) de même, également, ou, ou bien, ni... ni, de plus, en<br />
outre, en plus, encore, d’abord, tout d’abord, en premier lieu..., puis, ensuite, après, or,<br />
d’ailleurs, par ailleurs, et même , non seulement... mais encore, aussi, d’une part... d’autre<br />
part, quant à, en ce qui concerne, pour ce qui est de, à ce... s’ajoute, si l’on compte encore, on<br />
sait déjà... plus important encore, il faut compter également, venons-en à, il faut attirer<br />
également l’attention sur le fait que, l’hypothèse enfin de... n’est pas à exclure/ rejeter, si l’on<br />
ajoute enfin, enfin, en dernier lieu, enfin bref, voilà...<br />
• Denboran kokatzeko: d’abord, tout d’abord, en premier lieu…, d’entrée de jeu, (et) alors, (et)<br />
puis, (et) ensuite, (et) après, enfin, finalement...<br />
• Adibide bat eman edo bitxikeriaren bat kontatzeko: considérons par exemple le cas de, tel est<br />
le cas de, ainsi, l’exemple le plus significatif nous est fourni par, si l’on prend le cas de,<br />
l’exemple de … confirme, un autre exemple, qu’il suffise de rappeler, prenons le cas de, son<br />
cas ne fait qu’illustrer, ...<br />
• Baieztatu edo eragozpenak jartzeko: il est exact que/ il est en effet possible que/ il n’est pas du<br />
tout impossible que… mais/ cependant/ toutefois; s’il est certain que… il n’en reste pas moins<br />
que; tout en reconnaissant le fait que… il faut cependant faire remarquer que; s’il est exact<br />
que… toujours est-il que; certes… cependant; quel que soit… on ne saurait soutenir;<br />
admettons que… reste à savoir...<br />
• Oztopo bat jartzeko: or, en réalité, en fait, prétendre, soutenir à tort, (bien) loin de,<br />
contrairement à, plutôt que de, ils font valoir que... mais, à plus forte raison, d’autant plus, il<br />
est incohérent/ peu rigoureux de... tout en prétendant... (Ikus “Aurkakotasuna” ataleko<br />
“Kontsezioa” zatia): en revanche, malgré, contester, rétorquer, démentir, récuser...<br />
• Murrizteko: en tout cas, de toute façon, quoi qu’il en soit, en tout état de cause, de fait, en fait,<br />
en réalité, pour ainsi dire...<br />
• Birformulatzeko:<br />
97<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Aurrez esandakoa: autrement dit, en d’autres termes, en un mot, c’est-à –dire...<br />
- Aurrez esandakoaren ondorioa: donc, ainsi/ aussi (inbertsioa), c’est pourquoi, en<br />
conséquence, par conséquent...<br />
- Amaiera: bref, en somme, somme toute, tout compte fait, après tout, tout bien<br />
considéré, toute réflexion faite, en fin de compte, enfin, finalement, en définitive...<br />
• Aditz-denboren arteko komunztadura –indikatiboa, subjuntiboa, infinitiboa <strong>eta</strong> baldintza–<br />
honako egitura-mota hau<strong>eta</strong>n: kausazkoak, ondoriozkoak, helburuzkoak, aurkakotasunezkoak,<br />
kontzesiboak, murriztaileak, baldintzazkoak <strong>eta</strong> alegiazkoak, denborazkoak <strong>eta</strong><br />
konparaziozkoak: il travaille dès lors qu’il n’a pas les moyens; il travaille afin que ses enfants<br />
aient de bons débouchés; il travaille pour survivre; il travaille au cas où il pourrait obtenir un<br />
avancement.<br />
• “Et que” esamoldearen erabilera, aipatutako egiturekin komunztadura eginez; aditzkomunztadura:<br />
Comme la maison était trop grande et que nous étions isolés, nous avons<br />
déménagé.<br />
• Kausazkoak:<br />
- Izen-multzoa, infinitiboa: à cause de, grâce à, en raison de, sous prétexte de, étant<br />
donné, du fait de, à la/par suite de, avec, sans, par, pour, de, à force de, par manque<br />
de, faute de, de crainte/ peur de, pour + lehenaldiko infinitiboa (infinitif passé).<br />
- Aditza: parce que, car, d’autant plus/ moins/ mieux que, étant donné que, du fait que,<br />
vu que, à présent que, maintenant que, dès l’instant où, ce n’est pas que (indicatif/<br />
subjonctif) mais (c’est parce que) que, ce n’est pas pour cela/ ça que, si …c’est parce<br />
que, sous prétexte que, tant, tellement, verbe au participe.<br />
• Ondoriozkoak:<br />
- Koordinazioa: et, donc, comme ça, en conséquence, par conséquent, c’est/ voilà<br />
pourquoi, de ce fait, c’est pour cela/ça que, c’est la raison pour laquelle, de cette<br />
manière, ainsi/ aussi (inversion du sujet), alors, d’où, de là, du coup.<br />
- Aditza indikatiboan: de (telle) manière/ sorte/ façon que, si bien que, tel… que, si …<br />
que, tant… que, tellement … que, à tel point ....que, au point que...<br />
- Aditza subjuntiboan: assez/suffisament/trop/… pour (que)…<br />
• Helburuzkoak:<br />
- En vue de, pour + izena/infinitiboa<br />
- Infinitiboa: dans le but de, histoire de, dans/ avec l’intention de, dans la perspective<br />
de, dans/ avec l’espoir de…<br />
- Infinitiboa edo subjuntiboa: pour, pour ne pas, pour que, afin que, afin de, dans ce<br />
but, si ... c’est pour/ pour que, de manière à/ à ce que, de façon à/ à ce que, de (telle)<br />
sorte que, de peur/crainte que/ de.<br />
- Proposizio erlatiboak: il cherche une secrétaire qui sache se tenir.<br />
• Aurkakotasunezkoak:<br />
- Au contraire, par contre, en revanche, à l’opposé.<br />
- Au contraire de, à l’inverse de, à l’opposé de, contrairement à.<br />
- Infinitiboa: au lieu de.<br />
- Indikatiboa: alors que, tandis que, pendant que, autant... autant.<br />
• Kontzesiboak, murriztaileak:<br />
- Pourtant, cependant, néanmoins, toutefois, seulement, malgré tout, quand même, tout<br />
de même, avoir beau + infinitiboa.<br />
- Mais, or, et, mais en fait, en fait, certes.<br />
- Subjuntiboa: bien que, quoique, encore que, sans que, sans(infinitif), à moins que,à<br />
moins de (infinitiboa), quel... que+ être, quoi que..., où que, d’où que...<br />
- Indikatiboa: même si, si.<br />
• Baldintzakoak, balizkoak:<br />
98<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Egitura eliptikoa (intonazioa): un verre de plus, il était rond.<br />
- Avec, sans, en cas de, quand, sinon: avec un peu de chance, on pourrait réussir.<br />
- Au cas où, dans l’hypothèse où + baldintza.<br />
- «Si» elementuarekin egindako egiturak.<br />
- Gerundioa: en t’y prenant autrement, tu réussis/ réussiras/ réussirais.<br />
- Baldintza bikoitza: tu ferais attention, tu pigerais.<br />
- Subjuntiboa: à condition que/ de (infinitiboa), pourvu que, en admettant que, à moins<br />
que, à supposer que, pour peu que.<br />
- Indikatiboa: dans la mesure où, même si, du moment que.<br />
• Konparaziozkoa: ikus “Adberbioak <strong>eta</strong> loturak” atala<br />
• Denborazkoak: ikus “Adberbioak <strong>eta</strong> loturak” atala<br />
• Subjektua-aditza inbertsioak: aussi, ainsi, peut-être, sans doute...<br />
• “Ne” espletiboa: à moins que, avant que, de crainte que…<br />
Lotura anaforikoak<br />
Aurrez aipatutako zerbaiti erreferentzia egitea (nozio, ideia edo xeh<strong>eta</strong>sunen bati berriro eustea) edo<br />
laburpen bidez zerbait aurreratzea (anafora <strong>eta</strong> katafora).<br />
Gramatikalak<br />
Artikuluak: mugagabea mugatua<br />
• Atributuak <strong>eta</strong> aposizioak: Paul est un loup de mer; Paul, le Mari de Julie, nous a rejoints;<br />
une femme médecin.<br />
• Adjektiboak: tel, semblable, pareil…: il a battu deux records; une telle performance on<br />
n’avait jamais vu ça!<br />
• Erakusleak: un carambolage a eu lieu au rond-point; cet événement...; alors, comme ça, il est<br />
parti! Ça c’est tout de même un peu fort!; tous les dimanches soir il y a des encombrements<br />
sur la route; à la fin, ça devient insupportable!; écoute-moi ça: on annonce une baisse<br />
d’impôts; tu te rends compte!; cela me préoccupe: ton bonheur; je ne te dis que ceci...<br />
• Zenbait aurrekariren funtzio identifikatzailea testuan: celui-ci, celui-là…<br />
• “Se” <strong>eta</strong> “soi” izenordain bihurkariak: Chacun pense à soi.<br />
• Pertsona-izenordainak: un bureau, je vais en acheter un; qu’elle ait eu tort, son Mari le niait;<br />
je le connais, ton frère; il m’étonne beaucoup, Paul.<br />
• Posesiboak: j’aime ta maison et celle de Paul, mais la sienne est plus vaste.<br />
• Mugagabeak: les étudiants, beaucoup sont boursiers; des notes égarées, je n’en ai trouvée<br />
aucune.<br />
• Erlatiboak: l’homme qui est venu ne t’a pas trouvé.<br />
• Galdetzaileak: on offre toute la gamme; lequel choisir?<br />
• Adjektiboak artikuluarekin: le premier, le dernier, le précédent, le suivant.<br />
• Aditzak: faire, faire faire, faire de même, faire pareil, le faire, en faire, y faire, faire cela/ça:<br />
relire ce bouquin, personne ne voudra faire ça; sa tâche, il l’a fait faire à sa soeur.<br />
• Aditz-lokuzioak: ce qui suit, ce qui précède, ceci dit, cela dit...<br />
• Zenbait esamolde: ci-avant, ci-contre, ci-après, ci-dessous, susdit, ci-dessus, soussigné...<br />
• Adberbioak: ici, là,maintenant, alors, ainsi, également, pareillement, de même, autrement...:<br />
là, tu te trompes du tout au tou ; qu’est-ce que tu entends par là?; moi, tu sais, là-dessus...<br />
• Elipsia: elles sont parties et eux (ils ont fait) autant.<br />
Lexikoak<br />
• Izen bat beste modu batean errepikatzea: sinonimoak <strong>eta</strong> parasinonimoak (la hausse,<br />
l’envolée, la flambée des prix), hiponimoak <strong>eta</strong> hiperonimoak (fauteuil, siège), osoaren zati bat<br />
(c’étaient des chevaux étranges; les sabots étaient petits, la crinière soyeuse), egoeraren<br />
99<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
ezaguera (une vieille dame… la victime…), asoziazioak ( mon livre est fichu; le libraire l’a<br />
repris), antonimoak, <strong>eta</strong> testuan sare lexikoak osatzen dituzten prozedurak.<br />
• Nominalizazioak: la ville est saccagée; le massacre…<br />
• Izen generiko anaforikoak: fait, phénomène, cause, acte, intention, moyen, procédure,<br />
processus, machin, truc, bidule, engin, propriété, qualité, point de vue, attitude,<br />
comportement, allure, mécanisme, endroit...<br />
Deiktikoak<br />
Egoerari erreferentzia egiten dietenak (esataria, mintzakidea, egoerak): pertsona-izenordainak, ici, là,<br />
maintenant, hier matin, la semaine d’après, jadis…; tu sais, bon, ben, voyez vous, tu te rends<br />
compte!...: mais, il va se faire écraser!<br />
IZENAK ETA ADJEKTIBOAK<br />
Izenak<br />
• Arruntak <strong>eta</strong> bereziak, konkretuak <strong>eta</strong> abstraktuak, zenbakarriak <strong>eta</strong> etengabeak, gizatiarrak,<br />
bizidunak <strong>eta</strong> bizigabeak; esanahi-loturak <strong>eta</strong> -aldak<strong>eta</strong>k: du beurre, un beurre; moissonneur,<br />
moissonneuse; un/une manoeuvre; un/une livre…<br />
• Generoa <strong>eta</strong> numeroa, erregularra <strong>eta</strong> irregularra, ahozko markak <strong>eta</strong> marka idatziak, <strong>eta</strong><br />
komunztadura. Zenbait kasu: un compagnon, une compagne; le cuivre, les cuivres…<br />
- Arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie berezko hizkuntzako generoaren desberdina duten <strong>eta</strong> maiz<br />
erabiltzen diren izenei: un ongle…<br />
- Singular generikoa: le chien est l’ami de l’homme.<br />
- Plural iraunkorrak: verser des arrhes.<br />
- Neutroak: perdre le boire et le manger.<br />
- Maiz erabiltzen diren izen konposatu batzuen plurala: des timbres-poste.<br />
• Izen-osagarrien ohiko erabilerak: une mise à jour.<br />
Adjektiboak<br />
• Generoa <strong>eta</strong> numeroa, erregularra <strong>eta</strong> irregularra, ahozko markak <strong>eta</strong> marka idatziak, <strong>eta</strong><br />
komunztadura.<br />
• Fonetikak eragindako aldak<strong>eta</strong>k: vieux/vieil, nouveau/ nouvel, beau/ bel.<br />
• Esaldian duten posizioa: vous avez eu beau temps?; des prix avantageux.<br />
• Adjektibo-multzoa <strong>eta</strong> horien lekua: un nouveau livre passionnant; oh, la jolie petite robe<br />
verte!<br />
• Kolorea <strong>eta</strong> herrialdea adierazten duten adjektiboak.<br />
• Adjektibo atributoa: un gâteau maison.<br />
• Adjektiboak infinitiboarekin osatzen dituen oinarrizko egiturak: c’est facile à retenir; il est<br />
content de mon boulot.<br />
Determinatzaileak<br />
• Artikuluak:<br />
- Artikulu mugatuaren funtzio anaforikoa; identitate ezaguntzat duen balioa.<br />
- Orokortzea; artikuluen erabilera: les hommes/ l’homme/ un homme est mortel(s);<br />
charbonnier est maître chez soi.<br />
- Artikuluaren isiltzea: Rue sans issue; une femme médecin; être sans argent; perdre<br />
courage; pauvreté n’est pas vice…<br />
- Partitiboa/Mugagabea: du bruit/ un bruit d’enfer, un bruit assourdissant.<br />
- Partitiboaren mantentzea: non, ce n’est pas du thé, c’est….; il ne reste que de la purée<br />
de marrons.<br />
- Kateadura <strong>eta</strong> “liaison”.<br />
100<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Zenbait erabilerari arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie: vous mettez du super? Il y a de la place?<br />
Vous reprenez des champignons? il a manqué la correspondance; elle fait de la<br />
fièvre; il est payé à l’heure; la terrine du chef; tu as un appétit! pour le moment; avoir<br />
une peur terrible; de la sorte; ils partent dans les huit jours; la belle affaire! fermé le<br />
lundi; aller jusqu’à la centaine; il a une trouille! ...<br />
• Erakusleak<br />
- Erreferentziazko funtzio anaforikoa testuan: …; cet événement est survenu sur la<br />
route nationale.<br />
- -Ci, -là: elles sont belles ces pêches-là; ce mois-ci; à ce moment-là.<br />
- Enfasia: il fait une de ces têtes!<br />
• Posesiboak<br />
- Aldak<strong>eta</strong>k: mon amie.<br />
- Komunztadura: exposer sa vie; ils expriment chacun son/ leur avis; il a perdu son<br />
oncle et tuteur.<br />
- Afektibitatea adierazteko maiz erabiltzen direnak: il a raté son train; je vais passer<br />
mon bac; elle potasse son anglais.<br />
- Jabetza <strong>eta</strong> jabetza-ezaugarriaren indartzea, pertsona-izenordainaren bidez: ils ont<br />
encore leurs parents à eux.<br />
- Posesiboaren <strong>eta</strong> artikulu mugatuaren arteko aurkakotasuna: j’ai la voiture en bas.<br />
- Posesiboaren <strong>eta</strong> “en” pertsona-izenordainaren arteko aurkakotasuna: il prend la<br />
lampe et il en dévisse le pied.<br />
- Erreferentziazko funtzio anaforikoa testuan: …; leurs bagages ont bel et bien disparu.<br />
• Numeralak <strong>eta</strong> mugagabeak; kopurua, intentsitatea, ekitea <strong>eta</strong> banak<strong>eta</strong> adieraztea.<br />
- Ahoskera <strong>eta</strong> grafía<br />
- Erreferentziazko funtzio anaforikoa: tous sont arrivés; certains sont restés , plusieurs<br />
comptent revenir, d’autres sont partis, aucun ne veut s’installer ici.<br />
- Zenbait erabilera: on ne sait où s’adresser; ça m’étonne qu’il tienne de tels propos;<br />
vous pouvez choisir dans les différents menus; un roman très quelconque; il y a trente<br />
élèves par salle; il gagne 30 euros de l’heure; elle consomme 10 litres aux cent; il me<br />
reste à peu près 100 euros; j’en prendrai un paquet; un pantalon tout neuf; c’est luimême!;<br />
...<br />
• Galderazkoak <strong>eta</strong> harridurazkoak: ikus “Perpaus bakuna” atala.<br />
• Determinatzaileen konbinazioak: ezinezkotasuna <strong>eta</strong> pilak<strong>eta</strong>.<br />
Izenordainak<br />
• Pertsona-izenordainak:<br />
- Zenbait erabilera behin <strong>eta</strong> berriz lantzea: mes collègues et moi; il en a pris un autre;<br />
chacun va chez soi; ils l’ont vu eux-mêmes; son frère travaille, lui, dans ce bureau; il<br />
est en train d’en faire un; achetez-en deux; à peine arriva-t-il que…; nous, on a de<br />
la peine à suivre; on parle d’augmenter les prix; je m’y oppose; lui regarde en avant,<br />
moi, je regarde en arrière.<br />
- Aditz-komunztadura: mes collègues et moi serons absents de la séance.<br />
- Lui, à lui, ... / y, à cela: je pense à lui/ j’y pense.<br />
- “le” neutroa: oui, je vous le conseille, de vous reposer; se la couler douce.<br />
- “soi”/ “lui”,”eux”: l’avare ne pense qu’à soi-même; Paul sait qu’on se méfie de lui.<br />
- Izenordainaren lekua bi aditzekin: elle n’a pas l’habitude d’en boire; je l’entends<br />
monter.<br />
- Izenordainaren lekua denbora konposatu<strong>eta</strong>n: du sirop, est-ce qu’elle m’en a mis?<br />
- Aditzaren <strong>eta</strong> izenordain erlatiboaren arteko komunztadura: moi qui n’ai que deux<br />
paires de chaussures.<br />
101<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Infinitibozko egiturak: vous les entendez chanter?, il faut les laissez cuire à feu doux;<br />
tu pourrais nous en faire, des crêpes?<br />
- Egitura lexikalizatu gehiago lantzea: y tenir, s’y prendre, y aller de, en finir, y être,<br />
rien n’y fait, y regarder, s’en faire, y aller…: il s’y connaît en maths!<br />
• Posesiboak.<br />
- Zenbait erabilera: tout étranger a deux patries: la sienne et la France; je veux que<br />
chacun y mette du sien.<br />
- Erreferentziazko funtzio anaforikoa: …: les miennes je les ai vendues; quant aux<br />
tiennes, on les a vendues il y a des lunes.<br />
• Erakusleak<br />
- Ohiko egiturak: celui/ celle/… qui/ que/avec/ sans/ ayant/…: celle sans rallonge<br />
m’emballe; c’est tout faux! Pour ce faire, mieux vaut ne pas s’en faire; et avec ça!<br />
c’est ce qu’il leur a dit; à part ça, c’est le meilleur garçon du monde.<br />
- C`est/ il est alternantzia: c’est mon cousin, il est mexicain.<br />
- Alternantzia: je l’aime/ j’aime ça.<br />
- Funtzio anaforikoa <strong>eta</strong> aurreratze-funtzioa testuan: un tel r<strong>eta</strong>rd, c’est qu’il a eu un<br />
empêchement; il leur a dit ceci, tenez-vous bien: vous êtes des vauriens, voilà! les<br />
petits fours, c’est succulent; prenez ce dont vous avez envie; il vaut mieux agir comme<br />
cela.<br />
- Enfasia: celui-là sera châtié qui manquera à son devoir; c’est un beau pays que celuici!<br />
• Mugagabeak:<br />
- Zenbait erabilera: c’est quelqu’un d’honnête; c’est quelque chose de bon; n’importe<br />
quo! on aura tout vu! nous irons n’importe où elle s’habille n’importe comment; il<br />
sort sans rien acheter; personne ne s’en occupe; chacun pour soi; nul n’est censé<br />
ignorer la loi ; chacun sa chacune.<br />
- “l” partikularen erabilera “on” partikularen aurrean: si l’on ajoute encore…<br />
• Galderazkoak <strong>eta</strong> harridurazkoak (ikus “Perpaus bakuna” atala).<br />
• Erlatibozkoak:<br />
- Zenbait erabilera: j’aurai de quoi m’offrir une nouvelle voiture; c’est à quoi je pense;<br />
à quoi bon!<br />
- Aurkakotasuna: qui/ lequel.<br />
- Forma konposatuen erabilera bereziak: la veste dans la poche de laquelle j’ai mis les<br />
clés.<br />
- Zenbait egitura: je fais ce qui /qu’il me plaît de faire; c’est la classe où/ que...<br />
- Arrekaririk gabeko erlatiboak: qui a bu boira.<br />
- Erlatiboaren tokialdatzea idatzizko hizkuntzaren zenbait erabileratan.<br />
- Erlatiboaren funtzio anaforiko espezifikoa.<br />
• Izenordainen konbinazioak.<br />
Aditzak<br />
• Aditzak jakitea <strong>eta</strong> erabiltzea (bai ahozko hizkuntzan, bai idatzizkoan), jarraian zehaztuko<br />
diren modu<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> denbor<strong>eta</strong>n:<br />
Indikatiboa: orainaldia, burutugabea (imparfait), lehenaldi burutua (passé composé), geroaldia<br />
<strong>eta</strong> geroaldi bukatua (futur antérieur).<br />
Baldintza: orainaldia <strong>eta</strong> lehenaldia.<br />
Subjuntiboa: orainaldia <strong>eta</strong> lehenaldia.<br />
Agintera: orainaldia <strong>eta</strong> lehenaldia.<br />
Partizipioa: orainaldia, lehenaldia <strong>eta</strong> partizipiozko lehenaldi burutua (ayant écouté, étant<br />
arrivé).<br />
102<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Indikatibozko aditz-perifrasiak: aller, venir de, être en train de, être sur le point de, se mettre<br />
à, avoir à, commencer à, avoir fini de, ne pas s’arrêter de...<br />
• Laguntzaileen erabilera okerra denbora konposatu<strong>eta</strong>n: il est sorti; il a sorti le chien.<br />
• Aditz laguntzaileak <strong>eta</strong> erdilaguntzaileak: avoir, être, faire, laisser, devoir, faillir, manquer…:<br />
je vous laisse dormir tranquillement; vous ne faites pas résoudre le problème; elle se fait<br />
couper les cheveux; elle doit arriver bientôt.<br />
• Aditz-lokuzioak: avoir mal au dos,; tenir tête à quelqu’un.<br />
• Aditz-egiturak (ikus “Perpaus konposatua” atala): j’espère qu’il va revenir; si tu venais, on<br />
pourrait bavarder; quand j’aurai froid je rentrerai; non, je ne pense pas que ce soit vrai; je<br />
ne crois pas qu’il y ait trop de monde; non, ce n’est pas le seul que je connaisse; on attend<br />
que le temps soit clair; il faut que tu reviennes; je ne veux pas que tu sortes avec lui; je<br />
cherche quelqu’un qui sache faire la cuisine…<br />
• Boz aktiboa <strong>eta</strong> pasiboa (ikus “Perpaus bakuna” atala).<br />
• Forma pronominalak: baiezko <strong>eta</strong> ezezko esaldiak; noizbehinka pronominalak diren aditzak;<br />
pronominaltzat lexikalizatutako aditzak, aditz bihurkariak <strong>eta</strong> elkarkariak; boz pasiboko<br />
adierazpenak: il doute/ il se doute; les 24 heures du Mans se courent en mai.<br />
• Aditz atributiboen egiturak: être, rester, sembler, paraître, devenir, avoir l’air de, prendre<br />
pour, nommer, considérer...: il reste ignorant; il devient méchant; on le prend pour coupable.<br />
• Lehenaldiko partizipioaren komunztaduraren oinarrizko arauak; aditz pronominalen<br />
komunztadura.<br />
• Aditz-denboren oinarrizko balioak.<br />
- Orainaldi indikatiboa: deskribapenak, ohiko gertaerak, egunerokotasuna, lehenaldian<br />
hasitako ekintza baina orainaldian indarrean dagoena, geroaldirako aurreikuspenak;<br />
narraziorako orainaldia.<br />
- Burutugabea (imparfait): narrazioa.<br />
- Lehenaldi burutua (passé composé): lehenaldian amaitutako ekintza bat, lehenaldiko<br />
errepikapenen bat, orainaldia baino lehenagoko denbora, edota orainaldian eragina<br />
duen lehenaldiko gertaeraren bat.<br />
- Burutugabea – lehenaldi burutua: bi denboren arteko konbinazioa narrazioan.<br />
- Geroaldi sinplea: etorkizunerako aurreikuspenak.<br />
- Geroaldi bukatua: aurretiazkotasuna.<br />
- Orainaldiko baldintza: lehenaldiko geroaldia, irrealtasuna, nahia, leuntzea, baieztatu<br />
gabeko informazioa <strong>eta</strong> aholkua.<br />
- Lehenaldiko baldintza: lehenaldiko hipotesia, leuntzea, auhena <strong>eta</strong> gaitzespena.<br />
- Subjuntiboa: perpaus konpletibo<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> “Perpaus konposatuak” atalean azaldu diren<br />
egitur<strong>eta</strong>n duen erabilera; aginduak <strong>eta</strong> aholkuak emateko duen erabilera.<br />
- Orainaldiko partizipioa - Gerundioa.<br />
Adberbioak <strong>eta</strong> loturak<br />
• Lekua zehaztu: là-bas, là-dedans, là-dessus, par endroits, au bout de...<br />
- Herrialdeen <strong>eta</strong> biztanleen aipamenak egiteko preposizioak: à Cuba, en Allemagne,<br />
au Maroc, en Chine, aux USA, à Bayonne<br />
- Helbideak adierazteko: il habite à Paris, 24, rue Colbert.<br />
• Denbora zehaztu<br />
- Iraupena: dès, depuis, en, pour, pendant, il y a… que, cela fait… que, voilà... que,<br />
dans la soirée, au bout de…; en avoir pour…; avoir pour…; mettre… pour…<br />
- Puntukaria: il y a, dans, en, une heure plus tôt,/ auparavant/ plus tard...<br />
- Enuntziazio-unea: tout à l’heure, bientôt, à l’instant, la semaine prochaine, le mois<br />
qui vient, à l’heure où nous sommes...<br />
103<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Enuntziazio-unearekin loturarik ez duten kokatzaileak: ce matin-là, la veille, le<br />
surlendemain, le jour suivant, le mois d’après, la semaine précédente, trois jours<br />
après...<br />
- Aldiberekotasuna, aurretiazkotasuna, gerokotasuna: quand, chaque fois que, lorsque,<br />
tant que, aussi longtemps que, depuis que, maintenant que, à présent que, alors que,<br />
tandis que, au moment que/ où, à l’heure où, pendant que, dès que, (au fur et) à<br />
mesure que, après que, aussitôt que, une fois que, après+ lehenaldiko infinitiboa<br />
(infinitif passé), avant que/ de, en attendant que/ de, jusqu’à ce que... ; «ne»<br />
espletiboa; gerundioa.<br />
- En janvier, au printemps, tout de suite, longtemps, environ, de bonne heure, tard dans<br />
la nuit...<br />
• Adjektiboaren <strong>eta</strong> adberbioaren konparazio-graduak: konparatiboak <strong>eta</strong> superlatiboak.<br />
Konparazioa adierazteko baliabideak.<br />
- Aussi, si, autant, tant, plus, davantage, moins, plutôt, autrement, le plus, le moins,<br />
autant... autant...<br />
- Meilleur, moins bon, plus bon, bon, mieux, bien, pire, plus mauvais, moindre, le<br />
meilleur, le pire, le mieux, le moindre.<br />
- De plus en plus, de moins en moins, plus... plus, plus ... moins, moins... plus, moins ...<br />
moins, d’autant plus/ moins/ mieux que, plus/ moins que jamais...<br />
- «Ne» espletiboa.<br />
- Comme, tel que, ainsi que, le même que, de même, de même que, aussi , plutôt que de,<br />
tout comme...<br />
- Tout à fait, tout, un peu, beaucoup, bien, trop, infiniment, encore...<br />
- Plus, tout: ahoskera <strong>eta</strong> grafia.<br />
• Modua, bitartekoa <strong>eta</strong> ezaugarriak: avec, grâce à, bien, mal, vite, à, en, par, au moyen de,<br />
sans, à peu près, à la fois, heureusement...; “-ment” bukaera duten adberbioak.<br />
• Zehar-estiloa <strong>eta</strong> zehar-estilo librea: gertatutakoaren berri eman, noberak edo beste pertsona<br />
batek esandakoa birformulatu <strong>eta</strong> kontatu; aldak<strong>eta</strong>k: puntuazioa, determinatzaileak <strong>eta</strong><br />
izenordainak; lokailuak, sarrera egiteko aditzak, aditz-komunztadura, <strong>eta</strong> denbora zehazteko<br />
kokatzaileak.<br />
Je l’ai prévenu que je ne serai pas là; il m’a dit d’attendre quelques instants; il demande à<br />
Jacques s’il veut déjeuner avec lui; il lui demande où elle va; il souhaiterait savoir combien<br />
nous sommes et si nous voulons nous installer tout de suite; nous voudrions savoir ce qui te<br />
fait partir; je me demande à quoi tu réfléchis; je demandais où il irait; j’aimerais savoir<br />
pourquoi il raconte cela; ce que j’en pensais, ils ne me l’ont pas demandé; il a dit qu’il avait<br />
largué son vieux tacot huit jours plus tôt et qu’il comptait s’offrir une nouvelle voiture un mois<br />
plus tard.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
- B2 mailako helburuei dagokien oinarrizko <strong>eta</strong> ohiko lexikoa; zehazki, 2004an Europako<br />
Kontseiluak argitara eman zuen “Niveau B2 pour le français” argitalpenean dago jasota. Bertan<br />
agertzen diren hitz-zerrendak (hori<strong>eta</strong>ko asko testuinguruan kokatuta) bi multzotan daude<br />
banatuta: “Notions genérales" <strong>eta</strong> “Notions spécifiques”.<br />
- Lexiko hori ikasteko <strong>eta</strong> dituen esanahiak <strong>eta</strong> erabilerak praktikan jartzeko, ikuspegi ugari har<br />
daitezke oinarri; besteak beste, hurrengo lerro<strong>eta</strong>n aipatuko ditugun ohiko ikuspegiak.<br />
- Homonimoak: homofonoak (tant-temps) <strong>eta</strong> homografoak (cher ami-c`est trop cher); generoaren<br />
arabera bereizten diren hitzak (le manche-faire la manche).<br />
- Antonimoak (fade/relevé) <strong>eta</strong> sinonimoak (calme-tranquille); arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaio gutxi<br />
gorabeherako sinonimiari: intentsitate progresiboa <strong>eta</strong> erregresiboa (apprécier-adorer-raffoler),<br />
hizkuntza-mailen (attendre-poireauter) <strong>eta</strong> erregistroaren (annoncer-faire savoir) arabera.<br />
104<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Frantsesari <strong>eta</strong> ikaslearen ama-hizkuntzari dagokienez, morfologigoki gertu dauden hitzak (ugari<br />
dira hizkuntza teknikoan <strong>eta</strong> jasoan: cylindrique, hypocrisie); gainera, arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie<br />
sasiadiskideei (“faux amis”) (constiper, portière).<br />
- Maiz erabiltzen diren hitz konposatuak: chou-fleur, machine à laver.<br />
- Hitzak eratzeko oinarrizko diren atzizkiak: izen, adjektibo edo aditz baten atzean, izenak,<br />
adjektiboak <strong>eta</strong> aditzak osatzeko: -ier, -ière, -age, -isme, -ien, -ienne, -ique, -al, -ale, -er, -ifier...<br />
- Adberbioak eratzea “–ment” atzizkia erabiliz.<br />
- “–aine” atzizkia <strong>eta</strong> horren gutxi gorabeherako balioa.<br />
- Hitzak eratzeko erabiltzen diren oinarrizko aurrizkiak: a-, dé-, re-, in-, -im...; ”non” <strong>eta</strong> “pas”<br />
aurrizkitzat erabil daitezke: non-fumeur, pas important.<br />
- Formari dagokionez oso antzekoak diren hitzak, baina ez esanahiari dagokionez: étalage,<br />
étalement.<br />
- Adjektiboaren posizioak duen esanahia: un simple geste - un geste simple.<br />
- Laburtzapenak: gehien erabiltzen diren siglak, akronimoak, sinboloak <strong>eta</strong> laburdurak: SDF, RTT,<br />
MM...<br />
- Maiz erabiltzen diren onomatopeiak (cric-crac), hotsak iradokitzen dituzten hitzak (ronron,<br />
glouglou) <strong>eta</strong> haur-hizkera (bobo, doudou).<br />
- <strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n erabiltzen diren atzerriko hitzen maileguak, bereziki ingelesetik jasoak (duffelcoat,<br />
k-way).<br />
- Erregistratutako markei edo izen bereziei dagozkien substantiboak (du scotch, un bic).<br />
- Lagunarteko erregistroan, modako frantsesean (“branche”) <strong>eta</strong> gazte-hizkeran gehien erabiltzen<br />
diren lexikoa <strong>eta</strong> esamolde idiomatikoak: la baille, être à côté de ses baskets, un agité du bocal,<br />
ça craint, chiant...; laburtzapenerako joera: la gym, le kinés…<br />
- Gehien erabiltzen diren esamolde idiomatikoak, lokuzioak <strong>eta</strong> irudizko esamoldeak: ça ne tient<br />
qu’ à vous, arriver comme un cheveu dans la soupe, couper la poire en deux...<br />
- Aurreko bi atal horiei –lagunarteko erregistroa <strong>eta</strong> lokuzioak– dagokienez, maila hon<strong>eta</strong>n komeni<br />
da gai horiei buruzko ezagutzak ahalik <strong>eta</strong> gehien zabaltzea.<br />
- Beste jarduera batzuk ere erabilgarri dira maila hon<strong>eta</strong>rako; horiek, hain zuzen, maila aurreratuko<br />
2. ikastaroko programan daude.<br />
- Hizkuntza bakarreko hiztegiak erabiltzeko gida.<br />
FONETIKA, FONOLOGIA ETA INTONAZIOAFrantseseko oinarrizko ezaugarri prosodikoak <strong>eta</strong><br />
sistema fonologikoa (fenomeno bokalikoak, erdibokalikoak <strong>eta</strong> kontsonantikoak): zailtasun<br />
espezifikoak <strong>eta</strong> hizkuntza ezagunei kontrajartzen zaizkien elementuak.<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, jada, jatorrizko hiztunak ikaslea ulertu egin behar du <strong>eta</strong> baita alderantziz ere, betiere<br />
dituen muga <strong>eta</strong> zailtasun fonetikoak <strong>eta</strong> prosodikoak aintzat hartuta baina horiek zuzentzeko gai<br />
izanda.<br />
Elementu prosodikoak<br />
- Azentua, erritmoa <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>.<br />
• Erritmoa: silaben erregulartasuna, <strong>eta</strong> azentuen <strong>eta</strong> etenen banak<strong>eta</strong>; iraupena: silaba<br />
laburrak <strong>eta</strong> luzeak.<br />
• Silaba-banak<strong>eta</strong>: fonetikoa <strong>eta</strong> grafikoa.<br />
• Silaba irekiak <strong>eta</strong> itxiak; silaba ireki<strong>eta</strong>ra banatzeko joera; hotsak kateatzearen <strong>eta</strong> ez<br />
ahoskatzearen funtzioak.<br />
• Talde-azentuaren funtzio mugatzailea; azentudun silaba <strong>eta</strong> etena; azentudun silabak<br />
<strong>eta</strong> azentu gabekoak. Talde fonikoa edo erritmikoa. Talde fonikoko azken bokalaren<br />
luzapena <strong>eta</strong> azentuaren desplazamendua. Hitzaren azentua <strong>eta</strong> talde-azentua.<br />
• Etenak. Soinudunak <strong>eta</strong> isilak; etenak <strong>eta</strong> mintzaira-bizkortasuna. Talde erritmikoak.<br />
• Talde erritmikoa <strong>eta</strong> talde sintaktikoak: segmentazioa (geldia, etengabea <strong>eta</strong> arina).<br />
• Jatorrizko hizkuntzarekiko kontrastea: azentu tonikoa <strong>eta</strong> azentu ortografikoa.<br />
105<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Bokalen kateatzea.<br />
• Elisioa <strong>eta</strong> hiatoa; -h- hasperenduna B2 mailari dagozkion hitz<strong>eta</strong>n.<br />
• Kontsonanteen kateatzea.<br />
• Bigarren mailako azentuak <strong>eta</strong> azentu adierazkorra; ekite-azentua.<br />
• Nahitaezko liaison (sinalefa) <strong>eta</strong> liaison debekatuaren ohiko kasuak (-h-<br />
hasperenduna, et…); elisioa: liaison egiten duten kontsonanteak.<br />
• E isila <strong>eta</strong> -e- ezegonkorra. Jatorrizko hiztunek bokal hori isiltzeko duten joera<br />
ulertzea.<br />
- Intonazioa: intonazioaren ezaugarri akustikoak; mintzaira-intonazioa <strong>eta</strong> -bizkortasuna; goranzkoa<br />
<strong>eta</strong> beheranzkoa; enuntziatu beraren intonazio-aurkakotasuna <strong>eta</strong> esanahia; intonazioa <strong>eta</strong><br />
komunikazio-adierazpena.<br />
- Intonazioa: adierazpen-perpaus<strong>eta</strong>n (alborakuntza, enumerazioak, tartekiak…), galde-perpaus<strong>eta</strong>n<br />
(enuntziazio-sintaxiarekin, alderantziz jarriz, “est-ce que” egiturarekin…), harridurazko<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong><br />
aginterazko<strong>eta</strong>n.<br />
- Ahozko komunikabide<strong>eta</strong>n erabiltzen den intonazio adierazkorraren ohiko kasuak.<br />
Frantsesaren sistema fonologikoa<br />
- Frantsesaren artikulazio-ezaugarriak: aurretiazkotasuna, artikulazio-tentsioa, ezpainkaritzea <strong>eta</strong><br />
kateatzea.<br />
- Artikulazio-tentsioa: fonemen ahoskera garbia; esaterako: azken posizioan dauden kontsonanteak.<br />
- Fonema bokalikoak: guztiak, [a] [α] <strong>eta</strong> [ ] [oe] aurkakotasunak salbu; azentudun silaban tinbre<br />
bikoitza duten bokalak ere sartu dira.<br />
- Fonema bokaliko sudurkariak; ahozko bokalen <strong>eta</strong> horiei dagozkien bokal sudurkarien arteko<br />
aurkakotasuna.<br />
- Fonema kontsonantikoak: guztiak; [R] fonemaren ahoskera desberdinak onartuko dira, baina<br />
ahoskera estandar bat ezarriko da. Zailtasun berezia duten zenbait fonemen arteko aurkakotasuna:<br />
[s] [z] [ ] [ ]. Kontsonante-taldeak.<br />
- Fonema erdibokalikoak: [j]. Silaba-banak<strong>eta</strong>rako arauak. Bokalen <strong>eta</strong> erdibokalen arteko<br />
aurkakotasunaren oinarrizko arauak. [y] <strong>eta</strong> [w] fonemen finkatzea gauza jakina da, baina ez<br />
derrigorrezkoa.<br />
- Zenbait grafiaren ahoskera berezia: -e- + kontsonante bikoitza, bokal arteko -y- (voyage), -t- + bi<br />
bokal (patience), bokala + kontsonante sudurkari bat edo bi, -y-/-j-, -g-. Va-t-elle, eûmes, plus…<br />
- Dieresia: contigüe.<br />
- Generoaren, numeroaren <strong>eta</strong> pertsonaren ahozko markak behin <strong>eta</strong> berriz lantzea: bereizmena <strong>eta</strong><br />
ahoskera zuzena (sudurkari-ezaugarria galtzea, azken kontsonantea ahoskatzea, [ə] / [e]<br />
aurkakotasuna <strong>eta</strong> liaison): bon/bonne; il vient / ils viennent; grand/ grande; il part/ ils partent;<br />
le/les; elle arrive/ elles arrivent. Marka fonetikoen <strong>eta</strong> ortografikoen arteko kontrastea.<br />
- Ahoskera berezia duten lexikoa <strong>eta</strong> ohiko hitzak zuzen ahoskatzea, esaterako: femme, fils,<br />
monsieur, second...<br />
- Letren, telefono-zenbakien, kopuruen, hamarrenen <strong>eta</strong> zatikien ahoskera: “six”, “dix”...<br />
- Siglen <strong>eta</strong> laburduren ahoskera.<br />
- Lagunarteko erregistroan gehien erabiltzen diren marka fonetikoak: uzkurtzeak (t'as), hotsgalerak<br />
(il y a, il vient, votre, la remise...).<br />
APIren transkripzio fonetikoa<br />
“Ahozko adierazpen-bideen” berezko komunikazio-egoer<strong>eta</strong>n ohiko diren mimika <strong>eta</strong> keinuak.<br />
ORTOGRAFIA<br />
Hotsen transkripzio grafikoa<br />
Fonemen (edo fonema-multzoen) <strong>eta</strong> grafemen (letra bat edo hainbat) arteko korrespondentzia.<br />
106<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Ia beti, fonema bakar bati modu unibokoan dagozkien oinarrizko grafiak: [a] -ananas-.<br />
- Fonema baten ohiko grafiak: [a] -là, âge...<br />
- Maiz erabiltzen diren hitz<strong>eta</strong>ko fonema bat noizean behin transkribatzen duten grafia bereziak edo<br />
arraroak: [a] - femme...<br />
- Honako fonema hauen ortoepeiari arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaio: [y] -eu-: [j] -foyer, faïence, deuil,<br />
ailleurs-; halaber, honako hauek ere aztertuko dira: [ξ] <strong>eta</strong> [w] grafiekin duten nahastea (- poêle-);<br />
[a] (-prudemment-), bokal sudurkariak <strong>eta</strong> ahokariak -n- <strong>eta</strong> -m- grafiekin; bokal sudurkari<br />
bikoitza, -an- <strong>eta</strong> -en- grafiak; [k] fonema (-quart, coq, acquérir, chaos-), -c-/-qu- alternantzia, -<br />
ch- grafia <strong>eta</strong> dituen ahoskerak, -x- grafiaren ahoskera: [s] (- façon, morceau, initial, patient-); -ti-,<br />
-si- <strong>eta</strong> -ci- grafiak hitzaren amaieran; [ξ] fonema (-joujou, singe, gageure-) <strong>eta</strong> [j] fonemarekiko<br />
aurkakotasunean.<br />
Erabilera arrunteko hiztegiaren ortografia<br />
- B2 mailari dagokion lexikoaren inbentarioan (“Niveau B2 pour le français”. Notions générales et<br />
Notions spécifiques) agertzen diren hitzen ortografia zuzena.<br />
- Arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie modu berean ahoskatu baina desberdin idazten diren hitzei (mer, mère,<br />
maiare) <strong>eta</strong>, bereziki, aditz-forma jokatuak dituzten silaba bakarreko homofonoei (temps, tant;<br />
tend, tends
- Zenbait aditzen azentu zirkunflexua: croître...<br />
- -yer, -ier <strong>eta</strong> -gner amaiera duten aditzen grafiak. Nous criions, nous nettoyions, nous gagnions...<br />
- i <strong>eta</strong> y grafien alternantzia -yer amaiera duten aditz<strong>eta</strong>n: j´essaie/essayez.<br />
- -l- <strong>eta</strong> -t- grafien bikoizk<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> -è- grafia -eler <strong>eta</strong> -eter amaierako aditz<strong>eta</strong>n: j´épelle, je cachette,<br />
j´achète...<br />
- Aginterari erantsitako -s- grafia, aditzaren atzean -en edo -y grafiaz hasitako hitza dagoenean:<br />
manges-en, vas –y...<br />
- Subjektuaren inbertsioa hirugarren pertsona singularrari -t- grafia eransten zaionean: va-t-elle...<br />
Azentu grafikoa<br />
- -e- grafiaren gaineko azentua <strong>eta</strong> dagozkien fonemen aurkakotasuna.<br />
- -a-, -i-, -o- <strong>eta</strong> -u- grafien gaineko azentua erabilera arrunteko hitz<strong>eta</strong>n.<br />
- Homonimoen azentu bereizgarria: dû/du...<br />
- Erabilera arrunteko hitzen dieresia.<br />
- Apostrofea.<br />
Ortografia-arauak<br />
- Puntuazioa: arau orokorrak.<br />
- Letra larrien erabilera.<br />
- Hitzen zatik<strong>eta</strong> lerro amaieran.<br />
GRAMATIKA<br />
FRANTSESA<br />
Oro har, maila aurreratuko 1. ikastaroko ezagutzak <strong>eta</strong> treb<strong>eta</strong>sunak berrikusi, hobetu <strong>eta</strong>, beharrezko<br />
bada, zabalduko dira, bai <strong>eta</strong> aurreko mail<strong>eta</strong>koak ere.<br />
PERPAUSA<br />
Perpaus bakuna<br />
• Il/ Ce + aditz inpertsonala: il est venu deux clients; il en sera de même ; il se trouve qu’on ne<br />
peut rien faire.<br />
• Forma inpertsonala <strong>eta</strong> esanahi pasiboa: il a été signalé une nouvelle affaire de pots-de-vin; il<br />
a été décidé de licencier 200 employés.<br />
• Aurkezpena <strong>eta</strong> enfasia: esaldien lekualdatzeak <strong>eta</strong> dislokazioa, puntuazioa, erritmoa <strong>eta</strong><br />
intonazioa, <strong>eta</strong> anaforak: Aujourd’hui, c’est le douze; c’est moi qui aurai le plaisir; c’est à la<br />
gare qu’on s’adressera; c’est ce qu’il aime le mieux!; ce que je veux trouver? devinez!; ce<br />
plat, vous m’en direz des nouvelles!, oh, ça il adore!; ça, je vous le garantis.<br />
• Aditz-egiturak <strong>eta</strong> horien esanahi-aurkakotasunak berrikusi <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
• Egitura nominalak <strong>eta</strong> pronominalak berrikusi <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
• Adierazpenezko esaldiak, galderazkoak <strong>eta</strong> ezezkoak berrikusi <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
Ezezko esaldi leunduei arr<strong>eta</strong> berezia jarriko zaie (“litote”): Ce n’est pas très bon (mauvais);<br />
elle ne m’est pas sympa (antipathique).<br />
• Esaldi pasiboa, maila aurreratuko 1. ikastaroan azaldutako egitura klasikoen alternatib<strong>eta</strong>n.<br />
• Esaldi<strong>eta</strong>ko dislokazioak behin <strong>eta</strong> berriz aztertzea: intonazioa <strong>eta</strong> hitzen ordena ahozko<br />
adierazpenean (enfasia, hunkiberatasuna): Eux, les voisins, tout le monde les connaît,<br />
voyons!; Les résultats, ce ne sera sûrement pas avant demain soir; c’est ton frère, lui?; Il<br />
arrive, le bus.<br />
108<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Perpaus konposatuak<br />
• Perpaus konposatua. Lokailuak. Argudiozko lokailuak: maila aurreratuko 1. ikastaroan<br />
ikasitakoak modu trinkoan berrerabiltzea (guztiak maila aurreratuko 1. ikastaroko programan<br />
daude), maila horr<strong>eta</strong>n ikasi <strong>eta</strong>/edo erabili gabekoak finkatzea <strong>eta</strong> erabiltzea, edota<br />
ñabardurari <strong>eta</strong> erabilerari dagokienez dauden desberdintasunak gehiago lantzea.<br />
Lotura anaforikoak: testu-unitatea<br />
Esalditik paragrafora, paragrafotik testura. Testu-propi<strong>eta</strong>teak.<br />
• Egokitzea: testua komunikazio-egoerarekin lotzea.<br />
Erregistroa: ahozko hizkuntza/hizkuntza idatzia; ahozko hizkuntzako <strong>eta</strong> hizkuntza idatziko<br />
erregistro-motak.<br />
Formaltasun-maila: tu/vous <strong>eta</strong> hizkuntza-mailak.<br />
• Koherentzia: testua esanahi-unitate osotzat hartzea.<br />
Edukiaren egokitasuna <strong>eta</strong> egiturak<strong>eta</strong>.<br />
Ideia nagusiak <strong>eta</strong> bigarren mailako ideiak.<br />
Informazio ezaguna <strong>eta</strong> berria: antolak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> oreka.<br />
Hartzailearekiko erreferentziak.<br />
• Kohesioa: testu bateko enuntziatuak beren artean lotzen dituzten lotura sintaktikoak <strong>eta</strong><br />
semantikoak.<br />
- Lotura anaforikoak: maila aurreratua 1.<br />
- Sare lexikoak: maila aurreratua 1.<br />
- Deiktikoak: maila aurreratua 1.<br />
- Lokailuak: maila aurreratua 1.<br />
Testua antolatzen duten lokailuak finkatu <strong>eta</strong> zehaztuko dira, dagokien erabileraren arabera (maila<br />
aurreratuko 1. ikastaroa):<br />
- Espazioari <strong>eta</strong> denborari dagozkienak: là, soudain,...<br />
- Argudiatzekoak: en revanche...<br />
- Enumeraziozkoak: en premier lieu.....<br />
- Birformulatzaileak: autrement dit...<br />
- Gehitzekoak: à cela il faut ajouter…<br />
- Azalpenezkoak: en effet…<br />
- Adibide bat ematekoak: tel est le cas de…<br />
- Ondorioztatzekoak: tout bien pesé…<br />
• Hizlariaren edo idazlearen balorazioa; bere emozio-egoera adierazten duten terminoak:<br />
rejouissant, déplorable, regrettable...<br />
• Modu inplizituan gauzak adieraztea edo esan beharrik gabe gauzak ulertzea: intonazioa,<br />
intonazio adierazkorra, etenak, amaitu gabeko esaldiak, keinuak <strong>eta</strong> mimika.<br />
Izenak <strong>eta</strong> adjektiboak<br />
Determinatzaileak<br />
Izenordainak<br />
Honako hiru atal hauei dagokienez, B2 mailako eduki gramatikala maila aurreratuko 1. ikastaroko <strong>eta</strong><br />
aurreko mail<strong>eta</strong>ko program<strong>eta</strong>n agertuko da. <strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, aipatutako eduki gramatikal horien<br />
funtzioak <strong>eta</strong> aukerak behar bezala zehaztu <strong>eta</strong> erabili beharko dira, bai ahozko testu<strong>eta</strong>n, bai<br />
idatzizko<strong>eta</strong>n.<br />
109<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Aditzak<br />
• <strong>Maila</strong> aurreratuko 1. ikastaroan adierazitako modu<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> denbor<strong>eta</strong>n dauden aditzak <strong>eta</strong><br />
aditz-lokuzioak berrikustea, finkatzea <strong>eta</strong> zabaltzea (adierak, egiturak, balioak <strong>eta</strong> erabilerak).<br />
• Testu idatzi<strong>eta</strong>n, honako aditz-modu hauen oinarrizko formak <strong>eta</strong> balioak identifikatzea:<br />
lehenaldia, lehenagoko lehenaldia, pluskuanperfektua <strong>eta</strong> subjuntiboko lehenaldi burutugabea.<br />
• Orainaldiko partizipioa: kausa-, kontzesio- <strong>eta</strong> denbora-balioarekin; gerundioa, “tout”<br />
partikularekin indartuta; orainaldiko partizipioa <strong>eta</strong> aditz-adjektiboa: grafiak.<br />
• “Passé surcomposé” (lehenaldi konposatu bikoitza): ahozko hizkuntzan erabiltzen da.<br />
• Lehenaldiko denboren konbinazioa kontakizunean.<br />
• Esanahi pasiboaren forma bereziak: erabilera berrikusi <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
Adberbioak <strong>eta</strong> loturak<br />
“Izenordainak” atalaren jarraipenean egindako ohar berberak.<br />
AHOZKO ADIERAZPENERAKO BALIABIDEAK<br />
Ahozko komunikazioaren xede guztiak (orokorrak <strong>eta</strong> bereziak) maila aurreratuaren 1. ikastaroko<br />
programan agertzen dira; halaber, “Cadre común de référence pour les langues” argitalpeneko B2<br />
mailari dagozkion adierazpen-bide guztiak ere sartu dira.<br />
Ikasturte hon<strong>eta</strong>n aurreko ikasturtean landutako adierazpen-bide guztiak berrikusiko dira, <strong>eta</strong> horiek<br />
oraindik landu gabe dauden beste batzuekin osatuko dira; horrez gain, komunikazio-asmo horien<br />
guztien zehaztasun-, ñabardura-, egokitzapen- <strong>eta</strong> zuzentasun-maila hobetuko da.<br />
Bestalde, azpimarratu behar da xede horien erabileran ez dagoela mailen arteko desberdintasun<br />
handirik; gehienez ere, esan daiteke bigarren mailan baliabide-kopurua aberastu egiten dela edo egoera<br />
bakoitzera hobeto egokitzen direla.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
• B2 mailako xedeei dagokienez maila aurreratuaren 1. ikastaroko programan erreferentzia egin<br />
zaien xedeei buruzko oinarrizko <strong>eta</strong> ohiko lexikoa berrikusi, finkatu <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
Lexiko hori ikasteko <strong>eta</strong> dituen esanahiak <strong>eta</strong> erabilerak praktikan jartzeko, ikuspegi ugari har<br />
daitezke oinarri; besteak beste, hurrengo lerro<strong>eta</strong>n aipatuko ditugun ohiko ikuspegiak.<br />
• Familia lexikoak: hitzen arteko loturak, formaren <strong>eta</strong>/edo esanahiaren arabera (eremu<br />
lexikalak <strong>eta</strong> semantikoak): péril- péricliter; voir, revoir, percevoir, apercevoir; entendre,<br />
écouter, suivre, y être, saisir, comprendre; se brouiller, se fâcher, la mésentente, être en froid<br />
avec quelqu’un.<br />
• Hitz orokorretik zehatzera: dire, avouer, sommer, tonner; dormir, dorloter, sommeiller;<br />
champignon, cèpe, morille.<br />
• Multzotik osagai<strong>eta</strong>ra: fauteuil, dossier, accoudoirs, pieds.<br />
• Hitz hutsaletik (dire, faire, mettre, il y a, chose...) termino zehatzera: prendre, saisir,<br />
s’emparer, rafler; dire, avouer, signifier <strong>eta</strong> confier.<br />
• Oposizio garrantzitsuak: voie, chaussée, route, périphérique, bretelle; eremu lexiko <strong>eta</strong><br />
semantiko bakoitzeko osagaien arteko aurkakotasuna.<br />
• <strong>Maila</strong>k<strong>eta</strong> intentsiboa <strong>eta</strong> erregresiboa: hurler, chuchoter; laid, repoussant.<br />
• Ñabardura-aldak<strong>eta</strong>k: maigre, élancé, efflanqué.<br />
• Mespretxua edo gorespena adierazten dutenak: astucieux, futé, malin, roublard, finaud, retors.<br />
• Sinonimoak: mettre au point, régler; sinonimiaren mugak <strong>eta</strong> gutxi gorabeherako sinonimia.<br />
• Sinonimia <strong>eta</strong> hizkuntza-mailak: se démener sans aboutir- pédaler dans la choucroute.<br />
• Sinonimia <strong>eta</strong> erregistroa: ahozko hizkuntza <strong>eta</strong> hizkuntza idatzia: ça, cela.<br />
110<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Sinonimoak <strong>eta</strong> perifrasi eufemistikoak: les pauvres, les économiquement faibles.<br />
• Oso ohikoak diren hitzen asoziazioak: pas l’ombre d’un doute, être éperdument amoureux,<br />
pleurer à chaudes larmes, connaître comme sa poche.<br />
• Antonimoak: réussir/ échouer; aurrizki negatiboak: adroit/ maladroit. Polisemia <strong>eta</strong><br />
antonimia.<br />
• Hitz polisemikoak: canard (animal- journal)<br />
• Pronominalizazioa <strong>eta</strong> esanahi-aldak<strong>eta</strong>: rendre, se rendre.<br />
• Adjektiboaren posizioak duen esanahia: un sale métier - un métir sale.<br />
• Ohiko konparazio-esamoldeak: copains comme cochons.<br />
• Ohiko adierazpen m<strong>eta</strong>forikoak: faire le poireau; c’est ma pomme; une beauté flétrie; un<br />
jeune loup.<br />
• Homonimoak: homofonoak (content, comptant) <strong>eta</strong> homografoak (couvent, elles couvent);<br />
generoaren arabera bereizten diren hitzak: la mémoire, un mémoire.<br />
• Paronimoak (“faux frères”): collision- collusion; désaffecté- désinfecté; justice- justesse.<br />
• Eratorpen desegokiak: avoir le verbe haut; une fille très bien.<br />
• Atzerriko hizkuntz<strong>eta</strong>tik hartutako hitzak; batez ere, ingelesetik: job, jogging, cool.<br />
• Neologismoak; erregistratutako markei edo izen bereziei dagozkien substantiboak: caddy,<br />
kleenex...<br />
• Lagunarteko hizkeran, modako frantsean (“branche”) <strong>eta</strong> gazteen hizkeran maiz erabiltzen<br />
diren lexikoa <strong>eta</strong> esamoldeak, <strong>eta</strong> horiek erregistro estandarrarekiko duten kontrastea: c’est la<br />
fin des haricots, être sur la touche, du beau linge, se faire carotter… Erregistro estandarreko<br />
hitzak lagunarteko hizkerara pasatzean laburtzeko mekanismoak <strong>eta</strong> atzizkiak: le dirlo,<br />
crados, un soiffard…<br />
• Esamolde idiomatikoak, lokuzioak <strong>eta</strong> gehien erabiltzen diren irudizko esamoldeak: il n’a pas<br />
cassé trois pattes à un canard; mettre le cap sur; la trouver saumâtre…<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, lagunarteko esamoldeei, esamolde idiomatikoei <strong>eta</strong> lokuzioei dagokienez, komeni<br />
da ezagutza-maila ahal den neurrian handitzea.<br />
• Ohiko atsotitzak: Erreur n’est pas compte; les bons comptes font les bons amis.<br />
• Maiz erabiltzen diren esamoldeak ezagutzea: tout travail mérite salaire.<br />
• Frantsesaren <strong>eta</strong> dagokion ama-hizkuntzaren arteko antzekotasunak baliatzea (maila jasoko<br />
hitzak <strong>eta</strong> hitz teknikoak: pusillanime, oxygène); gainera, sasiadiskideei (“faux amis”) arr<strong>eta</strong><br />
berezia jarriko zaie: pavillon, conforme, consentir…<br />
• Hitz konposatuak: un tire-au-flanc, audiovisuel.<br />
• Aurrizkiak: mi-, contre-, bien-, in-, mé-, dé-…; intentsitate-aurrizkiak: super, archi, ultra…;<br />
espazioa <strong>eta</strong> denbora adierazten duten aurrizkiak: sous-estimé, après-vente; <strong>eta</strong> ezezko<br />
aurrizkiak: immettable.<br />
• Izen, adjektibo edo aditz bati erantsitako atzizkiak beste izen, adjektibo <strong>eta</strong> aditz batzuk<br />
osatzeko: -ard, -iste, -aille, -ot, -otte, -ichon, -ichonne, -âtre, -asser, -uyer,-iller, -onner…;<br />
gutxiespena adierazten duten atzizkiak edo atzizki txikigarriak: franchouillard, greluchet…<br />
• Aurrizkia <strong>eta</strong> atzizkia eranstea: emprisonner; faktitiboak: emmagasiner.<br />
• -ment atzizkia erantsiz adberbioa sortzea: brièvement.<br />
• Nominalizazioa: funtzio murriztailea <strong>eta</strong> anaforikoa: ralentissement de la reprise.<br />
• Adjektiboak sortzea: épouvantable.<br />
• Aditzak sortzea: chuter.<br />
• Laburtzapenak: siglak, akronimoak, sinboloak <strong>eta</strong> laburdurak: impec, métallo, IVG, CAPES…<br />
Zenbait eratorpen-kasu: smicard, cégétiste…<br />
• Onomatopeiak: beurk, cliquer; soinuak adierazten dituzten terminoak: cliquetis, clapoter,<br />
meugler.<br />
• Hizkuntza bakarreko hiztegiak erabiltzeko gida.<br />
111<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Erregistroak: eguneroko bizitzan gehien erabiltzen diren erregistroen erabilera (formala,<br />
informala, lagunartekoa, estandarra, jasoa) baldintzatzen dituzten egoera-faktoreak (hiztunak,<br />
eremua, gaia, ahozkoa/idatzia); lagunarteko hizkeraren <strong>eta</strong> hizkera jasoaren arteko ezaugarri<br />
bereizgarrienak.<br />
FONETIKA, FONOLOGIA ETA INTONAZIOA<br />
• Azentuazioa, erritmoa <strong>eta</strong> intonazioa behar bezala erabiltzea; fonema bokalikoak,<br />
erdibokalikoak <strong>eta</strong> kontsonantikoak ahoskatzea, jatorrizko hiztunaren antzeko ahoskera<br />
lortzeko zailtasun gehien sortzen duten hori<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong> berezia jarrita.<br />
• Ahozko <strong>eta</strong> idatzizko marka gramatikalen kontrastea.<br />
• Edozein motako perpaus konplexuan egoki diren erritmoa <strong>eta</strong> intonazioa.<br />
• Ñabardura subjektiboak sortzea (hitz-erdika aritzea, iradokitzea…), <strong>eta</strong> azentuaren adierazpenfuntzioari<br />
arr<strong>eta</strong> berezia jartzea.<br />
• Kontsonante-asimilazioa <strong>eta</strong> kontsonante geminatuak.<br />
• E isila <strong>eta</strong> -e- ezegonkorra. -e- bokala ez ahoskatzeak eragiten dituen ondorioak; kontsonante<br />
geminatuen ahoskera (là-d (e)dans, ne l(e) lis pas).<br />
• Ahoskera ezohikoa duten baina maiz erabiltzen diren hitzak menderatzea.<br />
• Azentu zorrotza <strong>eta</strong> ahoskera ezohikoa (événement).<br />
• Azken posizioan joan ohi diren zenbait kontsonanteren ahoskera berezia (profil, spécimen,<br />
album, virus, troc…).<br />
• -x- grafiaren ahoskera (examen, excuse, deuxième, dix).<br />
• Atzerriko hizkuntz<strong>eta</strong>ko hitzen ahoskera; hau da, berezko ahoskera gordetzen dutenak, baina<br />
frantsesaren sistemara egokituta.<br />
• Hitz homofonoen ezagutza zabaltzea.<br />
• Liaison: kasu bereziak; debekatuak <strong>eta</strong> aukerakoak. Liasoin baliabideak aurreko bokalean<br />
duen eragina.<br />
• Elisioa: kasu bereziak.<br />
• Hizkuntzaren hainbat mailatako ezaugarri fonetiko adierazgarrienak; esaterako, niveau<br />
soutenu – liaison.<br />
• Lagunarteko erregistroaren ezaugarri fonetikoei arr<strong>eta</strong> berezia jartzea.<br />
• Intonazio adierazkorraren ohiko kasuak sakontzea; “Ahozko adierazpen-bideen” (maila<br />
aurreratua 1) intonazio adierazkorra.<br />
• Frantzia hegoaldeko hizkeraren ezaugarriak identifikatzea.<br />
“Ahozko adierazpen-bideen” berezko komunikazio-egoer<strong>eta</strong>n ohiko diren mimika <strong>eta</strong> keinuak (maila<br />
aurreratua 1).<br />
ORTOGRAFIA<br />
• <strong>Maila</strong> aurreratuaren 1. ikastarorako zehaztutako ortografia-helburuak berrikustea <strong>eta</strong><br />
zabaltzea; bereziki, idatzizko <strong>eta</strong> ahozko marken arteko kontrastean sakonduko da.<br />
• Adizki irregularren aditz-jokoaren ortografia-bereizgarriak.<br />
• Komunztadura-kasu bereziak: Les enfants ont des souliers tout neufs; c’est moi qui voulais…<br />
• Aditz-adjektiboa / Orainaldiko partizipioa: ortografia-aldak<strong>eta</strong>k (fatigant/ fatiguant; négligent/<br />
négligeant).<br />
• Korrespondentzia fonetiko <strong>eta</strong> ortografiko berezia duten hitzen ikaskuntza zabaltzea.<br />
• Zenbait zailtasun berezi: -sc- grafia (scénario, piscine); letra isil tartekatuak: rhume,<br />
authentique, sculpter…<br />
• -euil grafiaren transformazioa -g <strong>eta</strong> -c grafien ondoren doanean: accueillir.<br />
112<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Onomatopeien ortografia: bof, ouïe, ouille…<br />
• Atzerriko hizkuntz<strong>eta</strong>ko hitzen ortografia, frantsesera egokituta edo egokitu gabe: whisky,<br />
whiskies.<br />
• Ortografia-arauak. Puntuazioa gutun<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> bestelako testu formal<strong>eta</strong>n, literatura-testu<strong>eta</strong>n,<br />
edota testu akademiko<strong>eta</strong>n: ahozkoak (diskurtsoak, aurkezpenak…) <strong>eta</strong> idatziak.<br />
• Ezaugarri grafikoak (<strong>eta</strong> tipografikoak) <strong>eta</strong> testu-tipologia: prentsa, publizitatea, oharrak <strong>eta</strong><br />
iragarki formalak, gutunak, komiki-bandak <strong>eta</strong> txisteak, aurkibideak, grafikoak, oin-oharrak,<br />
bibliografia-zerrendak, curriculum vitaeak… Formatua, letra-mota, neurria, testu-banak<strong>eta</strong><br />
orrialdean, ilustrazioen <strong>eta</strong> grafikoen erabilera, koloreen erabilera, espazioen banak<strong>eta</strong>,<br />
izenburuak, titularrak…<br />
GRAMATIKA<br />
ALEMANA<br />
MAILA AURRERATUA 1<br />
Perpausa<br />
• Perpaus bakuna<br />
Elementuek perpausean duten hurrenkera.<br />
Aditza non jartzen den: aditza da perpausean lekuz aldatu ezin den elementu bakarra: beti egon behar<br />
du Position IIn edo bukaeran. Gainerako elementuak lekuz alda daitezke, baina hasierako posizioan<br />
egonez gero, kontuan eduki behar da azentuazio berezia hartzen dutela.<br />
- Elementuak<br />
Subjektua, osagarri zuzena (akusatiboa), zeharkako osagarria (datiboa), osagarri zirkunstantzialak:<br />
denborazkoak, kausazkoak, moduzkoak <strong>eta</strong> lekuzkoak.<br />
- Predikatuan non kokatzen diren<br />
Izenordainak izenak baino lehenago. Izenordainen hurrenkera: nominatiboa, akusatiboa, datiboa.<br />
Izenen hurrenkera: nominatiboa, datiboa, akusatiboa. Osagarri zirkunstantzialen hurrenkera:<br />
(Tekamolo = temporal, kausal, modal und lokal).<br />
- Motak:<br />
Adierazpenezkoak, galderazkoak (orokorrak <strong>eta</strong> partzialak), aholkatzekoak edo aginduzkoak,<br />
ezezkoak.<br />
113<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Perpauseko parentesia (Satzklammer): aditzak gutxienez 2 osagai dituenean, aditz-sintagma osatzen<br />
duten zatiei deritze: parentesiaren lehenengo zatian, aditzaren forma jokatua dago; <strong>eta</strong> bigarren zatian,<br />
aditzaren forma ez jokatua edota aditzaren aurrizkia. Perpausak hiru eremu hauek ditu: aurrekoa,<br />
barrukoa <strong>eta</strong> ondorengoa.<br />
• Perpaus konposatua<br />
- Justaposiziozko perpausak: perpaus bakunak dira, <strong>eta</strong> koma baten bidez bereizita daude bata<br />
bestearen atzetik.<br />
- Perpaus koordinatuak: maila bereko perpausak dira, <strong>eta</strong> koordinazio-lokarrien bidez daude<br />
lotuta.<br />
- Mendeko perpausak: perpaus nagusiaren barruan daude, <strong>eta</strong> funtzio gramatikala dute. Bereziak dira:<br />
izan ere, hasieran juntagailua edo izen erlatiboa dute, <strong>eta</strong> bukaeran aditz-nukleoa. Hiru lekutan egon<br />
daitezke: hasieran, tartean <strong>eta</strong> amaieran.<br />
- Juntagailu bidezkoak: adbertsatiboak, konpletiboak, kontzesiboak, baldintzazkoak, ondoriozkoak,<br />
zalantzazkoak, helburuzkoak <strong>eta</strong> denborazkoak.<br />
-Erlatiboak: atribuzio-osagarria izatetik, perpaus erlatibo izatera pasatzea (Umwandlung von<br />
Partizipialattributen in Relativsätze): Partizip I (Der den Stau verursachende Wagen hatte einen<br />
Motorschaden. Der Wagen, der den Stau verursachte, hatte einen Motorschaden.), <strong>eta</strong> Partizip II:<br />
(Der von Ihnen gestellte Antrag wird morgen behandelt. Der Antrag, den Sie gestellt haben, wird<br />
morgen behandelt.)<br />
- Galderazkoak<br />
- Sarrera egiteko elementurik gabekoak (Hätte ich das Geld gehabt, hätte ich das Haus gekauft.)<br />
- Infinitiboa dutenak (Es ist nicht gut, so Vieles auf einmal zu machen.)<br />
Izenak <strong>eta</strong> adjektiboak<br />
Izenak:<br />
- Motak: arruntak <strong>eta</strong> bereziak.<br />
- Generoa: maskulinoa, femeninoa <strong>eta</strong> neutroa<br />
- Kasua: nominatiboa, akusatiboa, datiboa <strong>eta</strong> genitiboa.<br />
- Izen elkartuak. -heit, -keit, -schaft, tät, -tion, -ung, -ling, ... amaiera duten hitzen ostean, beti jartzen<br />
da s (Fugen-s).<br />
- II. motako maskulinoen deklinabidea („-n“ Deklination).<br />
- Numeroa: pluralak nola eratzen diren (-n, -en, -e, -¨e, -s, -er -¨er, --, ¨--, nen…). Kasu bereziak<br />
(Alben/Albums, Minerale/Mineralien, Parks/Parke…)<br />
- -chen <strong>eta</strong> -lein txikigarriak<br />
- Izen elkartuak:<br />
izena + izena (Umweltverschmutzung, Hochzeitsreise, …), adjektiboa + izena (Fremdsprache,<br />
Schnellstraße, … ...), aditza + izena (Lebewesen, Rasierapparat, ...), <strong>eta</strong> preposizioa + izena.<br />
osatutakoak (Vorort, Nebenstraße, Hintertür, …)<br />
- Izen eratorriak:<br />
Beste izen batetik, aurrizki bidez (Mitschüler, Nichtraucher, Misserfolg, Unglück, …) edo atzizki<br />
bidez (Bürgerschaft, Christentum, Kindheit, Freundschaft, …); adjektibo batetik, atzizki bidez (-e, -<br />
heit, -igkeit, -keit, -schaft, -tum, …)(die Schwäche, die Krankheit, die Arbeitslosigkeit, die<br />
Fröhlichkeit, die Bereitschaft, der Reichtum, ...); adjektibo substantibatu<strong>eta</strong>tik (ein Fremder, die<br />
Kranken, …); partizipio substantibatu<strong>eta</strong>tik (der Vorsitzende, ein Abgeordneter, ….); aditz batetik,<br />
aurrizki bidez (Ge-) (das Gebäck, das Gehör, ...) edo atzizki bidez ( -e, -ei, -er, -ling, -nis,sel, -t, -tum,<br />
-ung, ...) (die Lehre, die Bäckerei, der Leser, der Lehrling, das Erzeugnis, das Rätsel, die Fahrt, das<br />
Wachstum, die Prüfung, ...).<br />
Adjektiboak<br />
• Komunztadura<br />
114<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Adjektiboak atribuzio-funtzioa duenean, komunztadura egiten du izenaren genero, numero <strong>eta</strong><br />
kasuarekin. Predikazio-funtzioa duenean, aldaezina da.<br />
• Generoa <strong>eta</strong> numeroa<br />
Adjektiboaren deklinabidea: artikulu mugatuarekin, artikulu mugagabearekin, posesiboarekin,<br />
ezezkoarekin <strong>eta</strong> determinatzailerik gabe.<br />
• Adjektiboen mailak<strong>eta</strong><br />
Baiezkoa<br />
Konparatiboa<br />
Superlatiboa<br />
Forma konparatiboak: berdintasuna <strong>eta</strong> desberdintasuna adierazteko<br />
• Atzizkiak <strong>eta</strong> aurrizkiak<br />
-bar, -haft, -ig, -isch, -lich <strong>eta</strong> -sam atzizkiekin (brauchbar, traumhaft, fleißig, spanisch, verständlich,<br />
unterhaltsam...); beste atzizki batzuekin (-arm, -fähig, -los, -reich, -voll) (kalorienarm, lernfähig,<br />
kinderlos, vitaminreich, liebevoll...); aurrizkiekin (Augmentation: extra, hyper-, super-...) (extragroß,<br />
hypersensibel, supermodern...), <strong>eta</strong> ezezko aurrizkiekin: ·(a-, in-, un-...) (apolitisch, inaktiv,<br />
unsicher...)<br />
• Adjektiboen ostean jartzen diren preposizioek datiboa eskatzen dutenean (interessiert an, beliebt<br />
bei, befreundet mit, abhängig von, nett zu …), <strong>eta</strong> akusatiboa eskatzen dutenean (gewöhnt an, böse<br />
auf, dankbar für, verliebt in, besorgt über…).<br />
Determinatzaileak<br />
• Artikuluak<br />
Mugatua<br />
Mugagabea<br />
Ezezkoa<br />
• Erakusleak<br />
• Posesiboak<br />
• Zenbatzaileak:<br />
Kardinalak, ordinalak, enumeraziozkoak (erstens, zweitens, drittens…), zatigarriak (ein_ halb_, ein<br />
Drittel, drei Viertel…), iteratiboak (einmal, zweimal, dreimal…), <strong>eta</strong> multiploak (einfach, doppelt,<br />
dreifach…)<br />
• Zehaztugabeak: alle, beide, ein bisschen, ein wenig, etwas, nichts, genug, ein paar, jeder, viele,<br />
wenige, welche…<br />
• Galdetzaileak: Welcher, was für ein, wie viel…<br />
Izenordainak<br />
• Motak<br />
Pertsona-izenordainak nominatiboan, akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan<br />
Posesiboak nominatiboan, akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan.<br />
Bihurkariak akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan.<br />
Erakusleak.<br />
115<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Zehaztugabeak (alle, beide, (k)einer, ein bisschen, ein wenig, etwas, einiges, jemand, nichts, niemand,<br />
man, viel, wenig…).<br />
Galdetzaileak: forma aldakorrak (wer, wen, wem.. ) <strong>eta</strong> aldaezinak (warum, wann, was, woran, wofür,<br />
womit…).<br />
Preposizionalak (daran, dafür, damit…).<br />
Erlatiboak: nominatiboan, akusatiboan, datiboan <strong>eta</strong> genitiboan aldatu egin daitezkeen formak (dessen,<br />
deren) <strong>eta</strong> aldatu ezin direnak (wo, was, worüber…).<br />
• Nola erabiltzen diren<br />
Izenordainek, oro har, perpauseko zatiak edo perpausak osorik ordezkatzen dituzte, zati horiek<br />
errepikatu behar ez izateko, askotan.<br />
Aditzak<br />
• Denborak nola eratzen diren<br />
- Aditz erregularrak: infinitiboa, orainaldia, lehenaldi bakuna, lehenaldi burutua, lehenaldi<br />
pluskuanperfektua, I. geroaldia, II. geroaldia (er wird gemacht haben, er wird gereist sein), agintera,<br />
Konjunktiv I moduaren orainaldiko forma <strong>eta</strong> forma konposatua (lehenaldian), Konjunktiv II<br />
moduaren orainaldiko forma (machte -ich würde machen, reiste, ich würde reisen) <strong>eta</strong> forma<br />
konposatua (ich hätte gemacht, ich wäre gereist), I. partizipioa <strong>eta</strong> II. partizipioa.<br />
Prozesu<strong>eta</strong>rako pasiboa (Vorgangspassiv): orainaldia, lehenaldia, lehenaldi burutua, lehenaldi<br />
pluskuanperfektua, <strong>eta</strong> I. geroaldia (er wird gemacht werden, es wird gereist werden).<br />
Aditz irregularrak: infinitiboa, orainaldia, lehenaldi bakuna, lehenaldi burutua, lehenaldi<br />
pluskuanperfektua, I. geroaldia, II. geroaldia (er wird getrunken haben), agintera, Konjunktiv I modua<br />
–orainaldiko forma <strong>eta</strong> forma konposatua (lehenaldian)–, <strong>eta</strong> Konjunktiv II modua –forma bakuna <strong>eta</strong><br />
forma konposatua (er hätte getrunken, du wärest gefahren, er hätte geschrieben)–.<br />
Prozesu<strong>eta</strong>rako pasiboa (Vorgangspassiv): orainaldia (es wird gegessen), lehenaldi bakuna (es wurde<br />
gegessen), lehenaldi burutua (es ist gegessen worden), lehenaldi pluskuanperfektua (es war gegessen<br />
worden) <strong>eta</strong> I. geroaldia (es wird gegessen werden).<br />
- Osagarri preposizionala duten aditzak: datiboan (anfangen mit, bestehen aus, fragen nach, erzählen<br />
von, teilnehmen an, ...);<br />
akusatiboan (sich bedanken für, protestieren gegen , sich kümmern um, warten auf, sich erinnern an,<br />
sprechen über, ...); preposizio bat edo beste izan arren, esanahi antzekoa dutenean ( reden von / über ,<br />
sich freuen auf / über, ..);osagarri preposizional bat baino gehiago dutenean (Sie entschuldigt sich bei<br />
ihrem Chef für ihren Fehler.)<br />
- Aurrizkia duten aditzak<br />
Banandu daitezkeenak (ab-, an-, auf-, aus-, ein-, her-, hin-, mit-, nach-, vor-, weg-, weiter-, wieder-,<br />
zu-, zurück, zusammen-) <strong>eta</strong> banandu ezin direnak (be-, ent-, er-, ge-, miss-, ver-, zer- )<br />
- Aditz bihurkariak (sich ärgern, sich beeilen, sich entschließen ...)<br />
- Aditz elkarkariak (Sie lieben sich. / Wir haben uns gut verstanden.)<br />
- Aditz inpertsonalak (Es schneit. / Es regnet.)<br />
Aditz mistoak (denken, bringen, nennen, brennen …)<br />
Aditz laguntzaileak. (haben, sein, werden)<br />
116<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Moduzko aditzak (können, dürfen, wollen, mögen, müssen, sollen): orainaldia, lehenaldi bakuna,<br />
lehenaldi burutuan Konjunktiv I (er könne, er dürfe, er wolle, er möge, er müsse, er solle…), <strong>eta</strong><br />
Konjunktiv II modua (er könnte, er dürfte, er wollte, er möchte, er müsste, er sollte…).<br />
Prozesu<strong>eta</strong>rako pasiboa (Vorgangspassiv): orainaldia (Das Kinderzimmer muss aufgeräumt werden)<br />
<strong>eta</strong> lehenaldia (Das Kinderzimmer musste aufgeräumt werden)<br />
Moduzko aditzek hau adierazten dute:<br />
- Faktikotasuna (Gestern konnte ich nicht ins Kino gehen, weil ich lange arbeiten musste.)<br />
- Beharra (Ich muss mir unbedingt neue Schuhe kaufen.)<br />
- Betebeharra (Du sollst nicht lügen. / Du musst in die Schule gehen.)<br />
- Eskaintza (Soll ich dir einen Tee machen?)<br />
- Aholku edo gomendioa: (K II) (Sie sind krank Sie sollten zum Arzt gehen.)<br />
- Ahalmena (Als ich 5 war, konnte ich schon lesen.)<br />
- Baimena (Als ich 16 wurde, durfte ich Bier trinken.)<br />
- Aukera (Ich konnte kein Taxi finden, weil es stark regnete.)<br />
- Debekua (Als ich 12 war, durfte ich abends nicht ausgehen.)<br />
- Asmoa (Schau mal, der Pullover ist doch toll. Den will ich mir kaufen. )<br />
- Mandatua (Der Chef sagt, du sollst sofort zu ihm kommen.)<br />
- Entzundako edo irakurritako diskurtsoa (Das Wetter soll schöner werden.)<br />
Aditzak<br />
• Denborak nola erabiltzen diren<br />
- Orainaldia adierazteko: indikatiboko orainaldia (Ich mache eine Reise. Ich fahre nach München.)<br />
- Geroa adierazteko:<br />
Indikatiboko orainaldia (ziurtasuna) (Im Sommer fahre ich nach München.)<br />
Futur I (ziurra ez den geroaldia) (Im Sommer werde ich nach München fahren.)<br />
- Iragana adierazteko:<br />
Lehenaldi burutua: narrazio-denbora (Ich machte eine Reise. Ich fuhr nach München.)<br />
Lehenaldi burutua: orainaldiarekin zerikusia duen iraganeko ekintza (Ich habe eine Reise gemacht.<br />
Ich bin nach München gefahren).<br />
Lehenaldi pluskuanperfektua: lehenaldi bakunarekiko korrelazioa (Nachdem er viel gegessen hatte,<br />
hielt er eine Siesta.).<br />
Zeharkako diskurtsoa: Konjunktiv I (Er hat gesagt, er wisse das nicht.)<br />
Irrealitateari edo hipotesiei buruz hitz egiteko esamoldeak: Konjunktiv II (Wenn ich Zeit hätte, ginge<br />
ich ins Theater.)<br />
II. geroaldia: suposizioa (Sie wird ihren Schlüsel vergessen haben.)<br />
Aspektua: ohituren <strong>eta</strong> iraupen mugatuko ekintzen arteko kontrastea (Ich lese ein Buch / Ich lese<br />
gerade ein Buch), kontraste inkoatiboa/amaieraduna (Ich habe gerade ein Buch gelesen /Ich habe das<br />
Buch schon gelesen).<br />
Mandatu edo erreguak adierazteko esamoldeak: agintera (Komm! Ruft doch mal an!) <strong>eta</strong> Konjunjtiv II<br />
(Könnten Sie bitte…. Ich hätte gern ….)<br />
• Denboren arteko aurkakotasuna<br />
Ich möchte jetzt nichts mehr trinken (Präsens), denn ich habe vorhin schon etwas getrunken (Perfekt).<br />
Nachdem er gefrühstückt hatte (Plusquamperfekt), ging er in die Schule (Präteritum).<br />
• Funktionsverben (bringen, finden, geben, haben, kommen, machen, stehen, stellen,...<br />
- Verben + Akkusativobjekt in einer festen Verbindung (eine Lösung finden, eine Antwort geben, eine<br />
Rede halten, eine Pause machen, Abschied nehmen, Ordnung schaffen, Maβnahmen treffen...).<br />
117<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Feste Akkusativ-Verb-Verbindung + präpositionalem Objekt (Abschied nehmen von + D,<br />
Beziehungen haben zu + D, eine Frage stellen nach + D, Kritik üben an + D, Rücksicht nehmen auf +<br />
A…).<br />
Funktionsverbgefüge (zur Sprache bringen, in Frage kommen, zu Ende sein, zur Verfügung stehen,<br />
zur Verfügung stellen…).<br />
Adberbioak<br />
• Denbora, lekua <strong>eta</strong> abar adierazteko esamolde ohikoenak<br />
Motak: lekuzkoak (auβen, da, drauβen, hier, dort, rechts, oben, unten…), noranzkoa adierazten<br />
dutenak (her, hin,hierher, hierhin, nach oben, von unten…), denborazkoak (damals, früher, gestern,<br />
heute, morgen, morgens, jetzt, immer, oft, bald, gleich, lange, nie…), kausazkoak (deshalb, deswegen,<br />
darum…), baldintzazkoak (dann, sonst….), moduzkoak (gern, leider, so ), galdetzaileak (warum, wie,<br />
wo, wohin, woher, woran, wofür, womit….), kontzesiboak (trotzdem), gradua adierazten dutenak<br />
(besonders, ganz, genug, sehr, ziemlich, zu…), <strong>eta</strong> preposizionalak (daran, dafür, damit…).<br />
• Erabidea<br />
-lich <strong>eta</strong> -s atzizkien bidez (freilich, sicherlich, abends, mittwochs…)<br />
• <strong>Maila</strong>k<strong>eta</strong><br />
Oso adberbio gutxi mailaka daitezke: (gern, gut, viel…)<br />
Lokailuak<br />
• Preposizio ohikoenek honako kasu hauek eskatze dituzte:<br />
akusatiboa, datiboa, akusatiboa edo datiboa <strong>eta</strong> genitiboa (auβerhalb, innerhalb…)<br />
• Lokuzioak<br />
Denborazkoak (als Erstes, sobald wie, jedesmal wenn, immer wenn…), kausazkoak (auf Grund von,<br />
aus Angst vor…), ondoriozkoak, baldintzazkoak (im Falle dass, unter der Bedingung dass, es sei denn,<br />
mit Ausnahme von…), helburuzkoak (aus Angst vor…), kontzesiboak ( auch wenn, wie auch immer…)<br />
konparatiboak <strong>eta</strong> moduzkoak (je nachdem ob/wie…).<br />
• Juntagailuak<br />
Koordinaziozkoak (aber, denn, oder, sondern, und, trotzdem, deshalb, …) <strong>eta</strong> hainbat termino<br />
dituztenak (entweder… oder, nicht nur…sondern auch, sowohl…als auch, weder…noch, zwar…aber,<br />
je…desto, teils … teils, …)<br />
Menderagailuak: adbertsatiboak (während), kausazkoak (da, weil), konpletiboak (dass), kontzesiboak<br />
(obwohl), baldintzazkoak (wenn), ondoriozkoak (so dass, um… zu), zalantzazkoak (ob), helburuzkoak<br />
(damit, um … zu) <strong>eta</strong> denborazkoak (als, bevor, bis, nachdem, seitdem, wenn, während).<br />
• Moduzko partikulak: aber, auch, bloβ, denn, doch, eben, eigentlich, einfach, etwa, halt, ja, mal,<br />
nur, ruhig, schon, sowieso, überhaupt, vielleicht, wohl…<br />
DISKURTSOA<br />
Kohesioa<br />
- Gaiarekin jarraitzeko: errepikapenak (nahita egingo dira), (Wer hat hier geraucht? Ihr wisst doch,<br />
dass (das) Rauchen verboten ist.), <strong>eta</strong> elipsia: aditzena (Katja liest ein Buch, Markus eine Zeitung.),<br />
izenena (das groβe und die kleinen Gläser / das groβe Glas und die kleinen), adjektiboena (Er<br />
beschäftigt sich mit englischer Literatur und Geschichte), determinatzaileena (seine Brüder und<br />
Schwestern) <strong>eta</strong> hitz elkartuena (Ein- und Ausgang, Lederherstellung und- vertrieb).<br />
118<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Korreferentzia egiteko prozedura gramatikalak: balio anaforikoa duten izenordainak <strong>eta</strong> adberbio edo<br />
esamoldeak (= rückweisend im Text) (da, das, damals, dort, das Problem, die Frage, das Thema,...).<br />
Lehenago aurkeztutako izenekin artikulu mugatua nola erabiltzen den (Es war einmal ein König, der<br />
hatte einen Sohn, der Albert hieβ).<br />
- Balio anaforikoa duten posesiboak (den Formen du und ihr des Personalpronomens entsprechen die<br />
Formen des Possessivpronomens dein und euer; sie werden in Briefen groß- oder kleingeschrieben.)<br />
<strong>eta</strong> erakusleak (Kommt sie morgen? Das weiβ ich nicht).<br />
- Prozedura lexikoak: sinonimoak , hiperonimoak / hiponimoak (Computer > Apparat: jeder Computer<br />
ist ein Apparat, aber nicht jeder Apparat ist ein Computer) definizioan azaltzen den terminoren bat ( der<br />
Parteiführer, der Politiker, der Vorsitzende, …), nominalizazioa (Wir sind um 10,00 Uhr<br />
angekommen. Die Ankunft war ...), <strong>eta</strong> proforma lexikoak (Hier ist das Guggenheim-Museum. Es wurde<br />
1997 erbaut. Dahinten ist der Haupteingang. – Du musst dich anmelden. Oder hast du es schon g<strong>eta</strong>n?).<br />
- Aditzen koherentzia – denbora <strong>eta</strong> aspektuari dagokiona – diskurtsoan.<br />
- Lokailuak: gehitzeko (und, und auch, sowohl… als auch…), zerbaiten aurkako argudioak emateko<br />
(auch, auβerdem, abgesehen davon…), zerbait justifikatzeko (aber, zwar, allerdings…), <strong>eta</strong><br />
ondorioak emateko (dann, so dass, deshalb, deswegen, folglich…).<br />
Antolak<strong>eta</strong><br />
- Adierazgailuak:<br />
Diskurtsoa hasteko: agurtzeko, aurkezteko <strong>eta</strong> gaia sartzeko formulak.<br />
Diskurtsoa egituratzeko: hasiera, jarraipena <strong>eta</strong> amaiera ordenatzeko, iruzkinak egiteko, <strong>eta</strong><br />
digresioa adierazteko.<br />
Birformulatzeko: azalpenak emateko, zuzentzeko, urruntzeko <strong>eta</strong> laburbiltzeko.<br />
- Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak<br />
- Sailkapenak egiteko, enfasia jartzeko <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak.<br />
- Intonazioa <strong>eta</strong> etenaldiak.<br />
Interakzioa (hainbat erregistro <strong>eta</strong> jarreratan)<br />
- Elkarrizk<strong>eta</strong>-adierazgailuak: norbaiti hitz egiten hasteko („Entschuldigen Sie bitte…, Hallo, eine<br />
Frage:…“), agurtzeko („Guten Tag.“ / „Hallo!“), hitz egiten hasteko („Im Grunde geht es um die<br />
Frage: …“ / „Also es geht hier um Folgendes: …“), laguntzeko („Kann ich Ihnen helfen?“,<br />
Brauchst du Hilfe?“), erreakzionatzeko („Dazu würde ich gern etwas sagen: …“ / Darf ich dazu<br />
etwas sagen?“), esandakoa indartzeko („Dazu kommt noch der Vorteil, …“ / „Ein weiterer<br />
wichtiger Punkt ist …“), baieztatzeko („Da stimme ich Ihnen zu.” / „ Da hast du Recht.“),<br />
solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko („Und was denken Sie darüber?” / „ Da hast du Recht.“), ez<br />
zaudela ados adierazteko („Sie sehen die Sache nicht ganz richtig.“ / „Sokann man das nicht<br />
sagen“), desadostasuna leuntzeko („Da haben Sie schon Recht, aber …“ / „ So ganz der selben<br />
Meinung bin ich nicht.“), inplikazioa adierazteko, („Wenn Sie mich fragen, …“ / „Ich an deiner<br />
Stelle …“), hitz egiten hasteko („Dazu möchte ich gleich mal etwas sagen.“ / „Ich persönlich<br />
würde etwas …“), azalpen bat ematen hasteko („Lassen Sie mich erläutern, …“ / „Das bedeutet<br />
in diesem Falle, dass …“), laguntza eskatzeko („Ich bräuchte Ihren Zuspruch.“ / „Kannst du mir<br />
bitte helfen?“), eskerrak emateko („Ich danke Ihnen.“ / „Vielen Dank.”), errepikatzeko <strong>eta</strong><br />
zerbaiten berri emateko („Ich kann es nur noch einmal wiederholen: …“ / „Das gleiche gilt auch<br />
hier.“), bukaera iragartzeko („Wir sollten jetzt langsam zum Ende kommen. Um das noch einmal<br />
zusammen zu fassen: …“), <strong>eta</strong> agur esateko („Ich danke Ihnen für Ihre Aufmerksamkeit. Damit<br />
möchte ich mich von Ihnen verabschieden.”).<br />
119<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Ohiko egoera <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n espero izatekoak diren erreakzio<strong>eta</strong>rako baliabide gehiago<br />
(”ondoz ondoko hitz-bikoteak”): galdetu – erantzun (- ja, zweifellos, sicherlich, bestimmt,<br />
vielleicht, kaum, nein, …) eskaini – onartu („Möchtest du…?“, „Hättest du vielleicht Lust ... zu<br />
tun? “ – „Ja, gerne.“ / „Ja, das würde ich gerne machen“), uko egin <strong>eta</strong> azaldu („Nein danke. Ich<br />
habe leider keine …“ / „Das geht leider nicht, weil …“), eskatu – onartu („Ich würde gerne ...<br />
beantragen.“ / „Ich brauche die Erlaubnis für…“ / „Der Antrag ist bewilligt.“), konplimendua<br />
egin – hari garrantzia kendu („Das ist Ihnen aber gut gelungen.“ / „Das ist aber schön/gut/toll.“/<br />
„Ach, das ist doch nichts Besonderes.“/„ Es ist nicht so tragisch!“), <strong>eta</strong>, azkenik, eskatu – eman<br />
(„Könnten Sie mir bitte ... geben?“/ „Gib mir mal bitte ... “ / „Hier, da haben Sie.... “ / „Hier<br />
bitte.“).<br />
Deixia<br />
- Hainbat enuntziazio-egoeratan (elkarrizk<strong>eta</strong>tan, telefonoan, txat<strong>eta</strong>n, gutun<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> abar), aurrez<br />
grabatutako diskurtso<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko moduak.<br />
Kasu bakoitzean izenordainak, erakusleak, <strong>eta</strong> leku- <strong>eta</strong> denbora-esamoldeak erabiltzea ( ich, du<br />
↔ er, jetzt, in diesem Augenblick, heute, gestern, morgen … ↔ damals, zu jenem Zeitpunkt, am<br />
gleichen Tag, am Tag zuvor (am vorigen Tag), am nächsten Tag … / hier, dieser ↔ dort, jener ).<br />
Kortesia<br />
- Sarritan erabiltzen diren tratamendu-motak: pertsona gramatikalak, formulak nola erabiltzen diren.<br />
- Hizlariaren presentzia nola leuntzen dense partikularekin egindako pasiboaren bidez (Das ist mir<br />
kaputt gegangen) zehaztugabearen bidez (Man,/jemand/niemand/keiner kann mir helfen. / Man<br />
macht, was man kann.), “maiestate-plurala”ren bidez (Pluralis mayestatis: Wir, Wilhelm, von<br />
Gottes Gnaden deutscher Kaiser.).<br />
- Entzulearen presentzia leuntzeko, baliabide hauek erabiltzen dira: se edo inpertsonala – (man<br />
soll(te) rechtzeitig da sein / Man muss den Wasserhahn reparieren), pasiboa (Der Wasserhahn<br />
müsste repariert werden), pluraleko 2. pertsona (Ihr seid doch alle gleich.).<br />
- Ñabardurak ematen dituzten aditz-denborak: Konjunktiv II (Ich würde gern etwas Warmes<br />
trinken.),geroaldia (Ich werde es versuchen) <strong>eta</strong> geroaldi perifrastikoa (Das wird wohl nicht<br />
möglich sein).<br />
- Funtzio sozial<strong>eta</strong>rako esamoldeak (aginduak emateko, eskatzeko, zuzentzeko...) Macht es dir was<br />
aus, wenn..? / Könnten Sie bitte, ...? / Ich bitte dich, dass …/ Ich wäre dir dankbar, wenn… /<br />
Entschuldigen Sie, darf ich … / Das hast du schon besser gemacht, aber …).<br />
- Kooperaziozko erantzunak: partikulak, esamolde egokiak <strong>eta</strong> abar errepikatzea (Ja, ja, aber<br />
selbstverständlich, nehmen Sie es freilich.).<br />
Inferentziak<br />
- Ohiko esamoldeek hainbat komunikazio-egoeratan dituzten esanahi inplizituak (Könnten Sie mir<br />
bitte sagen, wie spät es ist?“ - Ja, es ist halb zehn.“).<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa (Morgen beendet diese Aufgabe): informazioa emateko, mandatua<br />
adierazteko, mehatxu egiteko (Es ist spät.), orduari buruzko informazioa emateko, bukatzea<br />
agintzeko, bilera bat bukatzeko edota asmo baten berri emateko (Mach schnell! / machen wir<br />
Schluss. / Ich leg’ mich hin.).<br />
- Inplizitu daudenak, bai erantzun laburregi<strong>eta</strong>n (Hilfe! = Ich brauche Hilfe. / Danke = ich danke<br />
dir/Ihnen. Licht aus! = Mach bitte das Licht aus!), bai luzeegi<strong>eta</strong>n.<br />
- Ironia-tonuan (Na, das ist ja eine Überraschung! / Du bist mir ja eine tolle Hilfe! / Alles wird<br />
gut!).<br />
- Ohiko esamoldeek hainbat komunikazio-egoeratan dituzten esanahi inplizituak (¿Puede decirme<br />
la hora?- Sí, si puedo / Sí, son las cinco.).<br />
120<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Anbiguotasun ilokutiboa (Mañana, este trabajo se termina: informazioa emateko, mandatua<br />
adierazteko, mehatxu egiteko – Es tarde- Es ist spät: orduari buruzko informazioa emateko,<br />
bukatzea agintzeko, bilera bat bukatzeko edota asmo baten berri emateko (date prisa- beeile dich /<br />
vamos a terminar - machen wir Schluss / me voy a acostar – ich gehe ins Bett…).<br />
- Inplizitu daudenak, bai erantzun laburregi<strong>eta</strong>n (Hilfe! = Ich brauche Hilfe. Danke = ich danke<br />
dir/Ihnen. Licht aus! =Mach bitte das Licht aus!) bai luzeegi<strong>eta</strong>n.<br />
- Ironia-tonuan.<br />
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
- Perpauseko elementuen hurrenkera normala edo ez markatua zein den antzematea: mintzagaiagaldegaia<br />
(informazio ezaguna – informazio berria) (Es war einmal ein König, der hatte einen<br />
Sohn, der Albert hieβ).<br />
- Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa ez aipatzea.<br />
- Prozedura gramatikalen bidez, solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa <strong>eta</strong><br />
informazio berria nabarmentzea. Prozedura horiek lexikoak, intonaziozkoak <strong>eta</strong> azentuaziozkoak<br />
izango dira (hurrenkera, erreduplikazioa, egiturak).<br />
- Elementu bat fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea (harridura, enumerazioak, errepikapenak, lexiko biziagoa<br />
(fantastikoa), gradu superlatiboa, aurrizkiak).<br />
- Azentuazioa, luzapen fonikoa <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
• Ohiko hizkuntza-formak (Wie schön! / Schau mal! / Aha, aua, toll, super, klasse , schön, na gut,<br />
bitte, danke…).<br />
• Landutako egoer<strong>eta</strong>ko hiztegia.<br />
• Hitzen familiak: machen (abmachen, anmachen, aufmachen, ausmachen, einmachen, mitmachen,<br />
nachmachen, vormachen, wegmachen, weitermachen, wiedermachen, zumachen…).<br />
• Antzeko esanahia duten hitzak: homonimoak (die Bank - Kreditanstalt, die Bank - Sitz / der Band<br />
- Buch, das Band - Binde), homografoak (das Band [bant] , die Band [bεnt] )<br />
• Sinonimoak <strong>eta</strong> antonimoak.<br />
Sinonimoak: adjektiboak (billig − preiswert, öffentlich − staatlich, intelligent − klug…), izenak<br />
(Fabrik – Werk, Poet – Dichter, Kapitel – Abschnitt, Inserat – Anzeige…), <strong>eta</strong> aditzak (ausmachen –<br />
abstellen, informieren – berichten…).<br />
Antonimoak: adjektiboak (giftig – essbar, diszipliniert – disziplinlos, ganz – teilweise, tolerant –<br />
intolerant, ideenreich − ideenarm…), izenak (Geburt − Tod, Wahrheit − Lüge, Abfahrt − Ankunft,<br />
Erlaubnis − Verbot, Gewinn − Verlust, Innenminister − Auβenminister, Werktag, Feiertag…) <strong>eta</strong><br />
aditzak ( einschalten - ausschalten, abnehmen − zunehmen…).<br />
• Sasiadiskideak (Angel, Besen, Bote, Ente, hervor, Mofa, Mal, Mantel, Tal, diskutieren,<br />
Gymnasium…).<br />
• Formula topikoak.<br />
- Agurtzeko: formalak („Wie geht es Ihnen?“ – „Gut, danke. Und Ihnen?“) <strong>eta</strong> informalak („Wie<br />
geht’s?“ − „Danke, es geht. Und dir?“).<br />
- Aurkezteko: nork bere burua („Mein Name ist Müller.“ − „ Freut mich. Meier ist mein Name.“) edo<br />
beste batzuk („Darf ich Ihnen Herrn Müller vorstellen?“).<br />
- Baimena eskatzeko: era inpertsonalean („Darf man hier rauchen?“) edo pertsonalean („Darf ich<br />
bitte telefonieren?“).<br />
- Mesede bat eskatzeko („Könntest du bitte meine Blumen gießen?“).<br />
121<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Laguntza eskatzeko („Kannst du mir bitte helfen?“).<br />
- Barkamena sinpleki eskatzeko: („Entschuldigen Sie, bitte!“ / „Verzeihung!“).<br />
- Eskerrak sinpleki emateko („Danke (schön).“ – „Bitte (schön).“<br />
- Zoriontzeko: urtebetetze<strong>eta</strong>n („Herzlichen Glückwunsch zum Geburtstag!“), gabon<strong>eta</strong>n („Frohe<br />
Weihnachten und ein glückliches neues Jahr!“), Pazkoan („Frohe Ostern!“).<br />
- Norbaiti zerbait opa izateko bidaia bat egitera doanean („Gute Reise!“ / „ Komm gut nach Hause!“),<br />
otorduan („Guten Appetit!“ − „Danke, gleichfalls!“), topa egitean („Prost!“ / „Zum Wohl!“), lotara<br />
joatean („Gute Nacht. Schlaf gut!“), ongietorria egitean („Herzlich Willkommen.“), bateren bat kontu<br />
zailen bat egitera doanean („Viel Glück!“), porrot egitean („Tut mir Leid!“ / „ Das macht nichts.“),<br />
edota gaixo dagoenean („Gute Besserung!“/ „ Hatschi!“ - „Gesundheit!“ – „Danke!“).<br />
- Agur esateko: era formala („Auf Wiedersehen!“) edo informala („Tschüs! Mach’s gut.“);<br />
momentu jakin batera arte („Bis morgen!“ / „Bis Montag!“), zehaztu gabeko momenturen batera arte<br />
(„Bis bald!“), edota solaskidea haserre dagoenean („Lass mich in Ruh’!“).<br />
• Esamolde idiomatikoak<br />
- Esaerak (Redensarten) (Auf groβem Fuβ leben. / Mit dem linken Fuβ aufgestanden sein. …) <strong>eta</strong><br />
atsotitzak (Sprichwörter) (Wer andern eine Grube gräbt, fällt selbst hinein. / Der Krug geht so lange<br />
zum Brunnen, bis er bricht).<br />
FONETIKA ETA FONOLOGIA<br />
• Alfabetoa<br />
a [a] [a:], b [b], c [s] [k], d [d], e [e] [e:], f [f], g [g], h [h], i [i] [i:], j [j], k [k], l [l], m<br />
[m], n [n], o[o] [o:], p[p], q[kv], r[r], s[s] [z], β [s], t [t], u[u] [u:], v[v] [f], w[v], x[ks],<br />
y[y], z[ts]<br />
• Bokalak, diptongoak <strong>eta</strong> kontsonanteak antzematen <strong>eta</strong> ahoskatzen ikasiko dugu.<br />
Hots <strong>eta</strong> fonema bokalikoak: bokal-kantitatea (a [a]; a, aa, ah [a:]; e [e]; e, ee,<br />
eh [e:]; i [i], i, ie, ih [i:], o [o]; o, oo, oh [o:], u [u]; u, uh [u:]).<br />
Diptongoak (ai [ai], ei [ai], äu [ y], eu [ y], au [a ]).<br />
Kontsonanteak: urkariak (/r/, /l/), sudurkariak (/n/, /m/, /ŋ/), frikariak (/j/, /z/, /v/, /x/, /ç/,<br />
/∫/, /s/, /f/), herskari ahostunak (/b/, /d/, /g/), herskari ahoskabeak (/p /, /t /, /k /)<br />
Hauchlaut (/h/)<br />
Bokalartean bi kontsonante badaude, <strong>eta</strong> biak berdinak badira, lehenengo kontsonantea aurreko<br />
bokalarekin taldekatzen da, <strong>eta</strong> bigarrena ondorengo bokalarekin (kom-men, ken-nen, sol-len).<br />
• Zailtasun gehien sortzen dituzten fonemak<br />
(ch [ç] (ich, nicht) [x] (machen), ig [ç] (lustig), qu [kv] (Quelle), sch [∫] (Schule),<br />
sp [∫ p] (Spanier), st [∫ t] (Student), schw [∫ v] (schwer), [h] (Haus), s (lesen )<br />
• Azentua<br />
Elementu lexikal isolatuek duten azentua. Alemanean hitzek ez daukate azentu ortografikorik.<br />
Normalean lehenengo silaba izaten da azentuduna (Ạrbeit, ạrbeiten, Ạrbeitsstunde,<br />
Ạrbeitsstundenlohn).<br />
• Erritmoa <strong>eta</strong> intonazioa.<br />
Intonazioa <strong>eta</strong> testuaren melodia.<br />
Era objektiboan <strong>eta</strong> neutralean hitz eginez gero, azentua perpausaren amaieran joan ohi da, ia beti<br />
azkenengo izenean. Nolanahi ere, azentua berez edozein hitzen gainean egon daiteke, hura<br />
nabarmendu nahi bada.<br />
122<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Prozesu fonologikoak<br />
- M<strong>eta</strong>fonia (Umlaut) (ä [ε] [ε:], ö[ø] [œ], ü [y] [y:]).<br />
- hitz amaieran edo kontsonante baten aurretik dagoenean: aurreko bokalaren eragina<br />
(Vater, verstehen, mir, …) [ ] ).<br />
- Schwa [ə] ia aditz guztien infinitibo<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> errepikatzen diren form<strong>eta</strong>n: reden<br />
[re:dən], sehen, [se:ən],<br />
ORTOGRAFIA<br />
• Letra larriak<br />
Hitz baten lehenengo hizkia letra larriz idazten da, baldin <strong>eta</strong> honako kategoria hau<strong>eta</strong>ko bati<br />
badagokio: izena, arrunta nahiz berezia; izen bihurtutako adjektibo, partizipio edo aditza; edota<br />
„Sie“ izenordaina <strong>eta</strong> dagokion „Ihr“ posesiboa, haien kasu gramatikal guzti<strong>eta</strong>n. Halaber, letra<br />
larriz idazten da hitz baten lehenengo letra, baldin <strong>eta</strong> puntuaren edo bi puntuen ondoren dagoen<br />
perpausaren hasieran badago.<br />
• Uzkurdurak<br />
Preposizioa <strong>eta</strong> artikulua uzkurtzea (im, ins, zur…).<br />
• Askotan erabiltzen diren zeinuak ( z. B., ca., &, AG, GmbH, WG, @, $, €,)<br />
• Puntuazio-zeinuak<br />
Puntua (Punkt → . ), koma (Komma → , ), bi puntuak (Doppelpunkt → : ), puntu <strong>eta</strong> koma<br />
(Semikolon → ;), galdera-ikurrak (Fragezeichen →?) <strong>eta</strong> harridura-ikurrak (Ausrufezeichen → !);<br />
horiek, hain zuen, perpausaren amaieran bakarrik jartzen dira. Apostrofoak (Apostroph oder<br />
Auslassungspunkt→ ’) letra bat edo batzuk ordezkatzen ditu (Wie geht’s? / Klaus’ Zimmer). Dieresiak<br />
(Umlaut → ¨) m<strong>eta</strong>fonia adierazten du (spät, schön, hübsch, …). Komatxoak (Anführungszeichen „ “)<br />
estilo zuzenerako erabiltzen dira: hasierakoak behean jartzen dira <strong>eta</strong> bukaerakoak goian (Paul sagte:<br />
„Guten Morgen.“). Parentesiak <strong>eta</strong> kortxeteak (Klammern → ( ), [ ] , ), marratxoa (Bindestrich<br />
→ - Ein- und Ausgang ), <strong>eta</strong> marra (Gedankenstrich − „Danke” − „Bitte“).<br />
GRAMATIKA<br />
ALEMANA<br />
MAILA AURRERATUA 2<br />
Perpausa<br />
• Perpaus bakuna<br />
Elementuek perpausean duten hurrenkera.<br />
Aditza non jartzen den: aditza da perpausean lekuz aldatu ezin den elementu bakarra: beti egon behar<br />
du Position IIan edo bukaeran. Gainerako elementuak lekuz alda daitezke, baina hasierako posizioan<br />
egonez gero, kontuan eduki behar da azentuazio berezia hartzen dutela.<br />
- Elementuak<br />
123<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Subjektua, osagarri zuzena (akusatiboa), zeharkako osagarria (datiboa), <strong>eta</strong> osagarri zirkunstantzialak:<br />
denborazkoak, kausazkoak, moduzkoak <strong>eta</strong> lekuzkoak.<br />
- Predikatuan non kokatzen diren<br />
Izenordainak izenak baino lehenago. Izenen hurrenkera: nominatiboa, datiboa, akusatiboa.<br />
Izenordainen hurrenkera: nominatiboa, akusatiboa, datiboa. Osagarri zirkunstantzialen hurrenkera:<br />
Tekamolo = temporal, kausal, modal und lokal.<br />
Osagarri agentea (Umstandsangabe) (Der Junge ist von einem Hund gebissen worden.<br />
Der Kranke wurde durch ein neues Medikament geheilt.)<br />
Motak:<br />
Adierazpenezkoak, galderazkoak (orokorrak <strong>eta</strong> partzialak), aholkatzekoak edo aginduzkoak, <strong>eta</strong><br />
ezezkoak.<br />
- Perpauseko parentesia (Satzklammer): aditzak gutxienez 2 osagai dituenean, aditz-sintagma osatzen<br />
duten zatiei deritze: parentesiaren lehenengo zatian, aditzaren forma jokatua dago, <strong>eta</strong> bigarren zatian,<br />
aditzaren forma ez jokatua edota aditzaren aurrizkia. Perpausak hiru eremu hauek ditu: aurrekoa,<br />
barrukoa <strong>eta</strong> ondorengoa.<br />
• Perpaus konposatua<br />
- Justaposiziozko perpausak: perpaus bakunak dira, <strong>eta</strong> koma baten bidez bereizita daude bata<br />
bestearen atzetik.<br />
- Perpaus koordinatuak: maila bereko perpausak dira, <strong>eta</strong> koordinazio-lokarrien bidez daude lotuta.<br />
- Mendeko perpausak: perpaus nagusiaren barruan daude, <strong>eta</strong> funtzio gramatikala dute. Bereziak dira:<br />
izan ere, hasieran juntagailua edo izen erlatiboa dute, <strong>eta</strong> bukaeran aditz-nukleoa. Hiru lekutan egon<br />
daitezke: hasieran, tartean <strong>eta</strong> amaieran.<br />
- Juntagailu bidezkoak: adbertsatiboak, konpletiboak, kontzesiboak, baldintzazkoak, ondoriozkoak,<br />
zalantzazkoak, helburuzkoak –perpaus nagusiko subjektua <strong>eta</strong> mendeko perpausekoa bat ez<br />
datozenean (Sein Vater gibt ihm Geld, damit er in Deutschland Deutsch lernt.) edota, infinitibozko<br />
perpausa izanda, perpaus nagusiko <strong>eta</strong> mendeko perpauseko subjektua berbera denean (Er fährt nach<br />
Deutschland, um Deutsch zu lernen.)–; denborazkoak <strong>eta</strong> moduzkoak –perpaus nagusiko subjektua <strong>eta</strong><br />
mendeko perpausekoa bat ez datozenean (Er ging aus dem Haus, ohne dass seine Eltern es hörten.)<br />
edota, infinitibozko perpausa izanda, perpaus nagusiko <strong>eta</strong> mendeko perpauseko subjektua berbera<br />
denean (Sie lief über die Straße, ohne nach links und rechts zu sehen)–.<br />
Erlatiboak: atribuzio-osagarria izatetik, perpaus erlatibo izatera pasatzea (Umwandlung von<br />
Partizipialattributen in Relativsätze): Partizip I (Der den Stau verursachende Wagen hatte einen<br />
Motorschaden. Der Wagen, der den Stau verursachte, hatte einen Motorschaden.), Partizip II: (Der<br />
von Ihnen gestellte Antrag wird morgen behandelt. Der Antrag, den Sie gestellt haben, wird morgen<br />
behandelt.). Perpaus erlatiboak gerundibo bihurtzea (zu + aditz iragankorren Partizip I) <strong>eta</strong> alderantziz<br />
(Das ist ein nicht zu unterschätzender Aspekt Das ist ein Aspekt, der nicht zu unterschätzen ist. Das<br />
ist ein Aspekt, der nicht unterschätzt werden sollte.)<br />
- Galderazkoak<br />
- Sarrera egiteko elementurik gabekoak (Hätte ich das Geld gehabt, hätte ich das Haus gekauft.)<br />
- Infinitiboa dutenak: helburuzkoak (Er fährt nach Deutschland, um Deutsch zu lernen.), moduzkoak<br />
(Sie lief über die Straße, ohne nach links und rechts zu sehen.) <strong>eta</strong> ordezkatzeko balio dutenak (Statt<br />
eine rote Jacke zu kaufen, kauft sie sich einen grünen Pullover.).<br />
124<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Izenak <strong>eta</strong> adjektiboak<br />
Izenak:<br />
- Motak: arruntak <strong>eta</strong> bereziak.<br />
- Generoa: maskulinoa, femeninoa <strong>eta</strong> neutroa<br />
- Izen elkartuak:<br />
Izena + izena (Umweltverschmutzung, Hochzeitsreise…), adjektiboa + izena (Fremdsprache,<br />
Schnellstraße...), aditza + izena (Lebewesen, Rasierapparat...), <strong>eta</strong> preposizioa + izena (Vorort,<br />
Nebenstraße, Hintertür…). -eit, -schaft, -tät, -tion, -ung edota -ling amaiera duten hitzen ostean, beti<br />
jartzen da s (Fugen-s).<br />
-Izen eratorriak:<br />
Beste izen batetik, aurrizki bidez (Mit-, Nicht-, Miss-, Un-…); adjektibo batetik, atzizki bidez (-e, -<br />
heit, -igkeit, -keit, -schaft, -tum…); adjektibo substantibatu<strong>eta</strong>tik (der Kranke, die Heiligen…);<br />
partizipio substantibatu<strong>eta</strong>tik (der Vorsitzende, ein Abgeordneter….); aditz batetik, aurrizki bidez (Ge-<br />
) (das Gebäck, das Gehör...) edo atzizki bidez (-e, -ei, -er, -ling, -nis, sel, -t, -tum, -ung...); <strong>eta</strong> -age, -<br />
anz, -(at)ion, -(at)ur, -ent, -ik, -ismus edota -ität amaiera duten erdarakadatatik (die Massage, die<br />
Toleranz, die Information, die Reparatur, das Parlament, der Dirigent, die Informatik, der<br />
Optimismus, die Flexibilität…).<br />
- Numeroa: pluralak nola eratzen diren (-n, -en, -e, -¨ e, -s, -er -¨er, --, ¨--, nen... ). Doppelformen<br />
(Kakteen /Kaktusse, Themen/Themata…)<br />
- II. motako maskulinoen deklinabidea („-n“ Deklination). Kasuak: nominatiboa, akusatiboa, datiboa<br />
<strong>eta</strong> genitiboa.<br />
- -chen <strong>eta</strong> -lein txikigarriak<br />
Adjektiboak<br />
• Komunztadura<br />
Adjektiboak atribuzio-funtzioa duenean, komunztadura egiten du izenaren genero, numero <strong>eta</strong><br />
kasuarekin. Predikazio-funtzioa duenean, aldaezina da.<br />
• Generoa <strong>eta</strong> numeroa.<br />
Adjektiboaren deklinabidea:<br />
- Artikulu mugatuarekin, artikulu mugagabearekin, posesiboarekin, erakuslearekin, zehaztugabearekin<br />
<strong>eta</strong> ezezkoarekin, baina determinatzailerik gabe.<br />
• Adjektiboen mailak<strong>eta</strong><br />
Baiezkoa<br />
Konparatiboa<br />
Superlatiboa<br />
Forma konparatiboak: berdintasuna <strong>eta</strong> desberdintasuna adierazten dutenak.<br />
• Atzizkiak <strong>eta</strong> aurrizkiak<br />
Adjektiboak honela erator daitezke: -bar, -haft, -ig, -isch, -lich <strong>eta</strong> -sam atzizkien bidez; beste zenbait<br />
atzizkiren bidez (-arm, -fähig, -los, -reich, -voll, -wert) (kalorienarm, anpassungsfähig, kinderlos,<br />
vitaminreich, liebevoll, bewundernswert…); aurrizkien bidez (Augmentation: extra-, hyper-, super-,<br />
hoch-, ur-, voll-…) (hochaktuell, uralt, vollautomatisch,); a-, in-, un-, dis-, des- <strong>eta</strong> non- ezezko<br />
aurrizkien bidez (diskontinuirlich, desinteressiert, nonverbal,); aurrizki konparatiboen bidez (über-,<br />
unter-…) (überdurchschnittlich, unterdurchschnittlich…), erdarakadatatik etorritako atzizki <strong>eta</strong><br />
aurrizkien bidez (-abel, -ant, -ent, -iv…) (miserabel, tolerant, kongruent, aktiv…); <strong>eta</strong> adjektiboak<br />
elkartzearen bidez (kerngesund, selbstverantwortlich, schneeweiβ, todmüde, umweltfreundlich…).<br />
125<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Preposizioak dituzten adjektiboak datiboan (beteiligt an, angesehen bei, erfahren in, beschäftigt mit,<br />
überzeugt von, entschlossen zu…) <strong>eta</strong> akusatiboan (adressiert an, angewiesen auf, entscheidend für,<br />
unterteilt in, verärgert über…).<br />
Determinatzaileak<br />
• Artikuluak<br />
Mugatua<br />
Mugagabea<br />
Ezezkoa<br />
• Erakusleak<br />
• Posesiboak<br />
• Zenbatzaileak:<br />
Kardinalak, ordinalak, enumeraziozkoak (erstens, zweitens, drittens,…), zatigarriak (ein_ halb_, ein<br />
Drittel, drei Viertel…), iteratiboak (einmal, zweimal, dreimal…), <strong>eta</strong> multiploak (einfach, doppelt,<br />
dreifach…). Alemanez, zenbait zenbaki kardinal deklinatu egin daitezke: 2 <strong>eta</strong> 3 genitiboan (die<br />
Medikamente dreier Hersteller…) <strong>eta</strong> 2tik 12ra datiboan (zu zweit, zu dritt…).<br />
• Zehaztugabeak/mugagabeak: (alles, beides, ein bisschen, ein wenig, etwas, genug, ein paar, viele,<br />
wenige, welche…).<br />
• Galdetzaileak: (Welcher, was für ein, wie viel…).<br />
Izenordainak<br />
• Motak<br />
- Pertsona-izenordainak nominatiboan, akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan.<br />
- Izenordain posesiboak nominatiboan, akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan.<br />
- Izenordain bihurkariak akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan.<br />
- Izenordain erakusleak nominatiboan, akusatiboan <strong>eta</strong> datiboan (derselbe, derjenige, solch-…).<br />
- Izenordain mugagabeak/zehaztugabeak (etliche, irgendein, irgendwer, jedermann, sämtliche…).<br />
- Galdetzaileak: forma aldakorrak (welch-, was für ein-…) <strong>eta</strong> aldaezinak (woran, wofür,<br />
womit…).<br />
- Preposizionalak: (daran, dafür, damit…).<br />
- Erlatiboak: nominatiboan, akusatiboan, datiboan <strong>eta</strong> genitiboan alda daitezkeen formak (dessen,<br />
deren) <strong>eta</strong> aldatu ezin direnak (wo, was, worüber…).<br />
• Nola erabiltzen diren<br />
Izenordainek, oro har, perpauseko zatiak edo perpausak osorik ordezkatzen dituzte, zati horiek ez<br />
errepikatu behar izateko, askotan.<br />
Nahitaezkoa da „es” izenordaina nominatiboan <strong>eta</strong> akusatiboan erabiltzea: pertsona-izenordaina<br />
denean (Ich kaufe das Buch, weil es mir gefällt. / Ich kaufe das Buch, weil ich es für den Unterricht<br />
brauche.), predikatua ordezkatzen duenean (Ist Otto dein Freund? Ja, er ist es. Ist er reich? Ja, er ist<br />
es.), aditz inpertsonalekin doanean (es blitzt, es donnert, es hagelt, …) edo pertzepzio-aditzekin (es ist<br />
dunkel, es ist kalt ), edota egilea nor den ez dakigunean (es klingelt, es klopft, ...), subjektu<br />
zehaztugabe gisa doanean (Es freut mich, dass, …/ Es kann sein / Es scheint, als ob…), zenbait<br />
esapid<strong>eta</strong>n (Es geht mir wieder gut. Es kommt auf das Wetter an.) <strong>eta</strong> atzeratutako subjektua berresten<br />
duenean (Es geschah etwas Merkwürdiges. Es war einmal ein König…). Ordea, ez da nahitaezkoa<br />
pasiboan, (Es wurde mir gesagt. - Mir wurde gesagt), ez <strong>eta</strong> sentipenak adierazten dituzten aditzekin<br />
edo adjektiboekin ere (Es graut mir davor. - Davor graut mir. / Es ist mir kalt. - Mir ist kalt.).<br />
126<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Aditzak<br />
• Denborak nola eratzen diren<br />
- Aditz erregularrak: infinitiboa, orainaldia, lehenaldia, lehenaldi bakuna, lehenaldi burutua, lehenaldi<br />
pluskuanperfektua, I. geroaldia, II. geroaldia (er wird gemacht haben, er wird gereist sein), agintera,<br />
Konjunktiv I moduaren orainaldiko forma <strong>eta</strong> forma konposatua (lehenaldian), Konjunktiv II<br />
moduaren orainaldiko forma (machte -ich würde machen, reiste, ich würde reisen) <strong>eta</strong> forma<br />
konposatua (ich hätte gemacht, ich wäre gereist), I. partizipioa <strong>eta</strong> II. partizipioa.<br />
Boz pasiboa: orainaldia, lehenaldia, lehenaldi burutua, lehenaldi pluskuanperfektua, I. geroaldia (er<br />
wird gemacht werden, es wird gereist werden).<br />
Aditz irregularrak: infinitiboa, orainaldia, lehenaldi bakuna, lehenaldi burutua, lehenaldi<br />
pluskuanperfektua, I. geroaldia, II. geroaldia (er wird getrunken haben), agintera, Konjunktiv I modua<br />
–orainaldiko forma <strong>eta</strong> forma konposatua (lehenaldian) (er habe getrunken, er sei gefahren)–, <strong>eta</strong><br />
Konjunktiv II modua –forma bakuna <strong>eta</strong> forma konposatua (er hätte getrunken, du wärest gefahren)–.<br />
Prozesu<strong>eta</strong>rako pasiboa (Vorgangspassiv): orainaldia (es wird gegessen), lehenaldi bakuna (es wurde<br />
gegessen), lehenaldi burutua (es ist gegessen worden), lehenaldi pluskuanperfektua (es war gegessen<br />
worden) <strong>eta</strong> I. geroaldia (es wird gegessen werden).<br />
Pasiboa ez erabiltzea (Passivumschreibungen)<br />
sein + adjektiboa + -bar, -lich: Der Wecker ist programmierbar. ( kann programmiert werden)<br />
sich lassen: Der Wecker lässt sich programmieren.<br />
sein + zu + infinitiboa: Der Wecker ist zu programmieren. Die Geräte sind mit größter<br />
Vorsicht zu behandeln. (müssen mit größter Vorsicht behandelt werden).<br />
Esanahi desberdina izan arren, orainaldian forma bera duten aditz erregularrak <strong>eta</strong> irregularrak:<br />
schaffen, schleifen, senden, wenden, wiegen.<br />
Aditz mistoak: brennen, bringen, denken, kennen, nennen, rennen…<br />
Aditz laguntzaileak: haben, sein, werden…<br />
Moduzko aditzak (können, dürfen, wollen, mögen, müssen, sollen): orainaldian, lehenaldian, burutuan,<br />
Konjunktiv I moduan <strong>eta</strong> Konjunktiv II moduan. Prozesu<strong>eta</strong>rako boz pasiboa (Vorgangspassiv):<br />
orainaldia, lehenaldi bakuna, lehenaldi burutua (Das Kinderzimmer hat aufgeräumt werden müssen.),<br />
lehenaldi pluskuanperfektua (Das Kinderzimmer hatte aufgeräumt werden müssen.) <strong>eta</strong> I. geroaldia<br />
(Das Kinderzimmer wird aufgeräumt werden müssen.). Müssen aditzaren ezezko formarako, „nicht<br />
brauchen zu“ esamoldea erabiltzen da (Das brauchst du nicht zu machen = Das musst du nicht<br />
machen.). Zenbait aditzek moduzko aditz-funtzioa ere izan dezakete (essen gehen, Klavier spielen<br />
lernen…).<br />
Moduzko aditzek hau adierazten dute:<br />
Faktikotasuna (können), beharra (müssen), betebeharra (müssen/sollen), eskaintza (sollen),<br />
aholku edo gomendioa (K II) (sollen), gaitasuna (können), baimena (dürfen), aukera (können),<br />
debekua (nicht dürfen), asmoa (wollen), <strong>eta</strong> mandatua (sollen).<br />
Moduzko aditzak nola erabiltzen diren subjektibotasuna adierazteko:<br />
Der Festgenommene soll die Tat gestanden haben. - Entzun edo irakurri egin dut.<br />
Er will nicht am Tatort gewesen sein. Hori berak esaten du bere buruari buruz, baina ni ez nago hain<br />
ziur.<br />
Er muss es gewesen sein. - Ziur nago.<br />
Er dürfte es gewesen sein. - Ia ziur nago.<br />
Er könnte es gewesen sein. - Posible da.<br />
Er kann es nur gewesen sein. - Hala sinesten dut.<br />
127<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Es mag schon sein, dass der Angeklagte unschuldig ist. Baliteke.<br />
- Osagarri preposizionala duten aditzak: datiboan (sich beschäftigen mit, sich erkundigen nach,<br />
träumen von, sich entschlieβen zu, zweifeln an, sich fürchten vor…) <strong>eta</strong> akusatiboan (sich entscheiden<br />
für, kämpfen gegen, sich streiten um, sich gewöhnen an, verzichten auf, sich verlieben in, sich<br />
beklagen über…); hainbat preposizio onartu arren, guztiekin antzeko esanahia dutenean (sich freuen<br />
auf / über) edo esanahi desberdina dutenean (kämpfen für / gegen / um , halten von / für…); <strong>eta</strong> aldi<br />
berean hainbat osagarri preposizional dituztenean (Sie bedankt sich bei ihrer Mutter für ihre Hilfe.).<br />
- Aurrizkia duten aditzak<br />
Banandu daitezkeenak (ab-, an-, auf-, aus-, ein-, her-, hin-, mit-, nach-, vor-, weg-, weiter-, zu-,<br />
zurück, zusammen-…), banandu ezin direnak (be-, emp-, ent-, er-, ge-, miss-, ver-, zer-… ), <strong>eta</strong><br />
aurreko bi aukerak onartzen dituztenak (durch-, hinter-, über-, um-, wieder-…) (durchfahren,<br />
hinterlassen, überfahren, umfahren…).<br />
- Aditz bihurkariak (sich schämen, sich bemühen, sich sehnen…)<br />
- Aditz elkarkariak (Sie lieben sich. / Wir haben uns gut verstanden…)<br />
- Aditz inpertsonalak (Es schneit. / Es regnet.)<br />
- Aditz konposatuak ( sitzen bleiben, bekannt geben, verloren gehen…)<br />
Aditzak<br />
• Denborak nola erabiltzen diren<br />
- Orainaldia adierazteko: indikatiboko orainaldia (Ich mache eine Reise. Ich fahre nach München.)<br />
- Geroa adierazteko:<br />
Indikatiboko orainaldia (ziurtasuna) (Im Sommer fahre ich nach München.)<br />
Futur I (ziurra ez den geroaldia) (Im Sommer werde ich nach München fahren.)<br />
- Iragana adierazteko:<br />
Lehenaldi sinplea: narrazio-denbora (Ich machte eine Reise. Ich fuhr nach München.)<br />
Lehenaldia burutua: orainaldiarekin alderatuz, jada amaitu den iraganeko ekintza (Ich habe eine Reise<br />
gemacht. Ich bin nach München gefahren).<br />
Lehenaldi pluskuanperfektua: lehenaldi sinplearekiko korrelazioa (Nachdem er viel gegessen hatte,<br />
hielt er eine Siesta.)<br />
Zeharkako diskurtsoa: Konjunktiv I (Er hat gesagt, er wisse das nicht.)<br />
Irrealitateari edo hipotesiei buruz hitz egiteko esamoldeak: Konjunktiv II (Wenn ich Zeit hätte, ginge<br />
ich ins Theater.)<br />
II. geroaldia: suposizioa (Sie wird (wohl) ihren Schlüsel vergessen haben.)<br />
Aspektua: ohituren <strong>eta</strong> iraupen mugatuko ekintzen arteko kontrastea (Ich lese ein Buch / Ich lese<br />
gerade ein Buch), kontraste inkoatiboa/amaieraduna (Ich habe gerade ein Buch gelesen /Ich habe das<br />
Buch schon gelesen).<br />
Mandatu edo erreguak adierazteko esamoldeak: agintera (Komm! Ruft doch mal an!) <strong>eta</strong> Konjunjtiv II<br />
(Könnten Sie bitte…. Ich hätte gern….).<br />
• Denboren arteko aurkakotasuna<br />
Ich möchte jetzt nichts mehr trinken (Präsens), denn ich habe vorhin schon etwas getrunken (Perfekt).<br />
Nachdem er gefrühstückt hatte (Plusquamperfekt), ging er in die Schule (Präteritum).<br />
128<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Funtzio-aditzak (bringen, finden, geben, haben, kommen, machen, stehen, stellen...)<br />
- Aditzak + kolokazio idiomatiko<strong>eta</strong>ko osagarri zuzena (in einer festen Verbindung) (die Einladung<br />
annehmen, seinen Beruf aufgeben, einen Fehler begehen, seinen Willen durchsetzen, Maβnahmen<br />
ergreifen, Bericht erstatten, sich eine Grippe zuziehen…).<br />
- Kolokazio idiomatikoak + osagarri preposizionalak (Feste Akkusativ-Verb-Verbindung +<br />
präpositionalem Objekt) (einen Antrag stellen auf + A, Protest einlegen gegen + A, Stellung nehmen<br />
zu+ D…).<br />
Aditzaren izen-forma perifrastikoa (Funktionsverbgefüge) (auf Kritik stoβen, zum Ausdruck bringen,<br />
in Konflikt geraten, zu einem Schluss kommen, in Gefahr sein, in Frage stehen…).<br />
Adberbioak<br />
• Denbora, lekua <strong>eta</strong> abar adierazteko esamolde ohikoenak<br />
Motak: lekuzkoak (auβen, da, drauβen, hier, dort, rechts, oben, unten…), noranzkoa adierazten<br />
dutenak (her, hin, hierher, hierhin, nach oben, von unten…), denborazkoak (damals, früher, gestern,<br />
heute, morgen, morgens, jetzt, immer, oft, bald, gleich, lange, nie, neulich…), kausazkoak (deshalb,<br />
deswegen, d(a)rum, folglich, somit…), baldintzazkoak (dann, sonst…), moduzkoak (gern, leider, so…<br />
), galdetzaileak (warum, wie, wo, wohin, woher, woran, wofür, womit, ….), kontzesiboak (trotzdem,<br />
dennoch ), <strong>eta</strong> gradua adierazten dutenak (besonders, ganz, genug, sehr, ziemlich, zu, wesentlich…).<br />
• Adberbio pronominalak (adberbioa + preposizioa)<br />
Horiek osatzeko, “da, hier <strong>eta</strong> wo adberbioak + preposizioa” egitura osatu behar da (danach, hiernach,<br />
wonach, …). Preposizioa bokalez hasten bada, r sartzen da tartean (daran, hieran, woran, …). Egitura<br />
hori ezin da preposizio guztiekin lortu.<br />
• Erabidea<br />
-weise <strong>eta</strong> -wärts atzizkiekin (probeweise, auszugsweise, vorwärts, himmelwärts…).<br />
• <strong>Maila</strong>k<strong>eta</strong><br />
Oso adberbio gutxi mailaka daitezke: (gern, gut, oft, viel, wenig…).<br />
Lokailuak<br />
• Preposizio ohikoenek honako kasu hauek eskatzen dituzte:<br />
Akusatiboa, datiboa, akusatiboa edo datiboa <strong>eta</strong> genitiboa (anhand, aufgrund, auβerhalb, bezüglich,<br />
dank, diesseits, infolge, inmitten, innerhalb, jenseits, oberhalb, ungeachtet, unterhalb...), genitiboa <strong>eta</strong><br />
datiboa onartzen duten preposizioak (anhand / anhand von, aufgrund / aufgrund von, auβerhalb /<br />
auβerhalb von...), <strong>eta</strong> entlang (den Weg entlang, entlang dem Weg, entlang des Weges).<br />
• Lokuzioak<br />
Denborazkoak (als Erstes, sobald wie, jedesmal wenn, immer wenn, …), kausazkoak (auf Grund von,<br />
aus Angst vor…), ondoriozkoak (das hat zur Folge), baldintzazkoak (im Falle dass, unter der<br />
Bedingung dass, es sei denn, mit Ausnahme von…), helburuzkoak (aus Angst vor…), kontzesiboak<br />
(auch wenn, wie auch immer…), konparaziozkoak <strong>eta</strong> moduzkoak (je nachdem ob / wie…).<br />
• Juntagailuak<br />
Koordinaziozkoak (aber, denn, oder, sondern, und, jedoch, trotzdem, deshalb…), <strong>eta</strong> hainbat termino<br />
dituztenak (entweder … oder, nicht nur … sondern auch, sowohl … als auch, weder … noch, zwar<br />
…aber, je … desto, je … umso, teils … teils…).<br />
Menderagailuak: adbertsatiboak (während), kausazkoak (da, weil), konpletiboak (dass), kontzesiboak<br />
(obwohl), baldintzazkoak ( falls, sofern, wenn...), ondoriozkoak (so dass, um… zu), zalantzazkoak<br />
(ob), helburuzkoak (damit, um… zu), moduzkoak (ohne dass), instrumentalak (indem…), <strong>eta</strong><br />
denborazkoak (als, bevor, bis, ehe, nachdem, seitdem, wenn, während…).<br />
129<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Moduzko partikulak:<br />
aber, auch, bloβ, denn, doch, eben, eigentlich, einfach, etwa, halt, ja, mal, nur, ruhig, schon, sowieso,<br />
überhaupt, vielleicht, wohl…<br />
DISKURTSOA<br />
Kohesioa<br />
- Gaiarekin jarraitzeko: errepikapenak (nahita egingo dira), (Wer hat hier geraucht? Ihr wisst doch,<br />
dass (das) Rauchen verboten ist.) <strong>eta</strong> elipsia: aditzena (Katja liest ein Buch, Markus eine Zeitung.),<br />
izenena (das groβe und die kleinen Gläser / das groβe Glas und die kleinen), adjektiboena (Er<br />
beschäftigt sich mit englischer Literatur und Geschichte), determinatzaileena (seine Brüder und<br />
Schwestern), <strong>eta</strong> hitz elkartuena (Ein- und Ausgang, Lederherstellung und- vertrieb).<br />
- Korreferentzia egiteko prozedura gramatikalak: balio anaforikoa duten izenordainak <strong>eta</strong> adberbio edo<br />
esamoldeak (= rückweisend im Text) (da, das, damals, dort, das Problem, die Frage, das Thema,...).<br />
Lehenago aurkeztutako izenekin artikulu mugatua nola erabiltzen den (Es war einmal ein König, der<br />
hatte einen Sohn, der Albert hieβ.).<br />
- Balio anaforikoa duten posesiboak (den Formen du und ihr des Personalpronomens entsprechen die<br />
Formen des Possessivpronomens dein und euer; sie werden jetzt in Briefen groβ- oder<br />
kleingeschrieben.) <strong>eta</strong> erakusleak (Kommt sie morgen? Das weiβ ich nicht.).<br />
- Prozedura lexikoak: sinonimoak, hiperonimoak <strong>eta</strong> hiponimoak (Computer > Apparat: jeder Computer<br />
ist ein Apparat, aber nicht jeder Apparat ist ein Computer), definizioan azaltzen den terminoren baten<br />
bitartez ( der Parteiführer, der Politiker, der Vorsitzende…), nominalizazioa (Die Kosten steigen = der<br />
Anstieg der Kosten / die steigenden Kosten), <strong>eta</strong> proforma lexikalak (Hier ist das Guggenheim-Museum.<br />
Es wurde 1997 erbaut. Dahinten ist der Haupteingang. / Du musst dich anmelden. Oder hast du es schon<br />
g<strong>eta</strong>n?).<br />
- Aditzen koherentzia – denbora <strong>eta</strong> aspektuari dagokiona – diskurtsoan.<br />
- Lokailuak: gehitzeko (und, und auch, sowohl … als auch…), zerbaiten aurkako argudioak emateko<br />
(auch, auβerdem, abgesehen davon…), zerbait justifikatzeko (aber,zwar, allerdings…), ondorioak<br />
emateko (dann, so dass, deshalb, deswegen, folglich…).<br />
Antolak<strong>eta</strong><br />
- Adierazgailuak:<br />
Diskurtsoa hasteko: agurtzeko, aurkezteko, gaia sartzeko formulak.<br />
Diskurtsoa egituratzeko:<br />
(hasiera, jarraipena <strong>eta</strong> amaiera) ordenatzeko, iruzkinak egiteko, digresioa adierazteko.<br />
Birformulatzeko: azalpenak emateko, zuzentzeko, urruntzeko <strong>eta</strong> laburbiltzeko.<br />
- Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak<br />
- Sailkapenak, enfasia <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak.<br />
- Intonazioa <strong>eta</strong> etenaldiak.<br />
Interakzioa (hainbat erregistro <strong>eta</strong> jarreratan)<br />
- Elkarrizk<strong>eta</strong>-adierazgailuak: norbaiti zerbait esateko („Entschuldigen Sie bitte…, Hallo, eine<br />
Frage:…“), agurtzeko („Guten Tag.“ / „Hallo!“), hitz egiten hasteko („Im Grunde geht es um die<br />
Frage: …“ / „Also es geht hier um Folgendes: …“), laguntzeko („Kann ich Ihnen helfen?“,<br />
Brauchst du Hilfe?“), erreakzionatzeko („Dazu würde ich gern etwas sagen: …“ / Darf ich dazu<br />
etwas sagen?“), esandakoa indartzeko („Dazu kommt noch der Vorteil, …“ / „Ein weiterer<br />
wichtiger Punkt ist …“), baieztatzeko („Da stimme ich Ihnen zu.” / „ Da hast du Recht.“),<br />
130<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko („Und was denken Sie darüber?” / „ Da hast du Recht.“), ez<br />
zaudela ados adierazteko („Sie sehen die Sache nicht ganz richtig.“ / „Sokann man das nicht<br />
sagen“), desadostasuna leuntzeko („Da haben Sie schon Recht, aber …“ / „ So ganz der selben<br />
Meinung bin ich nicht.“), inplikazioa adierazteko, („Wenn Sie mich fragen, …“ / „Ich an deiner<br />
Stelle …“), hitz egiten hasteko („Dazu möchte ich gleich mal etwas sagen.“ / „Ich persönlich<br />
würde etwas …“), azalpen bat ematen hasteko („Lassen Sie mich erläutern, …“ / „Das bedeutet<br />
in diesem Falle, dass …“), laguntza eskatzeko („Ich bräuchte Ihren Zuspruch.“ / „Kannst du mir<br />
bitte helfen?“), eskerrak emateko („Ich danke Ihnen.“ / „Vielen Dank.”), errepikatzeko <strong>eta</strong><br />
zerbaiten berri emateko („Ich kann es nur noch einmal wiederholen: …“ / „Das gleiche gilt auch<br />
hier.“), bukaera iragartzeko („Wir sollten jetzt langsam zum Ende kommen. Um das noch einmal<br />
zusammen zu fassen: …“), <strong>eta</strong> agur esateko („Ich danke Ihnen für Ihre Aufmerksamkeit. Damit<br />
möchte ich mich von Ihnen verabschieden.”).<br />
- Ohiko egoera <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n espero izaten diren erreakzio<strong>eta</strong>rako baliabide gehiago (“ondoz<br />
ondoko hitz-bikoteak”): galdetu – erantzun (- ja, zweifellos, sicherlich, bestimmt, vielleicht, kaum,<br />
nein, …) eskaini – onartu („Möchtest du…?“, „Hättest du vielleicht Lust ... zu tun? “ – „Ja,<br />
gerne.“ / „Ja, das würde ich gerne machen“), uko egin – azaldu („Nein danke.Ich habe leider<br />
keine …“ / „Das geht leider nicht, weil …“), eskatu – onartu („Ich würde gerne ... beantragen.“ /<br />
„Ich brauche die Erlaubnis für…“ / „Der Antrag ist bewilligt.“), konplimendua egin –garrantzia<br />
kendu („Das ist Ihnen aber gut gelungen.“ / „Das ist aber schön/gut/toll.“ / „Ach, das ist doch<br />
nichts Besonderes.“ /„ Es ist nicht so tragisch!“), <strong>eta</strong> eskatu – eman („Könnten Sie mir bitte .....<br />
geben?“ / „Gib mir mal bitte ... “ / „Hier, da haben Sie..... “ / „Hier bitte.“).<br />
Deixia<br />
- Hainbat enuntziazio-egoeratan (elkarrizk<strong>eta</strong>tan, telefonoan, txat<strong>eta</strong>n, gutun<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> abar), aurrez<br />
grabatutako diskurtso<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko moduak.<br />
Kasu bakoitzean izenordainak, erakusleak, <strong>eta</strong> leku- <strong>eta</strong> denbora-esamoldeak erabiltzea ( ich, du<br />
↔ er, jetzt, in diesem Augenblick, heute, gestern, morgen … ↔ damals, zu jenem Zeitpunkt, am<br />
gleichen Tag, am Tag zuvor (am vorigen Tag), am nächsten Tag … / hier, dieser ↔ dort, jener ).<br />
Kortesia<br />
- Sarritan erabiltzen diren tratamendu-motak: pertsona gramatikalak <strong>eta</strong> formulak nola erabiltzen<br />
diren.<br />
- Hizlariaren presentzia nola leuntzen den se partikularekin egindako pasiboaren bidez (Das ist mir<br />
kaputt gegangen) zehaztugabearen bidez (Man,/jemand/niemand/keiner kann mir helfen. / Man<br />
macht, was man kann.), “maiestate-plurala”ren bidez (Pluralis mayestatis: Wir, Wilhelm, von<br />
Gottes Gnaden deutscher Kaiser.).<br />
- Entzulearen presentzia leuntzeko, baliabide hauek erabiltzen dira: se edo inpertsonala – (man<br />
soll(te) rechtzeitig da sein / Man muss den Wasserhahn reparieren), pasiboa (Der Wasserhahn<br />
müsste repariert werden), pluraleko 2. pertsona (Ihr seid doch alle gleich.).<br />
- Ñabardurak ematen dituzten aditz-denborak: Konjunktiv II (Ich würde gern etwas Warmes<br />
trinken.) geroaldia (Ich werde es versuchen) geroaldi perifrastikoa (Das wird wohl nicht möglich<br />
sein).<br />
- Funtzio sozial<strong>eta</strong>rako esamoldeak (aginduak emateko, eskatzeko, zuzentzeko...) Macht es dir was<br />
aus, wenn..? / Könnten Sie bitte, ...? / Ich bitte dich, dass …/ Ich wäre dir dankbar, wenn… /<br />
Entschuldigen Sie, darf ich … / Das hast du schon besser gemacht, aber …)<br />
- Kooperaziozko erantzunak: partikulak <strong>eta</strong> esamolde egokiak errepikatzea (Ja, ja, aber<br />
selbstverständlich. / Nehmen Sie es. / Freilich. / Auf jeden Fall …)<br />
Inferentziak<br />
131<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Ohiko esamoldeek hainbat komunikazio-egoeratan dituzten esanahi inplizituak (Könnten Sie mir<br />
bitte sagen, wie spät es ist?“ - Ja, es ist halb zehn.“).<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa (Morgen beendet diese Aufgabe): informazioa emateko, mandatua<br />
adierazteko, mehatxu egiteko (Es ist spät.), orduari buruzko informazioa emateko, bukatzea<br />
agintzeko, bilera bat bukatzeko edota asmo baten berri emateko (Mach schnell! / machen wir<br />
Schluss. / Ich leg’ mich hin.).<br />
- Inplizitu daudenak, bai erantzun laburregi<strong>eta</strong>n (Hilfe! = Ich brauche Hilfe. / Danke = ich danke<br />
dir/Ihnen. Licht aus! = Mach bitte das Licht aus!), bai luzeegi<strong>eta</strong>n.<br />
- Ironia-tonuan (Na, das ist ja eine Überraschung! / Du bist mir ja eine tolle Hilfe! / Alles wird<br />
gut!).<br />
- Ohiko esamoldeek hainbat komunikazio-egoeratan dituzten esanahi inplizituak (¿Puede decirme<br />
la hora?- Sí, si puedo / Sí, son las cinco.).<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa (Mañana, este trabajo se termina: informazioa emateko, mandatua<br />
adierazteko, mehatxu egiteko – Es tarde- Es ist spät: orduari buruzko informazioa emateko,<br />
bukatzea agintzeko, bilera bat bukatzeko edota asmo baten berri emateko (date prisa- beeile dich /<br />
vamos a terminar - machen wir Schluss / me voy a acostar – ich gehe ins Bett…).<br />
- Inplizitu daudenak, bai erantzun laburregi<strong>eta</strong>n (Hilfe! = Ich brauche Hilfe. Danke = ich danke<br />
dir/Ihnen. Licht aus! =Mach bitte das Licht aus!), bai luzeegi<strong>eta</strong>n.<br />
- Ironia-tonuan.<br />
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
- Perpauseko elementuen hurrenkera normala edo ez markatua zein den antzematea: mintzagaiagaldegaia<br />
(informazio ezaguna – informazio berria) (Es war einmal ein König, der hatte einen<br />
Sohn, der Albert hieβ.)<br />
- Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa ez aipatzea.<br />
- Prozedura gramatikalen bidez, solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa <strong>eta</strong> informazio<br />
berria nabarmentzea. Prozedura horiek lexikoak, intonaziozkoak <strong>eta</strong> azentuaziozkoak izango dira<br />
(hurrenkera, erreduplikazioa <strong>eta</strong> egiturak).<br />
- Elementu bat fokalizatzea <strong>eta</strong> indartzea (harridura, enumerazioak, errepikapenak, lexiko biziagoa<br />
–fantastikoa–, gradu superlatiboa, aurrizkiak).<br />
- Azentuazioa, luzapen fonikoa <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
• Ohiko hizkuntza-formak (Wie schön! / Schau mal! / Aha, aua, toll, super, klasse , schön, na gut,<br />
bitte, danke…)<br />
• Landutako egoer<strong>eta</strong>ko hiztegia<br />
• Hitzen familiak: machen (abmachen, anmachen, aufmachen, ausmachen, einmachen, mitmachen,<br />
nachmachen, vormachen, wegmachen, weitermachen, wiedermachen, zumachen…)<br />
• Antzeko esanahia duten hitzak: homonimoak (die Bank - Kreditanstalt, die Bank - Sitz / der Band<br />
- Buch, das Band - Binde), <strong>eta</strong> homografoak (das Band [bant], die Band [bεnt] )<br />
• Sinonimoak <strong>eta</strong> antonimoak<br />
Sinonimoak: adjektiboak (billig − preiswert, öffentlich − staatlich, intelligent − klug…), izenak<br />
(Fabrik – Werk, Poet – Dichter, Kapitel – Abschnitt, Inserat – Anzeige…), <strong>eta</strong> aditzak (ausmachen –<br />
abstellen, informieren – berichten…).<br />
Antonimoak: adjektiboak (giftig – essbar, diszipliniert – disziplinlos, ganz – teilweise, tolerant –<br />
intolerant, ideenreich − ideenarm…), izenak (Geburt − Tod, Wahrheit − Lüge, Abfahrt − Ankunft,<br />
Erlaubnis − Verbot, Gewinn − Verlust, Innenminister − Auβenminister, Werktag, Feiertag…) aditzak<br />
( einschalten - ausschalten, abnehmen − zunehmen…)<br />
132<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
• Sasiadiskideak (Angel, Besen, Bote, Ente, hervor, Mofa, Mal, Mantel, Tal, diskutieren,<br />
Gymnasium…)<br />
• Formula topikoak<br />
- Agurtzeko: formalak („Wie geht es Ihnen?“ – „Gut, danke. Und Ihnen?“) <strong>eta</strong> informalak („Wie<br />
geht’s?“ − „Danke, es geht. Und dir?“).<br />
- Aurkezteko: nork bere burua („Mein Name ist Müller.“ − „ Freut mich. Meier ist mein Name.“) edo<br />
beste batzuk („Darf ich Ihnen Herrn Müller vorstellen?“).<br />
- Baimena eskatzeko: era inpertsonalean („Darf man hier rauchen?“) edo pertsonalean („Darf ich<br />
bitte telefonieren?“).<br />
- Mesede bat eskatzeko („Könntest du bitte meine Blumen gießen?“).<br />
- Laguntza eskatzeko („Kannst du mir bitte helfen?“).<br />
- Barkamena sinpleki eskatzeko: („Entschuldigen Sie, bitte!“ / „Verzeihung!“).<br />
- Eskerrak sinpleki emateko („Danke (schön).“ – „Bitte (schön).“.<br />
- Zoriontzeko: urtebetetze<strong>eta</strong>n („Herzlichen Glückwunsch zum Geburtstag!“), gabon<strong>eta</strong>n („Frohe<br />
Weihnachten und ein glückliches neues Jahr!“) <strong>eta</strong> Pazkoan („Frohe Ostern!“).<br />
- Norbaiti zerbait opa izateko: bidaia bat egitera doanean („Gute Reise!“ / „ Komm gut nach<br />
Hause!“), otorduan („Guten Appetit!“ − „Danke, gleichfalls!“), topa egitean („Prost!“ / „Zum<br />
Wohl!“), lotara joatean („Gute Nacht. Schlaf gut!“), ongietorria egitean („Herzlich Willkommen.“),<br />
bateren bat kontu zailen bat egitera doanean („Viel Glück!“), porrot egitean („Tut mir Leid!“ / „ Das<br />
macht nichts.“), edota gaixo dagoenean („Gute Besserung!“/ „ Hatschi!“ - „Gesundheit!“ –<br />
„Danke!“).<br />
- Agur esateko: era formala („Auf Wiedersehen!“) edo informala („Tschüs! Mach’s gut.“);<br />
momentu jakin batera arte („Bis morgen!“ / „Bis Montag!“), zehaztu gabeko momenturen batera arte<br />
(„Bis bald!“), edota solaskidea haserre dagoenean („Lass mich in Ruh’!“).<br />
• Esamolde idiomatikoak<br />
- Esaerak (Redensarten) (Jemanden auf den Arm nehmen. / Mit einem blauen Auge davon kommen…)<br />
<strong>eta</strong> atsotitzak (Sprichwörter) (Wer nicht wagt, der nicht gewinnt. / Wo kein Kläger ist, ist auch kein<br />
Richter…).<br />
FONETIKA ETA FONOLOGIA<br />
• Alfabetoa<br />
a [a] [a:], b [b], c [s] [k], d [d], e [e] [e:], f [f], g [g], h [h], i [i] [i:], j [j], k [k], l [l], m<br />
[m], n [n], o[o] [o:], p[p], q[kv], r[r], s[s] [z], β [s], t [t], u[u] [u:], v[v] [f], w[v], x[ks],<br />
y[y], z[ts]<br />
• Bokalak, diptongoak <strong>eta</strong> kontsonanteak antzematen <strong>eta</strong> ahoskatzen ikasiko dugu.<br />
Hots <strong>eta</strong> fonema bokalikoak: bokal-kopurua (a [a]; a, aa, ah [a:]; e [e]; e, ee,<br />
eh [e:]; i [i], i, ie, ih [i:], o [o]; o, oo, oh [o:], u [u]; u, uh [u:]).<br />
Diptongoak (ai [ai], ei [ai], äu [ y], eu [ y], au [a ]).<br />
Kontsonanteak: urkariak (/r/, /l/), sudurkariak (/n/, /m/, /ŋ/), frikariak (/j/, /z/, /v/, /x/, /ç/,<br />
/∫/, /s/, /f/), herskari ahostunak (/b/, /d/, /g/), <strong>eta</strong> herskari ahoskabeak (/p /, /t /, /k /).<br />
Hauchlaut (/h/).<br />
Bokalartean bi kontsonante badaude <strong>eta</strong> biak berdinak badira, lehenengo kontsonantea aurreko<br />
bokalarekin taldekatzen da, <strong>eta</strong> bigarrena ondorengo bokalarekin (kom-men, ken-nen, sol-len).<br />
• Zailagoak egiten diren fonemak<br />
ch [ç] (ich, nicht) [x] (machen), ig [ç] (lustig), qu [kv] (Quelle), sch [∫] (Schule),<br />
sp [∫ p] (Spanier), st [∫ t] (Student), schw [∫ v] (schwer), [h] (Haus), s (lesen )<br />
• Azentua<br />
133<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Elementu lexikal isolatuek duten azentua. Alemanean hitzek ez daukate azentu ortografikorik.<br />
Normalean lehenengo silaba izaten da azentuduna (Ạrbeit, ạrbeiten, Ạrbeitsstunde,<br />
Ạrbeitsstundenlohn).<br />
• Erritmoa <strong>eta</strong> intonazioa.<br />
Intonazioa <strong>eta</strong> testuaren melodia.<br />
Era objektiboan <strong>eta</strong> neutralean hitz eginez gero, azentua perpausaren amaieran joan ohi da, ia beti<br />
azkenengo izenean. Nolanahi ere, azentua berez edozein hitzen gainean egon daiteke, hura<br />
nabarmendu nahi bada.<br />
• Prozesu fonologikoak<br />
- M<strong>eta</strong>fonia (Umlaut) (ä [ε] [ε:], ö[ø] [œ], ü [y] [y:]).<br />
- hitz amaieran edo kontsonante baten aurretik dagoenean: aurreko bokalaren eragina<br />
(Vater, verstehen, mir, …) [ ].<br />
- Schwa [ə] ia aditz guztien infinitibo<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> errepikatzen diren form<strong>eta</strong>n: reden<br />
[re:dən], sehen, [se:ən],<br />
ORTOGRAFIA<br />
• Letra larriak<br />
Hitz baten lehenengo hizkia letra larriz idazten da, baldin <strong>eta</strong> honako kategoria hau<strong>eta</strong>ko bati<br />
badagokio: izena, arrunta nahiz berezia; izen bihurtutako adjektibo, partizipio edo aditza; edota<br />
„Sie“ izenordaina <strong>eta</strong> dagokion „Ihr“ posesiboa, horiien kasu gramatikal guzti<strong>eta</strong>n. Halaber, letra<br />
larriz idazten da hitz baten lehenengo letra, baldin <strong>eta</strong> puntuaren edo bi puntuen ondoren dagoen<br />
perpausaren hasieran badago.<br />
• Uzkurdurak<br />
Preposizioa <strong>eta</strong> artikulua uzkurtzea (im, ins, zur…).<br />
• Askotan erabiltzen diren zeinuak (z. B., ca., &, AG, GmbH, WG, @, $, €,)<br />
• Puntuazio-zeinuak<br />
Puntua (Punkt → . ), koma (Komma → , ), bi puntuak (Doppelpunkt → : ), puntu <strong>eta</strong> koma<br />
(Semikolon → ;), galdera-ikurrak (Fragezeichen →?) <strong>eta</strong> harridura-ikurrak (Ausrufezeichen → !);<br />
horiek, hain zuzen, perpausaren amaieran bakarrik jartzen dira. Apostrofoak (Apostroph oder<br />
Auslassungspunkt→ ’) letra bat edo batzuk ordezkatzen ditu (Wie geht’s? / Klaus’ Zimmer). Dieresiak<br />
(Umlaut → ¨) m<strong>eta</strong>fonia adierazten du (spät, schön, hübsch, …). Komatxoak (Anführungszeichen „ “)<br />
estilo zuzenerako erabiltzen dira: hasierakoak behean jartzen dira <strong>eta</strong> bukaerakoak goian (Paul sagte:<br />
Guten Morgen.“). Parentesiak <strong>eta</strong> kortxeteak (Klammern → ( ), [ ] , ), marratxoa (Bindestrich →<br />
- Ein- und Ausgang ), <strong>eta</strong> marra (Gedankenstrich − „Danke” − „Bitte“).<br />
ORTOGRAFIA-ERREFORMA<br />
2006ko abuztuaren 1ean sartu zen indarrean behin betiko.<br />
134<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
1) Hots – grafia korrespondentzia<br />
- ss edo β:<br />
Aurreko bokala laburra bada, ss idazten da β-ren ordez (dass, musste, Fluss…).<br />
Aurreko bokala luzea bada edo diptongo bat osatzen badu, β idazten da, orain arte bezala<br />
(groß. Fuβ, saβen, drauβen…).<br />
- Hitz elkartu<strong>eta</strong>n, erroa osorik idazten da (Balletttänzerin, Schifffahrt…).<br />
- Zenbait erdarakadatan, idazkera bat dator fonetikarekin; baina, hala ere, bi formak zuzenak dira<br />
(Tunfisch/Thunfisch, Mayonäse/Mayonnaise, Jogurt/Joghurt…).<br />
2) Letra larriak <strong>eta</strong> xeheak<br />
Hitz bat letra larriz idazten da, artikulua eraman badezake; horrek, besteak beste, honako hauei eragiten<br />
die:<br />
- Denborazko esamoldeei (heute Abend, gestern Mittag…)<br />
- Izen moduan erabilitako zenbatzaileei (als Erstes, jeder Zweite, der Nächste… ); nolanahi ere,<br />
orain arte bezala idazten dira: viel, wenig, der eine, der andere…<br />
- Kolokazio idiomatiko<strong>eta</strong>ko adjektibo substantibatuei (im Allgemeinen, das Beste, bis ins Kleinste…).<br />
Letra xehez idazten dira honako hitz hauek:<br />
- Kolokazio idiomatiko<strong>eta</strong>ko adjektiboak, baldin <strong>eta</strong> kolokazioak ez badira izen bereziak (erste<br />
Hilfe, grüner Punkt…).<br />
- -(i)sch amaiera duten abizen<strong>eta</strong>tik eratorritako hitzak (die grimmschen (auch: Grimmschen)<br />
Märchen, die lutherschen (auch: Lutherschen) Thesen…).<br />
- Gutun<strong>eta</strong>ko hik<strong>eta</strong>: du, dein, dich, ihr, euer… (auch Du, Dein, Dich, Ihr, Euer…).<br />
3) Grafia lotua edo banandua<br />
Arau berrien arabera, grafia banandua hartuko da normaltzat. Honako aditz-sintagma hauei eragingo<br />
die:<br />
- Infinitiboa/izena/partizipioa + aditza (kennen lernen, sitzen bleiben, spazieren gehen, Halt machen,<br />
Rad fahren, Schlange stehen, bekannt geben, getrennt schreiben, verloren gehen…).<br />
- Adjektiboa + aditza bananduta idazten dira, baldin <strong>eta</strong> sehr / ganz hitzen bidez adjektiboa mailakatu<br />
edo osatzen bada: [fern liegen (ferner liegen), (ganz) leicht fallen, ]<br />
-Adberbioa (elkartua) + aditza (aneinander fügen, aufwärts gehen…).<br />
Bigarren lekuan partizipioa badago, infinitiboaren araberakoa izango da grafia: allein erziehend (allein<br />
erziehen baita). fett gedruckt; baina Not leidend (esamoldea Not leiden baita).<br />
4) Marratxoa duen grafia<br />
- Zifrak <strong>eta</strong> letrak elkartzeko, marratxoa erabili behar da (4-fach, 21-jährig, 100-prozentig (aber: die<br />
70er Jahre, 40%ig, ein 12tel)<br />
- Grafia argiagoa izan dadin erabil daiteke (Fuβball-Länderspiel, Black-out…)<br />
5) Zeichensetzung<br />
Koma ken daiteke:<br />
Und edo oder bidez elkartutako perpaus nagusi<strong>eta</strong>n (Das Essen war ausgezeichnet (,) und der Kellner<br />
bediente uns sehr freundlich.)<br />
Infinitibozko perpaus<strong>eta</strong>n: (Wir versuchten (,) das Gerät zu reparieren.)<br />
135<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
6) Hitzak nola banandu lerroa amaitzen denean<br />
- Silaben arabera: vermehrte Trennung nach Sprechsilben: A-bend (da-rum, In-te-res-se (baita ere<br />
In-ter-es-se), Lis-te…)<br />
- ck ez da kk bihurtzen dagoeneko: We-cker (lehen Wek-ker), Rö-cke (lehen Rök-ke)...<br />
136<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
ITALIERA <strong>B2.1</strong><br />
PERPAUS BAKUNA ETA PERPAUS KONPOSATUA<br />
- Perpaus desideratiboak subjuntiboan, sarrera egiten dieten elementuekin edo haiek gabe: fosse qui<br />
mia madre!; magari sapessi l’inglese!; almeno avesse telefonato!<br />
- Izen-perpausak: treni e aerei: nuovi aumenti.<br />
- Galde-perpausak subjuntiboan.<br />
- Sarrera egiteko si duten perpaus inpertsonalak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> noi balioa duen si eskualdealdaera<br />
lantzen hasiko gara.<br />
- Perpausen gaian sakonduko dugu: bai frasali aditzak dituzten perpaus<strong>eta</strong>n (metter su, buttar giù), <strong>eta</strong><br />
bai preposizio-sintagmak dituzten perpaus<strong>eta</strong>n: astenersi dal bere, disporsi a partire, disponibile al<br />
dialogo.<br />
- Sarrera egiteko hainbat elementu dituzten zeharkako galde-proposizioak: chiedo l’ora della partenza;<br />
so come è arrivato;vorrei sapere che cosa hai deciso.<br />
- Koordinatuak:<br />
- Però,tuttavia, anzi, invece, eppure duten perpaus adbertsatibo koordinatuak sakonago ikasiko<br />
ditugu.<br />
- Invece duten proposizio adbertsatiboak, bai esplizituak (dice di essere stanco, invece sta<br />
andando a ballare), <strong>eta</strong> bai inplizituak (invece di studiare, ascolta la musica tutto il giorno).<br />
- Korrelaziozko egitura koordinatuak: non solo… ma anche<br />
- Kausazko mendekoak:<br />
- Poiché, dato che, siccome, visto che… dutenak.<br />
- Per <strong>eta</strong> infinitibo konposatua duten proposizio inplizituak: ti ringrazio per avermi invitato a<br />
cena<br />
- Senza <strong>eta</strong> infinitiboa duten mendeko esklusibo inplizituak: ho guardato l’ora senza accendere la luce<br />
- Mendeko kontzesibo esplizituak subjuntiboan: benché, sebbene, nonostante, indikatiboan dauden<br />
kontzesibo esplizituen aldean: anche se.<br />
- Baldintzazko mendeko proposizio<strong>eta</strong>n sakonduko dugu: lehenaldiko subjuntiboko pluskuanperfektua<br />
nola erabiltzen den: se mi avesse telefonato, non gli avrei risposto.<br />
- Baldintzazko mendeko<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> se hitzaz beste, sarrera egiteko balio duten lokuzioak ikasiko ditugu:<br />
qualora, a patto che, ammesso che…<br />
- Sakonago ikasiko ditugu, batetik, garaikid<strong>eta</strong>suna, gerokotasuna <strong>eta</strong> aurrekotasuna adierazten duten<br />
denborazko proposizio esplizituak; bestetik, prima che <strong>eta</strong> subjuntiboa; <strong>eta</strong> azkenik, prima che <strong>eta</strong><br />
indikatiboan.<br />
- Denborazko mendeko inplizituak: dopo <strong>eta</strong> infinitibo konposatua: dopo aver comprato il vestito, mi<br />
sono subito pentita ; prima di e fino a <strong>eta</strong> infinitiboa: lavorò fino a sentirsi male per la stanchezza.<br />
- Mendeko erlatibo esplizituak subjuntiboan: è il libro più bello che abbia mai letto.<br />
- Allo scopo di, al fine di hasieran duten helburuzko mendeko esplizituak <strong>eta</strong> inplizituak.<br />
- Maggioranza, uguaglianza, minoranza adierazteko mendeko konparatiboak errepasatuko ditugu.<br />
- Diskurtso zuzenetik zeharkakora <strong>eta</strong> alderantziz nola pasatzen den sakonduko dugu.<br />
IZENAK ETA ADJEKTIBOAK<br />
- Singularrean bakarrik erabiltzen diren hitz gehiago ikasiko ditugu (la superbia, la fame,<br />
l’umidità, la malaria…), bai <strong>eta</strong> pluralean bakarrik erabiltzen direnak ere: i dintorni, i posteri,<br />
le redini…<br />
137<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Maskulinoan <strong>eta</strong> femeninoan esanahi desberdina duten izenak sakonago ikasiko ditugu: il<br />
banco/la banca, il fronte/la fronte, il capitale/la capitale<br />
- Generoarekin zerikusia duten esanahi-aldak<strong>eta</strong>k: la tavola/il tavolo, la finestrina/il<br />
finestrino…<br />
- Preposizio jakin batzuk eskatzen dituzten adjektiboak: adatto a… capace di…<br />
- Izen moduan erabiltzen diren adjektiboek zer funtzio <strong>eta</strong> erabilera dituzten: il bello, il meglio,<br />
l’utile, la sinistra, il milanese (= i dintorni di Milano, persona di Milano)…<br />
- Izenaren ostean doazen adjektibo aldatuak: un ragazzo stupidino, izen- edota aditz-osagarria<br />
eskatzen duten adjektiboak: una casa piena di libri; una lingua difficile da imparare.<br />
- Adjektiboak izenarekiko duen posizioa; bereziki, izenaren aurretik jartzean duen posizioa<br />
aztertuko dugu: subjektibotasun handiagoa emateko (ho preso un’importante decisione),<br />
biziagotze-funtzioa izateko (ha una discr<strong>eta</strong> età), edo kristaldutako formulatan erabiltzeko<br />
(bella presenza, bravo ragazzo…).<br />
DETERMINATZAILEAK<br />
- Artikuluak: artikulurik ez jartzea: adberbio-lokuzio<strong>eta</strong>n (a torto), esamolde multilexikal<strong>eta</strong>n<br />
(disegno di legge), <strong>eta</strong> normalean erabiltzen diren zenbait kolokaziotan (cambiare casa, vivere<br />
in città), gaztelaniarekiko disimetriak dauden<strong>eta</strong>n bereziki.<br />
- Erakusleak: aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu.<br />
- Posesiboak:aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu.<br />
- Zenbatzaileak: banatzaileak: uno a uno, due per volta…<br />
- Zehaztugabeak: aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu, <strong>eta</strong> bereziki, aditza subjuntiboan<br />
edo indikatiboan eskatzen duten zehaztugabeak: qualsiasi, qualunque<br />
- Galdetzaileak: aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu.<br />
IZENORDAINAK<br />
- Pertsona-izenordainak: subjektu gisa erabiltzen diren egli, ella, essi <strong>eta</strong> esse pertsonaizenordainak,<br />
lui, lei <strong>eta</strong> loro nola erabiltzen diren kontuan hartuta.<br />
Si izenordaina ci bihurtzea aditza inpertsonala denean: bai aditz-joko bihurkari<strong>eta</strong>n, bai <strong>eta</strong><br />
aditz-joko pronominal<strong>eta</strong>n (ci si lava, ci si incontra)<br />
- Erakusleak: ciò non <strong>eta</strong> nola erabili<br />
- Zehaztugabeak: aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu, <strong>eta</strong> bereziki, aditza<br />
subjuntiboan edo indikatiboan eskatzen duten zehaztugabeak. Non pleonastikoa duten<br />
egiturak: tutto andava bene, finché non è arrivato lui; ezezko ugari duten egiturak: non<br />
conosco nessuno<br />
- Erlatiboak: cui izenordain erlatiboak preposiziorik gabe erabiltzen diren kasu bereziak: la<br />
persona cui rivolgersi è…; <strong>eta</strong> osagarri bikoitzaren balioa dutenak: l’uomo il cui cane è stato<br />
investito, farà denuncia.<br />
Il che <strong>eta</strong> per cui izenordain erlatibo neutroen formak <strong>eta</strong> erabilerak.<br />
- Posesiboak: nola erabiltzen den izenordain posesiboa, substantibatu ostean: i nostri (=<br />
compagni di squadra, partito, ecc.); arrivano i nostri!; vuoi sapere la mia? (opinione); la<br />
legge è dalla sua (parte); sta sulle sue (posizioni).<br />
Artikulua ez erabiltzea esamolde finko<strong>eta</strong>ko posesiboen aurrean: a mio parere, a mio agio, a<br />
nostra insaputa, a mio nome…<br />
- ci <strong>eta</strong> ne: zer balio duten <strong>eta</strong> non jartzen diren laburbilduko dugu.<br />
ADITZAK<br />
138<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Indikatiboa: - Errepasatu egingo ditugu, batetik, aditz erregular <strong>eta</strong> irregularrak lehenaldi<br />
mugagabean; <strong>eta</strong> bestetik, eskualde bakoitzean zer forma erabiltzen den<br />
gehien.<br />
- Mendeko perpaus<strong>eta</strong>n lehenaldi pluskuanperfektua nola erabiltzen den<br />
errepasatuko dugu (trapassato prossimo).<br />
- Lehenaldi mugagabe konposatuak zer morfologia <strong>eta</strong> erabilera dituen<br />
(trapassato remoto).<br />
- Geroaldi konposatua zer modutan erabiltzen den errepasatuko dugu<br />
- Agintera: - Izenordainak aginterarekiko non jarri errepasatuko dugu, bai agintera zuzena<br />
denean, bai zeharkakoa (kortesiazkoa) denean.<br />
- Baldintza: - Baldintzazko mendekoa nola erabili sakonago ikusiko dugu: a) iraganeko<br />
gertaerekin zerikusia duten etorkizuneko gertaerak adierazteko; b) gertatu<br />
ahal izan den albiste bat aurkezteko, nahiz <strong>eta</strong> oraindik baieztatzeko egon.<br />
- Subjuntiboa: Mendeko perpaus<strong>eta</strong>n subjuntiboko zer denbora aukeratu errepasatuko dugu:<br />
a) orainaldia, orainarekiko garaikid<strong>eta</strong>suna adierazteko; b) inperfektua,<br />
iraganarekin edo oraina baino lehenago gertatutakoarekiko garaikid<strong>eta</strong>suna<br />
adierazteko (penso che tu avessi ragione); lehenaldi burutua, oraina baino<br />
lehenago gertatutakoa adierazteko (penso che Luigi sia già partito); <strong>eta</strong><br />
pluskuanperfektua, iragana baino lehenago gertatutakoa adierazteko (pensavo<br />
che Luigi fosse già partito).<br />
- subjuntiboa mendeko perpaus<strong>eta</strong>n, honako hau adierazteko: a) helburua: è<br />
venuta perché Luigi la possa incontrare; b) baldintza: viene purché lo<br />
vogliate; c) denbora: verrò prima che Maria parta; d) kontrastea: è partita<br />
nonostante avesse la febbre; e) modua: si comportava come se avesse<br />
dimenticato tutto; f) muga: direi di non invitarlo al matrimonio, a meno che<br />
non desideriate diversamente.<br />
- Gerundioa: - Gerundioa erabiltzean, italieraren <strong>eta</strong> gaztelaniaren artean dauden disimetria<br />
nagusiak ikusten hasiko gara.<br />
- Infinitiboa: - Bigarren mailako perpauseko <strong>eta</strong> perpaus nagusiko subjektua bera denean,<br />
nola erabiltzen den infinitiboa.<br />
- Zenbait juntagailuren ostean: esaterako, anziché, piuttosto, che, oltre che,<br />
abbastanza da…<br />
- Boz pasiboa: - essere, venir <strong>eta</strong> andare laguntzaileak erabiltzean, aditz iragankorr<strong>eta</strong>tik<br />
eratzen diren pasiboak errepasatuko ditugu, betebeharrezkotasun- edota<br />
behar-zentzua dutenak; andare laguntzailea nola erabiltzen den denbora<br />
konposatu<strong>eta</strong>n, distruggere, perdere… aditzekin; lehenaldiko partizipioa <strong>eta</strong><br />
perpaus pasiboko subjektuaren genero <strong>eta</strong> numeroen arteko komunztadura<br />
(Paola è stata promossa).<br />
- Batetik, si passivante egitura <strong>eta</strong> erabilerak sakonduko ditugu, <strong>eta</strong>, bestetik,<br />
subjektuaren <strong>eta</strong> lehenaldiko partizipioaren arteko komunztadura, generoari<br />
<strong>eta</strong> numeroari dagokionez (i documenti richiesti vanno consegnati entro<br />
domani)<br />
- Si inpertsonala <strong>eta</strong> partizipio nahiz adjektiboaren arteko komunztadura<br />
sakonduko ditugu (se si guida stanchi si rischia un incidente; quando si è<br />
mangiato troppo non si dorme bene; si è andati insieme)<br />
- Balio arazlea duten perpausak sakonago ikasiko ditugu: zenbait egitura; esaterako: far<br />
fare o lasciar fare.<br />
139<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Aditz fraseologikoak sakonago ikasiko ditugu: accusare di, decidere di, decidersi a,<br />
giocare a, insistere a/nel, interessarsi di/a, offrire da/a, parere di, pensare di/a, prepararsi<br />
a/per, provare a /di, rinunciare a, riuscire a/di, sapere di, scusarsi di/per, sembrare di, sentirsi<br />
di, servire da/per/a, sognare di, tenerci a, tornare a, vedere di, vergognarsi di/a …<br />
- Aditz pronominalak <strong>eta</strong> si inpertsonala: ci si lava appena alzati.<br />
ADBERBIOAK<br />
- Aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu.<br />
- Indartze-funtzioa mai più esaldi<strong>eta</strong>n.<br />
- Mica non <strong>eta</strong> nola erabili.<br />
LOKAILUAK<br />
- Aurreko urte<strong>eta</strong>ko gaiak errepasatuko ditugu.<br />
- Denbora-esamolde deiktikoak (l’anno prossimo, recentemente, attualmente…), <strong>eta</strong><br />
anaforikoak (l’indomani, successivamente...) errepasatuko ditugu.<br />
- Lokuzio preposizional gehiago ikasiko ditugu: esaterako, a causa di, a meno di, a dispetto di,<br />
a favore di, a fianco di/di fianco a, per causa di, per effetto di, per mezzo di, per conto di, in<br />
mezzo a, in cima a, in base a, in quanto a, rispetto a…<br />
- Korrelazio-funtzio<strong>eta</strong>n sakonduko dugu: hala nola, sia … sia, né … né, tanto … quanto, non<br />
solo … ma anche, <strong>eta</strong>b.<br />
- e lokailuaren funtzio adbertsatiboa: Fumare fa male, e la gente continua a fumare<br />
- Ma, bensí, anzi <strong>eta</strong> invece lokailuek zuzentzeko funtzioa dutenean.<br />
- Ma, però, tuttavia <strong>eta</strong> eppure lokailuek kontrastea egiteko funtzioa dutenean.<br />
- O, oppure, ossia, ovvero lokailu disjuntiboak nola erabili <strong>eta</strong> zer funtzio duten errepasatuko<br />
dugu.<br />
DISKURTSOA<br />
- Kohesioa: - Gaiak jarraitu egiten duela adierazteko, korreferentziazko prozedura<br />
gramatikalak aztertuko ditugu (izenordain <strong>eta</strong> perifrasi ordezkatzaileak).<br />
- Batetik, lokailu semantikoak aztertuko ditugu, hain zuzen ere, kausazkoak<br />
(quindi, perciò…), denborazkoak (allora, successivamente…), logikoak edota<br />
beste era batekoak. Eta bestetik, interakzioan ohikoak diren lokailu<br />
pragmatikoak; hau da, diskurtsoko seinaleak (vediamo, niente, beh, sai,<br />
boh…).<br />
- Koherentzia: - Aditz-denboren koherentzia sakonago ikasiko dugu.<br />
- Diskurtsoko semantika jarraia izatea bermatzen duten prozedurak aztertuko<br />
ditugu<br />
- Antolak<strong>eta</strong>: - Honako adierazgailu hauek nola erabiltzen diren aztertuko dugu: hasiera<br />
markatzen dutenak (Come va? Piacere!…), egitura antolatzen dutenak (in<br />
primo luogo, insomma…), <strong>eta</strong> birformulatzeko balio dutenak (cioè, voglio<br />
dire…).<br />
- Nola puntuatzen den errepasatu<br />
- Kortesia: - Tratamendu-formulak nola erabiltzen diren (prego, scusi, le spiace se …<br />
hitzek dituzten hainbat esanahi)<br />
- Perpaus pasiboaren <strong>eta</strong> zehaztugabearen bidez, hiztunaren presentzia<br />
leuntzea (uno fa quel che può)<br />
- Entzulearen presentzia nola leuntzen den, si inpertsonalaren bidez (si deve<br />
arrivare presto) edo aditz inpertsonalen bidez (bisogna terminare il lavoro)<br />
140<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Modua adierazteko zenbait aditz-denbora erabiltzea: esaterako, inperfektua,<br />
baldintzazkoa <strong>eta</strong> geroaldia<br />
- Funtzio sozial<strong>eta</strong>rako balio duten esamoldeak aztertuko ditugu: hala nola,<br />
aginduak emateko (/e dispiace se ...), eskatzeko (le sarei molto grata se…)<br />
- Besteari laguntzeko erantzunak: (sì, certo, ma chiaro, si figuri, faccia pure,<br />
non c'è di che ...)<br />
- Inferentziak: - Ohiko esamoldeek hainbat komunikazio-egoeratan dituzten zentzu inplizituak<br />
(potrebbe dirmi l'ora?)<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa (è tardi: orduari buruzko informazioa ematen du;<br />
bukatzeko agintzen du; sbrigati! bezalaxe, asmo baten berri ematen du)<br />
- Ironia-tonuan.<br />
- Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa: - Hainbat baliabideren bidez nabarmentzea, bai hiztunek<br />
dagoeneko ezagutzen duten informazioa, bai informazio berria. Baliabide<br />
horiek gramatikalak (una soluzione lei ce l’ha), lexikoak (questa sì che è<br />
un’idea geniale!), intonaziozkoak <strong>eta</strong> azentuaziozkoak izango dira.<br />
-Elementu bat nola indartzen den (harridura, enumerazioak, errepikapenak,<br />
gradu superlatiboa, hizkiak (stravecchio, macchinone…), azentuazioa, luzatze<br />
fonikoa, <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
- Lehendik jorratutako eremu semantikoekin zerikusia duen lexikoa errepasatu <strong>eta</strong><br />
eskematizatuko ditugu<br />
- Natura, espazio <strong>eta</strong> ingurunearekin zerikusia duen lexikoa<br />
- Burokraziako, banku<strong>eta</strong>ko, posta-bulego<strong>eta</strong>ko <strong>eta</strong> oro har erakunde publiko<strong>eta</strong>ko oinarrizko<br />
lexikoa<br />
- Ikasleak ikasten ari diren gai <strong>eta</strong> ikastaro<strong>eta</strong>ko oinarrizko lexikoa<br />
- Erdaratiko maileguak <strong>eta</strong> gauza bera esateko italieran dauden hitzak: pic-nic/colazione al<br />
sacco, night club/locale notturno, T-shirt/maglietta…<br />
- Sinonimo partzialak <strong>eta</strong> nola erabili behar diren zenbait hitz, esaterako: andare/venire,<br />
sapere/conoscere, guardare/vedere, ascoltare/sentire<br />
- Normalean erabiltzen diren m<strong>eta</strong>forak: fare il muso lungo, fra capo e collo, su due piedi,<br />
prendere la palla al balzo…<br />
- Aldak<strong>eta</strong>-prozedurak atzizki hau<strong>eta</strong>n: -etto, -ello, -uccio, -one, -accio…<br />
- Eratorpen-prozedurak: I→I –ario amaiera duten izen agenteak (funzione/funzionario), A→I –<br />
nte amaiera dutenak (cantare/cantante), –one amaiera dutenak (mangiare/mangione)<br />
- Eratorpen-prozedurak: I→Adj –istico (calcio/calcistico), -ivo (festa/festivo), -evole<br />
(colpa/colpevole), -bile amaiera dutenak (tasca/tascabile)<br />
- Eratorpen faltsuak: matto/mattone, burro/burrone…<br />
- Normalean erabiltzen diren zenbait collocazioni: trancio di pizza, fissare un appuntamento,<br />
tenere un concerto…<br />
- Egoerak zenbateraino den formala kontuan izanda, lexikoa mailakatzea<br />
- Erabilera-eremuaren araberako erregistro lexikoak<br />
- Literatur testu<strong>eta</strong>n, egile- <strong>eta</strong> herri-abesti<strong>eta</strong>n, film<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> abarr<strong>eta</strong>n azaltzen diren eskualdeko<br />
italierak dituen zenbait ezaugarri lexiko aurkeztuko ditugu.<br />
- Gehien erabiltzen diren onomatopeiak aurkeztuko ditugu (animalien hotsak, komiki<strong>eta</strong>ko<br />
hizkera, <strong>eta</strong>b.).<br />
141<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
- Espainieradunei, ahoskatzeko garaian, zailtasun gehien sortzen dizkieten hotsak ondo<br />
artikulatzen ikasteko lan egingo dugu.<br />
- Era berean, sakonago ikusiko dugu nola egiten diren transkribapen fonologikoak IPAren<br />
bitartez (International Phonetic Alphabet).<br />
- Trunkamendua errepasatuko dugu: bai bokal<strong>eta</strong>n (nessun aiuto), bai silabatan (un bel tipo), bai<br />
<strong>eta</strong> trunkamendua egitea aukerakoa den kasu<strong>eta</strong>n ere (venir meno, far studiare).<br />
- Perpausaren erritmoa sakonago aztertuko dugu.<br />
- Italiaren iparraldeko <strong>eta</strong> hegoerdialdeko eskualde<strong>eta</strong>ko hizkerek dituzten zenbait ezaugarri<br />
orokor aurkeztugu ditugu: esaterako, raddoppiamento sintatticoa, scempie-kontsonanteak,<br />
kontsonante ahoskabeak ahostuntzea, hitzak trunkatzea, /t∫/ fonema /∫/ sabaikari gisa egitea,<br />
/d / fonema / / sabaikari gisa egitea, Toskanako gorgia, s ahostuna <strong>eta</strong> ahoskabea egitea.<br />
- Testu idatzi<strong>eta</strong>n silabak banatzea <strong>eta</strong> l’accapo egitea.<br />
ITALIERA <strong>B2.2</strong><br />
PERPAUS BAKUNA ETA PERPAUS KONPOSATUA<br />
- Aditz fraseologikoak <strong>eta</strong> aspektu-aditzak dituzten esaldiak sakonago aztertuko ditugu.<br />
- Si hitzaz hasten diren perpaus inpertsonalak errepasatuko ditugu<br />
- Mendeko proposizioen egitura <strong>eta</strong> funtzioa errepasatuko dugu:<br />
- helburuzkoak<br />
- kausazkoak<br />
- kontzesibo esplizituak<br />
- subjuntibo pluskuanperfktuan dauden baldintzazkoak<br />
- denborazko esplizituak<br />
- denborazko inplizituak<br />
- moduzkoak<br />
- erlatiboak<br />
- Ondoriozko mendeko esplizituak (era così bella che me ne innamorai) <strong>eta</strong> inplizituak (sei<br />
abbastanza grande da capire il problema).<br />
- Proposizio adbertsatiboak <strong>eta</strong> koordinatu adbertsatiboak errepasatuko ditugu<br />
- di+infinitiboa edo infinitiboa duten izen-proposizio inplizituak: spero di restare; desidero restare<br />
ancora.<br />
- Infinitiboan dagoen perpaus erlatibo inplizitua ikasten hasiko gara: Sono in tre a voler giocare, È un<br />
libro da leggere.<br />
- Gerundio bakuna <strong>eta</strong> konposatua nola erabiltzen diren errepasatuko dugu: a) kausazko mendeko<strong>eta</strong>n<br />
(essendo stanco, smetto di lavorare); b) mendeko kontzesibo<strong>eta</strong>n (pur essendo stanco, esco to stesso);<br />
c) baldintzazko mendeko<strong>eta</strong>n (studiando di piu, avresti già finito I'università); d) denborazko<br />
mendeko<strong>eta</strong>n (scendendo le scale, sono caduta); e) moduzko<strong>eta</strong>n (camminava zoppicando)<br />
- Izen-perpausak: mani in alto!; quanto zucchero nel caffe?<br />
- Galdera-perpausak subjuntiboan <strong>eta</strong> infinitiboan: che sia lui?, che dire?<br />
- Perpausaren hurrenkera markatua lortzeko: a) ezkerrera pasa: di amici ne ha tanti; b) eskuinera pasa:<br />
ne ho visti tanti di film di Pasolini; c) scissa perpaus erlatiboa erabili: è Luisa che ha presentato il<br />
film.<br />
142<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
IZENAK ETA ADJEKTIBOAK<br />
- -a amaiera duten izen maskulinoak errepasatuko ditugu (// delta, il cobra, il boia ...), bai <strong>eta</strong> -o<br />
amaiera duten izen femeninoak ere (la mano, la libido, la flebo ...).<br />
- Zenbait izen arrunt aztertuko ditugu: alegia, genero naturalaren <strong>eta</strong> genero gramatikalaren<br />
arteko komunztadurarik ez izan, <strong>eta</strong> pertsonak adierazteko balio dutenak, hala nola, la<br />
guardia, il/la soprano, il sosia...<br />
- Pertsonen zenbait izen arrunt<strong>eta</strong>n, korrespondentzia falta genero naturalaren <strong>eta</strong> genero<br />
gramatikalaren artean: la guardia, il/la soprano, il sosia..<br />
- Hirien izenen generoa (la Milano che ho conosciuto non c’è più) <strong>eta</strong> futbol-taldeen generoa (la<br />
Lazio, il Torino).<br />
- Preposizio jakin batzuk eskatzen dituzten izenak (fiducia in..., fedeltà a...).<br />
- Nola egiten den plurala: aldatzen ez diren izen elkartuak direnean (portalettere,<br />
purosangue...); elkark<strong>eta</strong>ko bigarren osagaia bakarrik aldatzen duten izenak direnean<br />
(cavolfiore, capolavoro...); lehenengo osagaia bakarrik aldatzen duten izenak direnean<br />
(capifamiglia, fichidindia...); <strong>eta</strong> bi osagaiak aldatzen dituzten izenak direnean (casseforti,<br />
bassifond ...)<br />
- Adjektibo kalifikatzaile konposatuak <strong>eta</strong> haien plurala nola egiten den: abitudini piccoloborghesi,<br />
la gonna rosa pallido, accordi economico-finanziari...<br />
- Adjektibo-funtzioa duten partizipioak izenaren ostean joatea: una casa cadente, un locale ben<br />
riscaldato...<br />
- Diskurtsoko zati batzuk nominalizatzea: // sapere, il perché ... Izenaren aurretik edo ondoren<br />
joan, esanahi desberdina duten adjektibo kalifikatzaileak: un alto magistrato/un magistrato<br />
alto, una certa informazione/una informazione certa...<br />
- Bello erabiltzeko modu bereziak: un bel giorno, il bello è che, nel bel mezzo del film...<br />
- Superlatiboa erabiltzeko zenbait modu: batetik, lagunartekoa (Maria è tutta matta, Luca è un<br />
sacco bello), <strong>eta</strong> bestetik, idiomatikoa (ubriaco fradicio, stanco morto, povero in canna ...).<br />
- Izenaren kalitatea adierazteko esamolde finkoak: la dolce vita, la vecchia guardia, in alto<br />
mare...<br />
- DETERMINATZAILEAK<br />
- Artikuluak: - Artikulu determinatzailearen erabilera abizen maskulinoekin (i<br />
Rossi) edo siglekin (il pm, il Censis)<br />
- Kategoria lexikoak nominalizatzean artikulu determinatzailea nola<br />
erabiltzen den errepasatuko dugu<br />
- Errepasatu egingo dugu nola erabiltzen den artikulu<br />
determinatzailea leku-izenekin (kontinenteekin, herrialdeekin,<br />
hiriekin, auzoekin, uharteekin, ibaiekin, lakuekin, bailarekin,<br />
mendiekin)<br />
- Artikulu determinatzailea nola erabiltzen den, leku-izenen ostean<br />
haiek zehazteko elementuak badatoz: la Roma fascista<br />
- Erakusleak: - Costui erakuslea nola erabiltzen den <strong>eta</strong> zer funtzio dituen<br />
- Stesso, medesimo norberarena dela adierazteko (ha chiamato la<br />
stessa persona) <strong>eta</strong> izena indartzeko (// ministro stesso ha dichiarato)<br />
- Posesiboak: - Proprio adjektibo <strong>eta</strong> izenordain posesiboa erabiltzea, bai posesibo<br />
bihurkari gisa, <strong>eta</strong> bai aditz inpertsonalekin<br />
- Zenbatzaileak: - Adjektibo <strong>eta</strong> izenordain zenbatzaile kardinalak non jarri: tre<br />
bravi bambini, tre bambini bravissimi, questi tre bambini, voi tre...<br />
143<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Zehaztugabeak: - Tale, parecchi <strong>eta</strong> qualsiasi determinatzaileek zer forma duten <strong>eta</strong><br />
nola erabiltzen diren: izenaren ostean doazenean (prenderò in affitto<br />
una casa qualsiasi)<br />
- Nola erabili alcuno ezezko perpaus<strong>eta</strong>n (per me non c’è alcuna<br />
possibilità)<br />
- Korrelaziozko adjektibo <strong>eta</strong> izenordain zehaztugabeak: alcuni<br />
pazienti dicono di stare meglio, altri ancora no<br />
- Galdetzaileak: - Aurreko urte<strong>eta</strong>ko edukiak errepasatuko ditugu<br />
IZENORDAINAK<br />
- Pertsona-izenordainak: - Pertsona izenordainen balio posesiboa, azentugabeak<br />
direnean <strong>eta</strong> zeharkako osagarria dutenean (datibo etikoa) mi sono<br />
tagliata i capelli, mi sono vista un bel film<br />
- Si izenordainaren balioak laburbilduko ditugu<br />
- Pertsona-izenordainak enklitikoak izan daitezke mendeko<strong>eta</strong>n,<br />
bai gerundioarekiko (riportandotela a casa sei più sicura), bai<br />
partizipioarekiko (vistolo in difficoltà, l'ho aiutato), <strong>eta</strong> bai forma<br />
konposatu zehaztugabeekiko (dopo averla vista ...)<br />
- Erakusleak: - Costui/costei,costoro/coloro erakuslea nola erabili <strong>eta</strong> zer funtzio<br />
dituen<br />
- Questa erakusleak balio neutrala duenean: questa sì che è<br />
bella! bai <strong>eta</strong> lì, là hitzen bidez indartzen direnean.<br />
- Codesto erakuslearen erabilera burukratikoak<br />
- Zehaztugabeak: - Tale <strong>eta</strong> parecchi nola erabiltzen diren <strong>eta</strong><br />
zer forma duten<br />
- Korrelaziozko zehaztugabeak: gli uni ... gli altri, una cosa è ...altro<br />
è<br />
- Erlatiboak: - Aurreko urte<strong>eta</strong>ko edukiak errepasatuko ditugu<br />
- Posesiboak: - Aurreko urte<strong>eta</strong>ko edukiak errepasatuko ditugu<br />
ADITZAK<br />
- Modu subjuntiboa: - Honako puntu<strong>eta</strong>n sakonduko dugu: a) subjuntiboaren erabilera iritzia,<br />
sinesmen pertsonalak <strong>eta</strong> sentimenduak adierazteko balio duten izenekin (mi<br />
tormenta il dubbio che mi abbia mentito; prende piede l'ipotesi che si tratti<br />
di un delitto; ho la speranza che venga);<br />
b) perpaus nagusiaren aurretik doazen mendeko perpaus subjuntiboak: che<br />
Paolo fosse un incosciente, lo sapevo<br />
- Gerundioa: - Gerundioari dagokionez, italieraren <strong>eta</strong> gazteleraren artean dauden disimetria<br />
nagusiak sakonago ikusiko ditugu:<br />
- Mendeko perpaus<strong>eta</strong>n gerundio konposatua nola erabiltzen den: avendo<br />
camminato tutto il giorno, sono molto stanca<br />
- Ekintza bat errepikatu egiten dela adierazteko, andare+gerundioa: Maria va<br />
dicendo che è tutto falso<br />
- Infinitiboa: - Infinitiboa lehenaldian: vorrei aver studiato il greco antico<br />
- Infinitiboa, zerbitzatzeko aditzekin: avresti dovuto dirlo<br />
- Infinitiboak izen-funtzioa duenean: // mangiare, il volere, I'aver<br />
votato...<br />
144<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Partizipioa: - Orainaldiko partizipioak aditz-balioa (nell’acqua bollente, il treno<br />
proveniente da) <strong>eta</strong> adjektibo-balioa duenean (avvincente, arrogante)<br />
- Orainaldiko partizipioa burokraziako hizkeran: gli aventi diritto<br />
- Partizipioari dagokionez, gazteleraren <strong>eta</strong> italieraren artean dauden<br />
disimetriak: una barzelletta divertente /un chiste divertido<br />
- Lehenaldiko partizipioa izenordain enklitikoarekin: una volta conosciutolo,<br />
le piacque<br />
- Boz pasiboa: - Lehenaldiko partizipioaren <strong>eta</strong> perpaus pasiboko subjektuaren arteko<br />
komunztadura errepasatuko dugu: hain zuzen ere, genero <strong>eta</strong> numeroaren artean<br />
egon beharrekoa.<br />
- Batetik, si passivante egitura <strong>eta</strong> ererabilerak errepasatuko ditugu, <strong>eta</strong>,<br />
bestetik, subjektuaren <strong>eta</strong> lehenaldiko partizipioaren arteko komunztadura,<br />
generoari <strong>eta</strong> numeroari dagokienez. / documenti richiesti vanno consegnati<br />
entro domani<br />
- Horrez gain, si inpertsonalaren erabilera errepasatuko dugu, bai <strong>eta</strong><br />
adjektiboaren <strong>eta</strong> partizipioaren arteko komunztadura ere: se si guida stanchi si<br />
rischia un incidente; quando si è mangiato troppo non si dorme bene<br />
- Egitura bihurkariak: mi sono vista un bel film erakoak. Gainera, errepasatu egingo dugu<br />
lehenaldiko partizipioaren <strong>eta</strong> objektu zuzenaren arteko komunztadura: le ciliegie me le sono mangiate<br />
tutte.<br />
- Denboren arteko komunztadura: aditz-moduak <strong>eta</strong> aditz-denborak (consecutio temporum)<br />
errepasatuko ditugu.<br />
- BERBIOAK<br />
- Aurreko urte<strong>eta</strong>ko edukiak errepasatuko ditugu<br />
- Mai adberbioak perpausean zer funtzio dituen <strong>eta</strong> non jartzen den: a) perpaus eliptiko<strong>eta</strong>n<br />
(mai sentito, mai visto); b) izenordain, adjektibo edo adberbio galdetzaile baten ostean (chi<br />
mai potrebbe desiderare una cosa simile?)<br />
- Adberbio fokalizatzaile gehiago ikasiko ditugu: solo, perfino, soprattutto, specialmente,<br />
addirittura, proprio...<br />
- Adberbioak errepasatuko ditugu, bai sì erantzuteko (già, assolutamente, certo, va bene,<br />
senz'altro, esatto, proprio, appunto, indubbiamente...), bai no erantzuteko (assolutamente no,<br />
affatto)<br />
- Affatto nola erabiltzen den: a) baiezko perpaus<strong>eta</strong>n (hanno idee affatto diverse); b) ezezko<br />
perpaus<strong>eta</strong>n (non è affatto vero)<br />
LOKAILUAK<br />
- Aurreko urte<strong>eta</strong>ko edukiak errepasatuko ditugu<br />
- Testuko lokailuak errepasatuko ditugu: bai funtzio adbertsatiboa (anzi, tuttavia,...), bai<br />
azalpenezkoa (in effetti, ovvero ...), bai zerrendatzailea dutenak (anzitutto, inoltre ...)<br />
- Diskurtsoko seinaleak nola erabiltzen diren sakonago aztertuko dugu (ecco, capirai!, no? ...)<br />
- Da preposizioak proposizio erlatibo inplizitua sartzeko balio duenean: ho molto da fare, non<br />
c'è niente da mangiare; ondoriozko proposizioa sartzeko balio duenean: è così dolce da<br />
risultare nauseante<br />
- Per preposizioak ondoriozkoak sartzeko balio duenean: è troppo intelligente per non capire<br />
- Preposizioak esamolde idiomatiko<strong>eta</strong>n nola erabiltzen diren: di buon'ora, a bruciapelo, su per<br />
giù ...<br />
DISKURTSOA<br />
- Kohesioa: - Gaiak jarraitu egiten duela adierazteko balio duten korreferentziazko prozedura<br />
gramatikalak errepasatuko ditugu (izenordainak <strong>eta</strong> ordezko perifrasiak).<br />
145<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Batetik, lokailu semantikoak aztertuko ditugu; hain zuzen ere, erlazio hauek<br />
adierazten dituztenak: kausazkoak (quindi, perciò…), denborazkoak (allora,<br />
successivamente…), logikoak edota beste era batekoak; <strong>eta</strong> bestetik, interakzioan<br />
ohikoak diren lokailu pragmatikoak aztertuko ditugu, hau da, diskurtsoko seinaleak<br />
(vediamo, niente, beh, sai, boh…)<br />
- Koherentzia: - Aditz-denboren arteko koherentzian sakonduko dugu<br />
- Diskurtsoko semantika jarraia izan dadin bermatzen duten prozedurak aztertuko<br />
ditugu<br />
- Antolak<strong>eta</strong>: - Sakonago aztertuko dugu nola erabiltzen diren adierazgailuak hasiera markatzen<br />
dutenean (Come va?, Piacere!), egituratu egiten dutenean (in primo luogo, insomma),<br />
edota birformulatzeko balio dutenean (cioè, voglio dire).<br />
- Kortesia - Tratamendu-formulak errepasatuko ditugu: prego, scusi, le spiace se <strong>eta</strong> abarr<strong>eta</strong>ko<br />
bakoitzak dituen hainbat esanahi.<br />
-Perpaus pasiboaren <strong>eta</strong> zehaztugabearen bidez, hiztunaren presentzia nola leuntzen<br />
den (uno fa quel che può)<br />
- Entzulearen presentzia nola leuntzen den, si inpertsonalaren bidez (si deve arrivare<br />
presto) edo aditz inpertsonalen bidez (bisogna terminare il lavoro)<br />
- Zenbait aditz-denbora modua adierazteko erabiltzea: esaterako, inperfektua,<br />
baldintzazkoa <strong>eta</strong> geroaldia<br />
- Funtzio sozial<strong>eta</strong>rako balio duten esamoldeak aztertuko ditugu: hala nola, aginduak<br />
emateko (/e dispiace se...), eskatzeko (le sarei molto grata se…)<br />
- Kooperaziozko erantzunak: (sì, certo, ma chiaro, si figuri, faccia pure, non c'è di<br />
che...)<br />
- Inferentziak: - Ohiko esamoldeek hainbat komunikazio-egoeratan dituzten zentzu inplizituak (potrebbe<br />
dirmi l'ora?)<br />
- Anbiguotasun ilokutiboa (è tardi orduari buruzko informazioa ematea; bukatzeko<br />
agintzea; sbrigati! bezalaxe, asmo baten berri ematea)<br />
- Ironia-tonuan<br />
- Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa: - Hiztun guztiek dagoeneko ezagutzen duten informazioa<br />
nabarmentzeko hainbat baliabide nola erabiltzen diren: gramatikalak (Una soluzione lei ce<br />
I'ha), lexikoak (Quesfa sì che è un'idea geniale!), intonazio <strong>eta</strong> azentuazio bidez<br />
egindakoak, elementu bat indartzea (harridura, enumerazioak, errepikapenak, gradu<br />
superlatiboa, hizkiak (stravecchio, macchinone...), azentuazioa, luzatze fonikoa, <strong>eta</strong><br />
silaba-banak<strong>eta</strong>.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
- Lehendik jorratutako eremu semantikoekin zerikusia duen lexikoa errapasatu <strong>eta</strong><br />
eskematizatuko dugu<br />
- Artearen <strong>eta</strong> ikuskizunaren munduarekin zerikusia duen lexikoa<br />
- Erakunde publiko<strong>eta</strong>n oro har erabiltzen den burokrazia-lexikoa sakonago aztertuko dugu<br />
- Konnotazio negatiboa duten hitzak: matrigna, politicante...<br />
- Hitz orokorrak: affare, tizio, faccenda...<br />
- Klasean ikusitako zenbait kultur eremurekin zerikusia duen lexikoa sakonago aztertuko dugu<br />
- Eratortze-prozedurak: aurrizki gehiago ikasiko ditugu (antifascista, cogestione, bisettimanale,<br />
strafare...)<br />
- Erroaren <strong>eta</strong> eratorritako hitzaren arteko erlazioa, aldak<strong>eta</strong>k, eransk<strong>eta</strong>k, galerak: lieto/letizia,<br />
cane/cagnolino, cronaca/cronista ...<br />
146<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Grezierako edo latineko jatorria duten aurrizkiekin eratutako hitzak: demo-crazia, aeronautica,<br />
biblio-grafia, eco-logia, penta-gramma, insetti-cida, frigori-fero, disco-teca, carnivoro,<br />
lexico-logia, mono-grafia<br />
- Hizkera zientifikoko zenbait atzizki: polmoni/polmonite, fibra/fibroma<br />
- Izen berezi<strong>eta</strong>tik abiatuta, adjektiboak eratzeko eratorpen-prozedurak: Dante/dantesco,<br />
Kant/kantiano, Copernico/copernicano<br />
- Eratortzean honako kategoriak elkartzen dira: izena-izena (pescecane), izena-adjektiboa<br />
(camposanto), adjektiboa-izena (altopiano), adjektiboa-adjektiboa (agrodolce), adberbioaadjektiboa<br />
(sempreverde), <strong>eta</strong> preposizioa-izena (sottopassaggio)<br />
- aditz batetik beste aditz bat lortzeko eratortze-prozedurak: mangiare/mangiucchiare,<br />
saltare/salterellare, parlare/parlottare ...<br />
- laburbildu egingo dugu zer prozedura dauden hitzak aldatzeko <strong>eta</strong> eratzeko, baldin <strong>eta</strong> erroa<br />
izena, adjektiboa edo aditza bada.<br />
- Sakonago aztertuko ditugu siglak (RAI, ACI, COBAS ...) <strong>eta</strong> siglaz osatutako hitzak (colf,<br />
doc...)<br />
- Hitzen arteko erlazioak sakonago aztertuko ditugu: a) intentsitatea (piangeva a dirotto); b)<br />
collocazione (infliggere una pena); c) besarkadura (mobili/credenza); d) konnotazioa (abitano<br />
in un buco/in un appartamentino)<br />
- Erabilera-eremuaren araberako erregistro lexikoak<br />
- Literatur testu<strong>eta</strong>n, egile- <strong>eta</strong> herri-abesti<strong>eta</strong>n, film<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> abarr<strong>eta</strong>n azaltzen diren eskualdeko<br />
italierak dituen zenbait ezaugarri lexiko aurkeztuko ditugu.<br />
- Keinu esanguratsuen<strong>eta</strong>riko batzuk <strong>eta</strong> haiekin batera doazen esamoldeak aurkeztuko ditugu<br />
FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
- Espainieradunei, ahoskatzeko garaian, zailtasun gehien sortzen dizkien hotsak ondo artikulatzen<br />
ikasteko lan egingo dugu.<br />
- Azentu fonetiko desberdina duten hitz homografoak: àncora/ancóra, prìncipi/princípi, àltero/altéro<br />
…<br />
- Azentu grafikoa duten hitz elkartuak: autogrù, ventitré…<br />
- Siglak nola idatzi <strong>eta</strong> nola ahoskatu: PM, DS, CGIL…<br />
- Gli taldea hiru fonematan ahoskatzea: alegia, /g/, /l/, /i/: glicine, negligente, anglicano<br />
- Bai hizkera estandarreko, bai eskualde<strong>eta</strong>ko hizkeratako azentu <strong>eta</strong> ahoskerak sakonago ikasiko<br />
ditugu; bereiziki honako kasu hauek:<br />
- e fonema irekia edo itxia egitea (pelle, mela) y o (porta, volto)<br />
- z fonema ahoskabe /ts/ <strong>eta</strong> ahostun /dz/ ahoskatzea<br />
- raddoppiamento fonosintattico: andiamo a ccasa<br />
- Italiako iparraldean egiten diren geminatuak leunago ahoskatzea<br />
- Hegoaldean, /b/ <strong>eta</strong> /d / indartuta ahoskatzea:<br />
roba→ robba, vigile→viggile<br />
- Toskanako gorgia<br />
- Laburbildu egingo dugu noiz idazten diren elkarrekin edo/<strong>eta</strong> noiz bereiz zalantzak sortzen dituen<br />
zenbait esamolde: a proposito, d’accordo, dovunque, tutt’altro, ciononostante, ciò nonostante…<br />
147<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
I. GRAMATIKA<br />
Perpausa<br />
PORTUGESA<br />
MAILA AURRERATUA 1<br />
● Perpaus bakuna. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
- Perpausa osatzen duten elementuak (subjektua, predikatua, osagarriak, atributua, bokatiboa,<br />
zerbait nabarmentzeko esamoldeak, elipsia...), haiek non jartzen diren (hurrenkera zuzena edo<br />
alderantzizkoa) <strong>eta</strong> komunztadura-fenomenoak (subjektua <strong>eta</strong> predikatua).<br />
- Hiztunaren jarreraren araberako perpaus-motak (adierazpenezkoak, harridurazkoak, aukera<br />
adieraztekoak, zalantzazkoak, galderazkoak, desideratiboak <strong>eta</strong> aginduak ematekoak)<br />
- Predikatuaren tasunen araberako perpaus-motak (emendiozkoak, iragankorrak, iragangaitzak,<br />
pasiboak, bihurkariak, elkarkariak <strong>eta</strong> inpertsonalak).<br />
● Perpaus konposatua. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu,<br />
<strong>eta</strong> egitura konplexuagoak landuko ditugu.<br />
- Perpaus koordinatuak: asindetona dutenak <strong>eta</strong> sindetona dutenak (emendiozkoak, disjuntiboak,<br />
adbertsatiboak, ondoriozkoak <strong>eta</strong> azalpenezkoak).<br />
- Mendeko perpausak, honako buru hauek dituztenean: izena (izenez osatutako erlatiboak,<br />
osagaiak, harridurazko zeharkakoak, galderazko zeharkakoak <strong>eta</strong> infinitiboak), adjektiboa<br />
(azalpenezko erlatiboak <strong>eta</strong> erlatibo murriztaileak), <strong>eta</strong> adberbioa (juntagailu bidezkoak –<br />
kausazkoak, konparatiboak, kontzesiboak, baldintzazkoak, ondoriozkoak, helburuzkoak <strong>eta</strong><br />
denborazkoak, aldiberekotasuna, aurrekotasuna <strong>eta</strong> gerokotasuna adierazten dutenak–<br />
gerundiboak <strong>eta</strong> partizipialak).<br />
● Diskurtso zuzena / zeharkakoa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong><br />
finkatuko ditugu.<br />
Izenak <strong>eta</strong> adjektiboak<br />
● Izena:<br />
- Motak, generoa <strong>eta</strong> numeroa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko<br />
ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak landuko ditugu: izen kolektiboak (vara –“de porcos”), genero aldakorra duten<br />
izenak (o/a sentinela)…<br />
● Adjektiboa:<br />
- Motak, generoa <strong>eta</strong> numeroa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko<br />
ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak landuko ditugu: aberriari <strong>eta</strong> jentilizioei erreferentzia egiten dioten adjektiboak<br />
(madrileno/madrilense –“ de Madrid”), adjektiboa non jartzen den (menino lindo / lindo menino)…<br />
● Adjektiboen mailak<strong>eta</strong>:<br />
Gradua: positiboa, konparatiboa (handiagoa, berdina <strong>eta</strong> txikiagoa) <strong>eta</strong> superlatiboa (absolutua <strong>eta</strong><br />
erlatiboa). Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako erak<strong>eta</strong>-mekanismoak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko<br />
148<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
ditugu, <strong>eta</strong> gainera, beste kasu batzuk aurkeztuko ditugu: hitzen mailak<strong>eta</strong><br />
(cheio/farto/saturado/enjoado/agoniado)...<br />
● Komunztadura izenaren <strong>eta</strong> adjektiboaren artean, determinatzaileen <strong>eta</strong> izenaren artean... Oinarrizko<br />
<strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak landuko ditugu<br />
(Desinteressado esforço e pronta colaboração, As épocas clássica e medieval, Nós –“eu”– estamos<br />
atento…).<br />
Determinatzaileak<br />
● Artikuluak, erakusleak, posesiboak, zehaztugabeak, zenbatzaileak, harridurazkoak, galderazkoak <strong>eta</strong><br />
erlatiboak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitakoa errepasatuko dugu: alegia, determinatzaileen<br />
formak, preposizioekin edo beste zenbait elementurekin nola konbinatzen diren, zer balio duten <strong>eta</strong><br />
nola erabiltzen diren. Bereziki nabarmenduko ditugu honako puntu hauek: zer kasutan dagoen<br />
artikulua edo zer kasutan ez (O Cartaxo, Os discos estão em meu poder), zer-nola erabiltzen den<br />
posesiboa (Minha senhora –“cortesia”, Seus/Meus marotos –“simpatia”) edo zehaztugabea (Todos os<br />
três dias vou visitá-la –“de três em três”), gutxien erabiltzen diren zenbatzaileek zer forma duten<br />
(nónuplo, um nono), zer berezitasun dituzten zenbait erlatibok (Camões é um po<strong>eta</strong> de excepção, qual<br />
foi Homero –“como”) edo zenbait galdetzailek (Qual és mais: invejoso ou teimoso? –“Que coisa”)...<br />
Izenordainak<br />
● Izenordainak: bihurkariak, osagarri zuzenarenak, zeharkako osagarriarenak <strong>eta</strong> preposizioekin<br />
doazenak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitakoa errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko dugu: alegia,<br />
izenordainen formak, zer balio duten <strong>eta</strong> nola erabiltzen diren; <strong>eta</strong> bereziki zenbait forma (osagarri<br />
zuzeneko <strong>eta</strong> zeharkakoko izenordain atonoak uzkurtzean eratzen direnak), <strong>eta</strong> forma horiek nola<br />
erabiltzen diren edo erabiltzen ez diren gaztelaniaren aldean (Lava a cara!, O que é que se passa?).<br />
● Izenordain atonoa aditzarekiko nola jartzen den. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak<br />
errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu: hain zuzen ere, proklisia, enklisia <strong>eta</strong> mesoklisia. Bereziki landuko<br />
dugu izenordain atonoak non jartzen diren honako egoera hau<strong>eta</strong>n: aditz-forma konposatu<strong>eta</strong>n, aditz<br />
perifrastiko<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> indikatiboko geroaldi <strong>eta</strong> baldintzazko bakunarekin (Nesta semana, tenho-o visto<br />
inúmeras vezes; Guardá-las-ei no cesto).<br />
● Tratamendu-motak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu<br />
<strong>eta</strong> forma berriak ikasten hasiko gara (Vos, Vossa Senhoria).<br />
Aditzak<br />
● Aditz-formak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong><br />
bereziki, aditz irregularrak edo irregulartasunen bat duten aditzak (hala nola, zenbait aditz bokalalternantzia<br />
dutenak (vestir), egokitzapen grafikoak dituztenak (nascer),–iar/–ear bukaera dutenak<br />
(odiar) edo –uir amaiera dutenak (concluir).<br />
● Aditz inpertsonalak, esamolde inpertsonalak (subjuntiboaren orainaldia, infinitibo pertsonala…) <strong>eta</strong><br />
aditz pertsonabakarrak <strong>eta</strong> defektiboak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong><br />
finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko gara (Não me parece que tenham tanta pressa, É<br />
evidente que está muito calor).<br />
149<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
● Zenbait aditzen erregimen preposizionala. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu<br />
<strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> kasu berriak aurkeztuko ditugu (apostar em, dar com, convencer a, debaterse<br />
com, demitir-se de...).<br />
● Aditz-denborek zer forma, balio <strong>eta</strong> erabilera duten, bai indikatiboan, subjuntiboan <strong>eta</strong> aginteran, bai<br />
pertsona-infinitibo pertsonal bakun <strong>eta</strong> konposatuan. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak<br />
errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> zehatzago begiratuko dugu mendeko perpausak nola erabiltzen<br />
diren, bereziki, subjuntibo bakun <strong>eta</strong> konposatuko geroaldian <strong>eta</strong> infinitibo pertsonal bakun <strong>eta</strong><br />
konposatuan (Quem tiver dúvidas que levante a mão; No caso de teres frio, veste este casaco).<br />
● Aditzaren forma inpertsonalak (balioak <strong>eta</strong> erabilerak): infinitiboa, gerundioa <strong>eta</strong> partizipioa.<br />
Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> zehatzago landuko<br />
dugu gerundio konposatua, em preposizioren ostean doan gerundioaren erabilera (Em chegando a<br />
casa…), infinitibo pertsonalarekin egiten diren nominalizazioak (É provável que o museu esteja<br />
fechado>A probabilidade de o museu estar fechado)...<br />
● Aditz-joko perifrastikoak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n egitura perifrastikoek zer balio <strong>eta</strong><br />
erabilera zuten ikasi genuen, <strong>eta</strong> orain errepasatu <strong>eta</strong> finkatu egingo dugu; gainera, kasu berriak<br />
ikasiko ditugu <strong>eta</strong> ezagutzen ditugun beste zenbait ñabartuko ditugu (ir –pretérito imperfeito– +<br />
gerúndio / a + infinitivo> “expressão de uma acção quase realizada”: Quando estava a descer as<br />
escadas, o João ia caindo; Já ia a ir-me embora quando ela chegou...).<br />
● Aditz-joko pronominala, bihurkaria <strong>eta</strong> elkarkaria, <strong>eta</strong> bereziki aditz bihurkariak (importar-se).<br />
Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Boz aktiboa <strong>eta</strong> pasiboa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko<br />
ditugu.<br />
Adberbioak<br />
● Denborazko, lekuzko, moduzko, kantitatezko, baiezko, ezezko, zalantzazko, baztertzeko, agintzeko<br />
<strong>eta</strong> galdetzeko adberbioak <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak<br />
errepasatu <strong>eta</strong> finkatu, forma berriak ikasi (pelo sim pelo não, de lés a lés, à balda…) <strong>eta</strong> adberbioari<br />
buruzko beste zenbait kontu lantzen hasiko gara (adberbioaren polisemia: Foi então que ele a viu –<br />
“nessa altura”–; Então, como vais? –“Diz-me lá”–; Se isso foi assim, então tens razão –“nessa<br />
lógica”–…).<br />
● Adberbioaren mailak<strong>eta</strong>: positiboa, konparatiboa <strong>eta</strong> superlatiboa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n<br />
ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
Lokailuak <strong>eta</strong> beste partikula batzuk<br />
● Preposizioak <strong>eta</strong> lokuzio preposizionalak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu<br />
<strong>eta</strong> finkatuko ditugu, forma berriak landuko ditugu (à custa de, próximo de…), <strong>eta</strong> bereziki, uzkurtzen<br />
ez diren kasuak (Antes de o conhecer…).<br />
● Juntagailuak <strong>eta</strong> esapide konjuntiboak<br />
150<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Koordinatuak: emendiozkoak, disjuntiboak, adbertsatiboak, ondoriozkoak <strong>eta</strong><br />
azalpenezkoak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
- Mendekoak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu,<br />
<strong>eta</strong> forma berriak ikasten hasiko gara:<br />
- Kausazkoak (estar na origem de, dever-se a, graças a, pelo facto de...).<br />
- Konparatiboak (não só... mas/como também, por um lado / (e) por outro...).<br />
- Kontzesiboak (conquanto, não obstante, mesmo com... ).<br />
- Baldintzazkoak (a não ser que, com a condição de...).<br />
- Ondoriozkoak (portanto, por esse facto, conduzir a...).<br />
- Helburuzkoak (de forma a, com vista a que...).<br />
- Denborazkoak (enquanto, antes de que, após, mal, a medida que, conforme...).<br />
● Interjekzioak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong><br />
forma berriak ikasten hasiko gara (de silêncio: Psiu!, Pschiu!, Chiu!, Caluda!, Silêncio!).<br />
● Hitz betegarriak. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong><br />
forma berriak ikasten hasiko gara (Digamos, Na certeza).<br />
DISKURTSOA<br />
Lehendik ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> kasu berriak landuko ditugu.<br />
● Kohesioa.<br />
Gaiarekin jarraitzeko.<br />
Errepikapenak (errepikatzea –Volto a dizer…–, errepikatzeko eskatzea –Diz lá outra<br />
vez).<br />
Ordezkatzeko baliabideak: elipsia (A da saia branca), ordezkatzeko hitzak (Naquela<br />
janela vejo um homem>um indivíduo, um senhor), izenordainak (isso), adberbioak<br />
(ali) edo balio anaforikoa duten esamoldeak (o assunto).<br />
Prozedura lexikoen bidez: sinonimoak, hiperonimoak (flor>malmequer), hiponimoak<br />
(maçã, pêssego e cereja>fruto), definizioan azaltzen den termino bat (o chefe, o<br />
presidente de…) edo nominalizazioa erabilita (É provável que...>A probabilidade<br />
de...).<br />
Artikulu mugatua nola erabiltzen den lehendik agertutako izenekin.<br />
Ekintzen arteko korrelazioa <strong>eta</strong> aditz-denbora <strong>eta</strong> aditz-moduen arteko komunztadura.<br />
Lokailuak (e, caso, desde que, mal, assim que, por exemplo, por outro lado…).<br />
● Antolak<strong>eta</strong>.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>.<br />
Adierazgailuak: norbaiti hitz egiten hasteko (Faça favor...), agurtzeko (Bom dia!), hitz<br />
egiten hasteko (Bom…), kooperatzeko (–Vens connosco? –Vou, vou!),<br />
erreakzionatzeko <strong>eta</strong> elkarri eragiteko (Pelo amor de Deus!), solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n<br />
sartzeko (Será que…?), inplikazioa adierazteko (Claro!), hitz egiten hasteko<br />
(Desculpe, eu queria dizer…), azalpen bat emateko (Isto é…), hitz-tartea egiteko<br />
(Desculpe, mas… Que horas são?), laguntza eskatzeko (Como é que se diz em<br />
português?), eskerrak emateko (Muito obrigado!), gaia aldatzeko (Quanto a…), gaiaz<br />
berriro jarduteko (Só mais uma coisa sobre…), zalantzan jartzeko (Não sei se se<br />
diz…), nork bere burua zuzentzeko (O que eu queria dizer…), zehazteko (Mais<br />
exactamente…), konparatzeko (É como…), zerrendatzeko (Primeiro…), adibideak<br />
151<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
jartzeko (Por exemplo…), aipatzeko (Toda a gente sabe que…), itzultzeko (A tradução<br />
é…), digresioa egiteko (A propósito…), laburbiltzeko (Em poucas palavras…),<br />
bukaera iragartzeko (Portanto...) edo agur esateko (Adeus!).<br />
Ohiko egoera <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n espero izaten diren erreakzio-motak (“ondoz ondoko<br />
hitz-bikoteak”): galdetu-erantzuteko, eskaini-uko egiteko / onartzeko, eskatuonartzeko<br />
(–Por favor, podia…? –Com certeza), konplimenduak egin-haiei garrantzia<br />
kentzeko (–Estás muito bonita! –Achas?), barkamena eskatzeko-garrantzia kentzeko<br />
(–Desculpe, mas… –Não faz mal), eskatu-emateko (–Dá cá... –Toma lá)...<br />
Testu-motak: deskribapena, azalpena, kontak<strong>eta</strong>, argudiatzea, gutuna...<br />
Adierazgailu-mota batzuk: hasiera markatzeko (Vou começar por...), testua garatzeko<br />
(Para continuar com...), ondorioak emateko (Para concluir direi que...) <strong>eta</strong> gaia<br />
aldatzeko (Passo agora a...).<br />
Hori guztia diskurtso-/testu-motaren araberakoa da.<br />
Adierazgailu-mota batzuk: informazioa gehitzeko (Além disso...), sailkatzeko (Por um<br />
lado...), zerrendatzeko (Em último lugar...), jakinarazteko (Quero comunicar-lhes<br />
que...), birformulatzeko (Em vez de...), adibideak emateko (Eis um exemplo...),<br />
argudiatzeko (A minha opinião baseia-se em...), kontra egiteko (Antes pelo contrário),<br />
enfasia jartzeko (Note-se que...) edo laburbiltzeko (Em poucas palavras…).<br />
Denboran <strong>eta</strong> espazioan kokatzeko adierazgailuak (dantes, em cima da hora, para já,<br />
desde sempre, até a data, nunca mais...).<br />
Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak.<br />
Formatu hori testu-motaren araberakoa da. Sailkapenak, enfasia jartzeko edo<br />
erreferentziak egiteko marka grafikoak.<br />
Intonazioa <strong>eta</strong> etenaldiak.<br />
● Fokalizazioa.<br />
Elementuen hurrenekerarekin zerikusia duten mekanismo sintaktikoak: osagarri zuzena edo<br />
zeharkakoa aurreratzea <strong>eta</strong> izenordain atonoak erabiltzea (À mãe, podemos comprar-lhe um<br />
anel, não achas?), hurrenkera aldatzea (Comes, o quê?)…<br />
Beste zenbait mekanismo sintaktiko: O que... é… (O que eu quero é…), é que (A Mariana é<br />
que comeu o pequeno-almoço), erlatiboak erabiltzea (Foi a Mariana que comeu o pequenoalmoço)<br />
edo adberbioak erabiltzea (Eu cá sei a verdade).<br />
Intonazioa nabarmentzeko mekanismoak.<br />
● Deixia.<br />
Hainbat enuntziazio-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso<br />
atzeratuan <strong>eta</strong> kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu<br />
bakoitzerako, izenordain, erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpen egokien erabilera<br />
landuko da (aqui-nesse lugar, agora-então, amanhã-no dia seguinte…).<br />
● Kortesia.<br />
Tratamendu-formak: pertsona gramatikalak, ñabardurak ematen dituzten formulak <strong>eta</strong><br />
aditz-denborak (tu/você/o senhor…).<br />
Funtzio sozial<strong>eta</strong>rako denborak <strong>eta</strong> esamoldeak: aginduak emateko, eskatzeko,<br />
zuzentzeko... (Por favor, pode…?, Não se importa de…?...).<br />
Kooperaziozko erantzunak: partikulak errepikatzea, esamolde egokiak… (é, pois, pois<br />
é…).<br />
● Inferentziak.<br />
Zenbait esamoldek <strong>eta</strong> egoerek zer zentzu inplizitu duten, erantzunak laburregiak edo<br />
luzeegiak direnean,.<br />
152<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
● Indartzea.<br />
- Indartu egiten duten hitzak <strong>eta</strong> esamolde lexikoak (Muito fixe!, Uma seca!, É mesmo<br />
bonito!...).<br />
III. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Lehendik ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> gai berriak aurkeztuko ditugu.<br />
● Hiztegia.<br />
Landutako gai <strong>eta</strong> egoer<strong>eta</strong>ko hiztegia: aldaerak (formala – informala) <strong>eta</strong> estandarra.<br />
Landutako funtzio<strong>eta</strong>rako balio duten zenbait esamolde, bai egoera formal <strong>eta</strong> bai<br />
informal<strong>eta</strong>n.<br />
Lexikalizatutako sintagmak <strong>eta</strong> hitz- hurrenkera estereotipatuak (alma do outro mundo,<br />
governante sem par...).<br />
Esamolde idiomatikoak (Trocar por miúdos, Estar nas tintas...) <strong>eta</strong> atsotitzak (Quantos<br />
homens tantas opiniões, A seu tempo vêm as uvas e as maçãs maduras...).<br />
Maileguak (rosbife, stressar...).<br />
Neologismoak (euro, disco rígido...).<br />
●.Hitz-erak<strong>eta</strong>.<br />
Eratorpena.<br />
Aurrizki bidezkoa (pro-pugnar, intra-muscular, male-dicência, satis-fazer, analfabeto...).<br />
Atzizki bidezkoa (guerr-ear, got-ejar, pen-ugem, altiv-ez, -madril-eno…).<br />
Parasintesi bidezkoa (em-belez-ar, in-util-mente, circum-navega-ção...).<br />
Osaera.<br />
Justaposizioa (banho-maria, pé-de-cabra...).<br />
Aglutinazioa (aguardente, fidalgo...).<br />
Onomatopeiak (pingue-pongue, zunzum...).<br />
Nominalizazioa (a beleza, o namoro).<br />
● Esanahia.<br />
- Monosemia (linguística) <strong>eta</strong> polisemia (cabeça: “parte superior do corpo humano”,<br />
“inteligência”, “juízo”, “ponto extremo”, “chefe”, “controlo” ou “frente”).<br />
- Lexiko-unitateen arteko erlazioak.<br />
- Eremu lexikoa <strong>eta</strong> eremu semantikoa.<br />
- Lexiko-unitateen arteko beste erlazio-mota batzuk: homonimia (canto>“da sala”, canto>“do<br />
pássaro” e canto>“pedregulho”), paronimia (prover>“abastecer”, prever>“pressentir”),<br />
sinonimia (obstinado, teimoso, pertinaz, casmurro, cabeçudo), antonimia<br />
(rudeza/grosseria>fineza/delicadeza), homofonia (concerto>“sessão musical”,<br />
conserto>“reparação, remendo”), homografia (sábia>“conhecedora”, sabia “conhecia” e sabiá<br />
“pássaro”), hiperonimia (flor>malmequer) <strong>eta</strong> hiponimia (maçã, pêssego e cereja>fruto).<br />
Sasiadiskideak <strong>eta</strong> interferentzia lexikoak (estafa (em português)>“cansaço” / estafa (em<br />
castelhano)>“explotación”).<br />
- “Gíria” <strong>eta</strong> “calão” (linguagem estudantil: engraxar>“adular o professor com a intenção de<br />
obter boa nota”).<br />
-Ezaugarri lexikoak <strong>eta</strong> hitzen definizioak aztertuko ditugu. Hiztegia erabiliko dugu.<br />
153<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
IV. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Hots <strong>eta</strong> fonema bokalikoak <strong>eta</strong> kontsonantikoak. Elementu isolatuak, testuinguruak <strong>eta</strong> beste zenbait<br />
prozesu fonologikok eragindako aldak<strong>eta</strong>k (ahoskabetzea, ahostuntzea, asimilazioa, elisioa,<br />
palatalizazioa, sudurkaritzea, epentesia, bokal-alternantzia…). Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n<br />
ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu, <strong>eta</strong> bereziki, zailtasun gehien sortzen dituzten<br />
elementuak (bokal ahokari tonikoak/atonoak/, irekiak/itxiak, diptongoak <strong>eta</strong> hiatoak, bokal sudurkari<br />
tonikoak/atonoak, diptongoak <strong>eta</strong> triptongoak // kontsonante frikariak, albokariak <strong>eta</strong> dardarkariak).<br />
● Intonazioa (talde fonikoa, intonazio-motak, intonazioaren edo desbideratze ortoepikoen espresiobalioa).<br />
Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Fonemen <strong>eta</strong> hotsen adierazpen grafikoa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu<br />
<strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Ortografia. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Karaktereak erabiltzeko hainbat modu (letra larriak/letra xeheak, letra etzanak, letra lodiak…).<br />
Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Ortografia-zeinuak (azentuak, sudurkaritasunaren til<strong>eta</strong>, c hautsia, dieresia, apostrofea,<br />
marratxoa…). Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Sinboloak, laburdurak, akronimoak <strong>eta</strong> siglak (Kg>“quilograma”, Ld. ª / L. da >“Limitada”,<br />
IVA>“Imposto sobre o Valor Acrescentado”, IRS>“Imposto sobre o Rendimento de Pessoas<br />
Singulares”). Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu<br />
berriak landuko ditugu.<br />
● Puntuazioa. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko ditugu.<br />
● Silaba <strong>eta</strong> hura nola banatu. Oinarrizko <strong>eta</strong> Tarteko <strong>Maila</strong>n ikusitako gaiak errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko<br />
ditugu.<br />
PORTUGESA<br />
MAILA AURRERATUA 2<br />
I. GRAMATIKA<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, lehendik ikusitako guztia errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko dugu, <strong>eta</strong> gainera, Brasilgo<br />
portugesaren ezaugarri gramatikal adierazgarrienak lantzen hasiko gara.<br />
Perpausa<br />
Perpaus bakuna <strong>eta</strong> perpaus konposatua.<br />
● Diskurtso zuzena / zeharkakoa.<br />
Izenak <strong>eta</strong> adjektiboak<br />
154<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
● Izena<br />
- Motak, generoa <strong>eta</strong> numeroa.<br />
● Adjektiboa:<br />
- Motak, generoa <strong>eta</strong> numeroa.<br />
● Adjektiboen mailak<strong>eta</strong>:<br />
- Gradua: positiboa, konparatiboa (handiagoa, berdina <strong>eta</strong> txikiagoa) <strong>eta</strong> superlatiboa (absolutua <strong>eta</strong><br />
erlatiboa).<br />
● Komunztadura izenaren <strong>eta</strong> adjektiboaren artean, determinatzaileen <strong>eta</strong> izenaren artean...<br />
Determinatzaileak<br />
● Artikuluak, erakusleak, posesiboak, zehaztugabeak, zenbatzaileak, harridurazkoak, galderazkoak <strong>eta</strong><br />
erlatiboak: zer forma duten, nola konbinatzen diren preposizioekin edo beste zenbait elementurekin,<br />
zer balio duten <strong>eta</strong> nola erabiltzen diren.<br />
Izenordainak<br />
● Izenordainak: bihurkariak, osagarri zuzenarenak, zeharkako osagarriarenak <strong>eta</strong> preposizioekin<br />
doazenak. Zer forma duten, nola konbinatzen diren izenordainak osagarri zuzeneko <strong>eta</strong> zeharkako<br />
izenordainekin edota preposizioekin, zer balio <strong>eta</strong> erabilera duten.<br />
● Izenordain atonoa aditzarekiko nola jartzen den: proklisia, enklisia <strong>eta</strong> mesoklisia.<br />
● Tratamendu-motak.<br />
Aditzak<br />
● Aditz-formak: aditz erregularrak, irregularrak, irregulartasunen bat dutenak, egokitzapen grafikoak<br />
izan dituztenak…<br />
● Aditz inpertsonalak, esamolde inpertsonalak (subjuntiboaren orainaldia, infinitibo pertsonala...) <strong>eta</strong><br />
aditz pertsonabakarrak <strong>eta</strong> defektiboak.<br />
● Zenbait aditzen erregimen preposizionala.<br />
● Aditz-denborek zer forma, balio <strong>eta</strong> erabilera duten, bai indikatiboan, subjuntiboan <strong>eta</strong> aginteran, bai<br />
infinitibo pertsonal bakun <strong>eta</strong> konposatuan.<br />
● Aditzaren forma inpertsonalak (balioak <strong>eta</strong> erabilerak): infinitiboa, gerundioa <strong>eta</strong> partizipioa.<br />
● Aditz-joko perifrastikoa.<br />
● Aditz-joko pronominala, bihurkaria <strong>eta</strong> elkarkaria.<br />
155<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
● Boz aktiboa <strong>eta</strong> pasiboa.<br />
Adberbioak<br />
● Denborazko, lekuzko, moduzko, kantitatezko, baiezko, ezezko, zalantzazko, baztertzeko, agintzeko<br />
<strong>eta</strong> galdetzeko adberbioak <strong>eta</strong> adberbio-lokuzioak.<br />
● Adberbioaren mailak<strong>eta</strong>: positiboa, konparatiboa <strong>eta</strong> superlatiboa.<br />
Lokailuak <strong>eta</strong> beste partikula batzuk<br />
● Preposizioak <strong>eta</strong> lokuzio preposizionalak.<br />
● Juntagailuak <strong>eta</strong> esapide konjuntiboak.<br />
- Koordinatuak: emendiozkoak, disjuntiboak, adbertsatiboak, ondoriozkoak <strong>eta</strong> azalpenezkoak.<br />
- Mendekoak: kausazkoak, konparatiboak, kontzesiboak, baldintzazkoak, ondoriozkoak,<br />
helburuzkoak <strong>eta</strong> denborazkoak.<br />
● Interjekzioak.<br />
● Hitz betegarriak.<br />
DISKURTSOA<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, lehendik ikusitako guztia errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko dugu, <strong>eta</strong> gainera, kasu, eduki <strong>eta</strong><br />
zehaztapen berriak aurkeztuko ditugu.<br />
● Kohesioa.<br />
Gaiarekin jarraitzeko.<br />
Errepikapenak.<br />
Ordezkatzeko baliabideak: elipsia, ordezkatzeko balio duten hitzak, izenordaina,<br />
adberbioak edo balio anaforikoa duten esamoldeak.<br />
Prozedura lexikoen bidez: sinonimoak, hiperonimoak, hiponimoak, definizioan<br />
azaltzen den termino bat edo nominalizazioa erabilita.<br />
Artikulu mugatua nola erabiltzen den lehendik agertutako izenekin.<br />
Ekintzen arteko korrelazioa, <strong>eta</strong> aditz-denbora <strong>eta</strong> aditz-moduen arteko komunztadura.<br />
Lokailuak.<br />
● Antolak<strong>eta</strong>.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>.<br />
Adierazgailuak: norbaiti hitz egiteko, agurtzeko, hitz egiten hasteko, laguntzeko,<br />
erreakzionatzeko <strong>eta</strong> elkarri eragiteko, solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko,<br />
inplikazioa adierazteko, hitz egiten hasteko, azalpen bat emateko, hitz-tartea<br />
egiteko, laguntza eskatzeko, eskerrak emateko, gaia aldatzeko, gaiaz berriro<br />
jarduteko, zalantzan jartzeko, norbere burua zuzentzeko, zehazteko, konparatzeko,<br />
zerrendatzeko, adibideak jartzeko, aipatzeko, itzultzeko, digresioa egiteko,<br />
laburbiltzeko, bukaera iragartzeko edo agur esateko.<br />
Ohiko egoera <strong>eta</strong> hartu-eman<strong>eta</strong>n esperotakoak izaten diren erreakzio-motak<br />
(ondoz ondoko hitz-bikoteak): galdetu-erantzun, eskaini-uko egin/onartu, eskatu-<br />
156<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
onartu, konplimenduak egin-haiei garrantzia kendu, barkamena eskatu-garrantzia<br />
kendu, eskatu-eman…<br />
Testu-motak: deskribapenak, azalpen-testuak, kontak<strong>eta</strong>k, argudio-testuak, gutunak...<br />
Hainbat adierazgailu: hasiera markatzeko, testua garatzeko, ondorioak emateko<br />
<strong>eta</strong> gaia aldatzeko. Hori guztia diskurtso-/testu-motaren araberakoa da.<br />
Adierazgailu-mota batzuk: informazioa gehitzeko, sailkatzeko, zerrendatzeko,<br />
jakinarazteko, birformulatzeko, adibideak emateko, argudiatzeko, kontra egiteko,<br />
enfasia jartzeko edo laburbiltzeko.<br />
Denboran <strong>eta</strong> espazioan kokatzeko adierazgailuak.<br />
Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak.<br />
Formatu hori testu-motaren araberakoa da. Sailkapenak, enfasia jartzeko edo<br />
erreferentziak egiteko marka grafikoak.<br />
Intonazioa <strong>eta</strong> etenaldiak.<br />
● Fokalizazioa.<br />
Elementuen hurrenekerarekin zerikusia duten mekanismo sintaktikoak: osagarri zuzena<br />
edo zeharkakoa aurreratzea, izenordain atonoak erabiltzea edota hurrenkera aldatzea.<br />
Beste mekanismo sintaktiko batzuk (O que... é…, é que, erlatiboak, adberbioak <strong>eta</strong> abar<br />
erabiltzea...).<br />
Intonazioa nabarmentzeko mekanismoak.<br />
● Deixia.<br />
Hainbat enuntziazio-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso<br />
atzeratuan <strong>eta</strong> kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu<br />
bakoitzerako, izenordain, erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpen egokien erabilera<br />
landuko da.<br />
● Kortesia.<br />
Tratamendu-motak: pertsona gramatikalak, ñabardurak ematen dituzten formulak <strong>eta</strong><br />
aditz-denborak.<br />
Funtzio sozial<strong>eta</strong>rako denborak <strong>eta</strong> esamoldeak: aginduak emateko, eskatzeko,<br />
zuzentzeko...<br />
Kooperaziozko erantzunak: partikulak errepikatzea, esamolde egokiak...<br />
● Inferentziak.<br />
Zenbait esamoldek <strong>eta</strong> egoerek zer zentzu inplizitu duten, erantzunak laburregiak edo<br />
luzeegiak direnean.<br />
● Indartzea.<br />
- Esamolde lexikoak <strong>eta</strong> indartzeko erabiltzen diren hitzak.<br />
III. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, lehendik ikusitako guztia errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko dugu, <strong>eta</strong> gainera, gai, kasu <strong>eta</strong><br />
zehaztapen berriak aurkeztuko ditugu. Era berean, Brasilgo portugesaren ezaugarri lexikoak lantzen<br />
hasiko gara.<br />
● Hiztegia.<br />
Landutako gai <strong>eta</strong> egoer<strong>eta</strong>ko hiztegia: aldaerak (formala – informala) <strong>eta</strong> estandarra.<br />
Landutako funtzio<strong>eta</strong>rako balio duten zenbait esamolde, bai egoera formal <strong>eta</strong> bai<br />
informal<strong>eta</strong>n.<br />
Lexikalizatutako sintagmak <strong>eta</strong> hitz-hurrenkera estereotipatuak.<br />
157<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Esamolde idiomatikoak <strong>eta</strong> atsotitzak.<br />
Maileguak.<br />
Neologismoak.<br />
● Hitz-erak<strong>eta</strong>.<br />
Eratorpena: aurrizki bidezkoa, atzizki bidezkoa, parasintesi bidezkoa, erregresiboa<br />
(trocar>a troca) <strong>eta</strong> inpropioak (Vem jantar / O jantar está pronto).<br />
Erabideak: justaposizioa, aglutinazioa, elkark<strong>eta</strong> erudituak (ambidestro), hibridismoa<br />
(sambódromo) <strong>eta</strong> berrelkark<strong>eta</strong> (cineclube).<br />
Onomatopeiak.<br />
Nominalizazioa.<br />
● Esanahia.<br />
- Monosemia <strong>eta</strong> polisemia.<br />
- Denotazioa (escola: “tempo ou lugar de estudo organizado e público”) <strong>eta</strong> konnotazioa<br />
(escola: “dadas as vivências de quem frequentou essa instituição, pode ser entendida como<br />
‘tempo de repressão’, ‘tormento’, ‘tempo de aprendizagem libertadora’ ou ‘vida de sã<br />
camaradagem”).<br />
- Tropoak <strong>eta</strong> erretorikazko figurak (És um amor, Ir desta para melhor...).<br />
- Lexiko-unitateen arteko erlazioak.<br />
- Eremu lexikoa <strong>eta</strong> eremu semantikoa.<br />
- Lexiko-unitateen arteko beste erlazio-mota batzuk (homonimia, paronimia, sinonimia,<br />
antonimia, homofonia, homografia, hiperonimia <strong>eta</strong> hiponimia).<br />
- Sasiadiskideak <strong>eta</strong> lexiko-interferentziak.<br />
- “Gíria” <strong>eta</strong> “calão”.<br />
-Ezaugarri lexikoak <strong>eta</strong> hitzen definizioak aztertuko ditugu. Hiztegia <strong>eta</strong> beste zenbait<br />
bibliografia-material interesgarri erabiliko ditugu.<br />
IV. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
<strong>Maila</strong> hon<strong>eta</strong>n, lehendik ikusitako guztia errepasatu <strong>eta</strong> finkatuko dugu; <strong>eta</strong> horrez gain, Portugalgo <strong>eta</strong><br />
Brasilgo portugesaren aldaera nagusi<strong>eta</strong>ko ezaugarri fonetikoak lantzen hasiko gara. Brasilgo<br />
portugesaren gainean, era berean, ortografia-kontuak ere jorratuko ditugu.<br />
● Hots <strong>eta</strong> fonema bokalikoak <strong>eta</strong> kontsonantikoak. Elementu isolatuak, testuinguruak <strong>eta</strong> beste<br />
zenbait prozesu fonologikok eragindako aldak<strong>eta</strong>k (ahoskabetzea, ahostuntzea, asimilazioa, elipsia,<br />
palatalizazioa, sudurkaritzea, epentesia, bokal-alternantzia...).<br />
● Intonazioa (talde fonikoa, intonazio-motak, intonazioaren edo desbideratze ortoepikoen espresiobalioa).<br />
● Fonemen <strong>eta</strong> hotsen adierazpen grafikoa.<br />
● Ortografia.<br />
● Karaktereak erabiltzeko hainbat modu (letra larriak/letra xeheak, letra etzanak, letra lodiak...).<br />
● Ortografia-zeinuak (azentuak, sudurkaritasunaren til<strong>eta</strong>, c hautsia, dieresia, apostrofea, marratxoa...).<br />
● Sinboloak, laburdurak, akronimoak <strong>eta</strong> siglak.<br />
● Puntuazioa.<br />
● Silabak <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>k.<br />
158<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
EDUKI GRAMATIKALAK<br />
ERRUSIERARAKO PROGRAMAZIOA<br />
MAILA AURRERATUA 1<br />
PERPAUS BAKUNA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
PERPAUS KONPOSATUA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Perpaus koordinatuak.<br />
- Mendeko perpausak.<br />
- Perpaus-motak.<br />
- Perpaus osagarriak.<br />
- Perpaus osagarri<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz konjuntiboak.<br />
- Subjektua duten perpausak.<br />
- Subjektua duten perpaus<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz konjuntiboak: чтобы, кто,<br />
что, какой, чей, сколько, где, куда, откуда, когда, как, почему, зачем, ли.<br />
- Perpaus determinatzaileak.<br />
- Perpaus determinatzaile<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz konjuntiboak: что, чтобы,<br />
который, какой, чей, где, куда, откуда, когда.<br />
- Denborazko perpausak:<br />
- aurrekotasuna: перед тем как, до того как, пока не;<br />
- gerokotasuna: после того как, когда;<br />
- aldiberekotasuna: когда, пока.<br />
- Helburuzko perpausak <strong>eta</strong> haien чтобы juntagailua.<br />
- Moduzko perpausak <strong>eta</strong> haien как, что, чтобы <strong>eta</strong> будто juntagailuak.<br />
- Perpaus konparatiboak <strong>eta</strong> kantitatezkoak <strong>eta</strong> hai<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz<br />
konjuntiboak: hain zuzen ere, настолько..., что; так..., как; как будто; чем..., тем<br />
- Baldintzazko perpausak, <strong>eta</strong> haien если, если бы <strong>eta</strong> раз juntagailuak.<br />
- Perpaus kontzesiboak <strong>eta</strong> haien juntagailuak: alegia, хотя, несмотря на то что, мало того<br />
что..., так ещё.<br />
- Puntuazio-zeinuak nola erabiltzen diren mendeko perpaus<strong>eta</strong>n.<br />
- Estilo zuzena <strong>eta</strong> zeharkakoa (aurreko mailan ikasitako edukiak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu<br />
berriak ikasten hasiko gara).<br />
- Estilo zuzenetik zeharkakora aldatzea.<br />
- Zehar-estiloko juntagailuak: что, чтобы, где, когда, сколько, почему, ли.<br />
IZENAK ETA ADJEKTIBOAK<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Izena.<br />
- Generoa.<br />
- Numeroa.<br />
- Kasua.<br />
159<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Modifikatzaileak.<br />
- Aurrizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Atzizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Izen elkartu<strong>eta</strong>ko artizkiak: -о-, -е-.<br />
- Adjektiboa.<br />
Gradua:<br />
- Positiboa.<br />
- Konparatiboa.<br />
- Superlatiboa.<br />
- Modifikatzaileak.<br />
- Aurrizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Atzizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Adjektibo elkartu<strong>eta</strong>ko artizkiak: -о-, -е-.<br />
DETERMINATZAILEAK<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Zenbatzaileak.<br />
- Zenbatzaile kardinalak.<br />
- Izenarekin nola erabiltzen diren.<br />
- Izenarekin <strong>eta</strong> adjektiboarekin nola erabiltzen diren.<br />
- Deklinabidea.<br />
- Zenbatzaile ordinalak.<br />
- Deklinabidea.<br />
- Zenbatzaile kolektiboak.<br />
- Zenbatzaile zatigarriak.<br />
IZENORDAINA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Izenordain determinatzaileak.<br />
- Izenordain galdetzaileak (jarraipena).<br />
- Izenordain zehaztugabeak (jarraipena).<br />
ADITZA.<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Iragankortasuna <strong>eta</strong> iragangaiztasuna.<br />
- Modua (aurreko mailan ikasitako edukiak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko gara).<br />
- Indikatiboa.<br />
- Agintera.<br />
- Baldintzazkoa edo subjuntiboa.<br />
- Aspektua (aurreko mailan ikasitako edukiak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara).<br />
- Inperfektiboa (jarraipena).<br />
- Perfektiboa (jarraipena).<br />
- Denbora (jarraipena):<br />
- Boza (jarraipena):<br />
- Mugimendua adierazten duten aditzak.<br />
- –ся partikula duten aditzak.<br />
- Aditzen aurrizkiek dituzten balio nagusiak landuko ditugu (jarraipena).<br />
160<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Aditzaren forma inpertsonalak (jarraipena).<br />
- Infinitiboa.<br />
- Partizipioa.<br />
- Gerundioa.<br />
ADBERBIOA.<br />
Oinarrizko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten<br />
hasiko gara.<br />
- Motak.<br />
Gradua.<br />
- Positiboa.<br />
- Konparatiboa.<br />
- Superlatiboa.<br />
- Predikazio-adberbioak.<br />
- Ezezko adberbioak.<br />
- Adberbio galdetzaileak-erlatiboak.<br />
- Adberbio erakusleak.<br />
LOKAILUAK.<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Preposizioak <strong>eta</strong> lokuzio preposizionalak.<br />
- Motak.<br />
- Juntagailuak <strong>eta</strong> esapide konjuntiboak (ikasitakoak errepasatu <strong>eta</strong> forma berriak ikasiko ditugu).<br />
- Azalpenezko juntagailuak.<br />
- Juntagailu adbertsatiboak.<br />
- Atribuzio-juntagailuak.<br />
- Juntagailu kontzesiboak.<br />
- Juntagailu konparatiboak.<br />
- Baldintzazko juntagailuak.<br />
- Kausazko juntagailuak.<br />
- Helburuzko juntagailuak.<br />
- Emaitza adierazteko juntagailuak.<br />
- Denborazko juntagailuak.<br />
- что <strong>eta</strong> чтобы juntagailuak nola erabiltzen diren (jarraipena).<br />
- Zehar-estiloko juntagailuak: что, чтобы, где, когда, сколько, почему, ли.<br />
- Partikulak.<br />
- Beste hitzen esanahia zehazten duten partikulak.<br />
- galdetzaileak.<br />
- harridurazkoak.<br />
- murriztaileak.<br />
- erakusleak (jarraipena).<br />
- не ezezkoa (jarraipena).<br />
- Hitz berriak eratzeko balio duten partikulak.<br />
- не, ни partikulak.<br />
- бы partikula.<br />
- Partikulen ortografia.<br />
- Interjekzioak (sarrera).<br />
DISKURTSOA<br />
- Diskurtsoko adierazgailuak.<br />
161<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- sorpresa adierazteko.<br />
- ados ez zaudela adierazteko (и очень жаль!).<br />
- inolaz ere ados ez zaudela adierazteko (да нет же!).<br />
- ados zaudela adierazteko (и правда; ладно).<br />
- zerbaiten emaitzari buruz galdetzeko (и как?; и что в итоге?).<br />
- lehentasuna adierazteko (не развлечения главное, главное - учёба).<br />
- erabat ziur zaudela adierazteko (а как же; конечно).<br />
- zerbaitek eragindako inpresioari buruz galdetzeko (как тебе спектакль?; как ему понравился<br />
город?)<br />
- Diskurtsoa antolatzeko baliabideak.<br />
- diskurtsoa hasteko.<br />
- diskurtsoaren barruan gaia aldatzeko (кроме того).<br />
- (guztiek) ezagutzen duten informazioa emateko (очевидно, что...; (обще)признано, что...;<br />
известно, что...).<br />
- informazioa eransteko (а также; как..., так и...).<br />
- diskurtsoa amaitzeko.<br />
- Baliabide sintaktikoak.<br />
- Hurrenkera.<br />
- Elipsia.<br />
- izenarena.<br />
- aditzarena.<br />
- Aditz-denboren koherentzia.<br />
- Ohiko lokailuak.<br />
- Intonazioa <strong>eta</strong> puntuazioa.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA.<br />
- Landutako egoer<strong>eta</strong>ko hiztegia.<br />
- Hitz-familiak.<br />
- lexemak: -плат-, -строй-, -жит-.<br />
- Antzeko esanahia duten hitzak.<br />
- Sinonimoak <strong>eta</strong> antonimoak.<br />
- Hitz <strong>eta</strong> esamolde arkaikoak, <strong>eta</strong> haiek nola erabiltzen diren errusiera modernoan.<br />
- Erdal jatorria duten hitzak:<br />
- hizkuntza arkaiko<strong>eta</strong>koa (klasiko<strong>eta</strong>koa):<br />
- kultismoak (greziera, latina).<br />
- hizkuntza moderno<strong>eta</strong>koa:<br />
- ekialdekok (turkierakoa).<br />
- mendebaldekoak:<br />
- galizismoak<br />
- anglizismoak<br />
- germanismoak<br />
- Sasiadiskideak.<br />
- Formula topikoak.<br />
- Esamolde idiomatikoak.<br />
FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Fonologia.<br />
- Bokalak, diptongoak <strong>eta</strong> kontsonanteak antzemango <strong>eta</strong> ahoskatuko ditugu.<br />
- Fonemak <strong>eta</strong> hotsak grafikoki adieraziko ditugu.<br />
162<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Dauden lekuaren arabera zer korrespondentzia duten.<br />
- Ortografia.<br />
- Erdal hitzak.<br />
- Zenbatzaileak.<br />
- Partikulak.<br />
- Karaktereak erabiltzeko hainbat modu (letra larriak, letra xeheak, letra etzanak, <strong>eta</strong>b.)<br />
- Ortografia-zeinuak (azentua, dieresia, marratxoa <strong>eta</strong> marra).<br />
- Normalean erabiltzen diren zeinuak.<br />
- Letra larrien erabilera.<br />
- Talde fonikoak: intonazioa (jarraipena).<br />
- Prozesu fonologikoak (ahoskabetzea, ahostuntzea, asimilazioa, bokalen murrizk<strong>eta</strong>, palatalizazioa,<br />
sudurkaritzea, epentesia, bokal-alternantzia, <strong>eta</strong>b.) (jarraipena).<br />
- Laburdurak <strong>eta</strong> siglak.<br />
- Puntuazioa.<br />
- Zehar-estiloko juntagailuak.<br />
- Perpaus bakuneko puntuazioa.<br />
- Zati analogoak dituzten perpaus<strong>eta</strong>ko puntuazioa.<br />
- Egitur<strong>eta</strong>ko puntuazioa:<br />
- erregistroa informala denean.<br />
- enfatikoa denean.<br />
- Perpaus konposatuko puntuazioa.<br />
- puntuazioa perpaus koordinatu<strong>eta</strong>n:<br />
- puntuazioa mendeko perpaus<strong>eta</strong>n:<br />
- Egitur<strong>eta</strong>ko puntuazioa:<br />
- erregistroa informala denean.<br />
- enfatikoak direnean.<br />
ERRUSIERARAKO PROGRAMAZIOA<br />
MAILA AURRERATUA 2<br />
EDUKI GRAMATIKALAK<br />
PERPAUS BAKUNA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
PERPAUS KONPOSATUA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Perpaus koordinatuak.<br />
- Mendeko perpausak.<br />
- Perpaus-motak.<br />
- Perpaus osagarriak.<br />
- Perpaus osagarri<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz konjuntiboak.<br />
- Subjektua duten perpausak.<br />
- Subjektua duten perpaus<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz konjuntiboak: чтобы, кто,<br />
что, какой, чей, сколько, где, куда, откуда, когда, как, почему, зачем, ли.<br />
- Perpaus determinatzaileak.<br />
- Perpaus determinatzaile<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz konjuntiboak: что, чтобы,<br />
который, какой, чей, где, куда, откуда, когда.<br />
- Denborazko perpausak:<br />
- aurrekotasuna: перед тем как, до того как, пока не;<br />
163<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- gerokotasuna: после того как, когда;<br />
- aldiberekotasuna: когда, пока.<br />
- Helburuzko perpausak <strong>eta</strong> haien чтобы juntagailua.<br />
- Moduzko perpausak <strong>eta</strong> haien как, что, чтобы,<strong>eta</strong> будто juntagailuak.<br />
- Perpaus konparatiboak <strong>eta</strong> kantitatezkoak <strong>eta</strong> hai<strong>eta</strong>n erabiltzen diren juntagailuak <strong>eta</strong> hitz<br />
konjuntiboak: hain zuzen ere, настолько..., что; так..., как; как будто; чем..., тем<br />
- Baldintzazko perpausak <strong>eta</strong> haien если, если бы <strong>eta</strong> раз juntagailuak.<br />
- Perpaus kontzesiboak <strong>eta</strong> haien juntagailuak: хотя, несмотря на то что, мало того что...,<br />
так ещё.<br />
- Juntagailurik gabeko mendeko perpausak (lagunarteko erabilera).<br />
- Puntuazio-zeinuak nola erabiltzen diren mendeko perpaus<strong>eta</strong>n.<br />
- Estilo zuzena <strong>eta</strong> zeharkakoa (aurreko mailan ikasitako edukiak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu<br />
berriak ikasten hasiko gara).<br />
- Estilo zuzenetik zeharkakora aldatzea.<br />
- Zehar-estiloko juntagailuak: что, чтобы, где, когда, сколько, почему, ли.<br />
IZENAK ETA ADJEKTIBOAK<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Izena.<br />
- Generoa.<br />
- Numeroa.<br />
- Kasua.<br />
- Modifikatzaileak (jarraipena).<br />
- Aurrizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Atzizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Izen elkartu<strong>eta</strong>ko artizkiak: -о-, -е-.<br />
- Izen berezien adjektibazioa.<br />
- Adjektiboa.<br />
Gradua:<br />
- Positiboa.<br />
- Konparatiboa.<br />
- Superlatiboa.<br />
- Forma.<br />
- Modifikatzaileak (jarraipena).<br />
- Aurrizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Atzizki nagusiak aurkeztuko ditugu.<br />
- Adjektibo elkartu<strong>eta</strong>ko artizkiak: -о-, -е-.<br />
DETERMINATZAILEAK<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Zenbatzaileak.<br />
- Zenbatzaile kardinalak.<br />
- Deklinabidea.<br />
- Zenbatzaile ordinalak.<br />
- Deklinabidea.<br />
- Zenbatzaile kolektiboak.<br />
- Zenbatzaile zatigarriak.<br />
164<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
IZENORDAINA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Izenordain determinatzaileak (jarraipena).<br />
- Izenordain galdetzaileak (jarraipena).<br />
- Ezezko izenordainak (jarraipena).<br />
- Izenordain zehaztugabeak (jarraipena).<br />
ADITZA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Iragankortasuna <strong>eta</strong> iragangaiztasuna (jarraipena).<br />
- Modua (aurreko mailan ikasitako edukiak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko gara).<br />
- Indikatiboa.<br />
- Agintera.<br />
- Baldintzazkoa edo subjuntiboa.<br />
- Aspektua (aurreko mailan ikasitako edukiak errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara).<br />
- Inperfektiboa.<br />
- Perfektiboa (jarraipena).<br />
- Denbora (jarraipena).<br />
- Boza (jarraipena):<br />
- Mugimendua adierazten duten aditzak.<br />
- Aurrizkirik ez dutenak.<br />
- Aurrizkia dutenak.<br />
- –ся partikula duten aditzak (jarraipena).<br />
- Aditzen aurrizkiek dituzten balio nagusiak ikasten hasiko gara (jarraipena).<br />
- Aditzen aurrizkiek dituzten balio nagusiak ikasten hasiko gara (jarraipena).<br />
- Aditzaren forma inpertsonalak (jarraipena).<br />
- Infinitiboa.<br />
- Partizipioa.<br />
- Aktiboak.<br />
- Pasiboak.<br />
- Partizipioen deklinabidea.<br />
- Partizipioa duen perpausa.<br />
- Partizipioaren forma laburra.<br />
- Partizipioen adjektibazioa <strong>eta</strong> substantibazioa.<br />
- Gerundioa.<br />
- Aditz inperfektiboena:<br />
- Aditz perfektiboena:<br />
- Gerundioa duen perpausa.<br />
- Gerundioa duen perpausaren ordez, mendeko perpausak jartzea.<br />
ADBERBIOA.<br />
Aurreko mailatan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten<br />
hasiko gara.<br />
- Motak.<br />
Gradua:<br />
- Positiboa.<br />
- Konparatiboa.<br />
- Superlatiboa.<br />
- Predikazio-adberbioak.<br />
165<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- Ezezko adberbioak.<br />
- Adberbio galdetzaileak-erlatiboak.<br />
- Adberbio erakusleak.<br />
- Adberbioen adjektibazioa.<br />
LOKAILUAK.<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Preposizioak <strong>eta</strong> lokuzio preposizionalak.<br />
- Motak.<br />
- Juntagailuak <strong>eta</strong> esapide konjuntiboak (ikasitakoak errepasatu <strong>eta</strong> forma berriak ikasiko ditugu).<br />
- Azalpenezko juntagailuak.<br />
- Juntagailu adbertsatiboak.<br />
- Atribuzio-juntagailuak.<br />
- Juntagailu kontzesiboak.<br />
- Juntagailu konparatiboak.<br />
- Baldintzazko juntagailuak.<br />
- Kausazko juntagailuak.<br />
- Helburuzko juntagailuak.<br />
- Emaitza adierazteko juntagailuak.<br />
- Denborazko juntagailuak:<br />
- aurrekotasuna;<br />
- gerokotasuna;<br />
- aldiberekotasuna.<br />
- что <strong>eta</strong> чтобы juntagailuak nola erabiltzen diren (jarraipena).<br />
- Juntagailuak nola erabiltzen diren lagunarteko estiloan.<br />
- Zehar-estiloko juntagailuak: что, чтобы, где, когда, сколько, почему, ли.<br />
- Partikulak.<br />
- Beste hitzen esanahia zehazten duten partikulak.<br />
- galdetzaileak: ли, разве, неужели.<br />
- harridurazkoak: что за, как, ну и.<br />
- ponderaziozkoak: даже, и, же (ж), ведь.<br />
- murriztaileak: только, лишь, лишь только.<br />
- suposizioak egitekoak: что.<br />
- erakusleak (jarraipena).<br />
- не ezezkoa (jarraipena).<br />
- Hitz berriak eratzeko balio duten partikulak.<br />
- не, ни partikulak.<br />
- бы partikula.<br />
- было partikula.<br />
- что partikula.<br />
- уж partikula.<br />
- Partikulen ortografia.<br />
- Interjekzioak (jarraipena).<br />
DISKURTSOA<br />
- Diskurtsoko adierazgailuak.<br />
- sorpresa adierazteko (надо же!).<br />
- sorpresarik ez dagoela adierazteko (фильм как фильм; это же Япония!)<br />
- erantzun zehaztugabea emateko (да так...).<br />
- ados ez dagoela adierazteko (скажешь тоже; что ты!).<br />
166<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- informazioa zehazteko (на какой ещё «Тверской»?; с кем это – с ними?).<br />
- normarekiko inkoherentzia adierazteko (не дом, а стадион какой-то).<br />
- kontzesioa egin dela adierazteko (здорово-то здорово, да (но, а)...; мало того что..., так<br />
ещё...).<br />
- kopuru zehaztugabea adierazteko (мало кто; мало что).<br />
- zerbaiten presentzia adierazteko (ему есть что показать).<br />
- zerbait ez dagoela adierazteko (ему есть что показывать).<br />
- gaitzesteko (а ещё).<br />
- Diskurtsoa antolatzeko baliabideak.<br />
- diskurtsoa hasteko.<br />
- diskurtsoaren barruan gaia aldatzeko (наряду с этим; согласно проведённым исследованиям).<br />
- diskurtsoa amaitzeko.<br />
- enfasia jartzeko (а что касается Машки, так...; вот она, свобода).<br />
- Baliabide sintaktikoak.<br />
- Errepikapena.<br />
- Beharra adierazteko infinitiboa (квартиру убери, обед приготовь).<br />
- Aukera anitzeko datiboa (и тебе торт, и пирожные...).<br />
- Erabateko ziurtasuna adierazteko izenordain galdetzaileak (уж кто-кто, а он-то помнит).<br />
- Hurrenkera.<br />
- Egiturak:<br />
- zehaztasuna adierazteko (что за...).<br />
- kezka adierazteko (того и гляди...).<br />
- gaitzespena adierazteko (ох уж мне...).<br />
- konparatzeko (не то что некоторым; ты прямо гений).<br />
- zalantza adierazteko (как бы это сказать).<br />
- informazioa zehazteko (на какой ещё «Тверской»?; с кем это – с ними?).<br />
- ados zaudela adierazteko (то-то и оно, что...).<br />
- zerbaiten presentzia adierazteko (ему есть что показать).<br />
- zerbait ez dagoela adierazteko (ему есть что показывать).<br />
- erabateko ziurtasuna adierazteko (уж кто-кто, а вы-то знаете).<br />
- egoerak desberdintzeko (для кого как; смотря какая).<br />
- kontzesioak egiteko (здорово-то здорово, да (но, а)...; мало того что..., так ещё...).<br />
- egitura enfatiko<strong>eta</strong>n (а что касается Машки, так...; вот она, свобода).<br />
- Elipsia.<br />
- izenarena.<br />
- aditzarena.<br />
- Aditz-denboren arteko koherentzia.<br />
- Ohiko lokailuak.<br />
- Intonazioa <strong>eta</strong> puntuazioa.<br />
LEXIKOA ETA SEMANTIKA.<br />
- Landutako egoer<strong>eta</strong>ko hiztegia.<br />
- Hitz-familiak.<br />
- lexemak: -печ-, -стаж-, слуш-, -гад-, - работ-, -смотр-, -вид-.<br />
- Antzeko esanahia duten hitzak.<br />
- Sinonimoak <strong>eta</strong> antonimoak.<br />
- Hitz <strong>eta</strong> esamolde arkaikoak, <strong>eta</strong> haiek nola erabiltzen diren errusiera modernoan.<br />
- Erdal jatorria duten hitzak:<br />
- hizkuntza arkaiko<strong>eta</strong>koa (klasiko<strong>eta</strong>koa):<br />
- kultismoak (greziera, latina).<br />
- hizkuntza moderno<strong>eta</strong>koa:<br />
167<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
- ekialdeko<strong>eta</strong>koa (turkierakoa).<br />
- mendebaldeko<strong>eta</strong>koa:<br />
- galizismoak.<br />
- anglizismoak.<br />
- germanismoak.<br />
- Sasiadiskideak.<br />
- Formula topikoak.<br />
- adostasuna adierazteko (как не знать?; так и быть)<br />
- dezepzioa adierazteko (вот тебе и…; тоже мне…)<br />
- sorpresa adierazteko (ничего себе...; вот это да!; да что ты говоришь!).<br />
- erabateko ziurtasuna adierazteko (ещё бы!).<br />
- Esamolde idiomatikoak.<br />
FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Aurreko mailan jorratutako forma guztiak gainetik errepasatuko ditugu <strong>eta</strong> kasu berriak ikasten hasiko<br />
gara.<br />
- Fonologia.<br />
- Ortografia.<br />
- Erdal hitzena.<br />
- Zenbatzaileena.<br />
- Partikulena.<br />
- Karaktereak erabiltzeko hainbat modu (letra larriak, letra xeheak, letra etzanak, <strong>eta</strong>b.)<br />
- Ortografia-zeinuak (azentua, dieresia, marratxoa, marra).<br />
- Arruntki erabiltzen diren zeinuak.<br />
- Letra larriak nola erabiltzen diren.<br />
- Talde fonikoak: intonazioa (jarraipena).<br />
- Prozesu fonologikoak (ahoskabetzea, ahostuntzea, asimilazioa, bokalen murrizk<strong>eta</strong>, palatalizazioa,<br />
sudurkaritzea, epentesia, bokal-alternantzia, <strong>eta</strong>b.) (jarraipena).<br />
- Ahozko hizkuntzako prozesu fonologikoak (erregistro informala).<br />
- Laburdurak <strong>eta</strong> siglak.<br />
- Puntuazioa.<br />
- Zehar-estiloko juntagailuak.<br />
- Perpaus bakuneko puntuazioa.<br />
- Zati analogoak dituzten perpaus<strong>eta</strong>ko puntuazioa.<br />
- Egitur<strong>eta</strong>ko puntuazioa:<br />
- erregistro informal<strong>eta</strong>koa.<br />
- enfatiko<strong>eta</strong>koa.<br />
- Perpaus konposatuko puntuazioa.<br />
- Perpaus koordinatu<strong>eta</strong>ko puntuazioa:<br />
- Mendeko perpaus<strong>eta</strong>ko puntuazioa.<br />
- Egitur<strong>eta</strong>ko puntuazioa:<br />
- erregistro informal<strong>eta</strong>koa.<br />
- enfatiko<strong>eta</strong>koa.<br />
168<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
GAZTELANIA. (<strong>Maila</strong> aurreratua 1)<br />
Aurreko mail<strong>eta</strong>n zehaztutako baliabideak indartu <strong>eta</strong> testuinguruan erabiltzea, maila horri<br />
dagozkion komunikazio-jarduerak <strong>eta</strong> -funtzioak betetzeko; baliabide horiek, hain zuzen, hurrengo<br />
lerro<strong>eta</strong>n zerrendatu dira 1 :<br />
1. GRAMATIKA<br />
PERPAUSA<br />
Hiztunaren jarrera <strong>eta</strong> perpaus-motak: zalantzazko perpausak indikatiboaren <strong>eta</strong> subjuntiboaren<br />
bidez, desideratiboak subjuntiboaren bidez (¡Ojala hubiera venido!) <strong>eta</strong> galde-perpausak<br />
“preposizioa + partikula” egituraren bidez.<br />
Elementuen ordena perpaus-mota bakoitzean <strong>eta</strong> aldak<strong>eta</strong>k. (Ikus “Diskurtsoa” ataleko<br />
“Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa” zatia).<br />
Bokatiboa, etenen edo komen artean.<br />
Elementuen elipsia.<br />
Subjektuaren, predikatuaren <strong>eta</strong> atributuaren / osagarri predikatiboaren arteko komunztadura.<br />
Era askotako subjektuaren <strong>eta</strong> aditzaren arteko komunztadura.<br />
Subjektu espliziturik gabeko perpausak: se elementuarekin egindako perpaus pasiboak, se<br />
inpertsonala, 2. pertsona singularra <strong>eta</strong> 3. pertsona plurala, uno, 2. pertsona singularra <strong>eta</strong> 3.<br />
pertsona plurala (Me localizaron ayer).<br />
Hainbat egoeratan erantzun ahal izateko interjekzioak.<br />
Perpaus konplexua<br />
Perpausen arteko koordinazioa. Emendiozko koordinazioa, disjuntiboa, adbertsatiboa,<br />
ondoriozkoa <strong>eta</strong> azalpenezkoa –baiezkoa <strong>eta</strong> ezezkoa–. (Ikus “Loturak” atala).<br />
Adjektibo-funtzioko menderakuntza: erlatibozko perpausak aurrekari ezagunarekin <strong>eta</strong><br />
ezezagunarekin edota aurrekari berezirik gabe, honako elementu hauen bidez sartuak: que,<br />
quien/es, el/la/los/las que, lo que, el/la/los/las cual-es. Perpausak aurrekari negatiboekin: nada,<br />
nadie, ningún (No hay nada que pueda ayudarme). Kontrastea indikatiboaren <strong>eta</strong> subjuntiboaren<br />
bidez.<br />
Izen-funtzioko menderakuntza:<br />
Aditzen mendean dauden perpausak –pentsamendua, iritzia, pertzepzioa <strong>eta</strong> esana adierazten<br />
dutenak– orainaldiko, lehenaldiko <strong>eta</strong> baldintzazko perpaus<strong>eta</strong>n, indikatiboko mendeko aditzaren<br />
<strong>eta</strong> infinitiboaren bidez (Me confirmó que estaría aquí; ¿Te apetece que ir/vayamos?); halaber,<br />
desioa, zalantza, sentimendua, aholkua, agindua <strong>eta</strong> debekua adierazten duten aditzekin erabiltzen<br />
da, mendeko aditza subjuntiboan <strong>eta</strong> indikatiboan dutela (Me aconsejó que no lo hiciera / no<br />
hacerlo).<br />
Modu-alternantzia pentsamendua, pertzepzioa <strong>eta</strong> esana adierazten duten aditzekin; baiezkoa<br />
indikatiboaren bidez <strong>eta</strong> ezezkoa subjuntiboaren bidez (Creo que ha llegado – No creo que haya<br />
llegado). Beste balorazio-egitura batzuk lantzea: ser, estar, parecer, resultar aditzak + adjektiboa<br />
+ que + subjuntiboa.<br />
Zeharkako galde-perpausa, que/si elementuen bidez edo galderazko izenordainen bidez.<br />
Errepikapenak <strong>eta</strong> informazio-transmisioak (indikatiboan), eskaerak, aginduak <strong>eta</strong> aholkuak<br />
(subjuntiboan).<br />
Denbora <strong>eta</strong> moduari dagokionez, perpaus nagusiaren <strong>eta</strong> mendekoaren arteko korrelazioa.<br />
Adberbio-funtzioko menderakuntza. Aurrez landutako egitur<strong>eta</strong>n sakontzea <strong>eta</strong> beste erabilera<br />
batzuk lantzea:<br />
1 (Parentesi artean kategoria ireki<strong>eta</strong>ko adibideak ezarri dira)<br />
169<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Denborazkoak: ‘juntagailuak (ikus “Loturak” atala) + indikatiboa’ egitura, aldi berean edo aurrez<br />
egindako zerbait adierazteko, <strong>eta</strong> ‘juntagailuak + subjuntiboa’ egitura, geroaldia adierazteko. Al +<br />
infinitiboaren erabilera.<br />
Lekuari dagozkionak: donde elementuarekin.<br />
Moduzkoak: como/según + indikatiboa/subjuntiboa, sin que + subjuntiboa.<br />
Kausazkoak: como, ya que, puesto que, dado que + indikatiboa; por + infinitiboa.<br />
Helburuzkoak: para que, a fin de que + subjuntiboa.<br />
Baldintzazkoak: si + indikatiboa/subjuntiboa; en caso de que, como, siempre que, con tal de que, a<br />
menos que + subjuntiboa.<br />
Kontzesiboak: a pesar de que, aunque, por más que, por mucho que + indikatiboa/subjuntiboa;<br />
indikatiboan edo subjuntiboan jarrita, ez du esanahi berdina (Aunque estudia/aunque estudie…).<br />
Ondoriozkoak: por/con lo que + indikatiboa; ondoriozko perpaus intentsiboa: tan / tanto… que.<br />
Konparaziozkoak: lo mismo/igual que; más/menos de/de lo que (más de mil, más de lo que<br />
esperaba).<br />
Adberbio-funtzioko menderakuntzaren denbora- <strong>eta</strong> modu-korrelazioak, orainaldian, lehenaldian,<br />
geroaldian edo ekintza hipotetikoan (Aunque lo supiera, no lo diría).<br />
Indikatiboan edo subjuntiboan jarrita esanahiz aldatzen duten lokailuak: como, siempre que (Como<br />
no llega, nos vamos; como no llegue nos vamos).<br />
IZEN-MULTZOA<br />
Generoari <strong>eta</strong> numeroari dagokionez, ondoko hitzek (determinatzaileak <strong>eta</strong> adjektiboak)<br />
nukleoarekin (izena edo izenordaina) duten komunztadura finkatzea. Izen-multzoaren funtzio<br />
sintaktikoak <strong>eta</strong> funtzio horiek adierazteko moduak (bereziki: a preposizioa + banan banako<br />
pertsonaren OZ).<br />
Izena<br />
Izen-motak <strong>eta</strong> jokabide morfosintaktikoa: arruntak, bereziak, kolektiboak, zenbakarriak <strong>eta</strong><br />
zenbakaitzak.<br />
Generoa.<br />
Prestakuntza: landutako gaiak sakontzea <strong>eta</strong> beste izen batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea: -esa, -isa, -ina, -triz<br />
elementuekin amaitzen diren izen femeninoak; izaki bizidunen izenen generoa: lanbideak (juez -<br />
jueza); formaz aldatzen ez duten izenak (el/la deportista, intérprete, joven, testigo); genero<br />
bakoitzerako hitz desberdina erabiltzen duten izenak (caballo / yegua).<br />
Genero batekoa ala bestekoa izan esanahi desberdina duten izenak (el/la capital, el/la guía);<br />
zuhaitzaren <strong>eta</strong> fruituaren arteko bereizk<strong>eta</strong> (manzano – manzana).<br />
-ez, -dad, -ción, -sión, -tud, -umbre <strong>eta</strong> -ura elementuez amaitzen diren izen femeninoak<br />
identifikatzea (la vejez, la sinceridad).<br />
Numero-osak<strong>eta</strong>ren gaian sakontzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea: s elementuaz<br />
amaitutako izenen plurala (los martes; autobuses); bokalez amaitzen diren hitz oxitonoen (-á, -í<br />
<strong>eta</strong> -ú) plurala -s edo -es elementuen bidez (sofás, menús, yos/yoes, noes); <strong>eta</strong> singularrik ez<br />
duten izenak edo batez ere pluralez erabiltzen direnak (vacaciones).<br />
Determinatzaileen bidezko substantibazioa (el rojo, lo fácil).<br />
Determinatzaileak<br />
Artikulua. Artikulu mugagabearen <strong>eta</strong> mugatuaren arteko aukerak<strong>eta</strong>n sakontzea, bai identifika<br />
daitezkeen edo identifika ezin diren izenei dagokienez –izena lehenengo aldiz edo bigarren aldiz<br />
aipatzen den kontuan hartuta–, bai osotasuna edo kopuru zehaztugabea adierazteari dagokionez<br />
(los alumnos – unos alumnos). Artikulu mugagabeak izen zenbakaitzekin duen bateraezintasuna,<br />
balio indartzailea duenean salbu (¡Hacia un frio!).<br />
Artikulua isiltzea edo agerian uztea. Aurrez landutako alderdiak sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea: artikulua<br />
isiltzea kategoria bati erreferentzia egiteko (¿Tienes móvil?; Es arquitecta; Ir en bicicl<strong>eta</strong>) <strong>eta</strong><br />
170<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
artikulua jartzea izen espezifiko bati erreferentzia egiteko (Es una arquitecta de Madrid; Es la<br />
arquitecta de la urbanización); perpausaren subjektuan artikulua jartzea (Me gusta el cine; Los<br />
maquinista están en huelga) <strong>eta</strong> izen berezien edo aparteko errealitateen ondoan artikulua jartzea<br />
(el sol). (Ikus “Diskurtsoa” ataleko “Kohesioa” zatia)<br />
Posesiboak: beste determinatzaile zehaztugabeekin <strong>eta</strong> numeralekin duten posizioa <strong>eta</strong><br />
bateragarritasuna (Mis dos gatos). Su elementuaren anbiguotasuna kentzea (harena edo zurea).<br />
Forma osoen <strong>eta</strong> apokopatuen esanahiaren aurkakotasuna ser aditzarekin (Es mi hijo / Es hijo<br />
mío). Artikulu mugatuaren erabilera balio posesiboarekin (Le duele la cabeza).<br />
Erakusleak: denboraren <strong>eta</strong> lekuaren balio deiktikoa <strong>eta</strong> balio anaforikoa; formen banak<strong>eta</strong> (ikus<br />
“Diskurtsoa” ataleko “Kohesioa” atala). Determinatzaile zehaztugabe <strong>eta</strong> numeralekiko<br />
bateragarritasuna.<br />
Zehaztugabeak (todo + artikulua, varios, ciertos, cuanto, cada, cualquier). Kontrastea: un poco de<br />
/ poco + izen zenbakaitza (hay un poco de harina, hay poca harina). Beste determinatzaileekiko<br />
bateragarritasuna.<br />
Numeralak: partitiboak <strong>eta</strong> multiploak, ordinalak <strong>eta</strong> partitiboak. Beste determinatzaile batzuekiko<br />
bateragarritasuna.<br />
Galderazkoak <strong>eta</strong> harridurazkoak.<br />
Izen-osagarriak<br />
Adjektiboak<br />
Aldagarriak <strong>eta</strong> aldagaitzak. Generoari <strong>eta</strong> numeroari dagokienez, izenarekiko <strong>eta</strong><br />
determinatzailearekiko komunztadura finkatzea. Atribututzat <strong>eta</strong> osagarri predikatibotzat duen<br />
komunztadura (Los corredores están/llegaron agotados).<br />
Ohiko posposizioa adjektibo murriztailearen funtzioa betetzeko; horrez gain, izenaren aurrean edo<br />
atzean jartzean esanahia aldatu egiten da (un amigo viejo – un viejo amigo).<br />
Adjektiboaren graduak: gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea: tan…como, igual de + adjektiboa + que,<br />
más/menos…que <strong>eta</strong> más/menos de + kopurua / perpausa (Vale más de mil euros; Es mejor de lo<br />
que pensaba). <strong>Maila</strong>k<strong>eta</strong> konparazioan oinarrituta (Mucho / bastante / poco más/menos…que).<br />
Gradurik onartzen ez duten adjektiboak (*muy absoluto, *muy precioso). Superlatibo absolutua<br />
(agradabilísimo), maila jasoko superlatiboak; superlatibo erlatiboak (La más inteligente del grupo);<br />
superlatiboak aurrizkiekin (superlimpio) nahiz adberbioekin (extraordinariamente bello) <strong>eta</strong><br />
errepikapen bidezko superlatiboak (Es difícil, difícil).<br />
Ser/estar aditzekin bateragarri diren adjektiboak, <strong>eta</strong> ser <strong>eta</strong> estar aditzekin esanahiz aldatzen<br />
duten adjektiboak (claro, grave).<br />
Adjektiboa aldatzen dutenak: adberbioak edo adberbio-lokuzioak (la mar de listo, bastante tonto);<br />
izen-multzoa preposizioarekin (orgulloso de su trabajo).<br />
Izen-osagarrien beste forma batzuk: izena edo adjektiboa aposizioan, preposizio bidez sartutako<br />
egitura <strong>eta</strong> erlatibozko edo adjektibozko perpausa.<br />
Izenordainak<br />
Pertsona-izenordainak: subjektuaren form<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> OZren nahiz ZOren forma atono <strong>eta</strong> tonikoen<br />
erabilera-modu<strong>eta</strong>n sakontzea; erreferentearekiko komunztadura; bi izenordaineko konbinazioak<br />
edota preposiziodun izenordainak lantzea.<br />
Izenordain tonikoak: kontrastea adierazteko <strong>eta</strong> anbiguotasunak kentzeko (Ikus "Diskurtsoa"<br />
ataleko "Antolakuntza" zatia).<br />
OZ edo ZO aurrean daudenean, derrigorrezkoak dira.<br />
Baiezko agintera-perpausekin, gerundioekin <strong>eta</strong> infinitiboekin izenordainak atzera pasatzen dira,<br />
aditz-formari lotuta. Aditz-perifrasiekin duen posizioa.<br />
Izenordainek aditz bihurkariekin <strong>eta</strong> pronominalekin duten erabileran sakontzea.<br />
Posesiboen erabilera pronominala atributu-funtzioan (Es vuestro) <strong>eta</strong> substantibatuta, balio<br />
identifikatzailearekin (Es el vuestro). Esamolde<strong>eta</strong>n duen erabilera (Es muy suyo).<br />
171<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Zehaztugabeak. Beste determinatzaileekiko konbinazioa.<br />
Erakusleak: determinatzaile zehaztugabe <strong>eta</strong> numeralekiko bateragarritasuna (Me llevo esos dos).<br />
Balio anaforikoa (ikus “Diskurtsoa” atalaren “Kohesioa” zatia).<br />
Izenordain galdetzaileak: zehar-galder<strong>eta</strong>n duten erabilera.<br />
Izenordain erlatiboak: quien/-es, el / la / los / las / lo que, cual, cuales, aurrekari bereziarekin edo<br />
gabe.<br />
ADITZ-MULTZOA<br />
Nukleoa –aditza– <strong>eta</strong> aditz bakoitzak eskatzen dituen osagarriak (contar con).<br />
Aditzaren komunztadura subjektuarekiko <strong>eta</strong> atributu nahiz osagarri predikatiboarekiko.<br />
Aditza<br />
Aditz-jokoak: landutako forma erregularrak <strong>eta</strong> irregularrak gehiago lantzea. Irregulartasunak<br />
dituzten beste aditz batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea. Baldintzazko esaldi konposatuaren <strong>eta</strong> subjuntiboko<br />
pluskuanperfektuaren aditz-jokoa.<br />
Indikatiboa. Aurrez landutako balioen erabileran sakontzea. Beste balio batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea:<br />
Orainaldia: agintzeko <strong>eta</strong> etorkizuna adierazteko; orainaldi historikoa<br />
Lehenaldia: lehenaldi burutua/mugagabearen <strong>eta</strong> burutugabearen arteko kontrastea gehiago<br />
lantzea. Lehenaldi burutugabea: kortesiazko balioarekin <strong>eta</strong> betetzen ez diren asmoak adierazteko<br />
(Iba a salir). Lehenaldi pluskuanperfektua: iraganeko ekintza bat oinarri hartuta, hura baino<br />
lehenagoko aldia adierazteko.<br />
Probabilitatea adierazten duen geroaldi burutugabea. Geroaldi burutua: geroaldiko ekintza bat<br />
oinarri hartuta, hura baino lehenagoko aldia adierazten du probabilitatezko balioarekin (Ya habrán<br />
cerrado / Ya han cerrado).<br />
Iraganeko probabilitatea adierazten duen baldintza (Serían las cinco); balio desideratiboa (Haría<br />
un viaje, pero…); aholkua (Yo en tu lugar se lo contaría); ia ezinezkoak diren egoera (Si fuera rico<br />
me iría a…).<br />
Subjuntiboa. Aurrez landutako balioen erabileran gehiago sakontzea <strong>eta</strong> beste balio batzu<strong>eta</strong>ra<br />
zabaltzea:<br />
Orainaldia: menderakuntzako erabilerak (ikus “Perpaus konplexua” atala); agindu baten<br />
errepikapena (Que vengas); perpaus independente<strong>eta</strong>n desioa adierazteko (Ojalá llueva).<br />
Lehenaldi burutugabea: baldintza irrealak edo aukera gutxi dutenak (Si fuera presidente…);<br />
kortesiazko balioa (Me encantaría que vinieras a cenar); quería-quisiera kontrastea; gauzatu<br />
ezineko desioa (¡Ojalá lo supiera!).<br />
Lehenaldi pluskuanperfektua: bete ezin diren desioak adierazteko (¡Ojalá hubiéra llegado…!) <strong>eta</strong>,<br />
horrez gain, iraganeko baldintzazko perpaus<strong>eta</strong>n ere erabiltzen da.<br />
Aginterazkoak, baiezkoan <strong>eta</strong> ezezkoan: aurrez landutako balioen erabileran sakontzea. Formaaldak<strong>eta</strong>k,<br />
pertsona-izenordainekin (Acordaos).<br />
Infinitibo sinplea <strong>eta</strong> konposatua: denbora-balioa (Al entrar, ten cuidado con el escalón) <strong>eta</strong><br />
agindu-balioa (A dormir). Aginteraren ordez, 2. pertsona pluralaren erabilera (Chicos, comer).<br />
Aditz-perifrasiak: aurrez landutakoak gehiago sakontzea. Infinitibozkoa: llegar a, deber (de) uste<br />
balioarekin. Gerundiozkoa: salir, llevar, andar, acabar. Partizpiozkoa: dejar, tener.<br />
Boz pasibo erreflexua <strong>eta</strong> pasiboa ser elementuarekin.<br />
Ser <strong>eta</strong> estar: ser elementua gertaerak lekuak kokatzeko (El concierto es en el estadio); ser <strong>eta</strong><br />
estar + adjektiboak (ikus "Adjektiboak" atala).<br />
Ekintzen korrelazioa <strong>eta</strong> denbora- <strong>eta</strong> modu-komunztadura perpaus konplexu<strong>eta</strong>n.<br />
ADBERBIOA ETA ADBERBIO-LOKUZIOAK<br />
Aurrez landutako adberbioen <strong>eta</strong> lokuzioen erabileran sakontzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra<br />
zabaltzea.<br />
172<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Egoerak deskribatzeko zirkunstantziak: denborazkoak (enseguida, de pronto), lekuari dagozkionak<br />
(encima, abajo), moduzkoak (así, de miedo) <strong>eta</strong> –mente partikularekin amaitzen diren adberbio<br />
gehienak. Egoera-adberbioen arteko desberdintasunak (delante – adelante; detrás – atrás; en<br />
frente – delante).<br />
Baiezko adberbioak (también, por supuesto) <strong>eta</strong> ezezkoak (tampoco, jamás). Zalantza adierazten<br />
dutenak seguramente, a lo mejor, quizá). Hautatutako adberbioaren arabera, modua aukeratzea.<br />
Kopurua adierazteko adberbioak, hainbat kategoria zehazten dituztenak.<br />
Adberbioen arteko konbinazioak (aquí delante); adberbio-mailak<strong>eta</strong> (mucho más, rapidamente).<br />
Adberbio erlatiboak (donde, cuando, como, adonde) <strong>eta</strong> galderazko adberbioak: dónde, adónde, de<br />
dónde, cuándo, cómo.<br />
Diskurtsoa markatzen duten adberbioak (ikus “Diskurtsoa” atala).<br />
LOTURAK<br />
Juntagailuak <strong>eta</strong> juntadura-lokuzioak<br />
Koordinatzaileak (hitzak <strong>eta</strong> perpausak lotzeko). Aurrez landutakoen erabilerak finkatzea <strong>eta</strong><br />
zabaltzea: emendiozkoak: y, e, ni <strong>eta</strong> juntadura-balioa duten lokarriak (tanto…como, no<br />
sólo…sino, también, así como, asimismo); disjuntiboak: o, u, o bien…o bien, sea…sea;<br />
adbertsatiboak: sin embargo, mientras que, no obstante, aun así, en cambio, ahora (bien);<br />
azalpenezkoak: o sea, es decir, esto es; ondoriozkoak: por eso, por tanto, en consecuencia, por<br />
consiguiente, así, así pues (ikus “Perpaus konplexua” atala <strong>eta</strong> “Diskurtsoa” ataleko “Antolak<strong>eta</strong>”<br />
zatia).<br />
Menderatzaileak. Aurrez landutakoen erabilerak finkatzea <strong>eta</strong> zabaltzea:<br />
Denborazkoak: cuando, en cuanto, el día que, hasta que, antes de que, después de que, mientras,,<br />
cada vez que. Kontzesiboak: a pesar de que, aunque, por mucho que, por muy + adjektiboa + que,<br />
por más que. Kausazkoak: como, debido a que, ya que, puesto que, dado que, por si. Moduzkoak:<br />
como, según, sin que. Helburuzkoak: para que, a que, a fin de que. Baldintzazkoak: si, en caso de<br />
que, como, siempre que, con tal de que, a menos que. Ondoriozkoak: con/ por lo que.<br />
Konparaziozkoak: como si.<br />
Preposizioen erabilera (al, por, sin) + infinitiboa<br />
Preposizioak<br />
Preposizioen erabilerak zabaltzea (ante, bajo, incluso, tras, según…), bai <strong>eta</strong> preposizio-lokuzioen<br />
erabilerak ere (a lo largo de, alrededor de).<br />
Zailtasunak eragiten dituzten erabilerak gehiago lantzea (por-para; en-a; durante-en; de-desde,<br />
hasta-hacia-a).<br />
Preposizio jakin bat eskatzen duten adjektiboak, aditzak <strong>eta</strong> adberbioak lantzea (consecuente con<br />
sus ideas, tender hacia, cerca de la solución).<br />
Preposizio-lokuzioak aztertzea (a causa de, debido a, junto a, acerca de).<br />
2. DISKURTSOA<br />
Kohesioa:<br />
Gaiarekin jarraitzeko baliabideak:<br />
Korreferentziazko prozedura gramatikalen erabilera indartzea: pertsona-izenordainak, erakusleak,<br />
posesiboak, zenbatzaileak <strong>eta</strong> balio anaforikoa nahiz kataforikoa duten adberbioak edo<br />
adberbiozko esamoldeak (eso, aquel año, allí, en el mismo sitio). Artikulu mugatuaren erabilera<br />
aurrez aurkeztutako izenekin. Erakusleen <strong>eta</strong> pertsona-izenordainen forma neutroak: lo de, lo que,<br />
lo de que, esto, eso, aquello. Honako egitura honen erabilera, balio kataforikoarekin:<br />
el/la/los/las/lo siguiente/s + izena. Diskurtsoko gai bat sortzeko edo horri berriro erreferentzia<br />
egiteko baliabideak: el hecho de que.<br />
173<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Izen-multzo baten edo nukleoaren elipsia, egoerako edo hizkuntzako testuingurua dela-<strong>eta</strong><br />
agerikoa denean.<br />
Prozedura lexikoak ugaritzea: definizioan sartu den termino baten sinonimoak, hiperonimoak <strong>eta</strong><br />
hiponimoak; nominalizazioa; <strong>eta</strong> proforma lexikoak.<br />
Aditz-denboren komunztadura, diskurtsoko erlazioen araberakoa izan behar da:<br />
Denborak aurrera egitea, ekitaldiak bata bestearen gainetik jartzea <strong>eta</strong> atzera jotzea; aditz-denboren<br />
balioak aldatzea (orainaldia lehenaldiaren ordez informazioa eguneratzeko, geroaldia <strong>eta</strong> ustea<br />
adierazten duen geroaldi burutua; lehenaldia orainaldiaren ordez, kortesia adierazteko).<br />
Informazioa emateko <strong>eta</strong> transmititzeko prozedurak: denbora-komunztadura zehar-estiloan <strong>eta</strong><br />
denbora-egoeraren aldak<strong>eta</strong>; hau da, denbora-egoera aldatu egingo da, ezaugarri batzuen arabera:<br />
informazioa jada egungoa ez izatea (Dijo que iría ayer) edo eguneratu nahi izatea (Dijo que irá<br />
mañana), <strong>eta</strong> informazioa transmititzea edo eragin bat izatea (Dijo que venía / Dijo que viniera).<br />
Diskurtsoaren zati batzuk lotzeko lokailuak:<br />
Gehitzekoak (no solo… sino también, tanto… como, asimismo….); kontrako argudioak ematen<br />
dituztenak murrizk<strong>eta</strong> bat egiteko (a pesar de, no obstante), elementuen arteko kontrastea<br />
adierazteko (mientras que, en cambio) <strong>eta</strong> argudiak<strong>eta</strong>ren lehenengo elementua indartzeko (de<br />
todas maneras/formas, de todos modos, no es que… es que, ahora bien, aun así);<br />
justifikaziozkoak (puesto que, ya que) <strong>eta</strong> ondoriozkoak (por eso, por tanto, de modo que, de<br />
manera que). (Ikus “Gramatika” ataleko “Loturak” zatia).<br />
Antolakuntza<br />
Ahozko testu<strong>eta</strong>ko edo idatzi<strong>eta</strong>ko elementuak:<br />
Testuaren <strong>eta</strong> erregistroaren araberako adierazgailuak:<br />
Diskurtsoari hasiera emateko adierazgailuak: agurtzeko, aurkezteko, gaiaren sarrera egiteko, beste<br />
gai bati sarrera egiteko (Cambiando de tema).<br />
Egituratzaileak: gaiarekin hasteko (Para empezar), testuari jarraipena emateko (Igualmente; Por<br />
su parte), gaiarekin amaitzeko (Para finalizar), azalpenak emateko (Pues bien) <strong>eta</strong> digresioa<br />
eragiteko (Por cierto; A propósito).<br />
Birformulatzaileak: azalpenak emateko (O sea; Es decir; Esto es; En otras palabras), zuzentzeko<br />
(Mejor aún; Más bien), urruntzeko (De todos modos; En todo caso) <strong>eta</strong> laburbiltzeko (Así pues;<br />
En suma; En resumen).<br />
Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak. Puntuazio-zeinuak diskurtsoa markatzeko: puntua, puntu <strong>eta</strong> koma, etenpuntuak,<br />
galdera-ikurra, harridura-ikurra, parentesia <strong>eta</strong> marra. Diskurtsoko paragrafoen <strong>eta</strong> gaien<br />
arteko korrespondentzia. Antolakuntzarako zeinu idatziak: margenak, bin<strong>eta</strong>k, koskak, letra-mota.<br />
Intonazioa <strong>eta</strong> etenak diskurtso-unitateak <strong>eta</strong> ideien arteko loturak adierazteko. Unitate melodikoen<br />
<strong>eta</strong> puntuazio-zeinuen arteko korrespondentzia; hizk<strong>eta</strong>-egintzen eredu melodiko propioen<br />
identifikazioa <strong>eta</strong> sormena, <strong>eta</strong> maila horr<strong>eta</strong>ko diskurtso-egiturak.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ko elementu propioak (hainbat erregistro <strong>eta</strong> jarrera hartuko dira kontuan):<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ko adierazgailuak: norbaiti zerbait esateko, agurtzeko, hitz egiten hasteko, laguntzeko,<br />
erantzuteko, indartzeko, baieztatzeko, solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n sartzeko, ez dagoela ados<br />
adierazteko, aurkakotasuna arintzeko, inplikazioa erakusteko, urruntasuna adierazteko, hitza<br />
hartzeko, azalpena ematen hasteko, laguntza eskatzeko, eskertzeko, errepikatu <strong>eta</strong> informazioa<br />
emateko, amaiera iragartzeko <strong>eta</strong> agurtzeko.<br />
Ohiko egoer<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> harreman<strong>eta</strong>n espero diren erantzunak emateko baliabideak (“ondoz ondoko<br />
hitz-bikoteak"): galdetu/erantzun, eskaini / onartu <strong>eta</strong> ez onartu edo azaldu, eskatu/onartu,<br />
konplitu/garrantzia kendu <strong>eta</strong> eskatu/eman.<br />
Pertsona-izenordainaren erabilera esplizitua: diskurtsoan kontrastea adierazteko <strong>eta</strong><br />
anbiguotasunak argitzeko (Le llamo a usted/a él mañan).<br />
174<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Deixia<br />
Hainbat enuntziazio-motatan (elkarrizk<strong>eta</strong>, telefono-deia, txata, gutuna...), diskurtso atzeratuan <strong>eta</strong><br />
kontakizun<strong>eta</strong>n elementuak seinalatzeko edo zehazteko formak; kasu bakoitzerako, izenordain,<br />
erakusle <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpen egokien erabilera landuko da (yo, tú ↔ él , ahora,<br />
en este momento, hoy, ayer, mañana …. ↔ entonces, en ese momento, el mismo día, el día<br />
anterior, el día siguiente …, aquí ↔ allí, este ese, venir, traer ↔ ir, llevar).<br />
Erakusleak elkarrizket<strong>eta</strong>n: este / ese / aquel elementuen arteko aurkakotasunaren hainbat forma;<br />
erakusleen erabilera anaforikoa testu idatzian.<br />
Espazioaren deixia: adberbio deiktikoen konbinazioa lekua zehazteko (allí encima, aquí cerca,<br />
aquí mismo…).<br />
Deiktikoen <strong>eta</strong> adierazgailuen transformazioa espazio- <strong>eta</strong> denbora-koordenatuen arabera:<br />
izenordainak, erakusleak <strong>eta</strong> denbora- nahiz espazio-adierazpenak (–Oye, tú, ¿por qué no te callas<br />
ahora mismo? – Le pidió que se callara inmediatamente).<br />
Kortesia<br />
Hispanoek asko erabili ohi dituzten tratamendu-motak: pertsona gramatikalak (tú/usted <strong>eta</strong><br />
vosotros/ustedes formen kontrasteak hainbat aditz-forma erabiliz, Espainiako <strong>eta</strong> Amerikako<br />
zenbait zonatan egiten den ustedes formaren erabilera bakarraren ordez); Espainian ohikoak diren<br />
lagunarteko formulen erabilera hainbat erregistrotan (tío/a, guapo/a…); <strong>eta</strong> errespetuzko ohiko<br />
formulak, mundu hispanoko zon<strong>eta</strong>n erabilera desberdina dutenak (don/doña, doctor, licenciado).<br />
Hiztunaren presentziari garrantzia kentzea: se elementuarekin egindako egiturak (se me ha roto);<br />
2. pertsona (te preocupas por ellos y...); izenordain zehaztugabea (uno hace lo que puede); <strong>eta</strong><br />
hiztuna ere barne hartzen duen edo balio unibertsala duen kid<strong>eta</strong>sunezko plurala (Así somos<br />
nosotros).<br />
Entzulearen presentziari garrantzia kentzea: forma inpertsonalak (Hay que sacar la basura), se<br />
elementuaren erabilera (No se puede fumar); 2. pertsona plurala (todos sois iguales); <strong>eta</strong> “a +<br />
infinitiboa” egitura agindu orokorrarekin balioarekin (¡A callar! ).<br />
Ñabardurak egiten dituzten aditz-denborak: burutugabea (¿Qué deseaba?), baldintzazkoa (Estaría<br />
bien que…), subjuntiboko burutugabea (Quisiera…), geroaldia (Lo intentaré), <strong>eta</strong> geroaldiko<br />
perifrasia (Vamos a ver…). Iritzia emateko edo ados ez dagoela adierazteko erabiltzen diren<br />
esamolde indartzaileak (personalmente, a mi modo de ver…).<br />
Gizarte-funtzio<strong>eta</strong>rako familiartasun-maila desberdina adierazten duten esamoldeak: eskaerak,<br />
zuzenk<strong>eta</strong>k…<br />
Kooperaziozko erantzunak: partikulen errepikapenak, esamolde egokiak…(Por supuesto, faltaría<br />
más…). Ukatzeko modu indartuak (No, no, por favor, no hace falta que se moleste).<br />
Inferentziak<br />
Hainbat komunikazio-egoeratan ohiko diren esamoldeen esanahi inplizituak (¿Tiene hora?; ¿Qué<br />
va a ser? (taberna batean).<br />
Anbiguotasun ilokutiboa (Mañana, este trabajo se termina: informazioa, agindua, mehatxua).<br />
Erantzun laburregi<strong>eta</strong>n edo luzeegi<strong>eta</strong>n inplizitu daudenak.<br />
Modu-aukerak<strong>eta</strong>n inplizitu daudenak (Puedes hacer lo que quieres / Puedes hacer lo que<br />
quieras), bai <strong>eta</strong> zehar-estiloko perpaus<strong>eta</strong>ko aditz-denboren transformazio<strong>eta</strong>n ere.<br />
Perpaus-m<strong>eta</strong>forak (Está como una regadera; Me quedé de piedra; Está siempre en las nubes).<br />
(Ikus, halaber, “Lexikoa <strong>eta</strong> semantika” ataleko “Esanahia” zatia).<br />
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa ez aipatzea.<br />
Informazioa nabarmentzea, hainbat baliabide erabiliz: gramatikalak (hurrenkera, bikoizk<strong>eta</strong>,<br />
egiturak...), lexikalak, intonaziokoak <strong>eta</strong> azentuari dagozkionak.<br />
Osagarria azpimarratzea (El libro se lo ha quedado Carmen).<br />
175<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Galde-perpaus zuzenak, azpimarratutako elementuekin (El partido, ¿quién lo ganó?).<br />
Fokalizatzea; diskurtso-operatzaileak (Incluso; precisamente…) <strong>eta</strong> egitura sintaktiko bereziak (A<br />
Paco fue a quien se lo dije; Fue ayer cuando lo vi) erabiliz.<br />
Operadore indartzaileak: desde luego, por supuesto, en realidad, de hecho; zehaztekoak: en<br />
especial, concr<strong>eta</strong>mente, en particular; <strong>eta</strong> fokalizatzaileak: respecto a, en relación con.<br />
Elementu bat fokalizatzea edo indartzea hainbat baliabide erabiliz: harridura-ikurrak (¡Menudo<br />
coche!), errepikapenak, esanahi indartsuagoa duen lexikoa (¡Genial!), superlatiboa (Es el puente más<br />
largo del mundo), hizkiak (supercoche, cochazo), luzapen fonikoa, silaba-banak<strong>eta</strong> <strong>eta</strong> intonazio<br />
fokalizatzailea.<br />
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Hiztegia<br />
Hainbat egoera formal<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>n lantzen diren funtzioak betetzeko esamolde-motak,<br />
ahozko hizkuntzan nahiz idatzizkoan erabiltzen direnak.<br />
Landutako egoerei <strong>eta</strong> gaiei buruzko hiztegia zabaltzea; aldagai (formala-informala) estandarrak<br />
<strong>eta</strong> lagunarteko edo laneko erregistroak.<br />
Landutako egoerei <strong>eta</strong> gaiei lotuta, maiz erabiltzen diren kolokazioak (Meter miedo, hacer frente).<br />
Aldak<strong>eta</strong>-aditzak: ponerse, quedarse, volverse, hacerse, convertirse en, llegar a ser.<br />
Landutako egoerei <strong>eta</strong> gaiei lotuta, gaztelaniaz maiz erabiltzen diren lagunarteko hizkerako<br />
esamoldeak (Meter miedo, hacer frente).<br />
Herri-hizkeran maiz erabiltzen diren hitzak <strong>eta</strong> esamoldeak identifikatzea: esanahia <strong>eta</strong> erabileramurrizk<strong>eta</strong>k.<br />
Landutako egoerekin <strong>eta</strong> gaiekin lotutako ohiko esamoldeak.<br />
Konparazio estereotipatuak. (Ikus “Diskurtsoa" ataleko “Inferentziak” zatia).<br />
Jentilizio nagusiak.<br />
Hiztegi<strong>eta</strong>ko hizkuntza ezagutzea: terminologia <strong>eta</strong> laburdurak.<br />
Hitzen erak<strong>eta</strong><br />
Deribazio bidez hitzak sortzea, baina kategoriaz aldatu gabe: aurrizkiekin (des-, in-, im-, i-, a-,<br />
anti-, pre-, pos-, super- <strong>eta</strong> mini-) <strong>eta</strong> atzizkiekin (-eria <strong>eta</strong> -ismo).<br />
Deribazio bidez hitzak sortzea, <strong>eta</strong> kategoriaz aldatzea: aditzak oinarri hartuta (-o, -dor, -c/ción, -<br />
sión, -ado/a, -ido, -miento <strong>eta</strong> -aje) <strong>eta</strong> adjektiboak oinarri hartuta (-ez, -eza, -ura, -idad, -dad);<br />
horrez gain, izen bidezko adjektibo-sorkuntza aztertuko da (-ble, -ero, -ario, -ístico, -ivo <strong>eta</strong> -oso).<br />
Jentilizioak eratzeko ohikoenak diren atzizkiak (-ano, -ense, -eño, -és, -ino <strong>eta</strong> -í).<br />
Txikigarriak: -ito, -illo <strong>eta</strong> -ín, <strong>eta</strong> handigarriak: -ón, -azo <strong>eta</strong> -ote . Atzizkien balio berezia.<br />
Hitz-elkark<strong>eta</strong> bidez hitzak sortzea: izena + izena (bocacalle); aditza + izena (sacacorchos);<br />
adjektiboa + izena/izena + adjektiboa (medianoche, pasodoble), adjektiboa + adjektiboa<br />
(sordomudo) <strong>eta</strong> adberbioa + adjketiboa/aditza (maleducado, malgastar). Konposatuak eratzeko<br />
arauak.<br />
Hitzen familiak.<br />
Onomatopeiak<br />
Ohiko siglak <strong>eta</strong> akronimoak.<br />
Esanahia<br />
Landutako gaien asoziazio-eremuak.<br />
Esanahi irekiko hitzak (decir, tener, hacer, llevar), <strong>eta</strong> horien ordezkapena testuinguruari bereziki<br />
dagozkion hitzen bidez.<br />
Landutako egoerekin <strong>eta</strong> gaiekin lotutako sinonimoak edo antzeko esanahia dutenak <strong>eta</strong><br />
antonimoak. Landutako gaien eremu semantikoak.<br />
Polisemia edo esanahi desberdineko hitzak; testuinguruaren arabera anbiguotasuna kentzea.<br />
176<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Ohiko hiztegiko hiperonimoak <strong>eta</strong> hiponimoak.<br />
Kategoria lexikoak identifikatzea, horien ezaugarri bereizgarriak oinarri hartuta (izen <strong>eta</strong><br />
adjektiboen generoa <strong>eta</strong> numeroa, kategorien araberako bukaerak…).<br />
Lotura faltsuak <strong>eta</strong> ohiko interferentzia lexikoak, bai ama-hizkuntzarekin, bai beste bigarren<br />
hizkuntza batzuekin).<br />
Erregistro formala nahiz informala edo lagunartekoa identifikatzea <strong>eta</strong> bereiztea (ir-acudir, decirexponer,<br />
dinero-pasta), bai <strong>eta</strong> lotura gehien duten gizarte-talde<strong>eta</strong>koa ere.<br />
Hizkuntza-baliabideak identifikatzea: konparazioak, m<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong> hizkuntzan ohikoak diren<br />
irudizko adierako egiturak.<br />
Maiz erabiltzen diren metonimiak (Me tomé una copa).<br />
4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Baliabide fonikoak<br />
Bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-fonemak posizio desberdin<strong>eta</strong>n zuzen bereiztu <strong>eta</strong> artikulatu ahal izateko,<br />
gaia behin <strong>eta</strong> berriz lantzea. Ama-hizkuntzako talde bakoitzak dituen zailtasunei arr<strong>eta</strong> jartzea.<br />
Kontsonante-fonemak. Ahoskatzeko zailtasun gehien sortzen duten fonema <strong>eta</strong> aldagaiak etengabe<br />
lantzea: hasperenik gabeko herskariak; herskari ahoskabeak <strong>eta</strong> ahostunak; v grafia<br />
ezpainbikariaren ahoskera; s, beti ahoskabea; /x/ -j- fonemaren ahoskera, hasperendun egiterik<br />
gabe. r fonema arrunta <strong>eta</strong> r gogorra bereiztea testuinguru guzti<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> dardarkari hobikaria<br />
egitea, ez belarra. r <strong>eta</strong> l kontsonante urkariak bereiztea. Sabaikarien ahoskera.<br />
Bokal-fonemak erlaxatzea: hitz berean edo hitz ezberdin<strong>eta</strong>n azenturik gabeko bokal berdinak<br />
murriztea (alcohol > alcol; leer > ler).<br />
-d kontsonantea [θ] ahoskatzea, edota, gaztelaniako zenbait aldaeratan <strong>eta</strong> maiz erabiltzen diren<br />
hitzekin gertatzen den bezala, kontsonante hori galtzea (Madrid [Madriθ] edo [Madrí]).<br />
Silabaren egitura <strong>eta</strong> silaba-banak<strong>eta</strong>. Bi bokalen arteko kontsonanteak: kontsonantea hurrengo<br />
silabarekin elkartzea (me-sa). Banatu ezin diren kontsonante-multzoak: herskaria + dardarkaria<br />
edo albokaria (pr, br, pl, bl fr, fl, gr, gl, kr, kl, dr, tr). Bi edo hiru hitzen ahoskera sinalefa eginez<br />
(la intención > lain-ten-dión). Diptongoak, triptongoak <strong>eta</strong> hiatoak.<br />
Intentsitate-azentua lantzea <strong>eta</strong> silaba tonikoen identifikazio-prozesua finkatzea. Azentuazio<br />
grafikorako arauen <strong>eta</strong> ahoskeraren arteko lotura.<br />
Intonazioa: adierazpen-, galde- <strong>eta</strong> harridura-perpausen intonazioei dagozkien eredu bereziak,<br />
hainbat ñabardurarekin. Landutako komunikazio-funtzio<strong>eta</strong>rako intonazioa. Gaztelaniaren aldaera<br />
nagusien intonazio-eredu bereziak identifikatzea.<br />
Unitate melodikoen <strong>eta</strong> puntuazioaren arteko korrespondentzia; hau da, puntuazio-mota bakoitzari<br />
dagokion intonazioa: puntua, koma, bi puntuak, puntu <strong>eta</strong> koma, eten-puntuak <strong>eta</strong> parentesia.<br />
Halaber, harridura- <strong>eta</strong> galdera-ikurrei dagokiena ere landuko da.<br />
Talde fonikoak: azentuak – atonizitatea. Erritmoa, intonazioa <strong>eta</strong> etenak.<br />
Normalean etenik onartzen ez duten taldeak: artikulua <strong>eta</strong> izena; izena <strong>eta</strong> adjektiboa; adjektiboa<br />
<strong>eta</strong> izena; aditza <strong>eta</strong> adberbioa; aditza <strong>eta</strong> izenordain atonoa; adberbioa <strong>eta</strong> adjektiboa; adberbioa<br />
<strong>eta</strong> adberbioa; aditz-forma konposatuak <strong>eta</strong> aditz-perifrasiak; <strong>eta</strong> preposizioa dagokion<br />
terminoarekin.<br />
Ortografia<br />
Fonemen <strong>eta</strong> letren arteko korrespondentzian sakontzea.<br />
Kontaktuan dauden bokalen ortografia (diptongoak, triptongoak <strong>eta</strong> hiatoak). Latineko edo<br />
atzerriko beste hizkuntz<strong>eta</strong>tik eratorritako hitzak “s + kontsonantea” ereduari jarraitzen dionean,<br />
hitzaren hasieran bokal bat jartzeko joera (estándar).<br />
/g/ grafiaren hainbat gauzatze bereiztea. C <strong>eta</strong> qu fonemen alternantzia aditz-formen grafian<br />
(expliqué-explicaron); /k/ fonemaren ohiko adierazpen grafikoa hitz amaier<strong>eta</strong>n (cómic, coñac) <strong>eta</strong><br />
kasu bereziak, bereziki beste hizkuntz<strong>eta</strong>tik eratorritako hitz<strong>eta</strong>n (anorak); qu-k grafia bikoitzeko<br />
kasuak (kiosco-quiosco); x letra zenbait aurrizkitan (excéntrico; extraterrestre) <strong>eta</strong> “ex + -pl- edo -<br />
tr-” egituraz hasten diren hitz<strong>eta</strong>n (explicar). Sc multzoaren ortografia ohiko hitz<strong>eta</strong>n (piscina).<br />
177<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Pos/(t) aurrizkian t fonema galtzeko joera (posguerra), bai <strong>eta</strong> hitz amaieran ere (carné). g <strong>eta</strong> j<br />
hizkien bereizk<strong>eta</strong> ortografikoa hots bera duten kasu<strong>eta</strong>n; gu/gü taldeak e/i bokalen aurrean. r<br />
gogorraren hainbat korrespondentzia, testuinguruen arabera.<br />
Zailtasun handiagoa duten beste fonema batzuen transkripzioa gehiago sakontzea: b-v-w letrak; c-<br />
q- k- z; h; j / g; y- ll; n- m; s- x; t-d, d-z (hitz amaieran).<br />
- Tildeak: gaztelaniako azentuazio grafikorako arauak finkatzea.<br />
Ohikoen diren puntuazio-zeinuen erabilera bereziak: puntua bai edo punturik ez titular <strong>eta</strong><br />
izenburu<strong>eta</strong>n, zenbateko<strong>eta</strong>n, dat<strong>eta</strong>n…; koma azalpen, tarteki <strong>eta</strong> elipsi<strong>eta</strong>n; bi puntu eskema <strong>eta</strong><br />
testu-aipamen<strong>eta</strong>n; komaren <strong>eta</strong> puntu <strong>eta</strong> komaren alternantzia enumerazio<strong>eta</strong>n… (ikus, halaber,<br />
“Diskurtsoa” ataleko “Antolakuntza” zatia).<br />
Zifren <strong>eta</strong> zenbakien adierazpenak: kopuruak zifr<strong>eta</strong>n idazteko kasuak <strong>eta</strong> letr<strong>eta</strong>n idaztekoak.<br />
Laburdurak, siglak <strong>eta</strong> sinboloak. Gaztelaniaz siglak ahoskatzeko joerak (hitz bezala, <strong>eta</strong> ez<br />
isolatutako letra gisa).<br />
Ohiko barbarismoen ortografia-egokitzapenak (carné, -aje/-age amaierak).<br />
GAZTELANIA (<strong>Maila</strong> aurreratua 2)<br />
Aurreko mail<strong>eta</strong>n zehaztutako baliabideak sakondu <strong>eta</strong> testuinguruan erabiltzea, maila 2 honi<br />
dagozkion komunikazio-jarduerak <strong>eta</strong> -funtzioak betetzeko; baliabide horiek, hain zuzen, hurrengo<br />
lerro<strong>eta</strong>n zerrendatu dira:<br />
1. GRAMATIKA<br />
PERPAUSA<br />
Hiztunaren jarrera <strong>eta</strong> perpaus-motak. Landutako egiturak finkatzea.<br />
Elementuen ordena perpaus-mota bakoitzean <strong>eta</strong> aldak<strong>eta</strong>k. Testuko informazioa modu<br />
desberdinean antolatzeak esanahian dituen ondorioak. (Ikus “Diskurtsoa” ataleko “Tematizazioa<br />
<strong>eta</strong> fokalizazioa” zatia).<br />
Subjektuaren <strong>eta</strong> aditzaren arteko komunztadura: aditza izen kolektiboekin <strong>eta</strong> enumerazioekin.<br />
Topiko bihurtzea dela-<strong>eta</strong> komunztadurarik ez duten kasuak (Yo, a mí me parece que tienes<br />
razón).<br />
Subjektu espliziturik gabeko perpaus-egiturak finkatzea. Prozesu<strong>eta</strong>rako perpaus pasiboa <strong>eta</strong><br />
perpaus pasibo erreflexua: erregistroaren araberako erabilera desberdinak (Se registró todo el<br />
edificio – El Edificio fue registrado).<br />
Hainbat egoeratan <strong>eta</strong> erregistrotan erantzuteko interjekzioak.<br />
Perpaus konplexua<br />
Perpausen arteko koordinazioa. Emendiozko koordinazioa, koordinazio disjuntiboa, adbertsatiboa,<br />
ondoriozkoa <strong>eta</strong> azalpenezkoa –baiezkoak <strong>eta</strong> ezezkoak–. (Ikus “Loturak” atala).<br />
Adjektibo-funtzioko menderakuntza: aurrekari ezaguna <strong>eta</strong> ezezaguna duten nahiz aurrekari<br />
berezirik ez duten perpaus erlatiboak. Indikatiboaren <strong>eta</strong> subjuntiboaren bidezko kontrastea<br />
indartzea. Perpaus murriztaileak <strong>eta</strong> azalpenezkoak.<br />
Izen-funtzioko menderakuntza: landutako perpaus substantiboen erabilerari <strong>eta</strong> perpaus nagusiaren<br />
<strong>eta</strong> mende-perpausaren arteko denbora- <strong>eta</strong> modu-korrelazioari dagokionez, gaia gehiago lantzea<br />
<strong>eta</strong> zabaltzea. Sentimenduak <strong>eta</strong> nahiak adierazteko esamoldeak ugaritzea (Me hizo ilusión que…;<br />
Habría sido mejor que…).<br />
“Ser, estar, parecer <strong>eta</strong> resultar aditza + adjektiboa/izena + que + subjuntiboa/indikatiboa”<br />
balorazio-egiturak (Fue injusto que le dijeras eso; Es cierto que yo dije eso; No es cierto que yo<br />
2 (Parentesi artean kategoria ireki<strong>eta</strong>ko adibideak ezarri dira)<br />
178<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
dijera eso). Hartuko duten esanahiaren arabera, zenbait aditzek modua hautatzeko duten aukera<br />
bikoitza: sentir, decir (Siento que algo no va/vaya bien).<br />
Zeharkako galde-perpausa, que/si elementuen bidez edo galderazko izenordainen bidez.<br />
Errepikapenak <strong>eta</strong> informazio-transmisioak, eskaerak, aginduak, aholkuak… (ikus “Diskurtsoa”<br />
ataleko “Kohesioa” zatia).<br />
Adberbio-funtzioko menderakuntza. Aurreko mailan landutako egiturak sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea:<br />
Denborazkoak: tan pronto como, en el momento que, a medida que + indikatiboa/subjuntiboa <strong>eta</strong><br />
infinitibozko erabilerak: nada más.<br />
Moduzkoak: tal y como, de manera que, de modo que, según + indikatiboa/subjuntiboa, sin que +<br />
subjuntiboa.<br />
Kausazkoak: no sea/no vaya a ser que + subjuntiboa.<br />
Helburuzkoak: para que, a fin de que + subjuntiboa.<br />
Baldintzazkoak: si <strong>eta</strong> beste baldintza-lokailuak + subjuntiboa: a condición de que, con que, a no<br />
ser que.<br />
Kontzesiboak: aun + gerundioa..<br />
Ondoriozkoa: de (tal) modo /manera / forma que, por / con lo que + indikatiboa <strong>eta</strong> de ahí que +<br />
subjuntiboa.<br />
Modua hautatzeko aukera bikoitza lantzea, esanahiz aldatzen duten lokailuekin: como, siempre<br />
que, mientras…<br />
Adberbio-funtzioko menderakuntzan denbora- <strong>eta</strong> modu-korrelazioen erabilera indartzea; bereziki,<br />
perpaus nagusiaren aditz-denbora mendeko perpausarenarekin bat ez datorrenean.<br />
IZEN-MULTZOA<br />
Generoari <strong>eta</strong> numeroari dagokionez, ondoko hitzek izenarekin duten komunztadura finkatzea, bai<br />
<strong>eta</strong> izen-multzoaren funtzio sintaktikoak adierazteko modua ere.<br />
Izena<br />
Generoaren gaia lantzea: aurreko mailan landutako alderdi<strong>eta</strong>n sakontzea; genero batekoak ala<br />
bestekoak izan, esanahi desberdina duten izen gehiago lantzea (el/la cura, el/la parte), bai <strong>eta</strong> bi<br />
sexuak adierazteko aldatzen ez diren izenak ere (elefante, gorila).<br />
Numeroaren gaia lantzea: aurreko mailan landutakoa sakontzea: alfabetoko letren plurala (oes,<br />
bes), zailtasunak sor ditzaketen pluralak (régimen-regímenes), <strong>eta</strong> izen konposatuen plurala, hitz<br />
bakarrean (el-los saltamontes) edo bi hitz<strong>eta</strong>n (osos panda).<br />
Hainbat kategoria izen bihurtzea (el bien, lo extraordinario, los amaneceres, un algo).<br />
Determinatzaileak<br />
Artikulua. Mugatuaren <strong>eta</strong> mugagabearen artean aukeratzea: landutako alderdiak gehiago lantzea.<br />
Artikulu mugatua duten esamoldeen balio indartzailea (La de cosas que tengo que hacer), baita<br />
balio mugagabea dutenena ere (¡Tengo un hambre!). Atributuaren gutxiespen-balioa indartzea (Es<br />
un listo). Artikuluaren agerpena edo falta: landutako alderdiak sakontzea; titularr<strong>eta</strong>n, errefrau<strong>eta</strong>n<br />
<strong>eta</strong> esaera zaharr<strong>eta</strong>n artikulua isiltzea.<br />
Posesiboak: landutakoa finkatzea.<br />
Erakusleak: gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea: bihozberatasun balioa (Este chico…) <strong>eta</strong> mespretxuzko<br />
konnotazioa. Aquel erakuslearen erabilera gogorarazteko balioarekin. (Ikus “Diskurtsoa” ataleko<br />
“Kohesioa” zatia).<br />
Zehaztugabeak: landutakoa sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea: cualquier / cualquiera (cualquier persona /<br />
una persona cualquiera). Algún/a/os/as erakusleen erabilera un/a/os/as formen kontrastean<br />
(Fuimos a cenar con unos/ algunos amigos).<br />
Galderazkoak <strong>eta</strong> harridurazkoak.<br />
Izen-osagarriak<br />
179<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Adjektiboak<br />
Aldagarriak <strong>eta</strong> aldagaitzak. Generoari <strong>eta</strong> numeroari dagokionez izenarekiko komunztadura<br />
gehiago lantzea. Genero desberdineko izen koordinatuekiko komunztadura: arau orokorra <strong>eta</strong><br />
ohiko kasu bereziak. Aurreko posizioa azalpen-balioa <strong>eta</strong> balio subjektiboa emateko nahiz<br />
erregistro literario<strong>eta</strong>n erabiltzeko.<br />
Substantibazioa (el rojo, lo bueno).<br />
Adjektiboen graduak: konparazio-graduen <strong>eta</strong> superlatiboen sorkuntzan sakontzea.<br />
Ser <strong>eta</strong> estar aditzekin esanahiz aldatzen duten adjektibo gehiago lantzea.<br />
Adjektibo-aldatzaileak: adberbioa <strong>eta</strong> preposiziodun izen-multzoa.<br />
Izen-osagarrien beste forma batzuk: izena edo adjektiboa aposizioan, preposizio bidez sartutako<br />
egitura <strong>eta</strong> erlatibozko edo adjektibozko perpausa.<br />
Izenordainak<br />
Pertsona-izenordainak: forma atonoen <strong>eta</strong> tonikoen erabilera sendotzea; izenordain bikoitzen<br />
konbinaziozko aldaera; preposiziodun izenordainak. Erreferentearen komunztadura.<br />
Izenordain tonikoak: kontrastea adierazteko <strong>eta</strong> anbiguotasunak kentzeko. ZOren derrigorrezko<br />
bikoizk<strong>eta</strong> se izenordaina ZOren izenordain atonoaren aurrean jarrita (Se lo regalé a Carmen).<br />
ZOren ohiko bikoizk<strong>eta</strong> izenordain atonoarekin (Le he dado el sofá a Luis). (Ikus “Diskurtsoa”<br />
ataleko “Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa” zatia).<br />
Izenordainak jartzea edo isiltzea, esanahi-aldak<strong>eta</strong>rekin lotuta (ir/irse; acordar/acordarse).<br />
Laismoaren <strong>eta</strong> leismoaren fenomenoa identifikatzea.<br />
Tratamendu-formak (Ikus “Diskurtsoa” atala).<br />
Posesiboak: gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea. Esamoldeen erabilera (Lo tuyo es increíble; salirse con<br />
la suya).<br />
Zehaztugabeak: gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea (cualquiera). Komunztadura (Ninguno de ellos<br />
aprobó).<br />
Erakusleak: balio deiktikoak <strong>eta</strong> anaforikoak indartzea.<br />
Izenordain galdetzaileak: zehar-galder<strong>eta</strong>n duten erabilera; “oihartzun-galder<strong>eta</strong>ko” azken posizioa<br />
(¿Que llamó a quién?).<br />
Izenordain erlatiboak: gehiago sakontzea. Erlatibo neutroaren erabilera konparaziozko egitur<strong>eta</strong>n<br />
(Es más listo de lo que creía).<br />
ADITZ-MULTZOA<br />
Nukleoa –aditza– <strong>eta</strong> aditz-mota bakoitzari dagozkion osagarriak (acusar a alguien de algo).<br />
Aditzaren komunztadura subjektuarekiko <strong>eta</strong> atributu nahiz osagarri predikatiboarekiko.<br />
Aditza<br />
Aditz-jokoak: gaia sakontzea.<br />
Indikatiboa: landutako gaiak sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
Orainaldia: iragana eguneratzea erregistro informala erabiliz (Ayer va y me dice que no puede).<br />
Lehenaldia: Lehenaldi burutu edo mugagabearen <strong>eta</strong> lehenaldi burutugabearen arteko kontrastea<br />
<strong>eta</strong> lehenaldi desberdinen arteko konbinazioa indartzea. Lehenaldi burutuaren <strong>eta</strong> mugagabearen<br />
arteko aldak<strong>eta</strong>k, hurbiltasun edo urruntasun psikologikoaren balioarekin. Lehenaldi mugagabea:<br />
burutuzkoak ez diren aditzekin duen erabilerari arr<strong>eta</strong> jartzea (Lo supe ayer; Fue cantante; Estudió<br />
en Madrid durante un mes). Lehenaldi burutugabea: balio ludikoa <strong>eta</strong> onirikoa; narrazio-erabilera<br />
(A las siete, el Presidente llegaba a la reunión). Lehenaldi pluskuanperfektua: pentsamendu etena<br />
(Había pensado llamarte).<br />
Geroaldi burutugabea ukoa edo eragozpena adierazteko (Será muy barato pero no me gusta).<br />
Baldintzazko perpaus konposatua iraganeko probabilitatea adierazteko (Se lo habría dicho el<br />
profesor), baita egitea ezinezko den perpaus<strong>eta</strong>n ere (De haberlo sabido, te lo habría dicho).<br />
180<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Subjuntiboa. Gaia finkatzea <strong>eta</strong> beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea: izenaren, adjektiboaren <strong>eta</strong><br />
adberbioaren menderakuntzarekin lotutako erabilerak (Ikus “Perpausa” atala).<br />
Lehenaldi pluskuanperfektua betetzea ezinezko den hipotesi<strong>eta</strong>n ere erabiltzen da (Si lo hubiera<br />
sabido…).<br />
Aginterazkoak, baiezkoan <strong>eta</strong> ezezkoan: aurrez landutako balioak finkatzea. Forma-aldak<strong>eta</strong>k,<br />
atzeratutako pertsona-izenordainekin (Sentaos). Beste balio batzuk: urgentziazko balioa (Llama,<br />
llama, que tenemos que entrar), ñabardura ironikoa (¡Vaya, vaya!).<br />
Infinitibo sinplea <strong>eta</strong> konposatua: agindu-balioa, denbora-balioa; gaitzespen-balioa infinitibo<br />
konposatuarekin (Haberlo dicho).<br />
Gerundioa: aldi bereko denborazko mende-perpaus<strong>eta</strong>n duen erabilera; elisioan dagoen “estar +<br />
gerundioa” egitur<strong>eta</strong>n duen erabilera (Aquí, tomando el sol).<br />
Partizipioa: komunztaduran sakontzea; partizipio absolutuaren erabilera denbora-balioarekin<br />
(Aclarado este tema, vamos a seguir).<br />
Aditz-perifrasiak. Gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea: infinitiboz osatutako perifrasiak: acabar por, estar<br />
por, echarse a, darle a uno por, meterse a; partizipioz egindako perifrasiak: dar por, quedar,<br />
llevar, andar, verse.<br />
Boz pasiboa: prozesu<strong>eta</strong>rako pasiboa ser aditzarekin <strong>eta</strong> emaitzako pasiboa estar aditzarekin.<br />
Pasibo erreflexua se partikularekin.<br />
Perpaus substantibo<strong>eta</strong>n, adjektibozko perpaus<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> adberbiozko<strong>eta</strong>n, denbora- <strong>eta</strong> modukomunztaduraren<br />
erabilera indartzea <strong>eta</strong> zabaltzea. Denbora- <strong>eta</strong> modu-korrelazio<strong>eta</strong>ko hainbat<br />
aukera: aditz nagusiaren denbora mendeko perpausarenarekin bat ez datorren kasu<strong>eta</strong>n arr<strong>eta</strong><br />
berezia jarriko da.<br />
Hartuko duten esanahiaren arabera, modu desberdina hautatzeko aukera duten aditzak: sentir,<br />
decir (Siento que no va/vaya bien).<br />
Zeharkako diskurtsoa (Ikus "Perpaus konplexua" <strong>eta</strong> "Kohesioa” atalak).<br />
Ser <strong>eta</strong> estar: erabilerak indartzea <strong>eta</strong> zabaltzea; adjektiboen esanahi-aldak<strong>eta</strong> ser <strong>eta</strong> estar<br />
aditzekin.<br />
ADBERBIOA ETA ADBERBIO-LOKUZIOAK<br />
Denbora-, leku- <strong>eta</strong> modu-zirkunstantzien adierazpena.<br />
Egoera-adberbioen desberdintasunak.<br />
Ukatzeko adberbioak: subjuntiboaren erabilera mendeko perpausean (No creo que venga).<br />
Zalantza adierazten duten adberbioak: adberbio bakoitzaren modu-aukerak<strong>eta</strong> sakontzea. Formak<br />
zabaltzea (lo mismo, igual).<br />
Adberbio erlatiboak <strong>eta</strong> galderazko adberbioak. Aurrean preposizioa duten adberbio erlatiboak<br />
(Viene hacia donde estamos nosotros).<br />
Diskurtsoa markatzen duten adberbioak (ikus “Diskurtsoa” ataleko “Antolakuntza” zatia).<br />
Adberbio-lokuzioak (gaia zabaltzea).<br />
Adberbioaren funtzioaren arabera adberbioak esaldian duen posizioa identifikatzea.<br />
(Naturalmente, creo que debes ir ≠ *Creo que debes ir naturalmente)<br />
LOTURAK<br />
Juntagailuak <strong>eta</strong> juntadura-lokuzioak<br />
Koordinatzaileak (hitzak <strong>eta</strong> perpausak lotzeko): gaia finkatzea. Erregistro formal<strong>eta</strong>n murrizk<strong>eta</strong><br />
gehien egiten duten lokailuen erabilerak lantzea (así como; sea…sea; así pues).<br />
Mendekoak: gaia gehiago lantzea <strong>eta</strong> zabaltzea. Denborazkoak: tan pronto como, en el momento<br />
que, una vez que, a medida que, según + indikatiboa/subjuntiboa <strong>eta</strong> infinitibodun erabilerak:<br />
nada más. Kontzesiboak: pese a que, y eso que, tanto si…como si…, subjuntibo bikoiztua (hagas<br />
lo que hagas), aun + gerundioa. Kausalak: no porque + subjuntiboa, sino porque + indikatiboa,<br />
no sea / vaya a ser que. Moduzkoak: tal y como, de la manera que, sin que. Helburuzkoak: de<br />
181<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
modo / de manera que. Baldintzazkoak: en caso de que, mientras, a condición de que, con que, a<br />
no ser que, salvo que. Ondoriozkoak: de (tal) modo /manera / forma que, de ahí que.<br />
Hartuko duten esanahiaren arabera, modua hautatzeko aukera bikoitza duten lokailuak: como,<br />
siempre que, mientras, de modo/manera que.<br />
Erregistroari <strong>eta</strong> erabilerari dagokionez mota berekoak diren lokailuen arteko desberdintasunak<br />
identifikatzea (sin embargo - no obstante; así que - de ahí que; porque - dado que).<br />
Preposizioak<br />
Erabilera indartzea <strong>eta</strong> gaia zabaltzea.<br />
Preposizioak <strong>eta</strong> preposizio-lokuzioak (a costa de, a través de, en cuanto a).<br />
Zailtasunak sortzen dituzten erabilerak (por-para; en-a; durante-en; de-desde, hasta-hacia-a;<br />
delante de / ante, debajo de / bajo; tras-después de).<br />
Preposizio zehatz bat eskatzen duten adjektiboak, aditzak <strong>eta</strong> adberbioak (Loco por las motos;<br />
subido de tono).<br />
Preposizioak + infinitiboa egituraren erabilerak.<br />
2. DISKURTSOA<br />
Kohesioa:<br />
Gaiarekin jarraitzeko baliabideak.<br />
Korreferentziazko prozedura gramatikalak finkatzea <strong>eta</strong> zabaltzea: pertsona-izenordainak,<br />
erakusleak, posesiboak, zenbatzaileak <strong>eta</strong> balio anaforikoa nahiz kataforikoa duten adberbioak edo<br />
adberbiozko esamoldeak.<br />
Balio anaforikoa duten artikulu mugagabeak, izenaren atzetik aldatzaile murriztaileak daudenean<br />
(Cómo no has visto una película tan buena). Erakusleen <strong>eta</strong> pertsona-izenordainen forma neutroen<br />
erabilerak: lo de, lo que, lo de que, esto, eso, aquello. Gai bat sortzeko edo horri berriro<br />
erreferentzia egiteko baliabideak finkatzea <strong>eta</strong> zabaltzea: el hecho de que, el que, que.<br />
Prozedura lexikoak ugaritzea: definizioan sartu den termino baten sinonimoak, hiperonimoak <strong>eta</strong><br />
hiponimoak; nominalizazioa; proforma lexikoak; <strong>eta</strong> erreferentziazko esamoldeak (dicho, citado).<br />
Aditz-denboren komunztadura, diskurtsoko erlazioen araberakoa.<br />
Denborak aurrera egitea, ekintzak bata bestearen gainetik jartzea <strong>eta</strong> atzera egitea; aditz-denboren<br />
balioak aldatzea. Modu-aukerak<strong>eta</strong>, igorlearen jarreraren <strong>eta</strong> asmoaren arabera (Aunque lo hiciera… /<br />
Aunque lo hizo…).<br />
Aipuak egiteko <strong>eta</strong> informazioa transmititzeko prozedurak ugaritzea: aipuak, sarrerako aditzarekin<br />
edo gabe (Invité a Pablo: que no quería venir, que no tenía tiempo…). Ezkutuko aipamenak sarrera<br />
egiteko que partikula gabe (Invité a Pablo: estaba muy ocupado, iba a salir muy tarde, estaría<br />
cansado… siempre excusas). Aditz-denboren <strong>eta</strong> -moduen korrelazioak aipu<strong>eta</strong>n, igorlearen asmoaren<br />
arabera (hau da, informazioaren egiazkotasunari dagokionez konprometituz edo konprometitu gabe)<br />
(Dice que vas con él / Dice que vayas con él; Dijo que iba a llover / Dijo que va a llover / Dijo que<br />
siempre llueve en esta época del año).<br />
Diskurtsoaren zati batzuk lotzeko lokailuak:<br />
Gehitzekoak (no solo… sino también, tanto… como, asimismo…). Kontrako argudioak emateko<br />
lokailuak: murriztaileak (a pesar de, no obstante), elementuen arteko kontrastea adierazten<br />
dutenak (mientras que, en cambio) <strong>eta</strong> argudiak<strong>eta</strong>ren lehenengo elementua indartzen dutenak (de<br />
todas maneras/formas, de todos modos, no es que… es que, ahora bien, aun así). Justifikatzekoak<br />
(puesto que, ya que). Eta, azkenik, ondoriozkoak (por eso, por tanto, de modo que, de manera que,<br />
de ahí que).<br />
Erregistroei dagokienez, gehien murrizten duten lokailuen erabilerari arr<strong>eta</strong> jartzea (a causa de, así<br />
pues, en consecuencia, por consiguiente).<br />
182<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Antolakuntza<br />
Ahozko testu<strong>eta</strong>ko edo idatzi<strong>eta</strong>ko elementuak:<br />
Testuaren <strong>eta</strong> erregistroaren araberako adierazgailuak (gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea).<br />
Diskurtsoari hasiera emateko adierazgailuak: agurtzeko, aurkezteko, gaiaren sarrera egiteko, <strong>eta</strong><br />
beste gai bati sarrera egiteko.<br />
Egituratzaileak: sarrera (Lo primero es que…), testuaren jarraipena (Igualmente; Por su parte) <strong>eta</strong><br />
testuaren amaiera ordenatzeko (Para concluir); azalpenak emateko (Pues bien) <strong>eta</strong> digresioa<br />
eragiteko (A todo esto; Dicho sea de paso; Entre paréntesis).<br />
Birformulatzaileak: azalpenezkoak (A saber; En otras palabras; En otros términos; Dicho de otra<br />
manera), zuzentzaileak (Para ser exactos), urruntzekoak (En cualquier caso: En todo caso; De<br />
todos modos) <strong>eta</strong> laburbiltzekoak (En conclusión; En una palabra; En resumidas cuentas; En<br />
definitiva).<br />
Kategoria bakoitzari dagokionez, erregistroa gehiago murrizten duten adierazgailuen erabilera<br />
finkatzea (Muy señor mío; ¡Hola, tío!; En suma…; En cualquier caso; En definitiva…).<br />
Puntuazioa <strong>eta</strong> paragrafoak. Puntuazio-zeinuak diskurtso-adierazgailuen funtzioan. Sailkatzeko,<br />
enfasia adierazteko <strong>eta</strong> erreferentziak egiteko marka grafikoak: eskema <strong>eta</strong> aurkibide<strong>eta</strong>n testua<br />
banatzeko <strong>eta</strong> antolatzeko arauak; letra-motak, marjinak, azpimarratzeak <strong>eta</strong> komatxoak.<br />
Intonazioa <strong>eta</strong> etenak. Diskurtso-unitateak <strong>eta</strong> esanahi-loturak markatzeko intonazioaren <strong>eta</strong> etenen<br />
erabilera indartzea; hizk<strong>eta</strong>-egintzen eredu melodiko propioak <strong>eta</strong> maila horr<strong>eta</strong>ko diskurtsoegiturak<br />
identifikatzea <strong>eta</strong> sortzea.<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>ko elementu propioak (hainbat erregistro <strong>eta</strong> jarrera hartuko dira kontuan):<br />
Elkarrizk<strong>eta</strong>-adierazgailuak sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea: norbaiti zerbait esateko, agurtzeko, hitz<br />
egiten hasteko, laguntzeko, erantzuteko, indartzeko, baieztatzeko, solaskidea elkarrizk<strong>eta</strong>n<br />
sartzeko, ez dagoela ados adierazteko, aurkakotasuna arintzeko, inplikazioa erakusteko,<br />
urruntasuna adierazteko, hitza hartzeko, azalpena ematen hasteko, laguntza eskatzeko, eskertzeko,<br />
errepikatu <strong>eta</strong> informazioa emateko, amaiera iragartzeko <strong>eta</strong> agurtzeko.<br />
Ohiko egoer<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> harreman<strong>eta</strong>n espero diren erantzunak emateko baliabideak ugaritzea (“ondoz<br />
ondoko hitz-bikoteak"): galdetu/ erantzun, eskaini / onartu <strong>eta</strong> ez onartu edo azaldu, eskatu/onartu,<br />
konplitu/garrantzia kendu, <strong>eta</strong> eskatu/eman.<br />
Erregistroa egoera desberdin<strong>eta</strong>ra egokitzeari arr<strong>eta</strong> berezia jartzea.<br />
Pertsona-izenordain esplizituaren erabilera-kasuak ugaritzea: txanda-aldak<strong>eta</strong>k adierazteko <strong>eta</strong><br />
subjektibotasuna adierazteko (- No estoy de acuerdo. -Yo, a mí me parece que…).<br />
Deixia<br />
Erakusleak: ese/ aquel aurkakotasuna neutralizatzeko kasuak; testu idatziko erabilera anaforikoak;<br />
aquel / aquella / aquellos / aquellas erakusleak gogorarazte-balioarekin (¡Ah, qué tiempos<br />
aquellos!).<br />
Espazio- <strong>eta</strong> denbora-koordenatuen arabera, deiktikoen <strong>eta</strong> adierazgailuen transformazioa<br />
sendotzea: enuntziazio- <strong>eta</strong> erregistro-egoeraren araberako aldak<strong>eta</strong>k (¡Ven aquí enseguida! > Me<br />
dijo que viniera aquí enseguida / Me dijo que me fuera a casa enseguida / Me pidió que me fuera<br />
a casa rápidamente).<br />
Kortesia<br />
Mundu hispanoan gehien erabiltzen diren tratamendu-formak.<br />
Hiztunaren presentziari garrantzia kentzeko: se elementuarekin eratutako egiturak, 2. pertsona,<br />
izenordain mugagabea, hiztuna ere barne hartzen duen edo balio unibertsala duen kid<strong>eta</strong>sunezko<br />
plurala <strong>eta</strong> apaltasunezko plurala. Era berean, entzulearen presentziari garrantzia kentzeko: se<br />
elementuaren erabilera edo inpertsonala, 2. pertsona plurala <strong>eta</strong> “a + infinitiboa” egitura agindu<br />
orokor bat emateko funtzioarekin.<br />
183<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Ñabardurak egiten dituzten aditz-denborak: indikatiboko <strong>eta</strong> subjuntiboko burutugabeak, geroaldia<br />
<strong>eta</strong> geroaldiko perifrasiak.<br />
Kortesiazko gizarte-funtzio<strong>eta</strong>rako esamolde positibo nahiz negatiboak ugaritzea: eskaeraegiturekin<br />
lotutako ñabardurak finkatzea (Por favor, un poco de silencio; Cállate, por favor /¿Por<br />
qué no te callas? / ¿Quieres hacer el favor de callarte?), bai <strong>eta</strong> zuzentasun-egiturekin lotutakoak<br />
ere (Pero, ¿qué es esto?/ Vas bien, pero…).<br />
Kooperaziozko erantzunak: partikulen errepikapenak <strong>eta</strong> esamolde egokiak.<br />
Hizk<strong>eta</strong>-egintzak arintzeko edo indartzeko intonazioak duen garrantzia.<br />
Inferentziak<br />
Anbiguotasun ilokutiboa ohiko esamolde<strong>eta</strong>n.<br />
Erantzun laburregi<strong>eta</strong>n edo luzeegi<strong>eta</strong>n inplizitu daudenak: ahots-tonuan (ironikoa, eszeptikoa…)<br />
<strong>eta</strong> tratamendu-aldaket<strong>eta</strong>n.<br />
Inplizitu, bideratutako galderen egitur<strong>eta</strong>n (Han elegido a Juan jefe de departamento - ¿Que han<br />
elegido a Juan jefe de qué?).<br />
Perpaus-m<strong>eta</strong>forak: kultura-erreferentzia espezifikoak dituzten ohiko esamoldeak (Ser un<br />
donjuan).<br />
Tematizazioa <strong>eta</strong> fokalizazioa<br />
Solaskideek dagoeneko ezagutzen duten informazioa ez aipatzea.<br />
Informazio berria nabarmentzeko baliabideak finkatzea; besteak beste: prozedura gramatikalak<br />
(hurrenkera, bikoizk<strong>eta</strong>, egiturak...), lexikalak, intonaziokoak <strong>eta</strong> azentuari dagozkionak.<br />
Fokalizazioa: diskurtso-operatzaileak <strong>eta</strong> egitura sintaktiko bereziak erabiliz (ikus “<strong>Maila</strong><br />
aurreratua 1” atala).<br />
Fokalizazioa <strong>eta</strong> indartzea: azpimarratzea xede duten egiturak (La verdad es que…), ni elementua (No<br />
sabe ni lo que hace), artikulu mugagabea <strong>eta</strong> amaitu gabeko esaldia (Tiene un carácter…), tan edo<br />
tanto que elementuekin egindako ondoriozko egiturak, enumerazioak (La habitación tiene nevera,<br />
TV, aire acondicionado, teléfono…) <strong>eta</strong> txanda-aldak<strong>eta</strong>k.<br />
Gaia azpimarratzea, aditz-osagarriak aurreko posiziora pasatuz. Galde-perpaus zuzenak,<br />
azpimarratutako elementuekin.<br />
Tematizazioa; horrelako<strong>eta</strong>n, derrigorrezkoa izango da se elementua OZren izenordainekin<br />
konbinatuta agertzea, nahiz <strong>eta</strong> ZO esaldian bereziki adierazita egon. (Ikus “Gramatika” ataleko<br />
“Izenordainak” zatia).<br />
Izen-multzoa (preposizioarekin edo gabe) <strong>eta</strong> pertsona-izenordainen multzoa (komunztadura<br />
gramatikalarekin edo gabe) topiko bihurtzea (Yo, me parece que no estoy de acuerdo; En lo que dices,<br />
tienes razón / Lo que dices, tienes razón).<br />
3. LEXIKOA ETA SEMANTIKA<br />
Hiztegia<br />
Hainbat egoera formal<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>n lantzen diren funtzioak betetzeko esamolde-motak,<br />
ahozko hizkuntzan nahiz idatzizkoan hainbat erregistrotan erabiltzen direnak.<br />
Landutako egoerei <strong>eta</strong> gaiei buruzko hiztegia ugaritzea; aldagai (formala-informala) estandarrak<br />
<strong>eta</strong> lagunarteko edo laneko erregistroak.<br />
Aldak<strong>eta</strong> adierazten duten aditzen erabilera indartzea.<br />
Landutako egoerekin <strong>eta</strong> gaiekin lotuta, maiz erabiltzen diren kolokazioen erabilera zabaltzea <strong>eta</strong><br />
indartzea (Discusión acalorada, contraer un compromiso).<br />
Landutako egoerekin <strong>eta</strong> gaiekin lotuta, gaztelaniako lagunarteko erregistroan maiz erabiltzen<br />
diren esamoldeen erabilera zabaltzea <strong>eta</strong> indartzea.<br />
Herri-hizkeran ohiko diren hitzak <strong>eta</strong> esamoldeak identifikatzea.<br />
184<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Landutako egoerekin <strong>eta</strong> gaiekin lotutako ohiko esapideak ugaritzea. Testuinguruko erabilera.<br />
Gaztelanian maiz erabiltzen diren latineko hitz <strong>eta</strong> esamolde jasoak (Ultimátum, a posteriori).<br />
Konparazio estereotipatu<strong>eta</strong>n erabilera indartzea <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
Hitzen erak<strong>eta</strong><br />
Deribazio bidez hitzak eratzea, kategoriaz aldatu gabe: aurrizkiekin (des-, in-, im-, i-, a-, anti-,<br />
pre- <strong>eta</strong> pos) <strong>eta</strong> atzizkiekin (-eria <strong>eta</strong> -ismo).<br />
Deribazio bidezko hitz-erak<strong>eta</strong>n sakontzea <strong>eta</strong> gai hori zabaltzea; deribazio-prozesu horr<strong>eta</strong>n,<br />
hitzak kategoriaz aldatuko dira: substantibazioa, aditzak <strong>eta</strong> adjektiboak oinarri hartuta (-umbre <strong>eta</strong><br />
-ia); <strong>eta</strong> adjektibazioa izenak oinarri hartuta (-al, -ar <strong>eta</strong> -az).<br />
Atzizki handigarriak <strong>eta</strong> txikigarriak.<br />
Mespretxuzko atzizkiak: -ajo, -ucho (pequeñajo, pueblucho).<br />
Aditz-deribazioa: atzizki bat gehituta: -ar, -ear, -izar, -ificar, ecer (edificar, establecer), edo bi<br />
hizki gehituta (dormir – adormecer; brillar – abrillantar, joven- rejuvenecer).<br />
Konposizio bidezko hitz-erak<strong>eta</strong>ren gaia sakontzea <strong>eta</strong> zabaltzea.<br />
Gehien erabiltzen diren erregistro jasoko atzizkiak identifikatzea (-cracia, -ancia, -filia, -fobia, -<br />
itis, -algia, -patía).<br />
Hitzen familiak.<br />
Gaztelaniaz maiz erabiltzen diren sigla <strong>eta</strong> akronimo gehiago ikastea.<br />
Esanahia<br />
Landutako gaien asoziazio-eremuak zabaltzea.<br />
Esanahi irekiko hitzak lantzea <strong>eta</strong> testuinguruari bereziki dagozkion hitzekin ordezkatzea; gaia<br />
zabaltzea (Decir, señalar, comentar, exponer, expresar, contar).<br />
Landutako egoerekin <strong>eta</strong> gaiekin lotutako sinonimoak (edo antzeko esanahia dutenak) <strong>eta</strong><br />
antonimoak gehiago lantzea. Erabilera desberdinak, erabilitako erregistroaren arabera.<br />
Eremu semantiko bereko hitz gehiago ikastea <strong>eta</strong> ohiko ezaugarriak <strong>eta</strong> ezaugarri bereizgarriak<br />
ulertzea (Frasco, bote, tarro, lata…).<br />
Hitz polisemikoen erabilera egokiak.<br />
Formari dagokionez oso hurbil dauden hitzak, zailtasunak sortzen dituztenak (prever – proveer).<br />
Lotura faltsuak <strong>eta</strong> ohiko interferentzia lexikoak, bai ama-hizkuntzarekin, bai beste bigarren<br />
hizkuntza batzuekin.<br />
Hitz homofonoak (botar-votar).<br />
Azentua jartzen den lekuaren arabera esanahiz aldatzen duten hitzak: amplio-amplío.<br />
Erregistro formal <strong>eta</strong> informal<strong>eta</strong>rako lexikoa ugaritzea. (ir / dirigirse a / acudir).<br />
Hizkuntza-baliabideen erabilera identifikatzea <strong>eta</strong> indartzea: konparazioak, m<strong>eta</strong>forak <strong>eta</strong> irudizko<br />
adierako egiturak.<br />
Gaztelaniaren aldaera garrantzitsuen<strong>eta</strong>n ohikoak diren hitzak identifikatzea (autobús-guaguacamión,<br />
coche-carro-auto).<br />
4. FONOLOGIA ETA ORTOGRAFIA<br />
Baliabide fonikoak<br />
Bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-fonemak identifikatzea <strong>eta</strong> ahoskatzea: ama-hizkuntza desberdineko<br />
taldeak direla-<strong>eta</strong>, ahoskatzean zailtasun gehien sortzen duten fonemak <strong>eta</strong> aldaerak.<br />
Z/s (caza/casa) fonemen arteko bereizk<strong>eta</strong>z duten pertzepzioa <strong>eta</strong> seseoaren ezagutza. Bokalfonemak<br />
<strong>eta</strong> kontsonante-fonemak erlaxatzea <strong>eta</strong> bi kontsonante berdin jarraian doazenean (s, n, r<br />
<strong>eta</strong> l) bokal bakar bihurtzea (los sábados > lo[s]abados).<br />
Diptongoak, triptongoak <strong>eta</strong> hiatoak.<br />
185<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA
Silabak bereiztea. Bi edo hiru hitz sinalefa eginez ahoskatzea.<br />
Azentuak indarra emateko <strong>eta</strong> gaia azpimarratzeko baliabidetzat duen balioa sendotzea.<br />
Intonazioa: eredu bereizgarri<strong>eta</strong>n sakontzea <strong>eta</strong> horiek beste erabilera batzu<strong>eta</strong>ra zabaltzea.<br />
Adierazpen-perpausen intonazioa: baieztapen-motak bereiztea (arrunta, kategorikoa, limurtzaileak,<br />
zalantza adierazten dutenak <strong>eta</strong> enumerazio<strong>eta</strong>n agertzen direnak). Galde-perpausen intonazioa:<br />
galdera-motak bereiztea (orokorrak: ¿Qué hora es?; adierazpenezkoak: ¿A que no lo sabes?;<br />
adierazpenezkoak kortesiazko ezaugarriekin: ¿Querrías hacerme el favor de llamar a Pedro y<br />
avisarle?; <strong>eta</strong> aukerazkoak: ¿Me lo dices o no me lo dices?).<br />
Komunikazio-funtzio desberdina duten esamolde<strong>eta</strong>ko intonazioa, hainbat tonutan (serio, haserre,<br />
isekari, maitekor…).<br />
Intonazio bereizgarria duten sekuentzia sinpleak: errefrauak <strong>eta</strong> poema sinpleak.<br />
Unitate melodikoen <strong>eta</strong> puntuazioaren arteko korrespondentzia finkatzea; hau da, puntuazio-mota<br />
bakoitzari dagokion intonazioa lantzea: puntua, koma, bi puntuak, puntu <strong>eta</strong> koma, eten-puntuak,<br />
marratxoa <strong>eta</strong> parentesia.<br />
Etenen banak<strong>eta</strong>ren <strong>eta</strong> egitura sintaktiko nahiz informazio-egituraren arteko korrespondentzia<br />
(sintagmak, nukleoak <strong>eta</strong> osagarriak mugatzea, mintzagaia/galdegaia, topikoa/aipamena…).<br />
Kategoria gramatikal tonikoak (aditzak, izenak, adjektiboak, izenordain tonikoak…) <strong>eta</strong> atonoak<br />
(artikuluak, preposizioak, juntagailuak…) identifikatzea <strong>eta</strong> sortzea.<br />
Oso zabalduta dauden gaztelaniaren aldaer<strong>eta</strong>ko eredu melodikoen ezaugarri nabarmenenak<br />
identifikatzea.<br />
Ortografia<br />
Fonemen <strong>eta</strong> letren arteko korrespondentzia finkatzea (ikus “<strong>Maila</strong> aurreratua 1” atala).<br />
Letra larrien erabilera-kasu bereziak: hasierako letra larriak pertsona-izen<strong>eta</strong>n <strong>eta</strong> errealitate<br />
berezi<strong>eta</strong>n; entitate, hitzaldi <strong>eta</strong> kongresuen izen<strong>eta</strong>n; <strong>eta</strong> kontzeptu absolutu<strong>eta</strong>n.<br />
Tildeak: gaztelaniako azentuazio grafikorako arauak finkatzea. Azentu-markaren erabilera<br />
diptongo <strong>eta</strong> hiato<strong>eta</strong>n.<br />
Oso ohikoak ez diren puntuazio-zeinuak: eten-puntuen oinarrizko erabilerak, galdera-ikurrak,<br />
harridura-ikurrak, parentesiak, marratxoa <strong>eta</strong> komatxoak. (Ikus “Diskurtsoa” ataleko<br />
“Antolakuntza” zatia)<br />
Hitzen zatik<strong>eta</strong>k lerro bukaer<strong>eta</strong>n: bokal- <strong>eta</strong> kontsonante-multzoak, bana daitezkeenak <strong>eta</strong> ezin<br />
direnak; aurrizkiak <strong>eta</strong> atzizkiak dituzten hitzen banak<strong>eta</strong>k.<br />
Hainbat laburdura <strong>eta</strong> siglatan, letra larrien, txikien <strong>eta</strong> puntuazioaren erabilera finkatzea.<br />
Barbarismoen egokitzapen ortografikoak.<br />
186<br />
CURRÍCULO HEOI<br />
NIVEL AVANZADO<br />
MAILA AURRERATUA