Juan Martin Hiribarrenen Eskaraz eguia (1858 ... - Euskaltzaindia

1214
AltZibAr AretxAbAletA, x.: Juan Martin Hiribarrenen Eskaraz eguia (1858), …
Hiribarrenen erranak eta aforismoak ez dira erlijio gaiezkoak, ezta moral
gaiezkoak (gehien-gehienak behin tzat); bizibideari eta osasunari dagozkion
jarraibide praktikoak edota zuhur tziazkoak dira. Hiribarrenek Hipokratesen
eta Salernoko Eskolaren medikun tza aforismoak moldatu ditu euskaraz eta
Medikun tzaren historiaren parte bat eraku tsi digu. Aforismoak irakaskuntzan
erabiliak izan dira, jakin tza –trinko– adierazita errazago heda tzeko (horretan
tradizioa egon da Fran tzian) eta haien bidez Hiribarrenek euskaldunei
eta laborariei irakastea bilatuko zuen. Genero hori egun ere balio tsua
dateke pen tsamendua adierazi eta lan tzeko (horren adierazle, UPV-EHUk
antolatu Oihenart Aforismoen lehiaketa, 2011).
Azterturiko bi alderdietan hainbat eta hainbat gai geldi tzen dira azal tzeko;
esaterako, zertako i tzuli zituen fran tsesez bere erran eta aforismoak. Dena
dela, gure ustez, Hiribarrenen erran eta aforismoen argitalpenak lagunduko
luke egilea ahazturaren eta jakinezaren zigorretik aska tzen eta, agian, orain
arte baino hobeki baliozta tzen. Euskal hiztegiak ere ez luke kalterik. Eranskinetan
bildu dugun sortak erakusten du ezagu tzea merezi dutela.
Laburdurak
E: Eskaldunac (Baiona: Foret eta Lasserre, 1853). Ik. Bibliografian
Altuna et al.
EE: Eskaraz eguia (Baiona: Lasserre, 1858).
Er.: Eranskinak.
G: Garate, G. Ik. Bibliografia.
LEZ: (Hiribarren) «Laborarien erran zaharrak». Zenbakia nik ezarri
diet.
AH: (Hiribarren) «Aphorismes Hygiéniques».
AS: (Hiribarren) «Aphorismes sapientiaux». Lhandek argitaratuak.
Ik. Bibl. Lhande)
M: (Hiribarren) «Médecin». (31 a tsotitz). Zenbakia nik ezarri diet.
PHES: (Hiribarren) «prescriptions hygiéniques de l’Ecole de Salerno».
Nik ezarri diet zenbakia.
EZAP: (Hiribarren) «Erran Zaharrak. Aphorismes Proverbiaux».
Euskera. 2010, 55, 3. 1191-1224. Bilbo
issn 0210-1564