16.06.2015 Views

romani

romani

romani

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

omani


piter goldsmits im droidan vicnob, roca<br />

CvenTan isrodnen. mgoni erT-erTi pirveli ucxoeli<br />

iyo, romelic TbilisSi Camovida.<br />

im saerTaSoriso organizaciebis Tu fondebis<br />

saxelebs, romlebsac is warmoadgenda da warmoadgens<br />

Cvens qveyanaSi, me ver vimaxsovreb, magram<br />

Zveli megobrebi ki varT: gvivlia kidec erTad da<br />

raRaceebic gadagvxdenia.<br />

im RamiTac damireka da miTxra:<br />

– hei, megobaro, SokSi var….<br />

raRacnairi, imqveyniuri xma hqonda.<br />

– ra iyo?<br />

marTlac sakvirvelia, ucxoeli rom naSua Ramevs<br />

girekavs.<br />

– Tqven giJebi xarT, saerTod!… beso wavida!<br />

beso piteris ofisis mZRoli iyo. imereli biWi,<br />

ase, Cveni xnisa: yovelTvis gaparsuli iyo da kargad<br />

gauToebuli ubralo perangi ecva.<br />

me gamecina.<br />

– lamis yovel weliwads samsaxurs icvli da<br />

besosi gagikvirda?<br />

ise, beso karga didxans iyo piteris mZRoli.<br />

Cumi biWi iyo, imerels didad ar hgavda.<br />

– Sen ver xvdebi, – daikvnesa piterma, – beso<br />

sadRac dasakargavSi wavida…, yovel SemTxvevaSi,<br />

me ase mgonia. dilidan matara, naSuadRevs, ofis-<br />

Si rom momiyvana, mmarTvelisTvis gasaRebebi<br />

3


4<br />

dautovebia da uTqvams, piters ar uTxra, mivdivaro.<br />

…mobiluri gamorTuli aqvs.<br />

– mere ra? kargi mZRoli iyo, magram iSovi axal<br />

karg mZRols.<br />

– araferi gesmis. besom memuarebi datova Cem-<br />

Tvis gadmosacemad. axla wavikiTxe es memuarebi.<br />

beso `thank you~, `yes~ da `of course~ ki ambobda<br />

xolme gaubedavad, magram...<br />

– ki, inglisurad dawera. nu, me mesmis.… mSve nivrad<br />

waikiTxav. gamgebi gaigebs,… es ici ra, axla<br />

Wku aze vera var…, xval unda mivideT besos saxlSi.<br />

movZebnoT….<br />

piteris SfoTvis ambavs mere mivxvdi, roca<br />

besos ubralo rveulSi naweri wavikiTxe. rveuls<br />

maikl jordani exata da ewera `okul defteri~.<br />

piteri Tavad dajda im Tavisi TeTri jipis<br />

saWesTan da varkeTilSi didxans veZebeT is saxli,<br />

sadac, wesiT, besos ojaxs unda ecxovra.<br />

iq gviTxres, rom isini sofelSi dabrundnen, so -<br />

felSi ki ara, patara qalaqSi, saidanac saSovarze<br />

iy v nen wamosulebi.<br />

piterma ar daiSala da mainc ipova besos col-<br />

Svili. iq ar Casula, magram telefoniT miswvda<br />

mis cols.<br />

erTaderTi, rac SevityveT, is iyo, rom beso<br />

uc xo eTSi wasula.<br />

rogorc aTasebi.<br />

es zogadi ucxoeTSi wasvla kidev ufro dagafiq<br />

rebda kacs.<br />

me da piteri gamovTveriT. sxva ra SegveZ lo?<br />

gamov TveriT da bevri vilaparakeT. imdeni vi laparakeT,<br />

rom imas laparakic aRar erqva, wigni ga -<br />

movidoda.


oRond, am ambavze wigni ar damiweria, ubralod,<br />

besos rveuli gadmovTargmne. didi mTargmneli ar<br />

var, magram arc beso Canda didi moinglisure.<br />

mTavari eg sulac ar aris, mTavari ambavia.<br />

piteri ki yoveldRe sainformacio sai tebs<br />

CaaTvalierebs da mirekavs:<br />

– jerjerobiT axali araferia.<br />

da amoixvneSebs.<br />

5


1.<br />

islam sulTanovis mama, huseini, qirbalis bolo<br />

xani iyo. rodesac komunistebi im uzarmazar Sua azias<br />

miadgnen da gawiTleba dauwyes, sulTan huseinTan<br />

molaparakebebi gaabes da manamde elaparaknen, sanam<br />

ar mokles.<br />

qirbali patara, mTiani qveyana iyo da komunistebs<br />

imisTvis Tu sWirdebodaT, rom mis uzarmazar mTebze<br />

samxreTisaken mimavali gzebi gadioda.<br />

maSin islam sulTanovs, ubralod, islami erqva da<br />

am wynari xanis nabolara vaJi iyo. mgoni oTxi-xuTi<br />

wlisa. Tavisi mravalricxovani ZmebiviT is mTebs ar<br />

Sehfarebia da arc avRaneTSi an sparseTSi gaqceula,<br />

radgan is da dedamisi komunistebma swrafad daatusaRes<br />

da mSobliur mxares moaciles. deda da islami<br />

didxans isxdnen matarebelSi, mere ki qirbalis<br />

saxanodan Zalian Sors, qalaq TbilisSi aRmoCndnen,<br />

sadac erT sardafSi daasaxles aRmarT quCaze da<br />

sadac maT gvari – sulTanovi – mianiWes.<br />

islam sulTanovi TbilisSi, engelsis quCaze<br />

dadioda rusul skolaSi, dedam ki qargviT gaiTqva<br />

saxeli. mas Zveleburi sparsuli ostatoba hqonda<br />

naswavli da cxvirsaxocebs qargavda da yidda. aseve,<br />

dedam engelsis quCisTvis ucnauri saWmelebis keTeba<br />

da magari Cais moduReba icoda da muSaTa sasadiloSi<br />

damlageblad muSaobda.<br />

islam sulTanovma qarTuli quCaSi iswavla. iqve<br />

7


iswavla somxuri da qurTuli, xolo sparsuli da arabuli<br />

Turme enis amodgmidanve icoda.<br />

1938 wels islam sulTanovi da dedamisi daapatimres.<br />

islam sulTanovs maSin Cvidmeti weli usruldeboda<br />

da imis Semdeg deda aRar unaxavs. Semdgomi<br />

oci weliwadi man TeTr CrdiloeTSi gaatara.<br />

qirbalis qveyana im droisTvis erTi Suaaziuri<br />

respublikis avtonomiur olqs warmoadgenda da<br />

islam sulTanovi ise daberda, rom iq aRar Casula.<br />

1957 wels, gadasaxlebidan dabrunebisTanave, man<br />

gaarkvia, rom did qalaqebSi cxovreba akrZaluli<br />

hqonda. TbilisSi erTi kviriT droebiT gaCerebuli,<br />

sagangebo miwerilobiT da ori Cekistis TanxlebiT<br />

is gaistumres dasavleT saqarTvelos erT patara<br />

qalaqSi, sadac arc naTesavi hyavda, arc nacnobi da<br />

arc saxli gaaCnda.<br />

es qalaqi TviTon amoirCia oTxi SemoTavazebuli<br />

qalaqidan, yvelaze adamianuri eCvena. rogorc Tvi-<br />

Ton ambobda, jer kidev biWobaSi gaegona iqaurobis<br />

Sesaxeb da ifiqra, barem iq vcdi bedso.<br />

raRa bedi iyo, ormocis sruldeboda ukve, magram<br />

mainc.<br />

samuSao adgili mas qalaqis mSromelTa klubSi<br />

mouZebnes. kinos meqanikosad moewyo. am saqmisa cimbiridan<br />

gaegeboda da oTaxic iqve misces.<br />

nivTi bevri ar hqonda, sazamTrod ki SeSis Rumeli<br />

sWirdeboda da im Tavis patara oTaxSi icxovrebda,<br />

romelSic klubis ukana ezodan SeiZleboda Sesvla.<br />

im dros iq mxolod kerZo saxlebi iyo. qalaqi<br />

sofels hgavda, radgan mis kideebze jer ar wamoeSenebinaT<br />

uvargisi da ulamazo muSaTa xuTsarTuliani<br />

korpusebi, romlebic mere aTasi ubedurebis saTaved<br />

iqcnen. ezoebi, xexili da venaxebi, odnav momJavo<br />

8


yurZens rom isxamda: ai, maSindeli qalaqi.<br />

sami skola da mefeTa droidan SemorCenili ganTqmuli<br />

saparaskevo bazroba. meti iq arc araferi iyo.<br />

islam sulTanovi erTaderTi ucxoeli iyo qalaqSi.<br />

iqauroba arafriT hgavda Tbiliss, sadac yovel<br />

quCaze xuTi-eqvsi ena ismoda.<br />

swored im klubis gverdiT, erT orsarTulian<br />

saxlSi, romelsac xis aivani hqonda, xolo ezos atmisa<br />

da Wermis xeebi da Savi yurZnis talaveri amSvenebda,<br />

islam sulTanovis Camosvlidan TiTqmis wlisTavze<br />

davibade me.<br />

dedaCemi samSobiaroSi ar wauyvaniaT, Sin moilogina,<br />

vinaidan bebiaCemi cnobili bebiaqali iyo.<br />

2.<br />

xeirianad ar vici, ratom vixseneb am ambavs, magram<br />

rogorRac gamarTulad da literaturulad ki<br />

gamomdis. wera, provincielis pirobaze, skolidanve<br />

mexerxeboda, rac moulodneli ram iyo im drois Cvens<br />

qalaqSi.<br />

komunistebamde CvenTan ganTqmuli saswavlebeli<br />

iyo da bevri ganTqmuli adamiani swored Cveni<br />

qalaqidan daiZra Tbilisisken, magram maSin, roca me<br />

davibade, qalaqis kideze ukve bare oci weliwadi iyo,<br />

rac ganTqmuli sapatimro arsebobda da swavlisa da<br />

kulturulobisa aqaurobas aRaraferi etyoboda,<br />

vinaidan cixes Zalian didi gavlena moexdina aqaurobaze.<br />

pataraobisas es ambavi ar mesmoda da verc vgrZnobdi,<br />

magram mere da mere es Cems garemoSic SemoiWra da<br />

cxovreba momiwamla.<br />

rogorRac welgamarTulad ver vyvebi am ambavs<br />

9


imitom, rom inglisurad arasdros milaparakia da is<br />

wignebiT maqvs naswavli. Tan kidev, Cemi qalaqis ena<br />

Tavisken meweva. winadadebas rom vwer, Cemi qalaqis<br />

ena mesmis.<br />

Cemi qalaqis ena ki qarTulia, oRond – Zalian<br />

kuTxuri, da amitom, rasac vwer, jer literaturul<br />

qarTulze gadamaqvs da mere – inglisurze.<br />

Cemi qalaqis ena metiCara, xalisiani, odnav gawelili,<br />

cotaTi glexuri da cotaTi TaRliTuri enaa.<br />

raxan Cveni qalaqi vaWroba-bazrobis ZvelisZveli<br />

adgilia, TaRliTobac Soriaxlos trialebs. Tu amas<br />

cixis siaxloves davumatebT, sakvirveli bevri aRaraferi<br />

darCeba: isic unda gavixsenoT, rom dasavluri<br />

laparaki isedac ormag an egeb sammag xlarTebsa<br />

da kvanZebsac Seicavs.<br />

amis miuxedavad, imas ki vecdebi, rom gasagebad<br />

gadmovce Cveneburi laparakebi.<br />

islam sulTanovma Cveneburi enisa bevri araferi<br />

icoda. misi gageba sakmaod uWirda, Tumca qarTuls<br />

sadad da gasagebad laparakobda. mere mivxvdi, rom<br />

ase sadad da gasagebad mTel msoflioSi mefeebi da<br />

maTi jalaboba laparakoben.<br />

bavSvobidan zustad ra dagamaxsovrdeba?<br />

islam sulTanovi pirvelad Cvens ezoSi vnaxe: bebiaCemTan<br />

kvercxis sayidlad mosuliyo. an SeiZleba<br />

sulac sxva dros vnaxe, magram es kvercxis yidvis<br />

suraTi samudamod damamaxsovrda.<br />

mereRa gavige, rom did qalaqebSi cxovrebis<br />

akrZalva karga xnis moxsnili hqonda, oRond Cvengan<br />

veRar daZruliyo: TbilisSi aRaraferi ebada da ukve<br />

xniers kidev erTxel axali cxovrebis dawyeba albaT<br />

aRar SeeZlo.<br />

maSin ase Canda.<br />

10


– xelCaqneuli kaciao, – miTxra erTxel bebiaCemma<br />

ukve wamozrdils, roca kinomeqanikosis patara<br />

oTaxidan gvian dabrunebuli samzareuloSi saWmlis<br />

povnas vlamobdi.<br />

maSin ukve didi megobrebi viyaviT. islam sul-<br />

Tanovs klubis patara biblioTekidan wignebi gamohqonda<br />

da kiTxvas mirCevda.<br />

rogor davmegobrdiT, ar maxsovs, mgoni, Tokis<br />

dawvna da raRacnairi, albaT banakebSi naswavli<br />

maryuJebis gamonaskva maswavla.<br />

qalaqSi megobrebi ar hyavda, arc qorwilebSi<br />

iwvevdnen, arc qelexebSi. TavisTvis midi-modioda da<br />

didad arc endobodnen. erTi rom, TaTrad Tvlidnen,<br />

rogorc uwodebdnen xolme CvenSi yovel muslimans,<br />

da meorec, saxifaTo biografiis kacad miaCndaT.<br />

coli ar SeurTavs. qalTan dalaparakebulic ar<br />

daminaxavs. mere vfiqrobdi xolme amaze, albaT raRac<br />

sWirs amdeni xnis nacixrobis mere-meTqi. kiTxvas xom<br />

ver gavubedavdi.<br />

bevrjer minaxavs, rogor gaigebda vin icis saidan<br />

motanil gacveTil xaliCas da loculobda ise, rogorc<br />

mere televizorSi minaxavs muslimebis locva.<br />

Cveneburi SexedulebiT, TaTars ki saerTod ar<br />

hgavda. xorblisferi, Zalian dawyobili da movlili<br />

saxe hqonda: SeTxelebuli, WaRara, ukan gadavarcxnili<br />

Tma da mosuqebuli ferdebi. Tavisive<br />

gamoCorknili da asxmuli mZivi hqonda, romelsac<br />

yovelTvis aTamaSebda TiTebSi, da dinji siaruli<br />

icoda, oRond maRla Tavs iSviaTad aiRebda, miwas<br />

CaCerebuli dadioda xolme.<br />

kinoseansi dReSi orjer iyo, saRamos Svidsa da<br />

cxra saaTze, anda pirveli seansis damTavrebidan naxevari<br />

saaTis Semdeg. xSirad gamodioda, rom filmebi<br />

11


orseriiani iyo, gansakuTrebiT – induri filmebi,<br />

sadac simRerebi lamis ufro grZeli iyo, vidre<br />

sicocxlis gzebia CvenTvis.<br />

ramdenjer micqeria filmisTvis meqanikosis oTaxidan,<br />

im patara sarkmlidan, saidanac kino gadis.<br />

es Cemi jildo da upiratesoba iyo. zogjer sando<br />

megobaric ki mimiyvania, romelic islam sulTanovs<br />

adridanve SeTvalierebuli hyavda da masTan megobrobas<br />

miwonebda.<br />

mamaCemi arafers ambobda islam sulTanovis<br />

oTaxSi Cems xSir yofnaze. imxanad taqsize muSaobda<br />

da axlomaxlo soflebisa da qalaqebisken dahyavda<br />

xalxi. dedaCemi Cems TaTarTan trials kinos siyvaruliT<br />

Tu axsnida. me ki verafriT avxsnidi. mgoni, biWobaSi<br />

aris xolme dro, roca viRac, ucxo ufrosisaken<br />

migiwevs guli. is ufro rbili da gamgebi Cans, man<br />

ufro meti icis, vidre Senianebma. yovel SemTxvevaSi,<br />

ase ggonia.<br />

mama swored maSin gardamecvala, roca skolas vam-<br />

Tavrebdi.<br />

maRla soflidan wamosuliyvnen xuTni, naqeifrebi,<br />

didi satvirTo manqaniT, qaniswylis mosaxvevze satvirTos<br />

mZRols saWe ver daeWira. Rame iyo, amindi<br />

fuWdeboda da Sin mosvlas Cqarobdnen.<br />

iq yovel weliwads iRupeboda vinme da albaT<br />

ax lac iRupeba, ar vici.<br />

sul jvrebi dgas qaniswylis kldeze da bazaltis<br />

qvaze gadatanili daRupulTa fotoebi.<br />

samni daiRupnen, orni gadarCnen. naTesavTan qeifobdnen,<br />

niSnoba iyo Tu raRac.<br />

saSineli dReebi iyo.<br />

iciT, rogor tirian qalebi Cvens qalaqSi da iciT,<br />

rogor uCuydebaT guli biWebs, roca mama ukvdebaT?<br />

12


qalebi Cvens qalaqSi ar tirian, isini kivian. isini<br />

cxovrebas amTavreben, rodesac kaci ukvdebaT da<br />

aRarasdros ixdian Savs, Tu, ra Tqma unda, sicocxlis<br />

gagrZelebas apireben. bebiaCemi xuT TveSi gardaicvala,<br />

yvelaferi daamTavra mamaCemis Semdeg. Cvens<br />

qalaqSi erT weliwads televizors da radiosac ar<br />

rTaven, roca quCaze viRac kvdeba. es glovis Cvenebaa.<br />

biWebi ki verafers xvdebian, roca mama ukvdebaT.<br />

isini grZnoben raRac naRvels da xvdebian, rom<br />

raRac adgili unda daiWiron. didi, carieli adgili.<br />

tkbilad axsendebaT mamis risxva da dardiT – masTan<br />

megobrobis suraTebi.<br />

3.<br />

agvistoSi TbilisSi wavedi da iqaur universitet-<br />

Si filologiis fakultetze Cavabare gamocdebi.<br />

ra Tqma unda, ver movewyve. niSnebis jami ar meyo<br />

imisTvis, rom studenti gavmxdariyavi.<br />

es wamowyeba Tavidanve sisulele iyo.<br />

dedaCems undoda, quTaisSi Camebarebina, romelime<br />

teqnikumSi.<br />

is dro ukve didi xnis wasuli iyo, roca patara<br />

qalaqebidan daZruli biWebi pirdapir da iolad abarebdnen<br />

cnobil fakultetebze.<br />

Tanac, sakvirvelic es iyo, rom Cveneburi biWi<br />

fi lologiis fakultetisken moviwevdi. sad Tbiliselebis<br />

codna wera-kiTxvasa da leqsebSi da sad –<br />

provincieli biWisa? im dros Tbiliselebi ukve soflelebs<br />

gveZaxdnen.<br />

yvelas, vinc Tbiliss gareT davibadeT.<br />

es wagebuli ambavi iyo.<br />

Semodgomidan swavlas mainc ver SevZlebdi. an jar-<br />

13


Si gamiwvevdnen, an unda memuSava. mamaCemi taqsiT karg<br />

fuls Soulobda, axla kidev, dedaCemis samkervaloSi<br />

Wra-kerviT ra unda gvyofnoda. patara da-Zma momdevda<br />

ukan, TbilisSi Tavs rogor Sevinaxavdi? maSin<br />

dauswreblad swavlebac iyo, momuSave xalxisTvis,<br />

magram samuSao unda meSova da momaval wels davlodebodi.<br />

manamde ki jaris qaRaldi momividoda.<br />

mokled, xlarTebi.<br />

islam sulTanovi Cems sastudentod mzadebaSi ar<br />

gareula, cota ki gaikvirva, magram arc urCevia rame,<br />

arc dauSlia. TviTon universitetSi swavla ver moeswro<br />

da etyoboda, bevri araferi icoda amisa.<br />

amitom mouwyobeli davbrundi. TbilisSi deda<br />

ar gamomyolia, biZam wamiyvana da mTeli cameti dRe,<br />

rac gamocdebi grZeldeboda, erT Soreul naTesavTan<br />

vcxovrobdi. cxadia, biZaCemi meore dResve<br />

Sin gabrunda, is uxerxulobebi ki, naTesavebTan<br />

cxovrebisas rom ganvicdidi, axlac maxsovs. Cven-<br />

Tan sxvanairi tualetebi iyo. saerTod, pirvelad<br />

movxvdi binaSi. iqamde saxlSi vcxovrobdi, axla ki<br />

gamoketili aRmovCndi.<br />

naTesavebi kargi vinmeebi iyvnen. Tumca, imis Semdeg<br />

aRarc minaxavs.<br />

biZaCemic kargi kaci iyo, magram Cemi filologobisa<br />

araferi sjeroda. qarTulis maswavlebloba ra<br />

kacis saqmeao, ambobda, age, CvenTan satyeoa, wvenebis<br />

qarxanaa, rame aseTze geswavla, anda quTaisis teqnikumebi<br />

agerCiao. daCemebuli hqondaT es teqnikumi.<br />

universitets Zlivs vagnebdi. gza verafriT davimaxsovre.<br />

didad sacodavi viyavi.<br />

maSin Cvens qalaqSi Sin mouwyoblad dabruneba did<br />

sircxvilad iTvleboda. Tbilisis umaRlesebSi ufro<br />

14


gogonebi abarebdnen da cdilobdnen, zustad aer-<br />

CiaT is fakulteti, sadac moxvdebodnen. CaWra xom<br />

saerTodac gamanadgurebeli iyo. aseT SemTxvevaSi<br />

ojaxi acxadebda, qulebi ar eyoo, Torem mTel weliwads<br />

axal gamocdebamde, yovel Tavyrilobaze gaixsenebdnen,<br />

gasaTxovari kia, magram CaiWrao. biWebs<br />

ufro eiolebodaT, cotas waimuSavebdnen, muSa kacis<br />

sabuTebs gaaxerxebdnen da dauswreblad raRac sain-<br />

Jinro uazrobas daamTavrebdnen.<br />

diplomi mniSvnelovani iyo. ratom, aravin icis.<br />

albaT raRac sazogadoebrivi mdgomareobisTvis.<br />

kaci rom daojaxdeboda, imis Semdeg mis sauniversiteto<br />

diploms aRaravin ixsenebda, magram manamde<br />

es raRacas niSnavda.<br />

oqtombris Sua ricxvebSi jarSi gasawvevi qaRaldi<br />

momivida.<br />

studenti ar viyavi da jaridan ra damicavda?!<br />

dedaCemma raRac scada, ixlaforTa: egeb rogorme<br />

imis sabuTebi moepovebina, rom mamiT oboli, ojaxis<br />

erTaderTi marCenali viyavi, magram erTi, rom yvelam<br />

icoda misi samkervaloSi muSaobis ambavi, da meorec,<br />

rom amis dasamal qrTams ver gaswvda, Tumca, rogor-<br />

Rac ki gvexmareboda erTi Cveni naTesavi, romelic<br />

raikomSi muSaobda karga gvarian Tanamdebobaze.<br />

dedaCems mainc mouwia cota fulis daxarjva, saraiono<br />

samxedro komisars kargi ZRveni miarTves da im<br />

Cvenma naTesavmac sTxova, egeb mSvidobian nawilSi<br />

moawyo sadme, mTlad saucxoo iqneba, Tu saqarTvelo-<br />

Si datovebeno. isic Seaxsena, biWi filologiurze<br />

abarebda, rusuls, ase Tu ise, axlaforTebs, magram<br />

siciveSi da WirSi nu gagvigzavnio. rusulSi samiani<br />

marTlac miviRe, rac, simarTle rom iTqvas, islam<br />

sulTanovis damsaxureba iyo.<br />

15


komisari mtkiced dahpirda, magaze guls ar gatkeno.<br />

deda tiroda, me ki bargi Sevkari.<br />

uamravi saWmeli gamatanes, romelsac mTeli kvira<br />

mTeli saldaTuri vagoni Wamda.<br />

TandaTan gairkva, rom Sors mivdiodi, CrdiloeTSi,<br />

petrozavodski hqvia.<br />

Cemi xeiri is iyo, rom taqsis mZRolis Svilma manqanis<br />

marTva bavSvobidan vicodi da marTvis mowmoba<br />

skolis damTavrebisTanave aviRe.<br />

4.<br />

islam sulTanovma Cemi jarSi wasvlis ambavi rom<br />

gaigo, Taviseburad momamzada. imdens da ise melaparaka<br />

im qveyanaze, sadac aucileblad movxvdebodi,<br />

rom mTeli Rame gavaTene.<br />

is cixis saSinelebebze da lagerebze ar yveboda.<br />

ubralod, mixsnida, rogor unda davifuTno Zilis win;<br />

rogor SevebrZolo baRlinjoebs, romlebic arasodes<br />

menaxa; rogor gavce pasuxi jariskacebs, romlebsac<br />

`Zedebi~ hqviaT. maimedebda, rom Tu ori qarTveli<br />

mainc viqnebodiT erT nawilSi, Zmurad unda davdgeT<br />

da Tund gavilaxoT, yoveldRe unda veCxuboT ufros<br />

jariskacebs, rac eqvs TveSi moTavdeba. araferze<br />

daixio ukano, vinc daCagvras dagipirebs, riTac SegeZleba,<br />

imiT gaeci pasuxi, gindac mduRare Caidani daeci<br />

TavSi, gindac – skami, gindac – sxva ramo.<br />

saidan icoda jaris ambebi, sakvirvelia. albaT<br />

jari raRaciT mis gamovlil cxovrebas hgavda, Torem<br />

universiteti arasdros uxsenebia.<br />

wasvlamde sami-oTxi dRe iyo darCenili, roca<br />

kinos sayureblad mivedi mis oTaxSi.<br />

16


sul male gaSveba unda daewyo, radgan darbazi<br />

ukve gavsebuliyo da gvariani yayanic moismoda.<br />

– aq dajeqi, – miTxra islam sulTanovma da aparats<br />

miubrunda. lenti swrafad moargo da darbazSi Suqi<br />

Caaqro. `siyvarulis Zala~, – axlac maxsovs im induri<br />

filmis saTauri.<br />

filmi rom daiwyo, islam sulTanovi me momibrunda<br />

da miTxra:<br />

– momismine, Zmao, – ase meZaxda yovelTvis, saxeli<br />

arasdros dauZaxia, – cota cudi rameebi vifiqre.<br />

areuli droa. ras gaigeb. avRaneTSi ro gisrolon?<br />

piri davaRe.<br />

amaze Tavidanve SfoTavda dedaCemi, magram mere<br />

komisris sityvebma daaimeda.<br />

avRaneTi sikvdili iyo. Cvens qalaqSi bolo rva<br />

weliwadSi sami biWi Camoasvenes iqidan. meomari arc<br />

erTi ar iyo, samiveni mZRolebad muSaobdnen. saer-<br />

Tod ver warmomedgina, ra iyo avRaneTi. ubralod,<br />

vicodi, rom iq omia da Cvenebi mihyavT, daRupulebs<br />

ki TuTiis kuboebiT agzavnian, xolo Wirisuflebs<br />

kubos gaxsnas ukrZalaven, rac Cvens qalaqSi kidev<br />

erT ubedurebad aRiqmeboda, vinaidan Tuki micvalebuls<br />

ver dainaxavdnen, sabralo mSoblebs gulnakluloba<br />

da eWvi RrRnidaT, egeb Cveni Svili sulac ar<br />

mousvenebiaTo. mTavroba ki sastikad ewinaaRmdegeboda<br />

am TuTiis kuboebis gaxsnas. Wori dadioda, erT<br />

sofelSi ZaliT gaxsnes, kubos Tanmxlebi jariskacebi<br />

da oficeri galaxes da kuboSi ki mxolod naxerxi da<br />

xis morebi aRmoCndao.<br />

ai, es vicodi avRaneTis Sesaxeb.<br />

– momismine, – Tqva islam sulTanovma, – raRac dagiwere,<br />

– da ubidan gakecili qaRaldi amoiRo, – qarTuli<br />

asoebiT dagiwere. es daizepire. sanam waxval, yovel-<br />

17


dRe gkiTxav.… kide, raRac dagiwere… …... – da meore qaRaldis<br />

naxevi amoiRo, – amas Sen ver waikiTxav, oRond, sul<br />

Tan gqondes. ise qeni, sadac ar moxvde, ar dakargo... Tu<br />

rame cudi iqna da tyved Cavardi, jer is uTxari, rac<br />

unda daizepiro, da mere es qaRaldi mieci.<br />

Zalian wavxdi. ra tyved, ris tyved, amaze arc<br />

mifiqria. jarSi rom midixar, yvela gaxalisebs. islam<br />

sulTanovi ki…...<br />

– midi, exlave waikiTxe es xmamaRla, – miTxra da<br />

me Tvali meore qaRaldisken gameqca, sadac CemTvis<br />

sruliad gaugebari ram xdeboda: axlac ar vici, arabulad<br />

iyo naweri Tu sparsulad, magram Tvalwarmtaci<br />

ram ki iyo.<br />

– amas Tavi daanebe. eg waikiTxe.…<br />

axlac zepirad vici, ra ewera iq, qarTuli asoebiT<br />

da ucxo enaze:<br />

`ana hafidu sultani qarbala.<br />

inna nifTah qabul mahfuz fi baiTina.<br />

hum ajbaruni alaia muharabaTaqum raRman yanni.<br />

hafizaqum allahu~.<br />

– momismine, es qaRaldi kargad damale. iq karantinia:…<br />

yvelafers gagxdian da axlebs mogcemen. …marto<br />

maSin gadaagde, roca saxlSi wamoxval. ara, marto<br />

maSin, roca Camoxval da ityvi, jari moviareo. albaT<br />

sul ar dagWirdeba. rom dagWirdes, mzad unda iyo.<br />

islam sulTanovs ukve warmoedgina, rogor movxvdebodi<br />

avRaneTis frontze, rogor Camigdebdnen<br />

tyved is adamianebi, romlebsac sabWoTa kavSirSi<br />

duSmanebs uwodebdnen da rogor unda meTqva maT-<br />

Tvis es sityvebi.<br />

sityvebis mniSvneloba CemTvis ar gaundia.<br />

darCenil oTx dRes maT ukeT dazepirebas mavalebda.<br />

18


mec vswavlobdi, TiTqos saskolo wignis leqsi<br />

yofiliyos, da bolos viswavle.<br />

– qaRaldebi cal-calke Seinaxe. es gasameoreblad<br />

dagWirdeba, imis arseboba ki daiviwye. yovelTvis Tan<br />

gqondes….<br />

jaridan arc erTxel ar momiweria islam sulTanovisTvis.<br />

deda mwerda Tavisi gamoucdeli xeliT,<br />

TaTarma mogikiTxao. yvelaferi gaviare im jarSi.<br />

5.<br />

ar vici, cxovrebis mowyoba Tu hqvia imas, rac avRaneTis<br />

omma momitana.<br />

me arc medali mimiRia, arc davWrilvar da fotoc<br />

ar SemomrCenia im omidan. arc avRaneTis veteranTa<br />

sazogadoebis wevri gavmxdarvar, arc mTavrobis<br />

dapatiJebebsa da saCuqrebze mivlia. am omiT is mivi-<br />

Re, rom filologiis fakultetis dauswrebel ganyofilebaze<br />

Cavabare da maleve ubralo Tanamdeboba<br />

momces Cveni qalaqis mxareTmcodneobis muzeumSi.<br />

ar vici, ratom damemarTa diabeti, romelsac Cven-<br />

Tan ubralod Saqars uwodeben, Tumca, isic vici, rom<br />

am daavadebiT cxovreba savsebiT SesaZlebelia.<br />

Cveneburi komisris tyuilis miuxedavad, iseTi<br />

jari mqonda, rogoric yovel Cveulebriv qar Tvels:<br />

civi qalaqis Soriaxlos, samSeneblo nawilSi mZRolad<br />

vmsaxurobdi. nawilSi ocdasami qarTveli viyaviT:<br />

saCxubars vCxubobdiT, rusul jariskacul<br />

sazizRrobebs ar vemorCilebodiT da Sinidan gamogzavnili<br />

xSiri ZRvenis wyalobiT, kai-kai adgilebze<br />

viyaviT momsxdarni: sawyobebSi, abanoebSi, mxatvrebad,<br />

mZRolebad. me mZRoli viyavi, polkovniks<br />

vatarebdi. es yoveli Cveneburis saocnebo da tkbi-<br />

19


lad gasaxsenebeli ambavia. ruseTi Semiyvarda kidec.<br />

vici, ratomac – gogoebis gamo.<br />

oRond, eg sxva ambavia.<br />

weliwadnaxevrian mSvidobaSi myofs, TandaTan<br />

damaviwyda islam sulTanovis qaRaldebi. vinaxavdi,<br />

magram sazepiro Zalian didxans ar gamimeorebia da<br />

erTxel, roca gavixsene, veRarc ki wamoviwye.<br />

erT Rames wamogvyares, manqanebSi gvikres Tavi, iqedan<br />

ki gonsmousvlelad TviTmfrinavSi aRmovCndiT.<br />

mzem gamogvaRviZa.<br />

Cvens nawilSi dRis oTxis naxevarze CamoRamdeboda<br />

xolme.<br />

avRaneTi iyo. rom veSvebodiT, raRacnairi mtvriani<br />

miwa Canda.<br />

Cven meomrebi ar viyaviT – muSaxeli, gzebis saSeneblad.<br />

me satvirToze movxvdi.<br />

iciT, rogor aris, roca kolona modis?<br />

pirvel da bolo manqanas esvrian. kolona veRarc<br />

win midis, veRarc ukan.<br />

qaRaldebi vipove. yovelTvis gulisjibeSi medo.<br />

avtomati mqonda, magram arasdros misvria. sami Tve<br />

gavida da sami mrCeboda.<br />

im adgils… erqva...<br />

roca yvelaferi moTavda, manqanebTan modiodnen<br />

da cocxlad darCenilebs mSvidad cxrilavdnen.<br />

axlac momwons imaTi tansacmeli.<br />

me arc daWrili viyavi, arc momakvdavi.<br />

manqanis qveS, miwaSi TavCargulma Zlivs amovxede<br />

da ar vici, rogor vTqvi:<br />

– ana hafidu sultani qarbala.<br />

inna nifTah qabul mahfuz fi baiTina.<br />

hum ajbaruni alaia muharabaTaqum raRman yanni.<br />

hafizaqum allahu.<br />

20


vcdilobdi, gulisjibidan islam sulTanovis Sedgenili<br />

qaRaldi amomeRo, magram lula medo kinkrixoze.<br />

– ismail! – daiZaxa im kacma, romelic Tavze madga,<br />

– ismail! – da kidev raRac Tqva.<br />

mere wamomayenes da sxva kaci mekiTxeboda. me ver<br />

vpasuxobdi, sruliad gadareuli jibeze viWerdi<br />

xels. maT qaRaldi amoiRes.<br />

didxans miyurebdnen.<br />

ar maxsovs iqauroba. yvela mkvdari iyo, eseni mSvidad<br />

midi-modiodnen. avtomatebs agrovebdnen. malimal<br />

cas uyurebdnen. Cvens vertmfrenebs elodnen.<br />

grZelwvera axalgazrda kaci momiaxlovda. mxrebze<br />

xeli damado da didxans, mgoni mTel dRes miyurebda<br />

TvalebSi. mere isic momSorda.<br />

oTxi manqana, ormoci kaci. sul daxocilebi. ubralo<br />

biWebi.<br />

isini wavidnen.<br />

erT grZel mwkrivad auyvnen titvel mTas da uceb<br />

gauCinardnen.<br />

dedaCems ar vumxeldi, rom avRaneTSi var. TviTon<br />

mimxvdariyo, misamarTis gadawera rom dasWirda.<br />

rusulad iwerda, ixatavda aso-aso. Cemi da Sveloda,<br />

skolaSi naswavliT.<br />

Sin dabrunebulebs raikomidan da komkavSiridan<br />

gvakiTxavdnen. CvenTan ase iyo, rusebis ar vici.<br />

gvexvewebodnen, ra gagikeToTo.<br />

6.<br />

es sizmariviT ambavi, romelic albaT kinoebs gamoadgeba,<br />

Sin arc momiyolia. dedaCemi gadaireoda. isedac<br />

mTlad galeuli damixvda.<br />

21


Cems umcros Zmas amunaTebda, kargad unda iswavlo<br />

da jars ascdebio.<br />

ar minda im avRanuri ambis gaxseneba. mainc wamomcda.<br />

Cemi dabrunebis qeifi or dRes gagrZelda. naTesavebi,<br />

mezoblebi... ra Tqma unda, ar gamimxelia, rom<br />

jaridan ori kviriT adre gamomiSves da me ki, Sin<br />

wamosvlis nacvlad, petrozavodskisken gavfrindi.<br />

iq gogo myavda, niuta.<br />

aq gogo ver meyoleboda. ar ici Cveni qalaqis ambavi?<br />

pirdapir coli unda SeirTo.<br />

pirvel dRes kargad gamovTveri. sma ukve kargad<br />

vicodi. Tan arays viyavi daCveuli. arays, spirts, vin<br />

icis, kidev ramden jandabas. amitom, Cveneburi Rvino<br />

ar gamWirvebia. Camovedi Tu ara, dedaCems vkiTxe,<br />

TaTari rogor aris-meTqi.<br />

ar momwonda, ase rom eZaxdnen, magram sxveb Tan mec<br />

ase veZaxdi. cxovrobso, dedaCemma, gkiTxulobda, Tu<br />

gzaSi Semxvdebodao. stumrebma rom mosvla daiwyes da<br />

mTeli quCa da ubani Cvens ezoSi mogrovda, Cems Zmas<br />

vuTxari, klubSi gadairbine, TaTars dauZaxe-meTqi.<br />

cota ar iyos, dardimandul ganwyobaze viyavi,<br />

rac ruseTidan gamomyoloda. mobrunda Cemi Zma da,<br />

kino iwyebao da verao. isedac vicodi, qeifSi ar movidoda.<br />

sma rom gaxurda Cvens aivanze, nel-nela wamovdeqi<br />

sufridan da klubSi gadavipare.<br />

marTlac, kino midioda. yovel saRamos iyo kino<br />

da axlac. meqanikosis oTaxSi amavali Zveli viwro<br />

kibe rom davinaxe, yelSi raRac saSineleba momawva.<br />

Tan cota daleulic mqonda da kibezeve amityda zluquni.<br />

kari rogor SevaRe, arc maxsovs.<br />

22


aparatTan mjdomma islam sulTanovma kars gamoxeda.<br />

ar vici, egeb darbazSic gaiges is xmauri da zluquni<br />

da, aseT dReSi rom daminaxa, wamoxta da Cemken<br />

gamoeqana. kinos mocimcime sibneleSi xdeboda es ambavi.<br />

didxans vtirodi islam sulTanovs Caxutebuli.<br />

is Cemze dabali iyo. raRacnairad moSvebuli da<br />

wynari.<br />

ar uTqvams, ra ewera im arabulad Tu sparsulad<br />

Sedgenil werilSi.<br />

7.<br />

maSin partiuli miTiTeba iseTi iyo, rom jarmovlils<br />

yvelgan xels uwyobdnen, samsaxursac gamou-<br />

Zebnidnen da aTas sxva ramesac. saqme is iyo, rogori<br />

samsaxuri gamodgeboda, Torem usamsaxurod im<br />

droSi vin iyo? avRaneTSi namyofoba ki xom, saerTod,<br />

Zalian waadgeboda kacs. ori wlis winaT Tu verafriT<br />

movewyobodi universitetSi, axla sakmarisi iyo, ar<br />

CavWriliyavi. gamocdebamde didi dro iyo da raikomSi<br />

gamomiZaxes, ras Svrebio, ra gWirdebao, rogor<br />

apireb cxovrebaso, TbilisSi avRaneTis veteranebs<br />

Zlieri erToba aqvT, biWebi swavloben da komkavSiris<br />

namdvili dasayrdeni ariano.<br />

me vifiqre, komkavSirs raRa dasayrdeni undameTqi.<br />

ki ar vicodi, rom ukve raRaceebi icvleba da<br />

amitomac gvifrTxildebian. sad imuSavebdio, komkavSiris<br />

meore mdivanma mkiTxa, da, ra vici- meTqi, an<br />

klubSi, an muzeumSi, an sadme-meTqi. a, mSvidobiani<br />

kacio. ase daviwye muSaoba mxareTmcodneobis muzeum-<br />

Si da yovelgvar mtkice sabuTebsac dampirdnen, raTa<br />

gamocdebi SeRavaTianad Camebarebina.<br />

muzeumSi Zalian patara xelfasi mqonda: aseTi Tanam-<br />

23


deboba aRmoCnda, umcrosi mcvelisa. TanamSro meli ki<br />

Cem garda sul sami iyo: direqtori, moadgile da ufrosi<br />

mcveli. direqtori erT dros raikomis mesame mdivani<br />

yofiliyo, Zveli partiuli, axla sapensiod eSova<br />

es Tanamdeboba. moadgile erTi martoxela, mRvrieTvaleba,<br />

oRond enamoswrebuli kaci iyo, ufrosi mcveli<br />

ki gaxldaT deida babuca, daRlili, msuqani qali.<br />

Cveni muzeumi didad moulodneli ram iqneboda<br />

imisTvis, vinc Sig Semovidoda. iq iyo kaJiani Tofebi,<br />

qoTnebis namtvrevebi, xatebi da Zveli tanisamosi.<br />

iqve iyo ariste jajaniZis gakeTebuli fitulebi.<br />

ariste Cvens quCaze cxovrobda da me mis Rrma si -<br />

beres moveswari, aivanze ijda da Citebs Tofs esroda,<br />

mere ki maTgan fitulebs akeTebda. monadire<br />

iyo da rac ram moekla, imis fitulebis awyobaSi da -<br />

ostatebuliyo. etyoba, did saxelad miaCnda fitulebis<br />

muzeumisTvis Cuqeba da direqtoris moadgile<br />

aSkarad kmayofili iyo misi gardacvalebiT, TviTonac<br />

daisvena da Cvenc dagvasvenao.<br />

iqve iyo arqivic: werilebi, vaWrebis davTrebi,<br />

viRaceebis eTnografiuli Canawerebi, adgilobrivi<br />

mxatvrebis uCveulebrivesi peizaJebi, leninis da<br />

stalinis suraTebi.<br />

oRond, muzeumSi arasdros Semosula vinme, skolidanac<br />

ki ar mouyvaniaT bavSvebi. amitom siwynare iyo.<br />

direqtori nasadilevs Semoivlida xolme. unda davenaxeT<br />

da meti araferi.<br />

dedaCemi didad kmayofili ar iyo Cemi samsaxuriT,<br />

ufulo adgiliao, ambobda.<br />

jaridan mobrunebuli Cemi tolebi ufro sarfian<br />

adgilebze moewyvnen: avtoprofilaqtikebSi, benzinis<br />

sadgurebze, sasadiloebSi. iq Semosavali iyo, me<br />

ki mxolod xelfasze unda vmjdariyavi.<br />

24


Tumca, me mainc naswavli biWis saxeli mqonda ga -<br />

vardnili, isic yvelam icoda, rom isev filologiurze<br />

Cavabarebdi da amjerad iolad movewyobodi.<br />

Tanac, avRaneTSi namyofoba mniSvnelovan vinmed<br />

mxdida, radgan sufra ar gaiSleboda, rom vinmes ar<br />

ekiTxa, aba, mogviyevi, ra iyo da rogor iyoo.<br />

saxlsac vuvlidi. dedaCems kargi xexili hqonda,<br />

Zroxac gvyavda.<br />

CvenTan, aba, ras Seatyobdi, magram Turme ukve<br />

pe restroika iwyeboda da male yvelaferi Seicvleboda.<br />

dedaCemi saguldagulod malavda Cems diabets,<br />

isic ar undoda, rom Cvens saavadmyofoSi mivsuliyavi,<br />

anda Cvens poliklinikaSi mevlo. ambavs gamoitanen<br />

eqimebi da eqTnebi da daojaxebaSi xels SegiSliso.<br />

CvenTan saTvaliani gogo ver gaTxovdeboda da<br />

diabetiani biWi cols Znelad SeirTavda. asaks unda<br />

dalodeboda da mere upovidnen viRacas, Tavisnairs.<br />

amitom quTaisSi mivdiodi xolme. diabeti jer kidev<br />

hospitalSi damidgines, wamosvlis win. nerviulobisgan<br />

ariso, maSin ase Tqves. Tumca, kontrolirebadio.<br />

ise, jibeSi mainc yovelTvis kanfeti gegdoso. dietebi<br />

iyo, magram jer ar viyavi iseT dReSi, dietebs rom<br />

gavyolodi, cot-cota smac miyvarda da Cvens qalaqSi<br />

ras ityvi, ratom ar vsvamo? an avad xar, an daTrobis<br />

geSinia. sxva pasuxi ar arsebobs, daTrobis ki ratom<br />

unda gEeSinodes?<br />

25

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!