revaz inaniSvili _
revaz inaniSvili _
revaz inaniSvili _
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
SoTa rusTavelis qarTuli literaturis instituti<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> _<br />
mwerali da dro<br />
(eZRvneba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s gardacvalebidan<br />
me-20 wlisTavs)<br />
Tbilisi 2012<br />
1
UDC(uak) 821.353.109<br />
i-53<br />
samecniero krebuli gamoica<br />
qalaq Tbilisis sakrebulos mxardaWeriT.<br />
redaqtori<br />
irma ratiani<br />
saredaqcio kolegia:<br />
ivane amirxanaSvili<br />
maka elbaqiZe<br />
miranda tyeSelaSvili<br />
kompiuteruli uzrunvelyofa<br />
TinaTin duglaZe<br />
© SoTa rusTavelis qarTuli literaturis instituti,<br />
2012<br />
ISBN 978-9941-0-4212-6<br />
2
Sinaarsi<br />
miranda tyeSelaSvili<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong><br />
SemoqmedebiTi portreti..........................................................5<br />
maka joxaZe<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s `samagido Canawerebi~...........................14<br />
nona kupreiSvili<br />
sikeTisa da borotebis antinomia<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi.....................................................28<br />
inga milorava<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozis<br />
mxatvruli dro da sivrce.......................................................39<br />
maia jaliaSvili<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis poetika....................................49<br />
maia naWyebia<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s stilis<br />
zogierTi sakiTxi.......................................................................60<br />
irma ratiani<br />
Janris klasikosi........................................................................75<br />
levan bregaZe<br />
ori etiudi <strong>revaz</strong> inaniSvilze..............................................85<br />
3
emzar kvitaiSvili<br />
zogi ram ufros megobarze.....................................................94<br />
Sarlota kvantaliani<br />
rogor iqca erTi Cveulebrivi<br />
almanaxi Zvirfas wignad.........................................................104<br />
4
evaz <strong>inaniSvili</strong> _<br />
SemoqmedebiTi portreti<br />
miranda tyeSelaSvili<br />
qarTuli mcire prozis aRiarebuli ostati, <strong>revaz</strong><br />
<strong>inaniSvili</strong> 1926 wlis 20 dekembers daibada gare kaxeTis<br />
erT lamazsa da ZvelisZvel sofelSi_ xaSmSi. `Cemi sam-<br />
Soblo sofeli xaSmia. es saxeli maincdamainc saamayod<br />
ver JRers, saba mas `avhaerovansa da umaSnos~ uwodebs...<br />
miuxedavad amisa, xaSmi mikarguli sofeli arasodes<br />
yofila~, _ vkiTxulobT mwerlis mier cxovrebis<br />
ukanasknel wlebSi daweril avtobiografiul moTxrobaSi<br />
`Tojinis TvaliT~, sadac misi adreuli bavSvobaa<br />
gacocxlebuli. `dedaCemi mSobiarobisTanave cudad<br />
gamxdara, CemTvis ramdenime dRes ki uwovebia ZuZu<br />
da dawyebula Cemi vainaCroba, xan ZaluaCemi mawovebda<br />
Turme, xan mezobeli patarZlebi. mravalTa ZuZunawovs,<br />
mravalTa siyvaruli Caminerga RmerTma~.<br />
xaSmelebi iyvnen mwerlis deda da gamzrdeli bebiac,<br />
mamis deda.<br />
dedas, mamulaSvilTa SeZlebuli ojaxis nanatr qaliSvils,<br />
qalaqSi hqonda ganaTleba miRebuli, TviT<br />
axal gimnaziaSi (axlandeli universitetis SenobaSi).<br />
Tumca papa, giorgi mamulaSvili yovelTvis dalxenili<br />
rodi yofila, `bavSvobaSi imdeni gaWirveba hqonda gadatanili,<br />
aT kacs eyofoda xasiaTis gasaZaRleblad~-o.<br />
ded-mamis siyvarulis ambavs romantikulad aRwers<br />
mwerali, mamas sul ramdenime sityviT axasiaTebs: `er-<br />
Ti Zmisa da ori dis patrons araferi gaaCnda mkvircxli<br />
gonebisa da Zalian lamazi Rimilis meti... mere<br />
axali cxovreba movida... mamam imas miaRwia, rom mTeli<br />
5
soflis Tavkaci gaxda... gulRia iyo, pirdapiri da<br />
mudam saxenaTeli~...<br />
calke Tavs uZRvnis bebias, xaSmelsave, xatiaSvilis<br />
qals, saocari saTauriT `bebia _ Cemi mze~.<br />
aqve igonebs bebiis monaTxrobs: `wlis rom gavmxdarvar,<br />
winaT CvenSi aseTi rwmena hqoniaT, _ davusvivar,<br />
SemouyriaT irgvliv sxvadasxva xelobis iaraRebi: ko-<br />
Webiani saangariSo, waldi, sadgisi, astami, kalami, nali,<br />
xerxi da kidev sxva raRaceebi. rasac pirvelad mohkidebda<br />
bavSvi xels, im xelobis kaci gamovidoda. bebia<br />
metyoda xolme, Seno, kalams daswvdi maSinveo. ara mjera,<br />
rom erTi wlis bavSvma koWebiani saangariSos gverdiT<br />
kalams waatanos xeli, magram egre iyoo, daudasturebia<br />
dedasac~.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong>saTvis uCveulod vrcel am moTxrobaSi<br />
adreuli bavSvobis naTeli, uzrunveli da bednieri<br />
dReebia aRwerili. mTavrdeba samwuxaro ambebiT:<br />
1937 wels, zafxulSi daapatimres mama, dedis mamac da<br />
Zmac. inaniSvilebs viRacebma RamiT gaukafes venaxi.<br />
jer kidev wina wels, partiidan garicxulma da samsaxuridan<br />
moxsnilma mamam TbilisSi erT qoxs Seafara Tavi<br />
da yvelani, deda, da, patara Zma, bebiis garda, TbilisSi<br />
wamoiyvana. `ra daiwyo TbilisSi, ras SevudeqiT axals,<br />
es calke Temaa. Tu saSualeba momeca, odesme amazec<br />
davwer, magram Tu ver davwere, arc es Semawuxebs Zalian,<br />
radgan uCemodac aTasobiT adamians aqvs naambobi,<br />
ra saSineleba iyo 1937 weli, mere omi, mere omis dam-<br />
Tavrebis pirveli wlebi~.<br />
megobrebi ixseneben, rom am Temaze laparaki ar uyvarda,<br />
arc avtobiografias mibrunebia, Tumca, mamis<br />
dasjiT gamowveuli, patara biWis SemaZrwunebeli tki-<br />
6
vili sxvagan, mxatvrul teqstSi aisaxa _ moTxrobaSi<br />
`patara biWi golgoTaze~.<br />
weliwadze meti iyo gasuli mamis dapatimrebidan,<br />
jer isev TbilisSi hyavdaT. awamebeno, xorcebs iCqleTda<br />
da imduRreboda bebia. erTxel, SeRamebulze maT<br />
ojaxSi Seipara mamis bavSvobis megobari Zia vano, xval<br />
diliT, gaTenebisas, sasamarTloSi moiyvanen, Tu yvelas<br />
daginaxavT, darwmundeba, rom cocxlebi xarTo.<br />
dilaadrian, sasamarTlos SenobasTan tusaRebi manqanebiT<br />
rom miiyvanes, Zia vanom aTi-TerTmeti wlis biWs<br />
SenobaSi Sesvla ubrZana, Tu vinme gkiTxavs, etyvi aqauri<br />
damlageblis Svili varo. did, ganaTebul kibeze,<br />
kedels akruli biWi uyurebda rogor mohyavdaT patimrebi<br />
jariskacebs. im dasaxiCrebul adamianebSi, fexebs<br />
rom Zlivs moaTrevdnen, aRarc ki eZebda mamas. magram<br />
erTma, yvelaze saxiCarma, koWlma, pataram, misken yureba<br />
daiwyo, gaucina da xelic auwia odnav zemoT. biWi<br />
SekrTa, radgan icno. gareT gamovardnils deda da da<br />
tiriliT ekiTxebodnen, _ daginaxao? rame Tu giTxrao,<br />
magram kriWaSekruls xma ver amoaRebines. mas, rogorc<br />
erTgan, `samagido rveulebSi~ wers, manamde `arasodes<br />
unaxavs mimis Wiani kbilic ki. wavida mTlad axalgazrda,<br />
janmrTeli da sayvareli~. sadRac, navTluxis<br />
midamoebSi, gausamarTleblad daxvrites papac, giorgi<br />
mamulaSvili.<br />
Semdeg iyo trockistTa Svilebis iarliyi, fezeo da<br />
muSaoba saaviacio qarxanaSi. saaviacio teqnikumSic<br />
swavlobda, magram ar daumTavrebia, rogorc Cans, male<br />
mixvda, misi saqme rom ar iyo. xatvis Tandayolili,<br />
gamorCeuli niWis gamo, erTxans samxatvro akademiaSic<br />
apirebda swavlis gagrZelebas, Tumca, sabolood, 1947<br />
wels universitetis filologiis fakultetze Sevida.<br />
7
1949 wels, rodesac misi da daqvrivda da Cvili bavSviT<br />
xelSi usaxsrod darCa, ojaxis tvirTis aReba sakuTar<br />
mxrebze mouxda, universiteti miatova da samgoris<br />
arxis mSeneblobaze daiwyo muSaoba. misi studentobis<br />
megobari Tina cqitiSvili igonebs, saerTod uwyinarsa<br />
da iumoris grZnobis mqones, rogor swyenia misi xumroba,<br />
_ samgoris arxze muSaobiT, sabWoTa mSenebloba-<br />
Si Tavis gamoCena da karieris gakeTeba xom ar gindodao.<br />
universitetSi maSindelma legendarulma reqtorma<br />
niko kecxovelma daabruna, romelsac yvela niWier<br />
studentze didi amagi hqonda, magram rezo <strong>inaniSvili</strong>s<br />
mimarT mis gansakuTrebul damokidebulebas Zalian<br />
bevri ixsenebs: amboben, kecxovelma moikiTxa, is niWieri<br />
biWi ratom ar Canso, kaci gagzavna mis mosaZebnad,<br />
apovnina da universitetSi moayvaninao. kidev erTi megobari,<br />
Tina kobalaZe igonebs: `mogvianebiT, baton<br />
nikos rom davuaxlovdi da es ambavi gavaxsene, miTxra:<br />
Zalian niWieri mweralia. aseTi kacis daxmareba yvelas<br />
valia, es qveynisTvis aris saWiroo.~<br />
Tavad mwerali, niko kecxovels `uZmos Zmad da umamos<br />
mamad~ moixseniebda.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s pirveli moTxroba `saxsovari~<br />
studentur almanax `pirvel sxivSi~ gamoqveynda 1950<br />
wels, 1951 wels amave JurnalSi daibeWda moTxrobebi:<br />
`ucnauri~, `samgorelebi~ da `budruganaSi~. 1953 wels<br />
gamosca moTxrobebis krebuli, saxelwodebiT `pirveli<br />
moTxrobebi~. qarTveli mkiTxveli saocari emociiT,<br />
qebiT Sexvda rezo inaniSvils. sazogadoeba SeZra mwerlis<br />
uSualobam, misma enam da stilma. mowoneba im mwerlebmac<br />
ki ver damales, visTvisac nawarmoebis mxatvruloba<br />
ki ara, idea iyo mTavari.<br />
8
mogvianebiT, rezo <strong>inaniSvili</strong>s gamoCenis efeqti qar-<br />
Tul prozaSi, poeziaSi ana kalandaZis pirvelad gamoCenas<br />
Seadares. ufro konkretulad mixeil qvliviZes gavixsenebT:<br />
`rezos pirveli wignis wakiTxvisTanave mivxvdi,<br />
did mweralTan maqvs saqme. iseT mweralTan, visi uSualo<br />
winamorbedebi Cveni klasikosebi arian: ilia WavWavaZe,<br />
vaJa-fSavela da daviT kldiaSvili. aki moxda: rezo inaniSvilma<br />
Rirseulad gaagrZela da axal safexurze aiyvana<br />
qarTuli klasikuri prozis saukunovani tradicia~.<br />
yvela, vinc <strong>revaz</strong> inaniSvils icnobda, erTxmad aRniSnavs,<br />
rom iSviaTia xelovani, romlis pirovnuli `me~<br />
esoden Seesabamebodes misi Semoqmedebis arss. misi<br />
mwerluri ostatoba Tvals ar sWris garegnuli efeqtebiT,<br />
erTi SexedviT umniSvnelo, yofiT ambebs, pastoralur-soflur<br />
garemos Tu qalaquri cxovrebis<br />
suraTebs, mwerali mSvidi, naRvliani sikeTis SuqiT ana-<br />
Tebs da maTSi dafarul poezias gamoavlens.<br />
misi SemoqmedebiTi ukompromisobis araerT SemTxvevasac<br />
ixseneben.<br />
rezo esaZe:<br />
`im dros miniaturebs vwerdi, Zalian sentimentalurs<br />
da gulisamaCuyebels. mivitane es Cemi miniaturebi<br />
`pirvel sxivSi~ da miTxres, Sen TviTon airCie recenzentad,<br />
vin gindao. ra Tqma unda rezo-meTqi, Cemi<br />
Zmakacia. darwmunebuli var, iseT recenzias dawers,<br />
taSiT da zar-zeimiT Sevgrialdebi `pirvel sxivSi~.<br />
magram me rezom gamauTova!... erTi namceciT ar damzoga,<br />
aRaraferi datova Cemgan. daamTavra Tu ara, momaSura,<br />
gewyinao?, _ mkiTxa.<br />
_Sens TvalebSi yvelaferi erTiandeboda, Tan mlan-<br />
ZRavdi, Tan iRimebodi, ise Zalian miyvardi im dros,<br />
9
wuTiT ar mifiqria ganawyeneba-Tqo, vupasuxe. mis Tvalwin<br />
gavanadgure Cemi miniaturebi mTlianad.<br />
Teimuraz maRlaferiZis mogonebaSi vkiTxulobT, Tu<br />
rogor gaitana damwyeb mweralTa wreze namdvil ambavze<br />
dawerili patara moTxroba, romelSic sami wlis bi-<br />
Wunas ucabedi sikvdili iyo aRwerili. mavanni gamodiodnen<br />
da maqebdnen, magram CemTvis rezos msjavri iyo<br />
mTavari, man ki qva qvaze ar datova, miTxra, `iqneb, rac<br />
moTxrobaSia aRwerili, marTlac moxda, magram rac<br />
xdeba, gana yvelaferi gadmocemis Rirsia? literatura<br />
axal realobas unda qmnides, Tanac iseTs, rac adamianebs<br />
cotaoden Svebas moutans... rogor SeiZleba mweralma<br />
sami wlis bavSvi sasikvdilod gaimeto, ra mxatvruli<br />
aucileblobaa amiso.~<br />
am SemTxvevasTan kavSirSi, SeuZlebelia, sxva ambavi<br />
ar gagvaxsendes. inaniSvils aqvs erTi araCveulebrivi<br />
sabavSvo moTxroba `qari rom uberavda da Tan Tovlis<br />
fifqebi mohqonda~, romelic obol da-Zmaze mogviTxrobs.<br />
avtobiografiaSi wers, rom moTxroba papa giorgis<br />
miuZRvna da namdvil ambavzea agebuli, Tumca mTlad dokumenturi<br />
ar aris, sinamdvileSi, papas patara da daiRupa,<br />
magram moTxrobas bednieri dasasruli aqvs, ase mindoda<br />
damemTavrebina, radgan bavSvebisTvisaa dawerilio.<br />
Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis<br />
fakulteti 1956 wels daamTavra da ramdenime weli<br />
mxolod literaturuli SromiT cxovrobda, rac sab-<br />
WoTa sinamdvileSi arcTu xSiri SemTxveva iyo.<br />
1960 wels sabavSvo gamomcemloba `nakadulSi~ daiwyo<br />
muSaoba, 1966-Si kinostudia `qarTuli filmis~ sascenaro<br />
ganyofilebaSi gadavida. 1985-88 wlebSi iyo<br />
saqarTvelos mweralTa kavSiris mdivani, 1989 wlidan<br />
sicocxlis bolomde sabavSvo Jurnal `dilis redaqtori.<br />
10
ezo <strong>inaniSvili</strong>s scenarebis mixedviT gadaRebulia<br />
araerTi qarTuli filmi. maT Soris, `ardadegebi~, `vi-<br />
Racas avtobusze agviandeba~, `ferma mTaSi~. igi aseve<br />
Tanaavtoria scenarebisa saqveynod cnobili qarTveli<br />
kinoreJisorebis _ oTar ioselianisa da Tengiz abulaZis<br />
filmebisaTvis _ `pastorali~, `natvris xe~.<br />
`mwerlis aTeulobiT wigns Sorisaa sabavSvo moTxrobebis<br />
ramdenime krebuli. 1977 wels, wignisTvis `Sori<br />
TeTri mwvervali~ rusTavelis saxelobis premia mieniWa.<br />
werda fanqriT, gasaocrad lamazad da mwyobrad, Tu<br />
rame ar moswonda, saSleliT Slida da aseve lamazad<br />
asworebda. mwerlis SemoqmedebiTi saxelosnos Sesaxeb<br />
gadasaRebi dokumenturi filmis scenarad gankuTvnil<br />
teqstSi Tavadac wers: `patara moTxroba leqss hgavs...<br />
moxdeba, _ TiTqos SemTxveviT gadaeyrebi, gonebaSi ganaTdeba<br />
da gadairbens raRac... mere dawer, dawer gansakuTrebiT<br />
Savad da araferia... Cemi erTaderTi Tavisebureba<br />
isaa, rom uTuod fanqriT vaTeTreb, Tanac<br />
uTuod Zalian karg qaRaldze, ramdenjerac gnebavT,<br />
imdenjer dawereT da waSaleT, es qaRaldi yvelafers<br />
itans. mcire formis nawarmoebs ki es Sla da xelaxla<br />
dawera frazisa, arasodes swyens.~<br />
xatvac Zalian uyvarda. gamudmebiT xatavda yvelgan,<br />
gansakuTrebiT samsaxurSi, TaTbirebze, sxdomebze. xatavda<br />
peizaJebs, xeebs, sakuTari moTxrobebis gmirebs.<br />
uyvarda musikac. gamorCeviT _ simfoniaTa neli nawili,<br />
muSaobis dros maT raRacnair akompanimentad ganvicdio.<br />
musikosebisagan Zalian bevri ramis swavla SeiZleba,<br />
novelistebisTvis _ gansakuTrebiT Sopenisgano.<br />
mwerlis stilis, misi saocari unaris, sul erTwinadadebian<br />
miniaturaSi personaJis mTeli cxovreba Caetia,<br />
nimuSad erTi pawawina Canaweri gavixsenoT `sama-<br />
11
gido rveulebidan~: `nina Zalos naambobi: marto Cemi<br />
mziTvis TeTreuli rom daawyves amaTi stoli, am sacodavebisa,<br />
waiqca~.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> 1991 wlis dekembris bolos gardaicvala.<br />
im dros saqarTveloSi samoqalaqo omi iyo gaCaRebuli<br />
da literaturis moyvarulTa gulubryvilo rwmena,<br />
aseTi donis Tavzardamcem movlenas, Tu sul ver Sewyvetda,<br />
droebiT mainc unda SeeCerebia ZmaTa Soris sisxlis-<br />
Rvra, samwuxarod, ar gamarTlda. qveyanaSi datrialebuli<br />
tragikuli movlenebis fonze, didi mwerlis, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s,<br />
gardacvaleba, lamis erTi ojaxis tragediad darCa.<br />
mwerlis saiubileo, 2006 wels, jumber TiTmeriam Seadgina<br />
da gamosca <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s 80 wlisTavisadmi<br />
miZRvnili wigni `dagvianebuli rekviemi~, sadac megobrebis<br />
araerT, Zalian saintereso mogonebasTan erTad, rezo<br />
<strong>inaniSvili</strong>s Semoqmedebis Sefasebebic aris mocemuli.<br />
vaxuSti kotetiSvili: `uyvarda yvelaferi, razec<br />
werda, vizec werda da visTvisac werda~.<br />
oTar CxeiZe: `<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> ufro lirikosi gaxldaT<br />
Tavisi miniaturebiT, mcire zomis moTxrobebiTa<br />
da CanaxatebiT~.<br />
otia ioseliani: `CvenSi qarTvelma, uwignuric rom<br />
iyos, rezo <strong>inaniSvili</strong> unda icodes, radgan mis nawarmoebebSi<br />
amoikiTxavs qarTuli sityvis didostatobasac,<br />
im tkivilsac da Rimilsac, rac rezom icoda, misma<br />
Semoqmedebam icis da sxvam aravin~.<br />
otia paWkoria: <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> ostatia. ostatia<br />
xelovnebis da xelobis TvalsazrisiT (STagonebis sferoSic<br />
da wvrTniT SeZenili CveviTac). mis mTel rig mo-<br />
TxrobebSi Cans qarTuli prozis maradi Tviseba _ ma-<br />
Rali rwmena, miwis vnebadauSreti trfiali, sityvis ganuxreli<br />
erTguleba~.<br />
12
aleqsi WinWarauli: `rezos myvirala Temebi ar uyvarda,<br />
magram sruliad umniSvnelo ambavs ise aaJRerebda,<br />
rom yvelas yuradRebas miipyrobda~.<br />
levan bregaZe: `bevri didi mwerlisagan gansxvavebiT,<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>saTvis ambavi da ambis ganviTareba<br />
rodia mTavari, aramed raRac sxva, idumali da mouxel-<br />
Tebeli. aseT Semoqmedze amboben, rasac misi xeli Seexeba,<br />
yvelaferi oqrod iqcevao~.<br />
Teimuraz maRlaferiZe: `mis moTxrobebSi yvelaferia:<br />
mkafio azri, kompoziciuri simwyobre, qveteqsti,<br />
uzustesi detali, sxarti dialogi, sevdisa da sixarulis<br />
ucnauri nazavi, ukiduresobamde dawuruli<br />
fraza, cincxali iumori... faqizi, gamWvirvale, poeziis<br />
rangSi ayvanili lirizmi, mZafri dramatizmi~.<br />
akaki baqraZem <strong>inaniSvili</strong>s moTxrobebs `sulis puri~<br />
uwoda: `misi samyaro sufTa, kriala, mziT gabrwyinebuli<br />
samyaroa, dasaxlebuli keTili, mSromeli, urTier-<br />
Tmoyvaruli adamianebiT~<br />
dRes, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s gardacvalebidan oci wlis-<br />
Tavze, pativs mivagebT mis xsovnas, gavixsenebT da<br />
sxvebsac SevaxsenebT im did SemoqmedebiT memkvidreobas,<br />
romelic mweralma dagvitova, radgan dResac aqtualuria<br />
didi mwerlis SiSi, erT CanawerSi ori aTeuli<br />
wlis win gamoxatuli: `am dReebSi gamaCera erTma<br />
ganswavlulma kacma da viTomda mxolod xumrobiT mki-<br />
Txa: _ ra qarTuli orRobeebis qeba agityda, kaco, am<br />
gagania kosmosis aTvisebis epoqaSio. mec viTom xumrobiTve<br />
mivuge: _ eg SiSidan modis. meSinia, Sen, romelsac<br />
ggonia Seni miznebisaTvis saWiro raRac mainca da<br />
mainc cxra mTisa da cxra zRvis gadaRma moiZieba, Zirs<br />
dauxedavad ar gadaTelo Sens win arsebuli sicocxleebi<br />
da mSvenierebani-Tqo~.<br />
13
maka joxaZe<br />
14<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s `samagido Canawerebi~<br />
`nu ufrTxildebiT Tavs, Tu Tqmas moelian Tqvengan,<br />
TqviT Tqveni saTqmeli da nu ifiqrebT imaze, maincdamainc<br />
gamorCeulad brZnuli TqvaT raime. maT mxolod<br />
xma sWirdebaT Tqveni...~<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong>s es Wkvianuri sentencia, romelsac<br />
ukve Sehparvia am mwerlisaTvis uCveulo skefsisi, gansakuTrebuli<br />
siRrmiT gamoxatavs drois dawolas, samyaros<br />
bunebrivi ritmidan amovardnas, azris uazrobad<br />
qcevas, mosmenis unaris daqveiTebas, namdvili, Rrma<br />
gancdebis nacvlad impulsurobas. yovelive aqedan<br />
gamomdinare ki _ xelovanisa da xelovnebis kriziss.<br />
Sua saukunis wminda mamebi kacobriobis morwmune<br />
nawilzec ki winaswarmetyvelebdnen: ukanasknel Jams<br />
adamianebi sacdurTagan ise dauZlurdebian, locvas<br />
vin Civis, pirjvris gadasawer Ronesac ki veRar aRmoaCenen<br />
sakuTar TavSio... maS, raRa unda iTqvas araeklesiur,<br />
rwmenisagan sruliad daucvel adamianebze?!<br />
gamklavebisa da Zal-Ronis mosakrebad xelovanma sakuTar<br />
mRvimeebs, sakuTar sulier samyaros unda miaSuros.<br />
danarCenebTan erTad xelovanic ganuwyvetliv<br />
dgas arCevanis winaSe, _ amdengvar mZlavr sacdurTa<br />
talRebSi sakuTari sindisis, e.i. RvTis xmis nebayoflobiT<br />
tyved darCes. es yvelaze sufTa da sando zonaa.<br />
Tu am zonis aumRvrevlad dacvas moaxerxebs, maSin igi<br />
tarkovskiseul, yvelaze sando `stalkerad~ (gzamkvlevad)<br />
rCeba.<br />
ori cxovreba _ xelovneba da sinamdvile _ es paraleli<br />
samyarosaviT Zvelia. ori realoba _ mxatvruli
da empiriuli _ imTaviTve sxvadasxva Rirebulebebze<br />
iyo orientirebuli, magram arcerT saukuneSi Semoqmedebas<br />
iseTi zewola ar ganucdia, rogorc CvensaSi. arc<br />
erTi saukune iseTi mZlavri, masobrivi, yovlisSTanmTqmeli<br />
energetikiT ar CarTula suliersa Tu mxatvrul<br />
samyaroSi, rogorc es meoce saukuneSi moxda. am<br />
TvalsazrisiT xelovanisa da masze Seyvarebuli adamianis<br />
bedi, mwerlisa da mkiTxvelis bedi arc arasodes<br />
damsgavsebia ise erTmaneTs, rogorc dRes. sisastikis<br />
progresi ara mxolod xelovnebas ebrZvis, aramed mis<br />
WeSmarit mcodnesa da damfasebelsac, radgan mweralic<br />
da mkiTxvelic swored RvTaebrivi sinaTlis monatrebisa<br />
da siyvarulis unaris gamo hgvanan, pirvel yovlisa,<br />
erTmaneTs. mwerloba xom ormxrivi siyvarulia!<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>, romelic, piradad CemTvis, samyarosTan<br />
keTilSobiluri urTierTobisa da diadi intimis<br />
etalonia, bunebrivia, saSinlad ganicdida am ormag<br />
dawolas, xelovnebisadmi msaxurebis misTvis dakisrebul<br />
misiasa da wvrilmani Tu msxvilmani sazrunavebiT<br />
danakuwebuli da daserili cxovrebis winaSe xarkis<br />
gaRebas, adamianur movaleobaTa aRsrulebas. mas piradad<br />
CemTan saubris drosac araerTgzis gamouTqvams am<br />
ausrulebeli ocnebis, `maradiuli natvris~ Sesaxeb,<br />
roca mTeli Tavisi arsebiT, mTeli TavganwirviTa da<br />
mocaleobiT miecemoda mxolod xelovnebas, mxolod<br />
sityvasTan Widils, mxolod sityvis loliavs. aseTi<br />
emociuri adamianisaTvis es uaRresad niSandoblivi da<br />
TiTqmis sasicocxlo mniSvnelobis mqone momenti gaxldaT.<br />
magram, samwuxarod, arasodes hqonia amis saSualeba,<br />
ufro zustad, arasodes miucia sakuTari TavisaTvis<br />
am `egoizmis~, am egoisturi fufunebis ufleba.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> am TvalsazrisiTac saocrad magoneb-<br />
15
da vaJa-fSavelas, bumberaz Semoqmeds, romelsac arsobis<br />
purisaTvis, viciT, ra Wapanwyveta sWirdeboda da<br />
rogor hqonda, albaT, amis gamoc Selaxuli nervuli<br />
sistema. xSirad uzarmazari tkivilebis safasurad iqmneba<br />
xolme xalxSi e.w. `legendebi~. erT-erTi am legendaTagani,<br />
uSualod vaJas cxovrebidan, erTgvari msubuqi<br />
iumoriTa Tu ironiiTaa Semonaxuli: vaJa rom werad<br />
dajdeboda, Tundac zesxma yofiliyo, Tundac<br />
Tovli, col-Svils gareT gayrida, ijda da muSaobdao.<br />
ra obivateluri ironia sdevs am simsubuqes Tan, am,<br />
raRa Tqma unda, gazviadebas, romelic iseve sWirdeba<br />
seirs danatrebul kacs, geniosebis cxovrebas rom<br />
adevnebs Soridan Tvals, rogorc Tavad genioss sWirdeba<br />
elementaruli pirobebi samuSaod...<br />
sxva tipis adamiani, sxva xasiaTis Semoqmedi, albaT,<br />
am problemaze ufro mkacrad, ufro aRSfoTebiT alaparakdeboda,<br />
magram Tavad <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> amis Sesaxeb<br />
raRacnairi qristianuli momTmenlobiTa da SemgueblobiT,<br />
erTgvari morCilebiTac ki saubrobda. ai,<br />
amis damadasturebeli misi Canaweric:<br />
`me mainc gaWirvebuli cxovrebis nayofi var. qalaqad<br />
viyav Tu soflad, an vmsaxurobdi, an glexur saqmes<br />
vakeTebdi yovelgvari SeRavaTebis gareSe. rac ar unda<br />
wigni mqonoda wasakiTxi, anda dasaweri, me maT vtovebdi,<br />
raTa droze mimexeda Cemi samsaxuris gzisa Tu<br />
venaxisaTvis.<br />
vfiqrob, aqedan modis urRvevi Cveva, swrafad wavikiTxo<br />
Cemi wasakiTxi, swrafad Caviwero Cemi Casaweri.<br />
dResac mudmivad mdevs raRac gafrTxileba, damaSinebeli<br />
gafrTxileba, rom me ufleba ara maqvs, mTlianad<br />
mivece kiTxvasa Tu weras~.<br />
16
a SemaZrwunebelia mTels am amonawerSi es ori sityva:<br />
`damaSinebeli gafrTxileba~. iseve SiSi, isev SiSi!<br />
Tavisuflebis es sastiki jalaTi Tavs dasdgomia am<br />
ukeTilSobiles arsebas, uTbiles xelovans, romlis<br />
warmosaxvis masStabebic iseTi gamaognebeli da zustia,<br />
rom gegoneba sisxamze gareT gamosuls, riJraJis burusSi<br />
gaxveuls am burusiviT zustad da TiTqmis xeluxleblad<br />
Semoaqvs CvenSi yofis susxi, warmavlobis<br />
sevda da cxovrebis xanmokle dResaswaulebi... aki wers<br />
kidec erTgan, _ xelovneba esaa umaRlesi rangis<br />
sizuste.<br />
mainc rogor axerxebs wonasworobis SenarCunebas, am<br />
ucnaur simSvides, faqiz simSvides, romlis miRmac didi<br />
adamianuri vnebebi da sawuxari imaleba... rogor da<br />
_ siyvaruliT! me ver vityvi, igi orTodoqsi morwmune<br />
iyo-meTqi im gagebiT, ra datvirTviTac am sityvas xmaroben<br />
dRes. magram igi siyvaruliT aRvsili arseba gaxldaT,<br />
RmerTi ki TavisTavad sxva ra aris, Tu ara siyvaruli,<br />
_ siyvarulSi igi uflis uerTgulesi mowafe<br />
iyo, misi mimbaZveli da misi saTnomyofeli. Tavis droze<br />
Tomas mani, romelic dabneuli iyo piradad mis qveyanaSi<br />
da saerTod evropaSi mimdinare ara mxolod politikuri,<br />
aramed religiuri procesebiT, saeklesio<br />
ganxeTqilebebiT, mwvaleblobebiT, eresebiT da a.S.<br />
gulwrfelad aRiarebda, gulwrfelad da erTgvari gulubryvilobiTac<br />
_ piradad me, religiaze metad siyvarulisa<br />
mwamso. <strong>revaz</strong> inaniSvils am TvalsazrisiT<br />
naklebad hqonda dasabnevi, miuxedavad imisa, rom mas<br />
sabWour periodSi mouwia cxovrebam da moRvaweobam,<br />
miuxedavad imisa, rom religia mis dros ikrZaleboda<br />
da sastikad idevneboda... Jamianobam mis genetikur<br />
qristianobas, misi mama-papis marTlmadidebel sarwmu-<br />
17
noebas veraferi daaklo... piriqiT, uRmerTobam da sicruem<br />
RvTis rwmenaca da siyvarulis unaric kidev ufro<br />
metad ganumtkica...<br />
man, rogorc mweralma da pirovnebam, SesaniSnavad<br />
icoda, rom orasi wlis ganmavlobaSi akrZaluli mar-<br />
Tlmadideblobis tvirTi Tavisi mxrebiT zida qarTulma<br />
kulturam, pirvel rigSi ki, mwerlobam. igi am kulturis<br />
erT-erTi uTvalsaCinoesi warmomadgenelia. amitomaa,<br />
rom es erTguleba winaparTa sarwmunoebisa, rogorRac<br />
TavisTavad, yovelgvari zedmeti xmaurisa da<br />
afiSirebis gareSe SeigrZnoba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s SemoqmedebaSi.<br />
aq dgas uCveulo myudroeba, sifaqize, sinaze,<br />
magram es sruliadac ar niSnavs imas, ar icodes, ra<br />
zaTqi, ra davidaraba, ra maraTonuli svla da zibzibia<br />
atexili mTels samyaroSi adamianebis mier. im adamianebis<br />
mier, romlebic naklebad endobian RvTivdadginebul<br />
kanonzomierebebs, samyaros mouwyenel ritms _<br />
gazafxuli, zafxuli, Semodgoma, zamTari...<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> Tavisi sxiviani, Suqiani TvalebiT<br />
mTeli gulisyuriT, mTeli arsebiT akvirdeba qveynierebas<br />
da iseT Rirebulebebs krifavs margalitebis<br />
saxiT, romlebic adamians exmareba, cxovrebiseul amaoebaTa<br />
Semotevebs gauZlos. albaT, ufro zusti viqnebi,<br />
Tuki <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s misamarTiT vityvi, rom mis-<br />
Tvis umniSvnelo, amao TiTqmis araferi arsebobs samyaroSi.<br />
yoveli dRis gaTenebis madlieria, yoveli wami<br />
faqizad efoneba mis guls, zurgze veeba tvirTmokidebuli<br />
WianWvelisadmic iseTsave yuradRebasa da siTbos<br />
iCens, rogorsac adamianebisadmi.<br />
man, rogorc kacma, Seudareblad icis drois fasi,<br />
anu maradiuli metafora: dro mdinarea! drois swrafmavali<br />
mdinare gaafTrebul niaRvrebad miedineba Tav-<br />
18
daRmarTSi, ufskrulisaken, aRarafers tovebs sufTas,<br />
ubiwosa da gamWvirvales... da <strong>revaz</strong> inaniSvils, rogorc<br />
mwerals, Rrmad swams, rom ramdenic unda scodos<br />
adamianma, ra SecdomebiTac unda aavsos Tavisi cxovreba,<br />
cxoveluri warmomavlobisa Tu sxva amdagvari Rirsebis<br />
Seuracxmyofel ra Teoriebsac unda daugdos yuri,<br />
romelma seqtanturma Tu satanurma Teoriamac unda<br />
daamiwos da mtvrad da araraobad warmosaxos, qve-<br />
Secneulad mainc itovebs imeds, rom RmerTi ar gaswiravs!<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mTeli Semoqmedeba amis naTeli<br />
dadasturebaa. misi peizaJi maradmedini, yovelwamierad<br />
cvalebadia, magram Tavisi ritmuli monacvleobiT<br />
maradiuli da erTguli uflisa, romelic awesebs<br />
da awesrigebs planetebis ganlagebasa da monacvleobas<br />
samyaroSi, drois cikls, sikvdil-sicocxlis saidumloebas,<br />
dabadebisa da aRmoCenebis waruval sixaruls.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s proza Zalian hgavs soflis tkbilmware<br />
kvamls. amitom es proporcia sitkboebisa da simwarisa,<br />
mTels mis Semoqmedebas Tan sdevs. aq arsadaa<br />
mxolod maJori an mxolod minori, es arc monacvleobaa<br />
mzisa da Crdilisa, dRisa da Ramisa, rogorRac<br />
yvelaferi erTmaneTSi gardamavali da erTmaneTidan<br />
gamomdinarea... es ufro miReba, Segueba, Serigeba da,<br />
amavdroulad, aRiarebaa im faqtisa, rom TviT yvelaze<br />
`ucodvel~ adamiansac ki codva adevs, Tavisi uSualo<br />
winaprebisa ki ara, aramed pirvelqmnili...<br />
xelovnebis da uSualod mwerlobis upirvelesi daniSnulebac<br />
swored es aris _ rogorme moalbos kacis<br />
gaqvavebuli guli, rogorme daanaxos usamarTlod da-<br />
Cagruli adamianis tragizmi, Seewios umweobas... yovelive<br />
es ki uflisaken mimaval viwro da saxifaTo bilikebze<br />
svlas gulisxmobs, rac uxmaurod, bunebrivad,<br />
19
ogorRac TavisTavad, yovelgvari didaqtikisa da<br />
Zaldatanebis gareSe unda xdebodes. amitom SeuZlebelia<br />
mcireodeni eWvis Setanac ki mis mier dasmul diagnozebSi.<br />
miT ufro, roca es diagnozi Semoqmedis<br />
bunebas exeba:<br />
`bednieri mwerali... cocxali bednieri mwerali ukve<br />
sacodaobaa. igi ukve mowyvetilia mTavars _ WeSmaritebis<br />
tanjviT maZiebel suls, igi ukve aRar ganicdis<br />
sxvaTa moTqma-godebas, aRar ganicdis maT martoobas~.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mTeli Semoqmedeba, Tu SeiZleba<br />
ase iTqvas, zemoTqmulis klasikur nimuSs warmoadgens.<br />
da es isev da isev misi Tbili gulis, adamianisadmi<br />
gaunelebeli, usazRvro ndobisa da siyvarulis ZaliT.<br />
amitom gvaocebs mwerlis gancvifreba, romelic man<br />
CanawerebSi, Tavis `ubis wignakebSi~ Catova:<br />
`qristem ubralo adamianuri guli daudo safuZvlad<br />
Tavis moZRvrebas da saocaria, es moZRvreba aRmoCnda<br />
yvelaze myari azri dedamiwaze~.<br />
dedamiwaze gavrcelebuli am yvelaze `myari azris~,<br />
anu `ubralo adamianuri gulis~ matarebelia yvela<br />
WeSmariti mwerali. amitom didebulia <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
mierve SeniSnuli folkneris Semoqmedebis arsi:<br />
`didebulia folkneri: ...siyvaruli, patiosneba, sibraluli,<br />
siamaye, TanagrZnoba, Tavganwirva, _ ai, is<br />
ZvelTaZveli, universaluri simarTleni gulisa, romelTa<br />
gareSe yovelgvari nawarmoebi ganwirulia da<br />
araraobad iqceva~.<br />
Tavganwirva, patiosneba, TanagrZnoba, siyvaruli...<br />
es da amgvari cnebebi absoluturad Tavdaxsnilia gansjisagan,<br />
gonebiseuli awonvisagan, angariSianobisagan...<br />
isini ufro pirveladi, Tandayolili gancdebia<br />
da amitom ise uSualod da moulodnelad ifeTqeben<br />
20
xolme eqstremalur situaciebSi, rom Tavad maTi Camdeni<br />
adamiani sakuTari gulovanebiTa Tu erTgulebiT<br />
zogjer gaocebuli rCeba. amasTan dakavSirebiT maxsendeba<br />
erTi adgili grigol robaqiZis SesaniSnavi romanidan<br />
`Cakluli suli~.<br />
kojris tyeSi saqeifod asul Tanamoazreebs moulodnelad<br />
nomenklaturis maRalCinosani warmomadgenlebi<br />
ewvevian da lxinic amovardeba Tavisi Cveuli, bunebrivi<br />
da xalisiani ritmidan.<br />
`...laparakobdnen bevrs da zereled~...<br />
bevri da zerele laparaki pirveli da utyuari simptomia<br />
araguliTadobisa, aragulwrfelobisa. es aragulwrfeloba,<br />
undobloba da eWvi TandaTan amuqebs,<br />
wamlavs romanis rogorc garegan, ise Sinagan garemos:<br />
SiSiT naqsovi atmosferuli bade, TandaTan izrdeba,<br />
matulobs, tyviasaviT civdeba da mZimdeba.<br />
ra gansacvifreblad zustad da ubralod xsnis avtori<br />
mTel am fsiqologiur atmosferos:<br />
`...o, es sifrTxile! es Sinagani SiSi. es umTavresi<br />
seni sicocxlis! es laCrobaa, codvaa sicocxlis<br />
winaSe...~<br />
da marTlac aseTi SiSi senia, avadmyofobaa, codvaa<br />
samyaros winaSe, radgan geSinodes, _ niSnavs naklebad<br />
endobode ufals, naklebad gwamdes misi yovlisSemZleobisa<br />
da amitomac naklebad, an TiTqmis arasodes mimarTavde<br />
mas dasaxmareblad.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mTeli Semoqmedeba, am SiSisa da<br />
sifrTxilisagan gansxvavebiT raRacnairi simSvidiTaa<br />
gajerebuli. uiSviaTesi simSvidiT, radgan nebismier<br />
gansacdels igi iobiseuli moTminebiTa da siyvaruliT<br />
iRebs uzenaesisagan. TviT amindis monacvleobasac ki,<br />
Tu davakvirdebiT mis peizaJebSi, aRmovaCenT, rom zus-<br />
21
tad iseTive siyvaruliTa da aRfrTovanebiT iwereba<br />
amRvreuli martis dReebze, ianvris yinvaze, gviani Semodgomis<br />
TrTvilsa Tu moulodnelad mosul Tovlze,<br />
rogorc gazafxulis pirveli kvirtis moulodnel, Cum<br />
gadaskdomaze, rogorc kaSkaSa brdRviala mzeze.<br />
misi `samagido rveulis~ Canawerebi ar ikiTxeba mxolod<br />
da mxolod didi mwerlis cxovrebiseuli wvrilmanebis,<br />
sisusteebisa Tu saidumloebaTa codnis wyurviliT,<br />
riTac `gaumaZRari~ mkiTxveli ase eZaleba<br />
msgavs literaturas. karga xania saubaria imis Sesaxeb,<br />
rom evropasa da amerikaSi gacilebiT ufro didi interesiT<br />
kiTxuloben da meti tiraJebiTac gamodis Tavad<br />
mwerlebze dawerili wignebi, an maT mierve Tavis droze<br />
gakeTebuli Canawerebi (am TvalsazrisiT, piradad me<br />
maklia es cnobismoyvareoba, yovel SemTxvevaSi raRac<br />
garkveuli doziT mainc)...<br />
unda aRiniSnos, rom <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s es Canawerebic<br />
araCveulebrivi nimuSia mwerlis religiurobisa.<br />
SesaZloa, `samagido rveulebis~ mTeli gverdebi ise CaaTavo,<br />
rom iq sityva `RmerTi~ an `ufali~ arc SegxvdeT,<br />
magram yvelaferi swored amiTaa gajerebuli. misi literaturuli<br />
portreti amitomac ixateba ase sainteresod<br />
am `samagido rveulebidan~. nimuSad sul pawia magaliTs<br />
movitan:<br />
`bavSvobaSi Weqa-quxilis meSinoda. axla araferi<br />
miyvars masaviT. rac ufro magrad iWeqebs, miT ufro<br />
magrad mimtkicdeba rwmena, rom dedamiwas isev aqvs<br />
SerCenili Zveleburi Zala~.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong>saTvis mTeli samyaro idumalebis<br />
burusSia gaxveuli, man SesaniSnavad icis, rom adamianis<br />
gonebas, civilizaciis grandiozuli miRwevebis<br />
miuxedavad, srulad ar ZaluZs CauRrmavdes da amox-<br />
22
snas aTasobiT saidumlo. es saidumloebani cnobierebis<br />
miRma dgas. esaa samyaros idumaleba da am Wkvian<br />
mwerals mTeli arsebiT swams, rom saidumlos gafrTxileba<br />
unda, rom unda darCes samyaroSi uamravi siwminde,<br />
romelTac tabu unda edos, rom yvela tabuaxdili<br />
idumaleba mxolod iluziaa gamarjvebisa. piriqiT, ise<br />
araferi Rupavs adamianis suls, rogorc siwmindeebisa<br />
Tu idumalebiT moculi mwvervalebis aRebisa da dapyrobis<br />
Jini. es `cudi cnobismoyvareobaa~, rogorc mis<br />
Sesaxeb brZeni adamianebi weren.<br />
<strong>revaz</strong> inaniSvils rogorRac Tavidanve, siWabukidanve<br />
TiTqos gacnobierebuli aqvs es sibrZne. da amitomac<br />
icis ase kargad, rom RvTis mier boZebuli didi talanti<br />
erTdroulad jildocaa da sasjelic. amiT igi ra-<br />
RaciT mindiasac mogvagonebs, aseT bedniersa da aseT<br />
ubedurs erTsa da imave dros. yovelive zemoTqmulis<br />
dasturad msurs, mcire fragmenti SemogTavazoT misi<br />
Canawerebidan:<br />
`did sikeTesTan erTad didi saSinelebaa Zlieri<br />
warmosaxvis unari. me, Cemda samwuxarod, SemiZlia absoluturad<br />
zustad warmovidgino matareblebis erTmaneTs<br />
Seskdomac ki _ moZraobebi, xmebi, ferebi, saxeebi,<br />
suni. uTuod ikiTxavT, maS, ratom ar avsaxav aseve.<br />
gipasuxebT: ar SeiZleba, ar SeiZleba arc dadebiTi,<br />
arc uaryofiTi emociebis aRmZvreli movlenebis garkveuli<br />
zRvaris iqiT Cveneba. ratom? es mxolod Cvenma<br />
sxeulma icis~.<br />
im mwerlis, im pirovnebis Sesaxeb, romelic ase<br />
grZnobs samyaros, romelsac aseTi mowiweba da ridi<br />
SerCenia samyarosadmi, romelmac uamravi ram icis rogorc<br />
piradi gamocdilebiT, ise inteleqtualurad,<br />
23
zustad igive sityvebi SeiZleba gavimeoroT, rasac Tavis<br />
CanawerebSi guram rCeuliSvilis misamarTiT werda:<br />
`guramisaTvis ar arsebobda mcire etalonebi. yovel<br />
SemTxvevaSi, Cveni Zalian mokle xnis nacnobobis periodSi<br />
arasodes ukamaTia _ es amas sjobs da es imaso<br />
(sadReiso, saJurnal-sagazeTo farglebSi), misTvis arsebobdnen:<br />
vaJa-fSavela, dostoevski, tolstoi. maTi<br />
Semoqmedebis fonze afasebda ama Tu im literaturul<br />
nawarmoebs...~<br />
amave CanawerSi <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>, Tavisi Taobis mravali<br />
sxva warmomadgenlisagan gansxvavebiT, mTeli<br />
gulwrfelobiT ixibleba guramis simamaciT da arc<br />
imis Tqmis erideba, Tu sakuTriv misi da masze ufrosi<br />
Taobis warmomadgenlebSi ratom iwvevda gurami<br />
erTgvar diskomforts.<br />
`guSin, 20 ianvars, _ wers <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>, _ gaimarTa<br />
guram rCeuliSvilis mosagonari saRamo. asi Tu<br />
asoci kacis tevadobis darbazSi adgilebis TiTqmis mesamedi<br />
carieli iyo. prezidiumSi visxediT: koba imedaSvili,<br />
nugzar wereTeli, erlom axvlediani da me.<br />
koba imedaSvilis Sesavali sityvis mere wavikiTxe qvemoT<br />
motanili teqsti:<br />
`guram rCeuliSvili mamaci iyo, imdenad gamoCinebulad<br />
mamaci, rom 37 wlis, eqosTvis mudmivi SiSiT dayuradebuli,<br />
Cemi da Cemze ufrosi Taobis bevr mwerals<br />
usiamovnod aRizianebda.<br />
erTxel erT stambaSi aseTi ram iTqva: Tu vinme Cvens<br />
Soris geniosobis niSniTaa dabadebuli, guram rCeuliSviliao.<br />
erTi yayani atyda. im dRidan ramdenime<br />
sabralo, romelTaTvisac ar arsebobs (TavianTi Tavidan<br />
gamomdinare) qveynad araviTari gamorCeuli niWi,<br />
yoveli Sexvedrisas momtevebeli RimiliT mityapuneb-<br />
24
da mxarze xels da qirqiliT meubneboda, _ maS, guram<br />
rCeuliSvili geniosi gyavTo?! roca daiRupa, pirvelni<br />
Tu ara, erT-erTi pirvelTaganni mainc isini aRmoCndnen<br />
misi kacobisa da niWis didi Tayvanismcemlebi.<br />
ras vgulisxmob, roca guramis simamaceze vlaparakob?<br />
pirdapiri, mamruli simamacis gverdiT, azrovnebis<br />
simamaces. ocdaoTxi wlis axalgazrdam dawera wigni<br />
`Cemi literaturuli Sexedulebani~ (sruli saxiT ar<br />
gamoqveynebula), imave xanebSi aqvs dawyebuli didi<br />
romani `SaSas revolucia~. dawera dRiuri Tu traqtati<br />
dedamiwaze moqmed udides ideologiur Zalebze, piesa<br />
_ `iuloni~ _ aseve globaluri _ ideiT, masStabebiT.<br />
gurams, ise, rogorc TiTqmis aravis Cvens Soris, SeeZlo<br />
gulTan axlos mietana socialur-politikuri vi-<br />
Tarebani mTeli dedamiwis momcvelobiT. igi aRfrTovanebuli<br />
iyo Cveni qveynis Wabukuri energiiT...~<br />
marto es Canaweric, es gamosvlac naTelhyofs imas,<br />
Tu rogori uSurveli gaxareba SeeZlo <strong>revaz</strong> inaniSvils.<br />
rogori didsulovani da didbunebovani iyo. rogori<br />
bunebrivi _ mTasaviT, mzesaviT, wyarosaviT.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> bunebis natexiviT iyo, TviTnabadi,<br />
TavisTavadi da es imis miuxedavad, rom mis SemoqmedebaSi<br />
TviT urbanizmis amsaxveli pawia pasaJebic ki didi<br />
siTboTi da ostatobiTaa aRwerili, xolo vrceli mo-<br />
Txroba: `viRacas avtobusze agviandeba~, saerTod, qalaqeli<br />
kacis dawerilia; igi uaRresad mtkivneulad da<br />
Rrma sevdiT ganicdida e.w. qalaqur garemos, am garemoTi<br />
wlebis ganmavlobaSi mogvril wnexs. amis uSualo<br />
da araCveulebrivi dasturia is sityvebi, romelTac<br />
qvemoT movitan:<br />
`pirvelyofili adamiani mTeli sicocxlis manZilze<br />
`TavisianebSi~ cxovrobda, Tavisianebi iyvnen: saRamo<br />
25
xanze akivlebuli tura, caSi iraod datrialebuli<br />
Zera, TavisTvis mgodebeli Woti, balaxebSi Canabuli<br />
xvliki. muxa, rcxila, wyali, klde, mTvare, varskvlavebi.<br />
Cven, did qalaqebSi mcxovrebT erT saaTSi aTas<br />
ucxosTan gvixdeba Sexvedra. ucxoni arian adamianebi:<br />
metroSi, troleibusSi, maRaziebSi, samsaxuris kibeebze:<br />
ucxoni arian avtomanqanebi, TviTmfrinavebi, presis<br />
furclebiT Semosuli ambebi, _ yvela eseni xom erT<br />
kapilars mainc gaatokeben ise rogorc es erT ucxos-<br />
Tan Sexvedris dros xdeba xolme saerTod. wuTebi,<br />
saaTebi, dReebi, Tveebi, wlebi da... xelT grCeba sabolood<br />
moSlili nervuli sistema~.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> winaswarmetyveliviT grZnobda ra-<br />
Rac avis momaswavebel niSnebs sakuTar samSobloSi (ise<br />
rogorc saerTod samyaroSi). igi, Tu SeiZleba ase iTqvas,<br />
mTeli Tavisi arsebiT pacifistia. amitom iyo misi<br />
diagnozebi am mxrivac utyuari da zedmiwevniT zusti.<br />
amitom SfoTavda igi, roca aRniSnavda:<br />
`msoflio xelT igdes frenCianebma da tyavisqurTukianebma.<br />
dawyebuli samxreT polusidan, damTavrebuli<br />
Crdilo polusiT, bragabrugiT da muqariT dadian es<br />
xakistansacmlianebi da baTinkebianebi, Ceqmebianebi da<br />
samxreebianebi, TiToeuli yelamde aRsavse SurisZiebis<br />
surviliT, da Surs iZieben TavianTi namceca Wkuis nayofze.<br />
amas ewireba milionobiT adamiani, zRvad midis<br />
dedaTa cremli. wahglijeT iaraRebi, adamianebo, am SurismaZieblebs<br />
da mieciT Toxi da bari, yvelaze keTil-<br />
Sobili iaraRebi, rac ki adamianebs SeuqmniaT odiTgan<br />
dRemde. Cems ganTavisuflebas... TofiT Tu cdilob,<br />
damideqi gverdze da CemTan erTad abrune mZime beltebi,<br />
mec gamaxareb, kacs, da RmerTsac. vin spobs siZveleebs<br />
gulmodgined? umTavresad is, visac Tavisi war-<br />
26
sulis gaxseneba ar surs. vin daangria Cveni Zveli taZrebi,<br />
simagreebi, xidebic ki? swored imaT, visac warsuli<br />
WuWyiani hqondaT... ZaRliviT miRrinavs guli~.<br />
ai, aseTi iyo misi damokidebuleba samyarosTan, sicocxlesTan,<br />
RmerTTan. ai, amitom iyo didi mwerali es<br />
ucnaurad Cumi, moridebuli da, erTi SexedviT, myudro<br />
kaci, romlis gulSi mTeli samyaro eteoda. Tanac<br />
ise, rom erTi wamiT ar wuwunebda amis gamo. samyaro xom<br />
savsea ara mxolod sikeTiT, samyaroSi xom amdeni ubedureba<br />
da siave daatriala adamianis xelma. igi ki, es<br />
ucnauri da didi mwerali, madlieri iyo yoveli dRis,<br />
yoveli wamis da am ukeTilSobiles adamians arasodes<br />
dauSvia is azri fiqrad, rom am codo-bralSi Tavisi wilic<br />
ar eria. arada, dabejiTebiT SemiZlia Cemi rwmena<br />
gamovTqva, Tu vcdebi, mxolod uflis winaSe vixdi bodiSs,<br />
qarTul mwerlobaSi me igi rogorc Semoqmedi da<br />
rogorc adamiani, wmindanad meguleboda.<br />
27
nona kupreiSvili<br />
28<br />
sikeTisa da borotebis antinomia<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> sabWoTa periodSi (1951-1991) moRvaweobda,<br />
Tumca Tavisi mudmivi arakonteqsturobis<br />
gamo, oficiozis mier deklarirebuli normebis mixedviT,<br />
sabWoTa mwerali igi, bunebrivia, arasodes yofila.<br />
erTi SexedviT, arc gasuli saukunis 80-iani wlebidan<br />
gaaqtiurebuli, e.w. `araformalebisa da formalebis~<br />
brZolaSi CarTuli disidenturad ganwyobili mwerali<br />
eTqmoda. axla, am gadasaxedidan, kargad Cans, rom<br />
misi umTavresi mxatvruli amocana `daburul tyeebsa<br />
da Cabindul xevebSi Camdgari pirvelyofili siCumidan<br />
gamomzirali yofierebis saidumlosTan~ miaxloeba<br />
iyo, rac cxovrebisa da fiqris gansxvavebul ritms moiTxovda<br />
da isic didi ZalisxmeviT cdilobda am ritmis<br />
SenarCunebas.<br />
sabWoTa kritika, romelic 60-70-ian wlebSi sagrZnoblad<br />
saxecvlili iyo da sul ufro xSirad `avstrieli<br />
msrolelis~ principiTac moqmedebda, Tavdacvisa (Tu<br />
ufro metad, Tavdasxmis) Zveli instinqtiT, saWirod<br />
miiCnevda garkveuli reaqcia moexdina socrealizmis<br />
magistraluri gzidan sxvadasxva xasiaTis gadaxvevebze,<br />
vTqvaT, <strong>inaniSvili</strong>seul `wvrilTemianobaze, ukonfliqtobasa<br />
da arafrismTqmel humanizmze~, Tumca TavisTvis<br />
saSiS mwerals masSi namdvilad ver xedavda. am<br />
garemoebis mizezi igivea, rac dResac xels gviSlis viyoT<br />
namdvili wignebis mkiTxveli-interpretatorebi<br />
da rac Tavad mweralsac kargad hqonda SemCneuli:<br />
`...Cven naklebad gvjera silamazis Zalisa. es imitom,
om ver vaswrebT, CavwvdeT namdvil silamazes, Zalian<br />
dakavebulebi varT raRac ufro mniSvnelovaniT...~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 2001: 14). ara marto mxatvruli, aramed zneobrivi<br />
kriteriumebis rRveva rezo inaniSvils aiZulebda<br />
meti sifrTxiliT mokideboda TamaSis im wesebs,<br />
romelic irgvliv mefobda da warmatebis aucilebel<br />
pirobadac iTvleboda. ai, misi erTi Canaweri saTauriT<br />
`Wkviani~, romelSic bevrisTvis sasurveli transformaciebis<br />
`meqanizmia~ gaxsnili: `me rom Cems saTqmels<br />
xmamaRla gamovTqvam megobrebsa da nacnobebs Soris, is<br />
sul dums da Rrmad mimaluli ironia gamoukrTis TvalebSi.<br />
dumili oqroao rCeuli _ da marTlac, oqroTi<br />
uxdian megobrebi da nacnobebi am unarisTvis _ uWkvianesad<br />
Tvlian. es erTi wyaro Semosavlisa. meore _ yvelafers,<br />
rac ki TavSi gauWaWandeba, wers, asiaTasobiT<br />
mkiTxvels awvdis sqel-sqeli tomebis saxiT. da isinic<br />
oqroTi uxdian _ ra bina, ra Zvirfaseuloba, ra Cacmadaxurva,<br />
_ erekle mefes sad daelandeboda sawyals!~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 2001: 18) piradad mas `dro namdvilad ar<br />
hqonda~, am gzaze evlo, orWofobas an gularxeinobas<br />
miscemoda, magram sxvebi? kidev erT citatas davimowmebdi<br />
`samagido rveulebidan~: `Sens irgvliv didi fusfusia,<br />
didi mcdeloba! aSeneben, Txrian, akeTeben, fiqroben,<br />
msjeloben, kamaToben _ mokled emzadebian sa-<br />
SiSi momavlis Sesaxvedrad da Sen unda gauZlo yovelives,<br />
ar unda dairRves Seni sulieri wonasworoba...~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 2001: 27) faqtobrivad, es cdunebasTan Serkinebuli<br />
da masTan gamklavebuli kacis sityvebia. Cvens<br />
Tanamedroveebze ukeT ki cota vinmem Tu icis, ramdenad<br />
iluzorulia amave cdunebasTan dapirispirebiT<br />
miRweuli gamarjveba. Tumca Cvens guSindelobaSi am<br />
TvalsazrisiT saqme kidev ufro rTulad iyo, vidre<br />
29
axlaa. zogjer meCveneba, rom dagvaviwyda kidec, saidan<br />
movediT: sazogadoebrivi cxovrebis sxva sferoebs ar<br />
Sevexebi (garda amisa, met-naklebad wesieri adamianebi<br />
yvelgan iyvnen), magram xom gvaxsovs prezidiumebisaken<br />
daZrul mweralTa mravalricxovani jgufebi, maT mier<br />
manifestirebuli fsevdoideebi da fsevdoRirebulebani,<br />
yovlismomcveli paTetika, principebis daTmobis<br />
sanacvlod miRebuli privilegiebi, mwerali-saqmosnebi,<br />
an rogorc otia paWkoria aRniSnavda, mwerali-kentavrebi<br />
_ `momxibvleli RimiliTa da momakvdinebeli<br />
floqvebiT~ da yovelive amis mastimulirebeli Zala _<br />
vl. kormeris mier Tavis droze zustad definicirebuli,<br />
CvenTvis ki lamis dRemde dauZlevel mankierebad<br />
qceuli `ormagi cnobiereba~ (kormeri 1997: 44) _<br />
mTeli Tavisi tragizmiT. `...SemaZrwunebelia Cemi wris<br />
adamianis cxovreba. ramdeni saaTicaa dReSi, imden saaTs<br />
laparakoben, uari Tqvan Tu ara patiosnebaze. Tu<br />
uars ityvian, maSin gamdidrdebian kidec, rogorc mravalni<br />
sxvani. sabralo Cemo megobrebo..~ _ esec rezo<br />
<strong>inaniSvili</strong>a, tradiciuli SefasebebiT uwyinari, Tavis<br />
pastoralur idilias Sekedlebuli, soflis suraTebSi<br />
sayvarlad CayuJuli `uproblemo~ mwerali,zogisTvis<br />
ki `moclili kacic~, daaxloebiT iseTi, rogoric is<br />
ormocdaaTi wlis mamakacia, amden `saqmian~ xalxSi,<br />
matareblis vagonSi mosiyvarule wyvilis danaxvisas,<br />
sruliad `uadgilo~, `mCate~ fiqrebi rom Seipyrobs..<br />
Tanamedrove literatoris upiratesoba mxolod<br />
imaSia, rom mas namdvilisa da yalbis faqtobrivi Sedarebis<br />
saSualeba mieca. bevr sxva dokumentur masalas-<br />
Tan erTad igi iseTsac ecnoba, romelTa Sesaxeb adre<br />
axlobelTa viwro wrem Tu icoda. magaliTad, studentur<br />
70-80-ian wlebSi mec cota ram vicodi imis Sesaxeb,<br />
30
om rezo <strong>inaniSvili</strong> represirebuli mamis, anu `xalxis<br />
mtris~ Svili iyo, rom umZafresi `patara biWi golgo-<br />
Taze~ ara mxolod maRali ostatobiT Sesrulebuli<br />
mcire formis virtuozulad flobis nimuSia, aramed<br />
avtobiografiuli moTxroba-gafrTxileba, romelic<br />
qaRaldze aucileblad unda gadmosuliyo; arc is, rom<br />
erTxel quCaSi daviT gaCeCilaZem sagangebod gaaCera<br />
imxanad ukve cnobili niWieri prozaikosi, raTa mas<br />
scodnoda SemaZrwunebeli istoria maT Sesaxvedrad<br />
momavali patara, SeSinebuli kacisa, romelsac 30-ian<br />
wlebSi, dakiTxvis dros Tvalwin Tormeti wlis biWi<br />
moukles da sxv.<br />
aRniSnuli faqtebis konstantireba imisTvis damWirda,<br />
rom ukeT gamokveTiliyo konteqsti, romelSic<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi gamovlenili sikeTisa da<br />
borotebis antonimiurobis Sina-arsia moqceuli. cxadia,<br />
keTilisa da borotis dapirispireba aq Cveuli opozicionerobiT<br />
ar aris warmodgenili. igi arc TviTmiznuria<br />
da arc `ukonfliqtobis~ socrealistur Teoriasan<br />
aqvs raime kavSiri. rogorc Tanamedrove kritikuli<br />
refleqsis warmomadgenlebi uwodeben, `vefxistyaosnis<br />
civilizaciis~ dros Seqmnili Cveni klasikuri<br />
memkvidreobac am sakiTxs utrialebs da `vefxistyaosniseburad~<br />
xsnis kidec mas. gavixsenoT Tundac<br />
sulxan- sabas Segoneba: `avsa da cudsa saqmesa bolo<br />
mokle da sawyeni aqvs da kargsa da samadlosa _ daulevneli<br />
saukunomdis..~ isic viciT, rom am kanonzomierebis<br />
fesvebi literaturulze ufro Rrmaa da ara<br />
mxolod mxatvrul-esTetikuri, aramed metwilad religiuri<br />
fesvebi aqvs. rezo <strong>inaniSvili</strong>s mier aRniSnuli<br />
problematikis mxatvrul-filosofiuri gaazreba<br />
klasikosTa am sulier gamocdilebas iTvaliswinebs,<br />
31
Tumca igi sakuTriv mis _ `yofierebis saidumlos amoxsnis~<br />
_ ideasTanaa gaerTianebuli da amis gamo martivi<br />
an sworxazovani definiciis princips ar eqvemdebareba.<br />
safuZvelTa safuZvlad mainc samyaros rTuli struqturis<br />
vaJaseuli erTianobis gancda Cans, romelic borotisa<br />
da keTilis, rogorc urTierTdapirispirebul<br />
ZalTa ambivalenturobis, maTi urTierTdamokidebulebis<br />
kanonzomierebas efuZneba. SeiZleba iTqvas, rom<br />
boroteba <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi ufro sikeTis naklebobaa,<br />
vidre TviTkmari substancia, amitom misi srulyofa<br />
mxolod imave sikeTis momatebiT Tu SeiZleba. garda<br />
amisa, sabWoTa sinamdvilem am cnenebis sruli deintegrireba<br />
moaxdina da sikeTisa da borotebis kategoriebs<br />
da mas pirobiTi xasiaTi SesZina. swored amitom mwerlis<br />
mier nabij-nabij, misxal-misxal, zogjer gadametebuli<br />
sifrTxiliTac da faruli sijiutiTac ki naZebnia<br />
da nakvlevi am viTarebaSi raRac uxilavi ZaliT da-<br />
Trgunul-deformirebuli qarTvelTa vitaluri energia,<br />
cxovrebasTan mimarTebis maTi Selaxuli Tu Seulaxavi<br />
principebi. yovel SemTxvevaSi, saxezea amgvari<br />
miznis miRwevis didi mcdeloba da es swored im dros,<br />
rodesac, vimeorebT, TiTqmis yvelaferi namdvili surogatuliT<br />
iyo Canacvlebuli. ara realobis iluzoruli<br />
aRqma, ara mezRapreoba (erTma nacnobma Semom-<br />
Civlao, ra orRobe agityda am gagania kosmosis xanaSio)<br />
an upasuxismgebloba imis mimarT, rac xdeboda, aramed<br />
`adamianSi dadebiTi balansis~ (<strong>inaniSvili</strong> 2001:15) Ziebis<br />
konceptualuri pozicia, romelic, erTi mxriv,<br />
`represiuli cnobierebis~ gamTlianebas, xolo, meore<br />
mxriv, totalitarizmiT travmirebuli enis uflebebSi<br />
aRdgeniskenaa mimarTuli (gadaikiTxeT `venaxi~ an `ke-<br />
Tili miwa~ da xelSesaxebad SeigrZnobT ramdenad rTu-<br />
32
li da filigranuli iyo es samuSao): `..ar SeiZleba arc<br />
dadebiTi, arc uaryofiTi emociebis aRmZvreli movlenebis<br />
garkveuli zRvris iqiT Cveneba. ratom? es mxolod<br />
Cvenma sxeulma icis~ _ damafiqrebeli da winaswarmetyveluri<br />
sityvebia, radgan Cven dRes TiTqmis<br />
swored am zRvris ugulebelmyofeli da kuratoris<br />
enaze mosaubre xelovanis Tu xelovnebis amara davrCiT,<br />
rasac yvela niSnis mixedviT, bedniereba aravis-<br />
Tvis ar moutania.<br />
akaki baqraZe Tavis statiaSi `sulis puri~ (baqraZe<br />
1977: 72), romelic rezo inaniSvils eZRvneba, sagangebod<br />
aRniSnavs, rom boroti kacebi mis prozaSi usaxeloni<br />
arian, rasac ara SemTxveviT movlenad, aramed<br />
mwerlis konceptualur poziciad miiCnevs. boroti<br />
kaci rezo <strong>inaniSvili</strong>x pirovneba ar aris, xolo borotebas<br />
damoukidebeli arseboba ar gaaCniao (stoicizmis<br />
ideologebi miiCnevdnen, rom boroteba, sikvdilisagan<br />
gansxvavebiT, diadic ar SeiZleba iyos). marTlac, mo-<br />
TxrobebSi `kaci~, `yvavebi~, `wisqvilSi rom wavedi~,<br />
`yoranT ketamze~, `Savi alayafi~, `dagvianebuli reqviemi~,<br />
`lamazi qali~ da sxv. — borotebis Camdeni personaJebi<br />
upirovnoni arian. arc maTi avkacoba Tu avqalobaa<br />
siRrmiseulad nakvlevi. metic, sikeTesTan Sexvedra<br />
maT gauvnebelyofas Tu ara, gaarafrobas mainc iwvevs.<br />
mokled, am borotebas is demonizmi aklia, romlis<br />
mravalsaxeobisa da uZlevelobis modelirebam ase<br />
gaitaca Tanamedrove kultura da kulturis moRvaweni.<br />
vanos, amave saxelwodebis moTxrobis gmirs, Sxams<br />
awveTeben, amunaTeben: Raribi imitom xar, laCari xaro;<br />
ufro sworad cxovrebiseul TamaSebSi sworad orientirebuli<br />
ara xar, imis ar geSinia, visic unda geSinodes<br />
_ adamianisao. erTi ki SeakrToben, Tumca sabolo-<br />
33
od mainc veraferSi ver arwmuneben, sikeTis naTels ver<br />
ubneleben (baqraZe 1977: 75).<br />
TviTon avtori uTuod grZnobda Tavisi msoflmxedvelobrivi<br />
poziciis `uxerxulobas~ gagania kosmosis<br />
aTvisebis Tu socializm-komunizmis gmiruli mSeneblobis<br />
xanaSi, magram mis daTmobas ar apirebda. uTuod<br />
amitom uwoda man yvelafrisadmi patiebis, mimteveblobis<br />
grZnobas, imavdroulad SemoqmedebiT impulsad<br />
rom eqca (`..werisaken mibiZgebs garkveuli patiebis<br />
grZnoba yvelafrisadmi~), `Cemi sawyali siyvaruli~.<br />
`sawyali~, anu is, rac uadgiloa Tu ufxoa da iqneb ganwirulic,<br />
magram, imavdroulad, arsebiTi da amitom<br />
Znelad dasaTmobi. am saxelwodebis moTxroba mogonebiT<br />
iwyeba: sofelSi mweralTan stumrad Camosuli megobari<br />
daufaravad eubneba: `siyvaruli adamianebis mogonilia<br />
istoriis garkveul etapze, rogorc vTqvaT,<br />
Tmis varcxniloba anda kostiumis moda, da rac ufro<br />
male ganTavisufldebian misgan da darCebian iseTni,<br />
rogorebic bunebam Seqmna _ mxolod arsebobisaTvis<br />
mcdelni, yvelgan da yvelaferSi gaTvlaze damyarebulni<br />
_ miT ukeTesi iqneba maTTviso~. iqneb Zalze Soreuli<br />
analogiaa, magram am sityvebma mgznebare marqsistis<br />
noe Jordanias erTi `momakvdinebeli~ argumenti<br />
gamaxsena, riTac is Tavis saxelovan oponentebs<br />
Tavs esxmoda: qarTveli xalxisTvis patriotizmi arc<br />
Tandayolili da arc organuli grZnoba ar aris da arc<br />
arasodes yofila. es yvelaferi mis dasabnevad Tavadaznaurulma<br />
inteligenciam moigonao da misT.<br />
is, rom rezo <strong>inaniSvili</strong>s mier sruliad gansakuTrebuli<br />
sasicocxlo sivrce iTxzveba, romelsac qarTul<br />
literaturismcodneobaSi Cveni soflis suraTebsa da<br />
am suraTebiT aRZrul romantikas ukavSireben, TiTqos<br />
34
eWvmiutanel WeSmaritebad warmogvidgeba. isic iTqva,<br />
rom es `alternatiuli sivrcea~ (i. milorava), `.. sofluri<br />
yofis gulubryvilo idealizaciis, an Tanadroulobisagan<br />
gaqcevis, an `warsulisaTvis ubralod Tavis<br />
Sefarebis~ cda. Tumca mxolod wiTeli imperiis daSlisa<br />
da, rac mTavaria, `qarTvelSi gardatexili sab-<br />
Wourobis~ analizis Semdeg gaxda SesaZlebeli am mignebaTa<br />
Semdgomi gaSla da argumentireba. am mxriv gansakuTrebulad<br />
dasamaxsovrebeli aRmoCnda kritikos<br />
nugzar muzaSvilis werili `ris molodinSi ileva saqarTveloSi<br />
kacis sicocxle?~ (muzaSvili 2010: 146).<br />
kritikosis azriT, garkveuli sulieri konstituciis<br />
mqone adamianebi Cveni guSindeli soflis mkvidrTa,<br />
`TavSalgaxunebul da nabdisqudianTa~ cxovrebis wesis<br />
nostalgiam Seipyro, radgan maT, rogorc Cans, marTla<br />
ar SeeZloT sabWoTa adamianis mier damkvidrebuli<br />
totaluri farisevlobisaTvis gulwrfeloba ar emjobinebinaT,<br />
siyalbisTvis simarTle ar daepirispirebinaT,<br />
qurdobisaTvis _ Sroma, TaRliTobisaTvis _ patiosneba,<br />
siZulvilisTvis _ siyvaruli.. unda iTqvas,<br />
rom nugzar muzaSvilis werilisadmi interss swored<br />
aqamdec sruliad cxadi, Tumca zereled, xSirad ki infantilurad<br />
(vityodi, enis moCleqiTac) Sefasebuli<br />
movlenebis sakmaod moulodneli, Tamami da zusti argumentebi<br />
iwvevs: vinaidan batonymobis gauqmeba ruse-<br />
Tisa da masTan mibmuli qveynebisaTvis `Sinagani logikiT<br />
nakarnaxevi cxovrebis wesze~ naZaladevi uaris<br />
Tqma iyo (reformebis simwvavem sabolood aki revoluciac<br />
gamoiwvia), komunizmi Tavisi Caketili kulturiT,<br />
`rkinis fardiTa~ da dasavluri civilizaciis umTavres<br />
principebze uaris TqmiT, `feodalizmis konservaciis<br />
saukeTeso saSualebad~ (muzaSvili 2010: 151) iqca.<br />
35
individualizmis, aqtiuri TviTorganizaciis da funqciuri<br />
adamianis nacvlad(rasac qadagebda me-19-20 saukuneTa<br />
mijnis qarTuli mowinave sazogadoebrioba)<br />
gabatonda masobriv SurisZiebaze dafuZnebuli koleqtiuri<br />
cnobiereba. daakvirdiT, gveubneba werilis avtori,<br />
oTar CxeiZec, giorgi leoniZec, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>ca<br />
da nugzar SataiZec qarTuli soflis nostalgiur<br />
suraTebs imitom qmnian, rom swored am soflebis<br />
macocxlebel-macxovnebelma `mzeze TavSalgaxunebulma<br />
da nabdisqudianma~ adamianebma SeZles mamapapaTagan,<br />
e. i. saukuneTa siRrmidan, ufro konkretulad ki feodalizmidan<br />
gamoyolili, realobasTan SedarebiT ufro<br />
marTali, ufro bunebrivi cxovrebis wesis SenarCuneba,<br />
erTi saocari upiratesobiT _ sabWoTa reJimma,<br />
Tavisi moCvenebiTi uZlevelobiT, ver SeZlo maTi Tavis<br />
Targze gadakeTeba, maTgan iseTi hibridis gamoyvana,<br />
rogoric `sabWoTa adamiani~ iyo. gamodis, rom sityvis<br />
aq dasaxelebul didostatebTan erTad, r. <strong>inaniSvili</strong>,<br />
romelic mimtevebluri bunebis, anu, rogorc<br />
nugzar muzaSvili ambobs, garkveuli sulieri konstituciis<br />
adamiani iyo, saeWvokomunistur warmonaqmns gaerida,<br />
sikeTis namdvili Semnaxvel-damfaseblebi ipova<br />
da ukeTesis arqonis gamo, g. doCanaSvilis cnobili Sedareba<br />
rom gamoviyenoT, am `saromane~, am SemTxvevaSi<br />
ki ufro `samoTxrobo~ xalxis saxiT, Zvel siwmindeebs<br />
Seekedla. miT ufro, rom iq, araerT sxva mniSvnelobeb-<br />
Tan erTad, sworad iyo gaazrebuli sikeTisa da borotebis<br />
didi Tanaarsebobis sibrZne, sikeTis uZleveloba<br />
da borotebis xanmokleoba. amitomac aseT aqcents<br />
svams werilis avtori: es iyo arCevnis, faqtobrivad,<br />
uqonlobis pirobebSi gakeTebuli erTaderTi swori<br />
arCevani.<br />
36
nugzar muzaSvilis werili, Tavisi uCveulo retrospeqtiviT,<br />
arc Tu ise Soreuli gadaZaxiliT nikolo<br />
miwiSvilis `fiqrebTan~, interpretaciaTa axal vels<br />
warmoSobs, aTavisuflebs azrs, rogorc ticiani ityoda,<br />
`batoni Sablonis~ zemoqmedebisgan da qmnis axal<br />
konteqsts, romelSic axla sxvasac an sxvebsac SeuZliaT<br />
moZraoba. es gadaadgileba arc ise martivia da<br />
rogorc axla ityvian, komfortulic, radgan gvaiZulebs<br />
kidev ufro Rrmad CavixedoT Cvens raobaSi, SevigrZnoT<br />
Cveni Semdgomi TviTgamorkvevis aucilebloba.<br />
sagulisxmoa, rom TviT avtoris intonaciac yoveli<br />
morigi argumentis wardgenis Semdeg sul ufro sevdiani<br />
da uimedo xdeba. es uTuod imitom, rom arsebiTi<br />
garRvevis nacvlad CvenSi sakmaod Senelda cnobierebis<br />
dekomunizaciis procesi, ramac `Tavisuflebisagan<br />
gaqcevis~ (fromi 1990: 8) anomaluri miswrafeba gaaZliera.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong>s `samagido rveulebSi~ kargad Cans,<br />
rom is am da sxva mniSvnelovan sakiTxebze bevrs fiqrobda,<br />
adamianebisTvis erTgvar gamosavals eZebda, momavlis<br />
ganWvretas cdilobda da sakuTari avtonomiurobis<br />
zemoT naxseneb TavSesafars sikeTis srul gamarjvebasa<br />
da mis sayovelTaobaze litoni saubriT ki<br />
ar amagrebda, aramed sul ubralo rames — momxdar-mosaxdenis<br />
gonivrul gaazrebas, sulgrZelobasa da mimteveblobas<br />
Segvaxsenebda. 80-iani wlebis dasasruls<br />
dawerili misi moTxrobebi, mag. `lara~, `wisqvilSi rom<br />
wavedi~, `giglia~ da sxv. Tvisobrivad axali etapis dasawyisia<br />
mwerlis cxovrebaSi. TviTonac aRniSnavda:<br />
`sxvebi rTuldebian _ me vmartivdebio~. paralelurad<br />
unda gagrZelebuliyo sazogadoebrivi TviTgansjis,<br />
TviTganwmendis, Tu gnebavT, rogorc maSin uwodebdnen,<br />
gadafasebis procesebic. magram movlenebi ise<br />
37
swrafad datrialda, rogorc wyliT savse vedros moulodneli<br />
simZimis gamo xelidan gamsxltari da uTavbolod<br />
datrialebuli Wis owinari. Tavad mwerali ki,<br />
romelsac samoqalaqo omSi Cabmisaken amaod uxmobda<br />
maSindeli upirvelesi SemoqmedebiTi kavSiris Tavkaci,<br />
im avadmosagonar dReebSi gaecala wuTisofels.<br />
marTalia, amasac ambobda: `..me gamoviyurebi moZvelebulad<br />
TanamedroveTa fonze, me, albaT, Rimilsac<br />
vgvri zog-zogebs Cemi Semwynarebluri poziciiT moyvasisadmi,<br />
Cemi saxelmwifoebrivi da sazogadoebrivi<br />
idealebiTo~ da am poziciis erT saintereso axsnaze<br />
ukve mogaxseneT, magram is ubralo faqti, rom `bRukebi~<br />
dResac gvris aRtacebas aTasgvari satkivariT gul-<br />
SeWirvebul mkiTxvels, `namdvil qarTvel qalsa~ da<br />
`xelisgulebiT nales qoxSi~ ki `ambis idumali melodia~<br />
(o. paWkoria) ismis _ TavisTavad bevr rameze metyvelebs.<br />
rogor iyo naTqvami? moTmineba Cven ar gvyofnis,<br />
Torem karg wignebs igi namdvilad gaaCniaTo. rezo<br />
inaniSvils TvalSi ar mosdioda mwerali da mwerloba,<br />
`sakuTar Tavs rom ayvedridnen wuTisofels~. TviTon<br />
ki cxadad hqonda garkveuli, sikeTisa da borotebis<br />
ganCxrekam ra daskvnamdec miiyvana: `..sad aris RmerTi?<br />
CemSi. esaa _ me roca vitanjebi sxvaTa sikeTisaTvis.<br />
cudad gamigeben? kidev ufro amamaRleben...~<br />
38<br />
damowmebani:<br />
<strong>inaniSvili</strong> 2001: <strong>inaniSvili</strong> r. samagido rveulebidan. Tb.: 2001.<br />
baqraZe 1977: baqraZe a. sulis puri. kritikuli gulani. Tb.: 1977.<br />
kormeri 1997: Кормер В. Двойное сознание интелигенции и псевдокультура.<br />
М.:1997.<br />
muzaSvili 2010: muzaSvili n. istoriidan gaqceva. Tb.: 2010.<br />
fromi 1990: Фром Э. Бегство об свободы. M.: 1990.
evaz <strong>inaniSvili</strong>s prozis<br />
mxatvruli dro da sivrce<br />
inga milorava<br />
XX s-is qarTul saliteraturo sivrceSi <strong>revaz</strong><br />
inaniSvils Sinaganad mTliani, savse, naTeli mxatvruli<br />
samyaro gansakuTrebul adgils ikavebs da zegavlenas<br />
axdens mis Semdgom gsanviTarbaze. droTa ganmavlobaSi<br />
mas erTgvari ganStoebebic gauCnda da erT mTlian<br />
nakadad, calke gamokveTil niSad Camoyalibda, rac<br />
ukve saSualebas gvaZlevs damoukidebeli sistemis,<br />
namdvili ostatis mier Seqmnili skolis arsebobazec<br />
ki vifiqroT. es myari sistema, gansakuTrebuli xiblisa<br />
da Rirebulebis mqone mxatvruli dro da sivrce Tavisi<br />
msoflmxedvelobiT, Sinagani sisufTaviT, kamkama,<br />
gamWvirvale ferebiTa da siRrmiTaa mimzidveli. masSi<br />
yvelaze dramatuli, tragikuli movlenebic ki adamianuri<br />
TanagrZnobis, sikeTis da sulebis Sinagani er-<br />
Tianobis gamo ucnaur simSivides da sxva, ufro Rrma da<br />
amave dros lirikul, faruli nugeSis Semcvel xasiaTs<br />
iZens da suliad gansxvavebuli saxiTa da xmiT airekleba<br />
mkiTxvelis cnobierebaSi.<br />
mxatvruli dro da sivrce teqstis erT-erTi umniS<br />
vnelovanesi komponentia, romlis gareSec warmoudgenelia<br />
nebismieri mxatvruli samyaros arseboba da Semdeg<br />
gaanalizeba. Tumca, naTelia, rom droisa da sivrcis<br />
mniSvneloba sxvadasxva mwerlis Semoqmedebasa da<br />
sxvadasxva teqstSi gansxvavebulia. Tu erTgan mxatvrul<br />
drosa da sivrces SeiZleba sruliad Segnebulad<br />
mieniWos konceftualuri mniSvneloba, meoregan misi<br />
arseboba da funqcionireba iqneb arc iyos iolad Se-<br />
39
samCnevi, radgan arc amotivtivdeba misi niSnebi teqstis<br />
zedapirze. miuxedavad amisa, is mainc axdens did<br />
gavlenas rogorc teqstis struqturaze, xasiaTis ganviTarebaze,<br />
stilze, Janrul kuTvnilebazec ki, aseve<br />
SemdgomSi mkiTxvelis mier nawarmoebis, am erTiani,<br />
Sekruli struqturis aRqmaze.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mxatvul samyaroSi drosa da sivrces,<br />
vfiqrob, Zalian mniSvnelovani funqcia eniWeba<br />
da garkveuli Taviseburebebic axasiaTebs. upirveles<br />
yovlisa, gamomdinare mwerlis stilis, msoflaRqmis da<br />
samyarosadmi sruliad gansakuTrebuli damokidebulebisgan,<br />
SeiZleba vuwodoT mas lirikul-pirobiTi<br />
dro da sivrce (analogia epikur-pirobiT drosa da sivrcesTan),<br />
radgan aSkaraa, rom mwerlis lirizmi vlindeba<br />
teqstis TiTqmis yvela doneze. misi mxatvruli<br />
qsovilis yvela Sre garemomcvelisadmi lirikuli, natifi,<br />
saTuTi da rbili damokidebulebis Sedegadaa<br />
Seqmnili. amasTan, miuxedavad imisa, rom SeiZleba erTi<br />
SexedviT mogveCvenos, rom misi teqstebi ar aris mravalSriani,<br />
es mainc ucabedi, zedapiruli STabeWdilebaa,<br />
radgan ufro dakvirvebiT ganCxrekisas aSkarad<br />
Cans, rom nebismieri teqsti, yvelaze mcire miniaturac<br />
ki, ramdenime, erTmaneTTan ufaqizesi ZafebiT dakavSirebul<br />
sibrtyes Seicavs, romelTa safuZvelSi devs<br />
samyaros agebulebaze filosofiuri msjeloba, oRond<br />
ukiduresad Sefaruli da saxeobriv qsovilSi Seburuli,<br />
emociaTa nislSi ganzavebuli. Semdegi Sre _ sicocxlis<br />
arsis SegrZneba, aseve lirikuli naxevartonebiT<br />
mowodebuli. amas mosdevs konkretuli ambavi an<br />
suraTi, romelsac mwerlis, rogorc fermweris funji<br />
qmnis da bolos, Rrma, fsiqologiurad uzadod damu-<br />
Savebuli xasiaTebis sistema, romelic aseve gamWvirva-<br />
40
le lirizmiTaa Seferili. Tundac rogorc miniatura-<br />
Si `maradiuli peizaJi~ dedis saxe, gamokvTili saocrad<br />
ferdovani, Rrma Sinaarsisa da maradisobaze miniSnebis<br />
Semcveli peizaJis fonze. an miniatura `baRi~,<br />
romelic ramdenime striqoniT gadmoscems sicocxlis,<br />
droTa cvlilebis, Seuqcevadi wrebrunvis arss:<br />
`baRi lamazia gazafxulze, xexili rom yvavis. ufro<br />
lamazia Semodgomaze, foTlebi rom cviva.<br />
gazafxulze baRi xmaurobs, xmaurobs. Semodgomaze<br />
mqrqali RimiliT dums~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986: 133).<br />
miniaturaSi `meWirnaxuleni~ vxedavT yvela Sres, dawyebuli<br />
arsTa arsis safuZvlidan, damTavrebuli oriode<br />
StrixiT myarad moxazuli saxeebiT, xasiaTebiT da<br />
mkiTxvelze uZlieresi emociuri zemoqmedebis unaris<br />
mqone grZnobieri veliT:<br />
`daTeses Cemi nakveTis gverdiT bebrebma, giorgim da<br />
mariamma, kartofili, lobio da simindi. Tesavdnen nela,<br />
Sewyobilad. giorgi ormoebs akeTebda ToxiT,<br />
mariami Tesls uyrida. movida yvelaferi lamazad, kartofilic,<br />
lobioc, simindic. gaToxnes, gaamarmares.<br />
sxedan axla bilikze erTmaneTis gverdiT da arian ase,<br />
uyureben TavianT naSroms Cumad~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986: 135).<br />
esaa mTeli sicocxlis azri da mSveniereba mocemuli<br />
da areklili erT patara minakveTSi, rogorc wveTSi<br />
zRva.<br />
xatvis aseTi maneris gamo, miuxedavad mravalSrianobisa,<br />
mwerlis mier Seqmnili mxatruli dro da sivrce<br />
arasodesaa epikuri, aramed yovelTvis, nebismieri siuJeturi<br />
svlis SemTxvevaSi, mainc lirikulad rCeba,<br />
rac qmnis kidec mis TviTmyofadobas. Tumca es gansakuTrebuloba<br />
mxolod lirikulobiT ver Seiqmneboda,<br />
rom ara erTgvari pirobiToba, efemeruloba, romelic,<br />
41
Cemi azriT, axasiaTebs am teqstebs. marTalia is samyaro,<br />
romelic aisaxeba maTSi Zalian mWidrod ukavSirdeba<br />
empiriul drosa da sivrces, magram arasodesaa misi<br />
anabeWdi, zusti asli, aramed Seicavs pirobiTobis,<br />
sakuTar warmosaxvaSi, fantaziis daxmarebiT transformirebis<br />
da ganzogadebis elementebs: es dro da<br />
sivrce, romelic gaSlilia Cven winaSe, misi Semavsebeli<br />
movlenebi, saxeebi, qmedebebi, gancdebi, miuxedavad imisa,<br />
rom hgavs realuris ukiduresad daxvewil, magram<br />
zust mxatvul anabeWds, mainc ufro metad aris is, rac<br />
mwerals surs rom iyos samyaro da ara is, rac sinamdvileSi<br />
aris...<br />
mwerals ki surs, rom samyaro iyos sikeTis, TanagrZnobis,<br />
Tanadgomis, mSvenierebis, siyvarulis sauflo,<br />
sikeTis eWvSeutanlad asebobis dadastureba da<br />
bneli, boroti, mZime movlena Tu saxe, misi koncefciiT,<br />
mxolod Crdilia, romelic ukeT gamokveTs naTels.<br />
igi Suq-CrdilebiT xatavs im pirobiT mxatvrul realobas,<br />
romlis drosac da sivrcesac lirikul-pirobiTTan<br />
erTad uyoymanod SegviZlia vuwodoT e.w. `keTili<br />
dro da sivrce~.<br />
novelaSi `sadguri~ axalgazrda col-qmari navTlu-<br />
Ris sadgurze xvdeba moxuc bebias. am sadguris patara,<br />
mozRudul sivrceSi mkiTxvelis Tvalwin iSleba adamianuri<br />
urTierTobebis naTeli suraTi. Tanac aq ar aris<br />
marto awmyos plasti, arc mxolod warmavali amwuTieris<br />
xatia. mas mtkice kavSiri aqvs maradisobasTan. rac<br />
Cans kidec levanis sityvebSi: `_ ra Taviseburi silamazisaa<br />
aqauroba! TiTqos maradiuli iyos es simSivde _<br />
es Tanabar siganeze waRebuli liandagebi, wiTeli Suqebi,<br />
orTqli, proJeqtorebi da maTi anZebi, SiSini, marto<br />
mimavali kaci liandagebs Soris~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986:<br />
42
41). sadguri saxea gzis, svlis, am SemeTxvevaSi ki aRiqmeba<br />
rogorc sakraluri sivrce, romelic Tavis wiaRSi<br />
iRebs matarebels _ adamianis cxovrebas. am matarebliT<br />
ki modis bebia da awmyo _ siyvaruliT savse axalgazrda<br />
col-qmari Sexvdeba mas _ warsuls da adamianurobis,<br />
sikeTis saxeliT didi zeimic Sedgeba, radgan<br />
siyvaruli, zrunva, siTbo gaaqrobs moxuci qalis TvalebSi<br />
Camdgar martosulobis SiSs da tkivils. da es<br />
zeimi daxatulia ise, TiTqos araferic ar momxdara,<br />
Tumca SegrZneba srulia _ yvelaze didi da mniSvnelovani<br />
xdeba am sadgurSi. manamde ki teqstSi Semodis kidev<br />
erTi, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mxatvruli samyarosTvis<br />
aseve niSandoblivi xsovnis qronotopi. levani ixsenebs<br />
matarebelTan dakavSirebul umZimes, tragikul epizods<br />
Tavisi bavSvobidan, magram es muqi, bneli laqa am<br />
novelis sikeTiT da siyvaruliT gamTbar sivrceSჲ<br />
aRiqmeba sworedac rogorc Crdili, romelic ukeT<br />
gamokveTs im sulis sinaTles, romelic ganmsWvalavs<br />
teqsts da mwerlis saTqmels _ siyvaruli, Cveulebrivi<br />
adamianuri grZnobebi mzesaviT anaTebs da aTbobs<br />
samyaros. ayuCebs yvela tkivils.<br />
mwerlis es kredo myaria. mTeli misi Semoqmedeba<br />
adasturebs amas. igi umetesad wers im movlenebze, romlebic<br />
mis Tanadroul samyaroSi, mis irgvliv ganfenil<br />
drosa da sivrceSi viTardeba, magram, savaraudod, ase-<br />
Ti myari rwmena sikeTis uzenaesobisa, SeiZleba Segnebul<br />
rwmenaze metad, sikeTis upiratesobis Tandayolili<br />
SegrZnebis sityvaSi xelSsaxebad xorcSesxmis mZafri<br />
survili gapirobebulia mwerlis lirikul-probiT<br />
drosa da sivrceSჲ miTopoeturi _ yvelafris safuZvelTa<br />
safuZveli _ Sris arsebobiTac. novelaSi `Roris<br />
dakvla~ realuri gadadis irealurSi. adamiani, ro-<br />
43
melic daeswro Roris dakvlis Semzarav rituals, aRwerils<br />
mwerlis gasaocari ostatobiT, mxolod mis-<br />
Tvis damaxasiaTebeli detalebis SemCnevisa da gamosaxvis<br />
unariT, uceb qalrmerT dalis xvdeba. am SemTxvevaSi<br />
aris garkveuli miniSnebac, raRac mistiuric da<br />
auxsnelic:<br />
`xandaxan vekiTxebi Cems Tavs _ raRa me, raRa im sa-<br />
Zaglobisas, Roris dakvlis dros amomarCia amden xalxSi?<br />
pasuxs ver vaZlev, fiqri maqvs erTi ambis. _ er-<br />
Txel, SuaRamisas, TovlSi, Cveni quCis dasawyisSi, tuiis<br />
buCqebSi vnaxe atirebuli patara gayinuli yru-munji<br />
gogo, gavaxvie paltoSi, moviyvane saxlSi, dedam moufera,<br />
gaaTbo, gaabana, daaZina Tbil, sufTa loginSi.<br />
diliT ki veRar vnaxeT, amdgariyo da wasuliyo, misi ve-<br />
Rara gavigeT ra, miliciis daxmarebiTac ki. magram Tan<br />
maSinve vkiTxulob, _ rodis iyo es ambavi, uu, an ra SuaSi<br />
unda iyos yovelive es da nabanavari, Rame, Tovli,<br />
tye. ho, tyeebi, Tovli, velebi da Rame bavSvobidan miyvarda<br />
da axlac miyvars...!~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986: 55).<br />
aSkarad Cans, rom mweralma kargad icis, rom Roris<br />
dakvlis suraTis zedapirze ganfenili ambis miRma mravali<br />
Srea, iolad Tu rTulad aRsaqmeli da romelic<br />
TviT miTopoetur, dalis drosa da sivrcesac itevs da,<br />
rac mTavaria, yvelafers, rac am samyaroSi xdeba, aqvs<br />
mizezSedegobrivi buneba, xolo yvelafris gamapirobebeli<br />
isevdaisev sikeTea. am teqstSi, SesaZloa, mTlianad<br />
metafizikur, miTopoetur planSic ki gadadis<br />
centri da misi meSveobiT xdeba nawarmoebis rogorc<br />
azrobivi, ise emociuri planis gamokveTa. es miTopoeturi<br />
Sreebi drodadro ielveben xolme lirikul-pirobiT<br />
dro-sivrceSi, xan oCopintres, xan bunebis maradiuli<br />
sulis, xan sxva, TvaliT TiTqmis SeumCneveli um-<br />
44
ciresi niuansebis saxiT, Tumca arasodes ukargaven<br />
teqsts realurobis elfers, Tundac masSi aRwerili<br />
sinamdvile Zalianac pirobiTi iyos. am realurobis<br />
gancdas inarCunebs is, rom mwerlis mxatvruli, sityvieri<br />
saburvelis miRma, centrSi mudam dgas adamiani,<br />
misi realuri samyaro, misi namdvili SegrZnebebi. misi<br />
fsiqika ki itevs imasac, rac garSemoa da imasac, rac<br />
mxolod mis SigniT SeiZleba daibados, imasac, rasac is<br />
xedavs da imasac, rasac surs, rom xedavdes.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s sivrce mkacrad anTropocentrulia.<br />
maSinac ki, Tu is mxolod bunebis suraTebs, erTi<br />
SexedviT ukacur peizaJebs aRwers. misi daxatuli mindvrebi,<br />
xnulebi, venaxebi, baRebi, mTebi... _ yvelaferi<br />
adamianis gulSia areklili da mxolod Semdeg, individis<br />
Taviseburebis, misi warmosaxvis mixedviTaa gardaqmnili<br />
da gareT gamotanili. mxolod adamianis damokidebuleba,<br />
adamianis mier gaazreba aZlevs maT im mniSvnelobas,<br />
romelic maradiulobasac moicavs da arsebobis<br />
faruli azris wvdomasac. samyaro adamianis fiqrSia<br />
tkiviliT da siyvaruliT axal sicocxled, axal<br />
saxed gardasaxuli, hibridad _ adamiani da buneba ganuyoflad<br />
erTad _ qceuli da Semdeg gadmoRvrili<br />
furcelze.<br />
sivrcis Tvisobrioba da misi srulad gageba da aTviseba<br />
grZnobebis gamoxatvis asparezad aqcevs mas. novelaSi<br />
`bebia da SviliSvili~ vxedavT erTi SexedviT<br />
martiv surTs _ kaci baravs da ase, barva-barviT, nelnela<br />
uaxlovdeba cols. is iTvisebs da iTavisebs sivrces,<br />
gadalaxavs mas, aqcevs sakuTrad _ dabarulad,<br />
ase sZlevs mis ucxoobas, mis damabrkolebel bunebas,<br />
raTa miaRwios imas, rac azrs aZlevs mis arsebobas am<br />
sivrceSi _ siyvaruls. adamianis qmedebis, moZraobis,<br />
45
swrafvis da sicocxlis sazrisi am novelaSi swored<br />
sivrcis fizikur-grZnobieri aTvisebis grafikulad<br />
martivi, magram Rrma Sinaarsis mqone suraTiTaa<br />
gadmocemuli.<br />
aseve sagulisxmoa mwerlis mier droisa da sivrcis<br />
gaazreba novelaSi `wre~. aqac Cans, rom misi samyaro<br />
marTla anTropocentrulia da bunebis, miwis surneli,<br />
qmedebebi, is suraTi, romelsac ramdenime saaTis ganmavlobaSi,<br />
mcire, magram TviTSemecnebisTvis didi mniSvnelobis<br />
mqone droul lokalSi akvirdeba personaJi,<br />
mniSvnelobas iZens misi grZnobierebis gamaxvilebis<br />
kvaldakval. is sivrce, romlis mflobelebic qali da<br />
gogona arian, sikeTis, siqvelis, mSvenierebis, adamianurobis<br />
sakralur sivrced gardaiqmneba kacis Tval-<br />
Si da sulSi, xolo misi kuTvnili qalaqis sivrce ki,<br />
romelSic ar aris harmonia, `asafeTqebeli wris~ mravlismetyvel<br />
definicias iRebs, radgan kaci ukve bolomde<br />
acnobierebs, rom iq dakargulia adaminuri siTbo,<br />
iq martoobaa da Tanac wre Sekruli, gamouvali da<br />
Caketilia da Tu ar aafeTqe, ise veRar daaRwev Tavs..<br />
<strong>revaz</strong> inanSvilis lirikul-pirobiT drosa da sivrceSi<br />
gansakuTrebuli yuradReba eqceva da didi mniSvneloba<br />
eniWeba warsuls. rogorc yvelaferi am mxatvrul<br />
samyaroSi, isic ar aris epikuri, Tundac es warsuli<br />
empiriul istoriul dros ukavSirdebodes da<br />
heroikul an batalur ambebsac moicavdes. warsuli<br />
masTan mainc lirikulia. `ZonZebSi gaxveul jvrebSi~<br />
vxedavT warsulis patara nafleTs, patara ambavs, suraTs,<br />
romelSic, SesaZloa, ufro meti Tavganwirva<br />
Cans, vidre bevr gamarTulad militaristul narativ-<br />
Si. es gansakuTebuli xedvaa, romelic istoriuli drois<br />
nakadidan grZnobier patara xats, suraTs amoita-<br />
46
cebs da warsulis mniSvnelovan, mravlismomcvel paradigmad<br />
aqcevs.<br />
zogadad warsuli, xsovnis qronotopi did rols<br />
asrulebs mwerlis mxatvrul samyaroSi. misTvis warsuli<br />
arasodesaa Cavlili, dasrulebuli. isini, vinc am<br />
warulSi arsebobdnen, uyvardaT, ganicdidnen, stkiodaT,<br />
ewamebodnen, kvdebodnen, kvlav ganagrZoben arsebobas,<br />
radgan Txrobisas mwerali TiTqmis mudmivad<br />
icavs wess: warsulze yovelTvis yveba is, visac is zustad<br />
axsovs, visTvisac Zvirfasia, ar iviwyebs da arafris<br />
gulisTvis ar daiviwyebs (`yvavis daTesili kakali~,<br />
`anderZi~, `qarTveli qalis siyvaruli~, `sikvdili<br />
babale badiauris~ da a.S. ).<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> mcire formis ostatia da, bunebrivia,<br />
rom mis nawarmoebebSi xSirad mozRudulia samoqmedo<br />
sivrcec da droc. magram, vfiqrob, mas aqvs<br />
erTi gansakuTrebuli niSanic: am mozrudul drosa da<br />
sivrceSi xdeba ara marto im mocemuli adgilisa da<br />
wuTisaTvis mniSvnelovani ambavi, aramed mwerali xsnis<br />
da mkiTxvelis winaSe srulad warmoaCens pirovnebas,<br />
fsiqotips, xasiaTs, mTeli sicocxlis sazriss. `viRacas<br />
avtobusze agviandeba~ am TvalsazrisiT gansakuTrebiT<br />
sagulisxmoa, radgan mozRudul drosa da sivrceSi<br />
gaixsna elenes suli, misi grZnobebi, misi warsulic,<br />
awmyoc da momavalic da adamiani mTeli sisavsiT<br />
warmosdga mkiTxvelis winaSe, rogorc ara mxolod<br />
unaklod Sesrulebuli mxatvruli saxe, aramed namdvili,<br />
realuri, sicocxliT savse arseba.<br />
moTxrobaSi `wisqvilSi rom wavedi~ vxedavT rogor<br />
iqceva erT RameSi patara biWi namdvil ,Rirseul kacad.<br />
aq gamoCnda mwerlis gansakuTrebuli Tviseba _ mis mier<br />
agebul, daxatul sivrceSi, sadac uamravi detalia,<br />
47
arc erTi xazi, arc erTi figura an moZraoba ar aris<br />
ufunqcio, ar rCeba azrobivi datvirTvis gareSe. yvelaferi<br />
erTad ki mis umTavres saTqmels _ adamianis<br />
adamianurobamde misvlis gzis Cvenebas emsaxureba.<br />
mozRudul sivrcesa da droSi mTeli sicocxlis tolfasi<br />
ambis gaSla da sakuTari mxatvrul-filosofiuri<br />
koncefciis maTi meSeveobiT gamokveTa niSandoblivia<br />
mwerlisaTvis.<br />
ra TvalsazrisiTac ar unda ganvixiloT, romeli<br />
mxridanac ar unda mivudgeT <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s samyaros,<br />
mainc yvelasgan gansxvavebulia, axali, gaukvalavi<br />
gzebiT daserili, gulisTvis Zalian axlobeli saTqmelis<br />
Semcveli. swored aman ganapiroba albaT is, rom igi<br />
erT-erTi im arc Tu ise mravalricxovan mweralTagania,<br />
romlebmac Tavisdauneburad erTgvari litraturuli<br />
dineba Seqmnes, aSkara mimdevrebi gaiCines. misi<br />
lirikuli, poeturi `sityvis qveyana~ sufTaa, xelSesaxebi,<br />
cocxali. amave dros mowyobilia mxolod misTvis<br />
damaxasiaTebeli gansakuTrebuli, rafinirebuli sike-<br />
Tis kanonebis mixedviT, romlebic imiTaa swored yvelasgan<br />
gansxvavebuli, rom arc Tavs gexveva da gabezrebs<br />
didaqtikuri elferis mqone saxeebiT, xasiaTebiT<br />
da situaciebiT da Tan mxatvrulad ukiduresad damajerebelia.<br />
Tundac `Cemi wyalWalis xmebi~ aris TviTkmari<br />
ilustracia <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>seuli alternatiuli<br />
mxatvruli dro-sivrcisa, `keTili dro-sivrcisa~,<br />
romelSic yvelaferi bunebrivia, sada da adamianuri<br />
siTboTi savse.<br />
damowmebani:<br />
<strong>inaniSvili</strong> 1986: <strong>inaniSvili</strong> r. alersi SiSianobis dros. Tb.:<br />
`sabWoTa saqarTvelo~, 1986.<br />
48
maia jaliaSvili<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis poetika<br />
Txrobis stili yovel did Semoqmeds Taviseburi<br />
aqvs. rac ufro individualuria mwerali, miT ufro<br />
gamorCeulia misi Txrobis manera, qarTul literaturaSi,<br />
am TvalsazrisiT, yuradRebas iqcevs rezo <strong>inaniSvili</strong>s<br />
Txrobis surneli, dasamaxsovrebeli, dauviwyari.<br />
prozis miseuli ritmi mimzidvelia, amitomac mniSvnelovania<br />
misi Txrobis poetikis kvleva da im aspeqtTa<br />
warmoCena, romlebic misi Txrobis saocar muxtsa<br />
da energias ganapirobeben. es aris, upirveles yovlisa,<br />
poeturi suli, romelic msWvalavs mis moTxrobebs.<br />
mwerlisTvis uTvalavferiani samyaro idumali xmebiTa<br />
da saxeebiT aris savse, romelTa miyuradebisa da<br />
danaxvis gareSe gaRaribdeboda sicocxle. amitomac<br />
mwerali moTxrobebSi uxvad xatavs bavSvobisdroindel<br />
STabeWdilebebs, bebiis monayoli jadosnuri zRaprebiviT<br />
mimzidvels da amdidrebs Tanamedrove adamianis<br />
idumalebisagan daclil yofas: `ra lamaz samyaros<br />
miqmnida Tavisi SegonebebiT: ra lamazebi iyvnen qoniani<br />
katebi, cxrabewva, kbilebdakreWili Tavglejelebi, qajebi,<br />
eSmakebi, alebi, boloqanqalasaviT mosiarule,<br />
TviT yinulis loluasaviT gacivebuli qalebic ki... ra<br />
lamazi iyo ocdaTormeti TeTri burji, maT Soris momwyvdeuli<br />
Cveni usaSinlesi mtriT~ (`bebiis Segonebani~).<br />
misTvis yovelive arsebuli mniSvnelovania, amitomac<br />
xedavs da xatavs sxvaTaTvis SeumCnevels, Tanac,<br />
didi siyvaruliT. is sicocxlisTvis mlocvelia. mis<br />
naambobSi, cxovrebis siavkargeze fiqrTa Cveulebriv<br />
mdinarebaSi, uTuod gakrTeba xolme moulodneli da<br />
49
ucnauri, rac mkiTxvels tkbil-mware sevdas aRuZravs.<br />
mis TxrobaSi iSleba sazRvari Sinagan da garegan samyaroebs<br />
Soris. mas uyvars adamiani da amitomac gviambobs<br />
adamianuri gulis saocar Tavgadasavlebs. sikeTe aris<br />
misi sada, uornamento Txrobis mTavari ZarRvi. mis mo-<br />
TxrobebSi, marTlac, boroteba ki ar warmoCndeba, aramed<br />
mxolod sikeTis mokleba da rusTveliseuli rwmena:<br />
`borotimca rad Seeqmna keTilisa Semoqmedsa~. siyvaruliT,<br />
sinaTliTa da rwmeniT savse misi moTxrobebi<br />
yoveldRiuri, yovelwamieri cxovrebis furclebia,<br />
warmavalsa da maradiuls Tanabrad rom ireklaven, amitom<br />
misi Txroba eqspresiulia da STambeWdavi.<br />
mwerali gaocebuli TvalebiT Sehyurebs samyaros da<br />
am bavSvuri gulwrfelobiT mkiTxvelsac nusxavs. mis-<br />
Tvisac, dostoevskiviT, mniSvnelovania rwmena, rom silamaze<br />
ixsnis samyaros. silamaze misTvisac RvTis anabeWdia,<br />
misi rwmenaa, amitomac daeZebs mas da am silamazes<br />
amCnevs yvelgan, upirvelesad, ubralo adamianTa<br />
sulSi da maTi cxovrebis daxatviT zneobriv idealebs<br />
warmoaCens, rogorc yofierebis autaneli Waobidan<br />
TavdaRwevis gzebs: `keTili silamaze Zalian cotaRa<br />
darCa qveyanaze da oqros marcvlis povnasaviT ganvicdiT<br />
yoveli pawawina nimuSis aRmoCenas~ (`moxuci mwerali~).<br />
igi wuxda imaze, rom `Cven ukve naklebad gvjera<br />
silamazis Zalisa. es imitom, rom ver vaswrebT CavwvdeT<br />
namdvil silamazes, Zalian `dakavebulebi varT~<br />
raRac ufro mniSvnelovaniT~ (`Canawerebi samagido<br />
rveulebidan~).<br />
`me mainc davwer. ar vici, visTvis, didebisTvis Tu<br />
patarebisTvis, magram mainc davwer...~, _ aseTi sijiutiT<br />
warmoaCens weris wyurvils rezo <strong>inaniSvili</strong>. mainc<br />
vis Sesaxeb surs wera? rogorc niko lorTqifaniZe<br />
50
wers `Tavsafriani dedakacis~ epigrafSi: `nu damiwunebT!<br />
ar SemiZlia grZnoba-goneba SevaCero did pirovnebebze...<br />
isini aSlian sulisSemxuTav suraTebs... Semdeg,<br />
odesme, maT aRmouCndebaT mociquli vinme markozi<br />
da ioane. me vwer Tavsafrian dedakacze~. rezo <strong>inaniSvili</strong>s<br />
Semoqmedebac savsea aseTi Tavsafriani dedakacebiT.<br />
is wers, erTi SexedviT, SeumCnevel adamianebze, SeumCnevelze<br />
imitom, rom adamianTa gacveTili da dablagvebuli<br />
mzera mxolod brWyvialasa da TvalSisacems<br />
amCnevs, rezo <strong>inaniSvili</strong> ki ara mxolod amCnevs,<br />
aramed wers `qalaqis ganapira xriokebSi tanjviT<br />
mcxovreb xeebze. adamianTa mier Cargul da mudmivi<br />
tanjvisTvis ganwirul xeebze. zed Semomsxdar Citebze.<br />
naadrevad dacvenil. maT daxrukul foTlebze. wyromiT<br />
damaval did WianWvelebze~ (`Canawerebi samagido<br />
rveulebidan~). swored amgvari fiqri gamoarCevs rezo<br />
inaniSvils sxvaTagan da aaxlovebs vaJa-fSavelasTan.<br />
iqneb amitomac erT mSvenier dRes dajda da gadawera<br />
mTeli ori gverdi vaJas moTxrobisa `amodis, naTdeba~:<br />
`mainteresebda, rogor daiwereboda, rogor miiRebda<br />
Cemi sxeuli vaJaseul fiqrebs da frazebs. didi sitkbo<br />
vigrZeni, magram imaSic davrwmundi, rom me mainc cota<br />
sxvanairad davwerdi, ufro nerviulad, albaT~ (`Canawerebi<br />
samagido rveulebidan~). es nerviuli manera werisa<br />
damaxasiaTebelia misTvis, Tumca, xSirad erT mo-<br />
TxrobaSi erTmaneTs enacvleba mSvidi da nerviuli<br />
stili werisa. mis TxrobaSi yuradRebas iqcevs, agreTve,<br />
erTgvari, kinomontaJis stili, imgvari, TviTonve<br />
rom SeniSnavda hemingueis nawerebSi: `heminguei _ WvretiTi,<br />
magram mtkice disciplinirebuli! aRaraviTari<br />
_ Zveli mTxrobelobisa. sul igrZnoba, rom qveynad<br />
ukve arsebobs kino~ (`Canawerebi samagido rveulebi-<br />
51
dan~). mis TxrobaSic, aseve, SeigrZnoba, rom ukve arsebobs<br />
kino. rezo <strong>inaniSvili</strong> xom kinoscenarebsac werda.<br />
mis TxrobaSi erTmaneTs enacvleba mdore da eqspresiuli<br />
ritmi, erTgvari daRmavali da aRmavali xazebi.<br />
erTgan TviTonve aRniSnavda amis Sesaxeb: `Tqven gaSfo-<br />
TebT daRmavali xazebi Cems moTxrobebSi. me, piriqiT,<br />
kmayofili var. ar arsebobs wreze ukeTesi sisrule,<br />
wre ki orives Seicavs, rogorc aRmaval, aseve daRmaval<br />
xazebsac~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
misi Txrobis poetikas gansazRvraven poeturi neologizmebi,<br />
romlebiTac ase mdidaria misi proza.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> swored vaJasnairad mTlianobaSi<br />
aRiqvams samyaros. adamiani misTvis bunebis ganuyofeli<br />
nawilia da amitomac xatavs xeebisa da balaxebis, Citebisa<br />
da cxovelebis satkivars iseTive simZafriTa da<br />
gatacebiT, rogorc adamianebisas: `moxucs mSvidi mofereba<br />
undoda. balaxebsac undodaT mofereba, waxriliyvnen<br />
alersiani xelis molodinSi. moxucic didi siamovnebiT<br />
SeuSverda alersian xels, magram aseTi xeli<br />
ar eguleboda am qveynad~ (`wvima~). aq balaxebisa da moxucis<br />
sevda Tanabari tkiviliTaa warmoCenili. mwerlisTvis<br />
orive mniSvnelovania, orives sicocxle RvTis<br />
Seqmnilia, orives da, maTi saxiT, simbolurad, mTel<br />
samyaros RvTis Tvali dastrialebs. mwerali ki, rogorc<br />
Semoqmedi, rogorc upirvelesi ganmaxorcielebeli<br />
RvTis nebisa, maradis gagrZeldes qmnadobis procesi,<br />
valdebulia Tvalyuri adevnos, sityviT umfarvelos<br />
da upatronos yovelives, ganurCevlad imisa, sulieria<br />
Tu usulo, radgan mxatvrul samyaroSi xom, materialurisagan<br />
gansxvavebiT, yovelive sulierdeba.<br />
misi Txrobis poetikas gansazRvravs is, rom, `samyaros<br />
poeturi aRqma wyaroa tkivilebisa. sxvaze rom ara-<br />
52
feri iTqvas, mSveniereba xom TviTon Seicavs tkivils,<br />
magram igive aRqma wyaroa simtkicisac~ (`Canawerebi samagido<br />
rveulebidan~). es Sveloda mwerals, rom, rogorc<br />
TviTon aRniSnavs, ar gaborotda: `mamadaviTis<br />
Tavze xeebis kenweroze wamodebul nisls SeuZlia bevri<br />
ram mapatiebinos bevrisTvis~ (`Canawerebi samagido<br />
rveulebidan~).<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis poetikas gansazRvravs<br />
sulis tkivili. `ratom mtkiva suli?~_ kiTxulobs misi<br />
erTi personaJi, mwerlis alter-ego da TviTonve ase<br />
pasuxobs: `meCveneba, rom qveynad siyvaruli klebulobs~<br />
(`qari noembris tyeSi~). amitomac cdilobda Tavisi<br />
moTxrobebiT Seevso es nakleboba siyvarulisa.<br />
marTlac, saocari siyvaruli anaTebs mis nawarmoebeb-<br />
Si. siyvaruli aRgvamaRlebso. adamianis swored am gamakeTilSobilebel,<br />
gamamSvenierebel grZnobazea rezo<br />
<strong>inaniSvili</strong>s moTxroba `Cemi sawyali siyvaruli~. mwerloba,<br />
sazogadod, adamianis gulSi siyvarulis, sibralulis,<br />
TanagrZnobis gaRvivebas emsaxureba. mwerali, ra<br />
saZulvel sagansa da movlenazec unda werdes, ra naklovanebasac<br />
unda amxeldes, mainc mkiTxvelis mxaresaa. rogorc<br />
ilia wers `kacia-adamianSi?!~: `me Tu Sen miyvarxar,<br />
mkiTxvelo, imisTvis miyvarxar, rom imedi maqvs...~.<br />
es imedi ki gulisxmobda mkiTxvelis `gamosworebas~.<br />
rezo inaniSvils uyvars mkiTxveli da Tavisi yoveli<br />
moTxrobiT cdilobs daarwmunos, rom WeSmariti bedniereba<br />
siyvaruls moaqvs: RvTis, mSoblebis, megobrebis,<br />
mijnuris, samSoblos siyvaruls.<br />
yuradRebas iqcevs saTaurSi epiTeti sawyali. ratom<br />
unda iyos siyvaruli sawyali? moTxrobis bolos ki<br />
mkiTxveli xvdeba, siyvaruli sikeTea, sinaTlea. igi SaravandediviT<br />
gamoabrwyinebs adamianis suls. sawyali<br />
53
ki mxolod imaT TvalSia, romelnic uaryofen Tu gaurbian<br />
mas, Tumca amiT pataravdebian, sustdebian.<br />
moTxrobaSi ori Tvalsazrisi daupirispira mweralma<br />
erTmaneTs. mTxrobels sofelSi estumra qalaqeli<br />
megobari, romelic umtkicebda, rom siyvarulisgan ga-<br />
Tavisufleba ixsnida adamians. mTxrobeli sawinaaRmdegos<br />
amtkicebs. mis xasiaTs kargad warmoaCens galaktionis<br />
cnobili leqsis `usiyvarulod~ striqonTa RiRini:<br />
`usiyvarulod mze ar sufevs cis kamaraze...~. Cans<br />
igi poeturi, romantikuli sulis adamiania, amitomac<br />
misi fiqri siyvarulze ganmtkicebulia poeziiT. Cans,<br />
rom aleqsandre WavWavaZis leqsi `siyvarulo Zalsa<br />
Sensac~ kargad icis. megobarTan saubrisas wamierad<br />
daeWvebuli TviTonac gaifiqrebs: `iqneb kacobrioba<br />
marTlac unda gaTavisufldes am tkbil-mware bangisagan,<br />
romelsac xSirad mefe monis ymad uqcevia, brZeni<br />
ki gagiJebuliviT urbeninebia tye-velad~. Tumca, am<br />
eWvs male moiSorebs, radgan grZnobs, amgvari fiqri<br />
cud gunebaze ayenebs. igi xedavs, rom siyvarulis uaryofa<br />
adamians akninebs, Trgunavs, abnelebs, amitomac<br />
aris qalaqisken mimavali is vagoni unugeSod CaSavebuli,<br />
TviTon ki siyvaruliT savsea da amitomac elamazeba<br />
irgvliv yvelaferi. usiyvarulod ki mTeli samyaro<br />
TiTqos carieldeba da ixureba yvela kari sicocxlis<br />
saidumloebisa.<br />
mwerali warmoaCens, ra saTuTi da nazia mTxrobelis<br />
damokidebuleba bunebis mimarT, ra sixaruli moaqvs<br />
`silurjemde misul foTlebis simwvanes~ Tu `narinjisfer<br />
gamWvirvale foTlebs~. imitom iZens garemo<br />
ferebs, rom mas aRtacebuli, siyvaruliT savse mzeriT<br />
Sescqeris personaJi. igi amitomac TanaugrZnobs melas,<br />
gulsaklavad rom xavis da wkmutunebs. mTxrobeli<br />
54
grZnobs, rom irgvliv yovelive siyvaruls moucavs,<br />
siyvaruls, romlis dakargva bunebis Svilebsac iseve<br />
amwuxrebs, rogorc adamians. am fonze ixateba personaJi,<br />
sofels, mSobliur fesvebs `angariSiT~ mowyvetili.<br />
angariSi gulisxmobs siyvarulis Cakvlis fasad ra-<br />
Rac sxvis mopovebas; es iqneba warmateba, simdidre, Zalaufleba<br />
Tu sxva ram. mTxrobeli ki grZnobs, rom mas<br />
mSobliuri soflis siyvaruli aZlierebs, amitomac<br />
fiqrobs, rom aqedan arsad gaiqceva da darCeba `sawyal<br />
melebTan, Cems sawyal ZeZvebTan~.<br />
mwerali STambeWdavad xatavs, rogori siyvaruliT<br />
exuteba personaJi miwas, radgan bibliuri samsoniviT<br />
misgan iRebs Zalas da grZnobs, rogor iJRinTeba `wminda,<br />
keTili, sxeulis yoveli nakvTis damamSvidebeli,<br />
damasvenebeli, idumali, usaxelo SuqiT~. es usaxelo<br />
Suqi samyaros Semoqmedi ufalia, romelic uCinrad iq<br />
aris, sadac siyvarulia. es siyvaruli ki didi tanjvidan<br />
ibadeba: `ai, beThoveni; Cemi tanjvisgan vqmni sxvaTa<br />
siyvaruls~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
is yovelgvari tanjvis TanamgrZnobeli iyo, Tanabari<br />
TanalmobiT aRwerda adamianisa Tu bunebis tkivils.<br />
beber muxas monadireebma gasarTobad tyviebi dauSines<br />
da ver amCnevdnen, rom `simwris nafleTebi gulxeTqebiT<br />
cvioda aqeT-iqiT~. mere es naWrilobevi qarma miwiT<br />
amoavso da `muxis naWrilobevSi mTeli bRuja ia amosuliyo<br />
da JriamuliT yvaoda~. es saocari Jriamuli sicocxlis<br />
Zlevamosilebaze metyvelebs. giorgi leoni-<br />
Zis dedis CawveTebul cremlze amosuli iebic gvaxsendeba.<br />
gogonam muxas xelebi Semoxvia da miexuta. monadirem<br />
ki `uyura, uyura, mere qudi moixada da Tavdaxrili<br />
gaCerda~ (`muxa~). es dumili gamoxatavs RvTis winaSe<br />
55
locvas da vedrebas, rom Seundos adamianebs sulieri<br />
sibrmave da usulguloba.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> mwerlis daniSnulebas adamianTa<br />
SemweobaSi xedavda, ase rom, kargad hqonda warmodgenili<br />
ratom, visTvis da risTvis werda: `mwerali unda waagavdes<br />
mwirs, romelic brZolis velze dadis da wylulebs<br />
uxvevs daWrilebs. es mwiri, TviTon gadamtani<br />
aTasgvari Wir-varamisa, Tavisi simSvidiT nugeSs unda<br />
unergavdes sulatkivebulebs, aTbobdes SeciebulT,<br />
awynarebdes, miwisken eweodes aRzevebulT, aparpaSebulT~<br />
(`samagido rveulebidan~). mixeil javaxiSvilis-<br />
Tvisac mTavari es iyo: `mwerlisTvis sibraluli da<br />
TanagrZnoba igivea, rasac TiTebi warmoadgens ostat<br />
meConguresTvis~ (`rogor vmuSaob~). swored amasve aRniSnavda<br />
uiliam folkneri Tavis sityvaSi, nobelis<br />
premiis miRebisas rom warmosTqva: `mwerlis valia Seewios<br />
adamians, guli gaumagros, kvlavac moagonebdes<br />
simamaces, patiosnebas, imeds, siamayes, TanagrZnobas,<br />
lmobierebas, simamaces, Tavganwirvas~.<br />
misi aRwerili tanjva namdvilia. is arasodesaa yalbi<br />
da paTetikuri, misi mrwamsi iyo: `is namdvili mwerali<br />
iyo, namdvili mwerali, da roca yinulovan wyalze<br />
unda daewera rame, TviTon midioda, TviTon dgeboda im<br />
yinulovan wyalSi da TviTon iWrida yinulebze fexebs~<br />
(`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
erTma kritikosma Tanamedrove mweralTa dainteresebas<br />
moxucebis, bavSvebisa da giJebis cxovrebiT, spekulacia<br />
uwoda, rezo <strong>inaniSvili</strong> am azrs ase gamoexmaura:<br />
`Tu mwerloba miatovebs bavSvebs, moxucebsa da<br />
umweoebs, igi moswydeba miwas, viTarca anTeosi, da dakargavs<br />
Tavis keTilSobilur Zalas~ (`Canawerebi sama-<br />
56
gido rveulebidan~). amitomac werda aseTi gatacebiT<br />
bavSvebsa da moxucebze.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> Tavs `prozaikos poetad~ miiCnevda.<br />
misi azriT, aseTni `yoveldRiurad itanjebian erTi<br />
ramis SegrZnebiT: wuTebad da wamebad aTvlil Cvens<br />
saukuneSi isini ver muSaoben stabilurad, gegmianad.<br />
dadian, dayialoben da mxolod maSin miusxdebian samu-<br />
Sao magidas, roca mza leqsi, anda novela CawerasRa<br />
moiTxovs~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
misi Txrobis poetikas gansazRvravs mudmivi fiqri<br />
waruvalsa da maradiulze: `ras veZeb Tqvens nawerebSi?<br />
ramdenad maRalia maTSi poeturi suli, romelic ise<br />
TrTis, TiTqosda, sadacaa gaixsneba ca da gamoCndeba...<br />
araamqveyniuri Suqi, romlis arsebobas yvela grZnobs,<br />
magram kacTa modgmidan jer ar daunaxavs aravis~<br />
(`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
mas SeeZlo arafrisgan ambavi Seeqmna, Tanac feradovani<br />
da STambeWdavi, imitom, rom mudmivad bavSuri cnobiswadili<br />
edga TvalebSi. saidumlos daeZebda yoveliveSi,<br />
iseve rogorc misi personaJi gogona, Rame rom Seuyvarda:<br />
`gogonas kidev isic SeeZlo, rom Tvalebi daexuWa<br />
da ufro meti ram daenaxa, vidre Tvalxiluli xedavda~...Tvalebs<br />
daxuWavda _ uu! _ maSin aTas ucnaur<br />
rames dainaxavda. dainaxavda ukidegano lurj okeanes,<br />
romelsac qaTqaTaialqnebiani gemi miapobda simReriT<br />
(ialqnebi mRerodnen); dainaxavda mzis sxivebiT savse<br />
uRran tyes, romelSic aTasnairi feris Citebi dafrinavdnen<br />
da yvela Tavis xmaze eZaxda erTmaneTs; dainaxavda<br />
maRal, Subis wverebiviT alesil mTebs, romelTa<br />
mwvervalebidan mwvervalebze yelmoRerebuli jixvebi<br />
gadaqrodnen SxiviliT... gogona arafers ambobda; didi,<br />
farTod gaxelili cisferi Tvalebi cremlebiT hqonda<br />
57
savse da arafers ambobda. icoda, rom Tundac eTqva,<br />
risTvisac wavida tyeSi da rac naxa iq, mainc ar daujerebdnen.<br />
is xom, marTlac, cota sxvanairad xedavda<br />
sxvebTan SedarebiT! Sen sul ase ucnaurad geCveneba<br />
yvelaferio, _ da ar daujerebdnen.<br />
es ki Zalian, Zalian cudia, roca Sen raime gjera da<br />
sxvebi ar gijereben~.<br />
rezo <strong>inaniSvili</strong> gajerebT saswaulebis arsebobaSi,<br />
mas SeuZlia mkiTxveli miindos da bolomde miiyolos,<br />
radgan misi fiqri mudmivad adamianis suls dastrialebs:<br />
`kvlav vnaxe Cemi sanukvari sizmari _ maRali,<br />
naTeli, wablisfrad da TeTrad gabrwyinebuli Tovliani<br />
mwvervalebi. saidan qmnis am mwvervalebs Cemi suli!<br />
isini xan CrdiloeTiT dganan (xaSmidan), xan _ aRmosavleTiT<br />
da xanac samxreTiT, mSvidni, saocrad amaRlebulni,<br />
bednierni. xandaxan kidevac mivdivar maTken,<br />
magram verasodes ver vaRwev mwvervalamde, mxolod er-<br />
Txel avedi Tovlebamde, yinulebamde. mere ramdenime<br />
dRe sul mesmoda naTeli yinulebis msxvrevis xma~<br />
(`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
mas xiblavs gamorCeuli, sxva `damRis RvTis Svilebi~,<br />
romlebic, xSirad ewirebian maRal idealebs, magaliTad,<br />
Tavadi vitgenSteini moTxrobaSi `frTxebian<br />
yvavebi dambaCis xmaze~ da aSfoTebs TanamedroveTa<br />
usulgulo, gulgrili damokidebuleba yovelive amaRlebulis<br />
mimarT. amitomac werda: `ai, yvelaze mkveTrad<br />
ra unda CavunergoT pataras: loginSi rom wvebi,<br />
Tu wuTiT mainc Segipyrobs fiqri, _sadRac viRacas<br />
sciva, sadRac viRacas enatreba logini, sadRac avadmyofi<br />
frinveli kankalebs buCqis Ziras, anda cxoveli<br />
wkmutuniT ilokavs Wrilobas, _ ukve namdvili adamiani<br />
xar~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />
58
misi Txroba saocrad mgrZnobiarea. is aRtacebuli<br />
Sescqeris sicocxles da aRwers mis CasunTqva-amosun-<br />
Tqvas, amitomac aRelvebs mkiTxvels misi nawerebi, ubralo,<br />
adamianuri gancdebi. mas axarebda, rom `dedamiwa<br />
kvlav cocxlobda Tavisi mravalferovani JriamuliT~<br />
(`Canawerebi samagido rveulebidan~). masac, Tavisi<br />
personaJiviT, rogorc sanukvari musika, ise SeiZleba<br />
moesmina `nayofTa cvenis kantikunti xmebi~ da mere<br />
aRewera es yovelive mSvidi, saocrad sevdiani ritmiT~.<br />
`Sen oRond yuri miugde da daakvirdi! WriWineben<br />
WriWinebi, mirbi-morbian msxvil-msxvili WianWvelebi,<br />
dafarfateben frTaxatula peplebi, bzuian futkrebi...<br />
raRac zeimia, raRac zeaRmtaci Tavisufleba, simsubuqe.<br />
ase ggonia _ daiqnev xelebs da afrindebi~<br />
(`wvimasa da mzeSi~).<br />
is Tavisi moTxrobis `sad cxovrobs moxuci mezRapre~<br />
mezRapres hgavs: `saRamos... gamodian kurdRlebi,<br />
meliebi, ciyvebi, maCvebi da turebi. Sehkraven cecxlis<br />
irgvliv wres. sxedan morCilad da saTiTaod hyvebian<br />
Tav-TavianT ambebs. moxucs kidev _ gadaSlili aqvs<br />
sqeli, veeberTela rveuli, damWknar tuCebTan mal-mal<br />
miaqvs wverbokola fanqari da mere im veeberTela rveulSi<br />
weers, weers maT naambobs, anu rogorc Cven vuwodebT<br />
_ zRaprebs~ (`sad cxovrobs mezRapre~). amitomac<br />
aris, rom es moTxrobebi Soreuli, TeTri lamazi mwvervalebiviT<br />
gizidaven da gaocnebeben.<br />
misi moTxrobebis kiTxvisas mkiTxvels ar tovebs<br />
gancda, rom `naTeli igi bnelsa Sina Cans, da bneli igi<br />
mas ver ewia~ (ioane.1,5).<br />
59
maia naWyebia<br />
60<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s stilis<br />
zogierTi sakiTxi<br />
didi mwerlebi yovelTvis gansakuTrebul yuradRebas<br />
aniWebdnen stils, masze muSaobas. vladimer nabokovi<br />
werda: `yvelaferi rac ki gamaCnia _ es aris Cemi<br />
stili~. stili iseve individualuria, rogorc pirovnebis<br />
xelwera; stilis yvelaze mokle da zust gansaz-<br />
Rvrebad kvlav J.-l. biufonis cnobili fraza rCeba:<br />
`stili _ es Tavad adamiania~.<br />
stili mxatvruli nawarmoebis Sinaarsisa da formis<br />
mTlianobaa, romelSic mxatvrul enasTan erTad Sedis<br />
literaturuli nawarmoebis komponentebi: Tema, idea,<br />
siuJeti, kompozicia, ritmi, xasiaTebi, fsiqologizmi,<br />
aRwera; damkvidrda literaturuli stilis gageba,<br />
rogorc esTetikuri mTlianobisa, romelic literaturuli<br />
nawarmoebis yvela ZiriTad elements moicavs.<br />
stilis mxatvruli kanonzomiereba esTetikuri movlenaa,<br />
am mxriv stili specifikuri da damoukidebelia,<br />
magram es damoukidebloba pirobiTia, radgan stili<br />
ara mxolod esTetikuri, aramed aseve ideologiuri<br />
kategoriaca. iq, sadac ar aris mxatvruli kanonzomiereba,<br />
iq arc stilia am sityvis sakuTari mniSvnelobiT.<br />
* * *<br />
ramdenadac stili mxatvruli formis ara elementi,<br />
aramed Tvisebaa, igi lokalizebuli ki ar aris, aramed<br />
formis mTel struqturaSia ganfenili da mis yovel<br />
segmentSi iCens Tavs. stilis maxasiaTebeli Taviseburebania:<br />
martivi an rTuli siuJeti, nawarmoebis mocu-
loba, aRweriloba (sagnobrivi asaxva: portreti, garemo,<br />
buneba, interieri da a. S.), fsiqologizmi, dinamika//statika,<br />
mxatvruli pirobiTobis raoba (cxovrebiseuli//fantastika),<br />
mxatvruli metyveleba: leqsi//<br />
proza; nominaturoba// ritorikuloba, monologizmi//<br />
nairmetyveleba, kontrasti, stiluri dominanti, stiluri<br />
principi, stiluri tendencia.<br />
avtoris yuradRebis mimarTvas garegnuli dinamikisken<br />
siuJeturobas vuwodebT, rac Cveulebriv peripetiebis<br />
did raodenobaSi da daZabul moqmedebaSi<br />
vlindeba, gmirebis xasiaTi da avtoris pozicia siuJetis<br />
meSveobiT ikveTeba.<br />
SeiZleba, rom avtoris yuradReba koncentrirebuli<br />
iyos personaJis Sinagan samyaroze anda lirikuli gmiris<br />
grZnobebze, gancdebze, survilebze. stilis aseT<br />
Taviseburebas fsiqologizms vuwodebT.<br />
aRweriloba, siuJeturoba da fsiqologizmi nawarmoebis<br />
arsebiTi stiluri Tvisebaa. SeiZleba es niSnebi<br />
erTmaneTs erwymodes.<br />
nominaturoba da ritorikuloba moicavs enobriv<br />
gamomsaxvelobas da gamomxatvelobas, tropebisa da<br />
figurebis gamoyenebas, leqsikis xasiaTs; nominaturoba<br />
martiv sintaqss gulisxmobs. ritorikuloba sapirispiro<br />
tendenciaa: sagnebis aRwerilobiTi an arapirdapiri<br />
aRniSvna, sityvier-metyvelebiTi saxis Seqmna.<br />
dabolos, stilis arsebiT mxares warmoadgens nawarmoebis<br />
moculoba, zoma, rac uSualod aisaxeba nawarmoebis<br />
mTel stilze (esini 1999: 350-363). i. tinianovi<br />
werda: `didi formis gaTvaliswineba iseTi araa, rogoric<br />
mciresi; yovel detals, yovel stilistur<br />
xerxs, konstruqciis zomis mixedviT, sxvadasxva funqcia<br />
eniWeba~ (tinianovi 1977: 256).<br />
61
* * *<br />
<strong>revaz</strong> inaniSvils sruliad naTlad aqvs Camoyalibebuli<br />
Tavisi Sexedulebebi mxatvruli Semoqmedebis<br />
Sesaxeb; es Sexedulebebi gabneulia mis moTxrobebSi,<br />
magram am mxriv gansakuTrebiT sagulisxmoa misi `Canawerebi<br />
samagido rveulebidan~. mas SemuSavebuli aqvs<br />
sakuTari esTetikuri principebi, romlebic ganxorcielebulia<br />
mis nawarmoebebSi. mis stilze dafiqrebisas<br />
es Sexedulebebi, rogorc Teoriuli xasiaTis msjelobebi,<br />
uTuod unda gaviTvaliswinoT. ramdenime magaliTs<br />
movixmob: `me vTargmni kidev erT patara miniaturas.<br />
esaa akutagavas `daWerobana~. davukvirdeT, rogor<br />
aris morgebuli yvelaferi erTmaneTs” (<strong>inaniSvili</strong><br />
1987: 226); anda: `ra memarTeba! ufro da ufro autanel<br />
movlenad meCveneba gulmSvidi mTxrobeloba, _ rom<br />
daiwyeb da Txrob da Txrob sityvebis, saxeebis dagemovnebiT,<br />
usaSvelod grZlad~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 228);<br />
mis aRtacebas iwvevs beThovenis sityvebi: `Cemi tanjvisgan<br />
vqmni sxvaTa sixaruls...~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 229);<br />
aseve: `samyaros poeturi aRqma wyaroa tkivilebisa.<br />
sxvaze rom araferi iTqvas, mSveniereba xom TviTon Seicavs<br />
tkivils. magram igivea wyaro simtkicisa~ (<strong>inaniSvili</strong><br />
1987: 229); `ras veZeb Tqvens nawerebSi? ramdenad<br />
maRalia maTSi poeturi suli, namdvili poeturi suli~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 238). `davjeqi da gadavwere mTeli ori<br />
gverdi vaJa-fSavelas moTxrobisa `amodis, naTdeba~. ...<br />
didi sitkboeba vigrZeni. magram imaSic davrwmundi,<br />
rom me mainc cota sxvanairad davwerdi. ufro nerviulad,<br />
albaT~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 230); `saidan gaCnda es<br />
autaneli `fiWvis xe~, `rcxilis xe?~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987:<br />
220); `ra mkvircxlad, ra moxdenilad metyvelebs saba~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 252); `amis damweri albaT keklucobs<br />
62
`Rrma qarTulis~ codniT. `gaxldaT~ swored im `Rrma<br />
qarTulidanaa~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 258); rogor ar unda<br />
Segipyros sevdam! rogor ar unda mohkido xeli ase metyvelT<br />
da ar aCveno: es xea, es saxli, es meseri, es wyali,<br />
es balaxi~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 244); `saZaglobaa, fabrikaciis<br />
ieri rom dahkravs literaturul nawarmoebs...<br />
magram kidev ufro autanelia, rodesac ar igrZnoba<br />
elementaruli literaturuli disciplinac ki~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 217). misi Canawerebidan cxadad Cans _<br />
mwerlis ideali keTilSobili sisadavea.<br />
daviwyoT <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s nawarmoebTa moculobiT:<br />
igi patara moTxrobebis, miniaturis, novelis didostatia,<br />
ris Sesaxebac Tavad ambobs: `Tavgzas mibnevs<br />
didi masStabis nangrevebi, romelTa safuZvelze SemdgomSi<br />
unda aRmocendes axali didi nagebobani. aqedan<br />
momdinareobs, etyoba, is moridebulobac, romans rom<br />
ar veWidebi arasdros~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 233); rac Seexeba<br />
mxatvrul metyvelebas, rogorc stilis niSans,<br />
Cveulebriv erTmaneTisgan mkveTradaa gamijnuli leqsi<br />
da proza. r. <strong>inaniSvili</strong> Tavis Tavs `prozaikos poets~<br />
uwodebs: poetebi, maT Soris Cemnairi prozaikosi<br />
poetebic (...) mxolod maSin miusxdebian samuSao magidas,<br />
roca mza leqsi anda novella Caweras moiTxovs~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 256). rac Seexeba aRwerilobas da fsiqologizms:<br />
`adamianis saxeebi xom... TiToeuli maTgani,<br />
romani Tu ara, moTxroba mainc aris, Tanac _ dawerili<br />
xelTuqmneli xerxebiT~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 220); am CanawerSi<br />
aseve Cans mwerlis damokidebuleba fsiqologizmisadmi.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Semoqmedebis gaTvaliswinebiT SeiZleba<br />
iTqvas, rom xSirad mis mTavar stilur princips<br />
kontrasti warmoedgens, xolo stilur dominants _<br />
63
fsiqologizmi da aRweriloba (statika), siuJeturobas,<br />
bunebrivia, Sesabamisad mokrZalebuli adgili ukavia.<br />
sagnobrivi asaxvis TvalsazrisiT sayuradReboa<br />
mis mier gmiris garegnobis, peizaJis, xedis, nivTebis<br />
aRweris Taviseburebani; siuJeti umeteswilad TiTqos<br />
martivia, magram am simartivis miRma xSirad iCens Tavs<br />
daZabuloba, romelic fsiqologizmis miznebs emsaxureba.<br />
winamdebare werilSi ZiriTadad <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
SemoqmedebaSi misi uaRresad TviTmyofadi stilis organizebis<br />
sakiTxebs ganvixilavT.<br />
am TvalsazrisiT saintereso nimuSs warmoadgens mo-<br />
Txroba `pliaJis kleopatra~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 8-12),<br />
romelSic didi adgili ukavia fsiqologizms da aRwerilobas,<br />
siuJeti ki aseTia: oqtombris miwuruls,<br />
zRvaze, dasasvenebel saxlSi, sadac umTavresad Sua<br />
xnis xalxia darCenili, yuradRebas ipyrobs aRmosavluri<br />
garegnobis axalgazrda qali, moskoveli xnieri<br />
swavlulis coli, romelsac xuTi wlis biWuna hyavs da<br />
zRvaSi curvisas Tan mihyavs tivtivamde; moTxrobis<br />
kulminacia Zlier aRelvebul zRvaSi bavSvTan erTad<br />
Securva da tivtivamde misvlaa, ramac kinaRam bavSvis<br />
sicocxle Seiwira da napirze myofTa udidesi aRSfo-<br />
Teba gamiwvia; deda-Svili gadarCa.<br />
kompoziciis TvalsazrisiT moTxroba martivi kompoziciis<br />
kategorias ganekuTvneba; movlenebi qronologiuri<br />
TanamimdevrobiT viTardeba; TxrobiTi tipi<br />
mTeli nawarmoebis manZilze erTi da igivea; qronotopis<br />
mxriv daculia droisa da adgilis erTianoba.<br />
amasTan, aRsaniSnavia siuJetis dramatizmi _ moTxrobis<br />
kulminacias misi dasasruli warmoadgens: bolo<br />
epizodi imdenad daZabulia, rom moTxrobis CaTavebamde<br />
mkiTxvels winaswar uCndeba tragikuli finalis<br />
64
gancda _ dedis ucnauri axirebulobis gamo vai Tu<br />
deda-Svili ver gadarCes, riTac siuJeturad es patara<br />
moTxroba SeiZleba novelis Janrs miekuTvnos.<br />
miuxedavad imisa, rom siuJeti garkveul principTa<br />
Tanaxmad TiTqos martivia, sinamdvileSi igi urTulesia,<br />
rac unatifesi niuansebiTaa gadmocemuli: siuJetis<br />
yvela elementi fsiqologizmis miznebs emsaxureba,<br />
misi stiluri niSnebi fsiqologizmi da aRwerilobaa.<br />
moTxrobis mTavari stiluri principi _ kontrastia,<br />
cxadi da mkveTri dapirispireba, romelic nawarmoebis<br />
yovel segmentSi vlindeba. kontrasti moTxrobis<br />
saTaurSivea deklarirebuli: sabWoTa saxelmwifos<br />
`pliaJi~ da damsvenebeli qali, romelsac elinisturi<br />
egviptis ukanaskneli dedoflis saxeli _ kleopatra<br />
hqvia. mTxrobeli dasawyisSive aRniSnavs, rom kleopatra<br />
yvelasgan gansxvavdeba, igi ase gadmogvcems mis portrets:<br />
`SeiZleba drois brali iyo esec: erTi axalgazrda<br />
qali, albaT, ase, ocdaTxuTmeti wlisa, Zalian<br />
gamoirCeoda yvelasgan. TiTqos sul qarSi moafrialebda<br />
CaxCaxa wiTel da CaxCaxa yviTel aRmosavluri<br />
yaidis Zvirfas kaba-Sarvlebs. TviTonac aSkarad aRmosavleli,<br />
_ qalis kvalobaze cota dabali, cota qvedawelmZime<br />
_ mRelvare, magram Sekavebuli jibriT Semodioda<br />
sivrceSi~. kontrastia aRmosavluri garegnobis<br />
qali da misi rusi qmari; kleopatras sxvebisagan gansxvavebuli<br />
garegnoba da Cacmuloba; patara biWi da<br />
sxva bavSvebi; kontrastia sul mcire detalebSic ki:<br />
kleopatras `viwrod gaWrili, safeTqlebamde gaziduli~<br />
Tvalebi (`Cveulebriv aseTi Wrilis Tvalebi qalebs<br />
alersiT uJikJikebT xolme, am qals ki mudmivi<br />
dadarajebulobisa da raRac sroliswadilis simwvaniT<br />
hqonda savse~) da mis sapirispirod, `keTilTvalebiani~<br />
65
eqimi qali. dabolos, rac mTavaria, kontrasti kleopatrasa<br />
da damsveneblebs Soris: erTi mxriv _ axalgazrda<br />
qali da meore mxriv _ damsvenebeli Suaxnis<br />
qalebi da kacebi, romlebic cdiloben axalgazrdulad<br />
gamoiyurebodnen (`es Suaxnis qalebi da kacebi gulmodgined<br />
cdilobdnen TavianTi axalgazrduli SesaZleblobebis<br />
gamoCinebas~, an: `erT rames mainc ver axerxebdnen<br />
axalgazrdulad, es is iyo, rom gaciebisa<br />
eSinodaT~).<br />
rogorc ukve aRvniSne, aRweriloba moTxrobis arsebiTi<br />
stilur niSans warmoadgens, iseve, rogorc fsiqologizmi:<br />
aRweriloba fsiqologizmis miznebs emsaxureba.<br />
mTavari mainc isaa, rom kontrasti fsiqologiur<br />
planSia gadatanili; damsveneblebis damokidebuleba<br />
kleopatras mimarT faruli mtrobis maCvenebelia;<br />
mis aRweras didi adgili ukavia. rac Seexeba saxels,<br />
arc is darCenila uyuradRebod: `erTma moxucma<br />
inteligentma ki, roca misi namdvili saxeli gaigo, gaicina<br />
da keTilad Tqva: _ `pliaJis kleopatra!~ . `keTilad<br />
Tqma~ ver faravs ironias, magram saxelTan dakav-<br />
SirebiT kidev erTi detali iqcevs yuradRebas: avtoriseuli<br />
TiTqos sasxvaTaSoriso aRweriT `pliaJis<br />
kleopatras~ `patara, mkvrivi cxviri~ aqvs, da aq asociaciiT<br />
aucileblad gagvaxsendeba istoriuli kleopatras<br />
sayovelTaod cnobili `grZeli~ cxviri.<br />
magram mTavari ki isaa, rom: `qalebic da kacebic<br />
Zalian dainteresebulni arian am kleopatras warmomavlobiT,<br />
_ saidan unda yofiliyo wamosuli misi ZiriTadi<br />
geni: volgispireTidan, baikalis iqidan, Sua<br />
aziidan Tu SuamdinareTidan, magram veravin veraferi<br />
daadgina bolomdis~. kleopatras mtacebel cxovels<br />
adareben: `yvela grZnobda, rom udabnos romeliRac<br />
66
mtacebels hgavda, mzisgan gatrusuls, ficxs. erTni,<br />
umetesni, patara mkvrivi cxviriTa da mokled CamoSvebuli<br />
mkvrivi TmiT, amsgavsebdnen afTars, axalgazrda<br />
afTars, sul win waswrafebuls, ynosvaddamdgars, Cumad<br />
mowkmutunes, meoreni _ tramalis Zu mgels, moqnilsa<br />
da saSualod Tvalebmowkuruls, mesameni ki Sav<br />
katunias, kmayofilebiT rom miizniqeba da miilokavs<br />
tuCebs~. `axalgazrda afTari~, `tramalis Zu mgeli~,<br />
`Sav katunia~, aseve berkuti anu Savi qori _ yovel am<br />
SedarebaSi kleopatras mimarT damsvenebelTa mtruli<br />
ganwyobileba Cans.<br />
sagangebod xazgasmulia qalebis Suri: `ai, isini<br />
adarebdnen biWis dedas afTars, metsac _ almodebul<br />
afTars (пылающая гиена) CaxCaxa wiTeli kaba-Sarvlis<br />
gamo Tu. dainaxavdnen da ityodnen: `modis almodebuli<br />
afTari...~ `Tavis TeZoebs da mklavebs uCvenebs kacebs<br />
almodebuli afTari~ _ roca igi SesaSuri gatacebiT<br />
TamaSobda magidis CogburTs, `ukmayofilod<br />
wkmutunebs almodebuli afTari~ _ roca qmari da Svili<br />
ar akeTebdnen ise, rogorc TviTon surda~.<br />
yovelive amis garda, kleopatra SesaniSnavad curavs<br />
da arc misi patara biWuna ufrTxis wyals: `diliT, mzis<br />
amosvlamdec ki abanavebda Tavis biWs. rezinis gasaberi<br />
rgoli mohqondaT. biWs im rgols Camoacmevda, amoayofinebda<br />
xelebs, Seiyvanda zRvaSi, micuravda TviTon<br />
da miiyolebda biWsac. midiodnen akrZalvis xazamde,<br />
cota xniT Camoeyrdnobodnen rkinis tivtivas da gamobrundebodnen,<br />
gamovidodnen napirze~.<br />
kontrasti Cans kleopatrasa da mis qmars Soris ur-<br />
TierTobaSic; isini iSviaTad Cndebian erTad plaJze; is<br />
zRvis piras, zemoT, mdinaris SesarTavis iqiT Tevzaobs<br />
67
ganmartoebiT, Tumca erTad dadiodnen bazarSi da<br />
xandaxan stumradac sxva dasasvenebel saxlebSi.<br />
moTxrobaSi Zalian mniSvnelovania patara biWunas<br />
funqcia: kontrastis principi biWunas mimarTac moqmedebs:<br />
`iyvnen sxva bavSvebic, gogonebic, biWebic. biWi<br />
arc TviTon midioda maTTan, arc imaT uSvebda Tavis-<br />
Tan~. biWuna silaSi `Tavis saxelmwifos~ aSenebs, romelsac<br />
avtori ase agviwers: `biWic sul gancalkevebuli<br />
iyo. mTel dRes silaSi Camuxluls, aSenebuli<br />
hqonda Tavisi akokolavebuli saxelmwifo, qvemoT<br />
amagrebda mis sazRvars, amwkrivebda qaRaldis dro-<br />
Sebs, romlebzedac exata wiTeli varskvlavi da qvemoT<br />
ewera kuTxiani asoebiT _ `saxelmwifo sazRvari~. am<br />
sazRvarze dgamda da asworebda zarbaznebs _ mokle,<br />
momsxo nariyebs, tyviamfrqvevebs _ muyaoSi gayril<br />
lerwmis natexebs: Tu vinme miuaxlovdeboda, mkacrad<br />
yviroda: `SeCerdi, vin modis!~ mere aamuSavebda tyviamrfqvevs:<br />
ta-ta-ta-ta!.. isroda xelyumbarebsac, fiWvis<br />
xmel girCebs!~.<br />
`akokolavebuli saxelmwifo~, `gamagrebuli saxelmwifo<br />
sazRvrebi~, `zarbaznebi~, `tyviamfrqvevebi~ da<br />
`Camwkrivebuli qaRaldis droSebi, romlebzec exata<br />
wiTeli varskvlavi~ _ am detalebiT biWis saxelmwifo<br />
sabWoTa kavSiria.<br />
kontrastis TvalsazrisiT sainteresoa biWunas aRwera:<br />
`xuTi wlisam kargad icoda wera, TviTonve xatavda<br />
droSaze wiTel xuTqimian varskvlavebs, icoda, ra<br />
Cinebi arsebobs Cvens armiaSi, icoda, ras hqvia qvem‐<br />
debare da Semasmenelic~ _ es ara mxolod biWunas pirdapiri,<br />
aramed misi dedis iribi daxasiaTebac aris; amitom<br />
bunebrivia avtoriseuli SeniSvna: `sxva bavSvebis<br />
dedebs guli evsebodaT sibraluliT da sibraziT~.<br />
68
zogadi SexedulebiT kontrastulia dedis damokidebuleba<br />
xuTi wlis Svilis mimarT: `Tavis uwyinar<br />
Svils yovelTvis elaparakeboda mkacrad, mokle frazebiT~,<br />
aseve: `deda mzrunvelobiT gaamSralebda, gamoucvlida<br />
sacvals, biWi Tavis saxelmwifoSi Sedioda~<br />
deda ki `isev zRvaSi Securdeboda, wavidoda da daikargeboda.<br />
zRvidan amomavals daufaravi SuriT uyurebdnen<br />
qalebic da kacebic. modioda mSvidad, mbrwyinavi,<br />
odnav ar etyoboda daRla~; rac mTavaria, dedas `biWi<br />
zRvaSi Sehyavda xolme Relvis drosac, biWs eSinoda~;<br />
erTma keTilTvalebianma eqimma qalma `erTxel aseTi<br />
Relvidan ukanmobrunebuls uTxra: _ ratom agdebT<br />
bavSvs aseT safrTxeSi? _ imitom, rom cxovrebaSi ufro<br />
didi safrTxeebi moelis, _ miugo kleopatram da<br />
pirsaxoci ise cudad gadagrixa, eqimma qalma veRaraferi<br />
Tqva~.<br />
kontrastis xerxiT asaxuli sinamdvile pirovnuli<br />
_ qveteqsturad ki erovnuli _ dapirispirebis, kleopatras<br />
mimarT gaRizianebisa da Suris aspeqtSia warmodgenili,<br />
rac, TavisTavad, mniSvnelovania, magram<br />
qveteqstebis SesaniSnavi didostatis, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
mier sakiTxis gadawyveta gacilebiT ufro rTul<br />
aspeqts Seicavs: mTavari detalebSia! kleopatra Svilis<br />
gonebriv da sulier ganviTarebaze zrunavs, rac<br />
TavisTavad bunebrivia: deda rom etyoda _ `damigde<br />
yuri!~ bavSvi morCilad jdeboda yuris dasagdebad. da<br />
aq mTavaria is, Tu ras ukiTxavda deda biWunas: `deda<br />
ukiTxavda troas ambebs, spartelTa ambebs, romaelTa<br />
ambebs, erTxel TviTonac mouTxrobda, cremlSekavebuliviT,<br />
cxvirCaWyletil moses Tavgadasavals. aman sul<br />
gaabundovna misi warmomavloba~. cxadia: wignTa CamonaTvali<br />
sruliad ar Seesabameba xuTi wlis bavSvisTvis<br />
69
Cveulebriv miRebul sabavSvo literaturas. CamoTvlili<br />
wignebis qveteqstidan Cans, Tu risTvis amzadebda<br />
deda Svils, ra saxelmwifo unda aeSenebina mas da<br />
ratom moeloda cxovrebaSi ufro didi safrTxeebi:<br />
troelTa damarcxebis mizezi, spartelTa Tavganwirva<br />
samSoblosTvis, dampyrobel romaelTa ambebi gasagebs<br />
xdis, Tu ratom hqvia am personaJs kleopatra, xolo is,<br />
rom moses _ ebraelTa egviptelTa tyveobidan gamomxsnelis<br />
_ ambis moyolisas cremls Zlivs ikavebs, am-<br />
Tavrebs mis fsiqologiur portrets da amiT kleopatrasa<br />
da damsvenebelTa kontrasti yofiTi dapirispirebidan<br />
politikur dapirispirebaSi gadadis. isic cxadi<br />
xdeba, rom mas SemTxveviT ar hqvia kleopatra, rogorc<br />
Cans, mSoblebis mier igi erovnuli damoukideblobis<br />
suliskveTebiTaa aRzrdili, rac misTvis sagangebod<br />
SerCeul saxelSi gamoCnda.<br />
stiluri principi metyvelebaSi realizebulia kleopatras<br />
mimarT damsvenebelTa rogorc ironiul, iseve<br />
gansakuTrebiT agresiul leqsikaSi; kleopatras mokle,<br />
mkafio da erTgvarad mbrZaneblur replikebSi.<br />
yovelive es fsiqologizmisa da aRwerilobis stiluri<br />
niSnebis dominantiT aris Seqmnili, xolo mTavari<br />
stiluri principi kontrastia. amrigad, moTxrobis<br />
maorganizebeli stiluri principi, stilis kanonzomiereba<br />
aris kontrasti, rac nawarmoebis yovel segmentSi<br />
aris realizebuli.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s stilisTvis Cveuli Rrma fsiqologizmiT<br />
aris gajerebuli miniatura `qiziyeli qali~<br />
(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 207), romelSic `Sinagani~ mxatvruli<br />
detalebi faraven `garegnuls~. mTxrobeli Tavad personaJia,<br />
erTaderTi avtoriseuli fraza am mTxrobe-<br />
70
lis portretia: `simxneviT savse manano, kargi Sesaxedavi<br />
samocdaaTi wlisac ki~.<br />
qiziyeli qali Sexedulebas mamakacebze bebiis mona-<br />
Txrobis mixedviT gadmogvcems, xolo Tavad mis Sexedulebas<br />
pirvelive frazidan vityobT: `jer kidev bebiaCems<br />
ejavreboda butusura kacebi...~ rasac mosdevs<br />
kacebis bebiaseuli aRwera: `amaT kacebi eTqmiT, amaTo,<br />
_ Sin rom yrian dRe da Rame da kvercxismdebeli qaTmebiviT<br />
moedebian ojaxSio?! fui! fuo!~. aq yuradRebas<br />
iqcevs leqsika: bebia `dedals~ cvlis sityvaTSeTanxmebiT<br />
_ `kvercxismdebeli qaTmebi~, konkretuli sagnis<br />
saxelis misi aRwerilobiT Secvla am miniaturaSi<br />
Semdegac gvxvdeba. moTxroba mTavrdeba daskvniT: `ZiliT<br />
dasiebuli Tvalebi ver gauxeliaT exlandel<br />
Tqvens kacebs, amaT ra siyvaruli unda SeiZlon, an ra<br />
Svilebi unda CamouvideT am loxebs!.. fui! fuo!~. ise<br />
Cans, rom es qmarze Seyvarebuli da qmriT aRtacebuli<br />
qalis sityvebia, romelTanac kviraSi mxolod erT dRe-<br />
Rames atarebs, radgan danarCen dros `saqonelSia~: `Cemi<br />
qmario, venacvaleo, kvirisTavze moanaTebda badr<br />
mTvaresaviTao~. bebiis monaTxrobidan vgebulobT, rom<br />
igi Zalian xmauriani yofila, ar uyvarda `zanti biWebi~<br />
romelTac gasabrazeblad `trikianebs~ eZaxda, magram<br />
bebias yvelaferze metad Rameebi axsovs (qmris badr<br />
mTvaresTan Sedarebac amis niSania): `erT Rames darCeboda,<br />
arc TviTon daiZinebda, arc me damaZinebda mamlis<br />
yivilamde ... mesame yivilobisas isev fexze iyo. erTxelac<br />
momefereboda, momefereboda axla patarasaviTo~.<br />
magram bebias gansakuTrebiT erTi dRe damaxsovrebia:<br />
`erTxelac gavbede, adre, patarZlobisas, avicxvire<br />
qalurad. _ Sen ki genacvale, ra Tma gaqvs, ra Tmao,<br />
gadamisva Tavze xeli, dahyva nawnavsa, meore xeliT<br />
71
wamoiRo cxenis kudi, gadaaxvia kudi da nawnavi erTmaneTs,<br />
_ ra koxtad ebmian kacoo, ra koxtadao! _ xiTxiTebda<br />
gulianad. Semomxeda TvalebSi, erTi damkra<br />
isev siciliT wels qveviT, Sejda cxenze da wavida xiTxiTianive<br />
ZaxiliT, ehe-heuo!.. _ miabrWyvialebda<br />
Tofsa da xmalsao~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 207).<br />
cxenis kudisa da colis nawnavis `gadaxveva~ _ ai,<br />
detali, romelic am miniaturis fsiqologizmis kulminaciaa.<br />
cxenis kuds Cveulebriv Zuas uwodeben, magram<br />
bebia am sityvas ar axsenebs, cxenis Zuaze Tmis `gadaxvevas~<br />
anu gamobmas ki Tavisi farTod cnobili mniSvneloba<br />
aqvs: `cxenis Zuaze gamoabiT; aTrevineT!~ (v. barnovi)<br />
(ganmartebiTi 1964: 781). aq irkveva, ras faravs<br />
bebiis monaTxrobi: dRisiT qmarma igi cxenis Zuaze<br />
gamobmuli aTria. am detalSi Cans bebiis qvecnobierSi<br />
Rrmad Camarxuli SiSi qmris winaSe, yoveldRe masTan<br />
urTierTobisa: amitomac aRizianebs is kacebi, `Sin rom<br />
yrian dRe da Rame~.<br />
moTxrobaSi qmris xasiaTic Cans: mas uyvars sxvebis<br />
damcireba, moiTxovs usityvo morCilebas, amasTan<br />
mzakvrobac axasiaTebs: fereba-ferebiT cols saSinel<br />
da samarcxvino sasjels umzadebs da Tan xiTxiTebs.<br />
miniaturis stiluri kategoria subieqturobaa,<br />
stiluri niSnebi _ fsiqologizmi da aRweriloba.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s zogierTi moTxrobis arsebiTi<br />
stiluri niSani siuJeturoba da fsiqologizmia, magaliTad,<br />
`Zalian ubralo simRera~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 42-<br />
59). moTxroba iwyeba sasacilo scenis aRweriT: erTi<br />
Savi, didpira, cxvirmoRrecili, foladiskbilebiani<br />
mZRoli meore aseTive mZRols Sexvedrisas `angelozs~<br />
eZaxis _ orive gulianad icinis da maTTan erTad<br />
mTxrobelic, romelmac am sicil-sicilSi raRac da-<br />
72
inaxa, raRac gaaxsenda, raRac warmoudga Tvalwin. amiT<br />
mwerali mkiTxvels erTgvar gamocanasac sTavazobs,<br />
rac kidev ufro aZlierebs mkiTxvelis interess. swored<br />
is, Tu ra dainaxa mTxrobelma, gvagebinebs, ra imaleba<br />
mZRolis amgvar, erTi SexedviT TiTqos Seusabamo,<br />
mimarTvaSi. moTxrobis siuJeti daZabulia, savsea Rrma<br />
gancdebiTa da fsiqologiuri niuansebiT: mkiTxvelma<br />
bolomde ar icis, riT dasruldeba is ambavi, rom axalgazrda<br />
qals, qmar-Svilis patrons, saskolo asakis ori<br />
vaJiSvilis dedas kiboTi dasneulebis gancda aqvs. tragikuli<br />
dasasrulis eWvi da SiSi ipyrobs ara mxolod<br />
ojaxs, aramed naTesavebs, axloblebs da megobrebsac.<br />
siuJeti jer TbilisSi eqimebTan siaruli, bolos ki<br />
leningradSi cnobil specialistTan wasvlaa, rac xelmokle<br />
ojaxma aseve xelmokle naTesavebis, axloblebis<br />
da megobrebis uangaro daxmarebiT SeZlo. leningradelma<br />
eqimma eWvebi gafanta _ qali janmrTeli<br />
aRmoCnda. swored amis Semdeg igebs mkiTxveli mTavars:<br />
`magram mTavari mainc sxva iyo. mTavari iyo, rom Cvens<br />
maRla ca wriulad iyo gaxsnili. misi kideebidan, rogorc<br />
qvevris piridan, Tavebi gadmoeyoT angelozebs<br />
da es angelozebi sul Cveni naTesavebi, maxloblebi da<br />
megobrebi iyvnen~. mfarveli angelozi ojaxs naTesavebis,<br />
axloblebis, megobrebis saxiT moevlina. igulisxmeba,<br />
rom aseTive mfarvel angelozad gamouCnda<br />
odesRac tragikul situaciaSi erTi mZRoli meores.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozis arsebiTi stiluri niSnebia<br />
aRweriloba, siuJeturoba, fsiqologizmi sxvadasxva<br />
SefardebiT: erTi mxriv, mJRavndeba fsiqologizmi<br />
da aRwera (`pliaJis kleopatra~, `qiziyeli qali~,<br />
`frTxebian yvavebi dambaCis xmaze?~, `mTvaris asuli~,<br />
`ufskruli qalaqSi~ da sxv.), xolo, meore mxriv fsi-<br />
73
qologizmi da siuJeturoba (`Zalian ubralo simRera~,<br />
`daviTis xmali~, `qristes perangi~, `qarbuqi~, `miranduxti~,<br />
`wigni~ da sxv.).<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis stili ZiriTadad nominaturia,<br />
magram misTvis aseve damaxasiaTebelia mdidari<br />
leqsika. <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s uaRresad individualuri<br />
mxatvruli stili sinatifiT da mxatvruli srulyofilebiT<br />
gamoirCeva.<br />
damowmebani:<br />
ganmartebiTi 1964: qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni. prof.<br />
arn. Ciqobavas saerTo redaqciiT. t. VII. Tb.: `mecniereba~, 1964.<br />
<strong>inaniSvili</strong> 1987: <strong>inaniSvili</strong> r. mTvaris asuli. Tb.: `merani~, 1987.<br />
esini 1999: Есин А. Б. Стиль // Введение в литературоведение. Литературное<br />
произведение: основные понятия и термины. М.: “Высшая школа”, 1999.<br />
tinianovi 1977: Тынянов Ю. Н. Поэтика. История литературыю Лино. М.:<br />
1977.<br />
74
Janris klasikosi<br />
irma ratiani<br />
<strong>revaz</strong> inaniSvils urTules epoqaSi mouxda moRvaweoba.<br />
sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi fesvgamdgari<br />
da welgamarTuli sabWoTa ideologiis pirobebSi<br />
gmirobis tolfasi iyo maRali rangis literaturis<br />
Seqmna. da mainc, mweralma gaimarjva yvelaferze<br />
_ stalinur diqtaturaze, moCvenebiT `daTbobaze~,<br />
`uZraobis xanaze~, aTasgvar maxeebsa da safrTxeebze,<br />
da qarTvel mkiTxvels SeagrZnobina Cveulebrivi adamianuri<br />
urTierTobebisa da gancdebis sidiade. misi<br />
personaJebi erTnairad gauxunari RirsebiT daabijeben<br />
quCebsa da orRobeebSi, fiqrianebi, kacTmoyvareni, Tan<br />
daatareben samyaros inteleqtualuri Semecnebis survils,<br />
samSoblos tkivilian gancdas, raindul siyvaruls,<br />
sevdas, martoobas, gulubryvilo ocnebebs da<br />
kidev: mzes, mTebs, mowmendil cas, wyal-Walis xmebsa da<br />
zamTrispira binds. . .<br />
...`bavSvs mSvidad sZinavs da uTuod kudaprexil<br />
ciyvsa da lamazad mofarfate Tovlis fantelebs xedavs.<br />
rom eRimeba, vardi gadasdis pirze. / ded-mamas<br />
sixarulis cremlebiT ubrwyinavs Tvalebi. / oTaxSi<br />
nel-nela Semodis zamTrispiris lbili, lbili bindi... /<br />
_ RmerTo, ulxine yvela bavSvs qveyanaze!” (`zamTrispira<br />
bindi~);<br />
`aTas cxraas ormocdacxrameti wlis ocdaeqvs noembers<br />
welSi moxrili qaliSvili midis vaJis sanaxavad.<br />
naxavs erTi wuTiT da mere kmayofili iqneba kidev erT<br />
Tves... mere... mere aRar vici. me jer es mWirdeba mxo-<br />
75
lod. maCveneT erTi wuTiT da waiyvaneT maSinve. daarqviT<br />
amas, rac gindodeT, is. me ki erTi wuTiT maCveneT<br />
da waiyvaneT maSinve. Tqveni iyos did-didi siameni<br />
ama qveynisa. me marto es pawawina survili amisruleT.<br />
daarqviT amas, rac Tqven gindaT is, oRond es<br />
pawawina survili amisruleT exla...~ (`viRacas avtobusze<br />
agviandeba~).<br />
`ayefdeba ZaRli. / viRac cxra mTis gadaRma xmel xes<br />
Semohkravs culs da aq yviTel foTlebze daxuWaven<br />
cvris wveTebi Tvalebs... / saRamoobiT nisli dabla<br />
Camodis. cras iwyebs. soflis boloze naxiri gamoCndeba.<br />
zanti nabijebiT amovlen tandabali Savi Zroxebi<br />
da TavTavianT bakebs miabRavleben. / Cemi megobari<br />
aivanze gadmodgeba da misi ezo-yuresken Semobrunebul<br />
Zroxas da boColas alersiT exmaureba: / _ o,<br />
dedo! oo, dedo!~ (`Cemi megobari~);<br />
`midioda da iseTi grZnoba hqonda, TiTqo matarebels<br />
CamorCenodes da fexiT dasdgomodes swor, erTferovan,<br />
mtvrian, sicxis almurSi gaxveul gzas, sadac<br />
araferi ar Cans, aravisi Sexvedris imedi ar aris,<br />
arasodes gamoCndeba bolo. / bevrjer damarTia ase,<br />
magram dRevandeli dRis es wuTebi mainc metismetad<br />
emZima. / da, vin icis, rom marTlac es ar iyo im gzis<br />
dasawyisi, romelzedac bolos yvela adamiani unda<br />
Sedges da sadRac sevdian gorakze datovos ZonZebSi<br />
gamoxveuli sakuTari Zvlebi~ (`fasanauri~);<br />
`uceb moeCvena, rom maT garda oTaxSi sxva viRacac<br />
iyo da SeSinebulma mimoixeda. kedelze Zveleburi Savi<br />
saaTi ekida da beberi buRalteriviT gamwyrali angariSobda<br />
raRacas... uyurebda am saaTs da eRimeboda.<br />
76
magram mainc veRar daeSoSminebina guli. / _ ai, Cemi<br />
didi simSvide... risa SemeSinda ase? qurdisa, Tu imisa,<br />
rom sxvas ar gaegona Cveni nalaparakevi?. . ratom<br />
gavurbivarT moyvaruli gulis gamoCenas sxvebis TandaswrebiT?..<br />
ratom gavurbivarT sakuTar siyvarulze<br />
laparaks sxvebTan?.. / mTis Cabnelebul xeobidan rom<br />
amodian xolme nislebi _ ise amodiodnen fiqrebi saidanRac<br />
da pirTamde avsebdnen patara oTaxis myudroebas~<br />
(`erTi boTli Sampanuri~)...<br />
siTbo, TanagrZnoba (lesingiseuli), siyvaruli (Tundac<br />
upasuxo), yoveldRiurobis rutinaSi patar-patara<br />
sixarulebis aRmoCenisa da gaziarebis survili uSurvelad<br />
iRvreba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s yoveli teqstidan.<br />
misi mwerloba orientirebulia sazogadoebis ara marto<br />
sulier-inteleqtualur Tu fsiqologiur, aramed<br />
yofiT-socialur problemebsa da cvlilebebze. ordinaruli,<br />
Tumca, xSirad araordinaruli situaciebic,<br />
sxvadasxva cxovrebiseuli problemebi, eTikuri dilemebi,<br />
Rirseuli gamosavlis mudmivi Zieba _ am Temebis<br />
realizaciisaTvis mwerali warmatebiT iyenebs mcire<br />
prozaul formats _ moTxrobisa da, upiratesad, novelis<br />
Janrs. <strong>inaniSvili</strong> virtuozulad flobs novelis<br />
teqnologias, srulad SeigrZnobs Janris kanons da<br />
qmnis Seudarebeli mwerluri alRoTi da gemovnebiT<br />
gamorCeul qarTul Sedevrebs _ iqneba es `daviTis xmali~,<br />
`kaci da qali~, `nekerCxlis wiTeli foToli~,<br />
`ukuRma daWedili~, Tu sxva. weris manera Zalze dinamiuria,<br />
xSirad _ aRsavse iumoriT da parodiiTac ki, Temebi<br />
_ humanuri, siuJetebi _ daxvewili, morgebuli<br />
novelis saukunovan tradiciebs.<br />
77
novelistoba arasodes yofila martivi saqme. msoflios<br />
pirvel novelists, jovani bokaCos misi krebulis<br />
`dekameronis~ gamo araerTi usiamovnebis gadalaxva<br />
mouxda, magram, kulturuli TvalsazrisiT, yvelaze<br />
saintereso (garkveulwilad, uaryofiTi) mainc is damokidebuleba<br />
iyo, romelic Janris mimarT Camoyalibda:<br />
TiTqmis me-19 saukunemde klasikur novelas aRarc<br />
mimdevrebi hyolia da aRarc gulSematkivrebi (guardatis,<br />
bandelosa da ramdenime ingliseli avtoris teqstebs<br />
Janrulad romanses an embrionul romanebs ufro<br />
akuTvneben, vidre novelas). kiTxvaze _ ratom? _ sxvadasxvagvari<br />
pasuxi SeiZleba gaeces, Tumca, dabejiTebiT<br />
migvaCnia, rom pasuxi asaxvis realisturi maneris<br />
mkveTr deficitSi unda veZioT. bokaCo renesansis epoqis<br />
mweralia, im epoqisa, romelmac bevr sxva sikeTes-<br />
Tan erTad ∗ , adamiani iZulebiT daayena gamadidebel<br />
sarkesTan da Tavisi namdvili saxe daanaxa (xSirad radikaluri<br />
satiris fonze). renesansis momdevno literaturul<br />
epoqebSi _ neoklasicizmis, sentimentalizmis,<br />
romantizmisa _ realisturi meTodi aRar warmoadgenda<br />
kulturul da esTetikur prioritets, Sesabamisad,<br />
aRarc novelis saWiroeba iyo, Janrisa, romelsac<br />
esodeni efeqturobiT exerxeboda molodinebis gacrueba<br />
an sulac _ gamaTraxeba. novelis aRorZineba me-19<br />
saukunidan SeiniSneba, rodesac asaxvis realisturi me-<br />
Todi daJinebiT eZebs Janrul siaxleebs da narCundeba<br />
maRali modernizmis pirobebSi, sadac umaRlesi Rirebulebebis<br />
Zieba gardauvalad ikveTeba konteqstTan.<br />
me-20 saukunis 20-ian wlebSi, erT-erTi wamyvani Teori-<br />
∗ ix. p. burki, renesansi. Tb., 2000 (Targmani gaga lomiZisa).<br />
78
uli skolis _ rusuli formalizmis fuZemdeblebma,<br />
gaaaqtiures ra motivis roli literaturuli siuJetis<br />
formirebaSi, novela romanis Janris sabaziso modeladac<br />
ki miiCnies. am mizniT, viqtor Sklovskis yuradRebis<br />
centrSi eqceva motivis principuli kavSiri<br />
stilistur xerxTan: teqstebis analizi xorcieldeba<br />
specifikuri meTodologiuri modeliT _ fabula (masala)<br />
ganixileba, rogorc siuJetis (konstruqcia)<br />
Seswavlisa da dadgenis pirvelwyaro. magaliTad, `don<br />
kixoti ganixileba rogorc gardamavali momenti novelebis<br />
krebulidan (`dekameronis~ tipis) erTi gmiris<br />
romanamde, romelic agebulia akinZvis, awyobis (нанизывание)<br />
xerxze, ris motivaciasac, Tavis mxriv, mogzauroba<br />
warmoadgens~ (eixenbaumi: http://www.opojaz.ru/method/method_intro.htm).<br />
modelis meqanizmi aseTia: mogzaurobis<br />
motivi, romelsac efuZneba fabula (masala),<br />
akinZvis stilisturi xerxis meSveobiT, transformirdeba<br />
siuJetis (konstruqciis) struqturul qargaSi;<br />
teqstis agebis novelisturi principi transformirdeba<br />
romanistulSi. formalistebis Teoriis aRniSnulma<br />
muxlma mwvave kamaTi gamoiwvia. mixail baxtinma<br />
mkacrad da, vfiqrobT, samarTlianadac, gaakritika<br />
formalistebis pozicia ∗ , ar gaiziara igi, Tumca, mi-<br />
∗ baxtinis Janris Teoria daefuZna transmisiur kavSirs socialur da lingvistur<br />
struqturebs Soris. man, tradiciis winaaRmdeg, Janrebi ganixila<br />
ara literaturul-mxatvruli specifikis WrilSi diferencialur gansxvavebaTa<br />
(literaturis farglebSi) TvalsazrisiT, aramed rogorc gamoTqma-<br />
Ta garkveuli tipebi, romlebic gansxvavdeba erTmaneTisagan, magram inar-<br />
Cunebs saerTo sityvier (enobriv) sivrces (ix. i. ratiani, mixal baxtinis<br />
Teoriuli koncefcia. dialoguri kritika // literaturis Teoria. XX saukunis<br />
ZiriTadi meTodologiuri koncefciebi da mimdinareobebi. Tb.:<br />
2008).<br />
79
uxedavad davis Teoriuli Sedegebisa, akademiuri polemikis<br />
ukve arsebobis faqti TavisTavad, xazs usvams<br />
me-20 saukunis kulturuli sivrcis Zalze seriozul<br />
damokidebulebas novelisadmi. aRsaniSnavia isic, rom<br />
am periodisaTvis novela organulad aris damkvidrebuli<br />
iseTi saxelovani avtorebis mxatvrul arsenalSi,<br />
rogorebic arian _ goeTe, kleisti, hofmani, tolstoi,<br />
zoSCenko, o’henri, hesse, Tomas mani; qarTveli avtorebi<br />
_ niko lorTqifaniZe, konstantine gamsaxurdia,<br />
leo qiaCeli da sxvani.<br />
amrigad, `gansacvifrebeli~ da `moulodneli~ dasasrulisaken<br />
mimarTuli dinamiuri siuJeti da asaxvis realisturi<br />
manera novelis Janris umTavresi maxasiaTebelia:<br />
ambavi unda iyos Zalze kompaqturi da damajerebeli,<br />
raTa aramarto warmoaCinos Txrobis dinamiuroba,<br />
aramed gaamarTlos finalis moulodnelobac. `literaturaTmcodneobis<br />
cnebaTa~ Tanamedrove leqsikonSi<br />
vkiTxulobT: `novela mcire formatis Janria,<br />
orientirebuli erT konkretul movlenaze, situaciasa<br />
an konfliqtze, romlis wiaRSic iqmneba intriga.<br />
intrigis amoxsna moulodnelobis efeqtiT xasiaTdeba:<br />
novelis dasasruli yovelTvis moulodnelia, rogori<br />
logikuric ar unda iyos igi~ (qadoni 1999: 600-601). novela<br />
unikaluri literaturuli modelia, romelic im-<br />
TaviTve miiswrafvis, daskvniT nawilSi ki srulad warmoaCens<br />
mkiTxvelis molodinis Seusabamobas teqstis<br />
dasasrulTan. mkiTxveli, romelsac gzadagza aReZvreba<br />
`kargad nacnobi ambis~ gancda, saboloo jamSi, sruliad<br />
sxva finalis pirispir aRmoCndeba, imdenad, rom<br />
daskvnis gamotanac SeiZleba gaWirdes. novelis swored<br />
am oqros wess icaven me-19-me-20 saukuneebis udidesi<br />
80
novelistebi, romelTa rigs udaod ganekuTvneba <strong>revaz</strong><br />
<strong>inaniSvili</strong>.<br />
Znelad Tu moiZebneba mwerali, romelic iseTi sizustiT<br />
aTavsebdes teqsts Janris ganmartebaSi, rogorc<br />
amas `akeTebs~ <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>. misi novelebis<br />
siuJetebica da finalebic JanrisaTvis niSandoblivi<br />
moqnilobiT, maRali koncentraciiT, Txrobis dinamiuri<br />
maneriTa da, rasakvirvelia, moulodneli dasasrulebiT<br />
aris gamorCeuli. rad Rirs Tundac novela<br />
`frTxebian yvavebi dambaCis xmaze?~, romlis interpretaciis<br />
araerTi versia SeiZleba CamovayaliboT.<br />
ratom iWreba novelis siuJetis daskvniT etapze<br />
mwerlis qaliSvili SekiTxviT _ `viTom dafrTxebodnen<br />
dambaCis xmaze yvavebi, mama?~? sad gadahyavs axalgazrda<br />
vitgenSteinis sikvdilze dafiqrebuli mkiTxveli<br />
mwerals? ras eloda mkiTxveli da ra miiRo?<br />
am SesaniSnavi novelis finalis wakiTxva, Tundac<br />
winaaRmdegobriv WrilSi, siuJetTan uSualo kontaqtSi<br />
unda warimarTos. siuJeturi miniSnebani erT (da<br />
mxolod erT) SesaZleblobas iZleva teqstis dasasrulisa<br />
_ vitgenSteini unda mokvdes:<br />
`vitgenSteinma mowyvetiT stkica sila (generals). /<br />
_ pirvelsave sadgurSi CavalT da vesvriT erTmaneTs...<br />
_ naumovi var, ტყვიას ტყვიაში ვსვამ. / _ მე თქვენ უთუოდ<br />
მოგკლავთ. / vitgenSteinma aRaraferi upasuxa. Tavisi<br />
kupisken wavida. /_ renkontr? _ ikiTxa generalma. / _<br />
renkontr~.<br />
siuJeturi kvanZis mosalodneli gaxsnis miuxedavad,<br />
gansxvavebulia personaJis sikvdilis motivaciebi. ratom<br />
gaawna sila generals axalgazrda kacma? sakuTari<br />
mamakacuri Tavmoyvareoba daicva, generlis Tanmxlebi<br />
81
qalis Rirseba Tu sruliad utaqtod Caeria sxvis saqmeSi?<br />
es kiTxvebi arsebiTia.<br />
versia pirveli:<br />
vitgenSteinma `SeamCnia, generalma Caxril qals uadgilo<br />
adgilas miuwkapuna xeli... / ukeTesi xom ar iqneboda,<br />
meti TavSekavebuloba gamogeCinaT, generalo? /<br />
... _ me, mamakaci, videqi Tqven gverdiT. / generalma<br />
vitgenSteinis Tvalebs ver gauZlo. / _ mamakaci? _<br />
gaeRima dabneuls~. savsebiT savaraudoa, rom vitgen-<br />
Steini generlis cinikurma SekiTxvam aRaSfoTa da Selaxuli<br />
mamakacuri Tavmoyvareobis dasakmayofilad<br />
`stkica sila~ Cinosans. misi saqcieli gasagebi da<br />
motivirebulia.<br />
versia meore:<br />
vitgenSteinma `SeamCnia, generalma Caxril qals uadgilo<br />
adgilas miuwkapuna xeli. qali SekrTa, gasworda.<br />
jer ver gabeda, mere SeSfoTebuli mzera gamoapara<br />
vitgenSteinisken~. SesaZloa, vitgenSteins qalis `SeSfoTebulma<br />
mzeram~ daakargina wonasworoba da qalis<br />
dasacavad `stkica sila~ Tavgasul mamakacs. magram,<br />
`SeSfoTebuli~ Tanabari warmatebiT SeiZleba niSnavdes<br />
`Seuracxyofilsac~ da `darcxvenilsac~ _ gaaCnia,<br />
rogor aRiqvams amas, erTi mxriv, vitgenSteinis personaJi<br />
da, meore mxriv, mkiTxveli. gamomdinare aqedan,<br />
personaJis moqmedeba SeiZleba ganvixiloT, rogorc: a)<br />
mamakacuri Rirsebisa da qalisadmi pativiscemis dadastureba<br />
(miuxedavad imisa, Rirs Tu ara `im qalis gulisTvis~<br />
Tavis gamodeba); b) aramkiTxe moambeoba (metiCroba,<br />
sxvis cxovrebaSi daukiTxavad Careva). cxadia,<br />
rom am ori wakiTxvidan Tavad personaJisaTvis mxolod<br />
pirveli mniSvnelobs _ qalis pativiscema, Rirseba,<br />
zogadad, maRali eTikuri standarti (am versias adas-<br />
82
turebs axalgazrda kacis bolo survilic: `TviTon<br />
amoiRo ubidan generlis savizito baraTi, muxlTan daido,<br />
akankalebuli xeliT dawera: „Zvirfaso nik! yvelaferi<br />
wesis farglebSi moxda. Cemi ukanaskneli Txovnaa,<br />
ar daisajos gen...“ xeli daudunda, Zirs Camouvarda~).<br />
meore wakiTxva nihilisti mkiTxvelis damatebaa, romelsac<br />
ar esmis, ratom amwvavebs viTarebas personaJi<br />
da, miuxedavad metoqis _ generlis _ gafrTxilebisa,<br />
ratom eZebs sikvdils ase mondomebiT (am versias amyarebs<br />
dramatizmiT aRsavse munji scena: vitgenSteinis<br />
cxedarTan, `darbazSi uZravad~ mdgomi gaognebuli da<br />
Tavzardacemuli generali, romelsac `tyviiT gaxvretili<br />
qudi orive xeliT eWira win~).<br />
ase Tu ise, erTi Tu meore versiiT, vitgenSteini<br />
kvdeba: `vitgenSteini Setortmanda, marcxena xeli<br />
mkerdze miikra, davarda, magram ar waqceula, muxlebze<br />
dadga. muxlebze mdgarmave aswia dambaCa. generalma<br />
Tavi aiRo, TiTqos cas miaCerda. vitSgenSteinma esrola.<br />
generals qudi gadauvarda. vitgenSteini idayvebiT<br />
Caemxo TovlSi. / _ mohkles! mohkles! _ iZaxdnen<br />
viRaceebi~.<br />
vitgenSteini kvdeba, magram, saqmec isaa, rom teqsti<br />
aq ar mTavrdeba! siuJetis finalis beds wyvets ara<br />
vitgenSteinisa da generlis dueli, rogorc kvanZis<br />
gaxsnis erTaderTi logikuri gamosavali, aramed _<br />
mwerlis qaliSvilis mier SemoTavazebuli axali gamosavali:<br />
uneblie SekiTxva. qaliSvilis SekiTxvis orive<br />
komponenti _ dambaCa/yvavebi _ novelis ZiriTadi<br />
teqstidan gadmodis finalur konteqstSi (`generalma<br />
dambaCa nela dauSva Zirs da isrola. xeebze yvavebi<br />
afaTqundnen, aCxavldnen~), romelic arc erTi sxva<br />
niSniT aRar enaTesaveba ZiriTad teqsts.<br />
83
SekiTxva _ `viTom dafrTxebodnen dambaCis xmaze<br />
yvavebi, mama?~ _ erTi mxriv, amarTlebs novelis klasikur<br />
kompoziciur CarCos: saxezea garkveuli emociebiT<br />
datvirTuli mkiTxvelis gaoceba (Tu gaogneba ara).<br />
magram, meore mxriv, SekiTxva, SesaZloa, nakarnaxevi<br />
iyos interpretaciuli dilemiT: novelaSi gadmocemuli<br />
ambis mwerlismieri interpretaciis SeuZleblobiT<br />
_ mwerali ver adgens (Tu ver irCevs) vitgenSteinis<br />
sikvdilis motivaciis swor versias da finaluri Seki-<br />
TxviT Tavs aRwevs am dilemas. Sedegad, novelis mTavari<br />
molodini aRar aris personaJis sikvdili an ar sikvdili,<br />
aramed _ misi Sefasebis SeuZlebloba. msgavsi<br />
finali mxolod novelis Janris klasikosis privilegiaa.<br />
`eg iyo da eg~.<br />
vin icis, egeb momavalSi, romelime dakvirvebuli re-<br />
Jisori (savaraudod, axalgazrda) sul sxvagvarad daamontaJebs<br />
am novelis fragmentebs _ raRacas win gadaaxvevs,<br />
raRacas ukan daabrunebs, dasvams provokaciul<br />
SekiTxvebs... mTavari ki isaa, rom teqsti yvelafers<br />
gauZlebs _ <strong>inaniSvili</strong> xom yveba da aduRabebs, yveba da<br />
aduRabebs... umaRles Rirebulebebs.<br />
damowmebani:<br />
eixenbaumi: Эйхенбаум Б. Теория «формального метода» //<br />
http://www.opojaz.ru/method/method_intro.htm)<br />
qadoni 1999: Cudon, J. A. (revised by C.E.Preston) Dictionary of Literary Terms<br />
and Literary Theory. Penguin Books, 1999.<br />
84
ori etiudi <strong>revaz</strong> inaniSvilze<br />
ori finali<br />
levan bregaZe<br />
me, albaT, verasodes Cavwvdebi <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
prozis momxibvlelobis saidumlos. mravalgzis micdia<br />
es, magram uSedegod. winamdebare werili morigi warumatebeli<br />
mcdelobaa, da Tu mainc vaqveyneb mas, mxolod<br />
imitom, rom igi, Cemi azriT, erT sagulisxmo dakvirvebas<br />
Seicavs.<br />
* * *<br />
`saRamo xanis CanawerebSi~ (1971 w.) mravali sevdiani<br />
ambavia moTxrobili (amaze sagangebod amaxvilebs yuradRebas<br />
amave wignis bolosityvaobaSi akaki baqraZe).<br />
erT-erTi maTganis saTauria `Savi alayafi~. masSi<br />
aRwerilia ori patara gogonas mamis viziti eqim-onkologTan<br />
da misi fiqrebi, gancdebi da qmedebani, roca<br />
iqidan Sin brundeba danaRvlianebul-Sefiqrianebuli<br />
(eqimma guli gaukeTa, gaamxneva da... operaciis gakeTeba<br />
urCia). finali gulsaklavia: `erTi kviris Semdeg saavadmyofos<br />
ukana ezos Sav alayafTan, welSi moxrili<br />
moxuci qalis win, ori patara gogona idga da tiroda.<br />
alayafSi sabargo manqana gamodioda. zed naxmari kubo<br />
ido, aqeT-iqidan ori moRuSuli mamakaci amosdgomoda.<br />
gogonebma mxolod is icodnen, rom im kuboSi maTi<br />
sayvareli mamiko iwva~.<br />
es patara moTxroba (iseve, rogorc TiTqmis yvelaferi,<br />
rac <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s xelidan gamosula) waruS-<br />
85
lel STabeWdilebas axdens. amis mizezi, cxadia, is aris,<br />
rom mkiTxvels Zlieri Tanagancda uCndeba personaJis<br />
mimarT; isic naTelia, es Tanagancda mwerlis mier<br />
adamianTa bunebis Rrma codnas rom efuZneba; xolo sakuTriv<br />
mwerluri niWi da ostatoba ki imaSi mdgomareobs,<br />
rom personaJis sulis moZraoba uzustesi sityvebiT<br />
aris motanili Cvenamde.<br />
magram amis Tqma bevrs arafers niSnavs _ WeSmarit<br />
mxatvrul qmnilebas es yovelive rom unda axasiaTebdes,<br />
odiTganve cnobilia; specifikurze, individualurze,<br />
ganumeorebelze mwerlis SemoqmedebaSi es zogadi<br />
Rirsebebi verafers gvetyvis, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> ki<br />
uaRresad TviTmyofadi talantia.<br />
Teatris xalxs profesiul JargonSi erTi aseTi sityva<br />
aqvs _ `Sefaseba~. _ Seafase partnioris replika<br />
(an qmedeba), _ etyvis repeticiaze reJisori msaxiobs<br />
da amiT misgan adekvatur Jestsa da mimikas moiTxovs,<br />
adekvaturs, anu _ aramarto Seqmnili viTarebidan,<br />
aramed (da es umTavresia!) personaJis bunebidan gamomdinaresac<br />
amavdroulad.<br />
amgvari `Sefasebisas~ <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s personaJebs<br />
araferi eSlebaT. saidan viciT es? iqidan, rom kiTxvisas<br />
miRebuli STabeWdileba aris mTliani, gaubzaravi,<br />
rac imis niSania, rom personaJTa qmedeba, rogorc aseT<br />
dros amboben xolme, marTalia, fsiqologiuri simar-<br />
TliT aris SeTxzuli.<br />
magram `marTali~ am SemTxvevaSi erTaderTsac niSnavs?<br />
ganvmartav, ras vgulisxmob:<br />
Cveni moTxrobis personaJs, dadardianebuli rom miuyveba<br />
gzas, uecrad sikeTis, Tundac sul mcire sike-<br />
Tis gakeTebis survili moeZala da or ucnob patara<br />
gogonas blomad araqisi uyida (mas Semdeg, rac erTma<br />
86
maTganma gamyidvelisagan SeumCnevlad amoiRo kalaTidan<br />
ramdenime cali, magram viRac qalbatonma ukanve<br />
Caayrevina). gogonebma iukadrises ucnobisagan aseTi<br />
yuradReba da, cota rom gaiares, erT-erTma naCuqari<br />
araqisi mis dasanaxad gadauZaxa sanagveSi.<br />
gogonebis es reaqcia mTavari personaJis qmedebis<br />
erTaderTi mxatvrulad swori `Sefasebaa~? kiTxvisas<br />
giCndebaT iluzia, rom Seqmnil viTarebaSi erTaderTi<br />
mxatvrulad gamarTlebuli ganviTareba ambisa swored<br />
is aris, rasac <strong>inaniSvili</strong>s personaJebi akeTeben an rac<br />
<strong>inaniSvili</strong>s personaJebs emarTebaT. am iluziis Seqnis<br />
jadosnuri unari aqvs mas. sinamdvileSi es xom ar<br />
SeiZleba ase iyos! gogonas araqisi rom ar gadaeyara,<br />
moTxroba aRar daiwereboda? an susti moTxroba<br />
gamovidoda?<br />
bevri didi mwerlisgan gansxvavebiT, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>sTvis<br />
ambavi da ambis ganviTareba rodia mTavari,<br />
mTavaria raRac sxva, idumali da mouxelTebeli. aseT<br />
Semoqmedze amboben, rasac misi xeli Seexeba, yvelaferi<br />
oqrod iqcevao.<br />
SeiZleboda Tu ara es moTxroba `hefi endiT~ dam-<br />
Tavrebuliyo? SeiZleboda Tu ara personaJi janmrTeli<br />
dabruneboda ojaxs? vici, amis warmodgenisas mxatvruli<br />
literaturis gemovnebian damfasebels tanSi<br />
gaaJrialebs, magram Cven <strong>revaz</strong> inaniSvilTan gvaqvs saqme,<br />
misTvis ki am TvalsazrisiT SeuZlebeli araferia.<br />
TiTqos amis dasturad dauweria mas araCveulebrivi<br />
moTxroba, romelsac `Zalian ubralo simRera~ hqvia<br />
(krebulSi `mTvaris asuli~, 1987 w.).<br />
aq onkologs amjerad qali miakiTxavs (ori patara<br />
biWis deda), iRliaSi Txilisodena simsivniT, romelic<br />
keTilTvisebiani aRmoCndeba. moTxrobis bolos vki-<br />
87
TxulobT (qmari hyveba): `movdiodiT mTlad moulodnelad<br />
dasaCuqrebulebiviT, winwamoxrilni, gamoCqarebulni,<br />
TiTqos moSiSarni, rom is saCuqari ukan ar gamoerTia<br />
vinmes. gvixaroda, rom isev erTad, wyvilad mivadgamdiT<br />
nabijebs~.<br />
maSasadame, ybadaRebuli `hefi endi~?<br />
sworedac! magram araTu daxvewili gemovnebis Seuracxmyofeli,<br />
aramed dramatuli gancdebiT gajerebuli<br />
moTxrobis Rirseulad damagvirgvinebeli finali.<br />
erTi da igive ambavi jer tragikulad daasrulo, mere<br />
ki bednierad da orive Sedevri gamodges _ amaze<br />
meti jadoqroba raRa unda iyos mwerlobaSi!<br />
* * *<br />
ise aqvs saxeli gatexili bednier dasasruls, rom<br />
vici, arcTu advili dasajerebelia, rac am `hefiendiani~<br />
moTxrobis mxatvruli Rirsebebis Sesaxeb vTqvi.<br />
amitom <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mwerlur jadoqrobaSi dasarwmuneblad<br />
gTxovT waikiTxoT marto, ai, es nawyveti<br />
moTxrobidan, me ki ganze gavdgebi da sityvasac aRar<br />
davZrav:<br />
`goldinis asistentma Tina win gauSva da TviTonac<br />
Sehyva. goldini patara tanis moxuci aRmoCnda. TeTri<br />
espanuri wveri hqonda, magidaze daxrili raRacas werda.<br />
amoixeda. asistentma kinokadrebiviT CagrZelebuli<br />
suraTebi miawoda. goldinma erTi Sexeda Tinas da mere<br />
suraTebs Caacqerda. asistenti suraTze TiTs udebda<br />
da laTinur raRacebs eubneboda, goldini Tavs uqnevda<br />
da tuCebs busxavda. _ ramdeni wlisa xarT? _ hki-<br />
Txa goldinma Tinas. Tinam uTxra, rom ocdaTvrameti<br />
wlisa iyo. _ Svili ramdeni gyavT? _ ori. _ goldini<br />
Tinas miacqerda, _ ratom xuTi ara, ratom eqvsi ara,<br />
88
Svidi?! _ Tinas kbilebis kawkawi autyda. goldinma suraTebi<br />
asistents daubruna, _ Tavisuflebi xarTo, _<br />
da wera ganagrZo. asistents gaeRima, Tinas Tavis gadaqneviT<br />
aniSna, _ wavideTo. karTan misulebs goldinis<br />
xma moesmaT, _ Tqvens amxanagebsac gadaeciT, Tu undaT,<br />
rom egre ar ikankalon imaTac, bevri Svilebi iyolion<br />
_ eqvsi, rva, aTi, gesmiT?! _ Tinam damfrTxalma<br />
miixeda da gamoRebul kars rogorRac cudad Seejaxa.<br />
goldini wamoxta, moirbina. _ getkinaT? _ Sescqeroda<br />
Tinas Sewuxebuli. Tinas Tan cremli mosdioda, Tan<br />
iRimeboda. _ sicili gixdebaT! rac SeiZleba bevri unda<br />
icinoT cxovrebaSi! da kidev _ moerideT amodena<br />
manZilebze frenas ojaxis patroni qalebio. _ goldini<br />
Tavis magidisken wavida. icinoda misi asistentic...~.<br />
`jargvales~ gamo<br />
erTi ucnauri nawarmoebi aqvs <strong>revaz</strong> inaniSvils _<br />
`jargvale~, romelsac verc novelas vuwodeb da verc<br />
moTxrobas, Tumca novelebisa da moTxrobebis krebul-<br />
Sia Setanili (`saRamo xanis Canawerebi~, 1971). ufro<br />
eseis hgavs, magram wminda wylis esei es, cxadia, ar aris.<br />
igi ase iwyeba:<br />
`gadaSlili maqvs egnate ninoSvilis aTas cxraas<br />
ocdaTxuTmet wels gamocemuli TxzulebaTa sruli<br />
krebulis ukve gayviTlebuli mesame tomi da sityvasityviT<br />
viwer esma ToTibaZis mogonebas~.<br />
Tavis am qmedebas mwerali `Cveni droisaTvis ucnaur<br />
saqciels~ uwodebs da mis asaxsnelad aseT motivacias<br />
gvTavazobs:<br />
89
`striqonebi, romlebsac me am wignidan viwer, yru,<br />
ganmwmendel tkivilebad Semodis CemSi. minda aseTi<br />
yofna gagrZeldes rac SeiZleba didxans, minda xelebi<br />
gavSalo, mivawvdino sxvebs da es tkivilebi eleqtrodeniviT<br />
gadavce maTac~.<br />
mokle eqpoziciidan sagulisxmoa avtoris es gancxadebac:<br />
`ra xasiaTis literaturul faqtTan gvaqvs saqme<br />
(Tavis am qmedebas _ gadaweras _ gulisxmobs), me es<br />
ar madardebs, am kategoriebis damdgenTa winaSe me SemiZlia<br />
Zalian gulmSvidad warvdge~.<br />
amas mosdevs ubralo sofleli qalis, esma ToTiba-<br />
Zis, mogoneba egnate ninoSvilze, romelic moculobiT<br />
samjer didia, vidre avtoriseuli Sesavali da finali<br />
erTad aRebuli.<br />
mokled, `jargvales~ arqiteqtonika aseTia: avtoris<br />
ocstriqoniani Sesavali, rvastriqoniani finali da<br />
amaT Soris egnate ninoSvilis TxzulebaTa mesame tomidan<br />
Tavidan bolomde gadmowerili mogoneba egnateze.<br />
es mogoneba, romelsac <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> am ucnauri<br />
Txzulebis Sesaqmnelad wauqezebia, Tavis mxriv naivuri<br />
prozis Cinebuli nimuSi gaxlavT (SegaxsenebT: naivuri<br />
proza, romlis mimarT Cvens epoqaSi Zalian gaizarda<br />
interesi, es aris araprofesionali avtoris<br />
Txzuleba, romelSic gulwrfelad, marTlad, Seulamazeblad<br />
da, cxadia, stilistikurad dauxvewavi formiT<br />
gadmocemulia mkiTxvelTa farTo wrisTvis saintereso<br />
faqti an movlena). naivuri prozis WaSnikad waviki-<br />
TxoT nawyveti am mogonebidan:<br />
`arc fexsacmeli hqonda (egnates. _ l. b.). erTi wevida<br />
Sin da Sinaurebs qalamani Siekeren misda. zamTarSi<br />
fexSiSveli Camevida, qalamani xeliT Cameitana, gzaze<br />
dagjebodao.<br />
90
ac giewyoboda, sufTa biWi iyo sawyali. gazafxulze<br />
an Semodgomaze, roicxa Zaan sicive ar iyo, wevidoda<br />
natanebis wylis pirze, geixTida tanze, garecxvida yvelafers<br />
da tansac deibanda. saqamde tanisamosi SeSreboda,<br />
miimaleboda JveroSi da wigns kiTxulobda. Ceicvamda<br />
mere naxevraT mSrals da mevidoda Sin...<br />
wignsaviT egnates araferi ar uyvarda... Rame SvaRamemdi<br />
kiTxulobda, dRei meimzadebda fiCxebs da imiT<br />
inaTebda sinaTles, ris gamo xSiraT Tmaic ki qonda Serujuli.<br />
abrialdeboda fiCxis cecxli. weikiTxavda<br />
cotas da Couqroboda. kidom SeurTavda fiCxs da amasobaSi<br />
wakiTxuls moyoboda, rac bevjel gamigonia,<br />
rom damitanebia yuri iqiTken mimavals... saxlidanac<br />
rom gevixedvidiT, ganaTldeboda misi jargvale ucbaT<br />
da dabneldeboda. ki Canda, nu geSinia, daRriovebul<br />
kedlebidan. kidom ganaTldeboda da mibneldeboda, ase<br />
iyo zamTarSic...~.<br />
Cven ukve gavecaniT avtoris gancxadebas: `ra xasiaTis<br />
literaturul faqtTan gvaqvs saqme, me es ar<br />
madardebs...~.<br />
mainc, ra xasiaTis literaturul faqtTan gvaqvs<br />
saqme <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s am teqstis saxiT?<br />
Cven winaSea tipuri postmodernistuli opusi. masSi<br />
gamoyenebulia postmodernistTa sayvareli literaturuli<br />
xerxi _ ukve arsebul teqstTa `moxmareba~ sakuTari<br />
SemoqmedebiTi miznebisaTvis. magram <strong>revaz</strong> inaniSvilze<br />
Sors am xerxis gamoyenebisas, mgoni, arcerTi<br />
nafici postmodernisti ar wasula _ <strong>revaz</strong> inaniSvilma<br />
Tavidan bolomde gadawera arsebuli teqsti da mis-<br />
Tvis Tavsa da boloSi mcire komentarebis darTviT axali<br />
mxatvruli Rirebuleba Seqmna.<br />
91
da barem finalic wavikiTxoT _ tipuri postmodernistuli<br />
finali:<br />
`egnate ninoSvili ocdaToTxmeti wlis gardaicvala<br />
filtvebis tuberkuloziT. sofelSi kubosTvis ficrebi<br />
ver iSoves, mTliani mori amogules, Sig Caasvenes<br />
da ise damarxes. mis kalams ekuTvnis: `paliastomis tba~,<br />
`janyi guriaSi~, `gogia uiSvili~, `qristine~, `simona~,<br />
`partaxi~, `Cveni qveynis raindi~ da sxva moTxrobebi~.<br />
sul bolo fraziT ki uSualod mimarTavs mkiTxvels:<br />
`Tumca, sul damaviwyda mekiTxa, giyvarT, saerTod,<br />
moTxrobebi Tu ara?~.<br />
am ucnaurad Wkvianuri da odnav naRvliani ironiiT<br />
Seferili damagvirgvinebeli frazis wyalobiT es<br />
uCveulo teqsti erTbaSad iqca xelovnebis WeSmarit<br />
qmnilebad.<br />
`jargvaleSi~ gamoyenebulma mxatvrulma xerxma SeiZleba<br />
xorxe luis borxesis `pier menari, avtori `don<br />
kixotisa~ gagvaxsenos. magram msgavseba maT Soris mxolod<br />
garegnulia, zedapiruli _ argentineli mwerlis<br />
am postmodernistul Sedevrs sul sxva mxatvruli idea<br />
udevs safuZvlad. borxesis gamogonili personaJi gadawers<br />
servantesis `don kixots~ da amtkicebs, rom Tu<br />
cnobil teqsts sxva avtoris, sxva biografiis mqone<br />
adamianis saxels movawerT da sxva epoqaSi Seqmnilad<br />
gavasaRebT, is sxvagvarad waikiTxeba, sul sxva nawarmoebad<br />
gadaiqceva, sxva iqneba misi mxatvruli idea.<br />
`jargvales~ aseTi eqstravaganturi mxatvruli idea<br />
ar udevs safuZvlad, Tumca misi ideac erTob originaluria,<br />
rac kargad Cans eqspoziciis am frazidan:<br />
`mgonia, amiT (egnate ninoSvilze mogonebis gadaweriT.<br />
_ l. b.) nawilobriv mainc movixdiT sasjels, raic gvekuTvnis<br />
didi, patiosani adamianebis wamebuli sulebis<br />
92
winaSe Tundac SemTxveviT gamoCenili gulgrilobis<br />
gamo~.<br />
`jargvalem~ Tavis droze otia paWkorias yuradRebac<br />
miipyro. kritikosi masze laparakobs <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
Semoqmedebisadmi miZRvnil werilSi `ostati~. aq<br />
asea daxasiaTebuli `jargvales~ Taviseburebani:<br />
`r. inaniSvilma (esma ToTibaZis mogonebas) win daur-<br />
To ufro publicistikis, vidre beletristikis, nimuSi<br />
da yovelive amis sinTezma (qalis monaTxrobi, avtoriseuli<br />
danarTi, daskvna _ uaRresad saintereso ritorikuli<br />
remarka _ `Tumca, sul damaviwyda mekiTxa, giyvarT,<br />
saerTod, moTxrobebi Tu ara?~) mogvca Taviseburi<br />
moTxroba, romlis zemoqmedebis Zala sakmaod mniSvnelovania<br />
da naTeli moqalaqeobrivi pozicia da eTikuri<br />
mrwamsi axasiaTebs~.<br />
cota qvemoT vkiTxulobT:<br />
`avtors mainc `adardebs~ moTxrobis uCveulo forma<br />
da `literaturuli faqtis~ raoba...~ (xazgasma orive<br />
citataSi Cvenia. _ l. b.).<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s am `literaturuli faqtis~ raoba,<br />
misi Tavisebureba, misi formis uCveuloba postmodernistuli<br />
weris maneris TaviseburebiTa da uCveulobiT<br />
aixsneba.<br />
da kidev: `jargvale~ egnate ninoSvilis TviTmyofadi<br />
Semoqmedebis axleburad gaazrebisTvisac gangvawyobs...<br />
93
emzar kvitaiSvili<br />
94<br />
zogi ram ufros megobarze<br />
araerTxel gamomixatavs aRfrTovaneba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
moTxrobebisa da Canawerebis gamo da SemiZlia<br />
vTqva _ yovelive es (werili, dRiuri, mogoneba, leqsi)<br />
mxolod nawilobriv asaxavs waruSlel STabeWdilebebs,<br />
rac Cemze, sxvadasxva dros, sityvis am uaRresad<br />
Tavisebur didostats mouxdenia. bevrjer momiwuravs<br />
TvalTagan cremli misi kiTxvisas da amis mizezi, upirveles<br />
yovlisa, mwerlis RvTiuri madliT cxebuli niWia.<br />
rezo universitetSi swavlis dros, samociani wlebis<br />
damdegs gavicani da male kidevac davmegobrdiT.<br />
studentobis drosve, literaturul wreze leqsebi wamakiTxes<br />
(igi marjved xatavda saxeebsa da mimzidvel<br />
soflur peizaJebs) da im dRes Tabaxis TeTr furcelze<br />
davexate, gamxdari, Savpijakiani. ganxilvis mere gaRimebulma<br />
gadmomca, samaxsovrod gqondeso. madloba gadavuxade,<br />
saxlSic waviRe is naxati, magram, Cemi mouwesrigebeli<br />
yofis gamo, saimedod ver Sevinaxe da davkarge.<br />
aseTi ram sxva drosac dammarTnia.<br />
uzomod gamixarda, roca wlebis Semdgom, kandelakis<br />
№ 65-Si, CemTvis orma usayvarlesma adamianma _ <strong>revaz</strong><br />
inaniSvilma da givi gegeWkorma, erTmaneTis gverdigverd<br />
miiRo bina. maTTan stumroba namdvili netareba<br />
iyo. saaTobiT visxediT, raze aRar gvisaubria. bevrjer<br />
Semisvams rezos dawuruli xaSmuri saferavi da givis<br />
gamoxdili surnelovani WanWuris arayi. givi xSirad<br />
meubneboda _ ra bednierebaa, roca sarTulze rezo<br />
<strong>inaniSvili</strong>sTana kaci gyavso (ori saukeTeso leqsi<br />
uZRvna `karis mezobels~).
axla mware naRveli meZaleba, rom isini erTad ganisveneben<br />
didubis mdumar savaneSi.<br />
swored kandelakis quCaze cxovrebisas edga rezo<br />
inaniSvils SemoqmedebiTi simwifis Jami da zedized<br />
qmnida Tavis patar-patara, cincxal Sedevrebs. `ciskars~<br />
jansuR Carkviani redaqtorobda, misi kursis megobari,<br />
me prozis ganyofileba mebara, givic iqve poeziis<br />
gamge iyo da masze ukeTess vis vipovnidiT, rom<br />
rezos moTxrobebi mogvepovebina. givis Sexseneba ar<br />
sWirdeboda, pirveli is kiTxulobda `karis mezoblis~<br />
naxelavs da meore dResve gaxarebuli gamoaqanebda redaqciaSi.<br />
`ciskris~ nomrebSi TanmimdevrobiT daibeWda<br />
_ `daTia da gogia~, `ganTavisuflebuli wyali~, `Cveni<br />
furdedo maiso~, `deda mariami~, `Sori TeTri mwvervali~,<br />
`Savi alayafi~, `sikvdili barbare badiaurisa~,<br />
`jargvale~, `nekerCxlis wiTeli foToli~... romeli er-<br />
Ti CamovTvalo. male wignad Seikra mTeli cikli, sa-<br />
Tauric Sesaferisi SeurCia avtorma (`saRamo xanis Canawerebi~)<br />
da gamomcemloba `nakadulidan~ gamougzavnes<br />
`ciskris~ pasuxismgebel mdivans, didad ganaTlebul,<br />
daxvewili gemovnebis mweralsa da kritikoss otia<br />
paWkorias _ waikiTxeT da bolosityvaoba daurTeTo.<br />
otiam Sin waiRo saqaRalde, diliT moitana, magidaze<br />
dado da gviTxra _ me am wignze, Zmebo, verafers davwer,<br />
gamomcemlobas ukanve unda davubruno. gagvikvirda,<br />
SevekiTxeT ra ar moewona. momewona ki ara ver movwydi,<br />
Rame gavaTene, magram aseTi ucnauri xasiaTi maqvs<br />
_ roca vinmes wignze rames vwer, yovelTvis vcdilob,<br />
avtors vajobo. <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s am krebulze ki amas<br />
ver SevZlebo. mere daatana _ sxvebze rom araferi<br />
vTqva, marto egnate ninoSvilze dawerili `jargvale~<br />
_ literaturuli aplikaciis ubrwyinvalesi magaliTi<br />
95
_ ikmarebs, misi didi, gansakuTrebuli niWiereba rom<br />
iwamo.<br />
is saqaRalde aseve saxelganTqmul, pirdapirobiT<br />
cnobil kritikoss, akaki baqraZes gadaugzavnes. igi wu-<br />
TiTac ar Seyovnebula, rezo <strong>inaniSvili</strong>s jobna fiqrSic<br />
ar gauvlia da saswrafod, oriode dReSi dawera<br />
mSvenieri, sada werili `sulis puri~, umal igrZno avtoris<br />
`bunebrioba da uSualoba~, mkiTxvelisken alalad<br />
dauloca gza `saRamo xanis Canawerebs~, romlebsac<br />
iseTive gamorCeuli adgili ukavia <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />
SemoqmedebaSi, rogorc galaktionis poeziaSi _<br />
`artistul yvavilebs.~<br />
Cveni saamayo mxatvris, Tengiz mirzaSvilis mier<br />
unaklod, ganumeorebeli xelweriTa da siyvaruliT gaformebuli<br />
`saRamo xanis Canawerebi~ 1971 wels gamosca<br />
`nakadulma~ (redaqtori gaxlavT rezos mwerlobisa da<br />
kacobis Tayvanismcemeli lola qadagiSvili) da bednierad<br />
vTvli Tavs, rom am wigns, romelzedac Tavad wamiwera<br />
avtorma _ `Cemi saRamoebis erT-erT saamo poets~<br />
_ sagangebo adgilas vinaxav. romel gverdzedac ar<br />
unda gadaSalo, saswaulebrivi, sxvebisgan SeumCneveli<br />
silamaze SemogefeTeba. rogor ar Segecvleba da gaginaTdeba<br />
guneba da imwamsve ar gadasaxldebi sruliad<br />
sxva samyaroSi, roca ucebedad, aseT frazas waikiTxav:<br />
`didi tyidan momavali mowyenili uremi~... wamierad davakvirdeT<br />
ranairi, yvelafris Semsrutavi Tvali aqvs,<br />
rogor xatavs garemos, sadac unda SegviZRves: `talaxi<br />
aq gamxval sapons hgavda, SiSveli fexebi Semazrzeni<br />
simsubuqiT Cadioda Sig, haeri sqeli iyo _ kvercxis<br />
cilasaviT, oRond ufro lurji, da ise irxeoda, rogorc<br />
meduza portis navTobian wyalSi~. aseTi magali-<br />
Tebi ki auracxelia, rac imaze metyvelebs, rom <strong>revaz</strong><br />
96
<strong>inaniSvili</strong>s prozis ena, poetika, gulmodgined unda<br />
iqnes Seswavlili.<br />
maxsovs, rezosTan erTad, kinoTeatr `apoloSi~ vnaxe<br />
saxelovani iaponeli reJisoris kurosavas arcTu<br />
iolad sayurebeli filmi `SiSveli kunZuli~, arsebobisTvis<br />
ukacriel samosaxlosTan, gaveSebul stiqionur<br />
ZalebTan adamianis uSeRavaTo brZola. vumzerdiT,<br />
oflSi gawuruli glexkaci, colTan erTad, rogor<br />
cdilobda TiTqmis kldovan adgilze umweo, susti<br />
CiTilis gaxarebas da simbolod qceulma am dramatulma<br />
epizodma oriveni Zirfesvianad SegvZra. rezo Tavadac<br />
meurne kaci, gaognebuli gamovida darbazidan, saxes<br />
najafari xelebiT isresda, aseTi zemoqmedeba Cemze<br />
karga xania, arafers mouxdeniao, Cailaparaka.<br />
<strong>revaz</strong> inaniSvils, giorgi leoniZis mxardamxar (mxolod<br />
mas SeeZlo daewera `natvris xis~ idealuri scenari)<br />
vaJa-fSavelas Tavankara prozis pirdapir memkvidres,<br />
bunebis codna aravisgan eswavleboda da me mudam<br />
gancvifrebuli viyavi, saidan icoda amdeni mcenaris,<br />
balaxis, frinvelisa Tu cxovelis saxelebi. erTxel<br />
miTxra _ ver warmoidgen, rogor gavwvaldi, skvinCas<br />
moZraoba rom gadmomeca, roca igi frenisas frTebs<br />
kumSavs, wuravs da Tan naRvlianad, wyvetil-wyvetil<br />
bgerebs gamoscemso.<br />
romeliRac misi moTxroba stambaSi unda gaegzavnaT<br />
asawyobad da moridebulad vuTxari: rezo, aq giweria<br />
`TreviT mihqonda~. xom ar ajobebda, qarTulis TvalsazrisiT<br />
da moqmedebis xangrZlivobis gamosaxatavadac,<br />
`Treva-TreviT~ iyos-meTqi. uyoymanod dameTanxma<br />
da Caaswora. es, ra Tqma unda, SeniSvna ar yofila. saer-<br />
Todac, rezo inaniSvils iolad veraferze daiyoliebdi.<br />
imave `ciskarSi~ poeziaze dawerili ramdenimegver-<br />
97
diani Tavisi Sexeduleba roca moitana (me vTxove, saanketo<br />
kiTxvebi gadaveci), boloSi naTqvami hqonda, rom<br />
siymawvileSi usaxur, uriTmo, Tavisufal leqsebs werda<br />
da sanimuSod erTi maTgani, sakmaod gaWianurebuli,<br />
iqve iyo moyolebuli. me gadavwyvite leqsi Semekveca,<br />
radgan yvelaferi isedac gasagebi iqneboda. givim gamafrTxila,<br />
nu gaakeTeb aseT rames, ewyinebao. marTlac<br />
davureke da Seuvali kiloTi miTxra _ xeli ar axlo,<br />
rogorc aris ise datove.<br />
Tavisi suliskveTebiT, frazis simsubuqiTa da gam-<br />
WvirvalobiT, naxevartonebiT, stilis sifaqiziT <strong>revaz</strong><br />
<strong>inaniSvili</strong> yvelaze metad qarTveli mwerlebidan, niko<br />
lorTqifaniZes hgavda da SemTxveviTi ar aris, erTerT<br />
saukeTeso moTxrobas _ `sikvdili barbale badiaurisa~<br />
_ epigrafad rom waawera: `vuZRvni n. lorTqifaniZis<br />
Tavsafriani dedakacis xsovnas~, moTxrobis<br />
personaJi realur pirovnebad miaCnia. savsebiT marTali<br />
iyo akaki baqraZe, roca aRniSnavda, am miZRvnaSi familarobis,<br />
literaturuli keklucobis natamalic ar<br />
Canso.<br />
Tu ra Zalisa da masStabis mxatvaria rezo <strong>inaniSvili</strong>,<br />
amis naTelsayofad oriode saxeldaxelo magaliTs<br />
movixilav. erTia dokumentur sizusteze damyarebuli<br />
(am nacad xerxs igi xSirad da mudam warmatebiT<br />
iyenebs) mcire moTxroba `pani~, gasaocari cxovelmyofobiT,<br />
rom warmogvidgens galaktion tabiZis RvTaebriv,<br />
mokvdavTaTvis Znelad misawvdom bunebas. xelmokle<br />
mwerals, avadmyofi bavSvis gamosajanmrTeleblad,<br />
naklebad prestiJul qvemo wyneTSi (TariRic miTiTebulia<br />
_ 1957 wlis ivlisi) Raribuli oTaxi uqiravebia.<br />
radganac iq araviTari pirobebi ar gaaCnia, TviTon<br />
maRla, tyeSi adioda da samuSaod patara gamoqvabulis<br />
98
msgavsi raRac upovia. CamoTvlilia im qvabSi dawerili<br />
ramdenime moTxroba `lxini kaxelebTan~, `Sens irgvliv~<br />
da sxvebi. mwvervalisken mimavals tyis myudroeba, broliviT<br />
kriala haeris siwminde, wvimis drosac SenarCunebuli<br />
sisufTave izidavda (`tyeSi talaxi ar iyo, talaxs<br />
adamiani qmnis~). erT-erTi gaseirnebisas, tyis<br />
siRrmeSi, wred Sekruli qal-vaJTa mcire krebuli unaxavs,<br />
ulamazes gnomebad molandebuli da mas mere imaT<br />
daeZebs, magram versad poulobs, TiTqos isini cam<br />
Caylapao.<br />
bolo Zebnisas ki, Segulebuli gamoqvabulisken mimavali,<br />
namdvil saswauls gadaeyreba, miTosur xilvad<br />
gacxadebuls. aq TviT mas unda davugdoT yuri. rezo<br />
<strong>inaniSvili</strong> or abzacSi ambobs imas, rasac sxva albaT<br />
mozrdil tomSiac ver daatevda. es adgili mTlianad<br />
amosaweria. Cven xsenebuli xilvis monawileni vxdebiT:<br />
`samagierod am ZebnaSi wavawydi pans.<br />
is ijda CaSavebul lodTan, Cacucquli, Tma-wver<br />
gaburduli, orive xeliT xavss CaWidebuli. TiTqos<br />
raRac locvas ambobda, nel-nela aqanebda Tavs. davayurade,<br />
momesma kidec raRac duduni, raRac leqsisa Tu<br />
simReris ukanaskneli akordi. mimovixede, momeCvena,<br />
rom Zalze bneloda, xeebidanac cvioda Savi wveTebi.<br />
uCveulo SiSma momicva, movbrundi da TiTqmis gamoviqeci,<br />
sul wamovedi tyidan.<br />
ramdenime dRis Semdeg, CaxCaxa mzeSi, gavbede da<br />
avedi iq, im Sav lodTan. aravin ar iyo. miwaze TamaSobdnen<br />
mzis brtyel-brtyeli xalebi. xeli Sevaxe lods,<br />
davixare da Tvali gavayole raRac maxvili sagniT (albaT<br />
danis wveriT) gakawrul warweras _ galaktioni.~<br />
moTxrobas mZafri sinanuli abolovebs. avtori<br />
wers, rom im dRis mere, darsa Tu avdarSi, erTi stri-<br />
99
qonic veRar dawera. kacma rom Tqvas, araferia dasanani<br />
_ im moulodnelma gamocxadebam, gonis dambindavma<br />
eldam umaRles STagonebas aziara, imaze ukeTesi, rac<br />
zemoT movitane, raRa unda daewera?!<br />
aseTive magiuri Zalisa da idumalebiT aRsavse, amas-<br />
Tanave ukiduresad gamWirvalea meore, gviandeli mo-<br />
Txroba `eSmakebi~, RmerTis sabrZanebeliviT garindebuli<br />
TuSeTis yofas rom warmogvidgens. umal Tvalwin<br />
wamoimarTeba zviadad aziduli `mTebi, fiWvnarebi, sipiT<br />
naSeni saxlebi~..., zRapruli garemo, rasac mTeli<br />
cxovrebis manZilze fanatikuri gatacebiT xatavda<br />
Cveni ganumeorebeli Tengiz mirzaSvili, vis momnusxvel<br />
palitraSic mwife zRmartlis simsuye, fiqalis<br />
siSave, askilis siwiTle, RiRilos silurje, agreTve,<br />
mwvervalebze axaldagebuli Tovlis sispetake Warbobda.<br />
rezoc da CubCikac ferebis sinoyivriT, siTamamiT,<br />
aSkarad enaTesavebodnen niko firosmans, rac maT SemoqmedebaSi,<br />
sityviersa da ferwerulSi, araerTgan<br />
mJRavndeba.<br />
`eSmakebs~ werilis forma aqvs, laRad ikiTxeba. saqarTvelos<br />
mTianeTSi da Crdilo kavkasiis, umetesad<br />
lekTa aulebSi wlobiT navali mecnieri qali, folkloristi,<br />
Tavis megobars werils ugzavnis, acnobs Tu-<br />
SeTis Cum, sevdian cxovrebas, sadac patara gogoebic ki<br />
mdumared sxedan da qsoven, mowyenas iqarveben. erTgan<br />
isic Cans xazgasmuli, rom zamTrobiT, mTaSi gamoketili<br />
TuSis qalebi, Sebindebisas, niadag stumris momlodineni<br />
arian. kinokadrebis sicxadiTa da TanmimdevrobiT<br />
aRwerilia, Tu ra xdeba `saRamoobiT soflis moedanze,<br />
bexvneze~. gvesmis mklavis siganeze gawelili<br />
TuSuri garmonis xma, simRera, rasac, drodadro, cekvac<br />
mosdevs.<br />
100
manamde CarTulia erTi patara adgili, zRapris casaviT<br />
kamkama da daujerebeli, wakiTxvisas SeuZlebelia<br />
tanSi Jruantelma ar dagiaros: `sul dabla, maRal<br />
balaxebSi, tboria, oriode metris sigane, magram Rrma<br />
da wminda, wminda. Sig erTi didi, mdumare kalmaxi cxovrobs,<br />
modis xolme erTi TiTqosda imqveynad gadasuli<br />
dedaberi, miujdeba tbors da puris namcecebs uyris kalmaxs.<br />
kalmaxic dinjad, TiTqos nebieri zmorebiT Wams.~<br />
da am sofels, erT TovlWyapian dRes Semoexizna<br />
leki qal-vaJi, ali da fatma: biWi Tvrameti wlisaa, gogo<br />
_ Teqvsmetisa. maT erTmaneTi SeuyvardaT, magram<br />
Zveleburi yaidis ujiaT mSoblebs SeuRlebis neba ar<br />
daurTavT da TuSTa sofels miaSures.<br />
bexvneze SekrebilebSi gamoirCeva eSxiani TuSi gogo<br />
_ lela, vinc ukve kargad icnobs fatmas (gogoebma ician<br />
erTurTis fasi, jado-Tilisma). lela garmons aJRerebs,<br />
zedized, momxibvlelad, gulSi Camwvdomad mReris<br />
(`netav frinvelad maqcia, Sensken gamovyve niavsa~...);<br />
erT simReras meore mohyva da monusxuli ali jiutad<br />
aniSnebs, mere sulac aiZulebs fatmas, manac im-<br />
Reros (isic aranakleb grZneuli aRmoCndeba). es aris<br />
Cumi, faruli jibri or, RvTis madliT cxebul niWs Soris.<br />
Cven TiTqos mTvaris Suqze aelvarebuli margalitebis<br />
wkriali gvesmis: `maSin aiRo fatmam Tavi maRla,<br />
daxuWa Tvalebi da waamRera, ra waamRera, rom SemeZlos<br />
gadmocema! sad hqonda, sad itevda es erTi bewo, sifrifana<br />
gogo imodena sevdas _ dis sevdas, colis sevdas,<br />
dedis sevdas. rogor axerxebda Teqvsmeti wlis gogo<br />
yovelive amas brZeni qalis simSvidiTa da yuCi xaverdovani<br />
xmiT Tqmas!<br />
ai, lah-lah-la-la lai...<br />
Sewuxebuli cxenebiviT tokavdnen kacebi iqiT.<br />
101
morCa, Tvalebi gaaxila. garmoni RimiliTa da dauZlurebuli<br />
mklavebiT gamoswia win. _ kidev, kidev. _<br />
vexvewebodiT Cven. arao Seibuda tyapuWSi.~<br />
yvelaze mZafrad lelam SeigrZno im simReris Zala,<br />
dauCoqa, Sublze eambora fatmas, netari wuTebis gamo.<br />
axla isev lelas jeri dadga, igi Tavidan ugunebodaa,<br />
amis mere Cemi simRera raRa iqnebao da uwadinod aamoZravebs<br />
klaviSebze TiTebs, sadRac Soridan iwyebs, TandaTanoboT<br />
SeenTeba cecxli, amosTqvams gulis varams,<br />
motanilia erTi strofi am simRerisa:<br />
102<br />
vaime, Cemo dedao,<br />
ra janRi mawevs zedao,<br />
Cemi sakinZis Rilebi<br />
madneba zedizedao.<br />
is rac am oTx mwuxare striqons mosdevs, imdenad gamaognebelia,<br />
erTianad unda amovwero, raTa am gasaocar<br />
moTxrobas siRrme, unazesi lirizmi, feradovneba,<br />
alag-alag lagamawyvetili qariSxlis siboboqre ar daakldes.<br />
rames darTva sruliad zedmeti iqneboda. arsebobs<br />
TvalismomWreli, didi Semoqmedis eniT gamoTqmuli<br />
sicxade, rasac araviTari ganmarteba ar esaWiroeba:<br />
`es iyo qmaryofamoSlili qalis moTqma. qarSi, delgmaSi,<br />
sibneleSi mamis saxlisken momavali qalis moTqma,<br />
romelic sakinZis Rilebs adnobs Rvarad Camomavali<br />
cremli.<br />
bevri Cveni momRerali qalisTvis momismenia, Cemo<br />
dao, magram im saRamos lelam yvelani mospo. me marto<br />
fatmasRa vuyurebdi. CaWidebuli hqonda tyapuWis saxeloSi<br />
orive xeli, SemoeWdo yelze TiTqos sicive<br />
aZagZagebda, uZagZagebda Tvalebic. morCa lela. Tvi-<br />
Tonac amoiZro suli da Cvenc amogvicariela sasule-
Ti. fatmam ki ici? gadaagdo tyapuWi ukan, wamodga da<br />
wavida bexvneze qalaqel gogosaviT nabijgaSlili, amayi.<br />
aTiod nabijze wasuli mobrunda da raRac sityvebi<br />
daiZaxa. autyda xarxari alis. mere gviTargmna: eSmakiao<br />
lela, eSmakio. da Caikarga bexvnes iqiT fatma. lela ki<br />
ijda da marTla eSmakiviT akreWda kbilebs, _ magan damaswroo,<br />
me unda meTqva magisTvis, me ver gavubede da<br />
magan damaswroo.<br />
kacebi Tavgzaabneuli borialebdnen erTmaneTSi.<br />
. . . . . . . .<br />
. . . . . . . .<br />
im Rames TiTqmis ar meZina. Sen ici, razec vifiqrebdi<br />
im simRerebis Semdeg. diliT TiTqmis uTenia avdeqi.<br />
gavedi gadasaxedTan da ucnauri ram davinaxe: mwvanian<br />
balaxze mogoravdnen erTmaneTs Caxutebuli qali da<br />
kaci. kaci _ ruxi, qali _ cisferi. igores, igores,<br />
Camogordnen dabla, iq gaCerdnen, iyvnen iqac Caxveulni<br />
erTxans, mere wamosxdnen, erTmaneTs Sehyurebdnen da<br />
icinodnen. kaci iyo ali, qali _ fatma.<br />
miwaze Cveni arseboba Tu Rirs, albaT aseTi sanaxaobebisTvis<br />
Rirs, Cemo sayvarelo dao!~<br />
`eSmakebi~ da masSi warmodgenili mRelvare vnebebi<br />
swored is sityvierad auxsneli, zegardmo ZalebiT<br />
wilnayari movlenaa, rasac didi espaneli poeti federiko<br />
garsia lorka `duendes~ uwodebda.<br />
<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Semoqmedebasa da mis ganumeorebel<br />
adamianur Tvisebebze, SesaSur Tavmdablobasa da<br />
klasikur sisadaveze ganuzomlad bevri maqvs saTqmeli,<br />
magram danarCeni sxva droisTvis unda gadavdo.<br />
samwuxarod, Cven jer kidev ar gvaqvs gacnobierebuli,<br />
<strong>revaz</strong> inaniSvilma ramdeni sulieri simdidre dagvitova,<br />
ra fasdaudebeli saunjis patronebi varT.<br />
103
Sarlota kvantaliani<br />
104<br />
rogor iqca erTi Cveulebrivi almanaxi<br />
Zvirfas wignad<br />
1986 wlis 9 ianvari iyo. es TariRi arasodes gamaxsendeboda,<br />
rom ara erTi ambavi: am dRes rusTavis metalurgTa<br />
kulturis sasaxleSi didi literaturuli sa-<br />
Ramo Catarda, romelic rusTavSi weliwadSi erTxel<br />
gamomavali almanaxis `rusTavis CiraRdnebis~ dabeWvdas<br />
mieZRvna. almanaxs mwerali karpe mumlaZe redaqtorobda,<br />
literaturuli gaerTianebis xelmZRvaneli<br />
da mwerlobis didi propagandisti. saRamo pompezuri<br />
iyo, saqalaqo komitetis mdivnebiT da rusTaveli inteligenciiT<br />
`damSvenebuli~. aseTi RonisZiebebi mweralTa<br />
kavSiris monawileobis gareSe ver Catardeboda,<br />
Tavmjdomare Tu ara, romelime mdivani aucileblad<br />
unda migewvia. im xanad saqarTvelos mweralTa kavSiris<br />
erT-erTi mdivani gaxldaT rezo <strong>inaniSvili</strong>, uxmauro,<br />
upretenzio, ukonfliqto, znekeTili, saTno adamiani,<br />
rogorc cxovrebaSi, aseve SemoqmedebaSi. kaci uCinari,<br />
magram saCino Tavisi pirovnuli da mwerluri RirsebebiT,<br />
swored batoni rezo moiwvia am saRamoze batonma<br />
karpem... darbazi savse iyo. aseTi saRamoebi arc<br />
ise xSirad imarTeboda metalurgTa qalaqSi da xalxi<br />
danatrebuli iyo. krebulSi ZiriTadad rusTavSi<br />
mcxovrebi mwerlebis nawarmoebebi da doneckeli poetebis<br />
Targmanebi iyo dabeWdili (rusTaveli da doneckeli<br />
literatorebi megobrobdnen).<br />
mobrZanda rezo <strong>inaniSvili</strong>. moiwvies prezdiumSi.<br />
TavdaRunuli, mZime nabijiT amovida scenaze, sadac<br />
yvavilebiT morTuli magida idga. ovaciebiT Sexvda
darbazi. magidasTan axalgazrda poetebi isxdnen, batoni<br />
rezo Cem gverdiT dajda, riTac didad gamaxara.<br />
daiwyo saRamo. batonma karpem Zalian Soridan daiwyo<br />
da imden xans ilaparaka, rom aqa-iq darbazSi taSiT Seaxsenes<br />
reglamenti. batonma rezom almanaxi mTxova, _<br />
Cavxedav, raime xom unda vTqvao. oriode leqsi waiki-<br />
Txa, sarCevs gadaxeda da mere didxans TavCarguli iyo<br />
wignSi; cnobismoyvareoba mklavda, _ neta, ra moewona,<br />
ase Tvalmoucileblad rom kiTxulobs-meTqi. karpes<br />
Semdeg axalgazrda poetebs dagviTmes adgili. daviT<br />
mWedlurma mSvenieri patriotuli leqsebi waikiTxa, me<br />
_ lirikuli; roca Cems adgilas davjeqi, batonma<br />
rezom miTxra, _ mSvenieri iyo, SeinarCuneT es gulwrfeloba<br />
da qaluroba, nu dawer `vaJkacur~ leqsebs.<br />
Semdeg almanaxi damibruna da moridebiT Caiduduna _<br />
iseTi qaTqaTa ydebi hqonda, Tavi ver Sevikave da mgoni<br />
wigni dagimaxinjeo...<br />
davxede. ydis pirvel gverdze axalgazrda qalis<br />
portreti daexata, bolo gverdze _ mTis ferdobze,<br />
xis ZirSi mdgari Cafiqrebuli moxuci qali. lakonuri<br />
da mravlismTqmeli iaponuri miniaturis msgavsad. qveS<br />
ki ewera: `1986 wlis 9 ianvari, rusTavi, r. <strong>inaniSvili</strong>~.<br />
amitom damamax-sovrda es TariRi. ase meqca erTi<br />
Cveulebrivi almanaxi Zvirfas wignad.<br />
105