30.01.2013 Views

revaz inaniSvili _

revaz inaniSvili _

revaz inaniSvili _

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

SoTa rusTavelis qarTuli literaturis instituti<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> _<br />

mwerali da dro<br />

(eZRvneba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s gardacvalebidan<br />

me-20 wlisTavs)<br />

Tbilisi 2012<br />

1


UDC(uak) 821.353.109<br />

i-53<br />

samecniero krebuli gamoica<br />

qalaq Tbilisis sakrebulos mxardaWeriT.<br />

redaqtori<br />

irma ratiani<br />

saredaqcio kolegia:<br />

ivane amirxanaSvili<br />

maka elbaqiZe<br />

miranda tyeSelaSvili<br />

kompiuteruli uzrunvelyofa<br />

TinaTin duglaZe<br />

© SoTa rusTavelis qarTuli literaturis instituti,<br />

2012<br />

ISBN 978-9941-0-4212-6<br />

2


Sinaarsi<br />

miranda tyeSelaSvili<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong><br />

SemoqmedebiTi portreti..........................................................5<br />

maka joxaZe<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s `samagido Canawerebi~...........................14<br />

nona kupreiSvili<br />

sikeTisa da borotebis antinomia<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi.....................................................28<br />

inga milorava<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozis<br />

mxatvruli dro da sivrce.......................................................39<br />

maia jaliaSvili<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis poetika....................................49<br />

maia naWyebia<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s stilis<br />

zogierTi sakiTxi.......................................................................60<br />

irma ratiani<br />

Janris klasikosi........................................................................75<br />

levan bregaZe<br />

ori etiudi <strong>revaz</strong> inaniSvilze..............................................85<br />

3


emzar kvitaiSvili<br />

zogi ram ufros megobarze.....................................................94<br />

Sarlota kvantaliani<br />

rogor iqca erTi Cveulebrivi<br />

almanaxi Zvirfas wignad.........................................................104<br />

4


evaz <strong>inaniSvili</strong> _<br />

SemoqmedebiTi portreti<br />

miranda tyeSelaSvili<br />

qarTuli mcire prozis aRiarebuli ostati, <strong>revaz</strong><br />

<strong>inaniSvili</strong> 1926 wlis 20 dekembers daibada gare kaxeTis<br />

erT lamazsa da ZvelisZvel sofelSi_ xaSmSi. `Cemi sam-<br />

Soblo sofeli xaSmia. es saxeli maincdamainc saamayod<br />

ver JRers, saba mas `avhaerovansa da umaSnos~ uwodebs...<br />

miuxedavad amisa, xaSmi mikarguli sofeli arasodes<br />

yofila~, _ vkiTxulobT mwerlis mier cxovrebis<br />

ukanasknel wlebSi daweril avtobiografiul moTxrobaSi<br />

`Tojinis TvaliT~, sadac misi adreuli bavSvobaa<br />

gacocxlebuli. `dedaCemi mSobiarobisTanave cudad<br />

gamxdara, CemTvis ramdenime dRes ki uwovebia ZuZu<br />

da dawyebula Cemi vainaCroba, xan ZaluaCemi mawovebda<br />

Turme, xan mezobeli patarZlebi. mravalTa ZuZunawovs,<br />

mravalTa siyvaruli Caminerga RmerTma~.<br />

xaSmelebi iyvnen mwerlis deda da gamzrdeli bebiac,<br />

mamis deda.<br />

dedas, mamulaSvilTa SeZlebuli ojaxis nanatr qaliSvils,<br />

qalaqSi hqonda ganaTleba miRebuli, TviT<br />

axal gimnaziaSi (axlandeli universitetis SenobaSi).<br />

Tumca papa, giorgi mamulaSvili yovelTvis dalxenili<br />

rodi yofila, `bavSvobaSi imdeni gaWirveba hqonda gadatanili,<br />

aT kacs eyofoda xasiaTis gasaZaRleblad~-o.<br />

ded-mamis siyvarulis ambavs romantikulad aRwers<br />

mwerali, mamas sul ramdenime sityviT axasiaTebs: `er-<br />

Ti Zmisa da ori dis patrons araferi gaaCnda mkvircxli<br />

gonebisa da Zalian lamazi Rimilis meti... mere<br />

axali cxovreba movida... mamam imas miaRwia, rom mTeli<br />

5


soflis Tavkaci gaxda... gulRia iyo, pirdapiri da<br />

mudam saxenaTeli~...<br />

calke Tavs uZRvnis bebias, xaSmelsave, xatiaSvilis<br />

qals, saocari saTauriT `bebia _ Cemi mze~.<br />

aqve igonebs bebiis monaTxrobs: `wlis rom gavmxdarvar,<br />

winaT CvenSi aseTi rwmena hqoniaT, _ davusvivar,<br />

SemouyriaT irgvliv sxvadasxva xelobis iaraRebi: ko-<br />

Webiani saangariSo, waldi, sadgisi, astami, kalami, nali,<br />

xerxi da kidev sxva raRaceebi. rasac pirvelad mohkidebda<br />

bavSvi xels, im xelobis kaci gamovidoda. bebia<br />

metyoda xolme, Seno, kalams daswvdi maSinveo. ara mjera,<br />

rom erTi wlis bavSvma koWebiani saangariSos gverdiT<br />

kalams waatanos xeli, magram egre iyoo, daudasturebia<br />

dedasac~.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong>saTvis uCveulod vrcel am moTxrobaSi<br />

adreuli bavSvobis naTeli, uzrunveli da bednieri<br />

dReebia aRwerili. mTavrdeba samwuxaro ambebiT:<br />

1937 wels, zafxulSi daapatimres mama, dedis mamac da<br />

Zmac. inaniSvilebs viRacebma RamiT gaukafes venaxi.<br />

jer kidev wina wels, partiidan garicxulma da samsaxuridan<br />

moxsnilma mamam TbilisSi erT qoxs Seafara Tavi<br />

da yvelani, deda, da, patara Zma, bebiis garda, TbilisSi<br />

wamoiyvana. `ra daiwyo TbilisSi, ras SevudeqiT axals,<br />

es calke Temaa. Tu saSualeba momeca, odesme amazec<br />

davwer, magram Tu ver davwere, arc es Semawuxebs Zalian,<br />

radgan uCemodac aTasobiT adamians aqvs naambobi,<br />

ra saSineleba iyo 1937 weli, mere omi, mere omis dam-<br />

Tavrebis pirveli wlebi~.<br />

megobrebi ixseneben, rom am Temaze laparaki ar uyvarda,<br />

arc avtobiografias mibrunebia, Tumca, mamis<br />

dasjiT gamowveuli, patara biWis SemaZrwunebeli tki-<br />

6


vili sxvagan, mxatvrul teqstSi aisaxa _ moTxrobaSi<br />

`patara biWi golgoTaze~.<br />

weliwadze meti iyo gasuli mamis dapatimrebidan,<br />

jer isev TbilisSi hyavdaT. awamebeno, xorcebs iCqleTda<br />

da imduRreboda bebia. erTxel, SeRamebulze maT<br />

ojaxSi Seipara mamis bavSvobis megobari Zia vano, xval<br />

diliT, gaTenebisas, sasamarTloSi moiyvanen, Tu yvelas<br />

daginaxavT, darwmundeba, rom cocxlebi xarTo.<br />

dilaadrian, sasamarTlos SenobasTan tusaRebi manqanebiT<br />

rom miiyvanes, Zia vanom aTi-TerTmeti wlis biWs<br />

SenobaSi Sesvla ubrZana, Tu vinme gkiTxavs, etyvi aqauri<br />

damlageblis Svili varo. did, ganaTebul kibeze,<br />

kedels akruli biWi uyurebda rogor mohyavdaT patimrebi<br />

jariskacebs. im dasaxiCrebul adamianebSi, fexebs<br />

rom Zlivs moaTrevdnen, aRarc ki eZebda mamas. magram<br />

erTma, yvelaze saxiCarma, koWlma, pataram, misken yureba<br />

daiwyo, gaucina da xelic auwia odnav zemoT. biWi<br />

SekrTa, radgan icno. gareT gamovardnils deda da da<br />

tiriliT ekiTxebodnen, _ daginaxao? rame Tu giTxrao,<br />

magram kriWaSekruls xma ver amoaRebines. mas, rogorc<br />

erTgan, `samagido rveulebSi~ wers, manamde `arasodes<br />

unaxavs mimis Wiani kbilic ki. wavida mTlad axalgazrda,<br />

janmrTeli da sayvareli~. sadRac, navTluxis<br />

midamoebSi, gausamarTleblad daxvrites papac, giorgi<br />

mamulaSvili.<br />

Semdeg iyo trockistTa Svilebis iarliyi, fezeo da<br />

muSaoba saaviacio qarxanaSi. saaviacio teqnikumSic<br />

swavlobda, magram ar daumTavrebia, rogorc Cans, male<br />

mixvda, misi saqme rom ar iyo. xatvis Tandayolili,<br />

gamorCeuli niWis gamo, erTxans samxatvro akademiaSic<br />

apirebda swavlis gagrZelebas, Tumca, sabolood, 1947<br />

wels universitetis filologiis fakultetze Sevida.<br />

7


1949 wels, rodesac misi da daqvrivda da Cvili bavSviT<br />

xelSi usaxsrod darCa, ojaxis tvirTis aReba sakuTar<br />

mxrebze mouxda, universiteti miatova da samgoris<br />

arxis mSeneblobaze daiwyo muSaoba. misi studentobis<br />

megobari Tina cqitiSvili igonebs, saerTod uwyinarsa<br />

da iumoris grZnobis mqones, rogor swyenia misi xumroba,<br />

_ samgoris arxze muSaobiT, sabWoTa mSenebloba-<br />

Si Tavis gamoCena da karieris gakeTeba xom ar gindodao.<br />

universitetSi maSindelma legendarulma reqtorma<br />

niko kecxovelma daabruna, romelsac yvela niWier<br />

studentze didi amagi hqonda, magram rezo <strong>inaniSvili</strong>s<br />

mimarT mis gansakuTrebul damokidebulebas Zalian<br />

bevri ixsenebs: amboben, kecxovelma moikiTxa, is niWieri<br />

biWi ratom ar Canso, kaci gagzavna mis mosaZebnad,<br />

apovnina da universitetSi moayvaninao. kidev erTi megobari,<br />

Tina kobalaZe igonebs: `mogvianebiT, baton<br />

nikos rom davuaxlovdi da es ambavi gavaxsene, miTxra:<br />

Zalian niWieri mweralia. aseTi kacis daxmareba yvelas<br />

valia, es qveynisTvis aris saWiroo.~<br />

Tavad mwerali, niko kecxovels `uZmos Zmad da umamos<br />

mamad~ moixseniebda.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s pirveli moTxroba `saxsovari~<br />

studentur almanax `pirvel sxivSi~ gamoqveynda 1950<br />

wels, 1951 wels amave JurnalSi daibeWda moTxrobebi:<br />

`ucnauri~, `samgorelebi~ da `budruganaSi~. 1953 wels<br />

gamosca moTxrobebis krebuli, saxelwodebiT `pirveli<br />

moTxrobebi~. qarTveli mkiTxveli saocari emociiT,<br />

qebiT Sexvda rezo inaniSvils. sazogadoeba SeZra mwerlis<br />

uSualobam, misma enam da stilma. mowoneba im mwerlebmac<br />

ki ver damales, visTvisac nawarmoebis mxatvruloba<br />

ki ara, idea iyo mTavari.<br />

8


mogvianebiT, rezo <strong>inaniSvili</strong>s gamoCenis efeqti qar-<br />

Tul prozaSi, poeziaSi ana kalandaZis pirvelad gamoCenas<br />

Seadares. ufro konkretulad mixeil qvliviZes gavixsenebT:<br />

`rezos pirveli wignis wakiTxvisTanave mivxvdi,<br />

did mweralTan maqvs saqme. iseT mweralTan, visi uSualo<br />

winamorbedebi Cveni klasikosebi arian: ilia WavWavaZe,<br />

vaJa-fSavela da daviT kldiaSvili. aki moxda: rezo inaniSvilma<br />

Rirseulad gaagrZela da axal safexurze aiyvana<br />

qarTuli klasikuri prozis saukunovani tradicia~.<br />

yvela, vinc <strong>revaz</strong> inaniSvils icnobda, erTxmad aRniSnavs,<br />

rom iSviaTia xelovani, romlis pirovnuli `me~<br />

esoden Seesabamebodes misi Semoqmedebis arss. misi<br />

mwerluri ostatoba Tvals ar sWris garegnuli efeqtebiT,<br />

erTi SexedviT umniSvnelo, yofiT ambebs, pastoralur-soflur<br />

garemos Tu qalaquri cxovrebis<br />

suraTebs, mwerali mSvidi, naRvliani sikeTis SuqiT ana-<br />

Tebs da maTSi dafarul poezias gamoavlens.<br />

misi SemoqmedebiTi ukompromisobis araerT SemTxvevasac<br />

ixseneben.<br />

rezo esaZe:<br />

`im dros miniaturebs vwerdi, Zalian sentimentalurs<br />

da gulisamaCuyebels. mivitane es Cemi miniaturebi<br />

`pirvel sxivSi~ da miTxres, Sen TviTon airCie recenzentad,<br />

vin gindao. ra Tqma unda rezo-meTqi, Cemi<br />

Zmakacia. darwmunebuli var, iseT recenzias dawers,<br />

taSiT da zar-zeimiT Sevgrialdebi `pirvel sxivSi~.<br />

magram me rezom gamauTova!... erTi namceciT ar damzoga,<br />

aRaraferi datova Cemgan. daamTavra Tu ara, momaSura,<br />

gewyinao?, _ mkiTxa.<br />

_Sens TvalebSi yvelaferi erTiandeboda, Tan mlan-<br />

ZRavdi, Tan iRimebodi, ise Zalian miyvardi im dros,<br />

9


wuTiT ar mifiqria ganawyeneba-Tqo, vupasuxe. mis Tvalwin<br />

gavanadgure Cemi miniaturebi mTlianad.<br />

Teimuraz maRlaferiZis mogonebaSi vkiTxulobT, Tu<br />

rogor gaitana damwyeb mweralTa wreze namdvil ambavze<br />

dawerili patara moTxroba, romelSic sami wlis bi-<br />

Wunas ucabedi sikvdili iyo aRwerili. mavanni gamodiodnen<br />

da maqebdnen, magram CemTvis rezos msjavri iyo<br />

mTavari, man ki qva qvaze ar datova, miTxra, `iqneb, rac<br />

moTxrobaSia aRwerili, marTlac moxda, magram rac<br />

xdeba, gana yvelaferi gadmocemis Rirsia? literatura<br />

axal realobas unda qmnides, Tanac iseTs, rac adamianebs<br />

cotaoden Svebas moutans... rogor SeiZleba mweralma<br />

sami wlis bavSvi sasikvdilod gaimeto, ra mxatvruli<br />

aucileblobaa amiso.~<br />

am SemTxvevasTan kavSirSi, SeuZlebelia, sxva ambavi<br />

ar gagvaxsendes. inaniSvils aqvs erTi araCveulebrivi<br />

sabavSvo moTxroba `qari rom uberavda da Tan Tovlis<br />

fifqebi mohqonda~, romelic obol da-Zmaze mogviTxrobs.<br />

avtobiografiaSi wers, rom moTxroba papa giorgis<br />

miuZRvna da namdvil ambavzea agebuli, Tumca mTlad dokumenturi<br />

ar aris, sinamdvileSi, papas patara da daiRupa,<br />

magram moTxrobas bednieri dasasruli aqvs, ase mindoda<br />

damemTavrebina, radgan bavSvebisTvisaa dawerilio.<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis filologiis<br />

fakulteti 1956 wels daamTavra da ramdenime weli<br />

mxolod literaturuli SromiT cxovrobda, rac sab-<br />

WoTa sinamdvileSi arcTu xSiri SemTxveva iyo.<br />

1960 wels sabavSvo gamomcemloba `nakadulSi~ daiwyo<br />

muSaoba, 1966-Si kinostudia `qarTuli filmis~ sascenaro<br />

ganyofilebaSi gadavida. 1985-88 wlebSi iyo<br />

saqarTvelos mweralTa kavSiris mdivani, 1989 wlidan<br />

sicocxlis bolomde sabavSvo Jurnal `dilis redaqtori.<br />

10


ezo <strong>inaniSvili</strong>s scenarebis mixedviT gadaRebulia<br />

araerTi qarTuli filmi. maT Soris, `ardadegebi~, `vi-<br />

Racas avtobusze agviandeba~, `ferma mTaSi~. igi aseve<br />

Tanaavtoria scenarebisa saqveynod cnobili qarTveli<br />

kinoreJisorebis _ oTar ioselianisa da Tengiz abulaZis<br />

filmebisaTvis _ `pastorali~, `natvris xe~.<br />

`mwerlis aTeulobiT wigns Sorisaa sabavSvo moTxrobebis<br />

ramdenime krebuli. 1977 wels, wignisTvis `Sori<br />

TeTri mwvervali~ rusTavelis saxelobis premia mieniWa.<br />

werda fanqriT, gasaocrad lamazad da mwyobrad, Tu<br />

rame ar moswonda, saSleliT Slida da aseve lamazad<br />

asworebda. mwerlis SemoqmedebiTi saxelosnos Sesaxeb<br />

gadasaRebi dokumenturi filmis scenarad gankuTvnil<br />

teqstSi Tavadac wers: `patara moTxroba leqss hgavs...<br />

moxdeba, _ TiTqos SemTxveviT gadaeyrebi, gonebaSi ganaTdeba<br />

da gadairbens raRac... mere dawer, dawer gansakuTrebiT<br />

Savad da araferia... Cemi erTaderTi Tavisebureba<br />

isaa, rom uTuod fanqriT vaTeTreb, Tanac<br />

uTuod Zalian karg qaRaldze, ramdenjerac gnebavT,<br />

imdenjer dawereT da waSaleT, es qaRaldi yvelafers<br />

itans. mcire formis nawarmoebs ki es Sla da xelaxla<br />

dawera frazisa, arasodes swyens.~<br />

xatvac Zalian uyvarda. gamudmebiT xatavda yvelgan,<br />

gansakuTrebiT samsaxurSi, TaTbirebze, sxdomebze. xatavda<br />

peizaJebs, xeebs, sakuTari moTxrobebis gmirebs.<br />

uyvarda musikac. gamorCeviT _ simfoniaTa neli nawili,<br />

muSaobis dros maT raRacnair akompanimentad ganvicdio.<br />

musikosebisagan Zalian bevri ramis swavla SeiZleba,<br />

novelistebisTvis _ gansakuTrebiT Sopenisgano.<br />

mwerlis stilis, misi saocari unaris, sul erTwinadadebian<br />

miniaturaSi personaJis mTeli cxovreba Caetia,<br />

nimuSad erTi pawawina Canaweri gavixsenoT `sama-<br />

11


gido rveulebidan~: `nina Zalos naambobi: marto Cemi<br />

mziTvis TeTreuli rom daawyves amaTi stoli, am sacodavebisa,<br />

waiqca~.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> 1991 wlis dekembris bolos gardaicvala.<br />

im dros saqarTveloSi samoqalaqo omi iyo gaCaRebuli<br />

da literaturis moyvarulTa gulubryvilo rwmena,<br />

aseTi donis Tavzardamcem movlenas, Tu sul ver Sewyvetda,<br />

droebiT mainc unda SeeCerebia ZmaTa Soris sisxlis-<br />

Rvra, samwuxarod, ar gamarTlda. qveyanaSi datrialebuli<br />

tragikuli movlenebis fonze, didi mwerlis, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s,<br />

gardacvaleba, lamis erTi ojaxis tragediad darCa.<br />

mwerlis saiubileo, 2006 wels, jumber TiTmeriam Seadgina<br />

da gamosca <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s 80 wlisTavisadmi<br />

miZRvnili wigni `dagvianebuli rekviemi~, sadac megobrebis<br />

araerT, Zalian saintereso mogonebasTan erTad, rezo<br />

<strong>inaniSvili</strong>s Semoqmedebis Sefasebebic aris mocemuli.<br />

vaxuSti kotetiSvili: `uyvarda yvelaferi, razec<br />

werda, vizec werda da visTvisac werda~.<br />

oTar CxeiZe: `<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> ufro lirikosi gaxldaT<br />

Tavisi miniaturebiT, mcire zomis moTxrobebiTa<br />

da CanaxatebiT~.<br />

otia ioseliani: `CvenSi qarTvelma, uwignuric rom<br />

iyos, rezo <strong>inaniSvili</strong> unda icodes, radgan mis nawarmoebebSi<br />

amoikiTxavs qarTuli sityvis didostatobasac,<br />

im tkivilsac da Rimilsac, rac rezom icoda, misma<br />

Semoqmedebam icis da sxvam aravin~.<br />

otia paWkoria: <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> ostatia. ostatia<br />

xelovnebis da xelobis TvalsazrisiT (STagonebis sferoSic<br />

da wvrTniT SeZenili CveviTac). mis mTel rig mo-<br />

TxrobebSi Cans qarTuli prozis maradi Tviseba _ ma-<br />

Rali rwmena, miwis vnebadauSreti trfiali, sityvis ganuxreli<br />

erTguleba~.<br />

12


aleqsi WinWarauli: `rezos myvirala Temebi ar uyvarda,<br />

magram sruliad umniSvnelo ambavs ise aaJRerebda,<br />

rom yvelas yuradRebas miipyrobda~.<br />

levan bregaZe: `bevri didi mwerlisagan gansxvavebiT,<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>saTvis ambavi da ambis ganviTareba<br />

rodia mTavari, aramed raRac sxva, idumali da mouxel-<br />

Tebeli. aseT Semoqmedze amboben, rasac misi xeli Seexeba,<br />

yvelaferi oqrod iqcevao~.<br />

Teimuraz maRlaferiZe: `mis moTxrobebSi yvelaferia:<br />

mkafio azri, kompoziciuri simwyobre, qveteqsti,<br />

uzustesi detali, sxarti dialogi, sevdisa da sixarulis<br />

ucnauri nazavi, ukiduresobamde dawuruli<br />

fraza, cincxali iumori... faqizi, gamWvirvale, poeziis<br />

rangSi ayvanili lirizmi, mZafri dramatizmi~.<br />

akaki baqraZem <strong>inaniSvili</strong>s moTxrobebs `sulis puri~<br />

uwoda: `misi samyaro sufTa, kriala, mziT gabrwyinebuli<br />

samyaroa, dasaxlebuli keTili, mSromeli, urTier-<br />

Tmoyvaruli adamianebiT~<br />

dRes, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s gardacvalebidan oci wlis-<br />

Tavze, pativs mivagebT mis xsovnas, gavixsenebT da<br />

sxvebsac SevaxsenebT im did SemoqmedebiT memkvidreobas,<br />

romelic mweralma dagvitova, radgan dResac aqtualuria<br />

didi mwerlis SiSi, erT CanawerSi ori aTeuli<br />

wlis win gamoxatuli: `am dReebSi gamaCera erTma<br />

ganswavlulma kacma da viTomda mxolod xumrobiT mki-<br />

Txa: _ ra qarTuli orRobeebis qeba agityda, kaco, am<br />

gagania kosmosis aTvisebis epoqaSio. mec viTom xumrobiTve<br />

mivuge: _ eg SiSidan modis. meSinia, Sen, romelsac<br />

ggonia Seni miznebisaTvis saWiro raRac mainca da<br />

mainc cxra mTisa da cxra zRvis gadaRma moiZieba, Zirs<br />

dauxedavad ar gadaTelo Sens win arsebuli sicocxleebi<br />

da mSvenierebani-Tqo~.<br />

13


maka joxaZe<br />

14<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s `samagido Canawerebi~<br />

`nu ufrTxildebiT Tavs, Tu Tqmas moelian Tqvengan,<br />

TqviT Tqveni saTqmeli da nu ifiqrebT imaze, maincdamainc<br />

gamorCeulad brZnuli TqvaT raime. maT mxolod<br />

xma sWirdebaT Tqveni...~<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong>s es Wkvianuri sentencia, romelsac<br />

ukve Sehparvia am mwerlisaTvis uCveulo skefsisi, gansakuTrebuli<br />

siRrmiT gamoxatavs drois dawolas, samyaros<br />

bunebrivi ritmidan amovardnas, azris uazrobad<br />

qcevas, mosmenis unaris daqveiTebas, namdvili, Rrma<br />

gancdebis nacvlad impulsurobas. yovelive aqedan<br />

gamomdinare ki _ xelovanisa da xelovnebis kriziss.<br />

Sua saukunis wminda mamebi kacobriobis morwmune<br />

nawilzec ki winaswarmetyvelebdnen: ukanasknel Jams<br />

adamianebi sacdurTagan ise dauZlurdebian, locvas<br />

vin Civis, pirjvris gadasawer Ronesac ki veRar aRmoaCenen<br />

sakuTar TavSio... maS, raRa unda iTqvas araeklesiur,<br />

rwmenisagan sruliad daucvel adamianebze?!<br />

gamklavebisa da Zal-Ronis mosakrebad xelovanma sakuTar<br />

mRvimeebs, sakuTar sulier samyaros unda miaSuros.<br />

danarCenebTan erTad xelovanic ganuwyvetliv<br />

dgas arCevanis winaSe, _ amdengvar mZlavr sacdurTa<br />

talRebSi sakuTari sindisis, e.i. RvTis xmis nebayoflobiT<br />

tyved darCes. es yvelaze sufTa da sando zonaa.<br />

Tu am zonis aumRvrevlad dacvas moaxerxebs, maSin igi<br />

tarkovskiseul, yvelaze sando `stalkerad~ (gzamkvlevad)<br />

rCeba.<br />

ori cxovreba _ xelovneba da sinamdvile _ es paraleli<br />

samyarosaviT Zvelia. ori realoba _ mxatvruli


da empiriuli _ imTaviTve sxvadasxva Rirebulebebze<br />

iyo orientirebuli, magram arcerT saukuneSi Semoqmedebas<br />

iseTi zewola ar ganucdia, rogorc CvensaSi. arc<br />

erTi saukune iseTi mZlavri, masobrivi, yovlisSTanmTqmeli<br />

energetikiT ar CarTula suliersa Tu mxatvrul<br />

samyaroSi, rogorc es meoce saukuneSi moxda. am<br />

TvalsazrisiT xelovanisa da masze Seyvarebuli adamianis<br />

bedi, mwerlisa da mkiTxvelis bedi arc arasodes<br />

damsgavsebia ise erTmaneTs, rogorc dRes. sisastikis<br />

progresi ara mxolod xelovnebas ebrZvis, aramed mis<br />

WeSmarit mcodnesa da damfasebelsac, radgan mweralic<br />

da mkiTxvelic swored RvTaebrivi sinaTlis monatrebisa<br />

da siyvarulis unaris gamo hgvanan, pirvel yovlisa,<br />

erTmaneTs. mwerloba xom ormxrivi siyvarulia!<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>, romelic, piradad CemTvis, samyarosTan<br />

keTilSobiluri urTierTobisa da diadi intimis<br />

etalonia, bunebrivia, saSinlad ganicdida am ormag<br />

dawolas, xelovnebisadmi msaxurebis misTvis dakisrebul<br />

misiasa da wvrilmani Tu msxvilmani sazrunavebiT<br />

danakuwebuli da daserili cxovrebis winaSe xarkis<br />

gaRebas, adamianur movaleobaTa aRsrulebas. mas piradad<br />

CemTan saubris drosac araerTgzis gamouTqvams am<br />

ausrulebeli ocnebis, `maradiuli natvris~ Sesaxeb,<br />

roca mTeli Tavisi arsebiT, mTeli TavganwirviTa da<br />

mocaleobiT miecemoda mxolod xelovnebas, mxolod<br />

sityvasTan Widils, mxolod sityvis loliavs. aseTi<br />

emociuri adamianisaTvis es uaRresad niSandoblivi da<br />

TiTqmis sasicocxlo mniSvnelobis mqone momenti gaxldaT.<br />

magram, samwuxarod, arasodes hqonia amis saSualeba,<br />

ufro zustad, arasodes miucia sakuTari TavisaTvis<br />

am `egoizmis~, am egoisturi fufunebis ufleba.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> am TvalsazrisiTac saocrad magoneb-<br />

15


da vaJa-fSavelas, bumberaz Semoqmeds, romelsac arsobis<br />

purisaTvis, viciT, ra Wapanwyveta sWirdeboda da<br />

rogor hqonda, albaT, amis gamoc Selaxuli nervuli<br />

sistema. xSirad uzarmazari tkivilebis safasurad iqmneba<br />

xolme xalxSi e.w. `legendebi~. erT-erTi am legendaTagani,<br />

uSualod vaJas cxovrebidan, erTgvari msubuqi<br />

iumoriTa Tu ironiiTaa Semonaxuli: vaJa rom werad<br />

dajdeboda, Tundac zesxma yofiliyo, Tundac<br />

Tovli, col-Svils gareT gayrida, ijda da muSaobdao.<br />

ra obivateluri ironia sdevs am simsubuqes Tan, am,<br />

raRa Tqma unda, gazviadebas, romelic iseve sWirdeba<br />

seirs danatrebul kacs, geniosebis cxovrebas rom<br />

adevnebs Soridan Tvals, rogorc Tavad genioss sWirdeba<br />

elementaruli pirobebi samuSaod...<br />

sxva tipis adamiani, sxva xasiaTis Semoqmedi, albaT,<br />

am problemaze ufro mkacrad, ufro aRSfoTebiT alaparakdeboda,<br />

magram Tavad <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> amis Sesaxeb<br />

raRacnairi qristianuli momTmenlobiTa da SemgueblobiT,<br />

erTgvari morCilebiTac ki saubrobda. ai,<br />

amis damadasturebeli misi Canaweric:<br />

`me mainc gaWirvebuli cxovrebis nayofi var. qalaqad<br />

viyav Tu soflad, an vmsaxurobdi, an glexur saqmes<br />

vakeTebdi yovelgvari SeRavaTebis gareSe. rac ar unda<br />

wigni mqonoda wasakiTxi, anda dasaweri, me maT vtovebdi,<br />

raTa droze mimexeda Cemi samsaxuris gzisa Tu<br />

venaxisaTvis.<br />

vfiqrob, aqedan modis urRvevi Cveva, swrafad wavikiTxo<br />

Cemi wasakiTxi, swrafad Caviwero Cemi Casaweri.<br />

dResac mudmivad mdevs raRac gafrTxileba, damaSinebeli<br />

gafrTxileba, rom me ufleba ara maqvs, mTlianad<br />

mivece kiTxvasa Tu weras~.<br />

16


a SemaZrwunebelia mTels am amonawerSi es ori sityva:<br />

`damaSinebeli gafrTxileba~. iseve SiSi, isev SiSi!<br />

Tavisuflebis es sastiki jalaTi Tavs dasdgomia am<br />

ukeTilSobiles arsebas, uTbiles xelovans, romlis<br />

warmosaxvis masStabebic iseTi gamaognebeli da zustia,<br />

rom gegoneba sisxamze gareT gamosuls, riJraJis burusSi<br />

gaxveuls am burusiviT zustad da TiTqmis xeluxleblad<br />

Semoaqvs CvenSi yofis susxi, warmavlobis<br />

sevda da cxovrebis xanmokle dResaswaulebi... aki wers<br />

kidec erTgan, _ xelovneba esaa umaRlesi rangis<br />

sizuste.<br />

mainc rogor axerxebs wonasworobis SenarCunebas, am<br />

ucnaur simSvides, faqiz simSvides, romlis miRmac didi<br />

adamianuri vnebebi da sawuxari imaleba... rogor da<br />

_ siyvaruliT! me ver vityvi, igi orTodoqsi morwmune<br />

iyo-meTqi im gagebiT, ra datvirTviTac am sityvas xmaroben<br />

dRes. magram igi siyvaruliT aRvsili arseba gaxldaT,<br />

RmerTi ki TavisTavad sxva ra aris, Tu ara siyvaruli,<br />

_ siyvarulSi igi uflis uerTgulesi mowafe<br />

iyo, misi mimbaZveli da misi saTnomyofeli. Tavis droze<br />

Tomas mani, romelic dabneuli iyo piradad mis qveyanaSi<br />

da saerTod evropaSi mimdinare ara mxolod politikuri,<br />

aramed religiuri procesebiT, saeklesio<br />

ganxeTqilebebiT, mwvaleblobebiT, eresebiT da a.S.<br />

gulwrfelad aRiarebda, gulwrfelad da erTgvari gulubryvilobiTac<br />

_ piradad me, religiaze metad siyvarulisa<br />

mwamso. <strong>revaz</strong> inaniSvils am TvalsazrisiT<br />

naklebad hqonda dasabnevi, miuxedavad imisa, rom mas<br />

sabWour periodSi mouwia cxovrebam da moRvaweobam,<br />

miuxedavad imisa, rom religia mis dros ikrZaleboda<br />

da sastikad idevneboda... Jamianobam mis genetikur<br />

qristianobas, misi mama-papis marTlmadidebel sarwmu-<br />

17


noebas veraferi daaklo... piriqiT, uRmerTobam da sicruem<br />

RvTis rwmenaca da siyvarulis unaric kidev ufro<br />

metad ganumtkica...<br />

man, rogorc mweralma da pirovnebam, SesaniSnavad<br />

icoda, rom orasi wlis ganmavlobaSi akrZaluli mar-<br />

Tlmadideblobis tvirTi Tavisi mxrebiT zida qarTulma<br />

kulturam, pirvel rigSi ki, mwerlobam. igi am kulturis<br />

erT-erTi uTvalsaCinoesi warmomadgenelia. amitomaa,<br />

rom es erTguleba winaparTa sarwmunoebisa, rogorRac<br />

TavisTavad, yovelgvari zedmeti xmaurisa da<br />

afiSirebis gareSe SeigrZnoba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s SemoqmedebaSi.<br />

aq dgas uCveulo myudroeba, sifaqize, sinaze,<br />

magram es sruliadac ar niSnavs imas, ar icodes, ra<br />

zaTqi, ra davidaraba, ra maraTonuli svla da zibzibia<br />

atexili mTels samyaroSi adamianebis mier. im adamianebis<br />

mier, romlebic naklebad endobian RvTivdadginebul<br />

kanonzomierebebs, samyaros mouwyenel ritms _<br />

gazafxuli, zafxuli, Semodgoma, zamTari...<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> Tavisi sxiviani, Suqiani TvalebiT<br />

mTeli gulisyuriT, mTeli arsebiT akvirdeba qveynierebas<br />

da iseT Rirebulebebs krifavs margalitebis<br />

saxiT, romlebic adamians exmareba, cxovrebiseul amaoebaTa<br />

Semotevebs gauZlos. albaT, ufro zusti viqnebi,<br />

Tuki <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s misamarTiT vityvi, rom mis-<br />

Tvis umniSvnelo, amao TiTqmis araferi arsebobs samyaroSi.<br />

yoveli dRis gaTenebis madlieria, yoveli wami<br />

faqizad efoneba mis guls, zurgze veeba tvirTmokidebuli<br />

WianWvelisadmic iseTsave yuradRebasa da siTbos<br />

iCens, rogorsac adamianebisadmi.<br />

man, rogorc kacma, Seudareblad icis drois fasi,<br />

anu maradiuli metafora: dro mdinarea! drois swrafmavali<br />

mdinare gaafTrebul niaRvrebad miedineba Tav-<br />

18


daRmarTSi, ufskrulisaken, aRarafers tovebs sufTas,<br />

ubiwosa da gamWvirvales... da <strong>revaz</strong> inaniSvils, rogorc<br />

mwerals, Rrmad swams, rom ramdenic unda scodos<br />

adamianma, ra SecdomebiTac unda aavsos Tavisi cxovreba,<br />

cxoveluri warmomavlobisa Tu sxva amdagvari Rirsebis<br />

Seuracxmyofel ra Teoriebsac unda daugdos yuri,<br />

romelma seqtanturma Tu satanurma Teoriamac unda<br />

daamiwos da mtvrad da araraobad warmosaxos, qve-<br />

Secneulad mainc itovebs imeds, rom RmerTi ar gaswiravs!<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mTeli Semoqmedeba amis naTeli<br />

dadasturebaa. misi peizaJi maradmedini, yovelwamierad<br />

cvalebadia, magram Tavisi ritmuli monacvleobiT<br />

maradiuli da erTguli uflisa, romelic awesebs<br />

da awesrigebs planetebis ganlagebasa da monacvleobas<br />

samyaroSi, drois cikls, sikvdil-sicocxlis saidumloebas,<br />

dabadebisa da aRmoCenebis waruval sixaruls.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s proza Zalian hgavs soflis tkbilmware<br />

kvamls. amitom es proporcia sitkboebisa da simwarisa,<br />

mTels mis Semoqmedebas Tan sdevs. aq arsadaa<br />

mxolod maJori an mxolod minori, es arc monacvleobaa<br />

mzisa da Crdilisa, dRisa da Ramisa, rogorRac<br />

yvelaferi erTmaneTSi gardamavali da erTmaneTidan<br />

gamomdinarea... es ufro miReba, Segueba, Serigeba da,<br />

amavdroulad, aRiarebaa im faqtisa, rom TviT yvelaze<br />

`ucodvel~ adamiansac ki codva adevs, Tavisi uSualo<br />

winaprebisa ki ara, aramed pirvelqmnili...<br />

xelovnebis da uSualod mwerlobis upirvelesi daniSnulebac<br />

swored es aris _ rogorme moalbos kacis<br />

gaqvavebuli guli, rogorme daanaxos usamarTlod da-<br />

Cagruli adamianis tragizmi, Seewios umweobas... yovelive<br />

es ki uflisaken mimaval viwro da saxifaTo bilikebze<br />

svlas gulisxmobs, rac uxmaurod, bunebrivad,<br />

19


ogorRac TavisTavad, yovelgvari didaqtikisa da<br />

Zaldatanebis gareSe unda xdebodes. amitom SeuZlebelia<br />

mcireodeni eWvis Setanac ki mis mier dasmul diagnozebSi.<br />

miT ufro, roca es diagnozi Semoqmedis<br />

bunebas exeba:<br />

`bednieri mwerali... cocxali bednieri mwerali ukve<br />

sacodaobaa. igi ukve mowyvetilia mTavars _ WeSmaritebis<br />

tanjviT maZiebel suls, igi ukve aRar ganicdis<br />

sxvaTa moTqma-godebas, aRar ganicdis maT martoobas~.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mTeli Semoqmedeba, Tu SeiZleba<br />

ase iTqvas, zemoTqmulis klasikur nimuSs warmoadgens.<br />

da es isev da isev misi Tbili gulis, adamianisadmi<br />

gaunelebeli, usazRvro ndobisa da siyvarulis ZaliT.<br />

amitom gvaocebs mwerlis gancvifreba, romelic man<br />

CanawerebSi, Tavis `ubis wignakebSi~ Catova:<br />

`qristem ubralo adamianuri guli daudo safuZvlad<br />

Tavis moZRvrebas da saocaria, es moZRvreba aRmoCnda<br />

yvelaze myari azri dedamiwaze~.<br />

dedamiwaze gavrcelebuli am yvelaze `myari azris~,<br />

anu `ubralo adamianuri gulis~ matarebelia yvela<br />

WeSmariti mwerali. amitom didebulia <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

mierve SeniSnuli folkneris Semoqmedebis arsi:<br />

`didebulia folkneri: ...siyvaruli, patiosneba, sibraluli,<br />

siamaye, TanagrZnoba, Tavganwirva, _ ai, is<br />

ZvelTaZveli, universaluri simarTleni gulisa, romelTa<br />

gareSe yovelgvari nawarmoebi ganwirulia da<br />

araraobad iqceva~.<br />

Tavganwirva, patiosneba, TanagrZnoba, siyvaruli...<br />

es da amgvari cnebebi absoluturad Tavdaxsnilia gansjisagan,<br />

gonebiseuli awonvisagan, angariSianobisagan...<br />

isini ufro pirveladi, Tandayolili gancdebia<br />

da amitom ise uSualod da moulodnelad ifeTqeben<br />

20


xolme eqstremalur situaciebSi, rom Tavad maTi Camdeni<br />

adamiani sakuTari gulovanebiTa Tu erTgulebiT<br />

zogjer gaocebuli rCeba. amasTan dakavSirebiT maxsendeba<br />

erTi adgili grigol robaqiZis SesaniSnavi romanidan<br />

`Cakluli suli~.<br />

kojris tyeSi saqeifod asul Tanamoazreebs moulodnelad<br />

nomenklaturis maRalCinosani warmomadgenlebi<br />

ewvevian da lxinic amovardeba Tavisi Cveuli, bunebrivi<br />

da xalisiani ritmidan.<br />

`...laparakobdnen bevrs da zereled~...<br />

bevri da zerele laparaki pirveli da utyuari simptomia<br />

araguliTadobisa, aragulwrfelobisa. es aragulwrfeloba,<br />

undobloba da eWvi TandaTan amuqebs,<br />

wamlavs romanis rogorc garegan, ise Sinagan garemos:<br />

SiSiT naqsovi atmosferuli bade, TandaTan izrdeba,<br />

matulobs, tyviasaviT civdeba da mZimdeba.<br />

ra gansacvifreblad zustad da ubralod xsnis avtori<br />

mTel am fsiqologiur atmosferos:<br />

`...o, es sifrTxile! es Sinagani SiSi. es umTavresi<br />

seni sicocxlis! es laCrobaa, codvaa sicocxlis<br />

winaSe...~<br />

da marTlac aseTi SiSi senia, avadmyofobaa, codvaa<br />

samyaros winaSe, radgan geSinodes, _ niSnavs naklebad<br />

endobode ufals, naklebad gwamdes misi yovlisSemZleobisa<br />

da amitomac naklebad, an TiTqmis arasodes mimarTavde<br />

mas dasaxmareblad.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mTeli Semoqmedeba, am SiSisa da<br />

sifrTxilisagan gansxvavebiT raRacnairi simSvidiTaa<br />

gajerebuli. uiSviaTesi simSvidiT, radgan nebismier<br />

gansacdels igi iobiseuli moTminebiTa da siyvaruliT<br />

iRebs uzenaesisagan. TviT amindis monacvleobasac ki,<br />

Tu davakvirdebiT mis peizaJebSi, aRmovaCenT, rom zus-<br />

21


tad iseTive siyvaruliTa da aRfrTovanebiT iwereba<br />

amRvreuli martis dReebze, ianvris yinvaze, gviani Semodgomis<br />

TrTvilsa Tu moulodnelad mosul Tovlze,<br />

rogorc gazafxulis pirveli kvirtis moulodnel, Cum<br />

gadaskdomaze, rogorc kaSkaSa brdRviala mzeze.<br />

misi `samagido rveulis~ Canawerebi ar ikiTxeba mxolod<br />

da mxolod didi mwerlis cxovrebiseuli wvrilmanebis,<br />

sisusteebisa Tu saidumloebaTa codnis wyurviliT,<br />

riTac `gaumaZRari~ mkiTxveli ase eZaleba<br />

msgavs literaturas. karga xania saubaria imis Sesaxeb,<br />

rom evropasa da amerikaSi gacilebiT ufro didi interesiT<br />

kiTxuloben da meti tiraJebiTac gamodis Tavad<br />

mwerlebze dawerili wignebi, an maT mierve Tavis droze<br />

gakeTebuli Canawerebi (am TvalsazrisiT, piradad me<br />

maklia es cnobismoyvareoba, yovel SemTxvevaSi raRac<br />

garkveuli doziT mainc)...<br />

unda aRiniSnos, rom <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s es Canawerebic<br />

araCveulebrivi nimuSia mwerlis religiurobisa.<br />

SesaZloa, `samagido rveulebis~ mTeli gverdebi ise CaaTavo,<br />

rom iq sityva `RmerTi~ an `ufali~ arc SegxvdeT,<br />

magram yvelaferi swored amiTaa gajerebuli. misi literaturuli<br />

portreti amitomac ixateba ase sainteresod<br />

am `samagido rveulebidan~. nimuSad sul pawia magaliTs<br />

movitan:<br />

`bavSvobaSi Weqa-quxilis meSinoda. axla araferi<br />

miyvars masaviT. rac ufro magrad iWeqebs, miT ufro<br />

magrad mimtkicdeba rwmena, rom dedamiwas isev aqvs<br />

SerCenili Zveleburi Zala~.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong>saTvis mTeli samyaro idumalebis<br />

burusSia gaxveuli, man SesaniSnavad icis, rom adamianis<br />

gonebas, civilizaciis grandiozuli miRwevebis<br />

miuxedavad, srulad ar ZaluZs CauRrmavdes da amox-<br />

22


snas aTasobiT saidumlo. es saidumloebani cnobierebis<br />

miRma dgas. esaa samyaros idumaleba da am Wkvian<br />

mwerals mTeli arsebiT swams, rom saidumlos gafrTxileba<br />

unda, rom unda darCes samyaroSi uamravi siwminde,<br />

romelTac tabu unda edos, rom yvela tabuaxdili<br />

idumaleba mxolod iluziaa gamarjvebisa. piriqiT, ise<br />

araferi Rupavs adamianis suls, rogorc siwmindeebisa<br />

Tu idumalebiT moculi mwvervalebis aRebisa da dapyrobis<br />

Jini. es `cudi cnobismoyvareobaa~, rogorc mis<br />

Sesaxeb brZeni adamianebi weren.<br />

<strong>revaz</strong> inaniSvils rogorRac Tavidanve, siWabukidanve<br />

TiTqos gacnobierebuli aqvs es sibrZne. da amitomac<br />

icis ase kargad, rom RvTis mier boZebuli didi talanti<br />

erTdroulad jildocaa da sasjelic. amiT igi ra-<br />

RaciT mindiasac mogvagonebs, aseT bedniersa da aseT<br />

ubedurs erTsa da imave dros. yovelive zemoTqmulis<br />

dasturad msurs, mcire fragmenti SemogTavazoT misi<br />

Canawerebidan:<br />

`did sikeTesTan erTad didi saSinelebaa Zlieri<br />

warmosaxvis unari. me, Cemda samwuxarod, SemiZlia absoluturad<br />

zustad warmovidgino matareblebis erTmaneTs<br />

Seskdomac ki _ moZraobebi, xmebi, ferebi, saxeebi,<br />

suni. uTuod ikiTxavT, maS, ratom ar avsaxav aseve.<br />

gipasuxebT: ar SeiZleba, ar SeiZleba arc dadebiTi,<br />

arc uaryofiTi emociebis aRmZvreli movlenebis garkveuli<br />

zRvaris iqiT Cveneba. ratom? es mxolod Cvenma<br />

sxeulma icis~.<br />

im mwerlis, im pirovnebis Sesaxeb, romelic ase<br />

grZnobs samyaros, romelsac aseTi mowiweba da ridi<br />

SerCenia samyarosadmi, romelmac uamravi ram icis rogorc<br />

piradi gamocdilebiT, ise inteleqtualurad,<br />

23


zustad igive sityvebi SeiZleba gavimeoroT, rasac Tavis<br />

CanawerebSi guram rCeuliSvilis misamarTiT werda:<br />

`guramisaTvis ar arsebobda mcire etalonebi. yovel<br />

SemTxvevaSi, Cveni Zalian mokle xnis nacnobobis periodSi<br />

arasodes ukamaTia _ es amas sjobs da es imaso<br />

(sadReiso, saJurnal-sagazeTo farglebSi), misTvis arsebobdnen:<br />

vaJa-fSavela, dostoevski, tolstoi. maTi<br />

Semoqmedebis fonze afasebda ama Tu im literaturul<br />

nawarmoebs...~<br />

amave CanawerSi <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>, Tavisi Taobis mravali<br />

sxva warmomadgenlisagan gansxvavebiT, mTeli<br />

gulwrfelobiT ixibleba guramis simamaciT da arc<br />

imis Tqmis erideba, Tu sakuTriv misi da masze ufrosi<br />

Taobis warmomadgenlebSi ratom iwvevda gurami<br />

erTgvar diskomforts.<br />

`guSin, 20 ianvars, _ wers <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>, _ gaimarTa<br />

guram rCeuliSvilis mosagonari saRamo. asi Tu<br />

asoci kacis tevadobis darbazSi adgilebis TiTqmis mesamedi<br />

carieli iyo. prezidiumSi visxediT: koba imedaSvili,<br />

nugzar wereTeli, erlom axvlediani da me.<br />

koba imedaSvilis Sesavali sityvis mere wavikiTxe qvemoT<br />

motanili teqsti:<br />

`guram rCeuliSvili mamaci iyo, imdenad gamoCinebulad<br />

mamaci, rom 37 wlis, eqosTvis mudmivi SiSiT dayuradebuli,<br />

Cemi da Cemze ufrosi Taobis bevr mwerals<br />

usiamovnod aRizianebda.<br />

erTxel erT stambaSi aseTi ram iTqva: Tu vinme Cvens<br />

Soris geniosobis niSniTaa dabadebuli, guram rCeuliSviliao.<br />

erTi yayani atyda. im dRidan ramdenime<br />

sabralo, romelTaTvisac ar arsebobs (TavianTi Tavidan<br />

gamomdinare) qveynad araviTari gamorCeuli niWi,<br />

yoveli Sexvedrisas momtevebeli RimiliT mityapuneb-<br />

24


da mxarze xels da qirqiliT meubneboda, _ maS, guram<br />

rCeuliSvili geniosi gyavTo?! roca daiRupa, pirvelni<br />

Tu ara, erT-erTi pirvelTaganni mainc isini aRmoCndnen<br />

misi kacobisa da niWis didi Tayvanismcemlebi.<br />

ras vgulisxmob, roca guramis simamaceze vlaparakob?<br />

pirdapiri, mamruli simamacis gverdiT, azrovnebis<br />

simamaces. ocdaoTxi wlis axalgazrdam dawera wigni<br />

`Cemi literaturuli Sexedulebani~ (sruli saxiT ar<br />

gamoqveynebula), imave xanebSi aqvs dawyebuli didi<br />

romani `SaSas revolucia~. dawera dRiuri Tu traqtati<br />

dedamiwaze moqmed udides ideologiur Zalebze, piesa<br />

_ `iuloni~ _ aseve globaluri _ ideiT, masStabebiT.<br />

gurams, ise, rogorc TiTqmis aravis Cvens Soris, SeeZlo<br />

gulTan axlos mietana socialur-politikuri vi-<br />

Tarebani mTeli dedamiwis momcvelobiT. igi aRfrTovanebuli<br />

iyo Cveni qveynis Wabukuri energiiT...~<br />

marto es Canaweric, es gamosvlac naTelhyofs imas,<br />

Tu rogori uSurveli gaxareba SeeZlo <strong>revaz</strong> inaniSvils.<br />

rogori didsulovani da didbunebovani iyo. rogori<br />

bunebrivi _ mTasaviT, mzesaviT, wyarosaviT.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> bunebis natexiviT iyo, TviTnabadi,<br />

TavisTavadi da es imis miuxedavad, rom mis SemoqmedebaSi<br />

TviT urbanizmis amsaxveli pawia pasaJebic ki didi<br />

siTboTi da ostatobiTaa aRwerili, xolo vrceli mo-<br />

Txroba: `viRacas avtobusze agviandeba~, saerTod, qalaqeli<br />

kacis dawerilia; igi uaRresad mtkivneulad da<br />

Rrma sevdiT ganicdida e.w. qalaqur garemos, am garemoTi<br />

wlebis ganmavlobaSi mogvril wnexs. amis uSualo<br />

da araCveulebrivi dasturia is sityvebi, romelTac<br />

qvemoT movitan:<br />

`pirvelyofili adamiani mTeli sicocxlis manZilze<br />

`TavisianebSi~ cxovrobda, Tavisianebi iyvnen: saRamo<br />

25


xanze akivlebuli tura, caSi iraod datrialebuli<br />

Zera, TavisTvis mgodebeli Woti, balaxebSi Canabuli<br />

xvliki. muxa, rcxila, wyali, klde, mTvare, varskvlavebi.<br />

Cven, did qalaqebSi mcxovrebT erT saaTSi aTas<br />

ucxosTan gvixdeba Sexvedra. ucxoni arian adamianebi:<br />

metroSi, troleibusSi, maRaziebSi, samsaxuris kibeebze:<br />

ucxoni arian avtomanqanebi, TviTmfrinavebi, presis<br />

furclebiT Semosuli ambebi, _ yvela eseni xom erT<br />

kapilars mainc gaatokeben ise rogorc es erT ucxos-<br />

Tan Sexvedris dros xdeba xolme saerTod. wuTebi,<br />

saaTebi, dReebi, Tveebi, wlebi da... xelT grCeba sabolood<br />

moSlili nervuli sistema~.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> winaswarmetyveliviT grZnobda ra-<br />

Rac avis momaswavebel niSnebs sakuTar samSobloSi (ise<br />

rogorc saerTod samyaroSi). igi, Tu SeiZleba ase iTqvas,<br />

mTeli Tavisi arsebiT pacifistia. amitom iyo misi<br />

diagnozebi am mxrivac utyuari da zedmiwevniT zusti.<br />

amitom SfoTavda igi, roca aRniSnavda:<br />

`msoflio xelT igdes frenCianebma da tyavisqurTukianebma.<br />

dawyebuli samxreT polusidan, damTavrebuli<br />

Crdilo polusiT, bragabrugiT da muqariT dadian es<br />

xakistansacmlianebi da baTinkebianebi, Ceqmebianebi da<br />

samxreebianebi, TiToeuli yelamde aRsavse SurisZiebis<br />

surviliT, da Surs iZieben TavianTi namceca Wkuis nayofze.<br />

amas ewireba milionobiT adamiani, zRvad midis<br />

dedaTa cremli. wahglijeT iaraRebi, adamianebo, am SurismaZieblebs<br />

da mieciT Toxi da bari, yvelaze keTil-<br />

Sobili iaraRebi, rac ki adamianebs SeuqmniaT odiTgan<br />

dRemde. Cems ganTavisuflebas... TofiT Tu cdilob,<br />

damideqi gverdze da CemTan erTad abrune mZime beltebi,<br />

mec gamaxareb, kacs, da RmerTsac. vin spobs siZveleebs<br />

gulmodgined? umTavresad is, visac Tavisi war-<br />

26


sulis gaxseneba ar surs. vin daangria Cveni Zveli taZrebi,<br />

simagreebi, xidebic ki? swored imaT, visac warsuli<br />

WuWyiani hqondaT... ZaRliviT miRrinavs guli~.<br />

ai, aseTi iyo misi damokidebuleba samyarosTan, sicocxlesTan,<br />

RmerTTan. ai, amitom iyo didi mwerali es<br />

ucnaurad Cumi, moridebuli da, erTi SexedviT, myudro<br />

kaci, romlis gulSi mTeli samyaro eteoda. Tanac<br />

ise, rom erTi wamiT ar wuwunebda amis gamo. samyaro xom<br />

savsea ara mxolod sikeTiT, samyaroSi xom amdeni ubedureba<br />

da siave daatriala adamianis xelma. igi ki, es<br />

ucnauri da didi mwerali, madlieri iyo yoveli dRis,<br />

yoveli wamis da am ukeTilSobiles adamians arasodes<br />

dauSvia is azri fiqrad, rom am codo-bralSi Tavisi wilic<br />

ar eria. arada, dabejiTebiT SemiZlia Cemi rwmena<br />

gamovTqva, Tu vcdebi, mxolod uflis winaSe vixdi bodiSs,<br />

qarTul mwerlobaSi me igi rogorc Semoqmedi da<br />

rogorc adamiani, wmindanad meguleboda.<br />

27


nona kupreiSvili<br />

28<br />

sikeTisa da borotebis antinomia<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> sabWoTa periodSi (1951-1991) moRvaweobda,<br />

Tumca Tavisi mudmivi arakonteqsturobis<br />

gamo, oficiozis mier deklarirebuli normebis mixedviT,<br />

sabWoTa mwerali igi, bunebrivia, arasodes yofila.<br />

erTi SexedviT, arc gasuli saukunis 80-iani wlebidan<br />

gaaqtiurebuli, e.w. `araformalebisa da formalebis~<br />

brZolaSi CarTuli disidenturad ganwyobili mwerali<br />

eTqmoda. axla, am gadasaxedidan, kargad Cans, rom<br />

misi umTavresi mxatvruli amocana `daburul tyeebsa<br />

da Cabindul xevebSi Camdgari pirvelyofili siCumidan<br />

gamomzirali yofierebis saidumlosTan~ miaxloeba<br />

iyo, rac cxovrebisa da fiqris gansxvavebul ritms moiTxovda<br />

da isic didi ZalisxmeviT cdilobda am ritmis<br />

SenarCunebas.<br />

sabWoTa kritika, romelic 60-70-ian wlebSi sagrZnoblad<br />

saxecvlili iyo da sul ufro xSirad `avstrieli<br />

msrolelis~ principiTac moqmedebda, Tavdacvisa (Tu<br />

ufro metad, Tavdasxmis) Zveli instinqtiT, saWirod<br />

miiCnevda garkveuli reaqcia moexdina socrealizmis<br />

magistraluri gzidan sxvadasxva xasiaTis gadaxvevebze,<br />

vTqvaT, <strong>inaniSvili</strong>seul `wvrilTemianobaze, ukonfliqtobasa<br />

da arafrismTqmel humanizmze~, Tumca TavisTvis<br />

saSiS mwerals masSi namdvilad ver xedavda. am<br />

garemoebis mizezi igivea, rac dResac xels gviSlis viyoT<br />

namdvili wignebis mkiTxveli-interpretatorebi<br />

da rac Tavad mweralsac kargad hqonda SemCneuli:<br />

`...Cven naklebad gvjera silamazis Zalisa. es imitom,


om ver vaswrebT, CavwvdeT namdvil silamazes, Zalian<br />

dakavebulebi varT raRac ufro mniSvnelovaniT...~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 2001: 14). ara marto mxatvruli, aramed zneobrivi<br />

kriteriumebis rRveva rezo inaniSvils aiZulebda<br />

meti sifrTxiliT mokideboda TamaSis im wesebs,<br />

romelic irgvliv mefobda da warmatebis aucilebel<br />

pirobadac iTvleboda. ai, misi erTi Canaweri saTauriT<br />

`Wkviani~, romelSic bevrisTvis sasurveli transformaciebis<br />

`meqanizmia~ gaxsnili: `me rom Cems saTqmels<br />

xmamaRla gamovTqvam megobrebsa da nacnobebs Soris, is<br />

sul dums da Rrmad mimaluli ironia gamoukrTis TvalebSi.<br />

dumili oqroao rCeuli _ da marTlac, oqroTi<br />

uxdian megobrebi da nacnobebi am unarisTvis _ uWkvianesad<br />

Tvlian. es erTi wyaro Semosavlisa. meore _ yvelafers,<br />

rac ki TavSi gauWaWandeba, wers, asiaTasobiT<br />

mkiTxvels awvdis sqel-sqeli tomebis saxiT. da isinic<br />

oqroTi uxdian _ ra bina, ra Zvirfaseuloba, ra Cacmadaxurva,<br />

_ erekle mefes sad daelandeboda sawyals!~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 2001: 18) piradad mas `dro namdvilad ar<br />

hqonda~, am gzaze evlo, orWofobas an gularxeinobas<br />

miscemoda, magram sxvebi? kidev erT citatas davimowmebdi<br />

`samagido rveulebidan~: `Sens irgvliv didi fusfusia,<br />

didi mcdeloba! aSeneben, Txrian, akeTeben, fiqroben,<br />

msjeloben, kamaToben _ mokled emzadebian sa-<br />

SiSi momavlis Sesaxvedrad da Sen unda gauZlo yovelives,<br />

ar unda dairRves Seni sulieri wonasworoba...~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 2001: 27) faqtobrivad, es cdunebasTan Serkinebuli<br />

da masTan gamklavebuli kacis sityvebia. Cvens<br />

Tanamedroveebze ukeT ki cota vinmem Tu icis, ramdenad<br />

iluzorulia amave cdunebasTan dapirispirebiT<br />

miRweuli gamarjveba. Tumca Cvens guSindelobaSi am<br />

TvalsazrisiT saqme kidev ufro rTulad iyo, vidre<br />

29


axlaa. zogjer meCveneba, rom dagvaviwyda kidec, saidan<br />

movediT: sazogadoebrivi cxovrebis sxva sferoebs ar<br />

Sevexebi (garda amisa, met-naklebad wesieri adamianebi<br />

yvelgan iyvnen), magram xom gvaxsovs prezidiumebisaken<br />

daZrul mweralTa mravalricxovani jgufebi, maT mier<br />

manifestirebuli fsevdoideebi da fsevdoRirebulebani,<br />

yovlismomcveli paTetika, principebis daTmobis<br />

sanacvlod miRebuli privilegiebi, mwerali-saqmosnebi,<br />

an rogorc otia paWkoria aRniSnavda, mwerali-kentavrebi<br />

_ `momxibvleli RimiliTa da momakvdinebeli<br />

floqvebiT~ da yovelive amis mastimulirebeli Zala _<br />

vl. kormeris mier Tavis droze zustad definicirebuli,<br />

CvenTvis ki lamis dRemde dauZlevel mankierebad<br />

qceuli `ormagi cnobiereba~ (kormeri 1997: 44) _<br />

mTeli Tavisi tragizmiT. `...SemaZrwunebelia Cemi wris<br />

adamianis cxovreba. ramdeni saaTicaa dReSi, imden saaTs<br />

laparakoben, uari Tqvan Tu ara patiosnebaze. Tu<br />

uars ityvian, maSin gamdidrdebian kidec, rogorc mravalni<br />

sxvani. sabralo Cemo megobrebo..~ _ esec rezo<br />

<strong>inaniSvili</strong>a, tradiciuli SefasebebiT uwyinari, Tavis<br />

pastoralur idilias Sekedlebuli, soflis suraTebSi<br />

sayvarlad CayuJuli `uproblemo~ mwerali,zogisTvis<br />

ki `moclili kacic~, daaxloebiT iseTi, rogoric is<br />

ormocdaaTi wlis mamakacia, amden `saqmian~ xalxSi,<br />

matareblis vagonSi mosiyvarule wyvilis danaxvisas,<br />

sruliad `uadgilo~, `mCate~ fiqrebi rom Seipyrobs..<br />

Tanamedrove literatoris upiratesoba mxolod<br />

imaSia, rom mas namdvilisa da yalbis faqtobrivi Sedarebis<br />

saSualeba mieca. bevr sxva dokumentur masalas-<br />

Tan erTad igi iseTsac ecnoba, romelTa Sesaxeb adre<br />

axlobelTa viwro wrem Tu icoda. magaliTad, studentur<br />

70-80-ian wlebSi mec cota ram vicodi imis Sesaxeb,<br />

30


om rezo <strong>inaniSvili</strong> represirebuli mamis, anu `xalxis<br />

mtris~ Svili iyo, rom umZafresi `patara biWi golgo-<br />

Taze~ ara mxolod maRali ostatobiT Sesrulebuli<br />

mcire formis virtuozulad flobis nimuSia, aramed<br />

avtobiografiuli moTxroba-gafrTxileba, romelic<br />

qaRaldze aucileblad unda gadmosuliyo; arc is, rom<br />

erTxel quCaSi daviT gaCeCilaZem sagangebod gaaCera<br />

imxanad ukve cnobili niWieri prozaikosi, raTa mas<br />

scodnoda SemaZrwunebeli istoria maT Sesaxvedrad<br />

momavali patara, SeSinebuli kacisa, romelsac 30-ian<br />

wlebSi, dakiTxvis dros Tvalwin Tormeti wlis biWi<br />

moukles da sxv.<br />

aRniSnuli faqtebis konstantireba imisTvis damWirda,<br />

rom ukeT gamokveTiliyo konteqsti, romelSic<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi gamovlenili sikeTisa da<br />

borotebis antonimiurobis Sina-arsia moqceuli. cxadia,<br />

keTilisa da borotis dapirispireba aq Cveuli opozicionerobiT<br />

ar aris warmodgenili. igi arc TviTmiznuria<br />

da arc `ukonfliqtobis~ socrealistur Teoriasan<br />

aqvs raime kavSiri. rogorc Tanamedrove kritikuli<br />

refleqsis warmomadgenlebi uwodeben, `vefxistyaosnis<br />

civilizaciis~ dros Seqmnili Cveni klasikuri<br />

memkvidreobac am sakiTxs utrialebs da `vefxistyaosniseburad~<br />

xsnis kidec mas. gavixsenoT Tundac<br />

sulxan- sabas Segoneba: `avsa da cudsa saqmesa bolo<br />

mokle da sawyeni aqvs da kargsa da samadlosa _ daulevneli<br />

saukunomdis..~ isic viciT, rom am kanonzomierebis<br />

fesvebi literaturulze ufro Rrmaa da ara<br />

mxolod mxatvrul-esTetikuri, aramed metwilad religiuri<br />

fesvebi aqvs. rezo <strong>inaniSvili</strong>s mier aRniSnuli<br />

problematikis mxatvrul-filosofiuri gaazreba<br />

klasikosTa am sulier gamocdilebas iTvaliswinebs,<br />

31


Tumca igi sakuTriv mis _ `yofierebis saidumlos amoxsnis~<br />

_ ideasTanaa gaerTianebuli da amis gamo martivi<br />

an sworxazovani definiciis princips ar eqvemdebareba.<br />

safuZvelTa safuZvlad mainc samyaros rTuli struqturis<br />

vaJaseuli erTianobis gancda Cans, romelic borotisa<br />

da keTilis, rogorc urTierTdapirispirebul<br />

ZalTa ambivalenturobis, maTi urTierTdamokidebulebis<br />

kanonzomierebas efuZneba. SeiZleba iTqvas, rom<br />

boroteba <strong>inaniSvili</strong>s prozaSi ufro sikeTis naklebobaa,<br />

vidre TviTkmari substancia, amitom misi srulyofa<br />

mxolod imave sikeTis momatebiT Tu SeiZleba. garda<br />

amisa, sabWoTa sinamdvilem am cnenebis sruli deintegrireba<br />

moaxdina da sikeTisa da borotebis kategoriebs<br />

da mas pirobiTi xasiaTi SesZina. swored amitom mwerlis<br />

mier nabij-nabij, misxal-misxal, zogjer gadametebuli<br />

sifrTxiliTac da faruli sijiutiTac ki naZebnia<br />

da nakvlevi am viTarebaSi raRac uxilavi ZaliT da-<br />

Trgunul-deformirebuli qarTvelTa vitaluri energia,<br />

cxovrebasTan mimarTebis maTi Selaxuli Tu Seulaxavi<br />

principebi. yovel SemTxvevaSi, saxezea amgvari<br />

miznis miRwevis didi mcdeloba da es swored im dros,<br />

rodesac, vimeorebT, TiTqmis yvelaferi namdvili surogatuliT<br />

iyo Canacvlebuli. ara realobis iluzoruli<br />

aRqma, ara mezRapreoba (erTma nacnobma Semom-<br />

Civlao, ra orRobe agityda am gagania kosmosis xanaSio)<br />

an upasuxismgebloba imis mimarT, rac xdeboda, aramed<br />

`adamianSi dadebiTi balansis~ (<strong>inaniSvili</strong> 2001:15) Ziebis<br />

konceptualuri pozicia, romelic, erTi mxriv,<br />

`represiuli cnobierebis~ gamTlianebas, xolo, meore<br />

mxriv, totalitarizmiT travmirebuli enis uflebebSi<br />

aRdgeniskenaa mimarTuli (gadaikiTxeT `venaxi~ an `ke-<br />

Tili miwa~ da xelSesaxebad SeigrZnobT ramdenad rTu-<br />

32


li da filigranuli iyo es samuSao): `..ar SeiZleba arc<br />

dadebiTi, arc uaryofiTi emociebis aRmZvreli movlenebis<br />

garkveuli zRvris iqiT Cveneba. ratom? es mxolod<br />

Cvenma sxeulma icis~ _ damafiqrebeli da winaswarmetyveluri<br />

sityvebia, radgan Cven dRes TiTqmis<br />

swored am zRvris ugulebelmyofeli da kuratoris<br />

enaze mosaubre xelovanis Tu xelovnebis amara davrCiT,<br />

rasac yvela niSnis mixedviT, bedniereba aravis-<br />

Tvis ar moutania.<br />

akaki baqraZe Tavis statiaSi `sulis puri~ (baqraZe<br />

1977: 72), romelic rezo inaniSvils eZRvneba, sagangebod<br />

aRniSnavs, rom boroti kacebi mis prozaSi usaxeloni<br />

arian, rasac ara SemTxveviT movlenad, aramed<br />

mwerlis konceptualur poziciad miiCnevs. boroti<br />

kaci rezo <strong>inaniSvili</strong>x pirovneba ar aris, xolo borotebas<br />

damoukidebeli arseboba ar gaaCniao (stoicizmis<br />

ideologebi miiCnevdnen, rom boroteba, sikvdilisagan<br />

gansxvavebiT, diadic ar SeiZleba iyos). marTlac, mo-<br />

TxrobebSi `kaci~, `yvavebi~, `wisqvilSi rom wavedi~,<br />

`yoranT ketamze~, `Savi alayafi~, `dagvianebuli reqviemi~,<br />

`lamazi qali~ da sxv. — borotebis Camdeni personaJebi<br />

upirovnoni arian. arc maTi avkacoba Tu avqalobaa<br />

siRrmiseulad nakvlevi. metic, sikeTesTan Sexvedra<br />

maT gauvnebelyofas Tu ara, gaarafrobas mainc iwvevs.<br />

mokled, am borotebas is demonizmi aklia, romlis<br />

mravalsaxeobisa da uZlevelobis modelirebam ase<br />

gaitaca Tanamedrove kultura da kulturis moRvaweni.<br />

vanos, amave saxelwodebis moTxrobis gmirs, Sxams<br />

awveTeben, amunaTeben: Raribi imitom xar, laCari xaro;<br />

ufro sworad cxovrebiseul TamaSebSi sworad orientirebuli<br />

ara xar, imis ar geSinia, visic unda geSinodes<br />

_ adamianisao. erTi ki SeakrToben, Tumca sabolo-<br />

33


od mainc veraferSi ver arwmuneben, sikeTis naTels ver<br />

ubneleben (baqraZe 1977: 75).<br />

TviTon avtori uTuod grZnobda Tavisi msoflmxedvelobrivi<br />

poziciis `uxerxulobas~ gagania kosmosis<br />

aTvisebis Tu socializm-komunizmis gmiruli mSeneblobis<br />

xanaSi, magram mis daTmobas ar apirebda. uTuod<br />

amitom uwoda man yvelafrisadmi patiebis, mimteveblobis<br />

grZnobas, imavdroulad SemoqmedebiT impulsad<br />

rom eqca (`..werisaken mibiZgebs garkveuli patiebis<br />

grZnoba yvelafrisadmi~), `Cemi sawyali siyvaruli~.<br />

`sawyali~, anu is, rac uadgiloa Tu ufxoa da iqneb ganwirulic,<br />

magram, imavdroulad, arsebiTi da amitom<br />

Znelad dasaTmobi. am saxelwodebis moTxroba mogonebiT<br />

iwyeba: sofelSi mweralTan stumrad Camosuli megobari<br />

daufaravad eubneba: `siyvaruli adamianebis mogonilia<br />

istoriis garkveul etapze, rogorc vTqvaT,<br />

Tmis varcxniloba anda kostiumis moda, da rac ufro<br />

male ganTavisufldebian misgan da darCebian iseTni,<br />

rogorebic bunebam Seqmna _ mxolod arsebobisaTvis<br />

mcdelni, yvelgan da yvelaferSi gaTvlaze damyarebulni<br />

_ miT ukeTesi iqneba maTTviso~. iqneb Zalze Soreuli<br />

analogiaa, magram am sityvebma mgznebare marqsistis<br />

noe Jordanias erTi `momakvdinebeli~ argumenti<br />

gamaxsena, riTac is Tavis saxelovan oponentebs<br />

Tavs esxmoda: qarTveli xalxisTvis patriotizmi arc<br />

Tandayolili da arc organuli grZnoba ar aris da arc<br />

arasodes yofila. es yvelaferi mis dasabnevad Tavadaznaurulma<br />

inteligenciam moigonao da misT.<br />

is, rom rezo <strong>inaniSvili</strong>s mier sruliad gansakuTrebuli<br />

sasicocxlo sivrce iTxzveba, romelsac qarTul<br />

literaturismcodneobaSi Cveni soflis suraTebsa da<br />

am suraTebiT aRZrul romantikas ukavSireben, TiTqos<br />

34


eWvmiutanel WeSmaritebad warmogvidgeba. isic iTqva,<br />

rom es `alternatiuli sivrcea~ (i. milorava), `.. sofluri<br />

yofis gulubryvilo idealizaciis, an Tanadroulobisagan<br />

gaqcevis, an `warsulisaTvis ubralod Tavis<br />

Sefarebis~ cda. Tumca mxolod wiTeli imperiis daSlisa<br />

da, rac mTavaria, `qarTvelSi gardatexili sab-<br />

Wourobis~ analizis Semdeg gaxda SesaZlebeli am mignebaTa<br />

Semdgomi gaSla da argumentireba. am mxriv gansakuTrebulad<br />

dasamaxsovrebeli aRmoCnda kritikos<br />

nugzar muzaSvilis werili `ris molodinSi ileva saqarTveloSi<br />

kacis sicocxle?~ (muzaSvili 2010: 146).<br />

kritikosis azriT, garkveuli sulieri konstituciis<br />

mqone adamianebi Cveni guSindeli soflis mkvidrTa,<br />

`TavSalgaxunebul da nabdisqudianTa~ cxovrebis wesis<br />

nostalgiam Seipyro, radgan maT, rogorc Cans, marTla<br />

ar SeeZloT sabWoTa adamianis mier damkvidrebuli<br />

totaluri farisevlobisaTvis gulwrfeloba ar emjobinebinaT,<br />

siyalbisTvis simarTle ar daepirispirebinaT,<br />

qurdobisaTvis _ Sroma, TaRliTobisaTvis _ patiosneba,<br />

siZulvilisTvis _ siyvaruli.. unda iTqvas,<br />

rom nugzar muzaSvilis werilisadmi interss swored<br />

aqamdec sruliad cxadi, Tumca zereled, xSirad ki infantilurad<br />

(vityodi, enis moCleqiTac) Sefasebuli<br />

movlenebis sakmaod moulodneli, Tamami da zusti argumentebi<br />

iwvevs: vinaidan batonymobis gauqmeba ruse-<br />

Tisa da masTan mibmuli qveynebisaTvis `Sinagani logikiT<br />

nakarnaxevi cxovrebis wesze~ naZaladevi uaris<br />

Tqma iyo (reformebis simwvavem sabolood aki revoluciac<br />

gamoiwvia), komunizmi Tavisi Caketili kulturiT,<br />

`rkinis fardiTa~ da dasavluri civilizaciis umTavres<br />

principebze uaris TqmiT, `feodalizmis konservaciis<br />

saukeTeso saSualebad~ (muzaSvili 2010: 151) iqca.<br />

35


individualizmis, aqtiuri TviTorganizaciis da funqciuri<br />

adamianis nacvlad(rasac qadagebda me-19-20 saukuneTa<br />

mijnis qarTuli mowinave sazogadoebrioba)<br />

gabatonda masobriv SurisZiebaze dafuZnebuli koleqtiuri<br />

cnobiereba. daakvirdiT, gveubneba werilis avtori,<br />

oTar CxeiZec, giorgi leoniZec, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>ca<br />

da nugzar SataiZec qarTuli soflis nostalgiur<br />

suraTebs imitom qmnian, rom swored am soflebis<br />

macocxlebel-macxovnebelma `mzeze TavSalgaxunebulma<br />

da nabdisqudianma~ adamianebma SeZles mamapapaTagan,<br />

e. i. saukuneTa siRrmidan, ufro konkretulad ki feodalizmidan<br />

gamoyolili, realobasTan SedarebiT ufro<br />

marTali, ufro bunebrivi cxovrebis wesis SenarCuneba,<br />

erTi saocari upiratesobiT _ sabWoTa reJimma,<br />

Tavisi moCvenebiTi uZlevelobiT, ver SeZlo maTi Tavis<br />

Targze gadakeTeba, maTgan iseTi hibridis gamoyvana,<br />

rogoric `sabWoTa adamiani~ iyo. gamodis, rom sityvis<br />

aq dasaxelebul didostatebTan erTad, r. <strong>inaniSvili</strong>,<br />

romelic mimtevebluri bunebis, anu, rogorc<br />

nugzar muzaSvili ambobs, garkveuli sulieri konstituciis<br />

adamiani iyo, saeWvokomunistur warmonaqmns gaerida,<br />

sikeTis namdvili Semnaxvel-damfaseblebi ipova<br />

da ukeTesis arqonis gamo, g. doCanaSvilis cnobili Sedareba<br />

rom gamoviyenoT, am `saromane~, am SemTxvevaSi<br />

ki ufro `samoTxrobo~ xalxis saxiT, Zvel siwmindeebs<br />

Seekedla. miT ufro, rom iq, araerT sxva mniSvnelobeb-<br />

Tan erTad, sworad iyo gaazrebuli sikeTisa da borotebis<br />

didi Tanaarsebobis sibrZne, sikeTis uZleveloba<br />

da borotebis xanmokleoba. amitomac aseT aqcents<br />

svams werilis avtori: es iyo arCevnis, faqtobrivad,<br />

uqonlobis pirobebSi gakeTebuli erTaderTi swori<br />

arCevani.<br />

36


nugzar muzaSvilis werili, Tavisi uCveulo retrospeqtiviT,<br />

arc Tu ise Soreuli gadaZaxiliT nikolo<br />

miwiSvilis `fiqrebTan~, interpretaciaTa axal vels<br />

warmoSobs, aTavisuflebs azrs, rogorc ticiani ityoda,<br />

`batoni Sablonis~ zemoqmedebisgan da qmnis axal<br />

konteqsts, romelSic axla sxvasac an sxvebsac SeuZliaT<br />

moZraoba. es gadaadgileba arc ise martivia da<br />

rogorc axla ityvian, komfortulic, radgan gvaiZulebs<br />

kidev ufro Rrmad CavixedoT Cvens raobaSi, SevigrZnoT<br />

Cveni Semdgomi TviTgamorkvevis aucilebloba.<br />

sagulisxmoa, rom TviT avtoris intonaciac yoveli<br />

morigi argumentis wardgenis Semdeg sul ufro sevdiani<br />

da uimedo xdeba. es uTuod imitom, rom arsebiTi<br />

garRvevis nacvlad CvenSi sakmaod Senelda cnobierebis<br />

dekomunizaciis procesi, ramac `Tavisuflebisagan<br />

gaqcevis~ (fromi 1990: 8) anomaluri miswrafeba gaaZliera.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong>s `samagido rveulebSi~ kargad Cans,<br />

rom is am da sxva mniSvnelovan sakiTxebze bevrs fiqrobda,<br />

adamianebisTvis erTgvar gamosavals eZebda, momavlis<br />

ganWvretas cdilobda da sakuTari avtonomiurobis<br />

zemoT naxseneb TavSesafars sikeTis srul gamarjvebasa<br />

da mis sayovelTaobaze litoni saubriT ki<br />

ar amagrebda, aramed sul ubralo rames — momxdar-mosaxdenis<br />

gonivrul gaazrebas, sulgrZelobasa da mimteveblobas<br />

Segvaxsenebda. 80-iani wlebis dasasruls<br />

dawerili misi moTxrobebi, mag. `lara~, `wisqvilSi rom<br />

wavedi~, `giglia~ da sxv. Tvisobrivad axali etapis dasawyisia<br />

mwerlis cxovrebaSi. TviTonac aRniSnavda:<br />

`sxvebi rTuldebian _ me vmartivdebio~. paralelurad<br />

unda gagrZelebuliyo sazogadoebrivi TviTgansjis,<br />

TviTganwmendis, Tu gnebavT, rogorc maSin uwodebdnen,<br />

gadafasebis procesebic. magram movlenebi ise<br />

37


swrafad datrialda, rogorc wyliT savse vedros moulodneli<br />

simZimis gamo xelidan gamsxltari da uTavbolod<br />

datrialebuli Wis owinari. Tavad mwerali ki,<br />

romelsac samoqalaqo omSi Cabmisaken amaod uxmobda<br />

maSindeli upirvelesi SemoqmedebiTi kavSiris Tavkaci,<br />

im avadmosagonar dReebSi gaecala wuTisofels.<br />

marTalia, amasac ambobda: `..me gamoviyurebi moZvelebulad<br />

TanamedroveTa fonze, me, albaT, Rimilsac<br />

vgvri zog-zogebs Cemi Semwynarebluri poziciiT moyvasisadmi,<br />

Cemi saxelmwifoebrivi da sazogadoebrivi<br />

idealebiTo~ da am poziciis erT saintereso axsnaze<br />

ukve mogaxseneT, magram is ubralo faqti, rom `bRukebi~<br />

dResac gvris aRtacebas aTasgvari satkivariT gul-<br />

SeWirvebul mkiTxvels, `namdvil qarTvel qalsa~ da<br />

`xelisgulebiT nales qoxSi~ ki `ambis idumali melodia~<br />

(o. paWkoria) ismis _ TavisTavad bevr rameze metyvelebs.<br />

rogor iyo naTqvami? moTmineba Cven ar gvyofnis,<br />

Torem karg wignebs igi namdvilad gaaCniaTo. rezo<br />

inaniSvils TvalSi ar mosdioda mwerali da mwerloba,<br />

`sakuTar Tavs rom ayvedridnen wuTisofels~. TviTon<br />

ki cxadad hqonda garkveuli, sikeTisa da borotebis<br />

ganCxrekam ra daskvnamdec miiyvana: `..sad aris RmerTi?<br />

CemSi. esaa _ me roca vitanjebi sxvaTa sikeTisaTvis.<br />

cudad gamigeben? kidev ufro amamaRleben...~<br />

38<br />

damowmebani:<br />

<strong>inaniSvili</strong> 2001: <strong>inaniSvili</strong> r. samagido rveulebidan. Tb.: 2001.<br />

baqraZe 1977: baqraZe a. sulis puri. kritikuli gulani. Tb.: 1977.<br />

kormeri 1997: Кормер В. Двойное сознание интелигенции и псевдокультура.<br />

М.:1997.<br />

muzaSvili 2010: muzaSvili n. istoriidan gaqceva. Tb.: 2010.<br />

fromi 1990: Фром Э. Бегство об свободы. M.: 1990.


evaz <strong>inaniSvili</strong>s prozis<br />

mxatvruli dro da sivrce<br />

inga milorava<br />

XX s-is qarTul saliteraturo sivrceSi <strong>revaz</strong><br />

inaniSvils Sinaganad mTliani, savse, naTeli mxatvruli<br />

samyaro gansakuTrebul adgils ikavebs da zegavlenas<br />

axdens mis Semdgom gsanviTarbaze. droTa ganmavlobaSi<br />

mas erTgvari ganStoebebic gauCnda da erT mTlian<br />

nakadad, calke gamokveTil niSad Camoyalibda, rac<br />

ukve saSualebas gvaZlevs damoukidebeli sistemis,<br />

namdvili ostatis mier Seqmnili skolis arsebobazec<br />

ki vifiqroT. es myari sistema, gansakuTrebuli xiblisa<br />

da Rirebulebis mqone mxatvruli dro da sivrce Tavisi<br />

msoflmxedvelobiT, Sinagani sisufTaviT, kamkama,<br />

gamWvirvale ferebiTa da siRrmiTaa mimzidveli. masSi<br />

yvelaze dramatuli, tragikuli movlenebic ki adamianuri<br />

TanagrZnobis, sikeTis da sulebis Sinagani er-<br />

Tianobis gamo ucnaur simSivides da sxva, ufro Rrma da<br />

amave dros lirikul, faruli nugeSis Semcvel xasiaTs<br />

iZens da suliad gansxvavebuli saxiTa da xmiT airekleba<br />

mkiTxvelis cnobierebaSi.<br />

mxatvruli dro da sivrce teqstis erT-erTi umniS<br />

vnelovanesi komponentia, romlis gareSec warmoudgenelia<br />

nebismieri mxatvruli samyaros arseboba da Semdeg<br />

gaanalizeba. Tumca, naTelia, rom droisa da sivrcis<br />

mniSvneloba sxvadasxva mwerlis Semoqmedebasa da<br />

sxvadasxva teqstSi gansxvavebulia. Tu erTgan mxatvrul<br />

drosa da sivrces SeiZleba sruliad Segnebulad<br />

mieniWos konceftualuri mniSvneloba, meoregan misi<br />

arseboba da funqcionireba iqneb arc iyos iolad Se-<br />

39


samCnevi, radgan arc amotivtivdeba misi niSnebi teqstis<br />

zedapirze. miuxedavad amisa, is mainc axdens did<br />

gavlenas rogorc teqstis struqturaze, xasiaTis ganviTarebaze,<br />

stilze, Janrul kuTvnilebazec ki, aseve<br />

SemdgomSi mkiTxvelis mier nawarmoebis, am erTiani,<br />

Sekruli struqturis aRqmaze.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mxatvul samyaroSi drosa da sivrces,<br />

vfiqrob, Zalian mniSvnelovani funqcia eniWeba<br />

da garkveuli Taviseburebebic axasiaTebs. upirveles<br />

yovlisa, gamomdinare mwerlis stilis, msoflaRqmis da<br />

samyarosadmi sruliad gansakuTrebuli damokidebulebisgan,<br />

SeiZleba vuwodoT mas lirikul-pirobiTi<br />

dro da sivrce (analogia epikur-pirobiT drosa da sivrcesTan),<br />

radgan aSkaraa, rom mwerlis lirizmi vlindeba<br />

teqstis TiTqmis yvela doneze. misi mxatvruli<br />

qsovilis yvela Sre garemomcvelisadmi lirikuli, natifi,<br />

saTuTi da rbili damokidebulebis Sedegadaa<br />

Seqmnili. amasTan, miuxedavad imisa, rom SeiZleba erTi<br />

SexedviT mogveCvenos, rom misi teqstebi ar aris mravalSriani,<br />

es mainc ucabedi, zedapiruli STabeWdilebaa,<br />

radgan ufro dakvirvebiT ganCxrekisas aSkarad<br />

Cans, rom nebismieri teqsti, yvelaze mcire miniaturac<br />

ki, ramdenime, erTmaneTTan ufaqizesi ZafebiT dakavSirebul<br />

sibrtyes Seicavs, romelTa safuZvelSi devs<br />

samyaros agebulebaze filosofiuri msjeloba, oRond<br />

ukiduresad Sefaruli da saxeobriv qsovilSi Seburuli,<br />

emociaTa nislSi ganzavebuli. Semdegi Sre _ sicocxlis<br />

arsis SegrZneba, aseve lirikuli naxevartonebiT<br />

mowodebuli. amas mosdevs konkretuli ambavi an<br />

suraTi, romelsac mwerlis, rogorc fermweris funji<br />

qmnis da bolos, Rrma, fsiqologiurad uzadod damu-<br />

Savebuli xasiaTebis sistema, romelic aseve gamWvirva-<br />

40


le lirizmiTaa Seferili. Tundac rogorc miniatura-<br />

Si `maradiuli peizaJi~ dedis saxe, gamokvTili saocrad<br />

ferdovani, Rrma Sinaarsisa da maradisobaze miniSnebis<br />

Semcveli peizaJis fonze. an miniatura `baRi~,<br />

romelic ramdenime striqoniT gadmoscems sicocxlis,<br />

droTa cvlilebis, Seuqcevadi wrebrunvis arss:<br />

`baRi lamazia gazafxulze, xexili rom yvavis. ufro<br />

lamazia Semodgomaze, foTlebi rom cviva.<br />

gazafxulze baRi xmaurobs, xmaurobs. Semodgomaze<br />

mqrqali RimiliT dums~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986: 133).<br />

miniaturaSi `meWirnaxuleni~ vxedavT yvela Sres, dawyebuli<br />

arsTa arsis safuZvlidan, damTavrebuli oriode<br />

StrixiT myarad moxazuli saxeebiT, xasiaTebiT da<br />

mkiTxvelze uZlieresi emociuri zemoqmedebis unaris<br />

mqone grZnobieri veliT:<br />

`daTeses Cemi nakveTis gverdiT bebrebma, giorgim da<br />

mariamma, kartofili, lobio da simindi. Tesavdnen nela,<br />

Sewyobilad. giorgi ormoebs akeTebda ToxiT,<br />

mariami Tesls uyrida. movida yvelaferi lamazad, kartofilic,<br />

lobioc, simindic. gaToxnes, gaamarmares.<br />

sxedan axla bilikze erTmaneTis gverdiT da arian ase,<br />

uyureben TavianT naSroms Cumad~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986: 135).<br />

esaa mTeli sicocxlis azri da mSveniereba mocemuli<br />

da areklili erT patara minakveTSi, rogorc wveTSi<br />

zRva.<br />

xatvis aseTi maneris gamo, miuxedavad mravalSrianobisa,<br />

mwerlis mier Seqmnili mxatruli dro da sivrce<br />

arasodesaa epikuri, aramed yovelTvis, nebismieri siuJeturi<br />

svlis SemTxvevaSi, mainc lirikulad rCeba,<br />

rac qmnis kidec mis TviTmyofadobas. Tumca es gansakuTrebuloba<br />

mxolod lirikulobiT ver Seiqmneboda,<br />

rom ara erTgvari pirobiToba, efemeruloba, romelic,<br />

41


Cemi azriT, axasiaTebs am teqstebs. marTalia is samyaro,<br />

romelic aisaxeba maTSi Zalian mWidrod ukavSirdeba<br />

empiriul drosa da sivrces, magram arasodesaa misi<br />

anabeWdi, zusti asli, aramed Seicavs pirobiTobis,<br />

sakuTar warmosaxvaSi, fantaziis daxmarebiT transformirebis<br />

da ganzogadebis elementebs: es dro da<br />

sivrce, romelic gaSlilia Cven winaSe, misi Semavsebeli<br />

movlenebi, saxeebi, qmedebebi, gancdebi, miuxedavad imisa,<br />

rom hgavs realuris ukiduresad daxvewil, magram<br />

zust mxatvul anabeWds, mainc ufro metad aris is, rac<br />

mwerals surs rom iyos samyaro da ara is, rac sinamdvileSi<br />

aris...<br />

mwerals ki surs, rom samyaro iyos sikeTis, TanagrZnobis,<br />

Tanadgomis, mSvenierebis, siyvarulis sauflo,<br />

sikeTis eWvSeutanlad asebobis dadastureba da<br />

bneli, boroti, mZime movlena Tu saxe, misi koncefciiT,<br />

mxolod Crdilia, romelic ukeT gamokveTs naTels.<br />

igi Suq-CrdilebiT xatavs im pirobiT mxatvrul realobas,<br />

romlis drosac da sivrcesac lirikul-pirobiTTan<br />

erTad uyoymanod SegviZlia vuwodoT e.w. `keTili<br />

dro da sivrce~.<br />

novelaSi `sadguri~ axalgazrda col-qmari navTlu-<br />

Ris sadgurze xvdeba moxuc bebias. am sadguris patara,<br />

mozRudul sivrceSi mkiTxvelis Tvalwin iSleba adamianuri<br />

urTierTobebis naTeli suraTi. Tanac aq ar aris<br />

marto awmyos plasti, arc mxolod warmavali amwuTieris<br />

xatia. mas mtkice kavSiri aqvs maradisobasTan. rac<br />

Cans kidec levanis sityvebSi: `_ ra Taviseburi silamazisaa<br />

aqauroba! TiTqos maradiuli iyos es simSivde _<br />

es Tanabar siganeze waRebuli liandagebi, wiTeli Suqebi,<br />

orTqli, proJeqtorebi da maTi anZebi, SiSini, marto<br />

mimavali kaci liandagebs Soris~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986:<br />

42


41). sadguri saxea gzis, svlis, am SemeTxvevaSi ki aRiqmeba<br />

rogorc sakraluri sivrce, romelic Tavis wiaRSi<br />

iRebs matarebels _ adamianis cxovrebas. am matarebliT<br />

ki modis bebia da awmyo _ siyvaruliT savse axalgazrda<br />

col-qmari Sexvdeba mas _ warsuls da adamianurobis,<br />

sikeTis saxeliT didi zeimic Sedgeba, radgan<br />

siyvaruli, zrunva, siTbo gaaqrobs moxuci qalis TvalebSi<br />

Camdgar martosulobis SiSs da tkivils. da es<br />

zeimi daxatulia ise, TiTqos araferic ar momxdara,<br />

Tumca SegrZneba srulia _ yvelaze didi da mniSvnelovani<br />

xdeba am sadgurSi. manamde ki teqstSi Semodis kidev<br />

erTi, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mxatvruli samyarosTvis<br />

aseve niSandoblivi xsovnis qronotopi. levani ixsenebs<br />

matarebelTan dakavSirebul umZimes, tragikul epizods<br />

Tavisi bavSvobidan, magram es muqi, bneli laqa am<br />

novelis sikeTiT da siyvaruliT gamTbar sivrceSჲ<br />

aRiqmeba sworedac rogorc Crdili, romelic ukeT<br />

gamokveTs im sulis sinaTles, romelic ganmsWvalavs<br />

teqsts da mwerlis saTqmels _ siyvaruli, Cveulebrivi<br />

adamianuri grZnobebi mzesaviT anaTebs da aTbobs<br />

samyaros. ayuCebs yvela tkivils.<br />

mwerlis es kredo myaria. mTeli misi Semoqmedeba<br />

adasturebs amas. igi umetesad wers im movlenebze, romlebic<br />

mis Tanadroul samyaroSi, mis irgvliv ganfenil<br />

drosa da sivrceSi viTardeba, magram, savaraudod, ase-<br />

Ti myari rwmena sikeTis uzenaesobisa, SeiZleba Segnebul<br />

rwmenaze metad, sikeTis upiratesobis Tandayolili<br />

SegrZnebis sityvaSi xelSsaxebad xorcSesxmis mZafri<br />

survili gapirobebulia mwerlis lirikul-probiT<br />

drosa da sivrceSჲ miTopoeturi _ yvelafris safuZvelTa<br />

safuZveli _ Sris arsebobiTac. novelaSi `Roris<br />

dakvla~ realuri gadadis irealurSi. adamiani, ro-<br />

43


melic daeswro Roris dakvlis Semzarav rituals, aRwerils<br />

mwerlis gasaocari ostatobiT, mxolod mis-<br />

Tvis damaxasiaTebeli detalebis SemCnevisa da gamosaxvis<br />

unariT, uceb qalrmerT dalis xvdeba. am SemTxvevaSi<br />

aris garkveuli miniSnebac, raRac mistiuric da<br />

auxsnelic:<br />

`xandaxan vekiTxebi Cems Tavs _ raRa me, raRa im sa-<br />

Zaglobisas, Roris dakvlis dros amomarCia amden xalxSi?<br />

pasuxs ver vaZlev, fiqri maqvs erTi ambis. _ er-<br />

Txel, SuaRamisas, TovlSi, Cveni quCis dasawyisSi, tuiis<br />

buCqebSi vnaxe atirebuli patara gayinuli yru-munji<br />

gogo, gavaxvie paltoSi, moviyvane saxlSi, dedam moufera,<br />

gaaTbo, gaabana, daaZina Tbil, sufTa loginSi.<br />

diliT ki veRar vnaxeT, amdgariyo da wasuliyo, misi ve-<br />

Rara gavigeT ra, miliciis daxmarebiTac ki. magram Tan<br />

maSinve vkiTxulob, _ rodis iyo es ambavi, uu, an ra SuaSi<br />

unda iyos yovelive es da nabanavari, Rame, Tovli,<br />

tye. ho, tyeebi, Tovli, velebi da Rame bavSvobidan miyvarda<br />

da axlac miyvars...!~ (<strong>inaniSvili</strong> 1986: 55).<br />

aSkarad Cans, rom mweralma kargad icis, rom Roris<br />

dakvlis suraTis zedapirze ganfenili ambis miRma mravali<br />

Srea, iolad Tu rTulad aRsaqmeli da romelic<br />

TviT miTopoetur, dalis drosa da sivrcesac itevs da,<br />

rac mTavaria, yvelafers, rac am samyaroSi xdeba, aqvs<br />

mizezSedegobrivi buneba, xolo yvelafris gamapirobebeli<br />

isevdaisev sikeTea. am teqstSi, SesaZloa, mTlianad<br />

metafizikur, miTopoetur planSic ki gadadis<br />

centri da misi meSveobiT xdeba nawarmoebis rogorc<br />

azrobivi, ise emociuri planis gamokveTa. es miTopoeturi<br />

Sreebi drodadro ielveben xolme lirikul-pirobiT<br />

dro-sivrceSi, xan oCopintres, xan bunebis maradiuli<br />

sulis, xan sxva, TvaliT TiTqmis SeumCneveli um-<br />

44


ciresi niuansebis saxiT, Tumca arasodes ukargaven<br />

teqsts realurobis elfers, Tundac masSi aRwerili<br />

sinamdvile Zalianac pirobiTi iyos. am realurobis<br />

gancdas inarCunebs is, rom mwerlis mxatvruli, sityvieri<br />

saburvelis miRma, centrSi mudam dgas adamiani,<br />

misi realuri samyaro, misi namdvili SegrZnebebi. misi<br />

fsiqika ki itevs imasac, rac garSemoa da imasac, rac<br />

mxolod mis SigniT SeiZleba daibados, imasac, rasac is<br />

xedavs da imasac, rasac surs, rom xedavdes.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s sivrce mkacrad anTropocentrulia.<br />

maSinac ki, Tu is mxolod bunebis suraTebs, erTi<br />

SexedviT ukacur peizaJebs aRwers. misi daxatuli mindvrebi,<br />

xnulebi, venaxebi, baRebi, mTebi... _ yvelaferi<br />

adamianis gulSia areklili da mxolod Semdeg, individis<br />

Taviseburebis, misi warmosaxvis mixedviTaa gardaqmnili<br />

da gareT gamotanili. mxolod adamianis damokidebuleba,<br />

adamianis mier gaazreba aZlevs maT im mniSvnelobas,<br />

romelic maradiulobasac moicavs da arsebobis<br />

faruli azris wvdomasac. samyaro adamianis fiqrSia<br />

tkiviliT da siyvaruliT axal sicocxled, axal<br />

saxed gardasaxuli, hibridad _ adamiani da buneba ganuyoflad<br />

erTad _ qceuli da Semdeg gadmoRvrili<br />

furcelze.<br />

sivrcis Tvisobrioba da misi srulad gageba da aTviseba<br />

grZnobebis gamoxatvis asparezad aqcevs mas. novelaSi<br />

`bebia da SviliSvili~ vxedavT erTi SexedviT<br />

martiv surTs _ kaci baravs da ase, barva-barviT, nelnela<br />

uaxlovdeba cols. is iTvisebs da iTavisebs sivrces,<br />

gadalaxavs mas, aqcevs sakuTrad _ dabarulad,<br />

ase sZlevs mis ucxoobas, mis damabrkolebel bunebas,<br />

raTa miaRwios imas, rac azrs aZlevs mis arsebobas am<br />

sivrceSi _ siyvaruls. adamianis qmedebis, moZraobis,<br />

45


swrafvis da sicocxlis sazrisi am novelaSi swored<br />

sivrcis fizikur-grZnobieri aTvisebis grafikulad<br />

martivi, magram Rrma Sinaarsis mqone suraTiTaa<br />

gadmocemuli.<br />

aseve sagulisxmoa mwerlis mier droisa da sivrcis<br />

gaazreba novelaSi `wre~. aqac Cans, rom misi samyaro<br />

marTla anTropocentrulia da bunebis, miwis surneli,<br />

qmedebebi, is suraTi, romelsac ramdenime saaTis ganmavlobaSi,<br />

mcire, magram TviTSemecnebisTvis didi mniSvnelobis<br />

mqone droul lokalSi akvirdeba personaJi,<br />

mniSvnelobas iZens misi grZnobierebis gamaxvilebis<br />

kvaldakval. is sivrce, romlis mflobelebic qali da<br />

gogona arian, sikeTis, siqvelis, mSvenierebis, adamianurobis<br />

sakralur sivrced gardaiqmneba kacis Tval-<br />

Si da sulSi, xolo misi kuTvnili qalaqis sivrce ki,<br />

romelSic ar aris harmonia, `asafeTqebeli wris~ mravlismetyvel<br />

definicias iRebs, radgan kaci ukve bolomde<br />

acnobierebs, rom iq dakargulia adaminuri siTbo,<br />

iq martoobaa da Tanac wre Sekruli, gamouvali da<br />

Caketilia da Tu ar aafeTqe, ise veRar daaRwev Tavs..<br />

<strong>revaz</strong> inanSvilis lirikul-pirobiT drosa da sivrceSi<br />

gansakuTrebuli yuradReba eqceva da didi mniSvneloba<br />

eniWeba warsuls. rogorc yvelaferi am mxatvrul<br />

samyaroSi, isic ar aris epikuri, Tundac es warsuli<br />

empiriul istoriul dros ukavSirdebodes da<br />

heroikul an batalur ambebsac moicavdes. warsuli<br />

masTan mainc lirikulia. `ZonZebSi gaxveul jvrebSi~<br />

vxedavT warsulis patara nafleTs, patara ambavs, suraTs,<br />

romelSic, SesaZloa, ufro meti Tavganwirva<br />

Cans, vidre bevr gamarTulad militaristul narativ-<br />

Si. es gansakuTebuli xedvaa, romelic istoriuli drois<br />

nakadidan grZnobier patara xats, suraTs amoita-<br />

46


cebs da warsulis mniSvnelovan, mravlismomcvel paradigmad<br />

aqcevs.<br />

zogadad warsuli, xsovnis qronotopi did rols<br />

asrulebs mwerlis mxatvrul samyaroSi. misTvis warsuli<br />

arasodesaa Cavlili, dasrulebuli. isini, vinc am<br />

warulSi arsebobdnen, uyvardaT, ganicdidnen, stkiodaT,<br />

ewamebodnen, kvdebodnen, kvlav ganagrZoben arsebobas,<br />

radgan Txrobisas mwerali TiTqmis mudmivad<br />

icavs wess: warsulze yovelTvis yveba is, visac is zustad<br />

axsovs, visTvisac Zvirfasia, ar iviwyebs da arafris<br />

gulisTvis ar daiviwyebs (`yvavis daTesili kakali~,<br />

`anderZi~, `qarTveli qalis siyvaruli~, `sikvdili<br />

babale badiauris~ da a.S. ).<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> mcire formis ostatia da, bunebrivia,<br />

rom mis nawarmoebebSi xSirad mozRudulia samoqmedo<br />

sivrcec da droc. magram, vfiqrob, mas aqvs<br />

erTi gansakuTrebuli niSanic: am mozrudul drosa da<br />

sivrceSi xdeba ara marto im mocemuli adgilisa da<br />

wuTisaTvis mniSvnelovani ambavi, aramed mwerali xsnis<br />

da mkiTxvelis winaSe srulad warmoaCens pirovnebas,<br />

fsiqotips, xasiaTs, mTeli sicocxlis sazriss. `viRacas<br />

avtobusze agviandeba~ am TvalsazrisiT gansakuTrebiT<br />

sagulisxmoa, radgan mozRudul drosa da sivrceSi<br />

gaixsna elenes suli, misi grZnobebi, misi warsulic,<br />

awmyoc da momavalic da adamiani mTeli sisavsiT<br />

warmosdga mkiTxvelis winaSe, rogorc ara mxolod<br />

unaklod Sesrulebuli mxatvruli saxe, aramed namdvili,<br />

realuri, sicocxliT savse arseba.<br />

moTxrobaSi `wisqvilSi rom wavedi~ vxedavT rogor<br />

iqceva erT RameSi patara biWi namdvil ,Rirseul kacad.<br />

aq gamoCnda mwerlis gansakuTrebuli Tviseba _ mis mier<br />

agebul, daxatul sivrceSi, sadac uamravi detalia,<br />

47


arc erTi xazi, arc erTi figura an moZraoba ar aris<br />

ufunqcio, ar rCeba azrobivi datvirTvis gareSe. yvelaferi<br />

erTad ki mis umTavres saTqmels _ adamianis<br />

adamianurobamde misvlis gzis Cvenebas emsaxureba.<br />

mozRudul sivrcesa da droSi mTeli sicocxlis tolfasi<br />

ambis gaSla da sakuTari mxatvrul-filosofiuri<br />

koncefciis maTi meSeveobiT gamokveTa niSandoblivia<br />

mwerlisaTvis.<br />

ra TvalsazrisiTac ar unda ganvixiloT, romeli<br />

mxridanac ar unda mivudgeT <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s samyaros,<br />

mainc yvelasgan gansxvavebulia, axali, gaukvalavi<br />

gzebiT daserili, gulisTvis Zalian axlobeli saTqmelis<br />

Semcveli. swored aman ganapiroba albaT is, rom igi<br />

erT-erTi im arc Tu ise mravalricxovan mweralTagania,<br />

romlebmac Tavisdauneburad erTgvari litraturuli<br />

dineba Seqmnes, aSkara mimdevrebi gaiCines. misi<br />

lirikuli, poeturi `sityvis qveyana~ sufTaa, xelSesaxebi,<br />

cocxali. amave dros mowyobilia mxolod misTvis<br />

damaxasiaTebeli gansakuTrebuli, rafinirebuli sike-<br />

Tis kanonebis mixedviT, romlebic imiTaa swored yvelasgan<br />

gansxvavebuli, rom arc Tavs gexveva da gabezrebs<br />

didaqtikuri elferis mqone saxeebiT, xasiaTebiT<br />

da situaciebiT da Tan mxatvrulad ukiduresad damajerebelia.<br />

Tundac `Cemi wyalWalis xmebi~ aris TviTkmari<br />

ilustracia <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>seuli alternatiuli<br />

mxatvruli dro-sivrcisa, `keTili dro-sivrcisa~,<br />

romelSic yvelaferi bunebrivia, sada da adamianuri<br />

siTboTi savse.<br />

damowmebani:<br />

<strong>inaniSvili</strong> 1986: <strong>inaniSvili</strong> r. alersi SiSianobis dros. Tb.:<br />

`sabWoTa saqarTvelo~, 1986.<br />

48


maia jaliaSvili<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis poetika<br />

Txrobis stili yovel did Semoqmeds Taviseburi<br />

aqvs. rac ufro individualuria mwerali, miT ufro<br />

gamorCeulia misi Txrobis manera, qarTul literaturaSi,<br />

am TvalsazrisiT, yuradRebas iqcevs rezo <strong>inaniSvili</strong>s<br />

Txrobis surneli, dasamaxsovrebeli, dauviwyari.<br />

prozis miseuli ritmi mimzidvelia, amitomac mniSvnelovania<br />

misi Txrobis poetikis kvleva da im aspeqtTa<br />

warmoCena, romlebic misi Txrobis saocar muxtsa<br />

da energias ganapirobeben. es aris, upirveles yovlisa,<br />

poeturi suli, romelic msWvalavs mis moTxrobebs.<br />

mwerlisTvis uTvalavferiani samyaro idumali xmebiTa<br />

da saxeebiT aris savse, romelTa miyuradebisa da<br />

danaxvis gareSe gaRaribdeboda sicocxle. amitomac<br />

mwerali moTxrobebSi uxvad xatavs bavSvobisdroindel<br />

STabeWdilebebs, bebiis monayoli jadosnuri zRaprebiviT<br />

mimzidvels da amdidrebs Tanamedrove adamianis<br />

idumalebisagan daclil yofas: `ra lamaz samyaros<br />

miqmnida Tavisi SegonebebiT: ra lamazebi iyvnen qoniani<br />

katebi, cxrabewva, kbilebdakreWili Tavglejelebi, qajebi,<br />

eSmakebi, alebi, boloqanqalasaviT mosiarule,<br />

TviT yinulis loluasaviT gacivebuli qalebic ki... ra<br />

lamazi iyo ocdaTormeti TeTri burji, maT Soris momwyvdeuli<br />

Cveni usaSinlesi mtriT~ (`bebiis Segonebani~).<br />

misTvis yovelive arsebuli mniSvnelovania, amitomac<br />

xedavs da xatavs sxvaTaTvis SeumCnevels, Tanac,<br />

didi siyvaruliT. is sicocxlisTvis mlocvelia. mis<br />

naambobSi, cxovrebis siavkargeze fiqrTa Cveulebriv<br />

mdinarebaSi, uTuod gakrTeba xolme moulodneli da<br />

49


ucnauri, rac mkiTxvels tkbil-mware sevdas aRuZravs.<br />

mis TxrobaSi iSleba sazRvari Sinagan da garegan samyaroebs<br />

Soris. mas uyvars adamiani da amitomac gviambobs<br />

adamianuri gulis saocar Tavgadasavlebs. sikeTe aris<br />

misi sada, uornamento Txrobis mTavari ZarRvi. mis mo-<br />

TxrobebSi, marTlac, boroteba ki ar warmoCndeba, aramed<br />

mxolod sikeTis mokleba da rusTveliseuli rwmena:<br />

`borotimca rad Seeqmna keTilisa Semoqmedsa~. siyvaruliT,<br />

sinaTliTa da rwmeniT savse misi moTxrobebi<br />

yoveldRiuri, yovelwamieri cxovrebis furclebia,<br />

warmavalsa da maradiuls Tanabrad rom ireklaven, amitom<br />

misi Txroba eqspresiulia da STambeWdavi.<br />

mwerali gaocebuli TvalebiT Sehyurebs samyaros da<br />

am bavSvuri gulwrfelobiT mkiTxvelsac nusxavs. mis-<br />

Tvisac, dostoevskiviT, mniSvnelovania rwmena, rom silamaze<br />

ixsnis samyaros. silamaze misTvisac RvTis anabeWdia,<br />

misi rwmenaa, amitomac daeZebs mas da am silamazes<br />

amCnevs yvelgan, upirvelesad, ubralo adamianTa<br />

sulSi da maTi cxovrebis daxatviT zneobriv idealebs<br />

warmoaCens, rogorc yofierebis autaneli Waobidan<br />

TavdaRwevis gzebs: `keTili silamaze Zalian cotaRa<br />

darCa qveyanaze da oqros marcvlis povnasaviT ganvicdiT<br />

yoveli pawawina nimuSis aRmoCenas~ (`moxuci mwerali~).<br />

igi wuxda imaze, rom `Cven ukve naklebad gvjera<br />

silamazis Zalisa. es imitom, rom ver vaswrebT CavwvdeT<br />

namdvil silamazes, Zalian `dakavebulebi varT~<br />

raRac ufro mniSvnelovaniT~ (`Canawerebi samagido<br />

rveulebidan~).<br />

`me mainc davwer. ar vici, visTvis, didebisTvis Tu<br />

patarebisTvis, magram mainc davwer...~, _ aseTi sijiutiT<br />

warmoaCens weris wyurvils rezo <strong>inaniSvili</strong>. mainc<br />

vis Sesaxeb surs wera? rogorc niko lorTqifaniZe<br />

50


wers `Tavsafriani dedakacis~ epigrafSi: `nu damiwunebT!<br />

ar SemiZlia grZnoba-goneba SevaCero did pirovnebebze...<br />

isini aSlian sulisSemxuTav suraTebs... Semdeg,<br />

odesme, maT aRmouCndebaT mociquli vinme markozi<br />

da ioane. me vwer Tavsafrian dedakacze~. rezo <strong>inaniSvili</strong>s<br />

Semoqmedebac savsea aseTi Tavsafriani dedakacebiT.<br />

is wers, erTi SexedviT, SeumCnevel adamianebze, SeumCnevelze<br />

imitom, rom adamianTa gacveTili da dablagvebuli<br />

mzera mxolod brWyvialasa da TvalSisacems<br />

amCnevs, rezo <strong>inaniSvili</strong> ki ara mxolod amCnevs,<br />

aramed wers `qalaqis ganapira xriokebSi tanjviT<br />

mcxovreb xeebze. adamianTa mier Cargul da mudmivi<br />

tanjvisTvis ganwirul xeebze. zed Semomsxdar Citebze.<br />

naadrevad dacvenil. maT daxrukul foTlebze. wyromiT<br />

damaval did WianWvelebze~ (`Canawerebi samagido<br />

rveulebidan~). swored amgvari fiqri gamoarCevs rezo<br />

inaniSvils sxvaTagan da aaxlovebs vaJa-fSavelasTan.<br />

iqneb amitomac erT mSvenier dRes dajda da gadawera<br />

mTeli ori gverdi vaJas moTxrobisa `amodis, naTdeba~:<br />

`mainteresebda, rogor daiwereboda, rogor miiRebda<br />

Cemi sxeuli vaJaseul fiqrebs da frazebs. didi sitkbo<br />

vigrZeni, magram imaSic davrwmundi, rom me mainc cota<br />

sxvanairad davwerdi, ufro nerviulad, albaT~ (`Canawerebi<br />

samagido rveulebidan~). es nerviuli manera werisa<br />

damaxasiaTebelia misTvis, Tumca, xSirad erT mo-<br />

TxrobaSi erTmaneTs enacvleba mSvidi da nerviuli<br />

stili werisa. mis TxrobaSi yuradRebas iqcevs, agreTve,<br />

erTgvari, kinomontaJis stili, imgvari, TviTonve<br />

rom SeniSnavda hemingueis nawerebSi: `heminguei _ WvretiTi,<br />

magram mtkice disciplinirebuli! aRaraviTari<br />

_ Zveli mTxrobelobisa. sul igrZnoba, rom qveynad<br />

ukve arsebobs kino~ (`Canawerebi samagido rveulebi-<br />

51


dan~). mis TxrobaSic, aseve, SeigrZnoba, rom ukve arsebobs<br />

kino. rezo <strong>inaniSvili</strong> xom kinoscenarebsac werda.<br />

mis TxrobaSi erTmaneTs enacvleba mdore da eqspresiuli<br />

ritmi, erTgvari daRmavali da aRmavali xazebi.<br />

erTgan TviTonve aRniSnavda amis Sesaxeb: `Tqven gaSfo-<br />

TebT daRmavali xazebi Cems moTxrobebSi. me, piriqiT,<br />

kmayofili var. ar arsebobs wreze ukeTesi sisrule,<br />

wre ki orives Seicavs, rogorc aRmaval, aseve daRmaval<br />

xazebsac~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

misi Txrobis poetikas gansazRvraven poeturi neologizmebi,<br />

romlebiTac ase mdidaria misi proza.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> swored vaJasnairad mTlianobaSi<br />

aRiqvams samyaros. adamiani misTvis bunebis ganuyofeli<br />

nawilia da amitomac xatavs xeebisa da balaxebis, Citebisa<br />

da cxovelebis satkivars iseTive simZafriTa da<br />

gatacebiT, rogorc adamianebisas: `moxucs mSvidi mofereba<br />

undoda. balaxebsac undodaT mofereba, waxriliyvnen<br />

alersiani xelis molodinSi. moxucic didi siamovnebiT<br />

SeuSverda alersian xels, magram aseTi xeli<br />

ar eguleboda am qveynad~ (`wvima~). aq balaxebisa da moxucis<br />

sevda Tanabari tkiviliTaa warmoCenili. mwerlisTvis<br />

orive mniSvnelovania, orives sicocxle RvTis<br />

Seqmnilia, orives da, maTi saxiT, simbolurad, mTel<br />

samyaros RvTis Tvali dastrialebs. mwerali ki, rogorc<br />

Semoqmedi, rogorc upirvelesi ganmaxorcielebeli<br />

RvTis nebisa, maradis gagrZeldes qmnadobis procesi,<br />

valdebulia Tvalyuri adevnos, sityviT umfarvelos<br />

da upatronos yovelives, ganurCevlad imisa, sulieria<br />

Tu usulo, radgan mxatvrul samyaroSi xom, materialurisagan<br />

gansxvavebiT, yovelive sulierdeba.<br />

misi Txrobis poetikas gansazRvravs is, rom, `samyaros<br />

poeturi aRqma wyaroa tkivilebisa. sxvaze rom ara-<br />

52


feri iTqvas, mSveniereba xom TviTon Seicavs tkivils,<br />

magram igive aRqma wyaroa simtkicisac~ (`Canawerebi samagido<br />

rveulebidan~). es Sveloda mwerals, rom, rogorc<br />

TviTon aRniSnavs, ar gaborotda: `mamadaviTis<br />

Tavze xeebis kenweroze wamodebul nisls SeuZlia bevri<br />

ram mapatiebinos bevrisTvis~ (`Canawerebi samagido<br />

rveulebidan~).<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis poetikas gansazRvravs<br />

sulis tkivili. `ratom mtkiva suli?~_ kiTxulobs misi<br />

erTi personaJi, mwerlis alter-ego da TviTonve ase<br />

pasuxobs: `meCveneba, rom qveynad siyvaruli klebulobs~<br />

(`qari noembris tyeSi~). amitomac cdilobda Tavisi<br />

moTxrobebiT Seevso es nakleboba siyvarulisa.<br />

marTlac, saocari siyvaruli anaTebs mis nawarmoebeb-<br />

Si. siyvaruli aRgvamaRlebso. adamianis swored am gamakeTilSobilebel,<br />

gamamSvenierebel grZnobazea rezo<br />

<strong>inaniSvili</strong>s moTxroba `Cemi sawyali siyvaruli~. mwerloba,<br />

sazogadod, adamianis gulSi siyvarulis, sibralulis,<br />

TanagrZnobis gaRvivebas emsaxureba. mwerali, ra<br />

saZulvel sagansa da movlenazec unda werdes, ra naklovanebasac<br />

unda amxeldes, mainc mkiTxvelis mxaresaa. rogorc<br />

ilia wers `kacia-adamianSi?!~: `me Tu Sen miyvarxar,<br />

mkiTxvelo, imisTvis miyvarxar, rom imedi maqvs...~.<br />

es imedi ki gulisxmobda mkiTxvelis `gamosworebas~.<br />

rezo inaniSvils uyvars mkiTxveli da Tavisi yoveli<br />

moTxrobiT cdilobs daarwmunos, rom WeSmariti bedniereba<br />

siyvaruls moaqvs: RvTis, mSoblebis, megobrebis,<br />

mijnuris, samSoblos siyvaruls.<br />

yuradRebas iqcevs saTaurSi epiTeti sawyali. ratom<br />

unda iyos siyvaruli sawyali? moTxrobis bolos ki<br />

mkiTxveli xvdeba, siyvaruli sikeTea, sinaTlea. igi SaravandediviT<br />

gamoabrwyinebs adamianis suls. sawyali<br />

53


ki mxolod imaT TvalSia, romelnic uaryofen Tu gaurbian<br />

mas, Tumca amiT pataravdebian, sustdebian.<br />

moTxrobaSi ori Tvalsazrisi daupirispira mweralma<br />

erTmaneTs. mTxrobels sofelSi estumra qalaqeli<br />

megobari, romelic umtkicebda, rom siyvarulisgan ga-<br />

Tavisufleba ixsnida adamians. mTxrobeli sawinaaRmdegos<br />

amtkicebs. mis xasiaTs kargad warmoaCens galaktionis<br />

cnobili leqsis `usiyvarulod~ striqonTa RiRini:<br />

`usiyvarulod mze ar sufevs cis kamaraze...~. Cans<br />

igi poeturi, romantikuli sulis adamiania, amitomac<br />

misi fiqri siyvarulze ganmtkicebulia poeziiT. Cans,<br />

rom aleqsandre WavWavaZis leqsi `siyvarulo Zalsa<br />

Sensac~ kargad icis. megobarTan saubrisas wamierad<br />

daeWvebuli TviTonac gaifiqrebs: `iqneb kacobrioba<br />

marTlac unda gaTavisufldes am tkbil-mware bangisagan,<br />

romelsac xSirad mefe monis ymad uqcevia, brZeni<br />

ki gagiJebuliviT urbeninebia tye-velad~. Tumca, am<br />

eWvs male moiSorebs, radgan grZnobs, amgvari fiqri<br />

cud gunebaze ayenebs. igi xedavs, rom siyvarulis uaryofa<br />

adamians akninebs, Trgunavs, abnelebs, amitomac<br />

aris qalaqisken mimavali is vagoni unugeSod CaSavebuli,<br />

TviTon ki siyvaruliT savsea da amitomac elamazeba<br />

irgvliv yvelaferi. usiyvarulod ki mTeli samyaro<br />

TiTqos carieldeba da ixureba yvela kari sicocxlis<br />

saidumloebisa.<br />

mwerali warmoaCens, ra saTuTi da nazia mTxrobelis<br />

damokidebuleba bunebis mimarT, ra sixaruli moaqvs<br />

`silurjemde misul foTlebis simwvanes~ Tu `narinjisfer<br />

gamWvirvale foTlebs~. imitom iZens garemo<br />

ferebs, rom mas aRtacebuli, siyvaruliT savse mzeriT<br />

Sescqeris personaJi. igi amitomac TanaugrZnobs melas,<br />

gulsaklavad rom xavis da wkmutunebs. mTxrobeli<br />

54


grZnobs, rom irgvliv yovelive siyvaruls moucavs,<br />

siyvaruls, romlis dakargva bunebis Svilebsac iseve<br />

amwuxrebs, rogorc adamians. am fonze ixateba personaJi,<br />

sofels, mSobliur fesvebs `angariSiT~ mowyvetili.<br />

angariSi gulisxmobs siyvarulis Cakvlis fasad ra-<br />

Rac sxvis mopovebas; es iqneba warmateba, simdidre, Zalaufleba<br />

Tu sxva ram. mTxrobeli ki grZnobs, rom mas<br />

mSobliuri soflis siyvaruli aZlierebs, amitomac<br />

fiqrobs, rom aqedan arsad gaiqceva da darCeba `sawyal<br />

melebTan, Cems sawyal ZeZvebTan~.<br />

mwerali STambeWdavad xatavs, rogori siyvaruliT<br />

exuteba personaJi miwas, radgan bibliuri samsoniviT<br />

misgan iRebs Zalas da grZnobs, rogor iJRinTeba `wminda,<br />

keTili, sxeulis yoveli nakvTis damamSvidebeli,<br />

damasvenebeli, idumali, usaxelo SuqiT~. es usaxelo<br />

Suqi samyaros Semoqmedi ufalia, romelic uCinrad iq<br />

aris, sadac siyvarulia. es siyvaruli ki didi tanjvidan<br />

ibadeba: `ai, beThoveni; Cemi tanjvisgan vqmni sxvaTa<br />

siyvaruls~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

is yovelgvari tanjvis TanamgrZnobeli iyo, Tanabari<br />

TanalmobiT aRwerda adamianisa Tu bunebis tkivils.<br />

beber muxas monadireebma gasarTobad tyviebi dauSines<br />

da ver amCnevdnen, rom `simwris nafleTebi gulxeTqebiT<br />

cvioda aqeT-iqiT~. mere es naWrilobevi qarma miwiT<br />

amoavso da `muxis naWrilobevSi mTeli bRuja ia amosuliyo<br />

da JriamuliT yvaoda~. es saocari Jriamuli sicocxlis<br />

Zlevamosilebaze metyvelebs. giorgi leoni-<br />

Zis dedis CawveTebul cremlze amosuli iebic gvaxsendeba.<br />

gogonam muxas xelebi Semoxvia da miexuta. monadirem<br />

ki `uyura, uyura, mere qudi moixada da Tavdaxrili<br />

gaCerda~ (`muxa~). es dumili gamoxatavs RvTis winaSe<br />

55


locvas da vedrebas, rom Seundos adamianebs sulieri<br />

sibrmave da usulguloba.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> mwerlis daniSnulebas adamianTa<br />

SemweobaSi xedavda, ase rom, kargad hqonda warmodgenili<br />

ratom, visTvis da risTvis werda: `mwerali unda waagavdes<br />

mwirs, romelic brZolis velze dadis da wylulebs<br />

uxvevs daWrilebs. es mwiri, TviTon gadamtani<br />

aTasgvari Wir-varamisa, Tavisi simSvidiT nugeSs unda<br />

unergavdes sulatkivebulebs, aTbobdes SeciebulT,<br />

awynarebdes, miwisken eweodes aRzevebulT, aparpaSebulT~<br />

(`samagido rveulebidan~). mixeil javaxiSvilis-<br />

Tvisac mTavari es iyo: `mwerlisTvis sibraluli da<br />

TanagrZnoba igivea, rasac TiTebi warmoadgens ostat<br />

meConguresTvis~ (`rogor vmuSaob~). swored amasve aRniSnavda<br />

uiliam folkneri Tavis sityvaSi, nobelis<br />

premiis miRebisas rom warmosTqva: `mwerlis valia Seewios<br />

adamians, guli gaumagros, kvlavac moagonebdes<br />

simamaces, patiosnebas, imeds, siamayes, TanagrZnobas,<br />

lmobierebas, simamaces, Tavganwirvas~.<br />

misi aRwerili tanjva namdvilia. is arasodesaa yalbi<br />

da paTetikuri, misi mrwamsi iyo: `is namdvili mwerali<br />

iyo, namdvili mwerali, da roca yinulovan wyalze<br />

unda daewera rame, TviTon midioda, TviTon dgeboda im<br />

yinulovan wyalSi da TviTon iWrida yinulebze fexebs~<br />

(`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

erTma kritikosma Tanamedrove mweralTa dainteresebas<br />

moxucebis, bavSvebisa da giJebis cxovrebiT, spekulacia<br />

uwoda, rezo <strong>inaniSvili</strong> am azrs ase gamoexmaura:<br />

`Tu mwerloba miatovebs bavSvebs, moxucebsa da<br />

umweoebs, igi moswydeba miwas, viTarca anTeosi, da dakargavs<br />

Tavis keTilSobilur Zalas~ (`Canawerebi sama-<br />

56


gido rveulebidan~). amitomac werda aseTi gatacebiT<br />

bavSvebsa da moxucebze.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> Tavs `prozaikos poetad~ miiCnevda.<br />

misi azriT, aseTni `yoveldRiurad itanjebian erTi<br />

ramis SegrZnebiT: wuTebad da wamebad aTvlil Cvens<br />

saukuneSi isini ver muSaoben stabilurad, gegmianad.<br />

dadian, dayialoben da mxolod maSin miusxdebian samu-<br />

Sao magidas, roca mza leqsi, anda novela CawerasRa<br />

moiTxovs~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

misi Txrobis poetikas gansazRvravs mudmivi fiqri<br />

waruvalsa da maradiulze: `ras veZeb Tqvens nawerebSi?<br />

ramdenad maRalia maTSi poeturi suli, romelic ise<br />

TrTis, TiTqosda, sadacaa gaixsneba ca da gamoCndeba...<br />

araamqveyniuri Suqi, romlis arsebobas yvela grZnobs,<br />

magram kacTa modgmidan jer ar daunaxavs aravis~<br />

(`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

mas SeeZlo arafrisgan ambavi Seeqmna, Tanac feradovani<br />

da STambeWdavi, imitom, rom mudmivad bavSuri cnobiswadili<br />

edga TvalebSi. saidumlos daeZebda yoveliveSi,<br />

iseve rogorc misi personaJi gogona, Rame rom Seuyvarda:<br />

`gogonas kidev isic SeeZlo, rom Tvalebi daexuWa<br />

da ufro meti ram daenaxa, vidre Tvalxiluli xedavda~...Tvalebs<br />

daxuWavda _ uu! _ maSin aTas ucnaur<br />

rames dainaxavda. dainaxavda ukidegano lurj okeanes,<br />

romelsac qaTqaTaialqnebiani gemi miapobda simReriT<br />

(ialqnebi mRerodnen); dainaxavda mzis sxivebiT savse<br />

uRran tyes, romelSic aTasnairi feris Citebi dafrinavdnen<br />

da yvela Tavis xmaze eZaxda erTmaneTs; dainaxavda<br />

maRal, Subis wverebiviT alesil mTebs, romelTa<br />

mwvervalebidan mwvervalebze yelmoRerebuli jixvebi<br />

gadaqrodnen SxiviliT... gogona arafers ambobda; didi,<br />

farTod gaxelili cisferi Tvalebi cremlebiT hqonda<br />

57


savse da arafers ambobda. icoda, rom Tundac eTqva,<br />

risTvisac wavida tyeSi da rac naxa iq, mainc ar daujerebdnen.<br />

is xom, marTlac, cota sxvanairad xedavda<br />

sxvebTan SedarebiT! Sen sul ase ucnaurad geCveneba<br />

yvelaferio, _ da ar daujerebdnen.<br />

es ki Zalian, Zalian cudia, roca Sen raime gjera da<br />

sxvebi ar gijereben~.<br />

rezo <strong>inaniSvili</strong> gajerebT saswaulebis arsebobaSi,<br />

mas SeuZlia mkiTxveli miindos da bolomde miiyolos,<br />

radgan misi fiqri mudmivad adamianis suls dastrialebs:<br />

`kvlav vnaxe Cemi sanukvari sizmari _ maRali,<br />

naTeli, wablisfrad da TeTrad gabrwyinebuli Tovliani<br />

mwvervalebi. saidan qmnis am mwvervalebs Cemi suli!<br />

isini xan CrdiloeTiT dganan (xaSmidan), xan _ aRmosavleTiT<br />

da xanac samxreTiT, mSvidni, saocrad amaRlebulni,<br />

bednierni. xandaxan kidevac mivdivar maTken,<br />

magram verasodes ver vaRwev mwvervalamde, mxolod er-<br />

Txel avedi Tovlebamde, yinulebamde. mere ramdenime<br />

dRe sul mesmoda naTeli yinulebis msxvrevis xma~<br />

(`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

mas xiblavs gamorCeuli, sxva `damRis RvTis Svilebi~,<br />

romlebic, xSirad ewirebian maRal idealebs, magaliTad,<br />

Tavadi vitgenSteini moTxrobaSi `frTxebian<br />

yvavebi dambaCis xmaze~ da aSfoTebs TanamedroveTa<br />

usulgulo, gulgrili damokidebuleba yovelive amaRlebulis<br />

mimarT. amitomac werda: `ai, yvelaze mkveTrad<br />

ra unda CavunergoT pataras: loginSi rom wvebi,<br />

Tu wuTiT mainc Segipyrobs fiqri, _sadRac viRacas<br />

sciva, sadRac viRacas enatreba logini, sadRac avadmyofi<br />

frinveli kankalebs buCqis Ziras, anda cxoveli<br />

wkmutuniT ilokavs Wrilobas, _ ukve namdvili adamiani<br />

xar~ (`Canawerebi samagido rveulebidan~).<br />

58


misi Txroba saocrad mgrZnobiarea. is aRtacebuli<br />

Sescqeris sicocxles da aRwers mis CasunTqva-amosun-<br />

Tqvas, amitomac aRelvebs mkiTxvels misi nawerebi, ubralo,<br />

adamianuri gancdebi. mas axarebda, rom `dedamiwa<br />

kvlav cocxlobda Tavisi mravalferovani JriamuliT~<br />

(`Canawerebi samagido rveulebidan~). masac, Tavisi<br />

personaJiviT, rogorc sanukvari musika, ise SeiZleba<br />

moesmina `nayofTa cvenis kantikunti xmebi~ da mere<br />

aRewera es yovelive mSvidi, saocrad sevdiani ritmiT~.<br />

`Sen oRond yuri miugde da daakvirdi! WriWineben<br />

WriWinebi, mirbi-morbian msxvil-msxvili WianWvelebi,<br />

dafarfateben frTaxatula peplebi, bzuian futkrebi...<br />

raRac zeimia, raRac zeaRmtaci Tavisufleba, simsubuqe.<br />

ase ggonia _ daiqnev xelebs da afrindebi~<br />

(`wvimasa da mzeSi~).<br />

is Tavisi moTxrobis `sad cxovrobs moxuci mezRapre~<br />

mezRapres hgavs: `saRamos... gamodian kurdRlebi,<br />

meliebi, ciyvebi, maCvebi da turebi. Sehkraven cecxlis<br />

irgvliv wres. sxedan morCilad da saTiTaod hyvebian<br />

Tav-TavianT ambebs. moxucs kidev _ gadaSlili aqvs<br />

sqeli, veeberTela rveuli, damWknar tuCebTan mal-mal<br />

miaqvs wverbokola fanqari da mere im veeberTela rveulSi<br />

weers, weers maT naambobs, anu rogorc Cven vuwodebT<br />

_ zRaprebs~ (`sad cxovrobs mezRapre~). amitomac<br />

aris, rom es moTxrobebi Soreuli, TeTri lamazi mwvervalebiviT<br />

gizidaven da gaocnebeben.<br />

misi moTxrobebis kiTxvisas mkiTxvels ar tovebs<br />

gancda, rom `naTeli igi bnelsa Sina Cans, da bneli igi<br />

mas ver ewia~ (ioane.1,5).<br />

59


maia naWyebia<br />

60<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s stilis<br />

zogierTi sakiTxi<br />

didi mwerlebi yovelTvis gansakuTrebul yuradRebas<br />

aniWebdnen stils, masze muSaobas. vladimer nabokovi<br />

werda: `yvelaferi rac ki gamaCnia _ es aris Cemi<br />

stili~. stili iseve individualuria, rogorc pirovnebis<br />

xelwera; stilis yvelaze mokle da zust gansaz-<br />

Rvrebad kvlav J.-l. biufonis cnobili fraza rCeba:<br />

`stili _ es Tavad adamiania~.<br />

stili mxatvruli nawarmoebis Sinaarsisa da formis<br />

mTlianobaa, romelSic mxatvrul enasTan erTad Sedis<br />

literaturuli nawarmoebis komponentebi: Tema, idea,<br />

siuJeti, kompozicia, ritmi, xasiaTebi, fsiqologizmi,<br />

aRwera; damkvidrda literaturuli stilis gageba,<br />

rogorc esTetikuri mTlianobisa, romelic literaturuli<br />

nawarmoebis yvela ZiriTad elements moicavs.<br />

stilis mxatvruli kanonzomiereba esTetikuri movlenaa,<br />

am mxriv stili specifikuri da damoukidebelia,<br />

magram es damoukidebloba pirobiTia, radgan stili<br />

ara mxolod esTetikuri, aramed aseve ideologiuri<br />

kategoriaca. iq, sadac ar aris mxatvruli kanonzomiereba,<br />

iq arc stilia am sityvis sakuTari mniSvnelobiT.<br />

* * *<br />

ramdenadac stili mxatvruli formis ara elementi,<br />

aramed Tvisebaa, igi lokalizebuli ki ar aris, aramed<br />

formis mTel struqturaSia ganfenili da mis yovel<br />

segmentSi iCens Tavs. stilis maxasiaTebeli Taviseburebania:<br />

martivi an rTuli siuJeti, nawarmoebis mocu-


loba, aRweriloba (sagnobrivi asaxva: portreti, garemo,<br />

buneba, interieri da a. S.), fsiqologizmi, dinamika//statika,<br />

mxatvruli pirobiTobis raoba (cxovrebiseuli//fantastika),<br />

mxatvruli metyveleba: leqsi//<br />

proza; nominaturoba// ritorikuloba, monologizmi//<br />

nairmetyveleba, kontrasti, stiluri dominanti, stiluri<br />

principi, stiluri tendencia.<br />

avtoris yuradRebis mimarTvas garegnuli dinamikisken<br />

siuJeturobas vuwodebT, rac Cveulebriv peripetiebis<br />

did raodenobaSi da daZabul moqmedebaSi<br />

vlindeba, gmirebis xasiaTi da avtoris pozicia siuJetis<br />

meSveobiT ikveTeba.<br />

SeiZleba, rom avtoris yuradReba koncentrirebuli<br />

iyos personaJis Sinagan samyaroze anda lirikuli gmiris<br />

grZnobebze, gancdebze, survilebze. stilis aseT<br />

Taviseburebas fsiqologizms vuwodebT.<br />

aRweriloba, siuJeturoba da fsiqologizmi nawarmoebis<br />

arsebiTi stiluri Tvisebaa. SeiZleba es niSnebi<br />

erTmaneTs erwymodes.<br />

nominaturoba da ritorikuloba moicavs enobriv<br />

gamomsaxvelobas da gamomxatvelobas, tropebisa da<br />

figurebis gamoyenebas, leqsikis xasiaTs; nominaturoba<br />

martiv sintaqss gulisxmobs. ritorikuloba sapirispiro<br />

tendenciaa: sagnebis aRwerilobiTi an arapirdapiri<br />

aRniSvna, sityvier-metyvelebiTi saxis Seqmna.<br />

dabolos, stilis arsebiT mxares warmoadgens nawarmoebis<br />

moculoba, zoma, rac uSualod aisaxeba nawarmoebis<br />

mTel stilze (esini 1999: 350-363). i. tinianovi<br />

werda: `didi formis gaTvaliswineba iseTi araa, rogoric<br />

mciresi; yovel detals, yovel stilistur<br />

xerxs, konstruqciis zomis mixedviT, sxvadasxva funqcia<br />

eniWeba~ (tinianovi 1977: 256).<br />

61


* * *<br />

<strong>revaz</strong> inaniSvils sruliad naTlad aqvs Camoyalibebuli<br />

Tavisi Sexedulebebi mxatvruli Semoqmedebis<br />

Sesaxeb; es Sexedulebebi gabneulia mis moTxrobebSi,<br />

magram am mxriv gansakuTrebiT sagulisxmoa misi `Canawerebi<br />

samagido rveulebidan~. mas SemuSavebuli aqvs<br />

sakuTari esTetikuri principebi, romlebic ganxorcielebulia<br />

mis nawarmoebebSi. mis stilze dafiqrebisas<br />

es Sexedulebebi, rogorc Teoriuli xasiaTis msjelobebi,<br />

uTuod unda gaviTvaliswinoT. ramdenime magaliTs<br />

movixmob: `me vTargmni kidev erT patara miniaturas.<br />

esaa akutagavas `daWerobana~. davukvirdeT, rogor<br />

aris morgebuli yvelaferi erTmaneTs” (<strong>inaniSvili</strong><br />

1987: 226); anda: `ra memarTeba! ufro da ufro autanel<br />

movlenad meCveneba gulmSvidi mTxrobeloba, _ rom<br />

daiwyeb da Txrob da Txrob sityvebis, saxeebis dagemovnebiT,<br />

usaSvelod grZlad~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 228);<br />

mis aRtacebas iwvevs beThovenis sityvebi: `Cemi tanjvisgan<br />

vqmni sxvaTa sixaruls...~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 229);<br />

aseve: `samyaros poeturi aRqma wyaroa tkivilebisa.<br />

sxvaze rom araferi iTqvas, mSveniereba xom TviTon Seicavs<br />

tkivils. magram igivea wyaro simtkicisa~ (<strong>inaniSvili</strong><br />

1987: 229); `ras veZeb Tqvens nawerebSi? ramdenad<br />

maRalia maTSi poeturi suli, namdvili poeturi suli~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 238). `davjeqi da gadavwere mTeli ori<br />

gverdi vaJa-fSavelas moTxrobisa `amodis, naTdeba~. ...<br />

didi sitkboeba vigrZeni. magram imaSic davrwmundi,<br />

rom me mainc cota sxvanairad davwerdi. ufro nerviulad,<br />

albaT~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 230); `saidan gaCnda es<br />

autaneli `fiWvis xe~, `rcxilis xe?~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987:<br />

220); `ra mkvircxlad, ra moxdenilad metyvelebs saba~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 252); `amis damweri albaT keklucobs<br />

62


`Rrma qarTulis~ codniT. `gaxldaT~ swored im `Rrma<br />

qarTulidanaa~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 258); rogor ar unda<br />

Segipyros sevdam! rogor ar unda mohkido xeli ase metyvelT<br />

da ar aCveno: es xea, es saxli, es meseri, es wyali,<br />

es balaxi~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 244); `saZaglobaa, fabrikaciis<br />

ieri rom dahkravs literaturul nawarmoebs...<br />

magram kidev ufro autanelia, rodesac ar igrZnoba<br />

elementaruli literaturuli disciplinac ki~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 217). misi Canawerebidan cxadad Cans _<br />

mwerlis ideali keTilSobili sisadavea.<br />

daviwyoT <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s nawarmoebTa moculobiT:<br />

igi patara moTxrobebis, miniaturis, novelis didostatia,<br />

ris Sesaxebac Tavad ambobs: `Tavgzas mibnevs<br />

didi masStabis nangrevebi, romelTa safuZvelze SemdgomSi<br />

unda aRmocendes axali didi nagebobani. aqedan<br />

momdinareobs, etyoba, is moridebulobac, romans rom<br />

ar veWidebi arasdros~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 233); rac Seexeba<br />

mxatvrul metyvelebas, rogorc stilis niSans,<br />

Cveulebriv erTmaneTisgan mkveTradaa gamijnuli leqsi<br />

da proza. r. <strong>inaniSvili</strong> Tavis Tavs `prozaikos poets~<br />

uwodebs: poetebi, maT Soris Cemnairi prozaikosi<br />

poetebic (...) mxolod maSin miusxdebian samuSao magidas,<br />

roca mza leqsi anda novella Caweras moiTxovs~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 256). rac Seexeba aRwerilobas da fsiqologizms:<br />

`adamianis saxeebi xom... TiToeuli maTgani,<br />

romani Tu ara, moTxroba mainc aris, Tanac _ dawerili<br />

xelTuqmneli xerxebiT~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 220); am CanawerSi<br />

aseve Cans mwerlis damokidebuleba fsiqologizmisadmi.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Semoqmedebis gaTvaliswinebiT SeiZleba<br />

iTqvas, rom xSirad mis mTavar stilur princips<br />

kontrasti warmoedgens, xolo stilur dominants _<br />

63


fsiqologizmi da aRweriloba (statika), siuJeturobas,<br />

bunebrivia, Sesabamisad mokrZalebuli adgili ukavia.<br />

sagnobrivi asaxvis TvalsazrisiT sayuradReboa<br />

mis mier gmiris garegnobis, peizaJis, xedis, nivTebis<br />

aRweris Taviseburebani; siuJeti umeteswilad TiTqos<br />

martivia, magram am simartivis miRma xSirad iCens Tavs<br />

daZabuloba, romelic fsiqologizmis miznebs emsaxureba.<br />

winamdebare werilSi ZiriTadad <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

SemoqmedebaSi misi uaRresad TviTmyofadi stilis organizebis<br />

sakiTxebs ganvixilavT.<br />

am TvalsazrisiT saintereso nimuSs warmoadgens mo-<br />

Txroba `pliaJis kleopatra~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 8-12),<br />

romelSic didi adgili ukavia fsiqologizms da aRwerilobas,<br />

siuJeti ki aseTia: oqtombris miwuruls,<br />

zRvaze, dasasvenebel saxlSi, sadac umTavresad Sua<br />

xnis xalxia darCenili, yuradRebas ipyrobs aRmosavluri<br />

garegnobis axalgazrda qali, moskoveli xnieri<br />

swavlulis coli, romelsac xuTi wlis biWuna hyavs da<br />

zRvaSi curvisas Tan mihyavs tivtivamde; moTxrobis<br />

kulminacia Zlier aRelvebul zRvaSi bavSvTan erTad<br />

Securva da tivtivamde misvlaa, ramac kinaRam bavSvis<br />

sicocxle Seiwira da napirze myofTa udidesi aRSfo-<br />

Teba gamiwvia; deda-Svili gadarCa.<br />

kompoziciis TvalsazrisiT moTxroba martivi kompoziciis<br />

kategorias ganekuTvneba; movlenebi qronologiuri<br />

TanamimdevrobiT viTardeba; TxrobiTi tipi<br />

mTeli nawarmoebis manZilze erTi da igivea; qronotopis<br />

mxriv daculia droisa da adgilis erTianoba.<br />

amasTan, aRsaniSnavia siuJetis dramatizmi _ moTxrobis<br />

kulminacias misi dasasruli warmoadgens: bolo<br />

epizodi imdenad daZabulia, rom moTxrobis CaTavebamde<br />

mkiTxvels winaswar uCndeba tragikuli finalis<br />

64


gancda _ dedis ucnauri axirebulobis gamo vai Tu<br />

deda-Svili ver gadarCes, riTac siuJeturad es patara<br />

moTxroba SeiZleba novelis Janrs miekuTvnos.<br />

miuxedavad imisa, rom siuJeti garkveul principTa<br />

Tanaxmad TiTqos martivia, sinamdvileSi igi urTulesia,<br />

rac unatifesi niuansebiTaa gadmocemuli: siuJetis<br />

yvela elementi fsiqologizmis miznebs emsaxureba,<br />

misi stiluri niSnebi fsiqologizmi da aRwerilobaa.<br />

moTxrobis mTavari stiluri principi _ kontrastia,<br />

cxadi da mkveTri dapirispireba, romelic nawarmoebis<br />

yovel segmentSi vlindeba. kontrasti moTxrobis<br />

saTaurSivea deklarirebuli: sabWoTa saxelmwifos<br />

`pliaJi~ da damsvenebeli qali, romelsac elinisturi<br />

egviptis ukanaskneli dedoflis saxeli _ kleopatra<br />

hqvia. mTxrobeli dasawyisSive aRniSnavs, rom kleopatra<br />

yvelasgan gansxvavdeba, igi ase gadmogvcems mis portrets:<br />

`SeiZleba drois brali iyo esec: erTi axalgazrda<br />

qali, albaT, ase, ocdaTxuTmeti wlisa, Zalian<br />

gamoirCeoda yvelasgan. TiTqos sul qarSi moafrialebda<br />

CaxCaxa wiTel da CaxCaxa yviTel aRmosavluri<br />

yaidis Zvirfas kaba-Sarvlebs. TviTonac aSkarad aRmosavleli,<br />

_ qalis kvalobaze cota dabali, cota qvedawelmZime<br />

_ mRelvare, magram Sekavebuli jibriT Semodioda<br />

sivrceSi~. kontrastia aRmosavluri garegnobis<br />

qali da misi rusi qmari; kleopatras sxvebisagan gansxvavebuli<br />

garegnoba da Cacmuloba; patara biWi da<br />

sxva bavSvebi; kontrastia sul mcire detalebSic ki:<br />

kleopatras `viwrod gaWrili, safeTqlebamde gaziduli~<br />

Tvalebi (`Cveulebriv aseTi Wrilis Tvalebi qalebs<br />

alersiT uJikJikebT xolme, am qals ki mudmivi<br />

dadarajebulobisa da raRac sroliswadilis simwvaniT<br />

hqonda savse~) da mis sapirispirod, `keTilTvalebiani~<br />

65


eqimi qali. dabolos, rac mTavaria, kontrasti kleopatrasa<br />

da damsveneblebs Soris: erTi mxriv _ axalgazrda<br />

qali da meore mxriv _ damsvenebeli Suaxnis<br />

qalebi da kacebi, romlebic cdiloben axalgazrdulad<br />

gamoiyurebodnen (`es Suaxnis qalebi da kacebi gulmodgined<br />

cdilobdnen TavianTi axalgazrduli SesaZleblobebis<br />

gamoCinebas~, an: `erT rames mainc ver axerxebdnen<br />

axalgazrdulad, es is iyo, rom gaciebisa<br />

eSinodaT~).<br />

rogorc ukve aRvniSne, aRweriloba moTxrobis arsebiTi<br />

stilur niSans warmoadgens, iseve, rogorc fsiqologizmi:<br />

aRweriloba fsiqologizmis miznebs emsaxureba.<br />

mTavari mainc isaa, rom kontrasti fsiqologiur<br />

planSia gadatanili; damsveneblebis damokidebuleba<br />

kleopatras mimarT faruli mtrobis maCvenebelia;<br />

mis aRweras didi adgili ukavia. rac Seexeba saxels,<br />

arc is darCenila uyuradRebod: `erTma moxucma<br />

inteligentma ki, roca misi namdvili saxeli gaigo, gaicina<br />

da keTilad Tqva: _ `pliaJis kleopatra!~ . `keTilad<br />

Tqma~ ver faravs ironias, magram saxelTan dakav-<br />

SirebiT kidev erTi detali iqcevs yuradRebas: avtoriseuli<br />

TiTqos sasxvaTaSoriso aRweriT `pliaJis<br />

kleopatras~ `patara, mkvrivi cxviri~ aqvs, da aq asociaciiT<br />

aucileblad gagvaxsendeba istoriuli kleopatras<br />

sayovelTaod cnobili `grZeli~ cxviri.<br />

magram mTavari ki isaa, rom: `qalebic da kacebic<br />

Zalian dainteresebulni arian am kleopatras warmomavlobiT,<br />

_ saidan unda yofiliyo wamosuli misi ZiriTadi<br />

geni: volgispireTidan, baikalis iqidan, Sua<br />

aziidan Tu SuamdinareTidan, magram veravin veraferi<br />

daadgina bolomdis~. kleopatras mtacebel cxovels<br />

adareben: `yvela grZnobda, rom udabnos romeliRac<br />

66


mtacebels hgavda, mzisgan gatrusuls, ficxs. erTni,<br />

umetesni, patara mkvrivi cxviriTa da mokled CamoSvebuli<br />

mkvrivi TmiT, amsgavsebdnen afTars, axalgazrda<br />

afTars, sul win waswrafebuls, ynosvaddamdgars, Cumad<br />

mowkmutunes, meoreni _ tramalis Zu mgels, moqnilsa<br />

da saSualod Tvalebmowkuruls, mesameni ki Sav<br />

katunias, kmayofilebiT rom miizniqeba da miilokavs<br />

tuCebs~. `axalgazrda afTari~, `tramalis Zu mgeli~,<br />

`Sav katunia~, aseve berkuti anu Savi qori _ yovel am<br />

SedarebaSi kleopatras mimarT damsvenebelTa mtruli<br />

ganwyobileba Cans.<br />

sagangebod xazgasmulia qalebis Suri: `ai, isini<br />

adarebdnen biWis dedas afTars, metsac _ almodebul<br />

afTars (пылающая гиена) CaxCaxa wiTeli kaba-Sarvlis<br />

gamo Tu. dainaxavdnen da ityodnen: `modis almodebuli<br />

afTari...~ `Tavis TeZoebs da mklavebs uCvenebs kacebs<br />

almodebuli afTari~ _ roca igi SesaSuri gatacebiT<br />

TamaSobda magidis CogburTs, `ukmayofilod<br />

wkmutunebs almodebuli afTari~ _ roca qmari da Svili<br />

ar akeTebdnen ise, rogorc TviTon surda~.<br />

yovelive amis garda, kleopatra SesaniSnavad curavs<br />

da arc misi patara biWuna ufrTxis wyals: `diliT, mzis<br />

amosvlamdec ki abanavebda Tavis biWs. rezinis gasaberi<br />

rgoli mohqondaT. biWs im rgols Camoacmevda, amoayofinebda<br />

xelebs, Seiyvanda zRvaSi, micuravda TviTon<br />

da miiyolebda biWsac. midiodnen akrZalvis xazamde,<br />

cota xniT Camoeyrdnobodnen rkinis tivtivas da gamobrundebodnen,<br />

gamovidodnen napirze~.<br />

kontrasti Cans kleopatrasa da mis qmars Soris ur-<br />

TierTobaSic; isini iSviaTad Cndebian erTad plaJze; is<br />

zRvis piras, zemoT, mdinaris SesarTavis iqiT Tevzaobs<br />

67


ganmartoebiT, Tumca erTad dadiodnen bazarSi da<br />

xandaxan stumradac sxva dasasvenebel saxlebSi.<br />

moTxrobaSi Zalian mniSvnelovania patara biWunas<br />

funqcia: kontrastis principi biWunas mimarTac moqmedebs:<br />

`iyvnen sxva bavSvebic, gogonebic, biWebic. biWi<br />

arc TviTon midioda maTTan, arc imaT uSvebda Tavis-<br />

Tan~. biWuna silaSi `Tavis saxelmwifos~ aSenebs, romelsac<br />

avtori ase agviwers: `biWic sul gancalkevebuli<br />

iyo. mTel dRes silaSi Camuxluls, aSenebuli<br />

hqonda Tavisi akokolavebuli saxelmwifo, qvemoT<br />

amagrebda mis sazRvars, amwkrivebda qaRaldis dro-<br />

Sebs, romlebzedac exata wiTeli varskvlavi da qvemoT<br />

ewera kuTxiani asoebiT _ `saxelmwifo sazRvari~. am<br />

sazRvarze dgamda da asworebda zarbaznebs _ mokle,<br />

momsxo nariyebs, tyviamfrqvevebs _ muyaoSi gayril<br />

lerwmis natexebs: Tu vinme miuaxlovdeboda, mkacrad<br />

yviroda: `SeCerdi, vin modis!~ mere aamuSavebda tyviamrfqvevs:<br />

ta-ta-ta-ta!.. isroda xelyumbarebsac, fiWvis<br />

xmel girCebs!~.<br />

`akokolavebuli saxelmwifo~, `gamagrebuli saxelmwifo<br />

sazRvrebi~, `zarbaznebi~, `tyviamfrqvevebi~ da<br />

`Camwkrivebuli qaRaldis droSebi, romlebzec exata<br />

wiTeli varskvlavi~ _ am detalebiT biWis saxelmwifo<br />

sabWoTa kavSiria.<br />

kontrastis TvalsazrisiT sainteresoa biWunas aRwera:<br />

`xuTi wlisam kargad icoda wera, TviTonve xatavda<br />

droSaze wiTel xuTqimian varskvlavebs, icoda, ra<br />

Cinebi arsebobs Cvens armiaSi, icoda, ras hqvia qvem‐<br />

debare da Semasmenelic~ _ es ara mxolod biWunas pirdapiri,<br />

aramed misi dedis iribi daxasiaTebac aris; amitom<br />

bunebrivia avtoriseuli SeniSvna: `sxva bavSvebis<br />

dedebs guli evsebodaT sibraluliT da sibraziT~.<br />

68


zogadi SexedulebiT kontrastulia dedis damokidebuleba<br />

xuTi wlis Svilis mimarT: `Tavis uwyinar<br />

Svils yovelTvis elaparakeboda mkacrad, mokle frazebiT~,<br />

aseve: `deda mzrunvelobiT gaamSralebda, gamoucvlida<br />

sacvals, biWi Tavis saxelmwifoSi Sedioda~<br />

deda ki `isev zRvaSi Securdeboda, wavidoda da daikargeboda.<br />

zRvidan amomavals daufaravi SuriT uyurebdnen<br />

qalebic da kacebic. modioda mSvidad, mbrwyinavi,<br />

odnav ar etyoboda daRla~; rac mTavaria, dedas `biWi<br />

zRvaSi Sehyavda xolme Relvis drosac, biWs eSinoda~;<br />

erTma keTilTvalebianma eqimma qalma `erTxel aseTi<br />

Relvidan ukanmobrunebuls uTxra: _ ratom agdebT<br />

bavSvs aseT safrTxeSi? _ imitom, rom cxovrebaSi ufro<br />

didi safrTxeebi moelis, _ miugo kleopatram da<br />

pirsaxoci ise cudad gadagrixa, eqimma qalma veRaraferi<br />

Tqva~.<br />

kontrastis xerxiT asaxuli sinamdvile pirovnuli<br />

_ qveteqsturad ki erovnuli _ dapirispirebis, kleopatras<br />

mimarT gaRizianebisa da Suris aspeqtSia warmodgenili,<br />

rac, TavisTavad, mniSvnelovania, magram<br />

qveteqstebis SesaniSnavi didostatis, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

mier sakiTxis gadawyveta gacilebiT ufro rTul<br />

aspeqts Seicavs: mTavari detalebSia! kleopatra Svilis<br />

gonebriv da sulier ganviTarebaze zrunavs, rac<br />

TavisTavad bunebrivia: deda rom etyoda _ `damigde<br />

yuri!~ bavSvi morCilad jdeboda yuris dasagdebad. da<br />

aq mTavaria is, Tu ras ukiTxavda deda biWunas: `deda<br />

ukiTxavda troas ambebs, spartelTa ambebs, romaelTa<br />

ambebs, erTxel TviTonac mouTxrobda, cremlSekavebuliviT,<br />

cxvirCaWyletil moses Tavgadasavals. aman sul<br />

gaabundovna misi warmomavloba~. cxadia: wignTa CamonaTvali<br />

sruliad ar Seesabameba xuTi wlis bavSvisTvis<br />

69


Cveulebriv miRebul sabavSvo literaturas. CamoTvlili<br />

wignebis qveteqstidan Cans, Tu risTvis amzadebda<br />

deda Svils, ra saxelmwifo unda aeSenebina mas da<br />

ratom moeloda cxovrebaSi ufro didi safrTxeebi:<br />

troelTa damarcxebis mizezi, spartelTa Tavganwirva<br />

samSoblosTvis, dampyrobel romaelTa ambebi gasagebs<br />

xdis, Tu ratom hqvia am personaJs kleopatra, xolo is,<br />

rom moses _ ebraelTa egviptelTa tyveobidan gamomxsnelis<br />

_ ambis moyolisas cremls Zlivs ikavebs, am-<br />

Tavrebs mis fsiqologiur portrets da amiT kleopatrasa<br />

da damsvenebelTa kontrasti yofiTi dapirispirebidan<br />

politikur dapirispirebaSi gadadis. isic cxadi<br />

xdeba, rom mas SemTxveviT ar hqvia kleopatra, rogorc<br />

Cans, mSoblebis mier igi erovnuli damoukideblobis<br />

suliskveTebiTaa aRzrdili, rac misTvis sagangebod<br />

SerCeul saxelSi gamoCnda.<br />

stiluri principi metyvelebaSi realizebulia kleopatras<br />

mimarT damsvenebelTa rogorc ironiul, iseve<br />

gansakuTrebiT agresiul leqsikaSi; kleopatras mokle,<br />

mkafio da erTgvarad mbrZaneblur replikebSi.<br />

yovelive es fsiqologizmisa da aRwerilobis stiluri<br />

niSnebis dominantiT aris Seqmnili, xolo mTavari<br />

stiluri principi kontrastia. amrigad, moTxrobis<br />

maorganizebeli stiluri principi, stilis kanonzomiereba<br />

aris kontrasti, rac nawarmoebis yovel segmentSi<br />

aris realizebuli.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s stilisTvis Cveuli Rrma fsiqologizmiT<br />

aris gajerebuli miniatura `qiziyeli qali~<br />

(<strong>inaniSvili</strong> 1987: 207), romelSic `Sinagani~ mxatvruli<br />

detalebi faraven `garegnuls~. mTxrobeli Tavad personaJia,<br />

erTaderTi avtoriseuli fraza am mTxrobe-<br />

70


lis portretia: `simxneviT savse manano, kargi Sesaxedavi<br />

samocdaaTi wlisac ki~.<br />

qiziyeli qali Sexedulebas mamakacebze bebiis mona-<br />

Txrobis mixedviT gadmogvcems, xolo Tavad mis Sexedulebas<br />

pirvelive frazidan vityobT: `jer kidev bebiaCems<br />

ejavreboda butusura kacebi...~ rasac mosdevs<br />

kacebis bebiaseuli aRwera: `amaT kacebi eTqmiT, amaTo,<br />

_ Sin rom yrian dRe da Rame da kvercxismdebeli qaTmebiviT<br />

moedebian ojaxSio?! fui! fuo!~. aq yuradRebas<br />

iqcevs leqsika: bebia `dedals~ cvlis sityvaTSeTanxmebiT<br />

_ `kvercxismdebeli qaTmebi~, konkretuli sagnis<br />

saxelis misi aRwerilobiT Secvla am miniaturaSi<br />

Semdegac gvxvdeba. moTxroba mTavrdeba daskvniT: `ZiliT<br />

dasiebuli Tvalebi ver gauxeliaT exlandel<br />

Tqvens kacebs, amaT ra siyvaruli unda SeiZlon, an ra<br />

Svilebi unda CamouvideT am loxebs!.. fui! fuo!~. ise<br />

Cans, rom es qmarze Seyvarebuli da qmriT aRtacebuli<br />

qalis sityvebia, romelTanac kviraSi mxolod erT dRe-<br />

Rames atarebs, radgan danarCen dros `saqonelSia~: `Cemi<br />

qmario, venacvaleo, kvirisTavze moanaTebda badr<br />

mTvaresaviTao~. bebiis monaTxrobidan vgebulobT, rom<br />

igi Zalian xmauriani yofila, ar uyvarda `zanti biWebi~<br />

romelTac gasabrazeblad `trikianebs~ eZaxda, magram<br />

bebias yvelaferze metad Rameebi axsovs (qmris badr<br />

mTvaresTan Sedarebac amis niSania): `erT Rames darCeboda,<br />

arc TviTon daiZinebda, arc me damaZinebda mamlis<br />

yivilamde ... mesame yivilobisas isev fexze iyo. erTxelac<br />

momefereboda, momefereboda axla patarasaviTo~.<br />

magram bebias gansakuTrebiT erTi dRe damaxsovrebia:<br />

`erTxelac gavbede, adre, patarZlobisas, avicxvire<br />

qalurad. _ Sen ki genacvale, ra Tma gaqvs, ra Tmao,<br />

gadamisva Tavze xeli, dahyva nawnavsa, meore xeliT<br />

71


wamoiRo cxenis kudi, gadaaxvia kudi da nawnavi erTmaneTs,<br />

_ ra koxtad ebmian kacoo, ra koxtadao! _ xiTxiTebda<br />

gulianad. Semomxeda TvalebSi, erTi damkra<br />

isev siciliT wels qveviT, Sejda cxenze da wavida xiTxiTianive<br />

ZaxiliT, ehe-heuo!.. _ miabrWyvialebda<br />

Tofsa da xmalsao~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 207).<br />

cxenis kudisa da colis nawnavis `gadaxveva~ _ ai,<br />

detali, romelic am miniaturis fsiqologizmis kulminaciaa.<br />

cxenis kuds Cveulebriv Zuas uwodeben, magram<br />

bebia am sityvas ar axsenebs, cxenis Zuaze Tmis `gadaxvevas~<br />

anu gamobmas ki Tavisi farTod cnobili mniSvneloba<br />

aqvs: `cxenis Zuaze gamoabiT; aTrevineT!~ (v. barnovi)<br />

(ganmartebiTi 1964: 781). aq irkveva, ras faravs<br />

bebiis monaTxrobi: dRisiT qmarma igi cxenis Zuaze<br />

gamobmuli aTria. am detalSi Cans bebiis qvecnobierSi<br />

Rrmad Camarxuli SiSi qmris winaSe, yoveldRe masTan<br />

urTierTobisa: amitomac aRizianebs is kacebi, `Sin rom<br />

yrian dRe da Rame~.<br />

moTxrobaSi qmris xasiaTic Cans: mas uyvars sxvebis<br />

damcireba, moiTxovs usityvo morCilebas, amasTan<br />

mzakvrobac axasiaTebs: fereba-ferebiT cols saSinel<br />

da samarcxvino sasjels umzadebs da Tan xiTxiTebs.<br />

miniaturis stiluri kategoria subieqturobaa,<br />

stiluri niSnebi _ fsiqologizmi da aRweriloba.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s zogierTi moTxrobis arsebiTi<br />

stiluri niSani siuJeturoba da fsiqologizmia, magaliTad,<br />

`Zalian ubralo simRera~ (<strong>inaniSvili</strong> 1987: 42-<br />

59). moTxroba iwyeba sasacilo scenis aRweriT: erTi<br />

Savi, didpira, cxvirmoRrecili, foladiskbilebiani<br />

mZRoli meore aseTive mZRols Sexvedrisas `angelozs~<br />

eZaxis _ orive gulianad icinis da maTTan erTad<br />

mTxrobelic, romelmac am sicil-sicilSi raRac da-<br />

72


inaxa, raRac gaaxsenda, raRac warmoudga Tvalwin. amiT<br />

mwerali mkiTxvels erTgvar gamocanasac sTavazobs,<br />

rac kidev ufro aZlierebs mkiTxvelis interess. swored<br />

is, Tu ra dainaxa mTxrobelma, gvagebinebs, ra imaleba<br />

mZRolis amgvar, erTi SexedviT TiTqos Seusabamo,<br />

mimarTvaSi. moTxrobis siuJeti daZabulia, savsea Rrma<br />

gancdebiTa da fsiqologiuri niuansebiT: mkiTxvelma<br />

bolomde ar icis, riT dasruldeba is ambavi, rom axalgazrda<br />

qals, qmar-Svilis patrons, saskolo asakis ori<br />

vaJiSvilis dedas kiboTi dasneulebis gancda aqvs. tragikuli<br />

dasasrulis eWvi da SiSi ipyrobs ara mxolod<br />

ojaxs, aramed naTesavebs, axloblebs da megobrebsac.<br />

siuJeti jer TbilisSi eqimebTan siaruli, bolos ki<br />

leningradSi cnobil specialistTan wasvlaa, rac xelmokle<br />

ojaxma aseve xelmokle naTesavebis, axloblebis<br />

da megobrebis uangaro daxmarebiT SeZlo. leningradelma<br />

eqimma eWvebi gafanta _ qali janmrTeli<br />

aRmoCnda. swored amis Semdeg igebs mkiTxveli mTavars:<br />

`magram mTavari mainc sxva iyo. mTavari iyo, rom Cvens<br />

maRla ca wriulad iyo gaxsnili. misi kideebidan, rogorc<br />

qvevris piridan, Tavebi gadmoeyoT angelozebs<br />

da es angelozebi sul Cveni naTesavebi, maxloblebi da<br />

megobrebi iyvnen~. mfarveli angelozi ojaxs naTesavebis,<br />

axloblebis, megobrebis saxiT moevlina. igulisxmeba,<br />

rom aseTive mfarvel angelozad gamouCnda<br />

odesRac tragikul situaciaSi erTi mZRoli meores.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s prozis arsebiTi stiluri niSnebia<br />

aRweriloba, siuJeturoba, fsiqologizmi sxvadasxva<br />

SefardebiT: erTi mxriv, mJRavndeba fsiqologizmi<br />

da aRwera (`pliaJis kleopatra~, `qiziyeli qali~,<br />

`frTxebian yvavebi dambaCis xmaze?~, `mTvaris asuli~,<br />

`ufskruli qalaqSi~ da sxv.), xolo, meore mxriv fsi-<br />

73


qologizmi da siuJeturoba (`Zalian ubralo simRera~,<br />

`daviTis xmali~, `qristes perangi~, `qarbuqi~, `miranduxti~,<br />

`wigni~ da sxv.).<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Txrobis stili ZiriTadad nominaturia,<br />

magram misTvis aseve damaxasiaTebelia mdidari<br />

leqsika. <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s uaRresad individualuri<br />

mxatvruli stili sinatifiT da mxatvruli srulyofilebiT<br />

gamoirCeva.<br />

damowmebani:<br />

ganmartebiTi 1964: qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni. prof.<br />

arn. Ciqobavas saerTo redaqciiT. t. VII. Tb.: `mecniereba~, 1964.<br />

<strong>inaniSvili</strong> 1987: <strong>inaniSvili</strong> r. mTvaris asuli. Tb.: `merani~, 1987.<br />

esini 1999: Есин А. Б. Стиль // Введение в литературоведение. Литературное<br />

произведение: основные понятия и термины. М.: “Высшая школа”, 1999.<br />

tinianovi 1977: Тынянов Ю. Н. Поэтика. История литературыю Лино. М.:<br />

1977.<br />

74


Janris klasikosi<br />

irma ratiani<br />

<strong>revaz</strong> inaniSvils urTules epoqaSi mouxda moRvaweoba.<br />

sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoSi fesvgamdgari<br />

da welgamarTuli sabWoTa ideologiis pirobebSi<br />

gmirobis tolfasi iyo maRali rangis literaturis<br />

Seqmna. da mainc, mweralma gaimarjva yvelaferze<br />

_ stalinur diqtaturaze, moCvenebiT `daTbobaze~,<br />

`uZraobis xanaze~, aTasgvar maxeebsa da safrTxeebze,<br />

da qarTvel mkiTxvels SeagrZnobina Cveulebrivi adamianuri<br />

urTierTobebisa da gancdebis sidiade. misi<br />

personaJebi erTnairad gauxunari RirsebiT daabijeben<br />

quCebsa da orRobeebSi, fiqrianebi, kacTmoyvareni, Tan<br />

daatareben samyaros inteleqtualuri Semecnebis survils,<br />

samSoblos tkivilian gancdas, raindul siyvaruls,<br />

sevdas, martoobas, gulubryvilo ocnebebs da<br />

kidev: mzes, mTebs, mowmendil cas, wyal-Walis xmebsa da<br />

zamTrispira binds. . .<br />

...`bavSvs mSvidad sZinavs da uTuod kudaprexil<br />

ciyvsa da lamazad mofarfate Tovlis fantelebs xedavs.<br />

rom eRimeba, vardi gadasdis pirze. / ded-mamas<br />

sixarulis cremlebiT ubrwyinavs Tvalebi. / oTaxSi<br />

nel-nela Semodis zamTrispiris lbili, lbili bindi... /<br />

_ RmerTo, ulxine yvela bavSvs qveyanaze!” (`zamTrispira<br />

bindi~);<br />

`aTas cxraas ormocdacxrameti wlis ocdaeqvs noembers<br />

welSi moxrili qaliSvili midis vaJis sanaxavad.<br />

naxavs erTi wuTiT da mere kmayofili iqneba kidev erT<br />

Tves... mere... mere aRar vici. me jer es mWirdeba mxo-<br />

75


lod. maCveneT erTi wuTiT da waiyvaneT maSinve. daarqviT<br />

amas, rac gindodeT, is. me ki erTi wuTiT maCveneT<br />

da waiyvaneT maSinve. Tqveni iyos did-didi siameni<br />

ama qveynisa. me marto es pawawina survili amisruleT.<br />

daarqviT amas, rac Tqven gindaT is, oRond es<br />

pawawina survili amisruleT exla...~ (`viRacas avtobusze<br />

agviandeba~).<br />

`ayefdeba ZaRli. / viRac cxra mTis gadaRma xmel xes<br />

Semohkravs culs da aq yviTel foTlebze daxuWaven<br />

cvris wveTebi Tvalebs... / saRamoobiT nisli dabla<br />

Camodis. cras iwyebs. soflis boloze naxiri gamoCndeba.<br />

zanti nabijebiT amovlen tandabali Savi Zroxebi<br />

da TavTavianT bakebs miabRavleben. / Cemi megobari<br />

aivanze gadmodgeba da misi ezo-yuresken Semobrunebul<br />

Zroxas da boColas alersiT exmaureba: / _ o,<br />

dedo! oo, dedo!~ (`Cemi megobari~);<br />

`midioda da iseTi grZnoba hqonda, TiTqo matarebels<br />

CamorCenodes da fexiT dasdgomodes swor, erTferovan,<br />

mtvrian, sicxis almurSi gaxveul gzas, sadac<br />

araferi ar Cans, aravisi Sexvedris imedi ar aris,<br />

arasodes gamoCndeba bolo. / bevrjer damarTia ase,<br />

magram dRevandeli dRis es wuTebi mainc metismetad<br />

emZima. / da, vin icis, rom marTlac es ar iyo im gzis<br />

dasawyisi, romelzedac bolos yvela adamiani unda<br />

Sedges da sadRac sevdian gorakze datovos ZonZebSi<br />

gamoxveuli sakuTari Zvlebi~ (`fasanauri~);<br />

`uceb moeCvena, rom maT garda oTaxSi sxva viRacac<br />

iyo da SeSinebulma mimoixeda. kedelze Zveleburi Savi<br />

saaTi ekida da beberi buRalteriviT gamwyrali angariSobda<br />

raRacas... uyurebda am saaTs da eRimeboda.<br />

76


magram mainc veRar daeSoSminebina guli. / _ ai, Cemi<br />

didi simSvide... risa SemeSinda ase? qurdisa, Tu imisa,<br />

rom sxvas ar gaegona Cveni nalaparakevi?. . ratom<br />

gavurbivarT moyvaruli gulis gamoCenas sxvebis TandaswrebiT?..<br />

ratom gavurbivarT sakuTar siyvarulze<br />

laparaks sxvebTan?.. / mTis Cabnelebul xeobidan rom<br />

amodian xolme nislebi _ ise amodiodnen fiqrebi saidanRac<br />

da pirTamde avsebdnen patara oTaxis myudroebas~<br />

(`erTi boTli Sampanuri~)...<br />

siTbo, TanagrZnoba (lesingiseuli), siyvaruli (Tundac<br />

upasuxo), yoveldRiurobis rutinaSi patar-patara<br />

sixarulebis aRmoCenisa da gaziarebis survili uSurvelad<br />

iRvreba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s yoveli teqstidan.<br />

misi mwerloba orientirebulia sazogadoebis ara marto<br />

sulier-inteleqtualur Tu fsiqologiur, aramed<br />

yofiT-socialur problemebsa da cvlilebebze. ordinaruli,<br />

Tumca, xSirad araordinaruli situaciebic,<br />

sxvadasxva cxovrebiseuli problemebi, eTikuri dilemebi,<br />

Rirseuli gamosavlis mudmivi Zieba _ am Temebis<br />

realizaciisaTvis mwerali warmatebiT iyenebs mcire<br />

prozaul formats _ moTxrobisa da, upiratesad, novelis<br />

Janrs. <strong>inaniSvili</strong> virtuozulad flobs novelis<br />

teqnologias, srulad SeigrZnobs Janris kanons da<br />

qmnis Seudarebeli mwerluri alRoTi da gemovnebiT<br />

gamorCeul qarTul Sedevrebs _ iqneba es `daviTis xmali~,<br />

`kaci da qali~, `nekerCxlis wiTeli foToli~,<br />

`ukuRma daWedili~, Tu sxva. weris manera Zalze dinamiuria,<br />

xSirad _ aRsavse iumoriT da parodiiTac ki, Temebi<br />

_ humanuri, siuJetebi _ daxvewili, morgebuli<br />

novelis saukunovan tradiciebs.<br />

77


novelistoba arasodes yofila martivi saqme. msoflios<br />

pirvel novelists, jovani bokaCos misi krebulis<br />

`dekameronis~ gamo araerTi usiamovnebis gadalaxva<br />

mouxda, magram, kulturuli TvalsazrisiT, yvelaze<br />

saintereso (garkveulwilad, uaryofiTi) mainc is damokidebuleba<br />

iyo, romelic Janris mimarT Camoyalibda:<br />

TiTqmis me-19 saukunemde klasikur novelas aRarc<br />

mimdevrebi hyolia da aRarc gulSematkivrebi (guardatis,<br />

bandelosa da ramdenime ingliseli avtoris teqstebs<br />

Janrulad romanses an embrionul romanebs ufro<br />

akuTvneben, vidre novelas). kiTxvaze _ ratom? _ sxvadasxvagvari<br />

pasuxi SeiZleba gaeces, Tumca, dabejiTebiT<br />

migvaCnia, rom pasuxi asaxvis realisturi maneris<br />

mkveTr deficitSi unda veZioT. bokaCo renesansis epoqis<br />

mweralia, im epoqisa, romelmac bevr sxva sikeTes-<br />

Tan erTad ∗ , adamiani iZulebiT daayena gamadidebel<br />

sarkesTan da Tavisi namdvili saxe daanaxa (xSirad radikaluri<br />

satiris fonze). renesansis momdevno literaturul<br />

epoqebSi _ neoklasicizmis, sentimentalizmis,<br />

romantizmisa _ realisturi meTodi aRar warmoadgenda<br />

kulturul da esTetikur prioritets, Sesabamisad,<br />

aRarc novelis saWiroeba iyo, Janrisa, romelsac<br />

esodeni efeqturobiT exerxeboda molodinebis gacrueba<br />

an sulac _ gamaTraxeba. novelis aRorZineba me-19<br />

saukunidan SeiniSneba, rodesac asaxvis realisturi me-<br />

Todi daJinebiT eZebs Janrul siaxleebs da narCundeba<br />

maRali modernizmis pirobebSi, sadac umaRlesi Rirebulebebis<br />

Zieba gardauvalad ikveTeba konteqstTan.<br />

me-20 saukunis 20-ian wlebSi, erT-erTi wamyvani Teori-<br />

∗ ix. p. burki, renesansi. Tb., 2000 (Targmani gaga lomiZisa).<br />

78


uli skolis _ rusuli formalizmis fuZemdeblebma,<br />

gaaaqtiures ra motivis roli literaturuli siuJetis<br />

formirebaSi, novela romanis Janris sabaziso modeladac<br />

ki miiCnies. am mizniT, viqtor Sklovskis yuradRebis<br />

centrSi eqceva motivis principuli kavSiri<br />

stilistur xerxTan: teqstebis analizi xorcieldeba<br />

specifikuri meTodologiuri modeliT _ fabula (masala)<br />

ganixileba, rogorc siuJetis (konstruqcia)<br />

Seswavlisa da dadgenis pirvelwyaro. magaliTad, `don<br />

kixoti ganixileba rogorc gardamavali momenti novelebis<br />

krebulidan (`dekameronis~ tipis) erTi gmiris<br />

romanamde, romelic agebulia akinZvis, awyobis (нанизывание)<br />

xerxze, ris motivaciasac, Tavis mxriv, mogzauroba<br />

warmoadgens~ (eixenbaumi: http://www.opojaz.ru/method/method_intro.htm).<br />

modelis meqanizmi aseTia: mogzaurobis<br />

motivi, romelsac efuZneba fabula (masala),<br />

akinZvis stilisturi xerxis meSveobiT, transformirdeba<br />

siuJetis (konstruqciis) struqturul qargaSi;<br />

teqstis agebis novelisturi principi transformirdeba<br />

romanistulSi. formalistebis Teoriis aRniSnulma<br />

muxlma mwvave kamaTi gamoiwvia. mixail baxtinma<br />

mkacrad da, vfiqrobT, samarTlianadac, gaakritika<br />

formalistebis pozicia ∗ , ar gaiziara igi, Tumca, mi-<br />

∗ baxtinis Janris Teoria daefuZna transmisiur kavSirs socialur da lingvistur<br />

struqturebs Soris. man, tradiciis winaaRmdeg, Janrebi ganixila<br />

ara literaturul-mxatvruli specifikis WrilSi diferencialur gansxvavebaTa<br />

(literaturis farglebSi) TvalsazrisiT, aramed rogorc gamoTqma-<br />

Ta garkveuli tipebi, romlebic gansxvavdeba erTmaneTisagan, magram inar-<br />

Cunebs saerTo sityvier (enobriv) sivrces (ix. i. ratiani, mixal baxtinis<br />

Teoriuli koncefcia. dialoguri kritika // literaturis Teoria. XX saukunis<br />

ZiriTadi meTodologiuri koncefciebi da mimdinareobebi. Tb.:<br />

2008).<br />

79


uxedavad davis Teoriuli Sedegebisa, akademiuri polemikis<br />

ukve arsebobis faqti TavisTavad, xazs usvams<br />

me-20 saukunis kulturuli sivrcis Zalze seriozul<br />

damokidebulebas novelisadmi. aRsaniSnavia isic, rom<br />

am periodisaTvis novela organulad aris damkvidrebuli<br />

iseTi saxelovani avtorebis mxatvrul arsenalSi,<br />

rogorebic arian _ goeTe, kleisti, hofmani, tolstoi,<br />

zoSCenko, o’henri, hesse, Tomas mani; qarTveli avtorebi<br />

_ niko lorTqifaniZe, konstantine gamsaxurdia,<br />

leo qiaCeli da sxvani.<br />

amrigad, `gansacvifrebeli~ da `moulodneli~ dasasrulisaken<br />

mimarTuli dinamiuri siuJeti da asaxvis realisturi<br />

manera novelis Janris umTavresi maxasiaTebelia:<br />

ambavi unda iyos Zalze kompaqturi da damajerebeli,<br />

raTa aramarto warmoaCinos Txrobis dinamiuroba,<br />

aramed gaamarTlos finalis moulodnelobac. `literaturaTmcodneobis<br />

cnebaTa~ Tanamedrove leqsikonSi<br />

vkiTxulobT: `novela mcire formatis Janria,<br />

orientirebuli erT konkretul movlenaze, situaciasa<br />

an konfliqtze, romlis wiaRSic iqmneba intriga.<br />

intrigis amoxsna moulodnelobis efeqtiT xasiaTdeba:<br />

novelis dasasruli yovelTvis moulodnelia, rogori<br />

logikuric ar unda iyos igi~ (qadoni 1999: 600-601). novela<br />

unikaluri literaturuli modelia, romelic im-<br />

TaviTve miiswrafvis, daskvniT nawilSi ki srulad warmoaCens<br />

mkiTxvelis molodinis Seusabamobas teqstis<br />

dasasrulTan. mkiTxveli, romelsac gzadagza aReZvreba<br />

`kargad nacnobi ambis~ gancda, saboloo jamSi, sruliad<br />

sxva finalis pirispir aRmoCndeba, imdenad, rom<br />

daskvnis gamotanac SeiZleba gaWirdes. novelis swored<br />

am oqros wess icaven me-19-me-20 saukuneebis udidesi<br />

80


novelistebi, romelTa rigs udaod ganekuTvneba <strong>revaz</strong><br />

<strong>inaniSvili</strong>.<br />

Znelad Tu moiZebneba mwerali, romelic iseTi sizustiT<br />

aTavsebdes teqsts Janris ganmartebaSi, rogorc<br />

amas `akeTebs~ <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>. misi novelebis<br />

siuJetebica da finalebic JanrisaTvis niSandoblivi<br />

moqnilobiT, maRali koncentraciiT, Txrobis dinamiuri<br />

maneriTa da, rasakvirvelia, moulodneli dasasrulebiT<br />

aris gamorCeuli. rad Rirs Tundac novela<br />

`frTxebian yvavebi dambaCis xmaze?~, romlis interpretaciis<br />

araerTi versia SeiZleba CamovayaliboT.<br />

ratom iWreba novelis siuJetis daskvniT etapze<br />

mwerlis qaliSvili SekiTxviT _ `viTom dafrTxebodnen<br />

dambaCis xmaze yvavebi, mama?~? sad gadahyavs axalgazrda<br />

vitgenSteinis sikvdilze dafiqrebuli mkiTxveli<br />

mwerals? ras eloda mkiTxveli da ra miiRo?<br />

am SesaniSnavi novelis finalis wakiTxva, Tundac<br />

winaaRmdegobriv WrilSi, siuJetTan uSualo kontaqtSi<br />

unda warimarTos. siuJeturi miniSnebani erT (da<br />

mxolod erT) SesaZleblobas iZleva teqstis dasasrulisa<br />

_ vitgenSteini unda mokvdes:<br />

`vitgenSteinma mowyvetiT stkica sila (generals). /<br />

_ pirvelsave sadgurSi CavalT da vesvriT erTmaneTs...<br />

_ naumovi var, ტყვიას ტყვიაში ვსვამ. / _ მე თქვენ უთუოდ<br />

მოგკლავთ. / vitgenSteinma aRaraferi upasuxa. Tavisi<br />

kupisken wavida. /_ renkontr? _ ikiTxa generalma. / _<br />

renkontr~.<br />

siuJeturi kvanZis mosalodneli gaxsnis miuxedavad,<br />

gansxvavebulia personaJis sikvdilis motivaciebi. ratom<br />

gaawna sila generals axalgazrda kacma? sakuTari<br />

mamakacuri Tavmoyvareoba daicva, generlis Tanmxlebi<br />

81


qalis Rirseba Tu sruliad utaqtod Caeria sxvis saqmeSi?<br />

es kiTxvebi arsebiTia.<br />

versia pirveli:<br />

vitgenSteinma `SeamCnia, generalma Caxril qals uadgilo<br />

adgilas miuwkapuna xeli... / ukeTesi xom ar iqneboda,<br />

meti TavSekavebuloba gamogeCinaT, generalo? /<br />

... _ me, mamakaci, videqi Tqven gverdiT. / generalma<br />

vitgenSteinis Tvalebs ver gauZlo. / _ mamakaci? _<br />

gaeRima dabneuls~. savsebiT savaraudoa, rom vitgen-<br />

Steini generlis cinikurma SekiTxvam aRaSfoTa da Selaxuli<br />

mamakacuri Tavmoyvareobis dasakmayofilad<br />

`stkica sila~ Cinosans. misi saqcieli gasagebi da<br />

motivirebulia.<br />

versia meore:<br />

vitgenSteinma `SeamCnia, generalma Caxril qals uadgilo<br />

adgilas miuwkapuna xeli. qali SekrTa, gasworda.<br />

jer ver gabeda, mere SeSfoTebuli mzera gamoapara<br />

vitgenSteinisken~. SesaZloa, vitgenSteins qalis `SeSfoTebulma<br />

mzeram~ daakargina wonasworoba da qalis<br />

dasacavad `stkica sila~ Tavgasul mamakacs. magram,<br />

`SeSfoTebuli~ Tanabari warmatebiT SeiZleba niSnavdes<br />

`Seuracxyofilsac~ da `darcxvenilsac~ _ gaaCnia,<br />

rogor aRiqvams amas, erTi mxriv, vitgenSteinis personaJi<br />

da, meore mxriv, mkiTxveli. gamomdinare aqedan,<br />

personaJis moqmedeba SeiZleba ganvixiloT, rogorc: a)<br />

mamakacuri Rirsebisa da qalisadmi pativiscemis dadastureba<br />

(miuxedavad imisa, Rirs Tu ara `im qalis gulisTvis~<br />

Tavis gamodeba); b) aramkiTxe moambeoba (metiCroba,<br />

sxvis cxovrebaSi daukiTxavad Careva). cxadia,<br />

rom am ori wakiTxvidan Tavad personaJisaTvis mxolod<br />

pirveli mniSvnelobs _ qalis pativiscema, Rirseba,<br />

zogadad, maRali eTikuri standarti (am versias adas-<br />

82


turebs axalgazrda kacis bolo survilic: `TviTon<br />

amoiRo ubidan generlis savizito baraTi, muxlTan daido,<br />

akankalebuli xeliT dawera: „Zvirfaso nik! yvelaferi<br />

wesis farglebSi moxda. Cemi ukanaskneli Txovnaa,<br />

ar daisajos gen...“ xeli daudunda, Zirs Camouvarda~).<br />

meore wakiTxva nihilisti mkiTxvelis damatebaa, romelsac<br />

ar esmis, ratom amwvavebs viTarebas personaJi<br />

da, miuxedavad metoqis _ generlis _ gafrTxilebisa,<br />

ratom eZebs sikvdils ase mondomebiT (am versias amyarebs<br />

dramatizmiT aRsavse munji scena: vitgenSteinis<br />

cxedarTan, `darbazSi uZravad~ mdgomi gaognebuli da<br />

Tavzardacemuli generali, romelsac `tyviiT gaxvretili<br />

qudi orive xeliT eWira win~).<br />

ase Tu ise, erTi Tu meore versiiT, vitgenSteini<br />

kvdeba: `vitgenSteini Setortmanda, marcxena xeli<br />

mkerdze miikra, davarda, magram ar waqceula, muxlebze<br />

dadga. muxlebze mdgarmave aswia dambaCa. generalma<br />

Tavi aiRo, TiTqos cas miaCerda. vitSgenSteinma esrola.<br />

generals qudi gadauvarda. vitgenSteini idayvebiT<br />

Caemxo TovlSi. / _ mohkles! mohkles! _ iZaxdnen<br />

viRaceebi~.<br />

vitgenSteini kvdeba, magram, saqmec isaa, rom teqsti<br />

aq ar mTavrdeba! siuJetis finalis beds wyvets ara<br />

vitgenSteinisa da generlis dueli, rogorc kvanZis<br />

gaxsnis erTaderTi logikuri gamosavali, aramed _<br />

mwerlis qaliSvilis mier SemoTavazebuli axali gamosavali:<br />

uneblie SekiTxva. qaliSvilis SekiTxvis orive<br />

komponenti _ dambaCa/yvavebi _ novelis ZiriTadi<br />

teqstidan gadmodis finalur konteqstSi (`generalma<br />

dambaCa nela dauSva Zirs da isrola. xeebze yvavebi<br />

afaTqundnen, aCxavldnen~), romelic arc erTi sxva<br />

niSniT aRar enaTesaveba ZiriTad teqsts.<br />

83


SekiTxva _ `viTom dafrTxebodnen dambaCis xmaze<br />

yvavebi, mama?~ _ erTi mxriv, amarTlebs novelis klasikur<br />

kompoziciur CarCos: saxezea garkveuli emociebiT<br />

datvirTuli mkiTxvelis gaoceba (Tu gaogneba ara).<br />

magram, meore mxriv, SekiTxva, SesaZloa, nakarnaxevi<br />

iyos interpretaciuli dilemiT: novelaSi gadmocemuli<br />

ambis mwerlismieri interpretaciis SeuZleblobiT<br />

_ mwerali ver adgens (Tu ver irCevs) vitgenSteinis<br />

sikvdilis motivaciis swor versias da finaluri Seki-<br />

TxviT Tavs aRwevs am dilemas. Sedegad, novelis mTavari<br />

molodini aRar aris personaJis sikvdili an ar sikvdili,<br />

aramed _ misi Sefasebis SeuZlebloba. msgavsi<br />

finali mxolod novelis Janris klasikosis privilegiaa.<br />

`eg iyo da eg~.<br />

vin icis, egeb momavalSi, romelime dakvirvebuli re-<br />

Jisori (savaraudod, axalgazrda) sul sxvagvarad daamontaJebs<br />

am novelis fragmentebs _ raRacas win gadaaxvevs,<br />

raRacas ukan daabrunebs, dasvams provokaciul<br />

SekiTxvebs... mTavari ki isaa, rom teqsti yvelafers<br />

gauZlebs _ <strong>inaniSvili</strong> xom yveba da aduRabebs, yveba da<br />

aduRabebs... umaRles Rirebulebebs.<br />

damowmebani:<br />

eixenbaumi: Эйхенбаум Б. Теория «формального метода» //<br />

http://www.opojaz.ru/method/method_intro.htm)<br />

qadoni 1999: Cudon, J. A. (revised by C.E.Preston) Dictionary of Literary Terms<br />

and Literary Theory. Penguin Books, 1999.<br />

84


ori etiudi <strong>revaz</strong> inaniSvilze<br />

ori finali<br />

levan bregaZe<br />

me, albaT, verasodes Cavwvdebi <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

prozis momxibvlelobis saidumlos. mravalgzis micdia<br />

es, magram uSedegod. winamdebare werili morigi warumatebeli<br />

mcdelobaa, da Tu mainc vaqveyneb mas, mxolod<br />

imitom, rom igi, Cemi azriT, erT sagulisxmo dakvirvebas<br />

Seicavs.<br />

* * *<br />

`saRamo xanis CanawerebSi~ (1971 w.) mravali sevdiani<br />

ambavia moTxrobili (amaze sagangebod amaxvilebs yuradRebas<br />

amave wignis bolosityvaobaSi akaki baqraZe).<br />

erT-erTi maTganis saTauria `Savi alayafi~. masSi<br />

aRwerilia ori patara gogonas mamis viziti eqim-onkologTan<br />

da misi fiqrebi, gancdebi da qmedebani, roca<br />

iqidan Sin brundeba danaRvlianebul-Sefiqrianebuli<br />

(eqimma guli gaukeTa, gaamxneva da... operaciis gakeTeba<br />

urCia). finali gulsaklavia: `erTi kviris Semdeg saavadmyofos<br />

ukana ezos Sav alayafTan, welSi moxrili<br />

moxuci qalis win, ori patara gogona idga da tiroda.<br />

alayafSi sabargo manqana gamodioda. zed naxmari kubo<br />

ido, aqeT-iqidan ori moRuSuli mamakaci amosdgomoda.<br />

gogonebma mxolod is icodnen, rom im kuboSi maTi<br />

sayvareli mamiko iwva~.<br />

es patara moTxroba (iseve, rogorc TiTqmis yvelaferi,<br />

rac <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s xelidan gamosula) waruS-<br />

85


lel STabeWdilebas axdens. amis mizezi, cxadia, is aris,<br />

rom mkiTxvels Zlieri Tanagancda uCndeba personaJis<br />

mimarT; isic naTelia, es Tanagancda mwerlis mier<br />

adamianTa bunebis Rrma codnas rom efuZneba; xolo sakuTriv<br />

mwerluri niWi da ostatoba ki imaSi mdgomareobs,<br />

rom personaJis sulis moZraoba uzustesi sityvebiT<br />

aris motanili Cvenamde.<br />

magram amis Tqma bevrs arafers niSnavs _ WeSmarit<br />

mxatvrul qmnilebas es yovelive rom unda axasiaTebdes,<br />

odiTganve cnobilia; specifikurze, individualurze,<br />

ganumeorebelze mwerlis SemoqmedebaSi es zogadi<br />

Rirsebebi verafers gvetyvis, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> ki<br />

uaRresad TviTmyofadi talantia.<br />

Teatris xalxs profesiul JargonSi erTi aseTi sityva<br />

aqvs _ `Sefaseba~. _ Seafase partnioris replika<br />

(an qmedeba), _ etyvis repeticiaze reJisori msaxiobs<br />

da amiT misgan adekvatur Jestsa da mimikas moiTxovs,<br />

adekvaturs, anu _ aramarto Seqmnili viTarebidan,<br />

aramed (da es umTavresia!) personaJis bunebidan gamomdinaresac<br />

amavdroulad.<br />

amgvari `Sefasebisas~ <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s personaJebs<br />

araferi eSlebaT. saidan viciT es? iqidan, rom kiTxvisas<br />

miRebuli STabeWdileba aris mTliani, gaubzaravi,<br />

rac imis niSania, rom personaJTa qmedeba, rogorc aseT<br />

dros amboben xolme, marTalia, fsiqologiuri simar-<br />

TliT aris SeTxzuli.<br />

magram `marTali~ am SemTxvevaSi erTaderTsac niSnavs?<br />

ganvmartav, ras vgulisxmob:<br />

Cveni moTxrobis personaJs, dadardianebuli rom miuyveba<br />

gzas, uecrad sikeTis, Tundac sul mcire sike-<br />

Tis gakeTebis survili moeZala da or ucnob patara<br />

gogonas blomad araqisi uyida (mas Semdeg, rac erTma<br />

86


maTganma gamyidvelisagan SeumCnevlad amoiRo kalaTidan<br />

ramdenime cali, magram viRac qalbatonma ukanve<br />

Caayrevina). gogonebma iukadrises ucnobisagan aseTi<br />

yuradReba da, cota rom gaiares, erT-erTma naCuqari<br />

araqisi mis dasanaxad gadauZaxa sanagveSi.<br />

gogonebis es reaqcia mTavari personaJis qmedebis<br />

erTaderTi mxatvrulad swori `Sefasebaa~? kiTxvisas<br />

giCndebaT iluzia, rom Seqmnil viTarebaSi erTaderTi<br />

mxatvrulad gamarTlebuli ganviTareba ambisa swored<br />

is aris, rasac <strong>inaniSvili</strong>s personaJebi akeTeben an rac<br />

<strong>inaniSvili</strong>s personaJebs emarTebaT. am iluziis Seqnis<br />

jadosnuri unari aqvs mas. sinamdvileSi es xom ar<br />

SeiZleba ase iyos! gogonas araqisi rom ar gadaeyara,<br />

moTxroba aRar daiwereboda? an susti moTxroba<br />

gamovidoda?<br />

bevri didi mwerlisgan gansxvavebiT, <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>sTvis<br />

ambavi da ambis ganviTareba rodia mTavari,<br />

mTavaria raRac sxva, idumali da mouxelTebeli. aseT<br />

Semoqmedze amboben, rasac misi xeli Seexeba, yvelaferi<br />

oqrod iqcevao.<br />

SeiZleboda Tu ara es moTxroba `hefi endiT~ dam-<br />

Tavrebuliyo? SeiZleboda Tu ara personaJi janmrTeli<br />

dabruneboda ojaxs? vici, amis warmodgenisas mxatvruli<br />

literaturis gemovnebian damfasebels tanSi<br />

gaaJrialebs, magram Cven <strong>revaz</strong> inaniSvilTan gvaqvs saqme,<br />

misTvis ki am TvalsazrisiT SeuZlebeli araferia.<br />

TiTqos amis dasturad dauweria mas araCveulebrivi<br />

moTxroba, romelsac `Zalian ubralo simRera~ hqvia<br />

(krebulSi `mTvaris asuli~, 1987 w.).<br />

aq onkologs amjerad qali miakiTxavs (ori patara<br />

biWis deda), iRliaSi Txilisodena simsivniT, romelic<br />

keTilTvisebiani aRmoCndeba. moTxrobis bolos vki-<br />

87


TxulobT (qmari hyveba): `movdiodiT mTlad moulodnelad<br />

dasaCuqrebulebiviT, winwamoxrilni, gamoCqarebulni,<br />

TiTqos moSiSarni, rom is saCuqari ukan ar gamoerTia<br />

vinmes. gvixaroda, rom isev erTad, wyvilad mivadgamdiT<br />

nabijebs~.<br />

maSasadame, ybadaRebuli `hefi endi~?<br />

sworedac! magram araTu daxvewili gemovnebis Seuracxmyofeli,<br />

aramed dramatuli gancdebiT gajerebuli<br />

moTxrobis Rirseulad damagvirgvinebeli finali.<br />

erTi da igive ambavi jer tragikulad daasrulo, mere<br />

ki bednierad da orive Sedevri gamodges _ amaze<br />

meti jadoqroba raRa unda iyos mwerlobaSi!<br />

* * *<br />

ise aqvs saxeli gatexili bednier dasasruls, rom<br />

vici, arcTu advili dasajerebelia, rac am `hefiendiani~<br />

moTxrobis mxatvruli Rirsebebis Sesaxeb vTqvi.<br />

amitom <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s mwerlur jadoqrobaSi dasarwmuneblad<br />

gTxovT waikiTxoT marto, ai, es nawyveti<br />

moTxrobidan, me ki ganze gavdgebi da sityvasac aRar<br />

davZrav:<br />

`goldinis asistentma Tina win gauSva da TviTonac<br />

Sehyva. goldini patara tanis moxuci aRmoCnda. TeTri<br />

espanuri wveri hqonda, magidaze daxrili raRacas werda.<br />

amoixeda. asistentma kinokadrebiviT CagrZelebuli<br />

suraTebi miawoda. goldinma erTi Sexeda Tinas da mere<br />

suraTebs Caacqerda. asistenti suraTze TiTs udebda<br />

da laTinur raRacebs eubneboda, goldini Tavs uqnevda<br />

da tuCebs busxavda. _ ramdeni wlisa xarT? _ hki-<br />

Txa goldinma Tinas. Tinam uTxra, rom ocdaTvrameti<br />

wlisa iyo. _ Svili ramdeni gyavT? _ ori. _ goldini<br />

Tinas miacqerda, _ ratom xuTi ara, ratom eqvsi ara,<br />

88


Svidi?! _ Tinas kbilebis kawkawi autyda. goldinma suraTebi<br />

asistents daubruna, _ Tavisuflebi xarTo, _<br />

da wera ganagrZo. asistents gaeRima, Tinas Tavis gadaqneviT<br />

aniSna, _ wavideTo. karTan misulebs goldinis<br />

xma moesmaT, _ Tqvens amxanagebsac gadaeciT, Tu undaT,<br />

rom egre ar ikankalon imaTac, bevri Svilebi iyolion<br />

_ eqvsi, rva, aTi, gesmiT?! _ Tinam damfrTxalma<br />

miixeda da gamoRebul kars rogorRac cudad Seejaxa.<br />

goldini wamoxta, moirbina. _ getkinaT? _ Sescqeroda<br />

Tinas Sewuxebuli. Tinas Tan cremli mosdioda, Tan<br />

iRimeboda. _ sicili gixdebaT! rac SeiZleba bevri unda<br />

icinoT cxovrebaSi! da kidev _ moerideT amodena<br />

manZilebze frenas ojaxis patroni qalebio. _ goldini<br />

Tavis magidisken wavida. icinoda misi asistentic...~.<br />

`jargvales~ gamo<br />

erTi ucnauri nawarmoebi aqvs <strong>revaz</strong> inaniSvils _<br />

`jargvale~, romelsac verc novelas vuwodeb da verc<br />

moTxrobas, Tumca novelebisa da moTxrobebis krebul-<br />

Sia Setanili (`saRamo xanis Canawerebi~, 1971). ufro<br />

eseis hgavs, magram wminda wylis esei es, cxadia, ar aris.<br />

igi ase iwyeba:<br />

`gadaSlili maqvs egnate ninoSvilis aTas cxraas<br />

ocdaTxuTmet wels gamocemuli TxzulebaTa sruli<br />

krebulis ukve gayviTlebuli mesame tomi da sityvasityviT<br />

viwer esma ToTibaZis mogonebas~.<br />

Tavis am qmedebas mwerali `Cveni droisaTvis ucnaur<br />

saqciels~ uwodebs da mis asaxsnelad aseT motivacias<br />

gvTavazobs:<br />

89


`striqonebi, romlebsac me am wignidan viwer, yru,<br />

ganmwmendel tkivilebad Semodis CemSi. minda aseTi<br />

yofna gagrZeldes rac SeiZleba didxans, minda xelebi<br />

gavSalo, mivawvdino sxvebs da es tkivilebi eleqtrodeniviT<br />

gadavce maTac~.<br />

mokle eqpoziciidan sagulisxmoa avtoris es gancxadebac:<br />

`ra xasiaTis literaturul faqtTan gvaqvs saqme<br />

(Tavis am qmedebas _ gadaweras _ gulisxmobs), me es<br />

ar madardebs, am kategoriebis damdgenTa winaSe me SemiZlia<br />

Zalian gulmSvidad warvdge~.<br />

amas mosdevs ubralo sofleli qalis, esma ToTiba-<br />

Zis, mogoneba egnate ninoSvilze, romelic moculobiT<br />

samjer didia, vidre avtoriseuli Sesavali da finali<br />

erTad aRebuli.<br />

mokled, `jargvales~ arqiteqtonika aseTia: avtoris<br />

ocstriqoniani Sesavali, rvastriqoniani finali da<br />

amaT Soris egnate ninoSvilis TxzulebaTa mesame tomidan<br />

Tavidan bolomde gadmowerili mogoneba egnateze.<br />

es mogoneba, romelsac <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong> am ucnauri<br />

Txzulebis Sesaqmnelad wauqezebia, Tavis mxriv naivuri<br />

prozis Cinebuli nimuSi gaxlavT (SegaxsenebT: naivuri<br />

proza, romlis mimarT Cvens epoqaSi Zalian gaizarda<br />

interesi, es aris araprofesionali avtoris<br />

Txzuleba, romelSic gulwrfelad, marTlad, Seulamazeblad<br />

da, cxadia, stilistikurad dauxvewavi formiT<br />

gadmocemulia mkiTxvelTa farTo wrisTvis saintereso<br />

faqti an movlena). naivuri prozis WaSnikad waviki-<br />

TxoT nawyveti am mogonebidan:<br />

`arc fexsacmeli hqonda (egnates. _ l. b.). erTi wevida<br />

Sin da Sinaurebs qalamani Siekeren misda. zamTarSi<br />

fexSiSveli Camevida, qalamani xeliT Cameitana, gzaze<br />

dagjebodao.<br />

90


ac giewyoboda, sufTa biWi iyo sawyali. gazafxulze<br />

an Semodgomaze, roicxa Zaan sicive ar iyo, wevidoda<br />

natanebis wylis pirze, geixTida tanze, garecxvida yvelafers<br />

da tansac deibanda. saqamde tanisamosi SeSreboda,<br />

miimaleboda JveroSi da wigns kiTxulobda. Ceicvamda<br />

mere naxevraT mSrals da mevidoda Sin...<br />

wignsaviT egnates araferi ar uyvarda... Rame SvaRamemdi<br />

kiTxulobda, dRei meimzadebda fiCxebs da imiT<br />

inaTebda sinaTles, ris gamo xSiraT Tmaic ki qonda Serujuli.<br />

abrialdeboda fiCxis cecxli. weikiTxavda<br />

cotas da Couqroboda. kidom SeurTavda fiCxs da amasobaSi<br />

wakiTxuls moyoboda, rac bevjel gamigonia,<br />

rom damitanebia yuri iqiTken mimavals... saxlidanac<br />

rom gevixedvidiT, ganaTldeboda misi jargvale ucbaT<br />

da dabneldeboda. ki Canda, nu geSinia, daRriovebul<br />

kedlebidan. kidom ganaTldeboda da mibneldeboda, ase<br />

iyo zamTarSic...~.<br />

Cven ukve gavecaniT avtoris gancxadebas: `ra xasiaTis<br />

literaturul faqtTan gvaqvs saqme, me es ar<br />

madardebs...~.<br />

mainc, ra xasiaTis literaturul faqtTan gvaqvs<br />

saqme <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s am teqstis saxiT?<br />

Cven winaSea tipuri postmodernistuli opusi. masSi<br />

gamoyenebulia postmodernistTa sayvareli literaturuli<br />

xerxi _ ukve arsebul teqstTa `moxmareba~ sakuTari<br />

SemoqmedebiTi miznebisaTvis. magram <strong>revaz</strong> inaniSvilze<br />

Sors am xerxis gamoyenebisas, mgoni, arcerTi<br />

nafici postmodernisti ar wasula _ <strong>revaz</strong> inaniSvilma<br />

Tavidan bolomde gadawera arsebuli teqsti da mis-<br />

Tvis Tavsa da boloSi mcire komentarebis darTviT axali<br />

mxatvruli Rirebuleba Seqmna.<br />

91


da barem finalic wavikiTxoT _ tipuri postmodernistuli<br />

finali:<br />

`egnate ninoSvili ocdaToTxmeti wlis gardaicvala<br />

filtvebis tuberkuloziT. sofelSi kubosTvis ficrebi<br />

ver iSoves, mTliani mori amogules, Sig Caasvenes<br />

da ise damarxes. mis kalams ekuTvnis: `paliastomis tba~,<br />

`janyi guriaSi~, `gogia uiSvili~, `qristine~, `simona~,<br />

`partaxi~, `Cveni qveynis raindi~ da sxva moTxrobebi~.<br />

sul bolo fraziT ki uSualod mimarTavs mkiTxvels:<br />

`Tumca, sul damaviwyda mekiTxa, giyvarT, saerTod,<br />

moTxrobebi Tu ara?~.<br />

am ucnaurad Wkvianuri da odnav naRvliani ironiiT<br />

Seferili damagvirgvinebeli frazis wyalobiT es<br />

uCveulo teqsti erTbaSad iqca xelovnebis WeSmarit<br />

qmnilebad.<br />

`jargvaleSi~ gamoyenebulma mxatvrulma xerxma SeiZleba<br />

xorxe luis borxesis `pier menari, avtori `don<br />

kixotisa~ gagvaxsenos. magram msgavseba maT Soris mxolod<br />

garegnulia, zedapiruli _ argentineli mwerlis<br />

am postmodernistul Sedevrs sul sxva mxatvruli idea<br />

udevs safuZvlad. borxesis gamogonili personaJi gadawers<br />

servantesis `don kixots~ da amtkicebs, rom Tu<br />

cnobil teqsts sxva avtoris, sxva biografiis mqone<br />

adamianis saxels movawerT da sxva epoqaSi Seqmnilad<br />

gavasaRebT, is sxvagvarad waikiTxeba, sul sxva nawarmoebad<br />

gadaiqceva, sxva iqneba misi mxatvruli idea.<br />

`jargvales~ aseTi eqstravaganturi mxatvruli idea<br />

ar udevs safuZvlad, Tumca misi ideac erTob originaluria,<br />

rac kargad Cans eqspoziciis am frazidan:<br />

`mgonia, amiT (egnate ninoSvilze mogonebis gadaweriT.<br />

_ l. b.) nawilobriv mainc movixdiT sasjels, raic gvekuTvnis<br />

didi, patiosani adamianebis wamebuli sulebis<br />

92


winaSe Tundac SemTxveviT gamoCenili gulgrilobis<br />

gamo~.<br />

`jargvalem~ Tavis droze otia paWkorias yuradRebac<br />

miipyro. kritikosi masze laparakobs <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

Semoqmedebisadmi miZRvnil werilSi `ostati~. aq<br />

asea daxasiaTebuli `jargvales~ Taviseburebani:<br />

`r. inaniSvilma (esma ToTibaZis mogonebas) win daur-<br />

To ufro publicistikis, vidre beletristikis, nimuSi<br />

da yovelive amis sinTezma (qalis monaTxrobi, avtoriseuli<br />

danarTi, daskvna _ uaRresad saintereso ritorikuli<br />

remarka _ `Tumca, sul damaviwyda mekiTxa, giyvarT,<br />

saerTod, moTxrobebi Tu ara?~) mogvca Taviseburi<br />

moTxroba, romlis zemoqmedebis Zala sakmaod mniSvnelovania<br />

da naTeli moqalaqeobrivi pozicia da eTikuri<br />

mrwamsi axasiaTebs~.<br />

cota qvemoT vkiTxulobT:<br />

`avtors mainc `adardebs~ moTxrobis uCveulo forma<br />

da `literaturuli faqtis~ raoba...~ (xazgasma orive<br />

citataSi Cvenia. _ l. b.).<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s am `literaturuli faqtis~ raoba,<br />

misi Tavisebureba, misi formis uCveuloba postmodernistuli<br />

weris maneris TaviseburebiTa da uCveulobiT<br />

aixsneba.<br />

da kidev: `jargvale~ egnate ninoSvilis TviTmyofadi<br />

Semoqmedebis axleburad gaazrebisTvisac gangvawyobs...<br />

93


emzar kvitaiSvili<br />

94<br />

zogi ram ufros megobarze<br />

araerTxel gamomixatavs aRfrTovaneba <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

moTxrobebisa da Canawerebis gamo da SemiZlia<br />

vTqva _ yovelive es (werili, dRiuri, mogoneba, leqsi)<br />

mxolod nawilobriv asaxavs waruSlel STabeWdilebebs,<br />

rac Cemze, sxvadasxva dros, sityvis am uaRresad<br />

Tavisebur didostats mouxdenia. bevrjer momiwuravs<br />

TvalTagan cremli misi kiTxvisas da amis mizezi, upirveles<br />

yovlisa, mwerlis RvTiuri madliT cxebuli niWia.<br />

rezo universitetSi swavlis dros, samociani wlebis<br />

damdegs gavicani da male kidevac davmegobrdiT.<br />

studentobis drosve, literaturul wreze leqsebi wamakiTxes<br />

(igi marjved xatavda saxeebsa da mimzidvel<br />

soflur peizaJebs) da im dRes Tabaxis TeTr furcelze<br />

davexate, gamxdari, Savpijakiani. ganxilvis mere gaRimebulma<br />

gadmomca, samaxsovrod gqondeso. madloba gadavuxade,<br />

saxlSic waviRe is naxati, magram, Cemi mouwesrigebeli<br />

yofis gamo, saimedod ver Sevinaxe da davkarge.<br />

aseTi ram sxva drosac dammarTnia.<br />

uzomod gamixarda, roca wlebis Semdgom, kandelakis<br />

№ 65-Si, CemTvis orma usayvarlesma adamianma _ <strong>revaz</strong><br />

inaniSvilma da givi gegeWkorma, erTmaneTis gverdigverd<br />

miiRo bina. maTTan stumroba namdvili netareba<br />

iyo. saaTobiT visxediT, raze aRar gvisaubria. bevrjer<br />

Semisvams rezos dawuruli xaSmuri saferavi da givis<br />

gamoxdili surnelovani WanWuris arayi. givi xSirad<br />

meubneboda _ ra bednierebaa, roca sarTulze rezo<br />

<strong>inaniSvili</strong>sTana kaci gyavso (ori saukeTeso leqsi<br />

uZRvna `karis mezobels~).


axla mware naRveli meZaleba, rom isini erTad ganisveneben<br />

didubis mdumar savaneSi.<br />

swored kandelakis quCaze cxovrebisas edga rezo<br />

inaniSvils SemoqmedebiTi simwifis Jami da zedized<br />

qmnida Tavis patar-patara, cincxal Sedevrebs. `ciskars~<br />

jansuR Carkviani redaqtorobda, misi kursis megobari,<br />

me prozis ganyofileba mebara, givic iqve poeziis<br />

gamge iyo da masze ukeTess vis vipovnidiT, rom<br />

rezos moTxrobebi mogvepovebina. givis Sexseneba ar<br />

sWirdeboda, pirveli is kiTxulobda `karis mezoblis~<br />

naxelavs da meore dResve gaxarebuli gamoaqanebda redaqciaSi.<br />

`ciskris~ nomrebSi TanmimdevrobiT daibeWda<br />

_ `daTia da gogia~, `ganTavisuflebuli wyali~, `Cveni<br />

furdedo maiso~, `deda mariami~, `Sori TeTri mwvervali~,<br />

`Savi alayafi~, `sikvdili barbare badiaurisa~,<br />

`jargvale~, `nekerCxlis wiTeli foToli~... romeli er-<br />

Ti CamovTvalo. male wignad Seikra mTeli cikli, sa-<br />

Tauric Sesaferisi SeurCia avtorma (`saRamo xanis Canawerebi~)<br />

da gamomcemloba `nakadulidan~ gamougzavnes<br />

`ciskris~ pasuxismgebel mdivans, didad ganaTlebul,<br />

daxvewili gemovnebis mweralsa da kritikoss otia<br />

paWkorias _ waikiTxeT da bolosityvaoba daurTeTo.<br />

otiam Sin waiRo saqaRalde, diliT moitana, magidaze<br />

dado da gviTxra _ me am wignze, Zmebo, verafers davwer,<br />

gamomcemlobas ukanve unda davubruno. gagvikvirda,<br />

SevekiTxeT ra ar moewona. momewona ki ara ver movwydi,<br />

Rame gavaTene, magram aseTi ucnauri xasiaTi maqvs<br />

_ roca vinmes wignze rames vwer, yovelTvis vcdilob,<br />

avtors vajobo. <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s am krebulze ki amas<br />

ver SevZlebo. mere daatana _ sxvebze rom araferi<br />

vTqva, marto egnate ninoSvilze dawerili `jargvale~<br />

_ literaturuli aplikaciis ubrwyinvalesi magaliTi<br />

95


_ ikmarebs, misi didi, gansakuTrebuli niWiereba rom<br />

iwamo.<br />

is saqaRalde aseve saxelganTqmul, pirdapirobiT<br />

cnobil kritikoss, akaki baqraZes gadaugzavnes. igi wu-<br />

TiTac ar Seyovnebula, rezo <strong>inaniSvili</strong>s jobna fiqrSic<br />

ar gauvlia da saswrafod, oriode dReSi dawera<br />

mSvenieri, sada werili `sulis puri~, umal igrZno avtoris<br />

`bunebrioba da uSualoba~, mkiTxvelisken alalad<br />

dauloca gza `saRamo xanis Canawerebs~, romlebsac<br />

iseTive gamorCeuli adgili ukavia <strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s<br />

SemoqmedebaSi, rogorc galaktionis poeziaSi _<br />

`artistul yvavilebs.~<br />

Cveni saamayo mxatvris, Tengiz mirzaSvilis mier<br />

unaklod, ganumeorebeli xelweriTa da siyvaruliT gaformebuli<br />

`saRamo xanis Canawerebi~ 1971 wels gamosca<br />

`nakadulma~ (redaqtori gaxlavT rezos mwerlobisa da<br />

kacobis Tayvanismcemeli lola qadagiSvili) da bednierad<br />

vTvli Tavs, rom am wigns, romelzedac Tavad wamiwera<br />

avtorma _ `Cemi saRamoebis erT-erT saamo poets~<br />

_ sagangebo adgilas vinaxav. romel gverdzedac ar<br />

unda gadaSalo, saswaulebrivi, sxvebisgan SeumCneveli<br />

silamaze SemogefeTeba. rogor ar Segecvleba da gaginaTdeba<br />

guneba da imwamsve ar gadasaxldebi sruliad<br />

sxva samyaroSi, roca ucebedad, aseT frazas waikiTxav:<br />

`didi tyidan momavali mowyenili uremi~... wamierad davakvirdeT<br />

ranairi, yvelafris Semsrutavi Tvali aqvs,<br />

rogor xatavs garemos, sadac unda SegviZRves: `talaxi<br />

aq gamxval sapons hgavda, SiSveli fexebi Semazrzeni<br />

simsubuqiT Cadioda Sig, haeri sqeli iyo _ kvercxis<br />

cilasaviT, oRond ufro lurji, da ise irxeoda, rogorc<br />

meduza portis navTobian wyalSi~. aseTi magali-<br />

Tebi ki auracxelia, rac imaze metyvelebs, rom <strong>revaz</strong><br />

96


<strong>inaniSvili</strong>s prozis ena, poetika, gulmodgined unda<br />

iqnes Seswavlili.<br />

maxsovs, rezosTan erTad, kinoTeatr `apoloSi~ vnaxe<br />

saxelovani iaponeli reJisoris kurosavas arcTu<br />

iolad sayurebeli filmi `SiSveli kunZuli~, arsebobisTvis<br />

ukacriel samosaxlosTan, gaveSebul stiqionur<br />

ZalebTan adamianis uSeRavaTo brZola. vumzerdiT,<br />

oflSi gawuruli glexkaci, colTan erTad, rogor<br />

cdilobda TiTqmis kldovan adgilze umweo, susti<br />

CiTilis gaxarebas da simbolod qceulma am dramatulma<br />

epizodma oriveni Zirfesvianad SegvZra. rezo Tavadac<br />

meurne kaci, gaognebuli gamovida darbazidan, saxes<br />

najafari xelebiT isresda, aseTi zemoqmedeba Cemze<br />

karga xania, arafers mouxdeniao, Cailaparaka.<br />

<strong>revaz</strong> inaniSvils, giorgi leoniZis mxardamxar (mxolod<br />

mas SeeZlo daewera `natvris xis~ idealuri scenari)<br />

vaJa-fSavelas Tavankara prozis pirdapir memkvidres,<br />

bunebis codna aravisgan eswavleboda da me mudam<br />

gancvifrebuli viyavi, saidan icoda amdeni mcenaris,<br />

balaxis, frinvelisa Tu cxovelis saxelebi. erTxel<br />

miTxra _ ver warmoidgen, rogor gavwvaldi, skvinCas<br />

moZraoba rom gadmomeca, roca igi frenisas frTebs<br />

kumSavs, wuravs da Tan naRvlianad, wyvetil-wyvetil<br />

bgerebs gamoscemso.<br />

romeliRac misi moTxroba stambaSi unda gaegzavnaT<br />

asawyobad da moridebulad vuTxari: rezo, aq giweria<br />

`TreviT mihqonda~. xom ar ajobebda, qarTulis TvalsazrisiT<br />

da moqmedebis xangrZlivobis gamosaxatavadac,<br />

`Treva-TreviT~ iyos-meTqi. uyoymanod dameTanxma<br />

da Caaswora. es, ra Tqma unda, SeniSvna ar yofila. saer-<br />

Todac, rezo inaniSvils iolad veraferze daiyoliebdi.<br />

imave `ciskarSi~ poeziaze dawerili ramdenimegver-<br />

97


diani Tavisi Sexeduleba roca moitana (me vTxove, saanketo<br />

kiTxvebi gadaveci), boloSi naTqvami hqonda, rom<br />

siymawvileSi usaxur, uriTmo, Tavisufal leqsebs werda<br />

da sanimuSod erTi maTgani, sakmaod gaWianurebuli,<br />

iqve iyo moyolebuli. me gadavwyvite leqsi Semekveca,<br />

radgan yvelaferi isedac gasagebi iqneboda. givim gamafrTxila,<br />

nu gaakeTeb aseT rames, ewyinebao. marTlac<br />

davureke da Seuvali kiloTi miTxra _ xeli ar axlo,<br />

rogorc aris ise datove.<br />

Tavisi suliskveTebiT, frazis simsubuqiTa da gam-<br />

WvirvalobiT, naxevartonebiT, stilis sifaqiziT <strong>revaz</strong><br />

<strong>inaniSvili</strong> yvelaze metad qarTveli mwerlebidan, niko<br />

lorTqifaniZes hgavda da SemTxveviTi ar aris, erTerT<br />

saukeTeso moTxrobas _ `sikvdili barbale badiaurisa~<br />

_ epigrafad rom waawera: `vuZRvni n. lorTqifaniZis<br />

Tavsafriani dedakacis xsovnas~, moTxrobis<br />

personaJi realur pirovnebad miaCnia. savsebiT marTali<br />

iyo akaki baqraZe, roca aRniSnavda, am miZRvnaSi familarobis,<br />

literaturuli keklucobis natamalic ar<br />

Canso.<br />

Tu ra Zalisa da masStabis mxatvaria rezo <strong>inaniSvili</strong>,<br />

amis naTelsayofad oriode saxeldaxelo magaliTs<br />

movixilav. erTia dokumentur sizusteze damyarebuli<br />

(am nacad xerxs igi xSirad da mudam warmatebiT<br />

iyenebs) mcire moTxroba `pani~, gasaocari cxovelmyofobiT,<br />

rom warmogvidgens galaktion tabiZis RvTaebriv,<br />

mokvdavTaTvis Znelad misawvdom bunebas. xelmokle<br />

mwerals, avadmyofi bavSvis gamosajanmrTeleblad,<br />

naklebad prestiJul qvemo wyneTSi (TariRic miTiTebulia<br />

_ 1957 wlis ivlisi) Raribuli oTaxi uqiravebia.<br />

radganac iq araviTari pirobebi ar gaaCnia, TviTon<br />

maRla, tyeSi adioda da samuSaod patara gamoqvabulis<br />

98


msgavsi raRac upovia. CamoTvlilia im qvabSi dawerili<br />

ramdenime moTxroba `lxini kaxelebTan~, `Sens irgvliv~<br />

da sxvebi. mwvervalisken mimavals tyis myudroeba, broliviT<br />

kriala haeris siwminde, wvimis drosac SenarCunebuli<br />

sisufTave izidavda (`tyeSi talaxi ar iyo, talaxs<br />

adamiani qmnis~). erT-erTi gaseirnebisas, tyis<br />

siRrmeSi, wred Sekruli qal-vaJTa mcire krebuli unaxavs,<br />

ulamazes gnomebad molandebuli da mas mere imaT<br />

daeZebs, magram versad poulobs, TiTqos isini cam<br />

Caylapao.<br />

bolo Zebnisas ki, Segulebuli gamoqvabulisken mimavali,<br />

namdvil saswauls gadaeyreba, miTosur xilvad<br />

gacxadebuls. aq TviT mas unda davugdoT yuri. rezo<br />

<strong>inaniSvili</strong> or abzacSi ambobs imas, rasac sxva albaT<br />

mozrdil tomSiac ver daatevda. es adgili mTlianad<br />

amosaweria. Cven xsenebuli xilvis monawileni vxdebiT:<br />

`samagierod am ZebnaSi wavawydi pans.<br />

is ijda CaSavebul lodTan, Cacucquli, Tma-wver<br />

gaburduli, orive xeliT xavss CaWidebuli. TiTqos<br />

raRac locvas ambobda, nel-nela aqanebda Tavs. davayurade,<br />

momesma kidec raRac duduni, raRac leqsisa Tu<br />

simReris ukanaskneli akordi. mimovixede, momeCvena,<br />

rom Zalze bneloda, xeebidanac cvioda Savi wveTebi.<br />

uCveulo SiSma momicva, movbrundi da TiTqmis gamoviqeci,<br />

sul wamovedi tyidan.<br />

ramdenime dRis Semdeg, CaxCaxa mzeSi, gavbede da<br />

avedi iq, im Sav lodTan. aravin ar iyo. miwaze TamaSobdnen<br />

mzis brtyel-brtyeli xalebi. xeli Sevaxe lods,<br />

davixare da Tvali gavayole raRac maxvili sagniT (albaT<br />

danis wveriT) gakawrul warweras _ galaktioni.~<br />

moTxrobas mZafri sinanuli abolovebs. avtori<br />

wers, rom im dRis mere, darsa Tu avdarSi, erTi stri-<br />

99


qonic veRar dawera. kacma rom Tqvas, araferia dasanani<br />

_ im moulodnelma gamocxadebam, gonis dambindavma<br />

eldam umaRles STagonebas aziara, imaze ukeTesi, rac<br />

zemoT movitane, raRa unda daewera?!<br />

aseTive magiuri Zalisa da idumalebiT aRsavse, amas-<br />

Tanave ukiduresad gamWirvalea meore, gviandeli mo-<br />

Txroba `eSmakebi~, RmerTis sabrZanebeliviT garindebuli<br />

TuSeTis yofas rom warmogvidgens. umal Tvalwin<br />

wamoimarTeba zviadad aziduli `mTebi, fiWvnarebi, sipiT<br />

naSeni saxlebi~..., zRapruli garemo, rasac mTeli<br />

cxovrebis manZilze fanatikuri gatacebiT xatavda<br />

Cveni ganumeorebeli Tengiz mirzaSvili, vis momnusxvel<br />

palitraSic mwife zRmartlis simsuye, fiqalis<br />

siSave, askilis siwiTle, RiRilos silurje, agreTve,<br />

mwvervalebze axaldagebuli Tovlis sispetake Warbobda.<br />

rezoc da CubCikac ferebis sinoyivriT, siTamamiT,<br />

aSkarad enaTesavebodnen niko firosmans, rac maT SemoqmedebaSi,<br />

sityviersa da ferwerulSi, araerTgan<br />

mJRavndeba.<br />

`eSmakebs~ werilis forma aqvs, laRad ikiTxeba. saqarTvelos<br />

mTianeTSi da Crdilo kavkasiis, umetesad<br />

lekTa aulebSi wlobiT navali mecnieri qali, folkloristi,<br />

Tavis megobars werils ugzavnis, acnobs Tu-<br />

SeTis Cum, sevdian cxovrebas, sadac patara gogoebic ki<br />

mdumared sxedan da qsoven, mowyenas iqarveben. erTgan<br />

isic Cans xazgasmuli, rom zamTrobiT, mTaSi gamoketili<br />

TuSis qalebi, Sebindebisas, niadag stumris momlodineni<br />

arian. kinokadrebis sicxadiTa da TanmimdevrobiT<br />

aRwerilia, Tu ra xdeba `saRamoobiT soflis moedanze,<br />

bexvneze~. gvesmis mklavis siganeze gawelili<br />

TuSuri garmonis xma, simRera, rasac, drodadro, cekvac<br />

mosdevs.<br />

100


manamde CarTulia erTi patara adgili, zRapris casaviT<br />

kamkama da daujerebeli, wakiTxvisas SeuZlebelia<br />

tanSi Jruantelma ar dagiaros: `sul dabla, maRal<br />

balaxebSi, tboria, oriode metris sigane, magram Rrma<br />

da wminda, wminda. Sig erTi didi, mdumare kalmaxi cxovrobs,<br />

modis xolme erTi TiTqosda imqveynad gadasuli<br />

dedaberi, miujdeba tbors da puris namcecebs uyris kalmaxs.<br />

kalmaxic dinjad, TiTqos nebieri zmorebiT Wams.~<br />

da am sofels, erT TovlWyapian dRes Semoexizna<br />

leki qal-vaJi, ali da fatma: biWi Tvrameti wlisaa, gogo<br />

_ Teqvsmetisa. maT erTmaneTi SeuyvardaT, magram<br />

Zveleburi yaidis ujiaT mSoblebs SeuRlebis neba ar<br />

daurTavT da TuSTa sofels miaSures.<br />

bexvneze SekrebilebSi gamoirCeva eSxiani TuSi gogo<br />

_ lela, vinc ukve kargad icnobs fatmas (gogoebma ician<br />

erTurTis fasi, jado-Tilisma). lela garmons aJRerebs,<br />

zedized, momxibvlelad, gulSi Camwvdomad mReris<br />

(`netav frinvelad maqcia, Sensken gamovyve niavsa~...);<br />

erT simReras meore mohyva da monusxuli ali jiutad<br />

aniSnebs, mere sulac aiZulebs fatmas, manac im-<br />

Reros (isic aranakleb grZneuli aRmoCndeba). es aris<br />

Cumi, faruli jibri or, RvTis madliT cxebul niWs Soris.<br />

Cven TiTqos mTvaris Suqze aelvarebuli margalitebis<br />

wkriali gvesmis: `maSin aiRo fatmam Tavi maRla,<br />

daxuWa Tvalebi da waamRera, ra waamRera, rom SemeZlos<br />

gadmocema! sad hqonda, sad itevda es erTi bewo, sifrifana<br />

gogo imodena sevdas _ dis sevdas, colis sevdas,<br />

dedis sevdas. rogor axerxebda Teqvsmeti wlis gogo<br />

yovelive amas brZeni qalis simSvidiTa da yuCi xaverdovani<br />

xmiT Tqmas!<br />

ai, lah-lah-la-la lai...<br />

Sewuxebuli cxenebiviT tokavdnen kacebi iqiT.<br />

101


morCa, Tvalebi gaaxila. garmoni RimiliTa da dauZlurebuli<br />

mklavebiT gamoswia win. _ kidev, kidev. _<br />

vexvewebodiT Cven. arao Seibuda tyapuWSi.~<br />

yvelaze mZafrad lelam SeigrZno im simReris Zala,<br />

dauCoqa, Sublze eambora fatmas, netari wuTebis gamo.<br />

axla isev lelas jeri dadga, igi Tavidan ugunebodaa,<br />

amis mere Cemi simRera raRa iqnebao da uwadinod aamoZravebs<br />

klaviSebze TiTebs, sadRac Soridan iwyebs, TandaTanoboT<br />

SeenTeba cecxli, amosTqvams gulis varams,<br />

motanilia erTi strofi am simRerisa:<br />

102<br />

vaime, Cemo dedao,<br />

ra janRi mawevs zedao,<br />

Cemi sakinZis Rilebi<br />

madneba zedizedao.<br />

is rac am oTx mwuxare striqons mosdevs, imdenad gamaognebelia,<br />

erTianad unda amovwero, raTa am gasaocar<br />

moTxrobas siRrme, unazesi lirizmi, feradovneba,<br />

alag-alag lagamawyvetili qariSxlis siboboqre ar daakldes.<br />

rames darTva sruliad zedmeti iqneboda. arsebobs<br />

TvalismomWreli, didi Semoqmedis eniT gamoTqmuli<br />

sicxade, rasac araviTari ganmarteba ar esaWiroeba:<br />

`es iyo qmaryofamoSlili qalis moTqma. qarSi, delgmaSi,<br />

sibneleSi mamis saxlisken momavali qalis moTqma,<br />

romelic sakinZis Rilebs adnobs Rvarad Camomavali<br />

cremli.<br />

bevri Cveni momRerali qalisTvis momismenia, Cemo<br />

dao, magram im saRamos lelam yvelani mospo. me marto<br />

fatmasRa vuyurebdi. CaWidebuli hqonda tyapuWis saxeloSi<br />

orive xeli, SemoeWdo yelze TiTqos sicive<br />

aZagZagebda, uZagZagebda Tvalebic. morCa lela. Tvi-<br />

Tonac amoiZro suli da Cvenc amogvicariela sasule-


Ti. fatmam ki ici? gadaagdo tyapuWi ukan, wamodga da<br />

wavida bexvneze qalaqel gogosaviT nabijgaSlili, amayi.<br />

aTiod nabijze wasuli mobrunda da raRac sityvebi<br />

daiZaxa. autyda xarxari alis. mere gviTargmna: eSmakiao<br />

lela, eSmakio. da Caikarga bexvnes iqiT fatma. lela ki<br />

ijda da marTla eSmakiviT akreWda kbilebs, _ magan damaswroo,<br />

me unda meTqva magisTvis, me ver gavubede da<br />

magan damaswroo.<br />

kacebi Tavgzaabneuli borialebdnen erTmaneTSi.<br />

. . . . . . . .<br />

. . . . . . . .<br />

im Rames TiTqmis ar meZina. Sen ici, razec vifiqrebdi<br />

im simRerebis Semdeg. diliT TiTqmis uTenia avdeqi.<br />

gavedi gadasaxedTan da ucnauri ram davinaxe: mwvanian<br />

balaxze mogoravdnen erTmaneTs Caxutebuli qali da<br />

kaci. kaci _ ruxi, qali _ cisferi. igores, igores,<br />

Camogordnen dabla, iq gaCerdnen, iyvnen iqac Caxveulni<br />

erTxans, mere wamosxdnen, erTmaneTs Sehyurebdnen da<br />

icinodnen. kaci iyo ali, qali _ fatma.<br />

miwaze Cveni arseboba Tu Rirs, albaT aseTi sanaxaobebisTvis<br />

Rirs, Cemo sayvarelo dao!~<br />

`eSmakebi~ da masSi warmodgenili mRelvare vnebebi<br />

swored is sityvierad auxsneli, zegardmo ZalebiT<br />

wilnayari movlenaa, rasac didi espaneli poeti federiko<br />

garsia lorka `duendes~ uwodebda.<br />

<strong>revaz</strong> <strong>inaniSvili</strong>s Semoqmedebasa da mis ganumeorebel<br />

adamianur Tvisebebze, SesaSur Tavmdablobasa da<br />

klasikur sisadaveze ganuzomlad bevri maqvs saTqmeli,<br />

magram danarCeni sxva droisTvis unda gadavdo.<br />

samwuxarod, Cven jer kidev ar gvaqvs gacnobierebuli,<br />

<strong>revaz</strong> inaniSvilma ramdeni sulieri simdidre dagvitova,<br />

ra fasdaudebeli saunjis patronebi varT.<br />

103


Sarlota kvantaliani<br />

104<br />

rogor iqca erTi Cveulebrivi almanaxi<br />

Zvirfas wignad<br />

1986 wlis 9 ianvari iyo. es TariRi arasodes gamaxsendeboda,<br />

rom ara erTi ambavi: am dRes rusTavis metalurgTa<br />

kulturis sasaxleSi didi literaturuli sa-<br />

Ramo Catarda, romelic rusTavSi weliwadSi erTxel<br />

gamomavali almanaxis `rusTavis CiraRdnebis~ dabeWvdas<br />

mieZRvna. almanaxs mwerali karpe mumlaZe redaqtorobda,<br />

literaturuli gaerTianebis xelmZRvaneli<br />

da mwerlobis didi propagandisti. saRamo pompezuri<br />

iyo, saqalaqo komitetis mdivnebiT da rusTaveli inteligenciiT<br />

`damSvenebuli~. aseTi RonisZiebebi mweralTa<br />

kavSiris monawileobis gareSe ver Catardeboda,<br />

Tavmjdomare Tu ara, romelime mdivani aucileblad<br />

unda migewvia. im xanad saqarTvelos mweralTa kavSiris<br />

erT-erTi mdivani gaxldaT rezo <strong>inaniSvili</strong>, uxmauro,<br />

upretenzio, ukonfliqto, znekeTili, saTno adamiani,<br />

rogorc cxovrebaSi, aseve SemoqmedebaSi. kaci uCinari,<br />

magram saCino Tavisi pirovnuli da mwerluri RirsebebiT,<br />

swored batoni rezo moiwvia am saRamoze batonma<br />

karpem... darbazi savse iyo. aseTi saRamoebi arc<br />

ise xSirad imarTeboda metalurgTa qalaqSi da xalxi<br />

danatrebuli iyo. krebulSi ZiriTadad rusTavSi<br />

mcxovrebi mwerlebis nawarmoebebi da doneckeli poetebis<br />

Targmanebi iyo dabeWdili (rusTaveli da doneckeli<br />

literatorebi megobrobdnen).<br />

mobrZanda rezo <strong>inaniSvili</strong>. moiwvies prezdiumSi.<br />

TavdaRunuli, mZime nabijiT amovida scenaze, sadac<br />

yvavilebiT morTuli magida idga. ovaciebiT Sexvda


darbazi. magidasTan axalgazrda poetebi isxdnen, batoni<br />

rezo Cem gverdiT dajda, riTac didad gamaxara.<br />

daiwyo saRamo. batonma karpem Zalian Soridan daiwyo<br />

da imden xans ilaparaka, rom aqa-iq darbazSi taSiT Seaxsenes<br />

reglamenti. batonma rezom almanaxi mTxova, _<br />

Cavxedav, raime xom unda vTqvao. oriode leqsi waiki-<br />

Txa, sarCevs gadaxeda da mere didxans TavCarguli iyo<br />

wignSi; cnobismoyvareoba mklavda, _ neta, ra moewona,<br />

ase Tvalmoucileblad rom kiTxulobs-meTqi. karpes<br />

Semdeg axalgazrda poetebs dagviTmes adgili. daviT<br />

mWedlurma mSvenieri patriotuli leqsebi waikiTxa, me<br />

_ lirikuli; roca Cems adgilas davjeqi, batonma<br />

rezom miTxra, _ mSvenieri iyo, SeinarCuneT es gulwrfeloba<br />

da qaluroba, nu dawer `vaJkacur~ leqsebs.<br />

Semdeg almanaxi damibruna da moridebiT Caiduduna _<br />

iseTi qaTqaTa ydebi hqonda, Tavi ver Sevikave da mgoni<br />

wigni dagimaxinjeo...<br />

davxede. ydis pirvel gverdze axalgazrda qalis<br />

portreti daexata, bolo gverdze _ mTis ferdobze,<br />

xis ZirSi mdgari Cafiqrebuli moxuci qali. lakonuri<br />

da mravlismTqmeli iaponuri miniaturis msgavsad. qveS<br />

ki ewera: `1986 wlis 9 ianvari, rusTavi, r. <strong>inaniSvili</strong>~.<br />

amitom damamax-sovrda es TariRi. ase meqca erTi<br />

Cveulebrivi almanaxi Zvirfas wignad.<br />

105

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!