You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
rCeuli anotirebuli bibliografia
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
rCeuli anotirebuli bibliografia<br />
(dabadebidan 170-e da gardacvalebidan 95-e wlisTavi)<br />
201o wels Sesrulda didi qarTveli mwelisa da sazogado<br />
moRvawis _ <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebidan 170 da gadacvalebidan<br />
95 wlis iubile.<br />
<strong>akaki</strong> wereTelma samwerlo asparezze gamosvlisTanave miipyro<br />
sazogadoebis yuradReba. yvelas xiblavda misi enis<br />
simsubuqe da Txrobis sisadave, Tumca saliteraturo kritikam<br />
imTaviTve daamkvidra <strong>akaki</strong>-poetisa da <strong>akaki</strong>-prozaikosis<br />
gamijvnis tradicia: <strong>akaki</strong>s erTsulovnad aRiarebdnen<br />
brwyinvale poetad, prozis Taobaze ki xSirad urTierTgamomricxavi<br />
recenziebi qveyndeboda. <strong>akaki</strong>s Semoqmedeba dRemde<br />
Seunelebel interess aRZravs ara mxolod literaturis istorikosTa<br />
Tu TeoretikosTa, aramed enaTmecnierTa, filosofosTa,<br />
eTnografTa Tu folkloristTa Soris;<br />
XIX saukunis 60-iani wlebidan moyolebuli, araerTi monografia<br />
Tu narkvevi daiwera <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebis, Semoqmedebisa<br />
da literaturuli memkvidreobis Sesaxeb. saiubileo<br />
TariRis aRsaniSnavad SoTa rusTavelis qarTuli<br />
literaturis institutSi momzadda winamdebare rCeuli<br />
anotirebuli bibliografia, raTa mkvlevrebs, studentebsa<br />
Tu <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiT dainteresebul pirebs gauadvildeT<br />
orientireba didi mwerlis Sesaxeb Seqmnil samecniero<br />
literaturaSi.<br />
masalis SerCeva da anotireba dasrulda 2010 wels (mecnier-konsultanti:<br />
iuza evgeniZe; koordinatori _ nana<br />
fruiZe). institutis mecnier-TanamSromlebis garda, anotaciebis<br />
SedgenaSi monawileoba miiRes Tsu literaturis Teoriisa<br />
da literaturaTmcodneobis mimarTulebis samagistro<br />
programis studentebmac.<br />
3
4<br />
anotaciebis avtorTa inicialebi<br />
(anbanuri rigiT)<br />
m.a. — maia arvelaZe<br />
j.g. — julieta gaboZe<br />
m.g. — mariam giorgaSvili<br />
e.z. — elza zardiaSvili<br />
m.k. — manana kvataia<br />
s.-f. m. — saba-firuz metreveli<br />
n.f. — nana fruiZe<br />
a.f. — ana fedorovi<br />
n. C. — naTela Citauri
I. <strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba<br />
a) <strong>akaki</strong> wereTlis TxzulebaTa sruli krebulebi<br />
<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli Svid tomad. Tb.:<br />
saxelgami, 1940-1959.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad.<br />
Tb., saxelgami, 1950-1963.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli Tvramet tomad.<br />
Tb.: saqarTvelo, 1991 (gamovida mxolod pirveli tomi).<br />
<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli oc tomad. Tb.:<br />
saqarTvelo, 2010-2011 (gamosulia pirveli da meore tomi).<br />
b) Txzulebani<br />
<strong>wereTeli</strong> a. Txzulebani. tf.: qarTvelTa amxanagoba, I, II,<br />
1893.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. Txzulebani. Tb.: sabWoTa saqarTvelo (Semdg.:<br />
m. lebaniZe). 1980.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. Txzulebani. Tsu, I, II, 1992.<br />
g) rCeulebi<br />
<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli nawerebi. tf.: I, II, III, IV, saxelgami,<br />
1925-1928.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli leqsebi da poemebi. Tb.: saxelgami,<br />
1937.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli nawerebi. Tb.: federacia, (red.:<br />
a.maSaSvili, S. dadiani, g. qiqoZe). 1940.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli nawarmoebebi xuT tomad. Tb.: sabWoTa<br />
saqarTvelo, 1988-1990.<br />
<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli: lirika, Targmani, poema (Semdg.:<br />
t.Wanturia, g. alxaziSvili. red.: d. maRraZe). Tb.: merani,<br />
2006.<br />
5
6<br />
d) krebulebi<br />
ucnobi <strong>akaki</strong><br />
Tsu, 2001<br />
wigni gamosacemad momzadda Tsu <strong>akaki</strong> wereTlis kabinetSi<br />
(Semdg.: i. evgeniZe, n. fruiZe). i. evgeniZis vrcel Sesaval werilSi<br />
mimoxilulia krebulSi dabeWdili Txzulebebi, saubaria<br />
maT mniSvnelobasa da mxatvrul Rirsebaze; wigni xu-<br />
Ti ganyofilebisagan Sedgeba: leqsebi, poema, prozauli eskizi,<br />
publicistika, piradi werilebi da dokumentebi; sul<br />
krebulSi 80-ze meti qmnilebaa Sesuli, maT Soris poema `asi<br />
wlis ambavi~.<br />
krebuls erTvis SeniSvnebi, komentarebi, variantuli<br />
nairwakiTxvebi da fotomasala;<br />
n.f.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, ucnobi publicistika<br />
Tb., 2010<br />
krebulSi warmodgenilia SoTa rusTavelis qarTuli literaturis<br />
institutis mecnier-teqstologebis mier bolo<br />
aTwleulebis manZilze gamovlenili <strong>akaki</strong> wereTlis publicisturi<br />
werilebi, romlebic sxvadasxva mizezis (maT Soris<br />
sabWouri ideuri koniunqturis) gamo aqamde ucnobi iyo mki-<br />
Txveli sazogadoebisaTvis; gamocemaSi aseve Sevida is teqstebi,<br />
romlebic sul axlaxan iqna mikvleuli pirad arqivebsa<br />
Tu samuzeumo fondebSi.<br />
krebulSi Tavmoyrili masala ar marto raodenobrivadaa<br />
uxvi (57 erTeuli), aramed Tematuradac mravalferovania.<br />
bevri maTgani mniSvnelobas moklebuli dResac araa, kerZod:<br />
daselebis moRvaweobis, bankis daarsebis, WiaTuris marganecisa<br />
Tu somxur-qarTuli urTierTobebis Tematikaze Seqmnili<br />
statiebi.<br />
teqsti aRWurvilia Sesabamisi samecniero aparatiT, komentarebiTa<br />
da saZieblebiT. wigni gankuTvnilia rogorc<br />
mecnierTa da studentTa, ise <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiT dainteresebuli<br />
nebismieri mkiTxvelisaTvis.<br />
n.f.
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> literaturisa da xelovnebis Sesaxeb<br />
Tsu, 2004<br />
Tsu <strong>akaki</strong>s wereTlis kabinetSi momzadebuli krebuli moicavs<br />
qronologiuri principiT dalagebul didZal masalas<br />
(860 gverdi); warmodgenilia imgvari amonaridebi <strong>akaki</strong><br />
wereTlis Txzulebebidan (poezia, proza, publicistika,<br />
piradi werilebi), romlebSic saubaria literaturisa da<br />
xelovnebis Sesaxeb. krebuli mkiTxvels gaacnobs didi mwerlis<br />
Sexedulebebs iseT sakiTxebze, rogoricaa literaturisa<br />
da xelovnebis raoba, misi daniSnuleba, mxatvruli gamosaxvis<br />
formebi, SemoqmedebiTi procesis Taviseburebebi da<br />
a. S.; wigni SesaZleblobas miscems mkiTxvels, gaecnos <strong>akaki</strong><br />
wereTels, rogorc esTets, qarTuli literaturis istorikossa<br />
da kritikoss, folklorists, Teatralur kritikoss<br />
da a. S.<br />
wigns uZRvis saredaqcio werili da Sesavali narkvevi;<br />
erTvis komentarebi, SeniSvnebi da saZieblebi (pirTa, geografiul<br />
saxelTa, TxzulebaTa, <strong>akaki</strong>s kerZo werilTa, periodul<br />
gamocemaTa).<br />
`damatebis~ saxiT wignSi Sesulia masala, romelic amokrebilia<br />
<strong>akaki</strong>s Sesaxeb sxvadasxva pirTa mogonebebidan da Seicavs<br />
cnobebs imgvar sakiTxebze, romlebic krebulis<br />
Tematikas Seesatyviseba.<br />
krebuli gankuTvnilia qarTuli esTetikuri azris ganvi-<br />
Tarebis istoriiT, sazogadod, literaturisa da xelovnebis<br />
sakiTxebiT dainteresebuli specialistebisa da mkiTxvelTa<br />
farTo wrisaTvis.<br />
n.f.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> Teatris Sesaxeb<br />
Tb., `xelovneba~, 1955<br />
krebuli ori nawilisagan Sedgeba: vrcel Sesaval weril-<br />
Si _ <strong>akaki</strong> xelovnebisa da Teatris sazogadoebrivi mniSvnelobis<br />
Sesaxeb _ saubaria im Rvawlze, romelic <strong>akaki</strong>m dasdo<br />
qarTuli Teatris aRorZinebis saqmes. aqve moxmobili da<br />
gaanalizebulia <strong>akaki</strong>s Sexedulebebi dramis Teoriis, aqti-<br />
7
oruli ostatobis, moZme xalxTa Teatraluri kulturisa<br />
da rusuli Tu ucxouri dramaturgiis Sesaxeb.<br />
wignis meore nawilSi <strong>akaki</strong>s 27 werilia warmodgenili,<br />
romelTagan zogi sruladaa dabeWdili, zogi — fragmentulad,<br />
imis kvalobaze, ramdenad exeba saTeatro Tematikas.<br />
krebuli Seadgines da Sesavali werili daurTes nana<br />
RvinefaZem da vasil kiknaZem.<br />
n.f.<br />
8<br />
<strong>akaki</strong>s moswrebuli sityvebi<br />
amorCeuli i. griSaSvilis mier<br />
Tb., 1933<br />
winasityvaobaSi Semdgeneli, i. griSaSvili, miuTiTebs,<br />
rom saistorio da saeTnografio muzeumSi <strong>akaki</strong>s avtograf-<br />
Ta Soris (№1486) daculi yofila Tavad <strong>akaki</strong>s xeliT dawerili<br />
`moswrebuli sityva-pasuxi~. poets am krebulisaTvis<br />
winasityvaobac dauweria; rogorc Cans, dabeWdvas apirebda.<br />
swored am xelnaweri krebulidanaa amonaridebi mocemuli<br />
aRiSnul gamocemaSi; Semdgenelma daumata `iveriidan~ (1904,<br />
№182) amobeWdili iumoristuli Txzuleba `meTauri werilis<br />
Tavgadasavali~.<br />
ioseb griSaSvilis azriT, amgvar masalas Taviseburi `eSxi<br />
da mzeosnoba~ aqvs mwerlis raobis gasacnobad.<br />
n.f.<br />
<strong>akaki</strong>s samreklo<br />
Tb., `ganaTleba~, 1990<br />
wigni eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis 150 wlis iubiles.<br />
krebuli (Semdg.: j. TiTmeria, z. CilaCava) Sedgeba ori<br />
nakveTisagan: werilebi da mogonebebi. mkiTxveli gaecnoba<br />
rogorc XIX saukunis cnobil moRvaweTa (i. WavWavaZis, n. nikolaZis,<br />
a. furcelaZis, al. xaxanaSvilis, k. kekeliZis, e. TayaiSvilis,<br />
v. kotetiSvilis da sxvaTa), ise meoce saukunis mweralTa<br />
da kritikosTa (g. tabiZis, l. qiaCelis, s. Ciqovanis,<br />
gr. kiknaZis, b. JRentis, g. asaTianis, a. barnovis, n. wuleiskiris<br />
da sxvaTa ) werilebs.
meore nakveTSi warmodgenilia a. laistis, i. meunargias,<br />
gr. robaqiZis, s. kakabaZis, a. SaniZis, e. CerqeziSvilis, v. wereTlisa<br />
da sxvaTa mogonebebi.<br />
krebuli e.w. masobrivi gamocemis tipisaa, amdenad, mas ar<br />
erTvis arc saZiebeli da komentarebi da arc wyaroebia<br />
dasaxelebuli.<br />
n.f.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>. werilebi col-SvilTan<br />
`literatura da xelovneba”<br />
Tb., 1966<br />
wigni gamosacemad moamzada da Sesavali werili daurTo<br />
bes. JRentma. krebulSi Tavmoyrilia <strong>akaki</strong> wereTlis mier<br />
sxvadasxva dros col-SvilTan gagzavnili 90 werili. maTi<br />
arsebobis Sesaxeb 1964 wels parizSi myof qarTvel mweralTa<br />
delegacas acnoba viqtor nozaZem. werilebi ZiriTadad piradi<br />
xasiaTisaa, rac saSualebas aZlevs mkvlevrebs, Seavson<br />
<strong>akaki</strong>s biografiuli monacemebi.<br />
aRniSnuli werilebi <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi memkvidreobis<br />
mniSvnelovani nawilia..<br />
j.g.<br />
9
10<br />
II. <strong>akaki</strong> wereTlis cxovreba, Semoqmedeba da<br />
sazogadoebrivi moRvaweoba<br />
a) bibliografiuli krebulebi<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
(dabadebis 125 wlisTavi)<br />
literaturis mokle sarekomendacio sia<br />
Tb., 1965<br />
sarekomendacio sia eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis<br />
125 wlisTavs da Sedgenilia qarTul da rusul enebze. qar-<br />
Tuli nawili Seicavs 8, xolo rusuli _ 5 ZiriTad ganyofilebas.<br />
pirvel ganyofilebaSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba<br />
_ warmodgenilia poetis TxzulebaTa sruli krebulebi,<br />
rCeuli nawerebi, sabavSvo da calkeuli nawarmoebebi.<br />
meore ganyofilebaSi _ literatura <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb _ mocemulia im naSrom-<br />
Ta nusxa, romlebSic ganxilulia poetis cxovrebis gza, misi<br />
SemoqmedebiTi memkvidreoba; aqvea gamoyofili sxva Tematuri<br />
jgufebic, kerZod: <strong>akaki</strong> da 1905 wlis revolucia, <strong>akaki</strong><br />
<strong>wereTeli</strong> Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
qarTuli folkloris moamge, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> xalxTa megobrobis<br />
Sesaxeb. <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da WiTuris Savi qva. <strong>akaki</strong><br />
<strong>wereTeli</strong> da qarTuli Teatri.<br />
mesame ZiriTadi ganyofilebaa <strong>akaki</strong> musikaSi, meoTxe _<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> saxviT xelovnebaSi, mexuTe _ <strong>akaki</strong> da kino,<br />
meeqvse _ <strong>akaki</strong> da qarTuli ena da literatura; meSvide _<br />
<strong>akaki</strong>s megobroba gamoCenil moRvaweebTan da merve _ <strong>akaki</strong><br />
wereTlisadmi miZRvnili leqsebi; rusuli ganyofileba Sedgeba<br />
Semdegi Tavebisagan: <strong>akaki</strong> werelis Semoqmedeba; literatura<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da sabWoTa kavSiris xalxebi, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
da xelovneba; <strong>akaki</strong> wereTlisadmi miZRvnili leqsebi;<br />
sarekomendacio siis Semdgenlebi arian n. akermani, n.<br />
laiSvili da gr. zaqaraia.<br />
n.f.
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
(dabadebis 140 wlisTavi)<br />
literaturis mokle sarekomendacio sia<br />
Tb., 1980<br />
sarekomendacio sia eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis<br />
140 wlisTavs. da Sedgenilia qarTul da rusul enebze. axlavs<br />
saxelTa saZiebeli orive enaze. literatura warmodgenilia<br />
mokle anotaciebiT, SerCeuli masala moicavs publikaciebs<br />
bolo iubiledan (1965 wlidan) 1980 wlis CaTvliT.<br />
masala ganlagebulia Semdegi TanmimdevrobiT: <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
nawarmoebTa gamocemebi; <strong>akaki</strong> wereTlis cxovreba da<br />
Semoqmedeba (biografiuli masalebi, Semoqmedebis Sesaxeb;<br />
kulturul-literaturuli urTierTobani sxva xalxebTan);<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da xelovneba; sakuTar saxelTa saZiebeli.<br />
sarekomendacio siis Semdgenlebi arian t. sapatova, i.eriaSvili,<br />
v. nanaZe da g. pogrebiJskaia.<br />
n.f.<br />
beglarovi iv.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> somxur literaturaSi<br />
(anotirebuli bibliografia)<br />
Tb., 1940<br />
cnobars win uZRvis Semdgenlis winasityvaoba, romelSic<br />
saubaria <strong>akaki</strong>s damokidebulebaze somxuri kulturisa da<br />
somexi xalxisadmi. cnobari Sedgeba or ganyofilebisagan;<br />
pirvelSi SemoTavazebulia informacia somxur Jurnal-gazeTebSi<br />
sxvadasxva dros <strong>akaki</strong>ze gamoqveynebuli werilebis,<br />
mogonebebis, gancxadebebisa da sxva amgvarTa, xolo meoreSi<br />
_ <strong>akaki</strong>s nawarmoebTa somxuri Targmanebis Sesaxeb; warmodgenili<br />
sia orenovania, Tumca mokle anotaciebi mxolod qar-<br />
Tul enazea Sedgenili.<br />
masala dalagebulia qronologiuri principiT; winamdebare<br />
naSromi agvari cnobaris Sedgenis pirveli cdaa da ar<br />
gaaCnia sisrulis pretenzia. krebuls erTvis sakuTar saxel-<br />
Ta saZiebeli qarTul da somxur enebze.<br />
n.f.<br />
11
gorgaZe i., gurgeniZe n.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> (1940-1915)<br />
cxovrebisa da Semoqmedebis matiane bibliografiuli<br />
qronika<br />
Tb., `mecniereba~, 1989<br />
wigni qronologiuri TanmimdevrobiT asaxavs <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
literaturuli da sazogadoebrivi moRvaweobis faqtebs,<br />
movlenebs, piradi cxovrebis mniSvnelovan ambebs.<br />
matiane mTeli sisruliT aRricxavs mwerlis literaturuli<br />
da publicisturi nawarmoebebis gamoqveynebas, maTi<br />
daweris TariRebisa da wyaros CvenebiT; literaturul da<br />
sazogadoebriv gamosvlebs, gamoCenil adamianebTan Sexvedrebsa<br />
da mogzaurobaTa qronikebs, pirad mimoweras, romlebsac<br />
rame mniSvneloba gaaCniaT <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi<br />
da sazogadoebrivi moRvaweobis Sesaswavlad. amasTan,<br />
wigni mkiTxvels gaacnobs mniSvnelovan literaturul gamoxmaurebebs<br />
mwerlis Semoqmedebisa da moRvaweobis Sesaxeb.<br />
wigns uZRvis mokle winasityvaoba, romelSic miTiTebulia,<br />
Tu ra masalas eyrdnobodnen Semdgenlebi bio-bibliografiis<br />
momzadebisas da erTvis saxelTa saZiebeli.<br />
n.f.<br />
12<br />
b) cxovreba da moRvaweoba<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ cxovreba da Semoqmedeba<br />
sagamofeno masalebi skolebisa da<br />
sabavSvo biblioTekebisaTvis<br />
(avtori da Semdg.: b. kandelaki)<br />
Tbilisi, 1990<br />
wignSi warmodgenilia <strong>akaki</strong>s biografia, romelsac erTvis<br />
sailustracio masala. aqve ganxilulia poetis Semoqmedeba,<br />
vrcladaa saubari <strong>akaki</strong> wereTlis literaturuli moRvaweobis<br />
50 wlis iubileze; moTxrobilia am iubilesaTvis mzadebis<br />
Sesaxeb; gadmocemulia, rogor aRiniSna es TariRi TbilisSi,<br />
quTaissa da saqarTvelos sxva qalaqebSi; aseve, saqar-<br />
Tvelos farglebs gareT. teqsts erTvis <strong>akaki</strong>s anderZis foto.
wigni gaformebulia mdidari foto masaliT. gamoyofilia<br />
sagangebo Tavebi: `<strong>akaki</strong> kinoSi~, `<strong>akaki</strong> musikaSi, `<strong>akaki</strong>ze<br />
uTqvamT~.<br />
j.g.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi 1912 wels<br />
Semdg.: k. gogoZe, red.: g. baramiZe<br />
Tb., 1970<br />
naSromi eZRvneba pirveli qarTuli dokumenturi kinos<br />
avtors da mis mier <strong>akaki</strong>s raWa-leCxumSi mogzaurobis gada-<br />
Rebas. warmodgenilia calkeuli kadrebi filmidan saTanado<br />
warwerebiT.<br />
wigns am mogzaurobis amsaxvel fotomasalasTan erTad<br />
erTvis l. bzvanelis, g. leoniZis, g. axvledianis, s. doliZis,<br />
r. CxeiZisa da sxva moRvaweTa Canawerebi; mixeil alaviZisa da<br />
sxva qarTvel moRvaweTa mier gamoTqmuli Sefasebebi am<br />
filmisa da misi avtoris Sesaxeb. wigns axlavs reziume rusul<br />
da inglisur enebze.<br />
j.g.<br />
alaviZe m.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi<br />
Tb., 1990<br />
naSromSi aRwerilia <strong>akaki</strong> wereTlis mogzauroba raWaleCxumSi<br />
1912 wels da Seicavs mdidar ucnob faqtobriv<br />
masalas. wigni Sedgeba xuTi Tavisagan: I. mogzaurobis aRwera;<br />
II. Sevseba-damatebani (gamokvlevebi); III. `zRapruli zeimis<br />
amsaxvelni~; IV. kritikuli SeniSvnebi da V. <strong>akaki</strong>s boloTqma<br />
(danarTi).<br />
wigni naxevarsaukunovani kvlevis Sedegia da aris meore<br />
Sevsebuli gamocema (pirveli gamovida 1947 wels). 1955 wels<br />
mixeil alaviZem, vasil amaSukelma da karlo gogoZem imogzaures<br />
<strong>akaki</strong>s nakvalevze, Caatares 11 saRamo, Caiweres TviTmxilvelTa<br />
mogonebebi da SeZles aRedginaT <strong>akaki</strong>s mier mogzaurobis<br />
dros warmoTqmuli ucnobi sityvebi.<br />
13
I TavSi detaluradaa gadmocemuli is marSruti, romelic<br />
gaiara <strong>akaki</strong> wereTelma Tavis mxleblebTan. II TavSi avtori<br />
gamoTqvams Sexedulebas raWis toponimebze, <strong>akaki</strong>s leqsis<br />
`aRmarT-aRmarT~ daweris adgilis Sesaxeb, gvacnobs <strong>akaki</strong>s<br />
azrs h- da s- prefiqsebis xmarebasTan dakavSirebiT da sxva<br />
saintereso dakvirvebebs. III TavSi gadmocemulia lado bzvanelis<br />
(nacvliSvili) cxovrebisa da moRvaweobis mokle mimoxilva.<br />
swored man aRwera da gamosca pirvelma `<strong>akaki</strong>s mogzauroba<br />
raWa-leCxumSi~ da masve ekuTvnis 1912 wels gadaRebuli<br />
dokumenturi filmisaTvis kinolibreto. IV TavSi (kritikuli<br />
SeniSvnebi) mogzaurobasTan dakavSirebuli didZali<br />
masalidan amokrebili da kritikulad ganxilulia uneblie<br />
faqtobrivi Secdomebi da zogierTi avtoris sadavo naazrevi.<br />
j.g.<br />
asaTiani l.<br />
14<br />
cxovreba <strong>akaki</strong> wereTlisa<br />
`saxelmwifo gamomcemloba~, Tb., 1953<br />
ocdarva Tavisagan Semdgar xuTasgverdian monografiaSi<br />
dawvrilebiTaa Seswavlili <strong>akaki</strong> wereTlis cxovreba da Semoqmedeba.<br />
im droisaTvis gamovlenil yvela dokumentur<br />
wyarosa da literaturaTmcodneTa mier gamoTqmul kritikul-filologiuri<br />
naazrevis gaTvaliswinebiT Seqmnili es<br />
wigni warmoadgenda im droisaTvis yvelaze vrcel da srulyofil<br />
monografias poetis cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb.<br />
wignma Tavis droze maRali Sefaseba daimsaxura da ufro<br />
metic, wlebis Semdegac ki igi <strong>akaki</strong>s Semoqmedebisa da zogadad<br />
XIX saukunis saqarTvelos kulturul-literaturuli<br />
sferos mkvlevarTaTvis SesaniSnav gzamkvlevad rCeba.<br />
avtori dawvrilebiT ikvlevs wereTlebis gvaris genealogias,<br />
gamoTqmulia mosazreba, rom qveli <strong>wereTeli</strong>, romelic<br />
moxseniebulia ioseb Tbilelis `didmouravianSi~,<br />
ekuTvnis qarTleli wereTlebis Stos, romlebic Semdeg gadavidnen<br />
imereTSi.<br />
ramdenime Tavi eZRvneba <strong>akaki</strong>s bavSvobis wlebs, gimnaziaSi<br />
swavlis periods, peterburgis universitetSi gatarebul<br />
studentobis xanas. avtori aRwers <strong>akaki</strong> wereTlis gamoCenas
samwerlo asparezze, mis moRvaweobas JurnalebSi: `ciskari~,<br />
`droeba~, `kvali~, sakuTari Jurnalis _ `<strong>akaki</strong>s Tviuri krebuli~<br />
_ daarsebas. warmoCenilia <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, rogorc<br />
sazogado moRvawe, qarTuli Teatris erT-erTi mesveuri;<br />
WiaTuris Savi qvis saqmis damwyebi, Tu axlad SemoerTebuli<br />
baTumis olqis mahmadiani qarTvelTa delegaciis maspinZeli,<br />
qarTuli zepirsityvierebis Sekreba-Segrovebis iniciatori<br />
Tu carizmTan Seudrekeli mebrZoli.<br />
monografiaSi dazustebulia bevri nawarmoebis Seqmnis<br />
TariRi. monografia eyrdnoba uaRresad sagulisxmo wyaroebs,<br />
rogorebicaa saistorio da werilobiT dokumentebi Tu<br />
<strong>akaki</strong>s Tanamedroveebis: n. nikolaZis, s. mesxis, i. mansvetaSvilis,<br />
z. WiWinaZis da sxvaTa mogonebebi. gamoTqmulia mravali<br />
mniSvnelovani SeniSvna da mosazreba. amdenad es wigni<br />
aris ara mxolod <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da Semoqmedebis,<br />
aramed mTlianad XIX saukunis II naxevris istoriul-literaturuli<br />
matiane.<br />
j.g.<br />
<strong>akaki</strong>s mogzauroba _ 90<br />
Tb., 2002<br />
doliZe g.<br />
winamdebare naSromi mesame wignia, romelic eZRvneba <strong>akaki</strong><br />
wereTlis istoriul mogzaurobas raWa-leCxumSi 1912 wels.<br />
masSi yuradReba gamaxvilebulia am mogzaurobis mniSvnelobasa<br />
da gadaRebul filmze, romlis avtoria qarTuli kinos<br />
pioneri vasil amaSukeli; `<strong>akaki</strong>s mogzauroba~ imdroindeli<br />
msoflio dokumenturi kinos unikalur Zegladaa miCneuli.<br />
wignSi dabeWdilia rusi profesoris, sergei anisimovisa<br />
da misi Tanmxlebi pirebis werili (sruli versia) am mogzaurobis<br />
Sesaxeb, romelic gamoqveynda 1912 w. 23 noembris<br />
`saxalxo gazeTSi~.<br />
wigns erTvis geografiis institutis TanamSromelTa mier<br />
Sedgenili ruka, romelic asaxavs <strong>akaki</strong> wereTlis mogzaurobis<br />
marSruts.<br />
j.g.<br />
15
fanCuliZe d.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> safrangeTSi<br />
Tb., 1980<br />
wignSi mkiTxveli gaecnoba 1905 da 1911 wlebSi <strong>akaki</strong>s<br />
parizSi mogzaurobis Sesaxeb arsebul masalebs; avtori naSromis<br />
did nawils uTmobs sazogadoebis warmomadgenlebTan<br />
da JurnalistebTan poetis Sexvedrebisa da gamosvlebis Sesaxeb<br />
Semonaxuli dokumenturi wyaroebis gadmocemas. d.fan-<br />
CuliZe sagangebod ganixilavs parizSi daweril nawarmoebebs.<br />
avtori mkiTxvels mouTxrobs, rogor Sexvdnen <strong>akaki</strong>s<br />
parizSi mcxovrebi qarTvelebi da sTavazobs de rohanis mier<br />
<strong>akaki</strong>s leqsebis franguli Targmanis mokle mimoxilvas.<br />
naSromSi aRniSnulia, Tu rogor aisaxa <strong>akaki</strong>s Semoqmedeba<br />
safrangeTSi mcxovreb qarTvelTa SromebSi. wigns erTvis<br />
reziume rusul da frangul enebze.<br />
j.g.<br />
SaraZe g.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, 1840-1915<br />
cxovreba, moRvaweoba, Semoqmedeba<br />
fotomatiane xuT wignad<br />
biografiuli biblioTeka `biografika~<br />
wigni I<br />
Tb., 2006<br />
aRniSnuli gamocema <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da moRvaweobis<br />
Sesaxeb dawerili pirveli wignia, romelic gamoica<br />
biografiuli biblioTekis _ `biografikis~ _ egidiT. pirveli<br />
wigni moicavs 1840-1867 wlebs. masSi damowmebuli da gaanalizebulia<br />
poetis biografiasa da am periodis SemoqmedebasTan<br />
dakavSirebuli mdidari samecniero, faqtobrivi<br />
Tu dokumenturi masala. saqarTvelosa da sazRvargareTis<br />
siZveleTsacavebSi avtoris mier moZiebuli ikonografiuli<br />
da istoriul-literaturuli xasiaTis dokumentebi.<br />
wigni Sedgeba 5 Tavisa da boloTqmisgan. Tavi I. saCxere_<br />
sxvitori_savane; II Tavi. quTaisi; Tavi III. peterburgs gamgzavreba;<br />
Tavi IV. peterburgis universitetSi; Tavi V. moskovi, dacolSvileba;<br />
boloTqma.<br />
wigns erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.<br />
j.g.<br />
16
<strong>akaki</strong>s iubile<br />
biografiuli biblioTeka `biografika~<br />
wigni III<br />
Tb., 2006<br />
SaraZe g.<br />
gamocemis mesame tomi mTlianad mgosnis samwerlo da<br />
sazogado moRvaweobis 50 wlisTavis grandiozul iubiles<br />
eZRvneba, romelic 1908 wlis dekemberSi daiwyo TbilisSi da<br />
momdevno wlebSi saqarTvelos Tu msoflios mraval qalaqSi<br />
aRiniSna. wigni aris am iubiles istoriul-filologiuri<br />
dasuraTxatebuli matiane.<br />
wigni moicavs XXI Tavs da TiToeul maTganSi sagangebodaa<br />
warmodgenili, Tu sad da rogor aRiniSna poetis iubile.<br />
toms erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.<br />
j.g.<br />
SaraZe g.<br />
<strong>akaki</strong>s saiubileo mogzauroba raWa-leCxumSi<br />
biografiuli biblioTeka `biografika~<br />
wigni IV<br />
Tb., 2006<br />
gamocemis meore tomi eZRvneba raWa-leCxumSi <strong>akaki</strong>s mogzaurobas,<br />
romelic misi samwerlo moRvaweobis 50 wlisTavs<br />
mieZRvna. es movlena kinofirze aRbeWda vasil amaSukelma,<br />
fotoebi gadaiRo kote qavTaraZem, xolo wigni mogzaurobis<br />
Sesaxeb gamosca lado bzvanelma (nacvliSvili). yvela am masalis,<br />
aseve pirvelwyaroTa Tu gamokvlevaTa gaTvaliswinebiT,<br />
wignSi aRdgenilia am unikaluri mogzaurobis srulyofili<br />
suraTi da warmodgenilia is mdidari foto da kinomasala,<br />
romlis mopovebac moxerxda. wigni Sedgeba sami Tavis,<br />
danarTisa da saZieblebisgan. Tavi I. <strong>akaki</strong>s raWa-leCxum-<br />
Si mogzaurobis istoria; Tavi II. <strong>akaki</strong>s mxleblebi raWa-leCxumSi;<br />
Tavi III. <strong>akaki</strong>s raWa-leCxumSi mogzaurobisdroindel<br />
portretTa katalogi; danarTi: raWa-leCxumi diubua de<br />
monpernes albomSi; pirTa, geografiul saxelTa da fotosuraTebze<br />
gamosaxul pirTa saZieblebi.<br />
j.g.<br />
17
SaraZe g.<br />
18<br />
<strong>akaki</strong>s sikvdili da dakrZalva<br />
biografiuli biblioTeka `biografika~<br />
wigni V<br />
Tb., 2007<br />
gamocemis mexuTe tomSi Tavmoyrilia <strong>akaki</strong>s gardacvalebasa<br />
da dakrZalvasTan dakavSirebuli masala. wigns axlavs<br />
avtoris winaTqma. Sedgeba Sesavlisa da sami Tavisagan: Tavi I.<br />
miaxloeba ukvdavebasTan; Tavi II. <strong>akaki</strong>s avadmyofoba; Tavi III.<br />
<strong>akaki</strong>s sikvdili;<br />
wignis I Tavi detalurad aRwers mgosnis avadmyofobis istorias.<br />
calke Tavi eZRvneba poetis sikvdils, sxvitoridan<br />
TbilisSi gadmosvenebas, panaSvids qaSueTis eklesiaSi da<br />
mTawmindaze dasaflavebas. aqvea dabeWdili mravali samgloviaro<br />
gancxadebis teqsti; tomis mesame Tavi umdidres masalas<br />
gvTavazobs. masSi gamoqveynebulia <strong>akaki</strong>s xsovnisadmi<br />
miZRvnili leqsebi, werilebi, mogonebebi, mgosnis ormocze<br />
warmoTqmuli sityvebi, samgloviaro baraTebi da depeSebi.<br />
toms asrulebs rusuli, somxuri da azerbaijanuli presis<br />
gamoxmaurebani a. wereTlis gardacvalebasTan dakavSirebiT. am<br />
tomsac erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.<br />
j.g.<br />
g) Semoqmedeba<br />
abaSiZe k.<br />
etiudebi XIX saukunis qarTuli literaturis Sesaxeb<br />
quTaisi, 1911<br />
wigni ori nawilisagan Sedgeba. pirvelSi avtori aanalizebs<br />
qarTvel mweralTa (al. WavWavaZis, gr, orbelianis, n.<br />
baraTaSvilis, v. orbelianis, i. WavWavaZis, ak. wereTlis, al.<br />
yazbegis, vaJa-fSavelasa da sxvaTa) Semoqmedebas. meore nawilSi<br />
mimoixilavs r. erisTavis, S. aragvispirelisa da<br />
d.kldiaSvilis Semoqmedebas.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlisadmi miZRvnil qveTavSi avtori gamokveTs<br />
<strong>akaki</strong>s, rogorc realisti mwerlis Taviseburebebs. igi saub-
obs siyvarulisa da bunebis Temis gamosaxvaze <strong>akaki</strong>s poeziaSi.<br />
aRniSnavs, rom zog SemTxvevaSi poeti siyvarulis naturalistur<br />
daxasiaTebas iZleva, zog SemTxvevaSi ki — idealisturs;<br />
mkvlevari miuTiTebs imasac, rom <strong>akaki</strong>s poeziaSi<br />
mniSvnelovani Temaa sikvdil-sicocxle da rom sicocxlis<br />
erTaderT sazrisad poeti samSoblos samsaxurs miiCnevs.<br />
m.g.<br />
abzianiZe g.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
Tb., 1960<br />
g. abzianiZis monografia <strong>akaki</strong> wereTlis Sesaxeb ar aris<br />
dayofili Tavebad. mas arc winasityvaoba erTvis da arc<br />
samecniero aparati.<br />
wignSi avtori mogviTxrobs <strong>akaki</strong>s biografias, kerZod:<br />
misi bavSvobis, peterburgSi swavlisa da samwerlo asparezze<br />
gamosvlis ambebs. mkvlevari miuTiTebs, rom <strong>akaki</strong> axalgazrdobidanve<br />
fiqrobda da ibrZoda samSoblos damoukideblobisaTvis<br />
da am idiT STagonebuli araerTi Txzulebac<br />
Seqmna. mkvlevari aTwleulebad yofs <strong>akaki</strong>s moRvaweobas da<br />
amave principiT aanalizebs am ukanasknels. gamokveTs poetis<br />
mimarTebas nacionalur identobasTan. g. abzianiZis daskvniT.<br />
<strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi gamoixata qarTveli xalxis saukeTeso<br />
nacionaluri Tvisebebi.<br />
m.g.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis poema `patara kaxi”<br />
(teqstologiuri analizi)<br />
Tb., 2005<br />
arvelaZe m.<br />
naSromi Seiswavlis a. wereTlis poemis _ `patara kaxi~ _<br />
SemoqmedebiT istorias avtorizebuli aslebis analizis safuZvelze.<br />
dadgenilia poemis prozauli redaqciebi: `irakli<br />
batoniSvili~ da `gela~. mefis ruseTis cenzuris uxeSi<br />
Carevis gamo, nawarmoebma sakmaod rTuli metamorfoza<br />
ganicada _ dramidan dramatul poemamde. poeti iZulebuli<br />
xdeboda, Seecvala ara marto nawarmoebis saTauri, aramed<br />
19
moqmed pirTa CamonaTvali, stili da Janric ki. naSromSi Seswavlilia<br />
nawarmoebis istoriuli, literaturuli da folkloruli<br />
wyaroebi, romlebze dayrdnobiTac Seiqmna a. wereTlis<br />
dramatuli poema.<br />
wignSi pirvelad qveyndeba `gelas~ teqstic.<br />
m.a.<br />
asaTiani g.<br />
20<br />
saTaveebTan<br />
Tb., 1980.<br />
wigni Sedgeba ori nawilisagan. pirvelSi (`saTaveebTan~)<br />
avtori literaturul da folklorul masalaze dayrdnobiT<br />
aanalizebs qarTuli erovnuli xasiaTisa da esTetikuri<br />
bunebis Taviseburebebs. meore nawilSi (`qarTuli poeturi<br />
azrovnebis evolucia XIX saukuneSi) ganxilulia qarTuli<br />
romantizmisa da kritikuli realizmis poeturi memkvidreoba.<br />
narkvevSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori saubrobs <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
damsaxurebaze rogorc qarTuli literaturis, aseve<br />
qarTuli sazogadoebrivi cnobierebis winaSe; miuTiTebs,<br />
rom iliasa da <strong>akaki</strong>s novatoruli Rvawli poeturi metyvelebis<br />
Sesatyvisi ritorikuli figurebis moZiebaSic vlindeba.<br />
guram asaTiani <strong>akaki</strong>s epikur nawarmoebebsac aanalizebs,<br />
saubrobs TiToeuli poemis mxatvrul Rirsebasa da<br />
stilur maxasiaTeblebze. narkvevis bolo nawilSi mkvlevari<br />
yuradRebas amaxvilebs <strong>akaki</strong>s poeturi enis gansakuTrebul,<br />
individualur Tvisebebze da miiCnevs, rom <strong>akaki</strong>s leqsis<br />
Sinaganma musikam gansakuTrebuli gavlena iqonia axali qar-<br />
Tuli poeziis ganviTarebaze.<br />
m.g.
ilia da <strong>akaki</strong><br />
Tb., 1992<br />
baqraZe ak.<br />
wigni ori narkvevisagan Sedgeba: ilia WaWavaZe _ wiwamuri<br />
da <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ tkbili ocneba da mware sinamdvile.<br />
isini mogviTxroben iliasa da <strong>akaki</strong>s cxovrebasa da Semoqmedebaze.<br />
narkvevebs erTvis gamoyenebuli literaturis nusxa.<br />
narkvevi _ „tkbili ocneba da mware sinamdvile _ <strong>akaki</strong><br />
<strong>wereTeli</strong>“ _ qveTavebadaa dayofili. Tavdapirvelad avtori<br />
dawvrilebiT mogviTxrobs <strong>akaki</strong>s cxovrebaze, ojaxze,<br />
ganaTlebaze, uiRblo qorwinebaze. Semdeg igi poetis lirikas<br />
aanalizebs. saubrobs droiT da samyaroul mTlianobaze,<br />
romelic <strong>akaki</strong>s poeziisTvisaa damaxasiaTebeli. sagangebo<br />
Tavi eTmoba leqss „suliko“, poemas „gamzrdeli“. am ukanasknels<br />
<strong>akaki</strong> baqraZe „xevisber goCasTan“, „taras bulbasa“<br />
da „mateo falkonesTan“ SepirispirebiT aanalizebs. samive<br />
SemTxvevaSi svams danaSaulisa da pirovnebis pasuxismgeblobis<br />
sakiTxs.<br />
narkvevis Semdeg nawilSi mkvlevari <strong>akaki</strong>s sazogadoebrivi<br />
saqmianobis calkeul faqtebze saubrobs. exeba poetis<br />
damokidebulebas Teatrisa da bankisadmi. narkvevis bolo<br />
nawili <strong>akaki</strong>s sicocxlis ukanasknel wlebze, mis avadmyofobasa<br />
da gardacvalebaze mogviTxrobs.<br />
m.g.<br />
bregaZe l.<br />
moTxrobebi literaturaze<br />
Tb., 2008<br />
( „Senc waxdi, mec wamaxdine“, gv. 46—61;<br />
„ Semdegi azri sTqvas aq wertilma“, gv. 62—69)<br />
wigns uZRvis Tavad avtoris mokle winasityvaoba. naSrom-<br />
Si warmodgenil werilebSi avtori aanalizebs qarTvel SemoqmedTa<br />
teqstebis mxatvrul Taviseburebebs; kerZod, mimoixilavs<br />
j. qarCxaZis, ak, wereTlis, d. fanjikiZis, m. maWavarianis,<br />
r. inaniSvilisa da sxvaTa Semoqmedebas.<br />
21
werilSi _ „Senc waxdi, mec wamaxdine“ l. bregaZe aanalizebs<br />
<strong>akaki</strong>s im novelebs, romelnic qarTvelTa uZveles Wirze<br />
_ erTmaneTis gautanlobasa da ZmaTa SuRlze mogviTxroben.<br />
mkvlevari askvnis, rom amgvar novelebs gansakuTrebuli<br />
zneobrivi da eTikuri mniSvneloba aqvT sazogadoebisaTvis.<br />
meore werilSi _ „Semdegi azri sTqvas aq wertilma“ _<br />
mkvlevari saubrobs cenzoris kvalze me-19 saukunis wigneb-<br />
Si. avtori <strong>akaki</strong>s TxzulebaTa pirveli ortomeulis magaliTze<br />
(1893 w.) msjelobs misi poeturi qmnilebebisadmi cenzuris<br />
damokidebulebaze.<br />
m.g.<br />
gaboZe j.<br />
22<br />
<strong>akaki</strong>s TxzulebaTa gamocemebi<br />
Tb., 2009<br />
monografiaSi pirveladaa Seswavlili <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
Txzulebebis gamocemis istoria, naSromi Sedgeba Sesavlis,<br />
xuTi Tavisa da daskvnisgan. pirvel TavSi gaanalizebulia<br />
mwerlis TxzulebaTa sruli krebulebi: rCeuli nawerebi oTx<br />
tomad (1925-1928 w.w.), TxzulebaTa sruli krebuli Svid tomad<br />
(1940-1961 w.w.) da TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet<br />
tomad (1950-1963w.w.). meore Tavi eTmoba 70-80-ian wlebSi ganxorcielebuli<br />
gamocemebis teqstologiur-SemoqmedebiT<br />
kvlevas; mesame da meoTxe TavebSi warmodgenilia 90-iani<br />
wlebis yvela is gamocema, romelTa momzadebaSic Tavad avtors<br />
miuRia monawileoba: `Txzulebanis~ 1893 wlis I-II tomebi.<br />
Jurnali `<strong>akaki</strong>s Tviuri krebuli~; `<strong>akaki</strong>s leqsTa krebuli<br />
`salamuri~ 1893 w. `patara kaxis~ 1890 w, `medeas~, `naTelas~<br />
da sxva nawarmoebTa avtorizebuli gamocemebis istoriebi.<br />
mexuTe TavSi Seswavlilia <strong>akaki</strong>s sicocxlis bolodroindeli<br />
(1900-1915) nawerebis gamocemis istoria. maT So -<br />
ris, saiubileo gamocemebi, <strong>akaki</strong>s `Cemi nawerebis~ 1912-1913<br />
ww. I-II wignebi. Seswavlilia maTi SemoqmedebiTi istoria, da<br />
dadgenilia, rom poema: „gamzrdeli“ da ramdenime sxva cnobili<br />
nawarmoebi <strong>akaki</strong>s sicocxlis bolos SemoqmedebiTad<br />
gadaukeTebia. poema „gamzrdelis“ folklorul wyarod miCneulia<br />
afxazuri Tqmuleba.
dadgenilia ramdenime nawarmoebis daweris TariRi („medea“,<br />
ucnobi poema „asi wlis ambavi“, leqsebi; „ganTiadi“),<br />
daTariRebulia <strong>akaki</strong>s ramdenime publicisturi da piradi<br />
werili.<br />
naSromis sagangebo qveTavebi eZRvneba calkeul nawarmoebTa<br />
teqstologiur analizs da mwerlis enisa da stilis<br />
zogierTi Taviseburebis gamokveTas. wigns erTvis saxelTa<br />
saZiebeli.<br />
j.g.<br />
gamezardaSvili d.<br />
narkvevebi qarTuli realizmis istoriidan<br />
t. I, Tb., 1961<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba wignis ramdenime qveTavSia<br />
ganxiluli: `qarTvel samocianelTa gamosvla samwerlo<br />
asparezze~, `Tergdaleulebi peterburgis universitetSi da<br />
maTi urTierToba rus revolucioner-demokratebTan~; aseve,<br />
`ideur-literaturuli brZola 60-70-ian wlebSi, kritikuli<br />
realizmis gabatoneba qarTul literaturaSi~, `TergdaleulTa<br />
literaturuli Sexedulebebi realizmis Teoriis<br />
Suqze~.<br />
avtori vrclad mimoixilavs <strong>akaki</strong>s literaturul Sexedulebebs,<br />
mis azrs mwerlisa da mwerlobis daniSnulebasa<br />
Tu tipisa da tipiurobis Sesaxeb; mkvlevrisaTvis gansakuTrebuli<br />
interesis sagnadaa qceuli <strong>akaki</strong>s istoriul-literaturuli<br />
xasiaTis SeniSvnebi.<br />
n.C.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis beletristika<br />
`sabW. saqarTvelo~, 1982<br />
giorgaZe o.<br />
wigni <strong>akaki</strong> wereTlis mdidari prozauli memkvidreobis<br />
monografiulad Seswavlis pirveli cdaa. mkvlevari ganixilavs<br />
<strong>akaki</strong>s beletristikaSi warmoCenil qarTveli xalxis<br />
socialuri da erovnuli TavisuflebisaTvis brZolis, patriotizmis,<br />
internacionalizmis ideebis, siyvarulisa da<br />
23
ojaxis Seqmnis, bavSvTa harmoniuli aRzrdisa da sulis<br />
wrTobis sakiTxebs. naSromSi naCvenebia <strong>akaki</strong>s satiruli<br />
prozis socialur-politikuri simaxvile da simZafre; mignebulia<br />
beletristul TxzulebaTa istoriuli wyaroebi da<br />
maTi gamoyenebis Taviseburebani, garkveulia <strong>akaki</strong>s beletristuli<br />
ostatobis zogierTi sakiTxi, mwerlis adgili da<br />
roli axali qarTuli prozis ganviTarebaSi.<br />
n.C.<br />
griSaSvili i.<br />
krilovi da ak. <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: i. griSaSvili, Txzulebani 5 tomad<br />
t. V, 1985<br />
statiaSi warmodgenilia i. a. krilovis <strong>akaki</strong>seuli Targmanebis<br />
Rrma analizi. rusi meigavis qarTul enaze mTargmnelebisa<br />
da maTi Targmanebis mokle mimoxilvis Semdeg i.<br />
griSaSvili gvaZlevs srul informacias ak. wereTelze _<br />
krilovis igavebis saukeTeso mTargmnelze. naSromSi Sedarebulia<br />
<strong>akaki</strong>sa da r. erisTavis Targmanebi, ris safuZvelzec<br />
i. griSaSvili askvnis, rom <strong>akaki</strong>seuli Targmanebi ufro gadmokeTebulia,<br />
maSin, roca r. erisTavi SedarebiT zustad<br />
icavs dednis Taviseburebas. <strong>akaki</strong> cvlis da Tavisebur elfers<br />
aZlevs TiToeuli igavis daskvniT nawilsac.<br />
m.a.<br />
evgeniZe i.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan, III<br />
Tb., 2009<br />
naSromSi warmoCenilia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis is aspeqtebi,<br />
romlebic erovnulicaa da zogadsakacobrioc. mkvlevari<br />
asabuTebs, rom ara mxolod mis epoqas, aramed dRevandelobasac<br />
exmianeba <strong>akaki</strong>s mier codva-madlis gaazreba, adamianis<br />
sulis rRvevis warmoCena, qarTvelis Sinagani bunebis `avadmyofobis~<br />
tkiviliani gancda, eris zneobrivi gadagvarebis<br />
gamZafrebuli aRqma.<br />
24
naSromis Rirsebad unda CaiTvalos is garemoeba, rom<br />
mkvlevarma <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi moiZia ara mxolod is mizezebi,<br />
romlebmac miiyvana qveyana arasaxarbielo mdgomareobamde,<br />
aramed warmoaCina eris ukeTesi mermisis amsaxveli<br />
tendenciebis.<br />
n.C.<br />
vaxania v.<br />
realizmis sakiTxebi qarTvel samocianelTa esTetikaSi<br />
w. I, Tb., 1988<br />
monografiaSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi: 1. <strong>akaki</strong><br />
wereTlis ideur-literaturuli poziciebi me-19 saukunis<br />
60-ian wlebSi. 2. <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da xelovnebis realisturi<br />
Teoria. 3. <strong>akaki</strong> poetis rolisa da daniSnulebis Sesaxeb. 4.<br />
tipisa da tipurobis sakiTxi <strong>akaki</strong> wereTlis literaturul-<br />
Teoriul naazrevSi.<br />
naSromSi <strong>akaki</strong> wereTlis Sexedulebebi da Teoriuli naazrevi<br />
xelovnebis Sesaxeb gamokveTilia misi nawarmoebebis<br />
(mxatvruli Tu publicisturi) ganxilvis fonze. mkvlevari<br />
imasac aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong>s mrwamsi xelovnebis cxovrebas-<br />
Tan mimarTebis sakiTxSi iseTivea, rogoric sxva samocianelebisa,<br />
magram mas am SemTxvevaSic aqvs Tavisi sakuTari, originaluri,<br />
`akakuri~ xedva.<br />
n.C.<br />
ingoroyva p.<br />
axali qarTuli literaturis fuZemdeblebi:<br />
nikoloz baraTaSvili, ilia WavWavaZe, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
Tb., `merani~, 1975<br />
monografiaSi <strong>akaki</strong>s Semoqmedeba ganxilulia Janrebis mixedviT.<br />
upirveles yovlisa, mkvlevari msjelobs a. wereTlis<br />
istoriuli poemebis, mxatvruli prozisa da dramatuli<br />
nawerebis Sesaxeb. saubrobs TiToeuli maTganis Rorsebebze<br />
rogorc formisa da Sinaarsis, ise mxatvruli gansaxovnebis<br />
TvalsazrisiT. naSromSi aRniSnulia, rom publicistikasa da<br />
kritika-literaturaTmcodneobaSi <strong>akaki</strong>m Seqmna Taviseburi<br />
25
Janri: mxatvruli feletoni _ narkvevi, romelSic is `sazogadoebrivi<br />
cxovrebis majiscemis fxizel meTvalyured<br />
gvevlineba~.<br />
n.C.<br />
kenWoSvili ak.<br />
26<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
Tb., 1960<br />
monografiaSi asaxulia <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da<br />
moRvaweobis umniSvnelovanesi momentebi. mkvlevari miiCnevs,<br />
rom <strong>akaki</strong>s cxovrebis gza misi Semoqmedebis erTgvari gasaRebia.<br />
gamokvlevaSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis ZiriTadi<br />
tendenciebi. naSromSi warmoCenilia <strong>akaki</strong>s lirikis is maxasiaTeblebi,<br />
romlebmac ganapiroba qarTul poeziaSi axali<br />
esTetikuri idealebis damkvidreba.<br />
monografiaSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis aqamde naklebad<br />
Seswavlili sferoebi. aRniSnulia, rom <strong>akaki</strong> qarTuli<br />
baladis erT-erTi Seqmnelia.<br />
naSromSi yuradRebas iqcevs dakvirveba <strong>akaki</strong>s moTxrobebze.<br />
i. kenWoSvilis azriT, <strong>akaki</strong> qarTuli moTxrobis novatoria,<br />
radganac sruliad gansxvavebul nawarmoebebs qmnis,<br />
romlebSic `mTavaria... ara romeliRac wminda socialuri<br />
tipis asaxva, aramed yuradRebis gadatana sazogadod inteleqtualuri<br />
adamianis Tavisebur fsiqo-analizze... ~.<br />
n.C.<br />
kekeliZe p.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis istoriuli poemebi:<br />
`Tornike erisTavi~, `naTela~<br />
teqstologiuri gamokvleva<br />
Tsu, 1961<br />
mkvlevris interesi am istoriuli poemebis mimarT ganapiroba<br />
nawarmoebTa avtografebisa da xelnaweri nusxebis aRmoCenam.<br />
dadgenilia poemaTa definicialuri teqstebi, warmodgenilia<br />
avtografebi da nusxebi, aRnusxuli da ganxilulia<br />
yvela cvlileba, romlebic poemebs ganucdia rogorc<br />
avtoris, ise _ gadamwerTa da redaqtor-gamomcemelTa mier.
mkvlevarma Seiswavla `Tornike erisTavis~ enobriv _ or-<br />
Tografiuli sakiTxebi da warmoadgina saTanado daskvnebi.<br />
naSromSi gaanalizebulia poemebis istoriuli wyaroebi,<br />
sainteresodaa ganxiluli <strong>akaki</strong>s mier am istoriul wyaroTa<br />
gamoyenebis zogierTi Tavisebureba.<br />
gamokvlevas erTvis sityvaTa indeqsi, saZieblebi, avtografebisa<br />
da xelnawer nusxaTa fotopirebi.<br />
n.C.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
Tb., 1990<br />
kvitaiSvili e.<br />
monografiaSi daxatulia <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi<br />
portreti. avtors moxmobili aqvs <strong>akaki</strong>s TanamedroveTa da<br />
Semdgomi xanis qarTvel mweralTa (T. saxokia, n. nikolaZe, eq.<br />
TayaiSvili, g. tabiZe, g. qiqoZe, v. kotetiSvili, g. asaTiani da<br />
sxv.) gamonaTqvamebi, romlebSic nairgvari kuTxiT aris warmoCenili<br />
didi poetis adgili da mniSvneloba qarTul<br />
literaturaSi.<br />
naSromSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s araerTi Sedevri, ramac mas<br />
saqarTvelos erT-erTi upirvelesi lirikosis saxeli da<br />
ukvdaveba daumkvidra.<br />
n.C.<br />
kiknaZe gr.<br />
qarTuli satirisa da iumoris ganviTarebis istoriidan<br />
Tb., 1953<br />
aRniSnuli wignis IX Tavi eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis satirisa<br />
da iumoris Seswavlas (gv. 349-392).<br />
gr. kiknaZe naSromis Sesaval nawilSi ganixilavs <strong>akaki</strong>s<br />
satiruli nawarmoebebisaTvis damaxasiaTebel zogad niSan—<br />
Tvisebas, gamokveTs misi satiris magistralur xazs da Ziri-<br />
Tad tendenciebs: emociurobas, damarwmuneblobas, Seurigeblobas,<br />
mourideblobas, narTulobas, dasabuTebis princips,<br />
enamoswrebulobas. mkvlevris azriT, an niSan—Tviseba-<br />
Ta erToblioba ganapirobebs <strong>akaki</strong>s satiris xasiaTsac da sazogadoebrivi<br />
mniSvnelobasac.<br />
n.C.<br />
27
kiknaZe gr.<br />
literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi<br />
Tsu., 1978<br />
wignSi warmodgenilia gr. kiknaZis narkvevebi <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
Sesaxeb. werilSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis prozaul Txzuleba-<br />
Ta poeturobis sakiTxi (gv. 277-294), mkvlevari ganixilavs<br />
<strong>akaki</strong>s prozis poeturobis niSan-Tvisebebs (saanalizo teqstad<br />
moxmobilia `baSi — aCuki~). werilSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
polemikuri lirika (gv. 295-310) _ <strong>akaki</strong>s qmnilebebi Sedarebulia<br />
winadroindel qarTuli da rusuli poeziis polemikuri<br />
lirikis ramdenime nimuSTan. warmoCenilia <strong>akaki</strong>s polemikuri<br />
lirikisaTvis damaxasiaTebel mxatvruli Taviseburebebi.<br />
narkvevSi _ mudmiv xatTa sistema <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
poeziaSi (gv. 311-325) _ avtori aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
poeziis xatovanebis `umniSvnelovanesi sayrdeni xalxuri<br />
zepirsityvierebaa~. monografiaSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s xatovanebis<br />
specifika, xatTa struqtura, xatovan saxeTa emociurobisa<br />
da poeturobis mizezebi.<br />
gr. kiknaZis dakvirvebiT, <strong>akaki</strong>s poeziis mudmiv xatTa sistemaSi<br />
mniSvnelovania sizmriseuli da zRaprul-legenduri,<br />
bibliuri da istoriuli xatebi, gansakuTrebiT ki gamokveTilia<br />
warmomavlobiT religiuri, aseve gadmocema-legendebidan,<br />
JamTaaRmwerlis anda poetTagan momdinare saxeebi.<br />
n.C.<br />
kotetiSvili v.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba da folklori<br />
wignSi: rCeuli nawerebi, t. II<br />
Tb., 1967<br />
naSromSi dawvrilebiTaa ganxiluli <strong>akaki</strong>s leqsebis naTesaoba<br />
xalxur poeziasTan da am ukanasknelis gamoyenebis is<br />
ostatoba, romliTac <strong>akaki</strong>m sakuTari poeziis mTeli sistema<br />
Seqmna. mkvlevris azriT, es debuleba ar exeba mxolod leqsebis<br />
gaxalxurebul formas. poeti Sinaarsis mxrivac metwilad<br />
xalxur zRaprebsa da gadmocemebs eyrdnoboda; mis mier<br />
gamoyenebuli tropuli metyvelebis xerxebic axlosaa xal-<br />
28
xur poetikasTan; naSromSi amis sailustraciod moyvanilia<br />
uamravi paraleli.<br />
werilSi aseve saubaria im damsaxurebaze, romelic <strong>akaki</strong>s<br />
miuZRvis folkloris Sekrebisa da gadarCenis saqmeSi.<br />
e.z.<br />
kotetiSvili v.<br />
qarTuli literaturis istoria (XIX s.)<br />
„sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1959.<br />
wigni Sedgeba winasityvaobis, Sesavlisa da ramdenime Tavisagan.<br />
Sesaval werilSi v. kotetiSvili aanalizebs me-19 saukunis<br />
qarTul literaturas. qveTavebi qronologiuradaa<br />
dawyobili _ mkvlevari wigns me—18 saukunis literaturis<br />
mimoxilviT iwyebs da egnate ninoSvilis SemoqmedebiT<br />
asrulebs.<br />
naSromSi sagangebo Tavi aqvs daTmobili <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
cxovrebasa da Semoqmedebas. mkvlevari mimoixilavs <strong>akaki</strong>s<br />
mravalmxriv moRvaweobasa da mravalferovan literaturul<br />
memkvidreobas; SeniSnavs, rom <strong>akaki</strong> originaluri Semoqmedia<br />
da aravis ar baZavs, Tumca mis SemoqmedebaSi rusi mwerlebis<br />
gavlena igrZnoba. v. kotetiSvili miuTiTebs iliasa da <strong>akaki</strong>s<br />
msoflmxedvelobriv erTianobaze.<br />
mecnieri mimoixilavs <strong>akaki</strong>s lirikas, misi leqsis sazomebs<br />
da askvnis, rom Zvel poetebTan SedarebiT, <strong>akaki</strong>s leqsis<br />
teqnika da moqniloba naklebi Rirsebisaa, rom realizmis<br />
epoqaSi Sinaarsi imorCilebs formas da es tendencia kargad<br />
Cans <strong>akaki</strong>s lirikaSic.<br />
m.g.<br />
29
lomiZe g.<br />
dramis Teoria me-19 saukunis qarTul mxatvrul<br />
kritikasa da esTetikur naazrevSi<br />
Tb., 1984<br />
wignSi sxva TemebTan erTad ganxilulia <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
Sexedulebani dramis Teoriis sakiTxebze. poeti literaturas<br />
miiCnevda sinamdvilis mxatvrul warmosaxvad da mis<br />
calkeul dargebs erTmaneTisagan ganasxvavebda ara asaxvis<br />
obieqtis, aramed gamosaxvis saSualebaTa mixedviT. akaisTvis<br />
dramaturgia warmoadgenda Teatraluri xelovnebis safuZvels<br />
da saintereso Tvalsazriss gamoTqvamda dramaze, rogorc<br />
literaturul gvarze.<br />
mkvlevris azriT, <strong>akaki</strong> saintereso dakvirvebebs gvTavazobs<br />
calkeuli dramatuli Janrebis Sesaxeb da iZleva maT<br />
originalur definicias. sakuTari Tvalsazrisis sailustraciod<br />
<strong>akaki</strong> iyenebs mdidar masalas rogorc qarTuli, ise<br />
rusuli da dasavleTevropuli literaturidan.<br />
e.z.<br />
menabde l.<br />
30<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: XIX s. qarTveli klasikosebi da<br />
Zveli qarTuli mwerloba<br />
`ganaTleba~, Tb., 1973<br />
naSromis mizania aCvenos, ramdenad safuZvlianad icnobda<br />
<strong>akaki</strong> Zvel qarTul mwerlobas da rogor zrunavda xelnawerebis<br />
Sekrebasa da dacvaze; avtoris dakvirvebiT, mwerali<br />
SesaniSnavad flobda biblias, icnobda rogorc originalur,<br />
ise Targmnil agiografias, aToneli mamebis Rvawls; mas kargad<br />
scodnia rusuli sasuliero mwerlobac.<br />
wignSi didi adgili eTmoba a. wereTlis `vefxistyaosan-<br />
Tan~ mimarTebis sakiTxs. mkvlevari aanalizebs `vefxistyaosnisadmi~<br />
miZRvnil <strong>akaki</strong>s werilebs, gansakuTrebiT, rusulenovan<br />
sakandidato naSroms: `ramdenime sityva `vefxistyaosnis~<br />
originalobis sasargeblod~ (1862). gamokvlevaSi<br />
ganxilulia <strong>akaki</strong>s sxva rusTvelologiuri Ziebanic.
wignSi Seswavlilia <strong>akaki</strong>s mimarTeba aRorZinebis xanis<br />
qarTul mwerlobasTan. gamokvlevis daskvniT nawilSi avtori<br />
miuTiTebs, rom Tavis samecniero da publicistur werilebSi<br />
<strong>akaki</strong> ganixilavda Zveli qarTuli mwerlobis saki-<br />
Txebs. misi daskvnebi sadReisodac sayuradReboa, Tumca zogierTi<br />
Sefaseba mkacri da usafuZvloa.<br />
m.k.<br />
qarTveli mwerlebi<br />
w. 1, Tb., 1957<br />
meunargia i.<br />
wigni Sedgeba winasityvaobisa da ZiriTadi nawilisagan,<br />
romelSic saubaria XIX saukunis qarTvel moRvaweebze (gr.<br />
orbeliani, s. mesxi, a. yazbegi, d. dadiani). werilSi _ `samaxsovro<br />
furclebi <strong>akaki</strong>s Sesaxeb~ _ avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s<br />
pirovnebaze, ixsenebs mis 25 wlis iubiles, aseve adamianebs,<br />
romlebzec <strong>akaki</strong>s azri gamouTqvams. i. meunargia <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi<br />
poezias aniWebs upiratesobas da XIX sukunis<br />
sxva poetebs <strong>akaki</strong>s Segirdebs uwodebs. werilis daskvniT nawilSi<br />
avtori gvTavazobs im kiTxvars, romelzec <strong>akaki</strong>s lakoniuri<br />
pasuxebi aqvs gacemuli<br />
wigns erTvis SeniSvnebi, komentarebi da saxelTa<br />
saZieblebi.<br />
a.f.<br />
minaSvili l.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis `patara kaxis~ SemoqmedebiTi<br />
istoriisTvis<br />
wignSi: `literaturuli narkvevebi~<br />
Tb., 2009<br />
naSromSi ganxilulia <strong>akaki</strong> wereTlis `patara kaxis~ SemoqmedebiTi<br />
istoria, misi literaturul-istoriuli wyaroebi<br />
da gza, romelic poemam prozauli versiidan leqsad daweril<br />
dramamde gaiara.<br />
<strong>akaki</strong>s azriT, saleqso forma erTaderTia, ris meSveobi-<br />
Tac istoriulma Temam SeiZleba SeiZinos maRalmxatvrulo-<br />
31
a. gansxvavebiT <strong>akaki</strong>s lirikisTvis damaxasiaTebeli rvamarcvliani<br />
Sairisa, `patara kaxSi~ gamoyenebulia aTmarcvliani<br />
sazomi, romelic uaxlovdeba sasaubro metyvelebas.<br />
naSromSi motanilia identuri pasaJebi prozauli da poeturi<br />
variantebidan, riTac mkvlevarma warmoaCina is garemoeba,<br />
rom leqsad gardaTqmis dros <strong>akaki</strong> ar kargavs arcerT<br />
azrobriv Tu grZnobiT niuanss.<br />
m.a.<br />
nucubiZe S.<br />
32<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba<br />
wignSi: kritikuli narkvevebi<br />
Tb., 1966<br />
naSromi Seiqmna <strong>akaki</strong>s dabadebis 100 wlisTavTan dakavSirebiT.<br />
masSi mocemulia poetis rogorc biografiis, ise Semoqmedebis<br />
mokle daxasiaTeba. ZiriTadi aqcenti gakeTebulia<br />
<strong>akaki</strong>s Semoqmedebaze rusuli da evropuli literaturis<br />
gavlenaze.<br />
avtori aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong>s poeturi moRvaweoba ganisazRvra<br />
sami StrixiT: 1. saqarTvelos sinamdviliT; 2. rusuli<br />
literaturis gavleniT (ideurad samocianelebiT, literaturulad<br />
_ puSkinis, lermontovis, krilovis, gogolis,<br />
nawilobriv, nekrasovis); 3. dasavleTis damonebuli erebis<br />
bediT (italiis _ karduCis, alferis; poloneTis _ mickeviCis).<br />
mkvlevris azriT, realizmi poetma SeiTvisa CerniSevskisgan<br />
ermac gansazRvra <strong>akaki</strong>s esTetikuri gza.<br />
e.z.<br />
ratiani S.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da realizmis sakiTxebi<br />
Tb., 1963<br />
naSromSi gaanalizebulia <strong>akaki</strong> wereTlis Teoriuli Sexedulebani<br />
realizmis, rogorc SemoqmedebiTi meTodis Sesaxeb,<br />
agreTve mxatvruli tipis, literaturis xalxurobisa da<br />
tendenciurobis, mxatvruli nawarmoebis formisa da Sinaarsis<br />
urTierTobis sakiTxebi.
avtori ganixilavs <strong>akaki</strong>s mier wamoyenebul realisturi<br />
esTetikis ZiriTad Tezisebs. wignSi aseve gaanalizebulia<br />
<strong>akaki</strong>s literaturul-esTetikuri Sexedulebani da is, Tu<br />
rogor iyenebda poeti am zogad Teoriul Tvalsazriss calkeuli<br />
mwerlis Semoqmedebis analizis dros. naCvenebia is<br />
damsaxureba, romelic <strong>akaki</strong>s miuZRvis rogorc Zvel (SoTa<br />
rusTaveli, daviT guramiSvili, sulxan-saba orbeliani, besiki),<br />
ise misi Tanamedrove (grigol orbeliani, barbare<br />
jorjaZe, giorgi erisTavi, ilia WavWavaZe, aleqsandre yazbegi,<br />
vaJa-fSavela) literatorTa Semoqmedebis kvlevaSi.<br />
e.z.<br />
<strong>akaki</strong>s qnari<br />
Tb., 1916<br />
robaqiZe gr.<br />
wignSi `<strong>akaki</strong>s qnari~ Sesulia 1908-1930 w.w. sxvadasxva<br />
Jurnal-gazeTSi (`mze~, `<strong>akaki</strong>s dRe saqarTveloSi~, `faskunji~,<br />
`saxalxo furceli~, `droSa~, `qarTuli mwerloba~) dastambuli<br />
werilebi: `<strong>akaki</strong>s iubiles gamo~, `<strong>akaki</strong>s buneba~,<br />
`<strong>akaki</strong> da ilia~, `<strong>akaki</strong>~ (gardacvalebis gamo), `<strong>akaki</strong>~ (sityva<br />
warmoTqmuli <strong>akaki</strong>s samoqalaqo panaSvidze), `<strong>akaki</strong>s qnari~,<br />
`baSi-aCuki~ (rogorc kino-romani) da <strong>akaki</strong> (faqtebi da<br />
fiqrebi).<br />
naSromSi mocemulia <strong>akaki</strong>s, rogorc poetis Sefaseba da<br />
adgili qarTul literaturaSi. mkvlevari xsnis <strong>akaki</strong>s<br />
Semoqmedebisa da pirovnebis rTul bunebas da askvnis, rom<br />
qarTvelobis mebrZoli suli <strong>akaki</strong>s bunebaSi gansaxierda.<br />
wignSi gaanalizebulia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis ramdenime niSan-<br />
Tviseba, maT Soris, TxzulebaTa ambivalenturi xasiaTi da<br />
poetis `mgosnuri stiqionis polipersonalizmi~, anu sxvad<br />
qcevis niWi; naSromSi saintereso paralelebia gavlebuli<br />
<strong>akaki</strong>sa da puSkins, ilias, vaJas Soris.<br />
e.z.<br />
33
fruiZe n.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis mxatvruli prozis problematika<br />
da mxatvruli struqtura<br />
Tsu, 1999<br />
wignSi ganxilulia <strong>akaki</strong> wereTlis Janrobrivad mravalferovani<br />
mxatvruli proza. naSromSi gaanalizebulia mkvlevarTa<br />
yuradRebiT naklebad `ganebivrebuli~ Txzulebebi.<br />
wigni Sedgeba Sesavlis, 6 Tavisa da daskvnisagan. pirvel<br />
TavSi gamokveTilia <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi interesebi<br />
prozaul TxzulebaTa mixedviT. meore TavSi avtori<br />
zogadad <strong>akaki</strong>s prozis problematikisa da struqturis saki-<br />
Txebze msjelobs; mesame TavSi _ legenduri <strong>akaki</strong>s prozaSi<br />
_ ganxilulia <strong>akaki</strong>s `legendis~ saxelwodebiT cnobili<br />
qmnilebebi da ganxilulia maTSi tradiciul mxatvrul<br />
saxeTa transformirebis nimuSebi. meoTxe TavSi saubaria<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis zRaprebis specifikasa da maT mimarTebaze<br />
klasikur jadosnur zRaparTan. meeqvse Tavi eTmoba <strong>akaki</strong>s<br />
prozaul igavebs, maT Tematikasa da mxatvrul Taviseburebebs.<br />
bolo, meeqvse TavSi ki SemoTavazebulia <strong>akaki</strong>s mier<br />
Seqmnili mxatvrul-dokumenturi prozis SesaniSnavi nimuSis<br />
_ solomon pirveli didi, imereTs mefe _ kompoziciisa da<br />
mxatvrul-saxeobrivi sistemis analizi. daskvniT nawilSi ki<br />
Sejamebulia naSromis calkeul TavebSi warmodgenili Ziri-<br />
Tadi debulebebi.<br />
a.f.<br />
qiqoZe g.<br />
34<br />
etiudebi da portretebi<br />
Tb., 1958.<br />
wignSi Sesulia avtoris ori werili: <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da<br />
<strong>akaki</strong> rogorc portretisti.<br />
pirvel werilSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ yuradReba gamaxvilebulia<br />
poetis biografiis mniSvnelovan detalebze. sxva<br />
mkvlevarTagan gansxvavebiT, wignis avtori Tvlis, rom rusul<br />
literaturas gavlena ar mouxdenia <strong>akaki</strong>s msoflmxedvelobasa<br />
da mxatvrul Semoqmedebaze. avtori ganixilavs
poetis mosazrebas ori ruseTis (ivanes da petres ruseTi)<br />
Sesaxeb da askvnis, rom <strong>akaki</strong> rusul literaturaze evropulis<br />
Zlier gavlenas amCnevs.<br />
werilSi dawvrilebiTaa gaanalizebuli <strong>akaki</strong>s poezia da<br />
gakeTebulia daskvna, rom igi ostatia patriotuli poeziisa,<br />
romelsac udidesi zemoqmedebis Zala aqvs. avtori gamokveTs<br />
agreTve <strong>akaki</strong>s damsaxurebas enis reformaSi.<br />
meore werilSi _ <strong>akaki</strong> rogorc portretisti _ garCeulia<br />
`Cemi Tavgadasavali~, rogorc erT-erTi upirvelesi<br />
nawarmoebi portretis xatvis kuTxiT. mkvlevris TqmiT,<br />
<strong>akaki</strong> jadosnuri funjis oriode mosmiT axerxebs TanamedroveTa<br />
sulieri fizionomiis daxatvas ise, rasac sxvebi<br />
xSirad mTeli monografiebis daweriT ver axerxeben. avtori<br />
Tvlis, rom <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi patriotul-propagandistuli<br />
interesi xSirad sWarbobs obieqtur mxatvruls, magram<br />
is mainc did portretistad rCeba istoriuli Janris<br />
nawerebSi<br />
e.z.<br />
yubaneiSvili s.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis dramatuli poemebi:<br />
`Tamar cbieri ~, `patara kaxi~<br />
Tsu, 1969<br />
wignSi naCvenebia <strong>akaki</strong> wereTlis dramatuli poemebis<br />
`Tamar cbierisa~ da `patara kaxis~ SemoqmedebiTi istoria,<br />
gaanalizebulia variantebi da maTi urTierTmimarTebis<br />
sakiTxi.<br />
naSromSi mimoxilulia sxvadasxva mecnieris Tvalsazrisi<br />
<strong>akaki</strong>s dramaturgiaze, kerZod: v. kotetiSvilis, i. griSaSvilis,<br />
p. mirianaSvilis, p. guguSvilis, S. radianis, g. qiqoZis,<br />
p.ingoroyvas, amb. gaCeCilaZis da sxv.<br />
naSromSi yuradReba gamaxvilebulia <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiTi<br />
procesis erT Taviseburebaze, kerZod, prozis leqsad<br />
qcevis faqtze. mecnieri SeniSnavs, rom <strong>akaki</strong> poetur formaSi<br />
aqcevda prozad daweril bevr Tavis Txzulebas (mag.: `media~,<br />
`Cemi Tavgadasavali~, `patara kaxi~ da sxv.), risTvisac mini-<br />
35
maluri Zalisxmeva iyo saWiro, radgan prozad daweril piesebSi<br />
ukve `gaismoda~ leqsi.<br />
e.z.<br />
Wilaia s.<br />
36<br />
literaturuli werilebi<br />
Tb., 1946<br />
wigni Sedgeba rva Tavisgan. masSi saubaria XIX saukunis<br />
qarTvel mweralTa (n. baraTaSvili, a. <strong>wereTeli</strong>, g. orbeliani,<br />
a. yazbegi, S. aragvispireli, g. rCeuliSvili, a. orbeliani)<br />
Semoqmedebaze, aseve uaxlesi qarTuli literaturis<br />
periodizaciis sakiTxebsa da samSoblosTvis Tavdadebis<br />
ideaze.<br />
werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s samoRvaweo<br />
asparezze gamosvlis periodze, misi Semoqmedebis<br />
ZiriTad Tematikaze, misi poeziis bunebaze. ganxilulia <strong>akaki</strong><br />
wereTlis Semoqmedebis ori ZiriTadi motivi _ patriotuli<br />
da socialuri. naTqvamia, rom erovnuli sakiTxis gansaxilvelad<br />
<strong>akaki</strong> mimarTavda istorias. igi istoriul Temebs maTi<br />
aqtualurobis TvalsazrisiT arCevda da konkretul sinamdviles<br />
ukavSirebda; istoriuli faqtis damaxinjeba daudevrobiT<br />
ki ar mosdioda, Tanadroulobis interesi aiZulebda,<br />
ase moqceuliyo. aqve avtori aanalizebs <strong>akaki</strong>s damokidebulebas<br />
revoluciisadmi da xazs usvams am ukanasknelis miseul<br />
Sefasebebs. ganxilulia leqsebi, romlebic <strong>akaki</strong>m am<br />
Temas uZRvna. revoluciis ase organulad miRebas mkvlevari<br />
<strong>akaki</strong>s patriotizmiTa da farTo demokratizmiT xsnis. werilSi<br />
xazgasmulia, rom <strong>akaki</strong> wereTlis azrovneba da poeturi<br />
Semoqmedeba ruseTis revolucioner-demokratebis _<br />
belinskis, dobroliubovisa da CerniSevskis zegavleniT<br />
Camoyalibda.<br />
a.f.
„ pirvelad iyo sityva“<br />
Tb., 1993<br />
WilaZe T.<br />
wignSi Sesulia eseisturi narkvevebi qarTveli mwerlebisa<br />
da xelovnebis sferos moRvaweTa Sesaxeb (n. firosmanaSvili,<br />
iakob curtaveli, g. qiqoZe, e. manjgalaZe, g. tabiZe, ak.<br />
<strong>wereTeli</strong>, a. kalandaZe da sxv.).<br />
werilSi „<strong>akaki</strong> wereTlis poezia“ avtori aanalizebs<br />
<strong>akaki</strong>s poetur memkvidreobas, gamoyofs misTvis damaxasiaTebel<br />
individualizms: leqsis bunebrivobasa da sisadaves.<br />
garda amisa, saubrobs <strong>akaki</strong>s mimarTebaze samSoblosTan, misi<br />
poeziis patriotul suliskveTebaze. mkvlevari miiCnevs,<br />
rom <strong>akaki</strong>s poezia Tavisi formiTa da SinaarsiT dResac aqtualuri<br />
da cxovelmyofelia.<br />
wigni e.w. masobrivi gamocemis tipisaa da ar axlavs arc<br />
saZieblebi, arc bibliografia.<br />
m.g.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis poezia<br />
wignSi: werilebi, Tb., 1977<br />
WilaZe T.<br />
krebulSi Tavmoyrilia sxvadasxva dros Seqmnili eseisturi<br />
proza da poeturi narkvevebi, romlebSic avtori cdilobs<br />
mkiTxvels gauziaros is gancda, rasac masSi literatura,<br />
musika, Teatri Tu mxatvroba aRZravs.<br />
avtorisave SeniSvniT, wignSi Tavmoyrili proza ZiriTadad<br />
pirad STabeWdilebebs eyrdnoba da safuZvliani analizis<br />
pretenzia ar gaaCnia. wigni kidev erTi cdaa poeziis idumal<br />
samyaroSi SeRwevisa.<br />
werilSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis poezia _ avtori saubrobs<br />
<strong>akaki</strong>s poeziis Taviseburebebze, mTavar ideebze, samSoblos<br />
xatis gamorCeulobaze, `bulbulobisadmi~ poetis damokidebulebasa<br />
da sxva umniSvnelovanes sakiTxebze;<br />
wignSi mkiTxveli aseve gaecnoba saintereso werilebs<br />
galaktion tabiZis, tician tabiZis, guram rCeuliSvilis,<br />
aleqsandre yazbegis, ana kalandaZis da sxvaTa Sesaxeb.<br />
n.f.<br />
37
WilaZe o.<br />
38<br />
bednieri tanjuli<br />
Tb., 2003<br />
wigni sxvadasxva dros (1968-2002) Seqmnili eseebis, publicisturi<br />
werilebisa da interviuebis krebulia; mwerlobis<br />
raoba da mwerlis daniSnuleba, eri da erovnuloba, Tavisufleba<br />
da monoba, siyvaruli da omi, qarTvelTa miTologiuri<br />
warsuli da kolxi medeas fenomeni, saxelmwifo<br />
simbolika, qarTuli tolerantoba da SeniRbuli agresiis<br />
saSiSroeba _ ai, arasruli sia im sakiTxebisa, romelTa Sesaxebac<br />
sakuTar Tvalsazriss gvTavazobs mwerali.<br />
krebuli ramdenime qveTavadaa dayofili. pirveli _ bednieri<br />
tanjuli _ moicavs 6 eses, romelTagan erT-erTia<br />
`<strong>akaki</strong>~. masSi avtori cdilobs warmoaCinos <strong>akaki</strong>s, rogorc<br />
poetisa da moRvawis mniSvneloba qarTuli kulturisa Tu<br />
erovnuli TviTSegnebis ganviTarebis saqmeSi.<br />
n.f.<br />
xaxanaSvili al.<br />
qarTuli sityvierebis istoria<br />
Tb., 1917<br />
wigni (red.: d. kariWaSvili) Sedgeba oTxi nawilisgan: winasityvaoba,<br />
redaqtoris SeniSvna, Sesavali, ZiriTadi nawili<br />
da pirTa saZiebeli. ZiriTad nawilSi avtori saubrobs XIX<br />
saukunis qarTvel mweralTa (s. dodaSvili, a. WavWavaZe, n. baraTaSvili,<br />
d. WonqaZe, l. ardaziani, i. WavWavaZe, a. yazbegi da<br />
sxvani) biografiebisa da Semoqmedebis Sesaxeb. werilSi<br />
`<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori exeba mwerlis biografias, ganixilavs<br />
misi poeziis ramdenime nimuSs, aanalizebs <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis<br />
Tematikas, saubrobs mis mier Seqmnil dramatul nawarmoebebze.<br />
al. xaxanaSvili msjelobs <strong>akaki</strong> wereTlis poemebsa<br />
da maTSi wamoWril didaqtikur sakiTxebze. werilis<br />
daskvniT nawilSi avtori yuradRebas amaxvilebs <strong>akaki</strong>s poeziis<br />
bunebaze, misi enis silaReze.<br />
a.f.
<strong>akaki</strong>s leqsi<br />
Tb., 1972<br />
xinTibiZe ak.<br />
naSromSi Seswavlilia <strong>akaki</strong> wereTlis 981 leqsi, 22 poema<br />
da 7 dramatuli Txzuleba. gakeTebulia sayuradRebo daskvnebi.<br />
avtori aRniSnavs, rom leqsTwyobis kanonebi poetis<br />
saSemsruleblo xelovnebis safuZvelTa safuZvelia. arc<br />
erTi sxva kanoni, maT Soris gramatikulic ki, misTvis aseTi<br />
Zalis Semcveli ar aris. teqtologiur muSaobaSi poetis<br />
TxzulebaTa teqstis dadgenisas leqsTwyoba garkveuli privilegiebiT<br />
sargeblobs. leqsis ZiriTadi esTetikuri maxasiaTeblebi<br />
_ ritmi da melodia yvelaze metia poetis xelidan<br />
pirvelad gamosul teqstSi, amitom leqsis avtografs<br />
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba formaTa sizustis<br />
dadgenaSi; mkvlevris dakvirvebiT, gamomcemlebi xSirad<br />
cvlidnen teqsts, asworebdnen dialeqtur formebs, saxelebSi<br />
viTarebiTi brunvis -T daboloebas, ereodnen <strong>akaki</strong>s<br />
ritmis Semqmnel erT-erT mniSvnelovan elementSi, romelsac<br />
gadatana, anu anJambemani hqvia. akademiur gamocemebSi<br />
aseT adgilebSi aris mZimeebi, rasac, mecniris azriT, gamarTleba<br />
ar aqvs.<br />
naSromSi vrcladaa ganxiluli, agreTve, <strong>akaki</strong>s poeziis<br />
ritmi da riTma.<br />
e.z.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: poeturi energia<br />
Tb., 1989<br />
Rvinjilia j.<br />
avtori ganixilavs <strong>akaki</strong>s poetur naazrevs. misi azriT,<br />
<strong>akaki</strong>s samyaroSi gaerTianebulia patriotuli, socialuri,<br />
zogadadamianuri problemebi. poetis humanizmi da demokratizmi<br />
daCagrulis mxarezea. <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> ar yofila mijaWvuli<br />
patriotul Tematikas, mis SemoqmedebaSi bevria socialur<br />
problemebze dawerili nawarmoebi, romelTac daukavSirda<br />
politikuric, orivem erTad ki warmoaCina poetis<br />
39
moqalaqeobrivi pozicia. naSromSi gamowvlilviTaa garCeuli<br />
leqsebi: `Tavo Cemo~, `avadmyofi~, `ganTiadi~.<br />
mkvlevari agreTve ganixilavs <strong>akaki</strong> wereTlis satirul<br />
leqsebs da bevr saintereso mosazrebas gvTavazobs maT<br />
Sesaxeb.<br />
e.z.<br />
jaliaSvili m.<br />
40<br />
sicocxlis saidumlo<br />
Tb., 2006<br />
werilSi saRvTismetyvelo sibrtyeze pirvelad aris gaanalizebuli<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis leqsis `aRmarT-aRmarTis~<br />
mxatvruli sistemis Taviseburebani. werilSi warmoCenilia<br />
leqsSi gamoyenebuli sxvadasxva kodis (upirvelesad, saRvTismetyvelo,<br />
kulturuli) mniSvneloba.<br />
analizis dros paralelebia gavlebulia berZnul miTologiasTan,<br />
kerZod, sizifes miTTan da `grigol xanZTelis<br />
cxovrebasTan~, raTa warmoCndes leqsSi moxmobili aluziebis<br />
mxatvruli funqcia. avtori aanalizebs, Tu ram gamoiwvia<br />
lirikuli gmiris sulieri ganviTarebis `mwervalidan~<br />
kvlav `miwaze~ dacema, rogor iyo gadajaWvuli erTmaneTTan<br />
sulieri da miwieri cxovrebis gzebi.<br />
e.z.<br />
d) <strong>akaki</strong> sazogadoebriv da politikur asparezze<br />
bocvaZe i.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ literaturis kritikosi da<br />
Jurnalisti<br />
Tb., 1980.<br />
wignSi saubaria <strong>akaki</strong> wereTlis Jurnalistur moRvaweobasa<br />
da mis TanamSromlobaze qarTul periodul presaSi;<br />
mimoxilulia <strong>akaki</strong>s redaqtorobiT gamosuli Jurnalebi:<br />
`<strong>akaki</strong>s Tviuri krebuli~ da `xumara~. aseve, didi poetis li-
teraturul-kritikuli Sexedulebani calkeuli mwerlis<br />
Semoqmedebaze.<br />
wigni oTxi nawilisgan Sedgeba: <strong>akaki</strong> _ literaturis<br />
kritikosi; <strong>akaki</strong>s Jurnalisturi moRvaweoba; `<strong>akaki</strong>s Tviuri<br />
krebuli~; Jurnali `xumara~.<br />
Sesabamisad, wignis pirvel nawilSi saubaria im saki-<br />
Txebze, romlebic <strong>akaki</strong>s, rogorc literaturis kritikosis<br />
TvalTaxedvis areSi iyvnvn moqceulni, kerZod: anton<br />
kaTalikosis konservatorul-reaqciuli msoflmxedveloba;<br />
J. `ciskris~ publikaciebi; p. ioseliani, eq. <strong>wereTeli</strong>, b. jorjaZe<br />
da sxvani. qarTveli mwignobari qalebis Rvawli (kerZod,<br />
darejan da Tekla batoniSvilebi, ekaterine da mariam<br />
erisTavebi) da a. S. wignis meore nawilSi moTxrobilia, Tu<br />
romeli Jurnal-gazeTebis redaqciebTan TanamSromlobda<br />
<strong>akaki</strong> da romel wlebSi; ra saxis publikaciebs aqveynebda igi<br />
da ra rezonansi hqonda mis moRvaweobas; wignis mesame nakveTSi<br />
avtori gviambobs, Tu ra mizniT gadawyvita <strong>akaki</strong>m `krebulis~<br />
daarseba, ra siZneleebis gadalaxva dasWirda, romel<br />
wlebSi gamodioda misi `krebuli~ da ra amagi dasdo man<br />
qarTuli Jurnalisturi azris ganviTarebas. wignis meoTxe,<br />
daskvniTi, nawili ki <strong>akaki</strong>s mier iumoristuli Jurnalis<br />
daarsebas da misi xanmokle arsebobis istorias eZRvneba;<br />
n.f.<br />
kandelaki n.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: qarTuli klasikuri mWevrmetyveleba<br />
Tb., 1961<br />
avtoris miTiTebiT, <strong>akaki</strong> wereTlis maxvilgonieri da<br />
naTeli azrovneba Tanabari ZaliT brwyinavda werilobiTi<br />
da zepiri Semoqmedebis sferoebSi _ literaturasa da<br />
mWevrmetyvelebaSi, rasac misi moswrebuli sityvebi, elvare<br />
nakvesebi da frTiani gamonaTqvamebic adasturebs. avtori<br />
Tvlis, rom <strong>akaki</strong>s mWevri sityva ukiduresi sisadaviT<br />
xasiaTdeba. farTodaa cnobili mwerlis sajaro leqciebi.<br />
is sadResaswaulo sityvis didi ostati iyo, raSic mas maxvilgoniereba<br />
da moswrebuli sityvac uwyobda xels. naS-<br />
41
omSi gaanalizebulia poetis sadResaswaulo da samgloviaro<br />
sityvebi. aqve xazgasmulia <strong>akaki</strong>s damsaxureba samosamarTlo<br />
mWevrmetyvelebis ganviTarebis dargSi, kerZod,<br />
ganxilulia misi sityva 1876 wels quTaisSi `svanTa procesze~,<br />
sajaro gamosvlebi literaturul samsjavroebSi.<br />
naSromis daskvniT nawilSi SeniSnulia, rom <strong>akaki</strong> were-<br />
Teli qarTuli klasikuri mWevrmetyvelebis ukanaskneli<br />
didi warmomadgenelia.<br />
m.k.<br />
koWlavaSvili al.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da WiaTuris marganeci<br />
Tb., 1958<br />
wignSi miTiTebulia, rom qarTvel samocianelTa progresuli<br />
nawili xels uwyobda qveyanaSi mrewvelobis ganviTarebas.<br />
dokumenturi masala gvidasturebs, rom <strong>akaki</strong> literaturul<br />
da sazogadoebriv moRvaweobasTan erTad praqtikulad<br />
zrunavda Cveni qveynis bunebrivi simdidris gamoyenebaze<br />
da WiaTuris marganecis mrewvelobasac man Cauyara safuZveli.<br />
am sakiTxis gaSuqebisaTvis naSromSi gamoyenebulia<br />
arsebuli samecniero literatura, presa, arqivebsa da muzeumebSi<br />
daculi sabuTebi, mogonebebi.<br />
avtori miuTiTebs, rom mwerals surda, marganecis mrewvelobis<br />
ganviTarebiT qveynis Semosavali gazrdiliyo, rasac<br />
Sedegad skolebis, bankebis da sxva dawesebulebebis daarseba<br />
mohyveboda. saSuri saqme iyo aseve xalxuri zepirsityvierebis<br />
nimuSebis Segroveba da gamocema, rac marganecis<br />
warmoebiT miRebuli SemosavliT unda dafinansebuliyo. samwuxarod,<br />
poetma Tavis ocnebis ganxorcieleba ver SeZlo.<br />
gamokvlevis teqsts erTvis dokumenturi wyaroebi: sayuradRebo<br />
sabuTebi da masalebi, maT Soris, epistoluri<br />
teqstebi.<br />
m.k.<br />
42
sixaruliZe q.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: qarTveli mwerlebi da xalxuri Semoqmedeba<br />
w. 1, Tb., 1956<br />
naSromSi aRniSnulia, Tu ra Rvawli miuZRvis <strong>akaki</strong>s folkloruli<br />
teqstebis Sekrebisa da popularizaciis saqmeSi.<br />
avtori aanalizebs <strong>akaki</strong>s werilebs, romlebic xalxur zepirsityvierebas<br />
eZRvneba. maTSi <strong>akaki</strong> xazs usvams folkloris<br />
mecnierul Rirebulebas, mis sazogadoebriv funqcias,<br />
mxatvrul Taviseburebebs da sxv. amitomac gasakviri araa,<br />
rom poetis nawarmoebebi organulad ukavSirdeba xalxur Semoqmedebas.<br />
naSromSi naCvenebia es kavSiri, ganxilulia mwerlis<br />
mier folkloridan aRebuli siuJetebi da Temebi.<br />
avtoris yuradRebas iqcevs <strong>akaki</strong>s nawerebSi warmodgenili<br />
qarTuli wes-Cveulebebi, saqorwino ceremoniali, micvalebulis<br />
dakrZalvis wesi, sakanonos moxda, ficiskacoba da<br />
sxva.<br />
m.k.<br />
surgulaZe a.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
wignSi: qarTuli sazogadoebriv-politikuri<br />
azrovnebis istoriidan<br />
Tb., 1981<br />
wignis IV TavSi _ `erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraoba<br />
70-ian wlebSi~ _ mkiTxveli gaecnoba <strong>akaki</strong> wereTlis,<br />
rogorc erovnuli moZraobis erT-erTi lideris, naazrevs<br />
arsebuli politikuri viTarebis, qveynis gaTavisuflebis<br />
strategiisa da sxva mniSvnelovani sakiTxebis Sesaxeb.<br />
mkvlevari dawvrilebiT mimoixilavs <strong>akaki</strong>s publicistur<br />
werilebs da maTSi gamoTqmul sazogadoebriv-politikuri<br />
xasiaTis mosazrebebs. gansakuTrebiT sayuradRebod mas 1876<br />
wels `droebis~ ianvris nomerSi gamoqveynebuli feletoni<br />
_ `xarlampios mogonakis werilebidan~ _ miaCnia, romelsac<br />
alegoriis brwyinvale nimuSad miiCnevs. avtori exeba ide-<br />
43
ologiur niadagze <strong>akaki</strong>s dapirispirebas i. WavWavaZesTan,<br />
n.nikolaZesa da sxva moRvaweebTan.<br />
m.k.<br />
Ciqovani m.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da xalxuri sityviereba<br />
Tb., 1958<br />
monografia rva Tavisgan Sedgeba. pirveli Tavi eTmoba im<br />
garemos daxasiaTebas, romelSic aRizarda a. <strong>wereTeli</strong>. avtori<br />
miuTiTebs, rom poetze didi gavlena iqonia xalxurma<br />
Semoqmdebam.<br />
wignis Semdeg TavebSi avtori ganixilavs <strong>akaki</strong>s folklorul<br />
Sexedulebebs. aq saubaria Tavad <strong>akaki</strong>s SemkreblobiT<br />
saqmianobaze, gaanalizebulia 1913 wlis 30 marts al. abaSelis<br />
saRamoze wakiTxuli leqcia, romelic misi naxevarsaukunovani<br />
dakvirvebis Teoriuli ganzogadebis mcdelobaa.<br />
gamokvlevaSi folkloruli masala warmoCenilia, rogorc<br />
<strong>akaki</strong>s STagonebis wyaro Tematikis, kompoziciis Tu mxatvrul-saxeobrivi<br />
sistemis TvalsazrisiT. Seswavlilia folkloruli<br />
elementebi <strong>akaki</strong>s lirikaSi, daZebnilia Sesabamisi<br />
paralelebi, saubaria <strong>akaki</strong>s mier Targmnil Tu originalur<br />
igav-arakebze da maT kavSirze xalxur SemoqmedebasTan. calke<br />
Tavebi eTmoba <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi miTosuri masalis<br />
asaxvas. teqstis analizis safuZvelze mkvlevari askvnis,<br />
rom <strong>akaki</strong> SesaniSnavad icnobda rogorc qarTul, ise antikuri<br />
xanis berZnul miTebsa da legendebs.<br />
m.k.<br />
44
e) <strong>akaki</strong> da qarTuli enis sakiTxi<br />
danelia k.<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis naazrevi qarTuli saliteraturo enis<br />
istoriis sakiTxebze<br />
wignSi: narkvevebi qarTuli samwerlobo enis istoriidan<br />
t. II, `universali~, 2009<br />
krebulSi Setanilia qarTuli samwerlobo enis aqtualur<br />
sakiTxebTan dakavSirebiT Seqmnili werilebi da gamokvlevebi<br />
(leqsika, etimologia, mwerlis ena, mwignobruli stili,<br />
werilobiTi Zeglebis enobrivi raoba da a. S.). maT Sorisaa<br />
statia `<strong>akaki</strong> wereTlis nazrevi qarTuli saliteraturo<br />
enis istoriis sakiTxebze~, romelic sagulisxmo dakvirvebebs<br />
Seicavs.<br />
<strong>akaki</strong>s arasodes dauweria specialur Sroma enis sakiTxebze,<br />
magram xSirad gamouTqvams swori da sayuradRebo azri<br />
enis raobasa da daniSnulebaze. <strong>akaki</strong>s daintereseba zogadenaTmecnieruli<br />
sakiTxebiT erovnuli mrwamsiTaa motivirebuli.<br />
mkvlevari ramdenime aspeqtSi ganixilavs <strong>akaki</strong>s enaTmecnierul<br />
naazrevs: 1. enis istoria _ eris istoria da Tavgadasavalia;<br />
2. umwerlobo qarTveluri enebis roli saliteraturo<br />
qarTulis gaZlierebis saqmeSi; 3. saliteraturo<br />
enis dialeqtebTan damokidebuleba; 4. mwerliseuli etimologiebi;<br />
5. samwerlo enis siwmindisaTvis brZola; mkvlevris<br />
azriT, <strong>akaki</strong>s qarTuli enis Tvisobriv gardaqmnaSi iseTive<br />
wvlili miuZRvis, rogoric puSkins rusul sinamdvileSi.<br />
krebuls erTvis korneli danelias Sromebis qronologiuri<br />
bibliografia (Semdg.: nana danelia).<br />
n.f.<br />
45
sanikiZe T.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli leqsikis ganviTarebis<br />
sakiTxebi<br />
Tb., 1984<br />
naSromSi <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> miCneulia qarTuli saliteraturo<br />
enis erT-erT reformatorad. avtori aRniSnavs, rom<br />
XIX saukunisTvis TiTqmis ar arsebobda qarTuli saliteraturo<br />
ena. mwerlebi iyenebdnen moZvelebul, mZime formebs.<br />
<strong>akaki</strong>m miznad daisaxa iseTi eniT ewera, romelic xalxisTvis<br />
misaRebi da gasagebi iqneboda. man qarTul sityvebs SesZina<br />
ubraloeba, sxvagvari JReradoba da gamomxatveloba. <strong>akaki</strong>s<br />
ena gamoirCeva Tavisi gamWvirvalobiT, lakoniurobiT, simartiviTa<br />
da moqnilobiT.<br />
naSromSi dawvrilebiTaa ganxiluli <strong>akaki</strong>s leqsikaSi<br />
gamoyenebuli sinonimebi, antonimebi, antonimuri kompozitebi,<br />
epiTetebi, paronimebi da sxv. naSromSi calke Tavi eTmoba<br />
<strong>akaki</strong>s mier leqsemis mniSvnelobis velis gafarToebis<br />
sakiTxsac.<br />
m.a.<br />
ZiZiguri S.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli ena<br />
wignSi: qarTvel klasikosTa enobrivi memkvidreoba<br />
Tb.,1971<br />
avtori <strong>akaki</strong>s miiCnevs axali saliteraturo enis erT-erT<br />
Teoretikosad da misi damkvidrebisTvis mebrZol Semoqmedad.<br />
werilSi dawvrilebiTaa ganxiluli is wanamZRvrebi,<br />
romlebsac eyrdnoboda <strong>akaki</strong> axali samwerlobo qarTulis<br />
Camoyalibebisa da damkvidrebis procesSi.<br />
mkvlevris azriT, <strong>akaki</strong>s literaturuli stilis niSandoblivi<br />
Tviseba swored Zaldautanlobaa. xalxur metyvelebasTan,<br />
zepirsityvierebasTan siaxlove gaxda poetis enis<br />
masazrdoebeli wyaro. S. ZiZiguri aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong> qar-<br />
Tuls dialeqturi formebiT amdidrebda, Tumca, amavdroulad,<br />
misTvis miuRebeli iyo sxvadasxva kiloSi damkvidrebul<br />
formaTa saliteraturo enaSi meqanikurad gadmotana.<br />
46
poeti uaryofda arqaizmebs, Tumca es ar gulisxmobda misi<br />
mxridan qarTuli saliteraturo enis saRi formebis ugulebelyofas.<br />
avtori exeba <strong>akaki</strong>s damokidebulebas qarTul-<br />
Si axal sityvaTa damkvidrebisadmi da askvnis, rom, <strong>akaki</strong>s<br />
azriT, xalxuri masalis gaTvaliswineba odnavadac ar bRalavs<br />
qarTul leqsikur fonds, rac Cveni enis saocari simyarisa<br />
da misi gramatikuli wyobis damsaxurebaa.<br />
m.a.<br />
jorbenaZe b.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli saliteraturo ena<br />
wignSi: balavari mwerlobisa<br />
Tb., 1987<br />
wignSi ganxilulia poeturi enisa da stilis sakiTxebi.<br />
zogadi problemebi Seswavlilia d. guramiSvilis, ak. wereTlis,<br />
al. yazbegis, vaJa-fSavelas, k. gamsaxurdias, i. griSaSvilis,<br />
g. leoniZis Semoqmedebis magaliTze.<br />
narkvevSi „<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli saliteraturo<br />
ena“ avtori gamokveTs <strong>akaki</strong>s mniSvnelobas qarTuli enis<br />
siwmindis dacvis saqmeSi. miiCnevs, rom <strong>akaki</strong> erT-erTi pirvelTagani<br />
iyo, vinc qarTuli saliteraturo enis gasamdidreblad<br />
qarTvelur enaTa monacemebi da kilo-kavebSi gabneuli<br />
formebi gaiTvaliswina. <strong>akaki</strong>m etimologiuri Tu leqsikologiuri<br />
analizis gakeTebac scada. mas myarad gansaz-<br />
Rvruli pozicia hqonda mxatvrul TxzulebaTa enis Taobazec.<br />
aqac igi zusti gamoTqmebis momxred gvevlineba. b. jorbenaZe<br />
askvnis, rom <strong>akaki</strong>s arasodes uRalatia erTxelve ar-<br />
Ceuli principisaTvis da rom dedaenis ganvrcoba da<br />
gaZliereba misi Semoqmedebis balavari iyo.<br />
m.g.<br />
47
kiknaZe v.<br />
48<br />
v) <strong>akaki</strong> da qarTuli Teatri<br />
sivrce Teatrisa<br />
Tb., 1975<br />
wigni sami nawilisgan Sedgeba: `mwerali da Teatri~, romel-<br />
Sic qarTveli mwerlebis Semoqmedebazea saubari; etiudebi, romelSic<br />
gamoCenil qarTvel msaxiobebze arsebuli mogonebebia<br />
warmodgenili da narkvevebi, romelic moicavs werilebs literaturisa<br />
da Teatris Sesaxeb. werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori<br />
afasebs <strong>akaki</strong>s Teatralur naazrevs, mis mier qarTuli Teatris<br />
mimarT gamoTqmul Sefasebebs, aseve, mis interess rusuli da<br />
ucxouri klasikuri dramaturgiisadmi, kerZod, ostrovskisa da<br />
Seqspirisadmi. avtori xazs usvams <strong>akaki</strong>s mosazrebas qarTuli<br />
Teatris ganviTarebis perspeqtivis Sesaxeb da gamokveTs mis Sefasebas<br />
Teatris mier sazogadoebaSi optimisturi ganwyobilebis<br />
danergvasTan dakavSirebiT.<br />
a.f.<br />
radiani S.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli Teatris problemebi<br />
Tb., 1958<br />
narkvevi Sedgeba Sesavlisa da sami nawilisagan. SesavalSi<br />
avtori saubrobs 60-ianelTa da konkretulad <strong>akaki</strong>s Rvawlze<br />
axali esTetikuri principebis damkvidrebis saqmeSi.<br />
qveTavSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis literaturuli Sexedulebani<br />
_ gamokveTilia poetis Teoriul-esTetikuri mrwamsi, romlis<br />
mTavari principi mxatvruli realizmis apologiaa. qve-<br />
TavSi _ realisturi Teatraluri xelovnebisaTvis _ warmodgenilia<br />
sasceno xelovnebis <strong>akaki</strong>s mier SemuSavebuli<br />
Teoria; xolo nakveTSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis dramaturgia _ mimoxilulia<br />
<strong>akaki</strong>s Janrobrivad mravalferovani dramaturgiuli<br />
memkvidreoba (dramatuli poemebi, dramebi, komediebi,<br />
scenebi); avtori exeba ara marto originalur, aramed Targmnil<br />
da gadmokeTebul piesebsac. narkvevs agvirgvinebs<br />
mkvlevris daskvna: Tavisi komediebiTa da dramebiT a. were-
Tels sapatio adgili uWiravs qarTuli draaturgiis istoriaSi<br />
da mis qmnilebaTa umravlesobas dResac ar daukargavs<br />
didi SemecnebiTi mniSvneloba.<br />
n.f.<br />
xuciSvili s.<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> — qarTuli Teatris istorikosi<br />
wignSi: literaturul-kritikuli narkvevebi<br />
Tb., 1969<br />
wignSi ganxilulia XIX saukunis qarTuli literaturis,<br />
qarTuli kritikisa da publicistikis mniSvnelovani sakiTxebi.<br />
mocemulia: boslevelis, a. cagarlis, g. TumaniSvilis, v. miqela-<br />
Zis, s. dodaSvilisa da sxvaTa Semoqmedebisa da sazogadoebrivi<br />
Rvawlis analizi. werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ qarTuli Teatris<br />
istorikosi~ _ avtori saubrobs <strong>akaki</strong> wereTlis mier Setanil<br />
wvlilze qarTuli Teatris ganviTarebaSi. s. xuciSvili asaxelebs<br />
im msaxiobebs, romelTa scenaze gamosvlac <strong>akaki</strong>s saxels<br />
ukavSirdeba. avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s interesze rusuli da<br />
ucxouri dramaturgiis mimarT; mkvlevari <strong>akaki</strong>s qarTuli Teatris<br />
istorikoss uwodebs, radgan is am ukanasknelis ganviTarebis<br />
uSualo TviTmxilvelad miaCnia.<br />
a.f.<br />
z) literaturuli urTierTobebi<br />
burjanaZe q.<br />
me-19 saukunis qarTuli mxatvruli Targmanis<br />
istoriis sakiTxebi<br />
Tsu, 1992<br />
naSromis mizania gviCvenos qarTuli mxatvruli Targmanis<br />
ganviTarebis gza, warmogvidginos Targmanis Teoriis<br />
Sesaxeb Seqmnil TxzulebaTa analizi Targmanis Tanamedrove<br />
Teoriis WrilSi.<br />
wignis Sedgeba winasityvaobis, Sesavali werilisa da 5 Tavisagan.<br />
mesame TavSi _ XIX s. 60-iani wlebis mTargmnelobiTi<br />
49
saqmianoba da qarTveli samocianelebi _ ori qveTavi eZRvneba<br />
<strong>akaki</strong> wereTels: a. <strong>wereTeli</strong> Targmanis Sesaxeb da<br />
a.wereTlis Targmani.<br />
pirvel werilSi mkvlevari mimoixilavs <strong>akaki</strong>s mier sxvadasxva<br />
dros gamoTqmul Sexedulebebs mxatvruli Targmanis<br />
mniSvnelobis, masalis SerCevis principebisa da Targmanis<br />
Sesrulebis meTodologiis Sesaxeb; meore werilSi ki Sefasebulia<br />
<strong>akaki</strong>s mier Targmnili teqstebi (dramaturgia, lirika,<br />
igav-arakebi); sainteresoa, rom mkvlevari warmoadgens<br />
paralelur teqstebs, riTac mkiTxvels saSualebas aZlevs,<br />
TvalnaTliv darwmundes <strong>akaki</strong>s, rogorc mTargmnelis,<br />
ostatobaSi.<br />
n.f.<br />
nikoleiSvili a.<br />
ebrauli Tema qarTul mwerlobaSi<br />
quTaisi, 2008<br />
wignSi saubaria ebrauli sakiTxisadmi qarTvel mweralTa<br />
damokidebulebis arsze. wignis redaqtorebi arian s. sigua<br />
da r. enuqaSvili (enoqi. israeli). masSi ganxilulia ebrauli<br />
Tema i. WavWavaZis, i. gogebaSvilis, n. nikolaZis, s. mesxis, d.<br />
kldiaSvilis, m. javaxiSvilis, n. lorTqifaniZisa, t. tabiZis<br />
da sxvaTa SemoqmwdebaSi. wigns axlavs avtoris Sesavali<br />
werili.<br />
narkvevSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s Tbil<br />
damokidebulebaze ebraelebis mimarT, ganixilavs am keTilganwyobis<br />
mizezebs, kerZod, ebraeli xalxis niWierebasa da<br />
inteleqtualur SesaZleblobebs. avtori aanalizebs <strong>akaki</strong>s<br />
gansakuTrebul dainteresebas ebrauli sakiTxebiT, aseve saubrobs<br />
mwerlis mier ebrael da qarTvel xalxs Soris danaxul<br />
msgavsebaze; asaxelebs im nawarmoebebs, romlebic mas<br />
ebraul Temaze aqvs Seqmnili. a. nikoleiSvili werilis daskvniT<br />
nawilSi kidev erTxel xazs usvams mwerlis ebrauli<br />
TemiT dainteresebas da <strong>akaki</strong>s qarTul literaturaSi<br />
mkveTrad gamoxatuli saxasiaTo niSan—TvisebebiT aRbeWdil<br />
qarTvel ebraelTa literaturuli saxeebis Seqmnis fuZemdebels<br />
uwodebs.<br />
a.f.<br />
50
i.a. krilovi qarTul literaturaSi<br />
Tb., 1945<br />
CxeiZe T.<br />
wigni Sedgeba Sesavlisa da oTxi Tavisagan. pirvel TavSi<br />
saubaria mwerlis biografiaze. meore da mesame TavebSi avtori<br />
afasebs gr. orbeliansa da r. erisTavs, rogorc krilovis<br />
mTargmnelebs. qveTavSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, rogorc krilovis<br />
mTargmneli” avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s Targmanebze,<br />
Targmnis procesTan dakavSirebul sirTuleebsa da Targmanis<br />
xasiaTze. avtori saubrobs im Sinaarsobriv cvlilebebze,<br />
romlebic am arakebis qarTul sinamdvileze morgebis<br />
mizniT ganaxorciela <strong>akaki</strong>m. avtori ganixilavs igavebis Tematikas<br />
da adarebs maT originals. naSromSi avtori aanalizebs<br />
igavebis Semoklebis da maTi gavrcobis mizezebs, xazs<br />
usvams a. wereTlis ostatobas kriloviseul igav-arakTa<br />
reziumeebis TargmnaSi da yuradRebas amaxvilebs Targmaneb-<br />
Si arsebul xarvezebze.<br />
wignSi ganxilulia arakTa saleqso wyoba da sazomebi; werilis<br />
daskvniT nawilSi avtori Tezisurad warmogvidgens im<br />
ZiriTad mosazrebebs, romlebic wignSia gaanalizebuli.<br />
a.f.<br />
T) saiubileo krebulebi<br />
<strong>akaki</strong>s saiubileo krebuli<br />
m.d. kiknaZis stamba<br />
tf., 1908<br />
krebuli gamosca <strong>akaki</strong>s saiubileo komitetma. masSi Sesulia<br />
ia ekalaZis, a. cagarlis, a. xaxanaSvilis, i. fancxavas,<br />
sv. yifianis, a. erisTavi-xoStarias, i. gogebaSvilis, s. merkvilaZis,<br />
iv. buquraulis werilebi, sityvebi da mogonebebi.<br />
aseve, poetisadmi miZRvnili leqsebi, romelTa avtorebi<br />
arian: T. razikaSvili, kortoxa, d. TomaSvili, dutu megreli,<br />
centeraZe, i. evdoSvili, a. SanSiaSvili, daria, v. ruxaZe,<br />
S. navTluReli, g. nuciZe, l. katoZe, S. mRvimeli, i. mWedliS-<br />
51
vili, k. guliaSvili, i. <strong>wereTeli</strong>, k. kvinixiZe, k. mayaSvili,<br />
pasiko lor-i, giorgi qiziyeli.<br />
n.f.<br />
52<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
saiubileo krebuli dabadebis 100 wlisTavisaTvis<br />
Tsu, 1940<br />
krebuli, romelic <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis 100 wlis-<br />
Tavs mieZRvna, ori ganyofilebisgan Sedgeba: werilebi da<br />
mogonebebi;<br />
pirvel nawilSi 23 narkvevia dabeWdili. krebuls xsnis d.<br />
yifSiZis werili `qarTveli xalxis sayvareli poeti~; aqvea<br />
warmodgenili g. tabiZis leqsi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~. mix. zandukeli<br />
vrcel narkvevSi `<strong>akaki</strong>s lirika~ mimoixilavs ara marto<br />
<strong>akaki</strong>s leqsebis Tematikas, aramed saubrobs im mxatvrulgamomsaxvelobiT<br />
xerxebze, romelTa ubadlo ostatic iyo<br />
<strong>akaki</strong>. s. Wilaia ki werilSi `<strong>akaki</strong>s proza~ saubrobs istorizmis<br />
gamovlenis principze, Txrobis poetur stilze, zRaprul<br />
elementebze, tipis xatvis meTodze, moulodnelobis<br />
efeqtsa da sxva xerxebze, romelTa erTobliobac <strong>akaki</strong>s<br />
prozas ganumeorebel xibls aniWebs. amave nakveTSi warmodgenili<br />
mix. zandukelis kidev erTi statia _ `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />
rogorc publicisti~. masSi gaanalizebulia TegdaleulTa<br />
da konkretulad <strong>akaki</strong>s damsaxureba qarTuli publicisturi<br />
azrovnebis ganviTarebaSi. ak. kenWoSvilis werilSi `<strong>akaki</strong><br />
wereTlis mxatvruli prozis kompozicia~ SemoTavazebulia<br />
saintereso dakvirvebebi prozauli teqstis agebis <strong>akaki</strong><br />
wereTliseul originalur maneraze. krebulSi aseve gaecnoba<br />
mkiTxveli ak. avaliSvilis, s. xuciSvilis, S. radianis, k. kekeliZis,<br />
l. melqiseT-begis, d. gamezardaSvilis, maqs. berZeniSvilis,<br />
qs. sixaruliZis, ap. maxaraZis da sxvaTa werilebs;<br />
krebulis meore nawilSi warmodgenilia i. griSaSvilis,<br />
f.gokielis, s. WoRoSvilis da i. eliaSvilis mogonebebi.<br />
krebulis redaqtoria Tsu reqtori, d. yifSiZe, xolo saredaqcio<br />
kolegiis wevrebi arian: mix. zandukeli, d. uznaZe,<br />
d. yifSiZe, s. iordaniSvili da v. miqaZe.<br />
n.f.
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> 150<br />
saiubileo krebuli<br />
Tsu, 1993<br />
wignSi, romelic poetis dabadebis 150-e wlisTavs mieZRvna,<br />
15 narkvevia dabeWdili. maTSi gaSuqebulia <strong>akaki</strong>s mravalmxrivi<br />
da mravalferovani moRvaweobis sxvadasxva<br />
aspeqti.<br />
b. jorbenaZe werilSi `dedaenis moamage~ saubrobs <strong>akaki</strong>s<br />
enis specifikaze, mis Rvawlze erTiani saliteraturo enis<br />
damkvidrebisaTvis brZolaSi; aseve, Rirssacnobad miiCnevs<br />
<strong>akaki</strong>s sakuTriv enaTmecnierul dakvirvebebs; statiis bolos,<br />
imis TvalsaCinod warmosadgenad, Tu raoden hgavda<br />
enis sakiTxSi erTmaneTs XIX saukunis moRvaweTa pozicia,<br />
mkvlevari <strong>akaki</strong>s gamonaTqvamebTan erTad gvacnobs amonaridebs<br />
i. WavWavaZis, d. yifianis, gr. orbelianis, p. mirianaSvilis<br />
nawerebidan.<br />
v. vaxania werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> poeti rolisa da daniSnulebis<br />
Sesaxeb~ mimoixilavs poetis Semoqmedebas da<br />
askvnis, rom mas 60-iani wlebis ideuri poziciebidan aqvs<br />
gaSuqebuli Semoqmedisa da sinamdvilis urTierTobis problema,<br />
rac <strong>akaki</strong>s realizmis erT-erT did Teoretikosad<br />
warmogvidgens.<br />
k. meZvelia narkvevSi `<strong>akaki</strong> wereTlis ori biografiuli<br />
TariRi (1908; 1915) quTaisis saarqivo masalebis mixedviT~<br />
gadmogvcems, Tu ragvari dabrkolebebis gadalaxva dasWirdaT<br />
qarTvel sazogado moRvaweebs, raTa <strong>akaki</strong>s iubile aReniSnaT<br />
da ra akrZalvebi daaweses carizmis biurokratma moxeleebma;<br />
aqvea masala imis Sesaxeb, Tu rogor gamoxata<br />
quTaisis inteligenciam <strong>akaki</strong>s gardacvalebiT gamowveuli<br />
mwuxareba.<br />
p. kekeliZe Tavis narkvevSi `<strong>akaki</strong> wereTlis istiriuldramatuli<br />
poemis `Tamar cbieris~ quTaTuri xelnaweri da<br />
Txzulebis kanonikuri teqsti~, mocemulia quTaisSi gamovlenili<br />
teqstis teqstologiuri aRwera da analizi; aqvea<br />
dabeWdili mkvlevris mier aRdgenili kanonikuri teqsti.<br />
s. xuciSvili statiaSi `<strong>akaki</strong> wereTlis rusuli nawarmoebebi~<br />
aRniSnavs, rom poetis mier Seqmnili rusulenovani<br />
53
Txzulebebis mxolod Zalze mcire nawilia dabeWdili akademiuri<br />
gamocemis (TxuTmet tomad) bolo tomSi. mecnieris<br />
azriT, cxadia, poetis rusulenovani nawerebi mxatvruli<br />
RirsebiT Camouvardebian qarTul enaze SeqmnilT, magram es<br />
maT mniSvnelobas odnavadac ar akninebs. mecnieri mimoixilavs<br />
am publikaciaTa Tematikas da damatebis saxiT aqveynebs<br />
<strong>akaki</strong>s rusulenovan moTxrobas `О шести фонарях грд. Эа на<br />
Фазисе~.<br />
krebulSi dabeWdilia sxva saintereso naSromebic, ker-<br />
Zod: i. beraZis `eris interesebisaTvis daucxromeli mebrZoli~,<br />
T. axvledianis `amiranis saxisTvis <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebaSi~,<br />
n. mesxias `istoria da <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~, m. qajaias<br />
`<strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi muSaobis erTi niSani~,<br />
ak.xinTibiZis `<strong>akaki</strong>s versifikaciis Seswavlis istoriidan~,<br />
s. yubaneiSvilis `<strong>akaki</strong> wereTlis lirikis Taviseburebani~,<br />
d. Tuxarelis `<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedebis erTi aspeqtis<br />
Sesaxeb~, l. gricikis `saTaveebi Semdgari da arSemdgari Sexvedrebisa~,<br />
q. burjanaZis `<strong>akaki</strong>s mTargmnelobiTi principi~,<br />
n. kapanaZis `fonetikuri analizi da simbolika frangul<br />
TargmanSi~.<br />
krebulis redaqtoria T. kikaCeiSvili.<br />
n.f.<br />
54<br />
i) krebulebi<br />
<strong>akaki</strong> krebuli _ I<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis kabineti<br />
Tsu, 1999<br />
krebuli Sedgeba 6 ganyofilebisagan. wigns win uZRvis<br />
prof. i. evgeniZis werili _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> Tanamedroveobis<br />
konteqstSi, romelic aris erTgvari mcdeloba, warmoaCinos,<br />
erTi mxriv, <strong>akaki</strong> wereTlis mimarTeba TanamedroveobasTan<br />
da, meore mxriv, aCvenos misi naazrevis sadReiso<br />
aqtualuroba.<br />
I. krebulis pirvel nakveTSi ibeWdeba <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
gamouqveynebeli piradi werilebi da miviwyebuli publika-
ciebi. kerZod, piradi werilebi iv. gvaramaZisadmi da <strong>akaki</strong>s<br />
mier gaz. `TeatrSi~ (№8, №10) dabeWdili statia `werilebi<br />
Cvens mwerlobaze~. i. evgeniZis bolosityvaobaSi mocemulia<br />
am werilebis analizi. aqvea l. WrelaSvilis werili `atribuciis<br />
zogierTi sakiTxi~ (<strong>akaki</strong> wereTlis ucnobi nawerebi<br />
da miviwyebuli publikaciebi).<br />
II. ganyofilebaSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> qarTvel poetTa<br />
TvalTaxedviT _ dabeWdilia t. Wanturias da d. weredianis<br />
narkvevebi. maTSi sagulisxmo kuTxiTaa danaxuli <strong>akaki</strong>s<br />
lirikis Taviseburebebi.<br />
III. ganyofilebaSi _ kvali naTeli _ warmodgenilia gr.<br />
kiknaZis werili _ `ilia WavWavaZisa da <strong>akaki</strong> wereTlis<br />
pedagogiuri TvalsazrisiT SeswavlisaTvis~.<br />
IV. ganyofilebaSi _ narkvevebi da statiebi _ masala sam<br />
qveganyofilebadaa warmodgenili; pirvelSi l. minaSvilis,<br />
e. xinTibiZis, T. kikaCeiSvilis, T. jologuasa da sxvaTa saintereso<br />
narkvevebia warmodgenili; meoreSi _ b. uties,<br />
l.gricikis, v. imnaiSvilis da a.S. werilebSi naCvenebia ak.wereTlis<br />
mimarTeba frangul, ukrainul da a. S. sinamdvilesTan.<br />
mesame ganyofilebaSi ki l. wurwumias, g. julayiZis<br />
da r. gaxokiZis werilebSi mkiTxveli gaecnoba <strong>akaki</strong>s esTetikur-anTropologiur<br />
xedvas, mis warmodgenas biznesis<br />
ganviTarebis Sesaxeb da <strong>akaki</strong>s Rvawls manganumis aTvisebis<br />
saqmeSi qimikosis TavlTaxedviT.<br />
V. nakveTSi _ dokumentebi, masalebi - mocemulia <strong>akaki</strong>s<br />
Sesaxeb S. baramiZisa da n. talaxaZis mier moZiebuli da Sekrebili<br />
mogonebebi;<br />
VI. bolo nakveTSi _ axalgazrda mecnierTa Sromebi _<br />
m.varsimaSvilis, n. fruiZis, f. metrevelisa da n. ozbeTelaSvilis<br />
werilebSi saubaria <strong>akaki</strong>s lirikis gr. robaqiZiseul<br />
Sefasebaze, <strong>akaki</strong>s `legendis~ saxelwodebiT cnobil<br />
prozaul TxzulebaTa da zogadad prozis specifikis Sesaxeb;<br />
aseve, gamovlenilia qristianuli motivebi `Tornike<br />
erisTavis teqstSi~.<br />
n.f.<br />
55
56<br />
<strong>akaki</strong> krebuli II<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis kabineti<br />
Tsu, 2005<br />
krebuli 7 ganyofilebisagan Sedgeba. pirvel nawilSi<br />
ibeWdeba <strong>akaki</strong>s axlad gamovlenili nawerebi, kerZod, leqsebi,<br />
11 publicisturi da 3 piradi werili. nakveTs asrulebs<br />
n. fruiZis werili `zogierTi ram <strong>akaki</strong> wereTlis axlad<br />
gamovlenil nawerTa Sesaxeb~.<br />
wignis meore nawilSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> qarTvel mweralTa<br />
TvalTaxedviT~ _ dabeWdilia k. gamsaxurdias leqsebi,<br />
t. tabiZis, n. miwiSvilis, o. ioselianis, f. xalvaSis da<br />
m.qurdianis werilebi.<br />
mesame nawilSi _ narkvevebi da werilebi _ gamoqveynebulia<br />
i. evgeniZis, l. minaSvilis, T. kikaCeiSvilis, gr. farulavas,<br />
n. fruiZis, T. SarabiZis, l. feraZis da sxvaTa<br />
saintereso naSromebi;<br />
meoTxe nawilSi _ <strong>akaki</strong> ucxoelTa TvaliT _ daviT agmonis,<br />
al. manveliSvilisa da pereviselis (g. <strong>wereTeli</strong>) werilebis<br />
gverdiT warmodgenilia bulgareli filosofosis, g. ga-<br />
Cevis, uaRresad saintereso werilis - rusuli erosi _ Targmani<br />
(Targmnes n. fruiZem da t. moskalenkom), romelSic avtori<br />
msjelobs <strong>akaki</strong> wereTlis `Cems TavgadasavalSi~ moTxrobili<br />
gaZiZavebis tradiciis mniSvnelobaze.<br />
mexuTe nakveTSi mocemulia mecnierebis sxva sferoTa<br />
warmomadgenlebis _ r. gaxokiZis, r. gamyreliZisa da g. julayiZis<br />
narkvevebi.<br />
meeqvse nawilSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> kinoxelovnebasa da Teatralur<br />
samyaroSi _ dabeWdilia b. evgeniZis werili, romelSic<br />
<strong>akaki</strong>s qmnilebebis kinoekranizaciisa Tu sasceno<br />
versiebis Sesaxebaa saubari; aqvea d. silagaZis momzadebuli<br />
bibliografiuli masala Temaze `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli<br />
Teatri~.<br />
krebulis meSvide, bolo nawili eTmoba axlad gamovlenil<br />
masalas. aq mkiTxveli gaecnoba a) S. baramiZisa da n. fruiZis<br />
mier Segrovebul mogonebebs <strong>akaki</strong>ze; b) qronika-informaciebs.<br />
n.f.
k) Tematuri krebulebi<br />
<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> revoluciamdel qarTul<br />
literaturul kritikaSi<br />
(Semd.: m. goSaZe), Tsu, 1985<br />
krebulis redaqtorebi arian pr. kekeliZe da s. xuciSvili.<br />
naSroms win uZRvis Semdgenlis winasityvaoba, romel-<br />
Sic dasabuTebulia amgvari krebulis Seqmnis miznobrivoba.<br />
mkvlevari miuTiTebs: `raoden mcdaric ar unda iyos<br />
revoluciamdel qarTvel kritikosTa zogierTi mosazreba<br />
<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedebis ama Tu im sakiTxze, maT imdeni<br />
problema aRZres da wamoWres, udavod didi samsaxuri gauwies<br />
dRevandel kalmosnebs~.<br />
wignSi Tavmoyrilia yvelaze arsebiTi amonaridebi 100<br />
avtoris naSromidan, maT Soris: g. barTaSvilis, g. wereTlis,<br />
an. furcelaZis, s. mesxis, d. abduSeliSvilis, i. WavWavaZis,<br />
a.laistis, i. gogebaSvilis, n. nikolaZis, z. WiWinaZis, l. bocvaZis,<br />
k. abaSiZis, al. xaxanaSvilis, s. dadianis, iv. gomar-<br />
Tlis, f. maxaraZis, s. gersamias, al. WiWinaZis, e. TayaiSvilis,<br />
ip. varTagavas, v. kotetiSvilis, S. dadianis, p. ingoroyvas da<br />
sxvaTa.<br />
krebuls axlavs pirTa anbanuri saZiebeli da komentarebi,<br />
romelSic miTiTebulia, Tu sad da rodis daibeWda TiToeuli<br />
narkvevi. amasTan, Semdgenelni garda teqstTan dakavSirebuli<br />
SeniSvnebisa, mokle informaciasac gvawvdian kritikosTa<br />
Sesaxeb.<br />
n.f.<br />
57
sanikiZe T.<br />
58<br />
l) leqsikonebi<br />
<strong>akaki</strong>s poeziis sixSiris leqsikoni<br />
wigni I, a-m<br />
Tb., 1982<br />
leqsikonSi Tavmoyrilia <strong>akaki</strong> wereTlis poeturi enis sityvieri<br />
masala, romelic dalagebulia qarTuli enis ganmartebiTi<br />
leqsikonis mixedviT. igi TvalnaTliv gviCvenebs didi<br />
Semoqmedis sityvaTqmnadobis unars. Semdgeneli eyrdnoba<br />
SoTa rusTavelis qarTuli literaturis institutis mier<br />
15 tomad gamocemul <strong>akaki</strong> wereTlis TxzulebaTa sruli<br />
krebulis monacemebs.<br />
leqsikonis Semdgenlis mizani iyo, gamoevlina rac SeiZleba<br />
meti saleqsikono erTeuli (TiToeuli sityvis gaswvriv<br />
frCxilebSi Casmuli cifri miuTiTebs erTeulis gamoyenebis<br />
sixSires). leqsikoni agebulia ganmartebiTi, sixSirisa<br />
da simfonia-leqsikonebis principiT da sruliad gansxvavdeba<br />
aqamde arsebulTagan.<br />
leqsikonSi warmodgenilia yvela tipis leqsikuri erTeuli:<br />
dialeqturi formebi, ucxo sityvebi, geografiuli da<br />
sakuTari saxelebi. leqsikonis Semdgenelia T. sanikiZe,<br />
redaqtori _ S. ZiZiguri.<br />
n.f.<br />
sanikiZe T.<br />
<strong>akaki</strong>s poeziis sixSiris leqsikoni;<br />
wigni I, n-h<br />
Tb., 1983<br />
leqsikonis meore toms axlavs Semdgenlis bolosityva,<br />
romelSic vrcladaa saubari leqsikonis Sedgenilobisa da<br />
daniSnulebis Sesaxeb. raki wignis Seqmnis mizani iyo poetis<br />
sityvaTqmnadobis unaris srulad gamovlena, Semdgenels gadamwyveti<br />
mniSvneloba aRar miuniWebia, forma gramatikulad<br />
marTebuli iyo Tu ara. mecnieris dakvirvebiT, imeriz-
mebis xmareba ufro xSiria publicistikaSi, vidre poeziasa<br />
da prozaSi.<br />
<strong>akaki</strong> xSirad Segnebulad xmarobs dialeqtur formas,<br />
radgan igi `ganspetakebul provincializmad da dedaenis Tanaxmad<br />
aRmocenebulad~ miaCnia. dasturdeba e.w. terminologiuri<br />
leqsikac. krebulSi bevri iseTi sityvaa, romelic ar<br />
Sedis arn. Ciqobavas `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~<br />
(marto an-ze 122 aseTi sityvaa), maTgan bevri Tavad <strong>akaki</strong>s<br />
Seqmnilia (mag.: aZirtkbilebs, acxviruli da a. S.);<br />
dasasrul, Semdgeneli varauds gamoTqvams, rom <strong>akaki</strong>s<br />
leqsikonSi 6000-mde sityva aRmoCndeba, Tuki amagvaradve<br />
iqneba Seswavlili poetis prozac.<br />
n.f.<br />
m) mogonebebi<br />
<strong>akaki</strong>. mogonebebi<br />
Tb., 1948<br />
dadiani S.<br />
wignSi avtori ixsenebs Tavisi cxovrebis im epizodebs,<br />
romlebic <strong>akaki</strong> wereTelTanaa dakavSirebuli. <strong>akaki</strong> axlos<br />
iyo Salvas mamasTan, niko dadianTan. igi sxva mwerlebTan da<br />
sazogado moRvaweebTan erTad iRebda monawileobas `vefxistyaosnis~<br />
teqstis damdgeni komisiis muSaobaSi, ramac xeli<br />
Seuwyo <strong>akaki</strong>sTan daaxloebas. swored am garemoebis wyalobiT<br />
axsovs Salva dadians <strong>akaki</strong> adreuli siyrmidan. sayurad-<br />
Reboa mogonebebis is nawili, romelSic <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiTi<br />
muSaobis manerazea saubari. aqvea mocemuli <strong>akaki</strong>s damokidebuleba<br />
qarTuli Teatris, reJisorebis, axalgazrda msaxiobebis<br />
da sxva sakiTxebis mimarT.<br />
sazogadoebaSi gavrcelebul mcdar mosazrebas, rom TiTqos<br />
<strong>akaki</strong> xelaRebiT uaryofda bankis mniSvnelobas, niadags<br />
aclis mogonebebis is nawili, romelSic avtori detalurad<br />
ixsenebs, Tu ra ganacxada <strong>akaki</strong>m bankis sikeTisa da ilias<br />
Rvawlis Sesaxeb.<br />
59
sagulisxmo masalas Seicavs mogonebebi <strong>akaki</strong>s iubiles Sesaxeb;<br />
bevria saxumaro da kuriozuli Sinaarsis faqti poetis<br />
cxovrebidan.<br />
n.f.<br />
meunargia i.<br />
samaxsovro furclebi <strong>akaki</strong>s Sesaxeb<br />
wignSi: qarTveli mwerlebi, w. I<br />
Tb., 1957<br />
iona meunargias survili hqonia, daewera <strong>akaki</strong>s biografia,<br />
amitom yvelafers, rasac <strong>akaki</strong> ambobda an mis Sesaxeb<br />
ambobdnen, ubis wignakebSi iwerda. aRniSnuli werili iona<br />
meunargias ubis wignakSi Semonaxuli Canawerebia. igi poetis<br />
Sesaxeb bevr ucnob detals Seicavs.<br />
avtori gakvriT axasiaTebs <strong>akaki</strong>s Semoqmedebas da yvelaze<br />
maRal Sefasebas leqsebsa da maxvilsityvaobas aZlevs:<br />
`leqsSi kidev hyavs <strong>akaki</strong>s badali, magram maxvilsityvaobaSi,<br />
iumorSi, an rogorc is Targmnis am sityvas, xumrobaSi, imas<br />
swori ara hyolia da arca hyavs qarTul mwerlobaSi~, _ wers<br />
avtori. <strong>akaki</strong> Sedarebulia hainesTan da hiugosTan.<br />
mogonebebi sainteresoa erTi detaliTac. avtors masSi<br />
CaurTavs is kiTxvebi, romlebic 70-iani wlebis parizelTa<br />
saojaxo albomebSi iyo Cawerili stumris TavSesaqcevad.<br />
iona meunargias es wesi saqarTveloSic gadmouRia, magram<br />
ara Sesaqcevad, aramed mweralTa cxovrebisa da moRvaweobis<br />
zogierTi saintereso detalis gamosavlenad. kiTxvebi (`me<br />
vkiTxe <strong>akaki</strong>s~) dawerilia iona meurangias xeliT, pasuxebi ki<br />
(`iman mipasuxa~) miwerilia <strong>akaki</strong>s xeliT.<br />
e.z.<br />
mansvetaSvili i.<br />
mogonebani, naxuli da gagonili<br />
Tb., 1936<br />
iakob mansvetaSvilis mogonebebi mravalmxrivaa saintereso.<br />
ZiriTadad asaxavs XIX saukunis 70-80 w.w., anu im dros,<br />
roca ukve gaRviZebuli sazogadoebrivi azri SeuCereblad<br />
60
iwyebs ganviTarebas. avtori piradad icnobda <strong>akaki</strong>s, amitom<br />
sainteresoa misi mogonebani rogorc, erTi mxriv, movlenaTa<br />
uSualo mowmisa, ise _ gonieri, dakvirvebuli sazogado<br />
moRvawisa.<br />
wignSi moxmobilia mdidari faqtobrivi masala. moTxrobilia<br />
e.w. `bankoviadas~ istoria; iliasa da sxva sazogado moRvaweebTan<br />
<strong>akaki</strong>s urTierTobis amsaxveli ama Tu im TvalsazrisiT<br />
saintereso epizodi.<br />
avtorisaTvis ilia da <strong>akaki</strong> ganuyrelni arian, Tumca maTi<br />
Sedareba uadgilod miaCnia. is afasebs <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis<br />
xasiaTs, gvesaubreba weris miseul maneraze; xSir SemTxveva-<br />
Si, SesaZloa, avtoris cnobebi daudasturebeli da miuRebelic<br />
iyos, magram, miuxedavad amisa, <strong>akaki</strong>s biografiis SeswavliT<br />
dainteresebuli adamiani masSi sagulisxmos bevrs<br />
amoikiTxavs.<br />
wigns uZRvis l. asaTianis winasityvaoba.<br />
n.f.<br />
Cemi cxovrebis wigni<br />
Tb., 1978<br />
imedaSvili i.<br />
wignis erT-erT qveTavSi — <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> — warmodgenilia<br />
mogoneba did poetze. avtori wers, rom mTeli sicocxlis<br />
manZilze ori xateba Caesvena Rrmad gulSi: <strong>akaki</strong> da ilia.<br />
Semdeg igi warmoaCens poetis pirovnebis ramdenime saintereso<br />
Strixs da mogonebebs amgvarad asaTaurebs: <strong>akaki</strong> da<br />
SoTa; Cemi Jurnalis mze; uangaroba; siRaribe; rwmena; wamqezebeli;<br />
ugvirgvino mefe; sarwmunoeba, erovneba da siyvaruli;<br />
natvra-naRveli; yvavil-bardi; .Conguri; mamuliSvilobis<br />
mociquli.<br />
yoveli mogoneba <strong>akaki</strong>s ama Tu im pirovnul da mamuliSvilur<br />
Rirsebas gamokveTs, maT Soris, poetis saocar ubraloebasa<br />
da uSualobas.<br />
j.g.<br />
61
62<br />
krebuli `mogonebebi <strong>akaki</strong>ze~<br />
Tb., 1990<br />
krebuli <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis 150 wlisTavis aRsaniSnavad<br />
momzadda. Semdgenlebi arian S. baramiZe da a. lomiZe.<br />
krebulSi wrmodgenilia <strong>akaki</strong>s Tanamedrove qarTveli<br />
mwerlebis, Teatraluri da sazogado moRvaweebis, poetis<br />
axlo naTesavebis, megobrebisa da Tanasoflelebis mogonebani.<br />
es masala mkiTxvels naTel warmodgenas uqmnis poetis<br />
pirovnebis, misi msoflmxedvelobis Sesaxeb.<br />
krebuls uZRvis S. baramiZes mokle winasityvaoba, romel-<br />
Sic Semdgeneli saubrobs wignis Seqmnis mizansa da masalis<br />
SerCevis principebze. mogonebebi xSir SemTxvevaSi Semoklebuli<br />
saxiTaa warmodgenili, magram sarCevSi TiToeuli<br />
maTganis wyaroa miTiTebuli.<br />
krebulSi mkiTxveli marTlac mravalferovan da saintereso<br />
masalas gaecnoba: aq naxavT al. abaSelis, koki abaSiZis<br />
l. goTuas, S. dadianis, i. eliaSvilis, g. da sp. zabaxiZeebis,<br />
e.TayaiSvilis, n. kecxovelis, a. iurkeviCis. i. imedaSvilis,<br />
s.kldiaSvilis, a. laistis, n. lorTqifaniZis, mit. laRiZis,<br />
i.meunargias, gr. robaqiZis, g. tabiZis, T. saxokias, i. fancxavas,<br />
ak. SaniZis, varinka wereTlis da sxvaTa mogonebebs.<br />
wigni gankuTvnilia masobrivi mkiTxvelisaTvis da, amdenad,<br />
mas ar axlavs saZieblebi da SeniSvnebi.<br />
n.f.<br />
saxokia T.<br />
Cemi saukunis adamianebi<br />
Tb., 1984<br />
wigni (red.: s. xuciSvili, Sesavali werilis avtori: s. caiSvili.)<br />
oTxi nawilisgan Sedgeba. avtori XIX saukuneSi moRvawe<br />
gamoCenil pirovnebebze (d. yifiani, r. erisTavi, i. Wav-<br />
WavaZe, a. <strong>wereTeli</strong>, i. gogebaSvili, n. cxvedaZe, g. Waladideli,<br />
a. yazbegi, a. sarajiSvili, e. gabaSvili, n. lomouri, a. laisti,<br />
T. Jordania, v. barnovi, m. TamaraSvili, g. yifSiZe, e. ninoSvili,<br />
vaJa-fSavela, d. kldiaSvili da sxvani) saubrobs.<br />
cxadia, maT Sorisaa <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>c.
werili `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>” ori qveTavisgan Sedgeba. pirvel<br />
qveTavSi avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s TbilisSi moRvaweobaze<br />
da yuradRebas amaxvilebs misi cxovrebis ramdenime detalze;<br />
ixsenebs masTan Sexvedris istorias. meore qveTavSi ki<br />
saubaria <strong>akaki</strong>s pirvel vizitze parizSi, mis STabeWdilebebsa<br />
da survilze, gasuliyo parizidan evropis sxvadasxva<br />
qalaqSi da moenaxulebina iq mcxovrebi qarTvelebi.<br />
wigns erTvis SeniSvnebi da pirTa saZiebeli.<br />
a.f.<br />
63