06.05.2013 Views

akaki wereTeli

akaki wereTeli

akaki wereTeli

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

rCeuli anotirebuli bibliografia


<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

rCeuli anotirebuli bibliografia<br />

(dabadebidan 170-e da gardacvalebidan 95-e wlisTavi)<br />

201o wels Sesrulda didi qarTveli mwelisa da sazogado<br />

moRvawis _ <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebidan 170 da gadacvalebidan<br />

95 wlis iubile.<br />

<strong>akaki</strong> wereTelma samwerlo asparezze gamosvlisTanave miipyro<br />

sazogadoebis yuradReba. yvelas xiblavda misi enis<br />

simsubuqe da Txrobis sisadave, Tumca saliteraturo kritikam<br />

imTaviTve daamkvidra <strong>akaki</strong>-poetisa da <strong>akaki</strong>-prozaikosis<br />

gamijvnis tradicia: <strong>akaki</strong>s erTsulovnad aRiarebdnen<br />

brwyinvale poetad, prozis Taobaze ki xSirad urTierTgamomricxavi<br />

recenziebi qveyndeboda. <strong>akaki</strong>s Semoqmedeba dRemde<br />

Seunelebel interess aRZravs ara mxolod literaturis istorikosTa<br />

Tu TeoretikosTa, aramed enaTmecnierTa, filosofosTa,<br />

eTnografTa Tu folkloristTa Soris;<br />

XIX saukunis 60-iani wlebidan moyolebuli, araerTi monografia<br />

Tu narkvevi daiwera <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebis, Semoqmedebisa<br />

da literaturuli memkvidreobis Sesaxeb. saiubileo<br />

TariRis aRsaniSnavad SoTa rusTavelis qarTuli<br />

literaturis institutSi momzadda winamdebare rCeuli<br />

anotirebuli bibliografia, raTa mkvlevrebs, studentebsa<br />

Tu <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiT dainteresebul pirebs gauadvildeT<br />

orientireba didi mwerlis Sesaxeb Seqmnil samecniero<br />

literaturaSi.<br />

masalis SerCeva da anotireba dasrulda 2010 wels (mecnier-konsultanti:<br />

iuza evgeniZe; koordinatori _ nana<br />

fruiZe). institutis mecnier-TanamSromlebis garda, anotaciebis<br />

SedgenaSi monawileoba miiRes Tsu literaturis Teoriisa<br />

da literaturaTmcodneobis mimarTulebis samagistro<br />

programis studentebmac.<br />

3


4<br />

anotaciebis avtorTa inicialebi<br />

(anbanuri rigiT)<br />

m.a. — maia arvelaZe<br />

j.g. — julieta gaboZe<br />

m.g. — mariam giorgaSvili<br />

e.z. — elza zardiaSvili<br />

m.k. — manana kvataia<br />

s.-f. m. — saba-firuz metreveli<br />

n.f. — nana fruiZe<br />

a.f. — ana fedorovi<br />

n. C. — naTela Citauri


I. <strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba<br />

a) <strong>akaki</strong> wereTlis TxzulebaTa sruli krebulebi<br />

<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli Svid tomad. Tb.:<br />

saxelgami, 1940-1959.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad.<br />

Tb., saxelgami, 1950-1963.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli Tvramet tomad.<br />

Tb.: saqarTvelo, 1991 (gamovida mxolod pirveli tomi).<br />

<strong>wereTeli</strong> a. TxzulebaTa sruli krebuli oc tomad. Tb.:<br />

saqarTvelo, 2010-2011 (gamosulia pirveli da meore tomi).<br />

b) Txzulebani<br />

<strong>wereTeli</strong> a. Txzulebani. tf.: qarTvelTa amxanagoba, I, II,<br />

1893.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. Txzulebani. Tb.: sabWoTa saqarTvelo (Semdg.:<br />

m. lebaniZe). 1980.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. Txzulebani. Tsu, I, II, 1992.<br />

g) rCeulebi<br />

<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli nawerebi. tf.: I, II, III, IV, saxelgami,<br />

1925-1928.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli leqsebi da poemebi. Tb.: saxelgami,<br />

1937.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli nawerebi. Tb.: federacia, (red.:<br />

a.maSaSvili, S. dadiani, g. qiqoZe). 1940.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli nawarmoebebi xuT tomad. Tb.: sabWoTa<br />

saqarTvelo, 1988-1990.<br />

<strong>wereTeli</strong> a. rCeuli: lirika, Targmani, poema (Semdg.:<br />

t.Wanturia, g. alxaziSvili. red.: d. maRraZe). Tb.: merani,<br />

2006.<br />

5


6<br />

d) krebulebi<br />

ucnobi <strong>akaki</strong><br />

Tsu, 2001<br />

wigni gamosacemad momzadda Tsu <strong>akaki</strong> wereTlis kabinetSi<br />

(Semdg.: i. evgeniZe, n. fruiZe). i. evgeniZis vrcel Sesaval werilSi<br />

mimoxilulia krebulSi dabeWdili Txzulebebi, saubaria<br />

maT mniSvnelobasa da mxatvrul Rirsebaze; wigni xu-<br />

Ti ganyofilebisagan Sedgeba: leqsebi, poema, prozauli eskizi,<br />

publicistika, piradi werilebi da dokumentebi; sul<br />

krebulSi 80-ze meti qmnilebaa Sesuli, maT Soris poema `asi<br />

wlis ambavi~.<br />

krebuls erTvis SeniSvnebi, komentarebi, variantuli<br />

nairwakiTxvebi da fotomasala;<br />

n.f.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, ucnobi publicistika<br />

Tb., 2010<br />

krebulSi warmodgenilia SoTa rusTavelis qarTuli literaturis<br />

institutis mecnier-teqstologebis mier bolo<br />

aTwleulebis manZilze gamovlenili <strong>akaki</strong> wereTlis publicisturi<br />

werilebi, romlebic sxvadasxva mizezis (maT Soris<br />

sabWouri ideuri koniunqturis) gamo aqamde ucnobi iyo mki-<br />

Txveli sazogadoebisaTvis; gamocemaSi aseve Sevida is teqstebi,<br />

romlebic sul axlaxan iqna mikvleuli pirad arqivebsa<br />

Tu samuzeumo fondebSi.<br />

krebulSi Tavmoyrili masala ar marto raodenobrivadaa<br />

uxvi (57 erTeuli), aramed Tematuradac mravalferovania.<br />

bevri maTgani mniSvnelobas moklebuli dResac araa, kerZod:<br />

daselebis moRvaweobis, bankis daarsebis, WiaTuris marganecisa<br />

Tu somxur-qarTuli urTierTobebis Tematikaze Seqmnili<br />

statiebi.<br />

teqsti aRWurvilia Sesabamisi samecniero aparatiT, komentarebiTa<br />

da saZieblebiT. wigni gankuTvnilia rogorc<br />

mecnierTa da studentTa, ise <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiT dainteresebuli<br />

nebismieri mkiTxvelisaTvis.<br />

n.f.


<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> literaturisa da xelovnebis Sesaxeb<br />

Tsu, 2004<br />

Tsu <strong>akaki</strong>s wereTlis kabinetSi momzadebuli krebuli moicavs<br />

qronologiuri principiT dalagebul didZal masalas<br />

(860 gverdi); warmodgenilia imgvari amonaridebi <strong>akaki</strong><br />

wereTlis Txzulebebidan (poezia, proza, publicistika,<br />

piradi werilebi), romlebSic saubaria literaturisa da<br />

xelovnebis Sesaxeb. krebuli mkiTxvels gaacnobs didi mwerlis<br />

Sexedulebebs iseT sakiTxebze, rogoricaa literaturisa<br />

da xelovnebis raoba, misi daniSnuleba, mxatvruli gamosaxvis<br />

formebi, SemoqmedebiTi procesis Taviseburebebi da<br />

a. S.; wigni SesaZleblobas miscems mkiTxvels, gaecnos <strong>akaki</strong><br />

wereTels, rogorc esTets, qarTuli literaturis istorikossa<br />

da kritikoss, folklorists, Teatralur kritikoss<br />

da a. S.<br />

wigns uZRvis saredaqcio werili da Sesavali narkvevi;<br />

erTvis komentarebi, SeniSvnebi da saZieblebi (pirTa, geografiul<br />

saxelTa, TxzulebaTa, <strong>akaki</strong>s kerZo werilTa, periodul<br />

gamocemaTa).<br />

`damatebis~ saxiT wignSi Sesulia masala, romelic amokrebilia<br />

<strong>akaki</strong>s Sesaxeb sxvadasxva pirTa mogonebebidan da Seicavs<br />

cnobebs imgvar sakiTxebze, romlebic krebulis<br />

Tematikas Seesatyviseba.<br />

krebuli gankuTvnilia qarTuli esTetikuri azris ganvi-<br />

Tarebis istoriiT, sazogadod, literaturisa da xelovnebis<br />

sakiTxebiT dainteresebuli specialistebisa da mkiTxvelTa<br />

farTo wrisaTvis.<br />

n.f.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> Teatris Sesaxeb<br />

Tb., `xelovneba~, 1955<br />

krebuli ori nawilisagan Sedgeba: vrcel Sesaval weril-<br />

Si _ <strong>akaki</strong> xelovnebisa da Teatris sazogadoebrivi mniSvnelobis<br />

Sesaxeb _ saubaria im Rvawlze, romelic <strong>akaki</strong>m dasdo<br />

qarTuli Teatris aRorZinebis saqmes. aqve moxmobili da<br />

gaanalizebulia <strong>akaki</strong>s Sexedulebebi dramis Teoriis, aqti-<br />

7


oruli ostatobis, moZme xalxTa Teatraluri kulturisa<br />

da rusuli Tu ucxouri dramaturgiis Sesaxeb.<br />

wignis meore nawilSi <strong>akaki</strong>s 27 werilia warmodgenili,<br />

romelTagan zogi sruladaa dabeWdili, zogi — fragmentulad,<br />

imis kvalobaze, ramdenad exeba saTeatro Tematikas.<br />

krebuli Seadgines da Sesavali werili daurTes nana<br />

RvinefaZem da vasil kiknaZem.<br />

n.f.<br />

8<br />

<strong>akaki</strong>s moswrebuli sityvebi<br />

amorCeuli i. griSaSvilis mier<br />

Tb., 1933<br />

winasityvaobaSi Semdgeneli, i. griSaSvili, miuTiTebs,<br />

rom saistorio da saeTnografio muzeumSi <strong>akaki</strong>s avtograf-<br />

Ta Soris (№1486) daculi yofila Tavad <strong>akaki</strong>s xeliT dawerili<br />

`moswrebuli sityva-pasuxi~. poets am krebulisaTvis<br />

winasityvaobac dauweria; rogorc Cans, dabeWdvas apirebda.<br />

swored am xelnaweri krebulidanaa amonaridebi mocemuli<br />

aRiSnul gamocemaSi; Semdgenelma daumata `iveriidan~ (1904,<br />

№182) amobeWdili iumoristuli Txzuleba `meTauri werilis<br />

Tavgadasavali~.<br />

ioseb griSaSvilis azriT, amgvar masalas Taviseburi `eSxi<br />

da mzeosnoba~ aqvs mwerlis raobis gasacnobad.<br />

n.f.<br />

<strong>akaki</strong>s samreklo<br />

Tb., `ganaTleba~, 1990<br />

wigni eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis 150 wlis iubiles.<br />

krebuli (Semdg.: j. TiTmeria, z. CilaCava) Sedgeba ori<br />

nakveTisagan: werilebi da mogonebebi. mkiTxveli gaecnoba<br />

rogorc XIX saukunis cnobil moRvaweTa (i. WavWavaZis, n. nikolaZis,<br />

a. furcelaZis, al. xaxanaSvilis, k. kekeliZis, e. TayaiSvilis,<br />

v. kotetiSvilis da sxvaTa), ise meoce saukunis mweralTa<br />

da kritikosTa (g. tabiZis, l. qiaCelis, s. Ciqovanis,<br />

gr. kiknaZis, b. JRentis, g. asaTianis, a. barnovis, n. wuleiskiris<br />

da sxvaTa ) werilebs.


meore nakveTSi warmodgenilia a. laistis, i. meunargias,<br />

gr. robaqiZis, s. kakabaZis, a. SaniZis, e. CerqeziSvilis, v. wereTlisa<br />

da sxvaTa mogonebebi.<br />

krebuli e.w. masobrivi gamocemis tipisaa, amdenad, mas ar<br />

erTvis arc saZiebeli da komentarebi da arc wyaroebia<br />

dasaxelebuli.<br />

n.f.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>. werilebi col-SvilTan<br />

`literatura da xelovneba”<br />

Tb., 1966<br />

wigni gamosacemad moamzada da Sesavali werili daurTo<br />

bes. JRentma. krebulSi Tavmoyrilia <strong>akaki</strong> wereTlis mier<br />

sxvadasxva dros col-SvilTan gagzavnili 90 werili. maTi<br />

arsebobis Sesaxeb 1964 wels parizSi myof qarTvel mweralTa<br />

delegacas acnoba viqtor nozaZem. werilebi ZiriTadad piradi<br />

xasiaTisaa, rac saSualebas aZlevs mkvlevrebs, Seavson<br />

<strong>akaki</strong>s biografiuli monacemebi.<br />

aRniSnuli werilebi <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi memkvidreobis<br />

mniSvnelovani nawilia..<br />

j.g.<br />

9


10<br />

II. <strong>akaki</strong> wereTlis cxovreba, Semoqmedeba da<br />

sazogadoebrivi moRvaweoba<br />

a) bibliografiuli krebulebi<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

(dabadebis 125 wlisTavi)<br />

literaturis mokle sarekomendacio sia<br />

Tb., 1965<br />

sarekomendacio sia eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis<br />

125 wlisTavs da Sedgenilia qarTul da rusul enebze. qar-<br />

Tuli nawili Seicavs 8, xolo rusuli _ 5 ZiriTad ganyofilebas.<br />

pirvel ganyofilebaSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba<br />

_ warmodgenilia poetis TxzulebaTa sruli krebulebi,<br />

rCeuli nawerebi, sabavSvo da calkeuli nawarmoebebi.<br />

meore ganyofilebaSi _ literatura <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb _ mocemulia im naSrom-<br />

Ta nusxa, romlebSic ganxilulia poetis cxovrebis gza, misi<br />

SemoqmedebiTi memkvidreoba; aqvea gamoyofili sxva Tematuri<br />

jgufebic, kerZod: <strong>akaki</strong> da 1905 wlis revolucia, <strong>akaki</strong><br />

<strong>wereTeli</strong> Jurnal-gazeTebis TanamSromeli, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

qarTuli folkloris moamge, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> xalxTa megobrobis<br />

Sesaxeb. <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da WiTuris Savi qva. <strong>akaki</strong><br />

<strong>wereTeli</strong> da qarTuli Teatri.<br />

mesame ZiriTadi ganyofilebaa <strong>akaki</strong> musikaSi, meoTxe _<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> saxviT xelovnebaSi, mexuTe _ <strong>akaki</strong> da kino,<br />

meeqvse _ <strong>akaki</strong> da qarTuli ena da literatura; meSvide _<br />

<strong>akaki</strong>s megobroba gamoCenil moRvaweebTan da merve _ <strong>akaki</strong><br />

wereTlisadmi miZRvnili leqsebi; rusuli ganyofileba Sedgeba<br />

Semdegi Tavebisagan: <strong>akaki</strong> werelis Semoqmedeba; literatura<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da sabWoTa kavSiris xalxebi, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

da xelovneba; <strong>akaki</strong> wereTlisadmi miZRvnili leqsebi;<br />

sarekomendacio siis Semdgenlebi arian n. akermani, n.<br />

laiSvili da gr. zaqaraia.<br />

n.f.


<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

(dabadebis 140 wlisTavi)<br />

literaturis mokle sarekomendacio sia<br />

Tb., 1980<br />

sarekomendacio sia eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis<br />

140 wlisTavs. da Sedgenilia qarTul da rusul enebze. axlavs<br />

saxelTa saZiebeli orive enaze. literatura warmodgenilia<br />

mokle anotaciebiT, SerCeuli masala moicavs publikaciebs<br />

bolo iubiledan (1965 wlidan) 1980 wlis CaTvliT.<br />

masala ganlagebulia Semdegi TanmimdevrobiT: <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

nawarmoebTa gamocemebi; <strong>akaki</strong> wereTlis cxovreba da<br />

Semoqmedeba (biografiuli masalebi, Semoqmedebis Sesaxeb;<br />

kulturul-literaturuli urTierTobani sxva xalxebTan);<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da xelovneba; sakuTar saxelTa saZiebeli.<br />

sarekomendacio siis Semdgenlebi arian t. sapatova, i.eriaSvili,<br />

v. nanaZe da g. pogrebiJskaia.<br />

n.f.<br />

beglarovi iv.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> somxur literaturaSi<br />

(anotirebuli bibliografia)<br />

Tb., 1940<br />

cnobars win uZRvis Semdgenlis winasityvaoba, romelSic<br />

saubaria <strong>akaki</strong>s damokidebulebaze somxuri kulturisa da<br />

somexi xalxisadmi. cnobari Sedgeba or ganyofilebisagan;<br />

pirvelSi SemoTavazebulia informacia somxur Jurnal-gazeTebSi<br />

sxvadasxva dros <strong>akaki</strong>ze gamoqveynebuli werilebis,<br />

mogonebebis, gancxadebebisa da sxva amgvarTa, xolo meoreSi<br />

_ <strong>akaki</strong>s nawarmoebTa somxuri Targmanebis Sesaxeb; warmodgenili<br />

sia orenovania, Tumca mokle anotaciebi mxolod qar-<br />

Tul enazea Sedgenili.<br />

masala dalagebulia qronologiuri principiT; winamdebare<br />

naSromi agvari cnobaris Sedgenis pirveli cdaa da ar<br />

gaaCnia sisrulis pretenzia. krebuls erTvis sakuTar saxel-<br />

Ta saZiebeli qarTul da somxur enebze.<br />

n.f.<br />

11


gorgaZe i., gurgeniZe n.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> (1940-1915)<br />

cxovrebisa da Semoqmedebis matiane bibliografiuli<br />

qronika<br />

Tb., `mecniereba~, 1989<br />

wigni qronologiuri TanmimdevrobiT asaxavs <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

literaturuli da sazogadoebrivi moRvaweobis faqtebs,<br />

movlenebs, piradi cxovrebis mniSvnelovan ambebs.<br />

matiane mTeli sisruliT aRricxavs mwerlis literaturuli<br />

da publicisturi nawarmoebebis gamoqveynebas, maTi<br />

daweris TariRebisa da wyaros CvenebiT; literaturul da<br />

sazogadoebriv gamosvlebs, gamoCenil adamianebTan Sexvedrebsa<br />

da mogzaurobaTa qronikebs, pirad mimoweras, romlebsac<br />

rame mniSvneloba gaaCniaT <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi<br />

da sazogadoebrivi moRvaweobis Sesaswavlad. amasTan,<br />

wigni mkiTxvels gaacnobs mniSvnelovan literaturul gamoxmaurebebs<br />

mwerlis Semoqmedebisa da moRvaweobis Sesaxeb.<br />

wigns uZRvis mokle winasityvaoba, romelSic miTiTebulia,<br />

Tu ra masalas eyrdnobodnen Semdgenlebi bio-bibliografiis<br />

momzadebisas da erTvis saxelTa saZiebeli.<br />

n.f.<br />

12<br />

b) cxovreba da moRvaweoba<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ cxovreba da Semoqmedeba<br />

sagamofeno masalebi skolebisa da<br />

sabavSvo biblioTekebisaTvis<br />

(avtori da Semdg.: b. kandelaki)<br />

Tbilisi, 1990<br />

wignSi warmodgenilia <strong>akaki</strong>s biografia, romelsac erTvis<br />

sailustracio masala. aqve ganxilulia poetis Semoqmedeba,<br />

vrcladaa saubari <strong>akaki</strong> wereTlis literaturuli moRvaweobis<br />

50 wlis iubileze; moTxrobilia am iubilesaTvis mzadebis<br />

Sesaxeb; gadmocemulia, rogor aRiniSna es TariRi TbilisSi,<br />

quTaissa da saqarTvelos sxva qalaqebSi; aseve, saqar-<br />

Tvelos farglebs gareT. teqsts erTvis <strong>akaki</strong>s anderZis foto.


wigni gaformebulia mdidari foto masaliT. gamoyofilia<br />

sagangebo Tavebi: `<strong>akaki</strong> kinoSi~, `<strong>akaki</strong> musikaSi, `<strong>akaki</strong>ze<br />

uTqvamT~.<br />

j.g.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi 1912 wels<br />

Semdg.: k. gogoZe, red.: g. baramiZe<br />

Tb., 1970<br />

naSromi eZRvneba pirveli qarTuli dokumenturi kinos<br />

avtors da mis mier <strong>akaki</strong>s raWa-leCxumSi mogzaurobis gada-<br />

Rebas. warmodgenilia calkeuli kadrebi filmidan saTanado<br />

warwerebiT.<br />

wigns am mogzaurobis amsaxvel fotomasalasTan erTad<br />

erTvis l. bzvanelis, g. leoniZis, g. axvledianis, s. doliZis,<br />

r. CxeiZisa da sxva moRvaweTa Canawerebi; mixeil alaviZisa da<br />

sxva qarTvel moRvaweTa mier gamoTqmuli Sefasebebi am<br />

filmisa da misi avtoris Sesaxeb. wigns axlavs reziume rusul<br />

da inglisur enebze.<br />

j.g.<br />

alaviZe m.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis mogzauroba raWa-leCxumSi<br />

Tb., 1990<br />

naSromSi aRwerilia <strong>akaki</strong> wereTlis mogzauroba raWaleCxumSi<br />

1912 wels da Seicavs mdidar ucnob faqtobriv<br />

masalas. wigni Sedgeba xuTi Tavisagan: I. mogzaurobis aRwera;<br />

II. Sevseba-damatebani (gamokvlevebi); III. `zRapruli zeimis<br />

amsaxvelni~; IV. kritikuli SeniSvnebi da V. <strong>akaki</strong>s boloTqma<br />

(danarTi).<br />

wigni naxevarsaukunovani kvlevis Sedegia da aris meore<br />

Sevsebuli gamocema (pirveli gamovida 1947 wels). 1955 wels<br />

mixeil alaviZem, vasil amaSukelma da karlo gogoZem imogzaures<br />

<strong>akaki</strong>s nakvalevze, Caatares 11 saRamo, Caiweres TviTmxilvelTa<br />

mogonebebi da SeZles aRedginaT <strong>akaki</strong>s mier mogzaurobis<br />

dros warmoTqmuli ucnobi sityvebi.<br />

13


I TavSi detaluradaa gadmocemuli is marSruti, romelic<br />

gaiara <strong>akaki</strong> wereTelma Tavis mxleblebTan. II TavSi avtori<br />

gamoTqvams Sexedulebas raWis toponimebze, <strong>akaki</strong>s leqsis<br />

`aRmarT-aRmarT~ daweris adgilis Sesaxeb, gvacnobs <strong>akaki</strong>s<br />

azrs h- da s- prefiqsebis xmarebasTan dakavSirebiT da sxva<br />

saintereso dakvirvebebs. III TavSi gadmocemulia lado bzvanelis<br />

(nacvliSvili) cxovrebisa da moRvaweobis mokle mimoxilva.<br />

swored man aRwera da gamosca pirvelma `<strong>akaki</strong>s mogzauroba<br />

raWa-leCxumSi~ da masve ekuTvnis 1912 wels gadaRebuli<br />

dokumenturi filmisaTvis kinolibreto. IV TavSi (kritikuli<br />

SeniSvnebi) mogzaurobasTan dakavSirebuli didZali<br />

masalidan amokrebili da kritikulad ganxilulia uneblie<br />

faqtobrivi Secdomebi da zogierTi avtoris sadavo naazrevi.<br />

j.g.<br />

asaTiani l.<br />

14<br />

cxovreba <strong>akaki</strong> wereTlisa<br />

`saxelmwifo gamomcemloba~, Tb., 1953<br />

ocdarva Tavisagan Semdgar xuTasgverdian monografiaSi<br />

dawvrilebiTaa Seswavlili <strong>akaki</strong> wereTlis cxovreba da Semoqmedeba.<br />

im droisaTvis gamovlenil yvela dokumentur<br />

wyarosa da literaturaTmcodneTa mier gamoTqmul kritikul-filologiuri<br />

naazrevis gaTvaliswinebiT Seqmnili es<br />

wigni warmoadgenda im droisaTvis yvelaze vrcel da srulyofil<br />

monografias poetis cxovrebisa da Semoqmedebis Sesaxeb.<br />

wignma Tavis droze maRali Sefaseba daimsaxura da ufro<br />

metic, wlebis Semdegac ki igi <strong>akaki</strong>s Semoqmedebisa da zogadad<br />

XIX saukunis saqarTvelos kulturul-literaturuli<br />

sferos mkvlevarTaTvis SesaniSnav gzamkvlevad rCeba.<br />

avtori dawvrilebiT ikvlevs wereTlebis gvaris genealogias,<br />

gamoTqmulia mosazreba, rom qveli <strong>wereTeli</strong>, romelic<br />

moxseniebulia ioseb Tbilelis `didmouravianSi~,<br />

ekuTvnis qarTleli wereTlebis Stos, romlebic Semdeg gadavidnen<br />

imereTSi.<br />

ramdenime Tavi eZRvneba <strong>akaki</strong>s bavSvobis wlebs, gimnaziaSi<br />

swavlis periods, peterburgis universitetSi gatarebul<br />

studentobis xanas. avtori aRwers <strong>akaki</strong> wereTlis gamoCenas


samwerlo asparezze, mis moRvaweobas JurnalebSi: `ciskari~,<br />

`droeba~, `kvali~, sakuTari Jurnalis _ `<strong>akaki</strong>s Tviuri krebuli~<br />

_ daarsebas. warmoCenilia <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, rogorc<br />

sazogado moRvawe, qarTuli Teatris erT-erTi mesveuri;<br />

WiaTuris Savi qvis saqmis damwyebi, Tu axlad SemoerTebuli<br />

baTumis olqis mahmadiani qarTvelTa delegaciis maspinZeli,<br />

qarTuli zepirsityvierebis Sekreba-Segrovebis iniciatori<br />

Tu carizmTan Seudrekeli mebrZoli.<br />

monografiaSi dazustebulia bevri nawarmoebis Seqmnis<br />

TariRi. monografia eyrdnoba uaRresad sagulisxmo wyaroebs,<br />

rogorebicaa saistorio da werilobiT dokumentebi Tu<br />

<strong>akaki</strong>s Tanamedroveebis: n. nikolaZis, s. mesxis, i. mansvetaSvilis,<br />

z. WiWinaZis da sxvaTa mogonebebi. gamoTqmulia mravali<br />

mniSvnelovani SeniSvna da mosazreba. amdenad es wigni<br />

aris ara mxolod <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da Semoqmedebis,<br />

aramed mTlianad XIX saukunis II naxevris istoriul-literaturuli<br />

matiane.<br />

j.g.<br />

<strong>akaki</strong>s mogzauroba _ 90<br />

Tb., 2002<br />

doliZe g.<br />

winamdebare naSromi mesame wignia, romelic eZRvneba <strong>akaki</strong><br />

wereTlis istoriul mogzaurobas raWa-leCxumSi 1912 wels.<br />

masSi yuradReba gamaxvilebulia am mogzaurobis mniSvnelobasa<br />

da gadaRebul filmze, romlis avtoria qarTuli kinos<br />

pioneri vasil amaSukeli; `<strong>akaki</strong>s mogzauroba~ imdroindeli<br />

msoflio dokumenturi kinos unikalur Zegladaa miCneuli.<br />

wignSi dabeWdilia rusi profesoris, sergei anisimovisa<br />

da misi Tanmxlebi pirebis werili (sruli versia) am mogzaurobis<br />

Sesaxeb, romelic gamoqveynda 1912 w. 23 noembris<br />

`saxalxo gazeTSi~.<br />

wigns erTvis geografiis institutis TanamSromelTa mier<br />

Sedgenili ruka, romelic asaxavs <strong>akaki</strong> wereTlis mogzaurobis<br />

marSruts.<br />

j.g.<br />

15


fanCuliZe d.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> safrangeTSi<br />

Tb., 1980<br />

wignSi mkiTxveli gaecnoba 1905 da 1911 wlebSi <strong>akaki</strong>s<br />

parizSi mogzaurobis Sesaxeb arsebul masalebs; avtori naSromis<br />

did nawils uTmobs sazogadoebis warmomadgenlebTan<br />

da JurnalistebTan poetis Sexvedrebisa da gamosvlebis Sesaxeb<br />

Semonaxuli dokumenturi wyaroebis gadmocemas. d.fan-<br />

CuliZe sagangebod ganixilavs parizSi daweril nawarmoebebs.<br />

avtori mkiTxvels mouTxrobs, rogor Sexvdnen <strong>akaki</strong>s<br />

parizSi mcxovrebi qarTvelebi da sTavazobs de rohanis mier<br />

<strong>akaki</strong>s leqsebis franguli Targmanis mokle mimoxilvas.<br />

naSromSi aRniSnulia, Tu rogor aisaxa <strong>akaki</strong>s Semoqmedeba<br />

safrangeTSi mcxovreb qarTvelTa SromebSi. wigns erTvis<br />

reziume rusul da frangul enebze.<br />

j.g.<br />

SaraZe g.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, 1840-1915<br />

cxovreba, moRvaweoba, Semoqmedeba<br />

fotomatiane xuT wignad<br />

biografiuli biblioTeka `biografika~<br />

wigni I<br />

Tb., 2006<br />

aRniSnuli gamocema <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da moRvaweobis<br />

Sesaxeb dawerili pirveli wignia, romelic gamoica<br />

biografiuli biblioTekis _ `biografikis~ _ egidiT. pirveli<br />

wigni moicavs 1840-1867 wlebs. masSi damowmebuli da gaanalizebulia<br />

poetis biografiasa da am periodis SemoqmedebasTan<br />

dakavSirebuli mdidari samecniero, faqtobrivi<br />

Tu dokumenturi masala. saqarTvelosa da sazRvargareTis<br />

siZveleTsacavebSi avtoris mier moZiebuli ikonografiuli<br />

da istoriul-literaturuli xasiaTis dokumentebi.<br />

wigni Sedgeba 5 Tavisa da boloTqmisgan. Tavi I. saCxere_<br />

sxvitori_savane; II Tavi. quTaisi; Tavi III. peterburgs gamgzavreba;<br />

Tavi IV. peterburgis universitetSi; Tavi V. moskovi, dacolSvileba;<br />

boloTqma.<br />

wigns erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.<br />

j.g.<br />

16


<strong>akaki</strong>s iubile<br />

biografiuli biblioTeka `biografika~<br />

wigni III<br />

Tb., 2006<br />

SaraZe g.<br />

gamocemis mesame tomi mTlianad mgosnis samwerlo da<br />

sazogado moRvaweobis 50 wlisTavis grandiozul iubiles<br />

eZRvneba, romelic 1908 wlis dekemberSi daiwyo TbilisSi da<br />

momdevno wlebSi saqarTvelos Tu msoflios mraval qalaqSi<br />

aRiniSna. wigni aris am iubiles istoriul-filologiuri<br />

dasuraTxatebuli matiane.<br />

wigni moicavs XXI Tavs da TiToeul maTganSi sagangebodaa<br />

warmodgenili, Tu sad da rogor aRiniSna poetis iubile.<br />

toms erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.<br />

j.g.<br />

SaraZe g.<br />

<strong>akaki</strong>s saiubileo mogzauroba raWa-leCxumSi<br />

biografiuli biblioTeka `biografika~<br />

wigni IV<br />

Tb., 2006<br />

gamocemis meore tomi eZRvneba raWa-leCxumSi <strong>akaki</strong>s mogzaurobas,<br />

romelic misi samwerlo moRvaweobis 50 wlisTavs<br />

mieZRvna. es movlena kinofirze aRbeWda vasil amaSukelma,<br />

fotoebi gadaiRo kote qavTaraZem, xolo wigni mogzaurobis<br />

Sesaxeb gamosca lado bzvanelma (nacvliSvili). yvela am masalis,<br />

aseve pirvelwyaroTa Tu gamokvlevaTa gaTvaliswinebiT,<br />

wignSi aRdgenilia am unikaluri mogzaurobis srulyofili<br />

suraTi da warmodgenilia is mdidari foto da kinomasala,<br />

romlis mopovebac moxerxda. wigni Sedgeba sami Tavis,<br />

danarTisa da saZieblebisgan. Tavi I. <strong>akaki</strong>s raWa-leCxum-<br />

Si mogzaurobis istoria; Tavi II. <strong>akaki</strong>s mxleblebi raWa-leCxumSi;<br />

Tavi III. <strong>akaki</strong>s raWa-leCxumSi mogzaurobisdroindel<br />

portretTa katalogi; danarTi: raWa-leCxumi diubua de<br />

monpernes albomSi; pirTa, geografiul saxelTa da fotosuraTebze<br />

gamosaxul pirTa saZieblebi.<br />

j.g.<br />

17


SaraZe g.<br />

18<br />

<strong>akaki</strong>s sikvdili da dakrZalva<br />

biografiuli biblioTeka `biografika~<br />

wigni V<br />

Tb., 2007<br />

gamocemis mexuTe tomSi Tavmoyrilia <strong>akaki</strong>s gardacvalebasa<br />

da dakrZalvasTan dakavSirebuli masala. wigns axlavs<br />

avtoris winaTqma. Sedgeba Sesavlisa da sami Tavisagan: Tavi I.<br />

miaxloeba ukvdavebasTan; Tavi II. <strong>akaki</strong>s avadmyofoba; Tavi III.<br />

<strong>akaki</strong>s sikvdili;<br />

wignis I Tavi detalurad aRwers mgosnis avadmyofobis istorias.<br />

calke Tavi eZRvneba poetis sikvdils, sxvitoridan<br />

TbilisSi gadmosvenebas, panaSvids qaSueTis eklesiaSi da<br />

mTawmindaze dasaflavebas. aqvea dabeWdili mravali samgloviaro<br />

gancxadebis teqsti; tomis mesame Tavi umdidres masalas<br />

gvTavazobs. masSi gamoqveynebulia <strong>akaki</strong>s xsovnisadmi<br />

miZRvnili leqsebi, werilebi, mogonebebi, mgosnis ormocze<br />

warmoTqmuli sityvebi, samgloviaro baraTebi da depeSebi.<br />

toms asrulebs rusuli, somxuri da azerbaijanuli presis<br />

gamoxmaurebani a. wereTlis gardacvalebasTan dakavSirebiT. am<br />

tomsac erTvis pirTa da geografiul saxelTa saZieblebi.<br />

j.g.<br />

g) Semoqmedeba<br />

abaSiZe k.<br />

etiudebi XIX saukunis qarTuli literaturis Sesaxeb<br />

quTaisi, 1911<br />

wigni ori nawilisagan Sedgeba. pirvelSi avtori aanalizebs<br />

qarTvel mweralTa (al. WavWavaZis, gr, orbelianis, n.<br />

baraTaSvilis, v. orbelianis, i. WavWavaZis, ak. wereTlis, al.<br />

yazbegis, vaJa-fSavelasa da sxvaTa) Semoqmedebas. meore nawilSi<br />

mimoixilavs r. erisTavis, S. aragvispirelisa da<br />

d.kldiaSvilis Semoqmedebas.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlisadmi miZRvnil qveTavSi avtori gamokveTs<br />

<strong>akaki</strong>s, rogorc realisti mwerlis Taviseburebebs. igi saub-


obs siyvarulisa da bunebis Temis gamosaxvaze <strong>akaki</strong>s poeziaSi.<br />

aRniSnavs, rom zog SemTxvevaSi poeti siyvarulis naturalistur<br />

daxasiaTebas iZleva, zog SemTxvevaSi ki — idealisturs;<br />

mkvlevari miuTiTebs imasac, rom <strong>akaki</strong>s poeziaSi<br />

mniSvnelovani Temaa sikvdil-sicocxle da rom sicocxlis<br />

erTaderT sazrisad poeti samSoblos samsaxurs miiCnevs.<br />

m.g.<br />

abzianiZe g.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

Tb., 1960<br />

g. abzianiZis monografia <strong>akaki</strong> wereTlis Sesaxeb ar aris<br />

dayofili Tavebad. mas arc winasityvaoba erTvis da arc<br />

samecniero aparati.<br />

wignSi avtori mogviTxrobs <strong>akaki</strong>s biografias, kerZod:<br />

misi bavSvobis, peterburgSi swavlisa da samwerlo asparezze<br />

gamosvlis ambebs. mkvlevari miuTiTebs, rom <strong>akaki</strong> axalgazrdobidanve<br />

fiqrobda da ibrZoda samSoblos damoukideblobisaTvis<br />

da am idiT STagonebuli araerTi Txzulebac<br />

Seqmna. mkvlevari aTwleulebad yofs <strong>akaki</strong>s moRvaweobas da<br />

amave principiT aanalizebs am ukanasknels. gamokveTs poetis<br />

mimarTebas nacionalur identobasTan. g. abzianiZis daskvniT.<br />

<strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi gamoixata qarTveli xalxis saukeTeso<br />

nacionaluri Tvisebebi.<br />

m.g.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis poema `patara kaxi”<br />

(teqstologiuri analizi)<br />

Tb., 2005<br />

arvelaZe m.<br />

naSromi Seiswavlis a. wereTlis poemis _ `patara kaxi~ _<br />

SemoqmedebiT istorias avtorizebuli aslebis analizis safuZvelze.<br />

dadgenilia poemis prozauli redaqciebi: `irakli<br />

batoniSvili~ da `gela~. mefis ruseTis cenzuris uxeSi<br />

Carevis gamo, nawarmoebma sakmaod rTuli metamorfoza<br />

ganicada _ dramidan dramatul poemamde. poeti iZulebuli<br />

xdeboda, Seecvala ara marto nawarmoebis saTauri, aramed<br />

19


moqmed pirTa CamonaTvali, stili da Janric ki. naSromSi Seswavlilia<br />

nawarmoebis istoriuli, literaturuli da folkloruli<br />

wyaroebi, romlebze dayrdnobiTac Seiqmna a. wereTlis<br />

dramatuli poema.<br />

wignSi pirvelad qveyndeba `gelas~ teqstic.<br />

m.a.<br />

asaTiani g.<br />

20<br />

saTaveebTan<br />

Tb., 1980.<br />

wigni Sedgeba ori nawilisagan. pirvelSi (`saTaveebTan~)<br />

avtori literaturul da folklorul masalaze dayrdnobiT<br />

aanalizebs qarTuli erovnuli xasiaTisa da esTetikuri<br />

bunebis Taviseburebebs. meore nawilSi (`qarTuli poeturi<br />

azrovnebis evolucia XIX saukuneSi) ganxilulia qarTuli<br />

romantizmisa da kritikuli realizmis poeturi memkvidreoba.<br />

narkvevSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori saubrobs <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

damsaxurebaze rogorc qarTuli literaturis, aseve<br />

qarTuli sazogadoebrivi cnobierebis winaSe; miuTiTebs,<br />

rom iliasa da <strong>akaki</strong>s novatoruli Rvawli poeturi metyvelebis<br />

Sesatyvisi ritorikuli figurebis moZiebaSic vlindeba.<br />

guram asaTiani <strong>akaki</strong>s epikur nawarmoebebsac aanalizebs,<br />

saubrobs TiToeuli poemis mxatvrul Rirsebasa da<br />

stilur maxasiaTeblebze. narkvevis bolo nawilSi mkvlevari<br />

yuradRebas amaxvilebs <strong>akaki</strong>s poeturi enis gansakuTrebul,<br />

individualur Tvisebebze da miiCnevs, rom <strong>akaki</strong>s leqsis<br />

Sinaganma musikam gansakuTrebuli gavlena iqonia axali qar-<br />

Tuli poeziis ganviTarebaze.<br />

m.g.


ilia da <strong>akaki</strong><br />

Tb., 1992<br />

baqraZe ak.<br />

wigni ori narkvevisagan Sedgeba: ilia WaWavaZe _ wiwamuri<br />

da <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ tkbili ocneba da mware sinamdvile.<br />

isini mogviTxroben iliasa da <strong>akaki</strong>s cxovrebasa da Semoqmedebaze.<br />

narkvevebs erTvis gamoyenebuli literaturis nusxa.<br />

narkvevi _ „tkbili ocneba da mware sinamdvile _ <strong>akaki</strong><br />

<strong>wereTeli</strong>“ _ qveTavebadaa dayofili. Tavdapirvelad avtori<br />

dawvrilebiT mogviTxrobs <strong>akaki</strong>s cxovrebaze, ojaxze,<br />

ganaTlebaze, uiRblo qorwinebaze. Semdeg igi poetis lirikas<br />

aanalizebs. saubrobs droiT da samyaroul mTlianobaze,<br />

romelic <strong>akaki</strong>s poeziisTvisaa damaxasiaTebeli. sagangebo<br />

Tavi eTmoba leqss „suliko“, poemas „gamzrdeli“. am ukanasknels<br />

<strong>akaki</strong> baqraZe „xevisber goCasTan“, „taras bulbasa“<br />

da „mateo falkonesTan“ SepirispirebiT aanalizebs. samive<br />

SemTxvevaSi svams danaSaulisa da pirovnebis pasuxismgeblobis<br />

sakiTxs.<br />

narkvevis Semdeg nawilSi mkvlevari <strong>akaki</strong>s sazogadoebrivi<br />

saqmianobis calkeul faqtebze saubrobs. exeba poetis<br />

damokidebulebas Teatrisa da bankisadmi. narkvevis bolo<br />

nawili <strong>akaki</strong>s sicocxlis ukanasknel wlebze, mis avadmyofobasa<br />

da gardacvalebaze mogviTxrobs.<br />

m.g.<br />

bregaZe l.<br />

moTxrobebi literaturaze<br />

Tb., 2008<br />

( „Senc waxdi, mec wamaxdine“, gv. 46—61;<br />

„ Semdegi azri sTqvas aq wertilma“, gv. 62—69)<br />

wigns uZRvis Tavad avtoris mokle winasityvaoba. naSrom-<br />

Si warmodgenil werilebSi avtori aanalizebs qarTvel SemoqmedTa<br />

teqstebis mxatvrul Taviseburebebs; kerZod, mimoixilavs<br />

j. qarCxaZis, ak, wereTlis, d. fanjikiZis, m. maWavarianis,<br />

r. inaniSvilisa da sxvaTa Semoqmedebas.<br />

21


werilSi _ „Senc waxdi, mec wamaxdine“ l. bregaZe aanalizebs<br />

<strong>akaki</strong>s im novelebs, romelnic qarTvelTa uZveles Wirze<br />

_ erTmaneTis gautanlobasa da ZmaTa SuRlze mogviTxroben.<br />

mkvlevari askvnis, rom amgvar novelebs gansakuTrebuli<br />

zneobrivi da eTikuri mniSvneloba aqvT sazogadoebisaTvis.<br />

meore werilSi _ „Semdegi azri sTqvas aq wertilma“ _<br />

mkvlevari saubrobs cenzoris kvalze me-19 saukunis wigneb-<br />

Si. avtori <strong>akaki</strong>s TxzulebaTa pirveli ortomeulis magaliTze<br />

(1893 w.) msjelobs misi poeturi qmnilebebisadmi cenzuris<br />

damokidebulebaze.<br />

m.g.<br />

gaboZe j.<br />

22<br />

<strong>akaki</strong>s TxzulebaTa gamocemebi<br />

Tb., 2009<br />

monografiaSi pirveladaa Seswavlili <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

Txzulebebis gamocemis istoria, naSromi Sedgeba Sesavlis,<br />

xuTi Tavisa da daskvnisgan. pirvel TavSi gaanalizebulia<br />

mwerlis TxzulebaTa sruli krebulebi: rCeuli nawerebi oTx<br />

tomad (1925-1928 w.w.), TxzulebaTa sruli krebuli Svid tomad<br />

(1940-1961 w.w.) da TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet<br />

tomad (1950-1963w.w.). meore Tavi eTmoba 70-80-ian wlebSi ganxorcielebuli<br />

gamocemebis teqstologiur-SemoqmedebiT<br />

kvlevas; mesame da meoTxe TavebSi warmodgenilia 90-iani<br />

wlebis yvela is gamocema, romelTa momzadebaSic Tavad avtors<br />

miuRia monawileoba: `Txzulebanis~ 1893 wlis I-II tomebi.<br />

Jurnali `<strong>akaki</strong>s Tviuri krebuli~; `<strong>akaki</strong>s leqsTa krebuli<br />

`salamuri~ 1893 w. `patara kaxis~ 1890 w, `medeas~, `naTelas~<br />

da sxva nawarmoebTa avtorizebuli gamocemebis istoriebi.<br />

mexuTe TavSi Seswavlilia <strong>akaki</strong>s sicocxlis bolodroindeli<br />

(1900-1915) nawerebis gamocemis istoria. maT So -<br />

ris, saiubileo gamocemebi, <strong>akaki</strong>s `Cemi nawerebis~ 1912-1913<br />

ww. I-II wignebi. Seswavlilia maTi SemoqmedebiTi istoria, da<br />

dadgenilia, rom poema: „gamzrdeli“ da ramdenime sxva cnobili<br />

nawarmoebi <strong>akaki</strong>s sicocxlis bolos SemoqmedebiTad<br />

gadaukeTebia. poema „gamzrdelis“ folklorul wyarod miCneulia<br />

afxazuri Tqmuleba.


dadgenilia ramdenime nawarmoebis daweris TariRi („medea“,<br />

ucnobi poema „asi wlis ambavi“, leqsebi; „ganTiadi“),<br />

daTariRebulia <strong>akaki</strong>s ramdenime publicisturi da piradi<br />

werili.<br />

naSromis sagangebo qveTavebi eZRvneba calkeul nawarmoebTa<br />

teqstologiur analizs da mwerlis enisa da stilis<br />

zogierTi Taviseburebis gamokveTas. wigns erTvis saxelTa<br />

saZiebeli.<br />

j.g.<br />

gamezardaSvili d.<br />

narkvevebi qarTuli realizmis istoriidan<br />

t. I, Tb., 1961<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba wignis ramdenime qveTavSia<br />

ganxiluli: `qarTvel samocianelTa gamosvla samwerlo<br />

asparezze~, `Tergdaleulebi peterburgis universitetSi da<br />

maTi urTierToba rus revolucioner-demokratebTan~; aseve,<br />

`ideur-literaturuli brZola 60-70-ian wlebSi, kritikuli<br />

realizmis gabatoneba qarTul literaturaSi~, `TergdaleulTa<br />

literaturuli Sexedulebebi realizmis Teoriis<br />

Suqze~.<br />

avtori vrclad mimoixilavs <strong>akaki</strong>s literaturul Sexedulebebs,<br />

mis azrs mwerlisa da mwerlobis daniSnulebasa<br />

Tu tipisa da tipiurobis Sesaxeb; mkvlevrisaTvis gansakuTrebuli<br />

interesis sagnadaa qceuli <strong>akaki</strong>s istoriul-literaturuli<br />

xasiaTis SeniSvnebi.<br />

n.C.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis beletristika<br />

`sabW. saqarTvelo~, 1982<br />

giorgaZe o.<br />

wigni <strong>akaki</strong> wereTlis mdidari prozauli memkvidreobis<br />

monografiulad Seswavlis pirveli cdaa. mkvlevari ganixilavs<br />

<strong>akaki</strong>s beletristikaSi warmoCenil qarTveli xalxis<br />

socialuri da erovnuli TavisuflebisaTvis brZolis, patriotizmis,<br />

internacionalizmis ideebis, siyvarulisa da<br />

23


ojaxis Seqmnis, bavSvTa harmoniuli aRzrdisa da sulis<br />

wrTobis sakiTxebs. naSromSi naCvenebia <strong>akaki</strong>s satiruli<br />

prozis socialur-politikuri simaxvile da simZafre; mignebulia<br />

beletristul TxzulebaTa istoriuli wyaroebi da<br />

maTi gamoyenebis Taviseburebani, garkveulia <strong>akaki</strong>s beletristuli<br />

ostatobis zogierTi sakiTxi, mwerlis adgili da<br />

roli axali qarTuli prozis ganviTarebaSi.<br />

n.C.<br />

griSaSvili i.<br />

krilovi da ak. <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: i. griSaSvili, Txzulebani 5 tomad<br />

t. V, 1985<br />

statiaSi warmodgenilia i. a. krilovis <strong>akaki</strong>seuli Targmanebis<br />

Rrma analizi. rusi meigavis qarTul enaze mTargmnelebisa<br />

da maTi Targmanebis mokle mimoxilvis Semdeg i.<br />

griSaSvili gvaZlevs srul informacias ak. wereTelze _<br />

krilovis igavebis saukeTeso mTargmnelze. naSromSi Sedarebulia<br />

<strong>akaki</strong>sa da r. erisTavis Targmanebi, ris safuZvelzec<br />

i. griSaSvili askvnis, rom <strong>akaki</strong>seuli Targmanebi ufro gadmokeTebulia,<br />

maSin, roca r. erisTavi SedarebiT zustad<br />

icavs dednis Taviseburebas. <strong>akaki</strong> cvlis da Tavisebur elfers<br />

aZlevs TiToeuli igavis daskvniT nawilsac.<br />

m.a.<br />

evgeniZe i.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: narkvevebi qarTuli literaturis istoriidan, III<br />

Tb., 2009<br />

naSromSi warmoCenilia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis is aspeqtebi,<br />

romlebic erovnulicaa da zogadsakacobrioc. mkvlevari<br />

asabuTebs, rom ara mxolod mis epoqas, aramed dRevandelobasac<br />

exmianeba <strong>akaki</strong>s mier codva-madlis gaazreba, adamianis<br />

sulis rRvevis warmoCena, qarTvelis Sinagani bunebis `avadmyofobis~<br />

tkiviliani gancda, eris zneobrivi gadagvarebis<br />

gamZafrebuli aRqma.<br />

24


naSromis Rirsebad unda CaiTvalos is garemoeba, rom<br />

mkvlevarma <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi moiZia ara mxolod is mizezebi,<br />

romlebmac miiyvana qveyana arasaxarbielo mdgomareobamde,<br />

aramed warmoaCina eris ukeTesi mermisis amsaxveli<br />

tendenciebis.<br />

n.C.<br />

vaxania v.<br />

realizmis sakiTxebi qarTvel samocianelTa esTetikaSi<br />

w. I, Tb., 1988<br />

monografiaSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi: 1. <strong>akaki</strong><br />

wereTlis ideur-literaturuli poziciebi me-19 saukunis<br />

60-ian wlebSi. 2. <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da xelovnebis realisturi<br />

Teoria. 3. <strong>akaki</strong> poetis rolisa da daniSnulebis Sesaxeb. 4.<br />

tipisa da tipurobis sakiTxi <strong>akaki</strong> wereTlis literaturul-<br />

Teoriul naazrevSi.<br />

naSromSi <strong>akaki</strong> wereTlis Sexedulebebi da Teoriuli naazrevi<br />

xelovnebis Sesaxeb gamokveTilia misi nawarmoebebis<br />

(mxatvruli Tu publicisturi) ganxilvis fonze. mkvlevari<br />

imasac aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong>s mrwamsi xelovnebis cxovrebas-<br />

Tan mimarTebis sakiTxSi iseTivea, rogoric sxva samocianelebisa,<br />

magram mas am SemTxvevaSic aqvs Tavisi sakuTari, originaluri,<br />

`akakuri~ xedva.<br />

n.C.<br />

ingoroyva p.<br />

axali qarTuli literaturis fuZemdeblebi:<br />

nikoloz baraTaSvili, ilia WavWavaZe, <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

Tb., `merani~, 1975<br />

monografiaSi <strong>akaki</strong>s Semoqmedeba ganxilulia Janrebis mixedviT.<br />

upirveles yovlisa, mkvlevari msjelobs a. wereTlis<br />

istoriuli poemebis, mxatvruli prozisa da dramatuli<br />

nawerebis Sesaxeb. saubrobs TiToeuli maTganis Rorsebebze<br />

rogorc formisa da Sinaarsis, ise mxatvruli gansaxovnebis<br />

TvalsazrisiT. naSromSi aRniSnulia, rom publicistikasa da<br />

kritika-literaturaTmcodneobaSi <strong>akaki</strong>m Seqmna Taviseburi<br />

25


Janri: mxatvruli feletoni _ narkvevi, romelSic is `sazogadoebrivi<br />

cxovrebis majiscemis fxizel meTvalyured<br />

gvevlineba~.<br />

n.C.<br />

kenWoSvili ak.<br />

26<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

Tb., 1960<br />

monografiaSi asaxulia <strong>akaki</strong> wereTlis cxovrebisa da<br />

moRvaweobis umniSvnelovanesi momentebi. mkvlevari miiCnevs,<br />

rom <strong>akaki</strong>s cxovrebis gza misi Semoqmedebis erTgvari gasaRebia.<br />

gamokvlevaSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis ZiriTadi<br />

tendenciebi. naSromSi warmoCenilia <strong>akaki</strong>s lirikis is maxasiaTeblebi,<br />

romlebmac ganapiroba qarTul poeziaSi axali<br />

esTetikuri idealebis damkvidreba.<br />

monografiaSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis aqamde naklebad<br />

Seswavlili sferoebi. aRniSnulia, rom <strong>akaki</strong> qarTuli<br />

baladis erT-erTi Seqmnelia.<br />

naSromSi yuradRebas iqcevs dakvirveba <strong>akaki</strong>s moTxrobebze.<br />

i. kenWoSvilis azriT, <strong>akaki</strong> qarTuli moTxrobis novatoria,<br />

radganac sruliad gansxvavebul nawarmoebebs qmnis,<br />

romlebSic `mTavaria... ara romeliRac wminda socialuri<br />

tipis asaxva, aramed yuradRebis gadatana sazogadod inteleqtualuri<br />

adamianis Tavisebur fsiqo-analizze... ~.<br />

n.C.<br />

kekeliZe p.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis istoriuli poemebi:<br />

`Tornike erisTavi~, `naTela~<br />

teqstologiuri gamokvleva<br />

Tsu, 1961<br />

mkvlevris interesi am istoriuli poemebis mimarT ganapiroba<br />

nawarmoebTa avtografebisa da xelnaweri nusxebis aRmoCenam.<br />

dadgenilia poemaTa definicialuri teqstebi, warmodgenilia<br />

avtografebi da nusxebi, aRnusxuli da ganxilulia<br />

yvela cvlileba, romlebic poemebs ganucdia rogorc<br />

avtoris, ise _ gadamwerTa da redaqtor-gamomcemelTa mier.


mkvlevarma Seiswavla `Tornike erisTavis~ enobriv _ or-<br />

Tografiuli sakiTxebi da warmoadgina saTanado daskvnebi.<br />

naSromSi gaanalizebulia poemebis istoriuli wyaroebi,<br />

sainteresodaa ganxiluli <strong>akaki</strong>s mier am istoriul wyaroTa<br />

gamoyenebis zogierTi Tavisebureba.<br />

gamokvlevas erTvis sityvaTa indeqsi, saZieblebi, avtografebisa<br />

da xelnawer nusxaTa fotopirebi.<br />

n.C.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

Tb., 1990<br />

kvitaiSvili e.<br />

monografiaSi daxatulia <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi<br />

portreti. avtors moxmobili aqvs <strong>akaki</strong>s TanamedroveTa da<br />

Semdgomi xanis qarTvel mweralTa (T. saxokia, n. nikolaZe, eq.<br />

TayaiSvili, g. tabiZe, g. qiqoZe, v. kotetiSvili, g. asaTiani da<br />

sxv.) gamonaTqvamebi, romlebSic nairgvari kuTxiT aris warmoCenili<br />

didi poetis adgili da mniSvneloba qarTul<br />

literaturaSi.<br />

naSromSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s araerTi Sedevri, ramac mas<br />

saqarTvelos erT-erTi upirvelesi lirikosis saxeli da<br />

ukvdaveba daumkvidra.<br />

n.C.<br />

kiknaZe gr.<br />

qarTuli satirisa da iumoris ganviTarebis istoriidan<br />

Tb., 1953<br />

aRniSnuli wignis IX Tavi eZRvneba <strong>akaki</strong> wereTlis satirisa<br />

da iumoris Seswavlas (gv. 349-392).<br />

gr. kiknaZe naSromis Sesaval nawilSi ganixilavs <strong>akaki</strong>s<br />

satiruli nawarmoebebisaTvis damaxasiaTebel zogad niSan—<br />

Tvisebas, gamokveTs misi satiris magistralur xazs da Ziri-<br />

Tad tendenciebs: emociurobas, damarwmuneblobas, Seurigeblobas,<br />

mourideblobas, narTulobas, dasabuTebis princips,<br />

enamoswrebulobas. mkvlevris azriT, an niSan—Tviseba-<br />

Ta erToblioba ganapirobebs <strong>akaki</strong>s satiris xasiaTsac da sazogadoebrivi<br />

mniSvnelobasac.<br />

n.C.<br />

27


kiknaZe gr.<br />

literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi<br />

Tsu., 1978<br />

wignSi warmodgenilia gr. kiknaZis narkvevebi <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

Sesaxeb. werilSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis prozaul Txzuleba-<br />

Ta poeturobis sakiTxi (gv. 277-294), mkvlevari ganixilavs<br />

<strong>akaki</strong>s prozis poeturobis niSan-Tvisebebs (saanalizo teqstad<br />

moxmobilia `baSi — aCuki~). werilSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

polemikuri lirika (gv. 295-310) _ <strong>akaki</strong>s qmnilebebi Sedarebulia<br />

winadroindel qarTuli da rusuli poeziis polemikuri<br />

lirikis ramdenime nimuSTan. warmoCenilia <strong>akaki</strong>s polemikuri<br />

lirikisaTvis damaxasiaTebel mxatvruli Taviseburebebi.<br />

narkvevSi _ mudmiv xatTa sistema <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

poeziaSi (gv. 311-325) _ avtori aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

poeziis xatovanebis `umniSvnelovanesi sayrdeni xalxuri<br />

zepirsityvierebaa~. monografiaSi ganxilulia <strong>akaki</strong>s xatovanebis<br />

specifika, xatTa struqtura, xatovan saxeTa emociurobisa<br />

da poeturobis mizezebi.<br />

gr. kiknaZis dakvirvebiT, <strong>akaki</strong>s poeziis mudmiv xatTa sistemaSi<br />

mniSvnelovania sizmriseuli da zRaprul-legenduri,<br />

bibliuri da istoriuli xatebi, gansakuTrebiT ki gamokveTilia<br />

warmomavlobiT religiuri, aseve gadmocema-legendebidan,<br />

JamTaaRmwerlis anda poetTagan momdinare saxeebi.<br />

n.C.<br />

kotetiSvili v.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba da folklori<br />

wignSi: rCeuli nawerebi, t. II<br />

Tb., 1967<br />

naSromSi dawvrilebiTaa ganxiluli <strong>akaki</strong>s leqsebis naTesaoba<br />

xalxur poeziasTan da am ukanasknelis gamoyenebis is<br />

ostatoba, romliTac <strong>akaki</strong>m sakuTari poeziis mTeli sistema<br />

Seqmna. mkvlevris azriT, es debuleba ar exeba mxolod leqsebis<br />

gaxalxurebul formas. poeti Sinaarsis mxrivac metwilad<br />

xalxur zRaprebsa da gadmocemebs eyrdnoboda; mis mier<br />

gamoyenebuli tropuli metyvelebis xerxebic axlosaa xal-<br />

28


xur poetikasTan; naSromSi amis sailustraciod moyvanilia<br />

uamravi paraleli.<br />

werilSi aseve saubaria im damsaxurebaze, romelic <strong>akaki</strong>s<br />

miuZRvis folkloris Sekrebisa da gadarCenis saqmeSi.<br />

e.z.<br />

kotetiSvili v.<br />

qarTuli literaturis istoria (XIX s.)<br />

„sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1959.<br />

wigni Sedgeba winasityvaobis, Sesavlisa da ramdenime Tavisagan.<br />

Sesaval werilSi v. kotetiSvili aanalizebs me-19 saukunis<br />

qarTul literaturas. qveTavebi qronologiuradaa<br />

dawyobili _ mkvlevari wigns me—18 saukunis literaturis<br />

mimoxilviT iwyebs da egnate ninoSvilis SemoqmedebiT<br />

asrulebs.<br />

naSromSi sagangebo Tavi aqvs daTmobili <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

cxovrebasa da Semoqmedebas. mkvlevari mimoixilavs <strong>akaki</strong>s<br />

mravalmxriv moRvaweobasa da mravalferovan literaturul<br />

memkvidreobas; SeniSnavs, rom <strong>akaki</strong> originaluri Semoqmedia<br />

da aravis ar baZavs, Tumca mis SemoqmedebaSi rusi mwerlebis<br />

gavlena igrZnoba. v. kotetiSvili miuTiTebs iliasa da <strong>akaki</strong>s<br />

msoflmxedvelobriv erTianobaze.<br />

mecnieri mimoixilavs <strong>akaki</strong>s lirikas, misi leqsis sazomebs<br />

da askvnis, rom Zvel poetebTan SedarebiT, <strong>akaki</strong>s leqsis<br />

teqnika da moqniloba naklebi Rirsebisaa, rom realizmis<br />

epoqaSi Sinaarsi imorCilebs formas da es tendencia kargad<br />

Cans <strong>akaki</strong>s lirikaSic.<br />

m.g.<br />

29


lomiZe g.<br />

dramis Teoria me-19 saukunis qarTul mxatvrul<br />

kritikasa da esTetikur naazrevSi<br />

Tb., 1984<br />

wignSi sxva TemebTan erTad ganxilulia <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

Sexedulebani dramis Teoriis sakiTxebze. poeti literaturas<br />

miiCnevda sinamdvilis mxatvrul warmosaxvad da mis<br />

calkeul dargebs erTmaneTisagan ganasxvavebda ara asaxvis<br />

obieqtis, aramed gamosaxvis saSualebaTa mixedviT. akaisTvis<br />

dramaturgia warmoadgenda Teatraluri xelovnebis safuZvels<br />

da saintereso Tvalsazriss gamoTqvamda dramaze, rogorc<br />

literaturul gvarze.<br />

mkvlevris azriT, <strong>akaki</strong> saintereso dakvirvebebs gvTavazobs<br />

calkeuli dramatuli Janrebis Sesaxeb da iZleva maT<br />

originalur definicias. sakuTari Tvalsazrisis sailustraciod<br />

<strong>akaki</strong> iyenebs mdidar masalas rogorc qarTuli, ise<br />

rusuli da dasavleTevropuli literaturidan.<br />

e.z.<br />

menabde l.<br />

30<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: XIX s. qarTveli klasikosebi da<br />

Zveli qarTuli mwerloba<br />

`ganaTleba~, Tb., 1973<br />

naSromis mizania aCvenos, ramdenad safuZvlianad icnobda<br />

<strong>akaki</strong> Zvel qarTul mwerlobas da rogor zrunavda xelnawerebis<br />

Sekrebasa da dacvaze; avtoris dakvirvebiT, mwerali<br />

SesaniSnavad flobda biblias, icnobda rogorc originalur,<br />

ise Targmnil agiografias, aToneli mamebis Rvawls; mas kargad<br />

scodnia rusuli sasuliero mwerlobac.<br />

wignSi didi adgili eTmoba a. wereTlis `vefxistyaosan-<br />

Tan~ mimarTebis sakiTxs. mkvlevari aanalizebs `vefxistyaosnisadmi~<br />

miZRvnil <strong>akaki</strong>s werilebs, gansakuTrebiT, rusulenovan<br />

sakandidato naSroms: `ramdenime sityva `vefxistyaosnis~<br />

originalobis sasargeblod~ (1862). gamokvlevaSi<br />

ganxilulia <strong>akaki</strong>s sxva rusTvelologiuri Ziebanic.


wignSi Seswavlilia <strong>akaki</strong>s mimarTeba aRorZinebis xanis<br />

qarTul mwerlobasTan. gamokvlevis daskvniT nawilSi avtori<br />

miuTiTebs, rom Tavis samecniero da publicistur werilebSi<br />

<strong>akaki</strong> ganixilavda Zveli qarTuli mwerlobis saki-<br />

Txebs. misi daskvnebi sadReisodac sayuradReboa, Tumca zogierTi<br />

Sefaseba mkacri da usafuZvloa.<br />

m.k.<br />

qarTveli mwerlebi<br />

w. 1, Tb., 1957<br />

meunargia i.<br />

wigni Sedgeba winasityvaobisa da ZiriTadi nawilisagan,<br />

romelSic saubaria XIX saukunis qarTvel moRvaweebze (gr.<br />

orbeliani, s. mesxi, a. yazbegi, d. dadiani). werilSi _ `samaxsovro<br />

furclebi <strong>akaki</strong>s Sesaxeb~ _ avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s<br />

pirovnebaze, ixsenebs mis 25 wlis iubiles, aseve adamianebs,<br />

romlebzec <strong>akaki</strong>s azri gamouTqvams. i. meunargia <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi<br />

poezias aniWebs upiratesobas da XIX sukunis<br />

sxva poetebs <strong>akaki</strong>s Segirdebs uwodebs. werilis daskvniT nawilSi<br />

avtori gvTavazobs im kiTxvars, romelzec <strong>akaki</strong>s lakoniuri<br />

pasuxebi aqvs gacemuli<br />

wigns erTvis SeniSvnebi, komentarebi da saxelTa<br />

saZieblebi.<br />

a.f.<br />

minaSvili l.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis `patara kaxis~ SemoqmedebiTi<br />

istoriisTvis<br />

wignSi: `literaturuli narkvevebi~<br />

Tb., 2009<br />

naSromSi ganxilulia <strong>akaki</strong> wereTlis `patara kaxis~ SemoqmedebiTi<br />

istoria, misi literaturul-istoriuli wyaroebi<br />

da gza, romelic poemam prozauli versiidan leqsad daweril<br />

dramamde gaiara.<br />

<strong>akaki</strong>s azriT, saleqso forma erTaderTia, ris meSveobi-<br />

Tac istoriulma Temam SeiZleba SeiZinos maRalmxatvrulo-<br />

31


a. gansxvavebiT <strong>akaki</strong>s lirikisTvis damaxasiaTebeli rvamarcvliani<br />

Sairisa, `patara kaxSi~ gamoyenebulia aTmarcvliani<br />

sazomi, romelic uaxlovdeba sasaubro metyvelebas.<br />

naSromSi motanilia identuri pasaJebi prozauli da poeturi<br />

variantebidan, riTac mkvlevarma warmoaCina is garemoeba,<br />

rom leqsad gardaTqmis dros <strong>akaki</strong> ar kargavs arcerT<br />

azrobriv Tu grZnobiT niuanss.<br />

m.a.<br />

nucubiZe S.<br />

32<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedeba<br />

wignSi: kritikuli narkvevebi<br />

Tb., 1966<br />

naSromi Seiqmna <strong>akaki</strong>s dabadebis 100 wlisTavTan dakavSirebiT.<br />

masSi mocemulia poetis rogorc biografiis, ise Semoqmedebis<br />

mokle daxasiaTeba. ZiriTadi aqcenti gakeTebulia<br />

<strong>akaki</strong>s Semoqmedebaze rusuli da evropuli literaturis<br />

gavlenaze.<br />

avtori aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong>s poeturi moRvaweoba ganisazRvra<br />

sami StrixiT: 1. saqarTvelos sinamdviliT; 2. rusuli<br />

literaturis gavleniT (ideurad samocianelebiT, literaturulad<br />

_ puSkinis, lermontovis, krilovis, gogolis,<br />

nawilobriv, nekrasovis); 3. dasavleTis damonebuli erebis<br />

bediT (italiis _ karduCis, alferis; poloneTis _ mickeviCis).<br />

mkvlevris azriT, realizmi poetma SeiTvisa CerniSevskisgan<br />

ermac gansazRvra <strong>akaki</strong>s esTetikuri gza.<br />

e.z.<br />

ratiani S.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da realizmis sakiTxebi<br />

Tb., 1963<br />

naSromSi gaanalizebulia <strong>akaki</strong> wereTlis Teoriuli Sexedulebani<br />

realizmis, rogorc SemoqmedebiTi meTodis Sesaxeb,<br />

agreTve mxatvruli tipis, literaturis xalxurobisa da<br />

tendenciurobis, mxatvruli nawarmoebis formisa da Sinaarsis<br />

urTierTobis sakiTxebi.


avtori ganixilavs <strong>akaki</strong>s mier wamoyenebul realisturi<br />

esTetikis ZiriTad Tezisebs. wignSi aseve gaanalizebulia<br />

<strong>akaki</strong>s literaturul-esTetikuri Sexedulebani da is, Tu<br />

rogor iyenebda poeti am zogad Teoriul Tvalsazriss calkeuli<br />

mwerlis Semoqmedebis analizis dros. naCvenebia is<br />

damsaxureba, romelic <strong>akaki</strong>s miuZRvis rogorc Zvel (SoTa<br />

rusTaveli, daviT guramiSvili, sulxan-saba orbeliani, besiki),<br />

ise misi Tanamedrove (grigol orbeliani, barbare<br />

jorjaZe, giorgi erisTavi, ilia WavWavaZe, aleqsandre yazbegi,<br />

vaJa-fSavela) literatorTa Semoqmedebis kvlevaSi.<br />

e.z.<br />

<strong>akaki</strong>s qnari<br />

Tb., 1916<br />

robaqiZe gr.<br />

wignSi `<strong>akaki</strong>s qnari~ Sesulia 1908-1930 w.w. sxvadasxva<br />

Jurnal-gazeTSi (`mze~, `<strong>akaki</strong>s dRe saqarTveloSi~, `faskunji~,<br />

`saxalxo furceli~, `droSa~, `qarTuli mwerloba~) dastambuli<br />

werilebi: `<strong>akaki</strong>s iubiles gamo~, `<strong>akaki</strong>s buneba~,<br />

`<strong>akaki</strong> da ilia~, `<strong>akaki</strong>~ (gardacvalebis gamo), `<strong>akaki</strong>~ (sityva<br />

warmoTqmuli <strong>akaki</strong>s samoqalaqo panaSvidze), `<strong>akaki</strong>s qnari~,<br />

`baSi-aCuki~ (rogorc kino-romani) da <strong>akaki</strong> (faqtebi da<br />

fiqrebi).<br />

naSromSi mocemulia <strong>akaki</strong>s, rogorc poetis Sefaseba da<br />

adgili qarTul literaturaSi. mkvlevari xsnis <strong>akaki</strong>s<br />

Semoqmedebisa da pirovnebis rTul bunebas da askvnis, rom<br />

qarTvelobis mebrZoli suli <strong>akaki</strong>s bunebaSi gansaxierda.<br />

wignSi gaanalizebulia <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis ramdenime niSan-<br />

Tviseba, maT Soris, TxzulebaTa ambivalenturi xasiaTi da<br />

poetis `mgosnuri stiqionis polipersonalizmi~, anu sxvad<br />

qcevis niWi; naSromSi saintereso paralelebia gavlebuli<br />

<strong>akaki</strong>sa da puSkins, ilias, vaJas Soris.<br />

e.z.<br />

33


fruiZe n.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis mxatvruli prozis problematika<br />

da mxatvruli struqtura<br />

Tsu, 1999<br />

wignSi ganxilulia <strong>akaki</strong> wereTlis Janrobrivad mravalferovani<br />

mxatvruli proza. naSromSi gaanalizebulia mkvlevarTa<br />

yuradRebiT naklebad `ganebivrebuli~ Txzulebebi.<br />

wigni Sedgeba Sesavlis, 6 Tavisa da daskvnisagan. pirvel<br />

TavSi gamokveTilia <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi interesebi<br />

prozaul TxzulebaTa mixedviT. meore TavSi avtori<br />

zogadad <strong>akaki</strong>s prozis problematikisa da struqturis saki-<br />

Txebze msjelobs; mesame TavSi _ legenduri <strong>akaki</strong>s prozaSi<br />

_ ganxilulia <strong>akaki</strong>s `legendis~ saxelwodebiT cnobili<br />

qmnilebebi da ganxilulia maTSi tradiciul mxatvrul<br />

saxeTa transformirebis nimuSebi. meoTxe TavSi saubaria<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis zRaprebis specifikasa da maT mimarTebaze<br />

klasikur jadosnur zRaparTan. meeqvse Tavi eTmoba <strong>akaki</strong>s<br />

prozaul igavebs, maT Tematikasa da mxatvrul Taviseburebebs.<br />

bolo, meeqvse TavSi ki SemoTavazebulia <strong>akaki</strong>s mier<br />

Seqmnili mxatvrul-dokumenturi prozis SesaniSnavi nimuSis<br />

_ solomon pirveli didi, imereTs mefe _ kompoziciisa da<br />

mxatvrul-saxeobrivi sistemis analizi. daskvniT nawilSi ki<br />

Sejamebulia naSromis calkeul TavebSi warmodgenili Ziri-<br />

Tadi debulebebi.<br />

a.f.<br />

qiqoZe g.<br />

34<br />

etiudebi da portretebi<br />

Tb., 1958.<br />

wignSi Sesulia avtoris ori werili: <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da<br />

<strong>akaki</strong> rogorc portretisti.<br />

pirvel werilSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ yuradReba gamaxvilebulia<br />

poetis biografiis mniSvnelovan detalebze. sxva<br />

mkvlevarTagan gansxvavebiT, wignis avtori Tvlis, rom rusul<br />

literaturas gavlena ar mouxdenia <strong>akaki</strong>s msoflmxedvelobasa<br />

da mxatvrul Semoqmedebaze. avtori ganixilavs


poetis mosazrebas ori ruseTis (ivanes da petres ruseTi)<br />

Sesaxeb da askvnis, rom <strong>akaki</strong> rusul literaturaze evropulis<br />

Zlier gavlenas amCnevs.<br />

werilSi dawvrilebiTaa gaanalizebuli <strong>akaki</strong>s poezia da<br />

gakeTebulia daskvna, rom igi ostatia patriotuli poeziisa,<br />

romelsac udidesi zemoqmedebis Zala aqvs. avtori gamokveTs<br />

agreTve <strong>akaki</strong>s damsaxurebas enis reformaSi.<br />

meore werilSi _ <strong>akaki</strong> rogorc portretisti _ garCeulia<br />

`Cemi Tavgadasavali~, rogorc erT-erTi upirvelesi<br />

nawarmoebi portretis xatvis kuTxiT. mkvlevris TqmiT,<br />

<strong>akaki</strong> jadosnuri funjis oriode mosmiT axerxebs TanamedroveTa<br />

sulieri fizionomiis daxatvas ise, rasac sxvebi<br />

xSirad mTeli monografiebis daweriT ver axerxeben. avtori<br />

Tvlis, rom <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi patriotul-propagandistuli<br />

interesi xSirad sWarbobs obieqtur mxatvruls, magram<br />

is mainc did portretistad rCeba istoriuli Janris<br />

nawerebSi<br />

e.z.<br />

yubaneiSvili s.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis dramatuli poemebi:<br />

`Tamar cbieri ~, `patara kaxi~<br />

Tsu, 1969<br />

wignSi naCvenebia <strong>akaki</strong> wereTlis dramatuli poemebis<br />

`Tamar cbierisa~ da `patara kaxis~ SemoqmedebiTi istoria,<br />

gaanalizebulia variantebi da maTi urTierTmimarTebis<br />

sakiTxi.<br />

naSromSi mimoxilulia sxvadasxva mecnieris Tvalsazrisi<br />

<strong>akaki</strong>s dramaturgiaze, kerZod: v. kotetiSvilis, i. griSaSvilis,<br />

p. mirianaSvilis, p. guguSvilis, S. radianis, g. qiqoZis,<br />

p.ingoroyvas, amb. gaCeCilaZis da sxv.<br />

naSromSi yuradReba gamaxvilebulia <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiTi<br />

procesis erT Taviseburebaze, kerZod, prozis leqsad<br />

qcevis faqtze. mecnieri SeniSnavs, rom <strong>akaki</strong> poetur formaSi<br />

aqcevda prozad daweril bevr Tavis Txzulebas (mag.: `media~,<br />

`Cemi Tavgadasavali~, `patara kaxi~ da sxv.), risTvisac mini-<br />

35


maluri Zalisxmeva iyo saWiro, radgan prozad daweril piesebSi<br />

ukve `gaismoda~ leqsi.<br />

e.z.<br />

Wilaia s.<br />

36<br />

literaturuli werilebi<br />

Tb., 1946<br />

wigni Sedgeba rva Tavisgan. masSi saubaria XIX saukunis<br />

qarTvel mweralTa (n. baraTaSvili, a. <strong>wereTeli</strong>, g. orbeliani,<br />

a. yazbegi, S. aragvispireli, g. rCeuliSvili, a. orbeliani)<br />

Semoqmedebaze, aseve uaxlesi qarTuli literaturis<br />

periodizaciis sakiTxebsa da samSoblosTvis Tavdadebis<br />

ideaze.<br />

werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s samoRvaweo<br />

asparezze gamosvlis periodze, misi Semoqmedebis<br />

ZiriTad Tematikaze, misi poeziis bunebaze. ganxilulia <strong>akaki</strong><br />

wereTlis Semoqmedebis ori ZiriTadi motivi _ patriotuli<br />

da socialuri. naTqvamia, rom erovnuli sakiTxis gansaxilvelad<br />

<strong>akaki</strong> mimarTavda istorias. igi istoriul Temebs maTi<br />

aqtualurobis TvalsazrisiT arCevda da konkretul sinamdviles<br />

ukavSirebda; istoriuli faqtis damaxinjeba daudevrobiT<br />

ki ar mosdioda, Tanadroulobis interesi aiZulebda,<br />

ase moqceuliyo. aqve avtori aanalizebs <strong>akaki</strong>s damokidebulebas<br />

revoluciisadmi da xazs usvams am ukanasknelis miseul<br />

Sefasebebs. ganxilulia leqsebi, romlebic <strong>akaki</strong>m am<br />

Temas uZRvna. revoluciis ase organulad miRebas mkvlevari<br />

<strong>akaki</strong>s patriotizmiTa da farTo demokratizmiT xsnis. werilSi<br />

xazgasmulia, rom <strong>akaki</strong> wereTlis azrovneba da poeturi<br />

Semoqmedeba ruseTis revolucioner-demokratebis _<br />

belinskis, dobroliubovisa da CerniSevskis zegavleniT<br />

Camoyalibda.<br />

a.f.


„ pirvelad iyo sityva“<br />

Tb., 1993<br />

WilaZe T.<br />

wignSi Sesulia eseisturi narkvevebi qarTveli mwerlebisa<br />

da xelovnebis sferos moRvaweTa Sesaxeb (n. firosmanaSvili,<br />

iakob curtaveli, g. qiqoZe, e. manjgalaZe, g. tabiZe, ak.<br />

<strong>wereTeli</strong>, a. kalandaZe da sxv.).<br />

werilSi „<strong>akaki</strong> wereTlis poezia“ avtori aanalizebs<br />

<strong>akaki</strong>s poetur memkvidreobas, gamoyofs misTvis damaxasiaTebel<br />

individualizms: leqsis bunebrivobasa da sisadaves.<br />

garda amisa, saubrobs <strong>akaki</strong>s mimarTebaze samSoblosTan, misi<br />

poeziis patriotul suliskveTebaze. mkvlevari miiCnevs,<br />

rom <strong>akaki</strong>s poezia Tavisi formiTa da SinaarsiT dResac aqtualuri<br />

da cxovelmyofelia.<br />

wigni e.w. masobrivi gamocemis tipisaa da ar axlavs arc<br />

saZieblebi, arc bibliografia.<br />

m.g.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis poezia<br />

wignSi: werilebi, Tb., 1977<br />

WilaZe T.<br />

krebulSi Tavmoyrilia sxvadasxva dros Seqmnili eseisturi<br />

proza da poeturi narkvevebi, romlebSic avtori cdilobs<br />

mkiTxvels gauziaros is gancda, rasac masSi literatura,<br />

musika, Teatri Tu mxatvroba aRZravs.<br />

avtorisave SeniSvniT, wignSi Tavmoyrili proza ZiriTadad<br />

pirad STabeWdilebebs eyrdnoba da safuZvliani analizis<br />

pretenzia ar gaaCnia. wigni kidev erTi cdaa poeziis idumal<br />

samyaroSi SeRwevisa.<br />

werilSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis poezia _ avtori saubrobs<br />

<strong>akaki</strong>s poeziis Taviseburebebze, mTavar ideebze, samSoblos<br />

xatis gamorCeulobaze, `bulbulobisadmi~ poetis damokidebulebasa<br />

da sxva umniSvnelovanes sakiTxebze;<br />

wignSi mkiTxveli aseve gaecnoba saintereso werilebs<br />

galaktion tabiZis, tician tabiZis, guram rCeuliSvilis,<br />

aleqsandre yazbegis, ana kalandaZis da sxvaTa Sesaxeb.<br />

n.f.<br />

37


WilaZe o.<br />

38<br />

bednieri tanjuli<br />

Tb., 2003<br />

wigni sxvadasxva dros (1968-2002) Seqmnili eseebis, publicisturi<br />

werilebisa da interviuebis krebulia; mwerlobis<br />

raoba da mwerlis daniSnuleba, eri da erovnuloba, Tavisufleba<br />

da monoba, siyvaruli da omi, qarTvelTa miTologiuri<br />

warsuli da kolxi medeas fenomeni, saxelmwifo<br />

simbolika, qarTuli tolerantoba da SeniRbuli agresiis<br />

saSiSroeba _ ai, arasruli sia im sakiTxebisa, romelTa Sesaxebac<br />

sakuTar Tvalsazriss gvTavazobs mwerali.<br />

krebuli ramdenime qveTavadaa dayofili. pirveli _ bednieri<br />

tanjuli _ moicavs 6 eses, romelTagan erT-erTia<br />

`<strong>akaki</strong>~. masSi avtori cdilobs warmoaCinos <strong>akaki</strong>s, rogorc<br />

poetisa da moRvawis mniSvneloba qarTuli kulturisa Tu<br />

erovnuli TviTSegnebis ganviTarebis saqmeSi.<br />

n.f.<br />

xaxanaSvili al.<br />

qarTuli sityvierebis istoria<br />

Tb., 1917<br />

wigni (red.: d. kariWaSvili) Sedgeba oTxi nawilisgan: winasityvaoba,<br />

redaqtoris SeniSvna, Sesavali, ZiriTadi nawili<br />

da pirTa saZiebeli. ZiriTad nawilSi avtori saubrobs XIX<br />

saukunis qarTvel mweralTa (s. dodaSvili, a. WavWavaZe, n. baraTaSvili,<br />

d. WonqaZe, l. ardaziani, i. WavWavaZe, a. yazbegi da<br />

sxvani) biografiebisa da Semoqmedebis Sesaxeb. werilSi<br />

`<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori exeba mwerlis biografias, ganixilavs<br />

misi poeziis ramdenime nimuSs, aanalizebs <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis<br />

Tematikas, saubrobs mis mier Seqmnil dramatul nawarmoebebze.<br />

al. xaxanaSvili msjelobs <strong>akaki</strong> wereTlis poemebsa<br />

da maTSi wamoWril didaqtikur sakiTxebze. werilis<br />

daskvniT nawilSi avtori yuradRebas amaxvilebs <strong>akaki</strong>s poeziis<br />

bunebaze, misi enis silaReze.<br />

a.f.


<strong>akaki</strong>s leqsi<br />

Tb., 1972<br />

xinTibiZe ak.<br />

naSromSi Seswavlilia <strong>akaki</strong> wereTlis 981 leqsi, 22 poema<br />

da 7 dramatuli Txzuleba. gakeTebulia sayuradRebo daskvnebi.<br />

avtori aRniSnavs, rom leqsTwyobis kanonebi poetis<br />

saSemsruleblo xelovnebis safuZvelTa safuZvelia. arc<br />

erTi sxva kanoni, maT Soris gramatikulic ki, misTvis aseTi<br />

Zalis Semcveli ar aris. teqtologiur muSaobaSi poetis<br />

TxzulebaTa teqstis dadgenisas leqsTwyoba garkveuli privilegiebiT<br />

sargeblobs. leqsis ZiriTadi esTetikuri maxasiaTeblebi<br />

_ ritmi da melodia yvelaze metia poetis xelidan<br />

pirvelad gamosul teqstSi, amitom leqsis avtografs<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba formaTa sizustis<br />

dadgenaSi; mkvlevris dakvirvebiT, gamomcemlebi xSirad<br />

cvlidnen teqsts, asworebdnen dialeqtur formebs, saxelebSi<br />

viTarebiTi brunvis -T daboloebas, ereodnen <strong>akaki</strong>s<br />

ritmis Semqmnel erT-erT mniSvnelovan elementSi, romelsac<br />

gadatana, anu anJambemani hqvia. akademiur gamocemebSi<br />

aseT adgilebSi aris mZimeebi, rasac, mecniris azriT, gamarTleba<br />

ar aqvs.<br />

naSromSi vrcladaa ganxiluli, agreTve, <strong>akaki</strong>s poeziis<br />

ritmi da riTma.<br />

e.z.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: poeturi energia<br />

Tb., 1989<br />

Rvinjilia j.<br />

avtori ganixilavs <strong>akaki</strong>s poetur naazrevs. misi azriT,<br />

<strong>akaki</strong>s samyaroSi gaerTianebulia patriotuli, socialuri,<br />

zogadadamianuri problemebi. poetis humanizmi da demokratizmi<br />

daCagrulis mxarezea. <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> ar yofila mijaWvuli<br />

patriotul Tematikas, mis SemoqmedebaSi bevria socialur<br />

problemebze dawerili nawarmoebi, romelTac daukavSirda<br />

politikuric, orivem erTad ki warmoaCina poetis<br />

39


moqalaqeobrivi pozicia. naSromSi gamowvlilviTaa garCeuli<br />

leqsebi: `Tavo Cemo~, `avadmyofi~, `ganTiadi~.<br />

mkvlevari agreTve ganixilavs <strong>akaki</strong> wereTlis satirul<br />

leqsebs da bevr saintereso mosazrebas gvTavazobs maT<br />

Sesaxeb.<br />

e.z.<br />

jaliaSvili m.<br />

40<br />

sicocxlis saidumlo<br />

Tb., 2006<br />

werilSi saRvTismetyvelo sibrtyeze pirvelad aris gaanalizebuli<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis leqsis `aRmarT-aRmarTis~<br />

mxatvruli sistemis Taviseburebani. werilSi warmoCenilia<br />

leqsSi gamoyenebuli sxvadasxva kodis (upirvelesad, saRvTismetyvelo,<br />

kulturuli) mniSvneloba.<br />

analizis dros paralelebia gavlebulia berZnul miTologiasTan,<br />

kerZod, sizifes miTTan da `grigol xanZTelis<br />

cxovrebasTan~, raTa warmoCndes leqsSi moxmobili aluziebis<br />

mxatvruli funqcia. avtori aanalizebs, Tu ram gamoiwvia<br />

lirikuli gmiris sulieri ganviTarebis `mwervalidan~<br />

kvlav `miwaze~ dacema, rogor iyo gadajaWvuli erTmaneTTan<br />

sulieri da miwieri cxovrebis gzebi.<br />

e.z.<br />

d) <strong>akaki</strong> sazogadoebriv da politikur asparezze<br />

bocvaZe i.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ literaturis kritikosi da<br />

Jurnalisti<br />

Tb., 1980.<br />

wignSi saubaria <strong>akaki</strong> wereTlis Jurnalistur moRvaweobasa<br />

da mis TanamSromlobaze qarTul periodul presaSi;<br />

mimoxilulia <strong>akaki</strong>s redaqtorobiT gamosuli Jurnalebi:<br />

`<strong>akaki</strong>s Tviuri krebuli~ da `xumara~. aseve, didi poetis li-


teraturul-kritikuli Sexedulebani calkeuli mwerlis<br />

Semoqmedebaze.<br />

wigni oTxi nawilisgan Sedgeba: <strong>akaki</strong> _ literaturis<br />

kritikosi; <strong>akaki</strong>s Jurnalisturi moRvaweoba; `<strong>akaki</strong>s Tviuri<br />

krebuli~; Jurnali `xumara~.<br />

Sesabamisad, wignis pirvel nawilSi saubaria im saki-<br />

Txebze, romlebic <strong>akaki</strong>s, rogorc literaturis kritikosis<br />

TvalTaxedvis areSi iyvnvn moqceulni, kerZod: anton<br />

kaTalikosis konservatorul-reaqciuli msoflmxedveloba;<br />

J. `ciskris~ publikaciebi; p. ioseliani, eq. <strong>wereTeli</strong>, b. jorjaZe<br />

da sxvani. qarTveli mwignobari qalebis Rvawli (kerZod,<br />

darejan da Tekla batoniSvilebi, ekaterine da mariam<br />

erisTavebi) da a. S. wignis meore nawilSi moTxrobilia, Tu<br />

romeli Jurnal-gazeTebis redaqciebTan TanamSromlobda<br />

<strong>akaki</strong> da romel wlebSi; ra saxis publikaciebs aqveynebda igi<br />

da ra rezonansi hqonda mis moRvaweobas; wignis mesame nakveTSi<br />

avtori gviambobs, Tu ra mizniT gadawyvita <strong>akaki</strong>m `krebulis~<br />

daarseba, ra siZneleebis gadalaxva dasWirda, romel<br />

wlebSi gamodioda misi `krebuli~ da ra amagi dasdo man<br />

qarTuli Jurnalisturi azris ganviTarebas. wignis meoTxe,<br />

daskvniTi, nawili ki <strong>akaki</strong>s mier iumoristuli Jurnalis<br />

daarsebas da misi xanmokle arsebobis istorias eZRvneba;<br />

n.f.<br />

kandelaki n.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: qarTuli klasikuri mWevrmetyveleba<br />

Tb., 1961<br />

avtoris miTiTebiT, <strong>akaki</strong> wereTlis maxvilgonieri da<br />

naTeli azrovneba Tanabari ZaliT brwyinavda werilobiTi<br />

da zepiri Semoqmedebis sferoebSi _ literaturasa da<br />

mWevrmetyvelebaSi, rasac misi moswrebuli sityvebi, elvare<br />

nakvesebi da frTiani gamonaTqvamebic adasturebs. avtori<br />

Tvlis, rom <strong>akaki</strong>s mWevri sityva ukiduresi sisadaviT<br />

xasiaTdeba. farTodaa cnobili mwerlis sajaro leqciebi.<br />

is sadResaswaulo sityvis didi ostati iyo, raSic mas maxvilgoniereba<br />

da moswrebuli sityvac uwyobda xels. naS-<br />

41


omSi gaanalizebulia poetis sadResaswaulo da samgloviaro<br />

sityvebi. aqve xazgasmulia <strong>akaki</strong>s damsaxureba samosamarTlo<br />

mWevrmetyvelebis ganviTarebis dargSi, kerZod,<br />

ganxilulia misi sityva 1876 wels quTaisSi `svanTa procesze~,<br />

sajaro gamosvlebi literaturul samsjavroebSi.<br />

naSromis daskvniT nawilSi SeniSnulia, rom <strong>akaki</strong> were-<br />

Teli qarTuli klasikuri mWevrmetyvelebis ukanaskneli<br />

didi warmomadgenelia.<br />

m.k.<br />

koWlavaSvili al.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da WiaTuris marganeci<br />

Tb., 1958<br />

wignSi miTiTebulia, rom qarTvel samocianelTa progresuli<br />

nawili xels uwyobda qveyanaSi mrewvelobis ganviTarebas.<br />

dokumenturi masala gvidasturebs, rom <strong>akaki</strong> literaturul<br />

da sazogadoebriv moRvaweobasTan erTad praqtikulad<br />

zrunavda Cveni qveynis bunebrivi simdidris gamoyenebaze<br />

da WiaTuris marganecis mrewvelobasac man Cauyara safuZveli.<br />

am sakiTxis gaSuqebisaTvis naSromSi gamoyenebulia<br />

arsebuli samecniero literatura, presa, arqivebsa da muzeumebSi<br />

daculi sabuTebi, mogonebebi.<br />

avtori miuTiTebs, rom mwerals surda, marganecis mrewvelobis<br />

ganviTarebiT qveynis Semosavali gazrdiliyo, rasac<br />

Sedegad skolebis, bankebis da sxva dawesebulebebis daarseba<br />

mohyveboda. saSuri saqme iyo aseve xalxuri zepirsityvierebis<br />

nimuSebis Segroveba da gamocema, rac marganecis<br />

warmoebiT miRebuli SemosavliT unda dafinansebuliyo. samwuxarod,<br />

poetma Tavis ocnebis ganxorcieleba ver SeZlo.<br />

gamokvlevis teqsts erTvis dokumenturi wyaroebi: sayuradRebo<br />

sabuTebi da masalebi, maT Soris, epistoluri<br />

teqstebi.<br />

m.k.<br />

42


sixaruliZe q.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: qarTveli mwerlebi da xalxuri Semoqmedeba<br />

w. 1, Tb., 1956<br />

naSromSi aRniSnulia, Tu ra Rvawli miuZRvis <strong>akaki</strong>s folkloruli<br />

teqstebis Sekrebisa da popularizaciis saqmeSi.<br />

avtori aanalizebs <strong>akaki</strong>s werilebs, romlebic xalxur zepirsityvierebas<br />

eZRvneba. maTSi <strong>akaki</strong> xazs usvams folkloris<br />

mecnierul Rirebulebas, mis sazogadoebriv funqcias,<br />

mxatvrul Taviseburebebs da sxv. amitomac gasakviri araa,<br />

rom poetis nawarmoebebi organulad ukavSirdeba xalxur Semoqmedebas.<br />

naSromSi naCvenebia es kavSiri, ganxilulia mwerlis<br />

mier folkloridan aRebuli siuJetebi da Temebi.<br />

avtoris yuradRebas iqcevs <strong>akaki</strong>s nawerebSi warmodgenili<br />

qarTuli wes-Cveulebebi, saqorwino ceremoniali, micvalebulis<br />

dakrZalvis wesi, sakanonos moxda, ficiskacoba da<br />

sxva.<br />

m.k.<br />

surgulaZe a.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

wignSi: qarTuli sazogadoebriv-politikuri<br />

azrovnebis istoriidan<br />

Tb., 1981<br />

wignis IV TavSi _ `erovnul-ganmaTavisuflebeli moZraoba<br />

70-ian wlebSi~ _ mkiTxveli gaecnoba <strong>akaki</strong> wereTlis,<br />

rogorc erovnuli moZraobis erT-erTi lideris, naazrevs<br />

arsebuli politikuri viTarebis, qveynis gaTavisuflebis<br />

strategiisa da sxva mniSvnelovani sakiTxebis Sesaxeb.<br />

mkvlevari dawvrilebiT mimoixilavs <strong>akaki</strong>s publicistur<br />

werilebs da maTSi gamoTqmul sazogadoebriv-politikuri<br />

xasiaTis mosazrebebs. gansakuTrebiT sayuradRebod mas 1876<br />

wels `droebis~ ianvris nomerSi gamoqveynebuli feletoni<br />

_ `xarlampios mogonakis werilebidan~ _ miaCnia, romelsac<br />

alegoriis brwyinvale nimuSad miiCnevs. avtori exeba ide-<br />

43


ologiur niadagze <strong>akaki</strong>s dapirispirebas i. WavWavaZesTan,<br />

n.nikolaZesa da sxva moRvaweebTan.<br />

m.k.<br />

Ciqovani m.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da xalxuri sityviereba<br />

Tb., 1958<br />

monografia rva Tavisgan Sedgeba. pirveli Tavi eTmoba im<br />

garemos daxasiaTebas, romelSic aRizarda a. <strong>wereTeli</strong>. avtori<br />

miuTiTebs, rom poetze didi gavlena iqonia xalxurma<br />

Semoqmdebam.<br />

wignis Semdeg TavebSi avtori ganixilavs <strong>akaki</strong>s folklorul<br />

Sexedulebebs. aq saubaria Tavad <strong>akaki</strong>s SemkreblobiT<br />

saqmianobaze, gaanalizebulia 1913 wlis 30 marts al. abaSelis<br />

saRamoze wakiTxuli leqcia, romelic misi naxevarsaukunovani<br />

dakvirvebis Teoriuli ganzogadebis mcdelobaa.<br />

gamokvlevaSi folkloruli masala warmoCenilia, rogorc<br />

<strong>akaki</strong>s STagonebis wyaro Tematikis, kompoziciis Tu mxatvrul-saxeobrivi<br />

sistemis TvalsazrisiT. Seswavlilia folkloruli<br />

elementebi <strong>akaki</strong>s lirikaSi, daZebnilia Sesabamisi<br />

paralelebi, saubaria <strong>akaki</strong>s mier Targmnil Tu originalur<br />

igav-arakebze da maT kavSirze xalxur SemoqmedebasTan. calke<br />

Tavebi eTmoba <strong>akaki</strong>s SemoqmedebaSi miTosuri masalis<br />

asaxvas. teqstis analizis safuZvelze mkvlevari askvnis,<br />

rom <strong>akaki</strong> SesaniSnavad icnobda rogorc qarTul, ise antikuri<br />

xanis berZnul miTebsa da legendebs.<br />

m.k.<br />

44


e) <strong>akaki</strong> da qarTuli enis sakiTxi<br />

danelia k.<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis naazrevi qarTuli saliteraturo enis<br />

istoriis sakiTxebze<br />

wignSi: narkvevebi qarTuli samwerlobo enis istoriidan<br />

t. II, `universali~, 2009<br />

krebulSi Setanilia qarTuli samwerlobo enis aqtualur<br />

sakiTxebTan dakavSirebiT Seqmnili werilebi da gamokvlevebi<br />

(leqsika, etimologia, mwerlis ena, mwignobruli stili,<br />

werilobiTi Zeglebis enobrivi raoba da a. S.). maT Sorisaa<br />

statia `<strong>akaki</strong> wereTlis nazrevi qarTuli saliteraturo<br />

enis istoriis sakiTxebze~, romelic sagulisxmo dakvirvebebs<br />

Seicavs.<br />

<strong>akaki</strong>s arasodes dauweria specialur Sroma enis sakiTxebze,<br />

magram xSirad gamouTqvams swori da sayuradRebo azri<br />

enis raobasa da daniSnulebaze. <strong>akaki</strong>s daintereseba zogadenaTmecnieruli<br />

sakiTxebiT erovnuli mrwamsiTaa motivirebuli.<br />

mkvlevari ramdenime aspeqtSi ganixilavs <strong>akaki</strong>s enaTmecnierul<br />

naazrevs: 1. enis istoria _ eris istoria da Tavgadasavalia;<br />

2. umwerlobo qarTveluri enebis roli saliteraturo<br />

qarTulis gaZlierebis saqmeSi; 3. saliteraturo<br />

enis dialeqtebTan damokidebuleba; 4. mwerliseuli etimologiebi;<br />

5. samwerlo enis siwmindisaTvis brZola; mkvlevris<br />

azriT, <strong>akaki</strong>s qarTuli enis Tvisobriv gardaqmnaSi iseTive<br />

wvlili miuZRvis, rogoric puSkins rusul sinamdvileSi.<br />

krebuls erTvis korneli danelias Sromebis qronologiuri<br />

bibliografia (Semdg.: nana danelia).<br />

n.f.<br />

45


sanikiZe T.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli leqsikis ganviTarebis<br />

sakiTxebi<br />

Tb., 1984<br />

naSromSi <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> miCneulia qarTuli saliteraturo<br />

enis erT-erT reformatorad. avtori aRniSnavs, rom<br />

XIX saukunisTvis TiTqmis ar arsebobda qarTuli saliteraturo<br />

ena. mwerlebi iyenebdnen moZvelebul, mZime formebs.<br />

<strong>akaki</strong>m miznad daisaxa iseTi eniT ewera, romelic xalxisTvis<br />

misaRebi da gasagebi iqneboda. man qarTul sityvebs SesZina<br />

ubraloeba, sxvagvari JReradoba da gamomxatveloba. <strong>akaki</strong>s<br />

ena gamoirCeva Tavisi gamWvirvalobiT, lakoniurobiT, simartiviTa<br />

da moqnilobiT.<br />

naSromSi dawvrilebiTaa ganxiluli <strong>akaki</strong>s leqsikaSi<br />

gamoyenebuli sinonimebi, antonimebi, antonimuri kompozitebi,<br />

epiTetebi, paronimebi da sxv. naSromSi calke Tavi eTmoba<br />

<strong>akaki</strong>s mier leqsemis mniSvnelobis velis gafarToebis<br />

sakiTxsac.<br />

m.a.<br />

ZiZiguri S.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli ena<br />

wignSi: qarTvel klasikosTa enobrivi memkvidreoba<br />

Tb.,1971<br />

avtori <strong>akaki</strong>s miiCnevs axali saliteraturo enis erT-erT<br />

Teoretikosad da misi damkvidrebisTvis mebrZol Semoqmedad.<br />

werilSi dawvrilebiTaa ganxiluli is wanamZRvrebi,<br />

romlebsac eyrdnoboda <strong>akaki</strong> axali samwerlobo qarTulis<br />

Camoyalibebisa da damkvidrebis procesSi.<br />

mkvlevris azriT, <strong>akaki</strong>s literaturuli stilis niSandoblivi<br />

Tviseba swored Zaldautanlobaa. xalxur metyvelebasTan,<br />

zepirsityvierebasTan siaxlove gaxda poetis enis<br />

masazrdoebeli wyaro. S. ZiZiguri aRniSnavs, rom <strong>akaki</strong> qar-<br />

Tuls dialeqturi formebiT amdidrebda, Tumca, amavdroulad,<br />

misTvis miuRebeli iyo sxvadasxva kiloSi damkvidrebul<br />

formaTa saliteraturo enaSi meqanikurad gadmotana.<br />

46


poeti uaryofda arqaizmebs, Tumca es ar gulisxmobda misi<br />

mxridan qarTuli saliteraturo enis saRi formebis ugulebelyofas.<br />

avtori exeba <strong>akaki</strong>s damokidebulebas qarTul-<br />

Si axal sityvaTa damkvidrebisadmi da askvnis, rom, <strong>akaki</strong>s<br />

azriT, xalxuri masalis gaTvaliswineba odnavadac ar bRalavs<br />

qarTul leqsikur fonds, rac Cveni enis saocari simyarisa<br />

da misi gramatikuli wyobis damsaxurebaa.<br />

m.a.<br />

jorbenaZe b.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli saliteraturo ena<br />

wignSi: balavari mwerlobisa<br />

Tb., 1987<br />

wignSi ganxilulia poeturi enisa da stilis sakiTxebi.<br />

zogadi problemebi Seswavlilia d. guramiSvilis, ak. wereTlis,<br />

al. yazbegis, vaJa-fSavelas, k. gamsaxurdias, i. griSaSvilis,<br />

g. leoniZis Semoqmedebis magaliTze.<br />

narkvevSi „<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli saliteraturo<br />

ena“ avtori gamokveTs <strong>akaki</strong>s mniSvnelobas qarTuli enis<br />

siwmindis dacvis saqmeSi. miiCnevs, rom <strong>akaki</strong> erT-erTi pirvelTagani<br />

iyo, vinc qarTuli saliteraturo enis gasamdidreblad<br />

qarTvelur enaTa monacemebi da kilo-kavebSi gabneuli<br />

formebi gaiTvaliswina. <strong>akaki</strong>m etimologiuri Tu leqsikologiuri<br />

analizis gakeTebac scada. mas myarad gansaz-<br />

Rvruli pozicia hqonda mxatvrul TxzulebaTa enis Taobazec.<br />

aqac igi zusti gamoTqmebis momxred gvevlineba. b. jorbenaZe<br />

askvnis, rom <strong>akaki</strong>s arasodes uRalatia erTxelve ar-<br />

Ceuli principisaTvis da rom dedaenis ganvrcoba da<br />

gaZliereba misi Semoqmedebis balavari iyo.<br />

m.g.<br />

47


kiknaZe v.<br />

48<br />

v) <strong>akaki</strong> da qarTuli Teatri<br />

sivrce Teatrisa<br />

Tb., 1975<br />

wigni sami nawilisgan Sedgeba: `mwerali da Teatri~, romel-<br />

Sic qarTveli mwerlebis Semoqmedebazea saubari; etiudebi, romelSic<br />

gamoCenil qarTvel msaxiobebze arsebuli mogonebebia<br />

warmodgenili da narkvevebi, romelic moicavs werilebs literaturisa<br />

da Teatris Sesaxeb. werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori<br />

afasebs <strong>akaki</strong>s Teatralur naazrevs, mis mier qarTuli Teatris<br />

mimarT gamoTqmul Sefasebebs, aseve, mis interess rusuli da<br />

ucxouri klasikuri dramaturgiisadmi, kerZod, ostrovskisa da<br />

Seqspirisadmi. avtori xazs usvams <strong>akaki</strong>s mosazrebas qarTuli<br />

Teatris ganviTarebis perspeqtivis Sesaxeb da gamokveTs mis Sefasebas<br />

Teatris mier sazogadoebaSi optimisturi ganwyobilebis<br />

danergvasTan dakavSirebiT.<br />

a.f.<br />

radiani S.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli Teatris problemebi<br />

Tb., 1958<br />

narkvevi Sedgeba Sesavlisa da sami nawilisagan. SesavalSi<br />

avtori saubrobs 60-ianelTa da konkretulad <strong>akaki</strong>s Rvawlze<br />

axali esTetikuri principebis damkvidrebis saqmeSi.<br />

qveTavSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis literaturuli Sexedulebani<br />

_ gamokveTilia poetis Teoriul-esTetikuri mrwamsi, romlis<br />

mTavari principi mxatvruli realizmis apologiaa. qve-<br />

TavSi _ realisturi Teatraluri xelovnebisaTvis _ warmodgenilia<br />

sasceno xelovnebis <strong>akaki</strong>s mier SemuSavebuli<br />

Teoria; xolo nakveTSi _ <strong>akaki</strong> wereTlis dramaturgia _ mimoxilulia<br />

<strong>akaki</strong>s Janrobrivad mravalferovani dramaturgiuli<br />

memkvidreoba (dramatuli poemebi, dramebi, komediebi,<br />

scenebi); avtori exeba ara marto originalur, aramed Targmnil<br />

da gadmokeTebul piesebsac. narkvevs agvirgvinebs<br />

mkvlevris daskvna: Tavisi komediebiTa da dramebiT a. were-


Tels sapatio adgili uWiravs qarTuli draaturgiis istoriaSi<br />

da mis qmnilebaTa umravlesobas dResac ar daukargavs<br />

didi SemecnebiTi mniSvneloba.<br />

n.f.<br />

xuciSvili s.<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> — qarTuli Teatris istorikosi<br />

wignSi: literaturul-kritikuli narkvevebi<br />

Tb., 1969<br />

wignSi ganxilulia XIX saukunis qarTuli literaturis,<br />

qarTuli kritikisa da publicistikis mniSvnelovani sakiTxebi.<br />

mocemulia: boslevelis, a. cagarlis, g. TumaniSvilis, v. miqela-<br />

Zis, s. dodaSvilisa da sxvaTa Semoqmedebisa da sazogadoebrivi<br />

Rvawlis analizi. werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> _ qarTuli Teatris<br />

istorikosi~ _ avtori saubrobs <strong>akaki</strong> wereTlis mier Setanil<br />

wvlilze qarTuli Teatris ganviTarebaSi. s. xuciSvili asaxelebs<br />

im msaxiobebs, romelTa scenaze gamosvlac <strong>akaki</strong>s saxels<br />

ukavSirdeba. avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s interesze rusuli da<br />

ucxouri dramaturgiis mimarT; mkvlevari <strong>akaki</strong>s qarTuli Teatris<br />

istorikoss uwodebs, radgan is am ukanasknelis ganviTarebis<br />

uSualo TviTmxilvelad miaCnia.<br />

a.f.<br />

z) literaturuli urTierTobebi<br />

burjanaZe q.<br />

me-19 saukunis qarTuli mxatvruli Targmanis<br />

istoriis sakiTxebi<br />

Tsu, 1992<br />

naSromis mizania gviCvenos qarTuli mxatvruli Targmanis<br />

ganviTarebis gza, warmogvidginos Targmanis Teoriis<br />

Sesaxeb Seqmnil TxzulebaTa analizi Targmanis Tanamedrove<br />

Teoriis WrilSi.<br />

wignis Sedgeba winasityvaobis, Sesavali werilisa da 5 Tavisagan.<br />

mesame TavSi _ XIX s. 60-iani wlebis mTargmnelobiTi<br />

49


saqmianoba da qarTveli samocianelebi _ ori qveTavi eZRvneba<br />

<strong>akaki</strong> wereTels: a. <strong>wereTeli</strong> Targmanis Sesaxeb da<br />

a.wereTlis Targmani.<br />

pirvel werilSi mkvlevari mimoixilavs <strong>akaki</strong>s mier sxvadasxva<br />

dros gamoTqmul Sexedulebebs mxatvruli Targmanis<br />

mniSvnelobis, masalis SerCevis principebisa da Targmanis<br />

Sesrulebis meTodologiis Sesaxeb; meore werilSi ki Sefasebulia<br />

<strong>akaki</strong>s mier Targmnili teqstebi (dramaturgia, lirika,<br />

igav-arakebi); sainteresoa, rom mkvlevari warmoadgens<br />

paralelur teqstebs, riTac mkiTxvels saSualebas aZlevs,<br />

TvalnaTliv darwmundes <strong>akaki</strong>s, rogorc mTargmnelis,<br />

ostatobaSi.<br />

n.f.<br />

nikoleiSvili a.<br />

ebrauli Tema qarTul mwerlobaSi<br />

quTaisi, 2008<br />

wignSi saubaria ebrauli sakiTxisadmi qarTvel mweralTa<br />

damokidebulebis arsze. wignis redaqtorebi arian s. sigua<br />

da r. enuqaSvili (enoqi. israeli). masSi ganxilulia ebrauli<br />

Tema i. WavWavaZis, i. gogebaSvilis, n. nikolaZis, s. mesxis, d.<br />

kldiaSvilis, m. javaxiSvilis, n. lorTqifaniZisa, t. tabiZis<br />

da sxvaTa SemoqmwdebaSi. wigns axlavs avtoris Sesavali<br />

werili.<br />

narkvevSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~ avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s Tbil<br />

damokidebulebaze ebraelebis mimarT, ganixilavs am keTilganwyobis<br />

mizezebs, kerZod, ebraeli xalxis niWierebasa da<br />

inteleqtualur SesaZleblobebs. avtori aanalizebs <strong>akaki</strong>s<br />

gansakuTrebul dainteresebas ebrauli sakiTxebiT, aseve saubrobs<br />

mwerlis mier ebrael da qarTvel xalxs Soris danaxul<br />

msgavsebaze; asaxelebs im nawarmoebebs, romlebic mas<br />

ebraul Temaze aqvs Seqmnili. a. nikoleiSvili werilis daskvniT<br />

nawilSi kidev erTxel xazs usvams mwerlis ebrauli<br />

TemiT dainteresebas da <strong>akaki</strong>s qarTul literaturaSi<br />

mkveTrad gamoxatuli saxasiaTo niSan—TvisebebiT aRbeWdil<br />

qarTvel ebraelTa literaturuli saxeebis Seqmnis fuZemdebels<br />

uwodebs.<br />

a.f.<br />

50


i.a. krilovi qarTul literaturaSi<br />

Tb., 1945<br />

CxeiZe T.<br />

wigni Sedgeba Sesavlisa da oTxi Tavisagan. pirvel TavSi<br />

saubaria mwerlis biografiaze. meore da mesame TavebSi avtori<br />

afasebs gr. orbeliansa da r. erisTavs, rogorc krilovis<br />

mTargmnelebs. qveTavSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>, rogorc krilovis<br />

mTargmneli” avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s Targmanebze,<br />

Targmnis procesTan dakavSirebul sirTuleebsa da Targmanis<br />

xasiaTze. avtori saubrobs im Sinaarsobriv cvlilebebze,<br />

romlebic am arakebis qarTul sinamdvileze morgebis<br />

mizniT ganaxorciela <strong>akaki</strong>m. avtori ganixilavs igavebis Tematikas<br />

da adarebs maT originals. naSromSi avtori aanalizebs<br />

igavebis Semoklebis da maTi gavrcobis mizezebs, xazs<br />

usvams a. wereTlis ostatobas kriloviseul igav-arakTa<br />

reziumeebis TargmnaSi da yuradRebas amaxvilebs Targmaneb-<br />

Si arsebul xarvezebze.<br />

wignSi ganxilulia arakTa saleqso wyoba da sazomebi; werilis<br />

daskvniT nawilSi avtori Tezisurad warmogvidgens im<br />

ZiriTad mosazrebebs, romlebic wignSia gaanalizebuli.<br />

a.f.<br />

T) saiubileo krebulebi<br />

<strong>akaki</strong>s saiubileo krebuli<br />

m.d. kiknaZis stamba<br />

tf., 1908<br />

krebuli gamosca <strong>akaki</strong>s saiubileo komitetma. masSi Sesulia<br />

ia ekalaZis, a. cagarlis, a. xaxanaSvilis, i. fancxavas,<br />

sv. yifianis, a. erisTavi-xoStarias, i. gogebaSvilis, s. merkvilaZis,<br />

iv. buquraulis werilebi, sityvebi da mogonebebi.<br />

aseve, poetisadmi miZRvnili leqsebi, romelTa avtorebi<br />

arian: T. razikaSvili, kortoxa, d. TomaSvili, dutu megreli,<br />

centeraZe, i. evdoSvili, a. SanSiaSvili, daria, v. ruxaZe,<br />

S. navTluReli, g. nuciZe, l. katoZe, S. mRvimeli, i. mWedliS-<br />

51


vili, k. guliaSvili, i. <strong>wereTeli</strong>, k. kvinixiZe, k. mayaSvili,<br />

pasiko lor-i, giorgi qiziyeli.<br />

n.f.<br />

52<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

saiubileo krebuli dabadebis 100 wlisTavisaTvis<br />

Tsu, 1940<br />

krebuli, romelic <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis 100 wlis-<br />

Tavs mieZRvna, ori ganyofilebisgan Sedgeba: werilebi da<br />

mogonebebi;<br />

pirvel nawilSi 23 narkvevia dabeWdili. krebuls xsnis d.<br />

yifSiZis werili `qarTveli xalxis sayvareli poeti~; aqvea<br />

warmodgenili g. tabiZis leqsi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~. mix. zandukeli<br />

vrcel narkvevSi `<strong>akaki</strong>s lirika~ mimoixilavs ara marto<br />

<strong>akaki</strong>s leqsebis Tematikas, aramed saubrobs im mxatvrulgamomsaxvelobiT<br />

xerxebze, romelTa ubadlo ostatic iyo<br />

<strong>akaki</strong>. s. Wilaia ki werilSi `<strong>akaki</strong>s proza~ saubrobs istorizmis<br />

gamovlenis principze, Txrobis poetur stilze, zRaprul<br />

elementebze, tipis xatvis meTodze, moulodnelobis<br />

efeqtsa da sxva xerxebze, romelTa erTobliobac <strong>akaki</strong>s<br />

prozas ganumeorebel xibls aniWebs. amave nakveTSi warmodgenili<br />

mix. zandukelis kidev erTi statia _ `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong><br />

rogorc publicisti~. masSi gaanalizebulia TegdaleulTa<br />

da konkretulad <strong>akaki</strong>s damsaxureba qarTuli publicisturi<br />

azrovnebis ganviTarebaSi. ak. kenWoSvilis werilSi `<strong>akaki</strong><br />

wereTlis mxatvruli prozis kompozicia~ SemoTavazebulia<br />

saintereso dakvirvebebi prozauli teqstis agebis <strong>akaki</strong><br />

wereTliseul originalur maneraze. krebulSi aseve gaecnoba<br />

mkiTxveli ak. avaliSvilis, s. xuciSvilis, S. radianis, k. kekeliZis,<br />

l. melqiseT-begis, d. gamezardaSvilis, maqs. berZeniSvilis,<br />

qs. sixaruliZis, ap. maxaraZis da sxvaTa werilebs;<br />

krebulis meore nawilSi warmodgenilia i. griSaSvilis,<br />

f.gokielis, s. WoRoSvilis da i. eliaSvilis mogonebebi.<br />

krebulis redaqtoria Tsu reqtori, d. yifSiZe, xolo saredaqcio<br />

kolegiis wevrebi arian: mix. zandukeli, d. uznaZe,<br />

d. yifSiZe, s. iordaniSvili da v. miqaZe.<br />

n.f.


<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> 150<br />

saiubileo krebuli<br />

Tsu, 1993<br />

wignSi, romelic poetis dabadebis 150-e wlisTavs mieZRvna,<br />

15 narkvevia dabeWdili. maTSi gaSuqebulia <strong>akaki</strong>s mravalmxrivi<br />

da mravalferovani moRvaweobis sxvadasxva<br />

aspeqti.<br />

b. jorbenaZe werilSi `dedaenis moamage~ saubrobs <strong>akaki</strong>s<br />

enis specifikaze, mis Rvawlze erTiani saliteraturo enis<br />

damkvidrebisaTvis brZolaSi; aseve, Rirssacnobad miiCnevs<br />

<strong>akaki</strong>s sakuTriv enaTmecnierul dakvirvebebs; statiis bolos,<br />

imis TvalsaCinod warmosadgenad, Tu raoden hgavda<br />

enis sakiTxSi erTmaneTs XIX saukunis moRvaweTa pozicia,<br />

mkvlevari <strong>akaki</strong>s gamonaTqvamebTan erTad gvacnobs amonaridebs<br />

i. WavWavaZis, d. yifianis, gr. orbelianis, p. mirianaSvilis<br />

nawerebidan.<br />

v. vaxania werilSi `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> poeti rolisa da daniSnulebis<br />

Sesaxeb~ mimoixilavs poetis Semoqmedebas da<br />

askvnis, rom mas 60-iani wlebis ideuri poziciebidan aqvs<br />

gaSuqebuli Semoqmedisa da sinamdvilis urTierTobis problema,<br />

rac <strong>akaki</strong>s realizmis erT-erT did Teoretikosad<br />

warmogvidgens.<br />

k. meZvelia narkvevSi `<strong>akaki</strong> wereTlis ori biografiuli<br />

TariRi (1908; 1915) quTaisis saarqivo masalebis mixedviT~<br />

gadmogvcems, Tu ragvari dabrkolebebis gadalaxva dasWirdaT<br />

qarTvel sazogado moRvaweebs, raTa <strong>akaki</strong>s iubile aReniSnaT<br />

da ra akrZalvebi daaweses carizmis biurokratma moxeleebma;<br />

aqvea masala imis Sesaxeb, Tu rogor gamoxata<br />

quTaisis inteligenciam <strong>akaki</strong>s gardacvalebiT gamowveuli<br />

mwuxareba.<br />

p. kekeliZe Tavis narkvevSi `<strong>akaki</strong> wereTlis istiriuldramatuli<br />

poemis `Tamar cbieris~ quTaTuri xelnaweri da<br />

Txzulebis kanonikuri teqsti~, mocemulia quTaisSi gamovlenili<br />

teqstis teqstologiuri aRwera da analizi; aqvea<br />

dabeWdili mkvlevris mier aRdgenili kanonikuri teqsti.<br />

s. xuciSvili statiaSi `<strong>akaki</strong> wereTlis rusuli nawarmoebebi~<br />

aRniSnavs, rom poetis mier Seqmnili rusulenovani<br />

53


Txzulebebis mxolod Zalze mcire nawilia dabeWdili akademiuri<br />

gamocemis (TxuTmet tomad) bolo tomSi. mecnieris<br />

azriT, cxadia, poetis rusulenovani nawerebi mxatvruli<br />

RirsebiT Camouvardebian qarTul enaze SeqmnilT, magram es<br />

maT mniSvnelobas odnavadac ar akninebs. mecnieri mimoixilavs<br />

am publikaciaTa Tematikas da damatebis saxiT aqveynebs<br />

<strong>akaki</strong>s rusulenovan moTxrobas `О шести фонарях грд. Эа на<br />

Фазисе~.<br />

krebulSi dabeWdilia sxva saintereso naSromebic, ker-<br />

Zod: i. beraZis `eris interesebisaTvis daucxromeli mebrZoli~,<br />

T. axvledianis `amiranis saxisTvis <strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebaSi~,<br />

n. mesxias `istoria da <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>~, m. qajaias<br />

`<strong>akaki</strong> wereTlis SemoqmedebiTi muSaobis erTi niSani~,<br />

ak.xinTibiZis `<strong>akaki</strong>s versifikaciis Seswavlis istoriidan~,<br />

s. yubaneiSvilis `<strong>akaki</strong> wereTlis lirikis Taviseburebani~,<br />

d. Tuxarelis `<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedebis erTi aspeqtis<br />

Sesaxeb~, l. gricikis `saTaveebi Semdgari da arSemdgari Sexvedrebisa~,<br />

q. burjanaZis `<strong>akaki</strong>s mTargmnelobiTi principi~,<br />

n. kapanaZis `fonetikuri analizi da simbolika frangul<br />

TargmanSi~.<br />

krebulis redaqtoria T. kikaCeiSvili.<br />

n.f.<br />

54<br />

i) krebulebi<br />

<strong>akaki</strong> krebuli _ I<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis kabineti<br />

Tsu, 1999<br />

krebuli Sedgeba 6 ganyofilebisagan. wigns win uZRvis<br />

prof. i. evgeniZis werili _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> Tanamedroveobis<br />

konteqstSi, romelic aris erTgvari mcdeloba, warmoaCinos,<br />

erTi mxriv, <strong>akaki</strong> wereTlis mimarTeba TanamedroveobasTan<br />

da, meore mxriv, aCvenos misi naazrevis sadReiso<br />

aqtualuroba.<br />

I. krebulis pirvel nakveTSi ibeWdeba <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

gamouqveynebeli piradi werilebi da miviwyebuli publika-


ciebi. kerZod, piradi werilebi iv. gvaramaZisadmi da <strong>akaki</strong>s<br />

mier gaz. `TeatrSi~ (№8, №10) dabeWdili statia `werilebi<br />

Cvens mwerlobaze~. i. evgeniZis bolosityvaobaSi mocemulia<br />

am werilebis analizi. aqvea l. WrelaSvilis werili `atribuciis<br />

zogierTi sakiTxi~ (<strong>akaki</strong> wereTlis ucnobi nawerebi<br />

da miviwyebuli publikaciebi).<br />

II. ganyofilebaSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> qarTvel poetTa<br />

TvalTaxedviT _ dabeWdilia t. Wanturias da d. weredianis<br />

narkvevebi. maTSi sagulisxmo kuTxiTaa danaxuli <strong>akaki</strong>s<br />

lirikis Taviseburebebi.<br />

III. ganyofilebaSi _ kvali naTeli _ warmodgenilia gr.<br />

kiknaZis werili _ `ilia WavWavaZisa da <strong>akaki</strong> wereTlis<br />

pedagogiuri TvalsazrisiT SeswavlisaTvis~.<br />

IV. ganyofilebaSi _ narkvevebi da statiebi _ masala sam<br />

qveganyofilebadaa warmodgenili; pirvelSi l. minaSvilis,<br />

e. xinTibiZis, T. kikaCeiSvilis, T. jologuasa da sxvaTa saintereso<br />

narkvevebia warmodgenili; meoreSi _ b. uties,<br />

l.gricikis, v. imnaiSvilis da a.S. werilebSi naCvenebia ak.wereTlis<br />

mimarTeba frangul, ukrainul da a. S. sinamdvilesTan.<br />

mesame ganyofilebaSi ki l. wurwumias, g. julayiZis<br />

da r. gaxokiZis werilebSi mkiTxveli gaecnoba <strong>akaki</strong>s esTetikur-anTropologiur<br />

xedvas, mis warmodgenas biznesis<br />

ganviTarebis Sesaxeb da <strong>akaki</strong>s Rvawls manganumis aTvisebis<br />

saqmeSi qimikosis TavlTaxedviT.<br />

V. nakveTSi _ dokumentebi, masalebi - mocemulia <strong>akaki</strong>s<br />

Sesaxeb S. baramiZisa da n. talaxaZis mier moZiebuli da Sekrebili<br />

mogonebebi;<br />

VI. bolo nakveTSi _ axalgazrda mecnierTa Sromebi _<br />

m.varsimaSvilis, n. fruiZis, f. metrevelisa da n. ozbeTelaSvilis<br />

werilebSi saubaria <strong>akaki</strong>s lirikis gr. robaqiZiseul<br />

Sefasebaze, <strong>akaki</strong>s `legendis~ saxelwodebiT cnobil<br />

prozaul TxzulebaTa da zogadad prozis specifikis Sesaxeb;<br />

aseve, gamovlenilia qristianuli motivebi `Tornike<br />

erisTavis teqstSi~.<br />

n.f.<br />

55


56<br />

<strong>akaki</strong> krebuli II<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis kabineti<br />

Tsu, 2005<br />

krebuli 7 ganyofilebisagan Sedgeba. pirvel nawilSi<br />

ibeWdeba <strong>akaki</strong>s axlad gamovlenili nawerebi, kerZod, leqsebi,<br />

11 publicisturi da 3 piradi werili. nakveTs asrulebs<br />

n. fruiZis werili `zogierTi ram <strong>akaki</strong> wereTlis axlad<br />

gamovlenil nawerTa Sesaxeb~.<br />

wignis meore nawilSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> qarTvel mweralTa<br />

TvalTaxedviT~ _ dabeWdilia k. gamsaxurdias leqsebi,<br />

t. tabiZis, n. miwiSvilis, o. ioselianis, f. xalvaSis da<br />

m.qurdianis werilebi.<br />

mesame nawilSi _ narkvevebi da werilebi _ gamoqveynebulia<br />

i. evgeniZis, l. minaSvilis, T. kikaCeiSvilis, gr. farulavas,<br />

n. fruiZis, T. SarabiZis, l. feraZis da sxvaTa<br />

saintereso naSromebi;<br />

meoTxe nawilSi _ <strong>akaki</strong> ucxoelTa TvaliT _ daviT agmonis,<br />

al. manveliSvilisa da pereviselis (g. <strong>wereTeli</strong>) werilebis<br />

gverdiT warmodgenilia bulgareli filosofosis, g. ga-<br />

Cevis, uaRresad saintereso werilis - rusuli erosi _ Targmani<br />

(Targmnes n. fruiZem da t. moskalenkom), romelSic avtori<br />

msjelobs <strong>akaki</strong> wereTlis `Cems TavgadasavalSi~ moTxrobili<br />

gaZiZavebis tradiciis mniSvnelobaze.<br />

mexuTe nakveTSi mocemulia mecnierebis sxva sferoTa<br />

warmomadgenlebis _ r. gaxokiZis, r. gamyreliZisa da g. julayiZis<br />

narkvevebi.<br />

meeqvse nawilSi _ <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> kinoxelovnebasa da Teatralur<br />

samyaroSi _ dabeWdilia b. evgeniZis werili, romelSic<br />

<strong>akaki</strong>s qmnilebebis kinoekranizaciisa Tu sasceno<br />

versiebis Sesaxebaa saubari; aqvea d. silagaZis momzadebuli<br />

bibliografiuli masala Temaze `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> da qarTuli<br />

Teatri~.<br />

krebulis meSvide, bolo nawili eTmoba axlad gamovlenil<br />

masalas. aq mkiTxveli gaecnoba a) S. baramiZisa da n. fruiZis<br />

mier Segrovebul mogonebebs <strong>akaki</strong>ze; b) qronika-informaciebs.<br />

n.f.


k) Tematuri krebulebi<br />

<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> revoluciamdel qarTul<br />

literaturul kritikaSi<br />

(Semd.: m. goSaZe), Tsu, 1985<br />

krebulis redaqtorebi arian pr. kekeliZe da s. xuciSvili.<br />

naSroms win uZRvis Semdgenlis winasityvaoba, romel-<br />

Sic dasabuTebulia amgvari krebulis Seqmnis miznobrivoba.<br />

mkvlevari miuTiTebs: `raoden mcdaric ar unda iyos<br />

revoluciamdel qarTvel kritikosTa zogierTi mosazreba<br />

<strong>akaki</strong> wereTlis Semoqmedebis ama Tu im sakiTxze, maT imdeni<br />

problema aRZres da wamoWres, udavod didi samsaxuri gauwies<br />

dRevandel kalmosnebs~.<br />

wignSi Tavmoyrilia yvelaze arsebiTi amonaridebi 100<br />

avtoris naSromidan, maT Soris: g. barTaSvilis, g. wereTlis,<br />

an. furcelaZis, s. mesxis, d. abduSeliSvilis, i. WavWavaZis,<br />

a.laistis, i. gogebaSvilis, n. nikolaZis, z. WiWinaZis, l. bocvaZis,<br />

k. abaSiZis, al. xaxanaSvilis, s. dadianis, iv. gomar-<br />

Tlis, f. maxaraZis, s. gersamias, al. WiWinaZis, e. TayaiSvilis,<br />

ip. varTagavas, v. kotetiSvilis, S. dadianis, p. ingoroyvas da<br />

sxvaTa.<br />

krebuls axlavs pirTa anbanuri saZiebeli da komentarebi,<br />

romelSic miTiTebulia, Tu sad da rodis daibeWda TiToeuli<br />

narkvevi. amasTan, Semdgenelni garda teqstTan dakavSirebuli<br />

SeniSvnebisa, mokle informaciasac gvawvdian kritikosTa<br />

Sesaxeb.<br />

n.f.<br />

57


sanikiZe T.<br />

58<br />

l) leqsikonebi<br />

<strong>akaki</strong>s poeziis sixSiris leqsikoni<br />

wigni I, a-m<br />

Tb., 1982<br />

leqsikonSi Tavmoyrilia <strong>akaki</strong> wereTlis poeturi enis sityvieri<br />

masala, romelic dalagebulia qarTuli enis ganmartebiTi<br />

leqsikonis mixedviT. igi TvalnaTliv gviCvenebs didi<br />

Semoqmedis sityvaTqmnadobis unars. Semdgeneli eyrdnoba<br />

SoTa rusTavelis qarTuli literaturis institutis mier<br />

15 tomad gamocemul <strong>akaki</strong> wereTlis TxzulebaTa sruli<br />

krebulis monacemebs.<br />

leqsikonis Semdgenlis mizani iyo, gamoevlina rac SeiZleba<br />

meti saleqsikono erTeuli (TiToeuli sityvis gaswvriv<br />

frCxilebSi Casmuli cifri miuTiTebs erTeulis gamoyenebis<br />

sixSires). leqsikoni agebulia ganmartebiTi, sixSirisa<br />

da simfonia-leqsikonebis principiT da sruliad gansxvavdeba<br />

aqamde arsebulTagan.<br />

leqsikonSi warmodgenilia yvela tipis leqsikuri erTeuli:<br />

dialeqturi formebi, ucxo sityvebi, geografiuli da<br />

sakuTari saxelebi. leqsikonis Semdgenelia T. sanikiZe,<br />

redaqtori _ S. ZiZiguri.<br />

n.f.<br />

sanikiZe T.<br />

<strong>akaki</strong>s poeziis sixSiris leqsikoni;<br />

wigni I, n-h<br />

Tb., 1983<br />

leqsikonis meore toms axlavs Semdgenlis bolosityva,<br />

romelSic vrcladaa saubari leqsikonis Sedgenilobisa da<br />

daniSnulebis Sesaxeb. raki wignis Seqmnis mizani iyo poetis<br />

sityvaTqmnadobis unaris srulad gamovlena, Semdgenels gadamwyveti<br />

mniSvneloba aRar miuniWebia, forma gramatikulad<br />

marTebuli iyo Tu ara. mecnieris dakvirvebiT, imeriz-


mebis xmareba ufro xSiria publicistikaSi, vidre poeziasa<br />

da prozaSi.<br />

<strong>akaki</strong> xSirad Segnebulad xmarobs dialeqtur formas,<br />

radgan igi `ganspetakebul provincializmad da dedaenis Tanaxmad<br />

aRmocenebulad~ miaCnia. dasturdeba e.w. terminologiuri<br />

leqsikac. krebulSi bevri iseTi sityvaa, romelic ar<br />

Sedis arn. Ciqobavas `qarTuli enis ganmartebiT leqsikonSi~<br />

(marto an-ze 122 aseTi sityvaa), maTgan bevri Tavad <strong>akaki</strong>s<br />

Seqmnilia (mag.: aZirtkbilebs, acxviruli da a. S.);<br />

dasasrul, Semdgeneli varauds gamoTqvams, rom <strong>akaki</strong>s<br />

leqsikonSi 6000-mde sityva aRmoCndeba, Tuki amagvaradve<br />

iqneba Seswavlili poetis prozac.<br />

n.f.<br />

m) mogonebebi<br />

<strong>akaki</strong>. mogonebebi<br />

Tb., 1948<br />

dadiani S.<br />

wignSi avtori ixsenebs Tavisi cxovrebis im epizodebs,<br />

romlebic <strong>akaki</strong> wereTelTanaa dakavSirebuli. <strong>akaki</strong> axlos<br />

iyo Salvas mamasTan, niko dadianTan. igi sxva mwerlebTan da<br />

sazogado moRvaweebTan erTad iRebda monawileobas `vefxistyaosnis~<br />

teqstis damdgeni komisiis muSaobaSi, ramac xeli<br />

Seuwyo <strong>akaki</strong>sTan daaxloebas. swored am garemoebis wyalobiT<br />

axsovs Salva dadians <strong>akaki</strong> adreuli siyrmidan. sayurad-<br />

Reboa mogonebebis is nawili, romelSic <strong>akaki</strong>s SemoqmedebiTi<br />

muSaobis manerazea saubari. aqvea mocemuli <strong>akaki</strong>s damokidebuleba<br />

qarTuli Teatris, reJisorebis, axalgazrda msaxiobebis<br />

da sxva sakiTxebis mimarT.<br />

sazogadoebaSi gavrcelebul mcdar mosazrebas, rom TiTqos<br />

<strong>akaki</strong> xelaRebiT uaryofda bankis mniSvnelobas, niadags<br />

aclis mogonebebis is nawili, romelSic avtori detalurad<br />

ixsenebs, Tu ra ganacxada <strong>akaki</strong>m bankis sikeTisa da ilias<br />

Rvawlis Sesaxeb.<br />

59


sagulisxmo masalas Seicavs mogonebebi <strong>akaki</strong>s iubiles Sesaxeb;<br />

bevria saxumaro da kuriozuli Sinaarsis faqti poetis<br />

cxovrebidan.<br />

n.f.<br />

meunargia i.<br />

samaxsovro furclebi <strong>akaki</strong>s Sesaxeb<br />

wignSi: qarTveli mwerlebi, w. I<br />

Tb., 1957<br />

iona meunargias survili hqonia, daewera <strong>akaki</strong>s biografia,<br />

amitom yvelafers, rasac <strong>akaki</strong> ambobda an mis Sesaxeb<br />

ambobdnen, ubis wignakebSi iwerda. aRniSnuli werili iona<br />

meunargias ubis wignakSi Semonaxuli Canawerebia. igi poetis<br />

Sesaxeb bevr ucnob detals Seicavs.<br />

avtori gakvriT axasiaTebs <strong>akaki</strong>s Semoqmedebas da yvelaze<br />

maRal Sefasebas leqsebsa da maxvilsityvaobas aZlevs:<br />

`leqsSi kidev hyavs <strong>akaki</strong>s badali, magram maxvilsityvaobaSi,<br />

iumorSi, an rogorc is Targmnis am sityvas, xumrobaSi, imas<br />

swori ara hyolia da arca hyavs qarTul mwerlobaSi~, _ wers<br />

avtori. <strong>akaki</strong> Sedarebulia hainesTan da hiugosTan.<br />

mogonebebi sainteresoa erTi detaliTac. avtors masSi<br />

CaurTavs is kiTxvebi, romlebic 70-iani wlebis parizelTa<br />

saojaxo albomebSi iyo Cawerili stumris TavSesaqcevad.<br />

iona meunargias es wesi saqarTveloSic gadmouRia, magram<br />

ara Sesaqcevad, aramed mweralTa cxovrebisa da moRvaweobis<br />

zogierTi saintereso detalis gamosavlenad. kiTxvebi (`me<br />

vkiTxe <strong>akaki</strong>s~) dawerilia iona meurangias xeliT, pasuxebi ki<br />

(`iman mipasuxa~) miwerilia <strong>akaki</strong>s xeliT.<br />

e.z.<br />

mansvetaSvili i.<br />

mogonebani, naxuli da gagonili<br />

Tb., 1936<br />

iakob mansvetaSvilis mogonebebi mravalmxrivaa saintereso.<br />

ZiriTadad asaxavs XIX saukunis 70-80 w.w., anu im dros,<br />

roca ukve gaRviZebuli sazogadoebrivi azri SeuCereblad<br />

60


iwyebs ganviTarebas. avtori piradad icnobda <strong>akaki</strong>s, amitom<br />

sainteresoa misi mogonebani rogorc, erTi mxriv, movlenaTa<br />

uSualo mowmisa, ise _ gonieri, dakvirvebuli sazogado<br />

moRvawisa.<br />

wignSi moxmobilia mdidari faqtobrivi masala. moTxrobilia<br />

e.w. `bankoviadas~ istoria; iliasa da sxva sazogado moRvaweebTan<br />

<strong>akaki</strong>s urTierTobis amsaxveli ama Tu im TvalsazrisiT<br />

saintereso epizodi.<br />

avtorisaTvis ilia da <strong>akaki</strong> ganuyrelni arian, Tumca maTi<br />

Sedareba uadgilod miaCnia. is afasebs <strong>akaki</strong>s Semoqmedebis<br />

xasiaTs, gvesaubreba weris miseul maneraze; xSir SemTxveva-<br />

Si, SesaZloa, avtoris cnobebi daudasturebeli da miuRebelic<br />

iyos, magram, miuxedavad amisa, <strong>akaki</strong>s biografiis SeswavliT<br />

dainteresebuli adamiani masSi sagulisxmos bevrs<br />

amoikiTxavs.<br />

wigns uZRvis l. asaTianis winasityvaoba.<br />

n.f.<br />

Cemi cxovrebis wigni<br />

Tb., 1978<br />

imedaSvili i.<br />

wignis erT-erT qveTavSi — <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong> — warmodgenilia<br />

mogoneba did poetze. avtori wers, rom mTeli sicocxlis<br />

manZilze ori xateba Caesvena Rrmad gulSi: <strong>akaki</strong> da ilia.<br />

Semdeg igi warmoaCens poetis pirovnebis ramdenime saintereso<br />

Strixs da mogonebebs amgvarad asaTaurebs: <strong>akaki</strong> da<br />

SoTa; Cemi Jurnalis mze; uangaroba; siRaribe; rwmena; wamqezebeli;<br />

ugvirgvino mefe; sarwmunoeba, erovneba da siyvaruli;<br />

natvra-naRveli; yvavil-bardi; .Conguri; mamuliSvilobis<br />

mociquli.<br />

yoveli mogoneba <strong>akaki</strong>s ama Tu im pirovnul da mamuliSvilur<br />

Rirsebas gamokveTs, maT Soris, poetis saocar ubraloebasa<br />

da uSualobas.<br />

j.g.<br />

61


62<br />

krebuli `mogonebebi <strong>akaki</strong>ze~<br />

Tb., 1990<br />

krebuli <strong>akaki</strong> wereTlis dabadebis 150 wlisTavis aRsaniSnavad<br />

momzadda. Semdgenlebi arian S. baramiZe da a. lomiZe.<br />

krebulSi wrmodgenilia <strong>akaki</strong>s Tanamedrove qarTveli<br />

mwerlebis, Teatraluri da sazogado moRvaweebis, poetis<br />

axlo naTesavebis, megobrebisa da Tanasoflelebis mogonebani.<br />

es masala mkiTxvels naTel warmodgenas uqmnis poetis<br />

pirovnebis, misi msoflmxedvelobis Sesaxeb.<br />

krebuls uZRvis S. baramiZes mokle winasityvaoba, romel-<br />

Sic Semdgeneli saubrobs wignis Seqmnis mizansa da masalis<br />

SerCevis principebze. mogonebebi xSir SemTxvevaSi Semoklebuli<br />

saxiTaa warmodgenili, magram sarCevSi TiToeuli<br />

maTganis wyaroa miTiTebuli.<br />

krebulSi mkiTxveli marTlac mravalferovan da saintereso<br />

masalas gaecnoba: aq naxavT al. abaSelis, koki abaSiZis<br />

l. goTuas, S. dadianis, i. eliaSvilis, g. da sp. zabaxiZeebis,<br />

e.TayaiSvilis, n. kecxovelis, a. iurkeviCis. i. imedaSvilis,<br />

s.kldiaSvilis, a. laistis, n. lorTqifaniZis, mit. laRiZis,<br />

i.meunargias, gr. robaqiZis, g. tabiZis, T. saxokias, i. fancxavas,<br />

ak. SaniZis, varinka wereTlis da sxvaTa mogonebebs.<br />

wigni gankuTvnilia masobrivi mkiTxvelisaTvis da, amdenad,<br />

mas ar axlavs saZieblebi da SeniSvnebi.<br />

n.f.<br />

saxokia T.<br />

Cemi saukunis adamianebi<br />

Tb., 1984<br />

wigni (red.: s. xuciSvili, Sesavali werilis avtori: s. caiSvili.)<br />

oTxi nawilisgan Sedgeba. avtori XIX saukuneSi moRvawe<br />

gamoCenil pirovnebebze (d. yifiani, r. erisTavi, i. Wav-<br />

WavaZe, a. <strong>wereTeli</strong>, i. gogebaSvili, n. cxvedaZe, g. Waladideli,<br />

a. yazbegi, a. sarajiSvili, e. gabaSvili, n. lomouri, a. laisti,<br />

T. Jordania, v. barnovi, m. TamaraSvili, g. yifSiZe, e. ninoSvili,<br />

vaJa-fSavela, d. kldiaSvili da sxvani) saubrobs.<br />

cxadia, maT Sorisaa <strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>c.


werili `<strong>akaki</strong> <strong>wereTeli</strong>” ori qveTavisgan Sedgeba. pirvel<br />

qveTavSi avtori saubrobs <strong>akaki</strong>s TbilisSi moRvaweobaze<br />

da yuradRebas amaxvilebs misi cxovrebis ramdenime detalze;<br />

ixsenebs masTan Sexvedris istorias. meore qveTavSi ki<br />

saubaria <strong>akaki</strong>s pirvel vizitze parizSi, mis STabeWdilebebsa<br />

da survilze, gasuliyo parizidan evropis sxvadasxva<br />

qalaqSi da moenaxulebina iq mcxovrebi qarTvelebi.<br />

wigns erTvis SeniSvnebi da pirTa saZiebeli.<br />

a.f.<br />

63

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!