16.06.2013 Views

Classica et Christiana 8/1 2013 - Facultatea de Istorie ...

Classica et Christiana 8/1 2013 - Facultatea de Istorie ...

Classica et Christiana 8/1 2013 - Facultatea de Istorie ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

TRADIZIONE E INNOVAZIONE NELLE BIOGRAFIE CRISTIANE<br />

christianorum sed <strong>et</strong>iam Iudaeorum <strong>et</strong> paganorum 130 . Nella Vita di<br />

Cesario di Arles 131 l’agiografo afferma che ai funerali <strong>de</strong>l vescovo parteciparono<br />

buoni e cattivi, giusti e ingiusti, cristiani e giu<strong>de</strong>i. La Vita<br />

di Ilario di Arles 132 riferisce <strong>de</strong>lla presenza di numerosi giu<strong>de</strong>i (Iudaeorum<br />

agmina copiosa) che cantavano in ebraico, tra la folla di<br />

cristiani che accompagnavano le esequie di Ilario. Si potrebbero fare<br />

numerosi altri esempi.<br />

Le fonti relative ad Agata forniscono indicazioni utili sulla comune<br />

venerazione <strong>de</strong>lle tombe <strong>de</strong>i santi 133 . Nella Vita di Agata 134 la<br />

tomba <strong>de</strong>lla santa, infatti, è ogg<strong>et</strong>to di venerazione comune sia da parte<br />

<strong>de</strong>i cristiani che <strong>de</strong>i giu<strong>de</strong>i. Lo schema narrativo, tuttavia, come ha<br />

sottolineato Gilbert Dahan 135 , può fare pensare ad un topos l<strong>et</strong>terario<br />

che m<strong>et</strong>te in risalto i meriti universalmente riconosciuti alla santa,<br />

per i quali il suo sepolcro è venerato da pagani, cristiani e giu<strong>de</strong>i.<br />

* * *<br />

In <strong>de</strong>finitiva, le biografie cristiane di IV-VI secolo – e, più in<br />

generale, la l<strong>et</strong>teratura agiografica cristiana di questi secoli – si presentano<br />

sotto forme molto diverse che continuano a seguire la tradizione<br />

130 Vita Ambr. 48, 3 (in Vita di Cipriano. Vita di Ambrogio. Vita di Agostino<br />

cit., 116).<br />

131 BHL 1509; MGH Script. rer. Merov. 3, 501: Sed omnes omnino boni<br />

malive, iusti <strong>et</strong> iniusti, christiani vel Iudaei, antece<strong>de</strong>ntes vel sequentes voces dabant:<br />

Vae, vae <strong>et</strong> cottidie amplius, Vae, quia non fuit dignus mundus diutius talem<br />

habere praeconem seu intercessorem.<br />

132 BHL 3882; Vita Hil. Arel. 29, 7-8 (SC 404, 156): Noctis vigiliis expeditis,<br />

cum maestis solis claritas reputar<strong>et</strong>ur obscura, ad exequias venerandas non solum<br />

fi<strong>de</strong>lium, sed <strong>et</strong>iam Iudaeorum concurrunt agmina copiosa… Hebraeam concinentium<br />

linguam in exequiis honorandis audisse me recolo… La Vita fu composta<br />

da Onorato di Marsiglia tra il 470 e il 480 circa: cfr. V. Boublík, s.v. Ilario, vescovo<br />

di Arles, santo, in Bibliotheca Sanctorum 7, 713-715; P.-A. Jacob, Introduction,<br />

in Honorat <strong>de</strong> Marseille, La Vie d’Hilaire d’Arles, Texte latin <strong>de</strong> S. Cavallin,<br />

introduction, traduction <strong>et</strong> notes par P.-A. Jacob, Paris, 1995 (SC 404), 12. 19. 22.<br />

133 Cfr. Aulisa, Giu<strong>de</strong>i e cristiani nell’agiografia cit., 134-135.<br />

134 BHL 133; AA.SS. Febr. 1, 624: Et hanc scripturam divulgantes qui vi<strong>de</strong>rant,<br />

omnes Siculos sollicitas reddi<strong>de</strong>runt: <strong>et</strong> tam Iudaei quam <strong>et</strong>iam Gentiles unanimes<br />

cum Christianis communiter coeperunt venerari sepulchrum eius… Sulla<br />

Vita cfr. F. P. Rizzo, Sicilia cristiana. Dal I al V secolo, II/1, Roma, 2006, 47-50.<br />

135 Saints, démons <strong>et</strong> Juifs, in Santi e <strong>de</strong>moni nell’alto medioevo occi<strong>de</strong>ntale<br />

cit., 627.<br />

43

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!