l-Agrikultura u s-Sajd

Ir-Raba’ Sena
Ministeru ta’
l-Agrikultura u s-Sajd
2001-2002
Rapport mill-Onor Ninu Zammit
Ministru għall-Agrikultura u s-Sajd

Ħidma biex intejbu l-kwalità
tal-ħajja tal-bdiewa u tas-sajjieda
Il-pakkett ta’ għajnuna ta’ Lm70 miljun li ħejjejna għall-bdiewa u r-raħħala
flimkien maż-Lm2.4 miljun oħra li se nibdew ngħaddu f’għajnuna lis-sajjieda
huma l-akbar prova ta’ l-impenn tal-Gvern li jsaħħaħ is-setturi tal-biedja u s-sajd.
B’hekk tkun tista’ tkompli titjieb il-kwalità tal-ħajja tal-bdiewa u s-sajjieda u lfamilji
tagħhom. U dan minbarra l-għajnuna finanzjarja u teknika li għad trid
titħabbar taħt il-Programm ta’ Żvilupp Rurali.
M’hemmx dubju li dan hu l-akbar investiment li se jkun qatt sar f’dawn is-setturi
f’pajjiżna.
Għalkemm hu minnu li l-proċess li ninsabu għaddejjin bih biex nissieħbu fl-
Unjoni Ewropea tana l-ispinta biex tabilħaqq nibdew nieħdu bis-serjetà dawn iżżewġ
oqsma f’pajjiżna, dak li qed nagħmlu qegħdin nagħmluh għax tabilħaqq
nemmnu fis-sostenibbiltà ta’ dawn iż-żewġ setturi, jiġifieri irrispettivament
nidħlux jew le fl-Unjoni Ewropea.
Jgħidu x’jgħidu dawk li qed jopponu s-sħubija, il-bdiewa u s-sajjieda se jgawdu
jekk pajjiżna jissieħeb fl-Unjoni Ewropea. Se jgawdu għaliex parti sostanzjali
mill-fondi ta’ għajnuna li tagħti l-istess Unjoni tmur għall-agrikultura. Iżda mhux
hekk biss. Nafu wkoll li parti sostanzjali mill-għajnuna ta’ l-Unjoni Ewropea lissettur
agrikolu se tibda tmur għal proġetti ta’ żvilupp rurali.
Il-pakkett ta’ Lm70 miljun f’għajnuna li se nagħtu lill-bdiewa qed ninnegozjawh
ukoll ma’ l-Unjoni Ewropea ħalli anki din tgħinna nilħqu l-miri tagħna...dawk li lbiedja
tibqa’ ħajja u tkun sostenibbli, u li l-bdiewa jibqa’ jkollhom qligħ xieraq u
ġust. Matul din is-sena, iżda, mhux biss dan il-pakkett ħejjejna, fassalna wkoll lewwel
Pjan ta’ Żvilupp għall-gżejjer tagħna; pjan li mhux biss se jwassal għattisħiħ
tas-settur agrikolu f’pajjiżna, iżda wkoll għal investiment qawwi f’dan issettur
li bħalu qatt ma sar qabel. Pjan li bla dubju se jibbenefikaw minnu wkoll listess
bdiewa.
Iżda biex din l-għajnuna mill-Unjoni Ewropea tiġi, pajjiżna ma jistax jibqa’ barra,
imma jrid jissieħeb.
Din l-għajnuna marbuta mar-ristrutturar tas-settur agrikolu u mat-tneħħija talprotezzjoni
li ilha s-snin iżżomm lura kull żvilupp f’dan is-settur, m’hix l-unika
għajnuna li bdiet u se tkompli tingħata lill-bdiewa u lir-raħħala fis-snin li ġejjin.
Matul din is-sena huma baqgħu jibbenefikaw minn rifondi fuq il-ħlas tal-bolla u
i

minn għajnuna oħra kemm teknika kif ukoll finanzjarja ħalli jtejbu l-operat
tagħhom.
L-istess is-sajjieda. Komplejna ngħinunhom bir-rifondi fuq il-ħlas tal-bolla, bleżenzjoni
tal-ħlas tad-dazju fuq id-diesel, u b’għajnuna oħra finanzjarja biex huma
wkoll ikunu jistgħu jtejbu l-operat tagħhom.
Dak li għamilna u li se nkomplu nagħmlu hu li nassiguraw is-sostenibbiltà talbiedja
u tas-sajd, li nkomplu ntejbu l-kwalità tal-ħajja ta’ dawk li jaħdmu f’dawn
is-setturi u tal-familiji tagħhom u li l-konsumatur ikun ipprovdut bi prodott ta’
kwalità, bi prodott safe għall-konsum, u bi prodott bi prezz kompetittiv.
Matul it-tnax-il xahar li għaddew ħdimna ħafna lejn dawn il-miri kif jidher minn
dan ir-rapport. Ħidma li saret bis-sehem u d-dedikazzjoni ta’ l-uffiċjali u limpjegati
fil-Ministeru u t-Taqsimiet li jaqgħu taħtu. Ta’ dan nirringrazzjahom.
Fl-aħħarnett, ma nistax ma niħux din l-okkażjoni biex insellem lil Franco
Serracino Inglott li miet wara marda qalila. Franco iddedika ħafna minn ħajtu
għall-agrikultura b’esperjenza li tmur lura aktar minn 30 sena. Is-settur agrikolu,
bla dubju, tilef ħabib kbir u persuna esperta fis-settur.
Ninu Zammit
Ministru għall-Agrikultura u s-Sajd
ii

WERREJ
Inkomplu nsaħħu l-biedja u s-sajd ....……………………..
Riorganizzazzjoni ………………………………………………….
Għajnuna lill-bdiewa u lis-sajjieda ……………………………….
Id-Dipartiment għall-Politika u Ippjanar ...………………
In-negozjati ma’ l-Unjoni Ewropea fil-qasam tal-biedja ……….
Pakkett ta’ għajnuna ………………………………………………
Pjan ta’ Żvilupp Rurali għall-Gżejjer Maltin …………….……..
Għajnuna qabel is-sħubija ………………………………………..
Sistema Integrata ta’ Amministrazzjoni u
Kontroll għall-Biedja ……………………………………….……..
Parteċipazzjoni f’fora internazzjonali dwar il-biedja …………..
It-Taqsima tas-Servizzi Agrikoli u Żvilupp Rurali ...…….
Ħidma biex titjieb il-produzzjoni …………………………………
Il-qasam tat-tjur ……………………………………………………
Il-qasam tal-ħalib …………………………………………………..
Kwalitajiet oħra ta’ magħlef ………………………………………
Immaniġġjar ta’ l-iskart …………………………………………...
Għajnuna lil għaqdiet ……………………………………………...
Servizz ta’ pariri lill-bdiewa ……………………………………….
Provi dwar uċuħ tar-raba’ …………………………………………
Xogħlijiet ta’ manutenzjoni ………………………………………..
Tisbiħ ta’ postijiet pubbliċi ………………………………………...
Produzzjoni ta’ siġar tal-frott ……………………………………..
Spinta lit-tkabbir tas-siġar taż-żebbuġ ……………………………
Il-Pitkalija …………………………………………………………..
L-esportazzjoni tal-patata ta’ Malta ………………………………
Tisħiħ fil-qasam tad-dwieli u l-inbid ……………………………...
Programm ta’ għajnuniet għat-tkabbir tad-dwieli ………………
Id-Dipartiment għas-Saħħa tal-Pjanti …………………….
Żrieragħ ……………………………………………………………..
Pestiċidi ……………………………………………………………...
Inizjattivi ġodda li ttieħdu …………………………………………
Fatti u ċifri ………………………………………………………….
Iċ-Ċentru tal-Bioloġija tal-Pjanti ………………………………….
Produzzjoni ta’ rootstocks fl-in vitro ……………………………...
Selezzjoni klonali u sanitarja tas-siġar tal-frott ………………….
Stħarriġ dwar dwieli lokali u s-siġar tal-frott …………………….
Testijiet għall-mard fil-pjanti ……………………………………...
Monitoraġġ ta’ mard virali ta’ kwarantena ………………………
Paġna
1
2
4
5
5
7
9
11
12
12
14
14
15
15
15
15
16
16
17
17
18
19
21
21
22
24
25
27
27
28
28
29
29
30
30
31
31
31

l-Iskema taċ-Ċertifikazzjoni tas-Siġar tal-Frott Irqieq ………….
Tħejjijiet għad-dianjosi tal-mard tal-batteri ……………………..
Taħriġ ta’ studenti ………………………………………………….
Kwarantina tal-pjanti ……………………………………………...
Spezzjonijiet fuq pjanti u prodotti tal-pjanti importati ………….
Spezzjonijiet fuq pjanti u prodotti tal-pjanti esportati …………..
Liġi dwar il-Kwarantina tal-Pjanti ………………………………..
Ħidma oħra …………………………………………………………
Apikultura …………………………………………………………..
Il-Laboratorju tal-Kimika …………………………………………
It-Taqsima ta’ l-Ikel u Servizzi Veterinarji ...……………. 41
It-Taqsima għall-Konservazzjoni u l-Kontroll tas-Sajd …
Sajd ………………………………………………………………….
Il-Bord dwar is-Sajd ……………………………………………….
Diesel bla dazju ……………………………………………………..
Għajnuniet oħra ……………………………………………………
Il-Pixkerija ………………………………………………………….
Taħriġ dwar sajd xjentifiku ………………………………………
Slipways ……………………………………………………………..
Parteċipazzjoni f’laqgħat internazzjonali ………………………...
L-Akwakultura ……………………………………………………..
Il-Kapitlu dwar is-Sajd …………………………………………….
32
33
33
34
34
35
35
36
38
39
43
44
44
44
45
45
45
46
46
47
48

Inkomplu nsaħħu
l-biedja u s-sajd
Dawn l-aħħar tnax-il xahar kienu perjodu mill-aktar importanti kemm għall-
Ministeru ta’ l-Agrikultura u Sajd kif ukoll għall-oqsma tal-biedja u s-sajd
f’pajjiżna. Kienu xhur ta’ ħidma u teħid ta’ inizjattivi ġodda bl-iskop li mhux
biss inkomplu ntejbu l-kwalità tal-ħajja tal-bdiewa, tar-raħħala u tas-sajjieda u
allura wkoll tal-familji tagħhom, iżda wkoll il-kwalità tal-prodott lillkonsumatur.
Ħidma u inizjattivi b’impenn biex nassiguraw is-sostenibbiltà ta’
dawn iż-żewġ setturi tant importanti għal pajjiżna.
Dawn kienu wkoll xhur fejn komplejna bil-proċess biex fin-negozjati ta’
pajjiżna ma’ l-Unjoni Ewropea nħejju l-aħjar pożizzjoni possibbli ħalli niksbu
għal dawn iż-żewġ setturi l-aħjar kundizzjonijiet. Dan il-proċess għena nifhmu
aktar il-ħtiġiet ta’ dawn iż-żewġ setturi u wassal biex il-biedja u s-sajd se
jibdew jibbenefikaw minn ammonti kbar ta’ għajnuna li qatt fl-istorja ta’
pajjiżna ma ngħatatilhom qabel. L-istess proċess għena wkoll nagħarfu l-ħtieġa
ta’ riforma sħiħa u ristrutturar b’mod partikulari fil-qasam tal-biedja.
1

Riorganizzazzjoni
Tul l-aħħar sena saret enfasi kbira fuq ir-riorganizzazzjoni tal-Ministeru u lentitajiet
kollha li jiffurmaw parti minnu. Dan sar għaliex nemmnu li biex
ngħinu lil ħaddieħor isaħħaħ il-pożizzjoni tiegħu, irridu l-ewwel nissaħħu aħna
stess.
Għaldaqstant, dan il-proċess ta’ tisħiħ fil-Ministeru sar biex il-Ministeru:
• jitħejja għal sitwazzjonijiet ġodda, u dan irrispettivament mid-dħul ta’
Malta fl-Unjoni Ewropea;
• itejjeb is-servizz tiegħu lejn il-komunitajiet agrikoli u tas-sajd; u
• jkun f’pożizzjoni li jimpjega l-aħjar esperti fis-setturi.
Bdew jissaħħu l-istrutturi tal-Ministeru billi twaqqfu tliet Taqsimiet ġodda,
b’kull waħda mmexxija minn Direttur Ġenerali gdid. It-Taqsimiet ġodda huma
responsabbli mis-servizzi agrikoli u żvilupp rurali, mill-ikel u s-servizzi
veterinarji u mill-konservazzjoni u kontroll tas-sajd.
Barra minn hekk sar eżerċizzju kumplimentari biex ikun żgurat li jkun hemm
ir-riżorsi umani meħtieġa li jiżguraw l-effiċjenza ta’ kull Taqsima u
Dipartiment fi ħdan il-Ministeru. Il-Ministeru ħejja wkoll pjan ta’ strateġija
biex ikun hemm riżorsi umani adekwati għall-istrutturi l-ġodda.
Fl-istess waqt, il-Ministeru kompla jaħdem biex jassigura s-sostenibbiltà talbiedja
u s-sajd fil-gżejjer Maltin.
Fil-qosor, fost il-ħidma tal-Ministeru f’dawn l-aħħar tnax-il xahar insibu li:
○ tfassal il-Programm ta’ Iżvilupp Rurali għall-Gżejjer Maltin;
○ tħejja pakkett speċjali ta’ għajnuna għall-produtturi fil-qasam tal-biedja, li
jammonta għal Lm70 miljun mifruxa fuq perjodu ta’ snin. Din l-għajnuna bdiet
tingħata b’seħħ minn Lulju ta’ din is-sena;
○ kienu konklużi n-negozjati ma’ l-Unjoni Ewropea dwar is-sajd fejn Malta
rnexxielha takkwista d-dritt li tkompli tmexxi, għal żmien indefinit, żona ta’
sajd ta’ 25 mil madwar Malta bl-iskop li tibqa’ fis-seħħ il-konservazzjoni talkwantità
ta’ ħut fl-ibħra Maltin;
○ tħejja pakkett ta’ għajnuna, fl-ammont ta’ Lm2.4 miljun, lis-sajjieda biex
ikunu megħjuna jtejbu l-operat tagħhom;
2

○ permezz ta’ negozjati ma’ l-Unjoni Ewropea, minn Diċembru tas-sena l-oħra
tniżżlet għal 7.5 fil-mija l-levy ta’ 15 fil-mija fuq l-esportazzjoni ta’ ħut
imkabbar fil-fish farms. Din il-levy se titneħħa għal kollox aktar tard din issena.
Fir-rigward tal-ħut maqbud b’mezzi tradizzjonali, il-levy ta’ 15 fil-mija
bdiet titnaqqas b’5 fil-mija minn din is-sena stess;
○ kienet approvata mill-Parlament emenda tal-Ministru għall-Agrikoltura u
Sajd għal mozzjoni ta’ l-Oppożizzjoni, li permezz tagħha l-Kamra għarfet ilħtieġa
li għas-sajd tat-tonn, is-sajjieda Maltin u Għawdxin jkunu mħeġġa u
nkoraġġiti biex ikunu jistgħu jistadu b’irkaptu aktar adatt għall-qbid tat-tonn
flimkien u/jew minflok l-irkaptu użat fil-preżent;
○ inħarġu sejħiet għal offerti għat-tisħiħ tal-pixkerija;
○ sar investiment ta’ aktar minn Lm211,000 għat-tisħiħ ta’ slipways, xogħol
fuq il-breakwater f’Delimara u t-tindif tal-Menqa f’San Pawl il-Baħar;
○ tkompliet l-iskema ta’ l-eżenzjoni tad-diesel mill-ħlas tad-dazju u li permezz
tagħha s-sajjieda fl-aħħar sena ffrankaw mal-Lm115,000;
○ ngħatat għajnuna finanzjarja liż-żewġ kooperattivi tas-sajd għallintroduzzjoni
ta’ kaxxi tal-plastik;
○ tħejjiet u kienet diskussa u approvata fil-Parlament il-liġi ġdida dwar ittwaqqif
tal-Għaqdiet tal-Produtturi. L-iskop prinċipali ta’ dawn l-għaqdiet hu li
jsibu swieq għall-prodotti lokali fil-qasam tal-biedja u s-sajd, jippjanaw ilproduzzjoni
u li jsaħħu l-kwalità u l-kompetittività tal-prodotti tipiċi Maltin;
○ tlestiet u tnediet il-website tal-Ministeru – maf.gov.mt;
○ tħejja pjan ta’ azzjoni għall-immaniġġjar ta’ l-ikart fl-irziezet;
○ bdew ikunu sperimentati varjetajiet ġodda ta’ patata u ħxejjex oħra;
○ bdiewa, raħħala u sajjieda komplew jibbenefikaw minn eluf ta’ liri
f’għajnuna, kemm f’għajnuna diretta kif ukoll billi ma ħallsux interessi fuq self
sa Lm12,000 li għamlu mill-Bank. Fl-aħħar 12-il xahar din l-għajnuna
ammontat għal Lm59,863;
○ bl-għajnuna ta’ l-Unjoni Ewropea beda x-xogħol fuq sistema ta’
informazzjoni dwar il-ħamrija f’pajjiżna;
○ bdiet tkun kontrollata u ristrutturata l-produzzjoni tal-ġbejniet;
○ fil-biċċerija qed isir programm ta’ rinovazzjoni u immodernizzar. Beda xxogħol
fuq linja ġdida tal-qatla tal-majjal;
3

○ kienet diskussa u approvata mill-Parlament il-liġi ġdida dwar is-Servizzi
Veterinarji;
○ inbeda proċess biex il-kwota kollha tal-ħalib, li tammonta għal madwar 9.9
miljun gallun fis-sena, tgħaddi kollha f’idejn ir-raħħala;
○ bdiet tkun diskussa mal-Ministeru tal-Finanzi l-introduzzjoni ta’ sistema
vataġġuża ta’ taxxa (withholding tax) għall-bdiewa fejn il-bdiewa jibdew
iħallsu rata favorevoli ta’ taxxa relatata mal-valur tal-prodott li jbiegħu millpitkalija;
○ kompliet tingħata spinta lit-tkabbir tad-dwieli għall-inbid u taż-żebuġ.
Għajnuna lill-bdiewa u lis-sajjieda
F’dan il-perjodu kompliet tingħata wkoll għajnuna lill-bdiewa u lis-sajjieda
biex itejbu l-operat tagħhom. Din l-għajnuna kienet tammonta għal Lm59,863,
li minnhom Lm14,702 kienu ħlasijiet ta’ interessi li ffrankaw il-bdiewa u ssajjieda
fuq self mill-Banek. Kien hemm fil-fatt, 271 applikazzjoni għal dan issussidju.
Mill-kumplament, Lm12,355 ingħataw lil bdiewa u Lm18,250 lil
sajjieda, filwaqt li Lm2,500 oħra ngħataw lill-Malta Wines and Vines
Association.
4

Id-Dipartiment
għall-Politika u l-Ippjanar
Id-Dipartiment għall-Politika u l-Ippjanar kompla jaħdem mill-qrib u flimkien
mas-Segretarjat Permanenti u Direttorati oħra fi ħdan il-Ministeru dwar materji
varji ta’ importanza kbira għat-twettiq tal-politika tal-Gvern dwar il-biedja u ssajd.
B’mod partikulari, matul dan il-perjodu d-Dipartiment ikkonċentra fuq numru
ta’ prioritajiet, fosthom:
- partiċipazzjoni fil-proċess tat-tħejjijiet għan-negozjati ta’
Malta ma’ l-Unjoni Ewropea fil-qasam tal-biedja u s-sajd;
- l-ipprogrammar u t-twettiq ta’ politika ġdida għall-biedja
Maltija;
- għajnuna qabel is-sħubija;
- l-implimentazzjoni tas-Sistema Integrata ta’ Amministrazzjoni
u Kontroll għall-Biedja; u
- il-partiċipazzjoni barra minn Malta f’fora internazzjonali
dwar il-biedja.
In-negozjati ma’ l-Unjoni Ewropea
fil-qasam tal-biedja
Kienet iffinalizzata l-pożizzjoni ta’ Malta dwar il-biedja. Id-Dipartiment
ħadem mill-qrib mal-Core Negotiating Group fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru u d-
Direttorat għall-Unjoni Ewropea fil-Ministeru ta’ l-Affarijiet Barranin, proċess
li kien jitlob inizjattivi intensi ta’ riċerka, kuntatti u ħafna diskussjonijiet ma’
bdiewa, raħħala u oħrajn fis-settur bl-iskop li jkunu identifikati l-ħtiġiet tagħna
fil-qasam tal-biedja kif ukoll l-arranġamenti speċjali meħtieġa. Fil-fatt dan ilproċess,
li rrikjeda ħafna xogħol, ried jassigura li jitħarsu l-interessi nazzjonali
tal-pajjiż, b’mod partikolari dawk tal-bdiewa u r-raħħala nfushom, kif ukoll talmestjier
tal-biedja Maltija.
Issokta l-iscreening perijodiku fuq numru ta’ kapitli ta’ l-acquis. Dan hu
xogħol importanti ħafna għax b’hekk ikunu immonitorjati l-impatt u limplikazzjonijiet
fuq bażi regolari u kontinwa għas-settur matul il-perijodu
msemmi - eżerċizzju ta’ din ix-xorta ssokta fuq Kapitlu 7 (il-Biedja), Kapitlu
21 (Politika Reġjonali), Kapitlu 25 (id-Dwana), u Kapitlu 26 (Relazzjonijiet
Esterni).
5

Il-Gvern hu konxju li politika ġdida għall-biedja tagħna hi meħtieġa mhux biss
għax Malta qed tinnegozja sħubija fi ħdan l-Unjoni Ewropea imma l-aktar għax
f’dinja li tinbidel, kollox jeħtieġ jinbidel magħha. Dan ifisser li l-impenn
tagħna hu li nintroduċu l-miżuri meħtieġa biex insaħħu s-setturi tal-biedja u ssajd
kemm għall-benefiċċju tas-setturi nfushom kif ukoll għall-funzjonijiet
soċjo-ekonomiċi li dawn is-setturi għandhom f’ħajjitna u l-mod kif ngħixu.
Għaldaqstant hemm kull interess li aħna nsaħħu u nissalvargwardjaw ilmultifunzjonalità
tal-biedja tagħna.
Fuq dan l-isfond, il-Ministeru hu tal-fehma li, biex jintlaħqu dawn laspirazzjonijiet,
il-Gvern jimxi b’impenn fuq il-binarji ta’ politika li qabad,
jiġifieri:
- il-formulazzjoni u l-implimentazzjoni ta’ programm speċjali
ta’ għajnuna fuq prodotti tal-biedja lokali fis-suq, magħruf
aħjar bħala Special Market Policy Programme for Maltese
Agriculture (SMPPMA) u
- il-formulazzjoni u l-implimentazzjoni ta’ Programm ta’
Żvilupp Rurali għall-Gżejjer Maltin.
Iż-żewġ programmi tħabbru aktar kmieni u issa bdew jitwettqu. L-iskop
ewlieni tagħhom hu li nsaħħu l-biedja u nagħmluha sostenibbli biex b’hekk
filwaqt li l-bdiewa u r-raħħala jibqa’ jkollhom dħul ġust u xieraq, ilkonsumatur
igawdi minn prodotti ta’ l-ogħla kwalità u bi prezzijiet
kompetittivi.
Il-bdiewa u r-raħħala se jirċievu Lm70 miljun f’għajnuna f’perijodu ta’ 14-il sena
6

Pakkett ta’ għajnuna
L-SMPPMA hu intiż biex fuq medda raġonevoli ta’ perijodu ta’ ristrutturar u
titjib fil-kwalità l-prodotti tal-biedja tagħna jkunu jistgħu jsiru aktar
kompetittivi fl-interess kemm tas-sostenibbiltà tas-settur u l-mestjier tiegħu kif
ukoll dak tal-konsumatur. Dan għax il-Gvern jibqa’ mpenjat li kull għan aħħari
fil-produzzjoni agrikola hu dħul ġust u xieraq għall-produttur bi prezzijiet
raġonevoli għall-konsumatur.
Kif il-Gvern wiegħed, dan il-programm telaq mill-qagħda tal-biedja fil-gżejjer
tagħna. Għaldaqstant huma proposti dawk il-miżuri kollha meħtieġa għallħarsien
tal-vijabbiltà ekonomika tas-settur tal-biedja u tal-vijabbiltà finanzjarja
tal-produttur fil-biedja Maltija.
L-istess programm jagħmel parti mill-Position Paper dwar il-biedja biex
b’hekk ikun assigurat li Malta tingħata l-aħjar kundizzjonijiet għas-settur talbiedja
tagħha. Ta’ min jgħid ukoll li dan il-qafas ta’ miżuri hu frott ta’ studji li
saru qabel, ta’ diskussjonijiet twal u intensi f’livell ministerjali u sensiela ta’
laqgħat mal-bdiewa u raħħala u l-għaqdiet tagħhom f’diversi livelli.
L-istess programm jaħseb biex tiġi adottata sistema ta’ tnaqqis u tneħħija tallevies
protettivi li jeżistu fuq l-importazzjoni ta’ prodotti agrikoli lokali. Dan ittnaqqis
hu programmat li jsir gradwalment fuq medda ta’ snin. Billi meta
titnaqqas il-protezzjoni għall-prodotti agrikoli lokali, dawn ma jibqgħux
kompetittivi daqs qabel, il-Programm jaħseb ukoll biex jagħti għajnuna lillprodutturi
Maltin ħalli tagħmel tajjeb għal dan. Kemm it-tnaqqis tal-levies kif
ukoll l-għoti ta’ għajnuna bdew ikunu implimentati mill-1 ta’ Lulju ta’ din issena.
Il-Programm jiffoka fuq seba’ oqsma ta’ l-agrikultura Maltija:
• it-tadam għall-ipproċessar
• il-patata
• l-inbid u d-dwieli
• il-ħalib u prodotti tal-ħalib
• il-ħaxix u frott frisk
• il-majjal
• il-bajd u l-laħam tat-tjur
Tadam għall-ipproċessar. Fil-każ ta’ dan is-settur, li hu meqjus bħala
wieħed strateġiku, kienu identifikati numru ta’ prodotti importati li jistgħu
jikkompetu mal-prodotti lokali li jsiru mit-tadam jew li jista’ jkollhom impatt
fuq l-operat. Dawn inqasmu f’żewġ kategoriji: dawk li huma sensittivi u dawk
anqas sensittivi. It-tnaqqis tal-levies fuq il-prodotti sensittivi għandu jibda jseħħ
mill-1 ta’ Jannar 2004, waqt li fil-każ ta’ dawk anqas sensittivi, it-tnaqqis beda
7

jseħħ mill-1 ta’ Lulju ta’ din is-sena. L-għajnuna lill-bdiewa li jipproduċu ttadam
għall-ipproċessar se tibda tingħata b’seħħ mill-istaġun ta’ l-ipproċessar
ta’ din is-sena. Barra minn hekk se jitħejja wkoll pakkett ta’ għajnuna biex
jittejjeb is-suq tal-prodotti lokali (marketing aid) ħalli dan il-qasam ikun jista’
jkompli miexi ’l quddiem.
Patata. Is-settur tat-tkabbir tal-patata hu wkoll ikkunsidrat bħala wieħed
strateġiku minħabba l-importanza tal-patat esportata u l-popolarità li tgawdi lpatata
fost il-konsumaturi Maltin. It-tnaqqis tal-levies f’dan is-settur beda mill-
1 ta’ Lulju 2002 u għandu jibqa’ sejjer sas-sena 2008, meta l-levy titneħħa għal
kollox. L-għajnuna lill-bdiewa li jkabbru l-patata għas-suq lokali se tingħata
fuq il-patata li tiddaħħal mill-bdiewa fil-pitkalija. Din bdiet tiġi kkalkulata mill-
1 ta’ Lulju 2002 u mistennija tibda titħallas minn Ottubru ’l quddiem. Minbarra
din l-għajnuna, il-bdiewa li jkabbru l-patata, kemm dik għas-safar kif ukoll dik
għas-suq Malti, se jgawdu minn għajnuna permanenti li titħallas fuq bażi ta’ larea
ta’ raba’ li tkun inżergħat patata matul is-sena. Din l-għajnuna tilħaq
madwar Lm9.85 kull tomna raba’.
Bħal fil-każ tat-tadam għall-ipproċessar, qiegħed jitħejja wkoll pakkett ta’
marketing aid biex jinkoraġġixxi titjib fil-preżentazzjoni tal-patata fis-suq
lokali u l-ipproċessar tal-prodott qabel ma jitpoġġa fis-suq.
Inbid u Dwieli. F’dan is-settur il-Programm jagħmel enfasi fuq il-fatt li
għalkemm l-għassara Maltin qegħdin jipproduċu nbid ta’ kwalità għolja, dan
jiġi prodott fil-biċċa l-kbira minn għeneb jew must importat. L-għan ewlieni
tal-Programm hu li kemm jista’ jkun titnaqqas din id-dipendenza fuq
għeneb/must importat billi jiżdied it-tkabbir tad-dwieli ta’ varjetajiet preġjati
mill-bdiewa Maltin. Fil-preżent ir-raba’ bid-dwieli jlaħħaq mat-320 ettaru
(2,860 tomna) u l-mira tal-Ministeru hi li dan jiżdied gradwalment sakemm fissena
2014 ikun madwar 1,000 ettaru (8,960 tomna). Għal dan l-iskop tħejjew
żewġ skemi ta’ għajnuna li mistennija jkollhom impatt pożittiv qawwi f’dan ilqasam.
Ħalib u prodotti tal-ħalib. Il-levies fuq l-importazzjoini tal-ħalib frisk u ta’
prodotti magħmulin mill-ħalib bdew jitnaqqsu mill-1 ta’ Lulju 2002, meta llevy
tnaqqset b’10 fil-mija. Matul din is-sena r-raħħala Maltin se jingħataw
kumpens għal dan fuq bażi tal-piż ta’ ħalib li jwasslu fil-Malta Dairy Products,
u r-rata ta’ dan il-kumpens tibda tiżdied kull sena hekk kif tiżdied ir-rata ta’
tnaqqis tal-levies. Dan il-kumpens beda jkun ikkalkulat mill-1 ta’ Lulju. u lewwel
pagament lir-raħħala mistenni jsir matul ix-xahar t’Awissu. Qed
jitfassal ukoll pakkett ta’ marketing aid, kif ukoll għajnuna għal titjib filkwalità
tal-ħalib Malti billi jkunu ristrutturati l-irziezet tal-produtturi tal-ħalib u
jkun ikkontrollat aħjar il-mard tas-sider fil-baqar.
Ħaxix u frott frisk. Il-levies fuq l-importazzjoni ta’ ħaxix u frott frisk bdew
jitnaqqsu wkoll b’effett mill-1 ta’ Lulju 2002. Matul din is-sena dan it-tnaqqis
8

se jkun ta’ 14 fil-mija, u jibqa’ jsir tnaqqis kull sena sakemm fl-2008 il-levies
jitneħħew għal kollox. Għaldaqstant se tibda tingħata għajnuna lill-bdiewa
f’dan is-settur. Din l-għajnuna tingħata skond il-valur tal-prodotti ta’ ħxejjex u
frott frisk li jitwasslu mill-bdiewa fil-Pitkalija, u bdiet tkun ikkalkulata mill-1
ta’ Lulju. Billi hemm il-ħtieġa li jsiru xi aġġustamenti fis-sistema tal-kompjuter
tal-Pitkalija biex ikunu jistgħu isiru l-ħlasijiet dovuti, l-ewwel pagament
mistenni jsir f’Ottubru u jkun ikopri l-perijodu Lulju – Settembru. Wara, dan ilħlas
jibda jsir kull xahar.
Laħam tal-Majjal. Il-levies fuq il-majjal importat bdew jitnaqqsu mill-1 ta’
Lulju 2002. Bħal fil-każ tas-setturi l-oħra, il-produtturi tal-majjal se jingħataw
kumpens biex jagħmel tajjeb għal dan. Matul l-2002 din l-għajnuna se tkun ta’
9ċ5 kull kilo ta’ majjal maqtul fil-biċċerija. 7ċ imorru biex jorħos il-prezz talmajjal
lill-konsumatur, 1ċ jinżamm mill-produttur biex jgħinu fir-ristrutturar
taċ-razzett tiegħu, waqt li 1ċ5 se jitqiegħdu f’fond speċjali li jkun jista’ jiġi
utilizzat mill-proċessuri tal-majjal biex itejbu l-infrastruttura tagħhom. Ilpagament
ta’ din l-għajnuna beda jsir kull ġimgħa, u matul ix-xahar ta’ Lulju
tħallsu madwar Lm60,000.
Bajd u laħam tat-tjur. Fis-settur tat-trobbija tat-tjur, kemm dawk tal-bajd kif
ukoll broilers, se jingħataw sussidji għat-tnaqqis fil-levies fuq prodotti
importati. Is-sussidju għal din is-sena hu ta’ 5ċ kull tużżana bajd u ta’ 3ċ kull
kilo laħam tat-tjur. Fil-każ tal-laħam, 2ċ qed imorru biex jorħos il-prezz lillkonsumatur
waqt li 1ċ jinżamm mill-produttur biex jgħinu fir-ristrutturar tarrazzett
tiegħu. Kemm fil-każ tal-bajd kif ukoll f’dak tal-laħam tat-tjur, issussidju
kien ikkalkulat mill-ewwel ta’ Lulju 2002, u l-ewwel pagamenti bdew
isiru f’Awissu.
Pjan ta’ Żvilupp Rurali
għall-Gżejjer Maltin
Din l-aħħar sena tibqa’ sena importanti fit-twettiq ta’ politika ġdida għallbiedja
ta’ gżiritna għax matulha saru l-formulazzjoni u t-tħejjijiet għallimplimentazzjoni
tal-Programm ta’ Żvilupp Rurali għall-perijodu 2004-2006.
Dan l-eżerċizzju kien ikkummissjonat lill-Università ta’ Cranfield fil-Renju
Unit f’Novembru tas-sena l-oħra u nofsu kien iffinanzjat taħt il-Pjan ta’
Azzjoni bejn Malta u r-Renju Unit għall-għajnuna lil Malta. Min-naħa tagħha
l-Università ta’ Cranfield ħatret numru ta’ esperti, b’esperjenza fil-privat u fissettur
pubbliku, għall-formulazzjoni tal-pjan. Fil-fatt, tmien esperti ħadmu fuq
dan il-pjan.
Il-formulazzjoni saret fuq bażi parteċipattiva għall-aħħar. Il-proċess beda
b’laqgħa fil-25 ta’ Frar ta’ din is-sena. Wara din il-laqgħa, kulħadd kien mitlub
jipparteċipa f’laqgħat oħra fuq bażi ta’ miżura rurali.
9

Għaldaqstant, saru ħames gruppi ta’ konsultazzjoni li kienu: investimenti floqsma
tal-biedja (6 ta’ Marzu 2002), is-settur ta’ l-ipproċessar u l-bejgħ ta’
prodotti agrikoli (7 ta’ Marzu 2002), il-miżura marbuta ma’ nħawi aktar
żvantaġġjati u dawk b’restrizzjonijiet ambjentali (12 ta’ Marzu 2002), liżvilupp
ta’ l-art rurali (13 ta’ Marzu 2002), u miżuri agri-ambjentali (14 ta’
Marzu 2002). Kull grupp kien taħt il-gwida ta’ espert barrani u uffiċjal tal-
Ministeru għal spjegazzjonijiet, diskussjoni, kummenti, u rapportaġġ ta’
opinjoni fi proċess ta’ konsultazzjoni. Barra dawn il-laqgħat, saru laqgħat oħra
f’livell reġjonali.
Mat-twettiq ta’ dan l-istadju, l-esperti bdew jaħdmu fuq il-formulazzjoni tal-
Pjan: l-ewwel qafas intemm fl-ewwel ġimgħa ta’ April waqt li r-rapport
komplut tħejja fit-tielet ġimgħa ta’ Ġunju.
Fl-istess waqt twaqqaf Steering Committee dwar il-Pjan ta’ Żvilupp Rurali. Dan
il-kumitat hu magħmul minn rappreżentanti tal-Ministeru u lorganizzazzjonijiet
kollha konċernati.
Matul il-proċess tal-formulazzjoni tal-Pjan, saru t-tħejjijiet meħtieġa biex issir
il-valutazzjoni tal-Pjan (Ex-Ante Evaluation) kif titlob il-prattika ta’
formulazzjoni ta’ pjan ta’ din ix-xorta. L-għan ewlieni ta’ eżerċizzju bħal dan
hu li ssir valutazzjoni indipendenti tal-kunċett, tar-razzjonal u l-konsistenza ta’
l-istrateġija taħt aspetti differenti, l-aktar dik ta’ l-impatti soċjo-ekonomiċi.
Wara sejħa għal offerti, l-eżerċizzju ntrebaħ mir-Regional Consulting
International Gmbtt ta’ Vienna. Kienu organizzati żewġ workshops fiċ-Ċentru
Mediterranju għall-Konferenzi: wieħed fl-4 ta’ Ġunju, u l-ieħor fit-23 ta’ Lulju
ta’ din is-sena.
Il-bdiewa jistgħu jibbenefikaw ħafna minn għajnuna li l-Unjoni Ewropea tagħti għal proġetti
narbuta ma’ żvilupp rurali
10

Ir-rapport kien mistenni jitlesta sa’ l-aħħar ta’ Awissu u r-rakkomandazzjonijiet
tiegħu jkunu integrati fil-Pjan għall-Iżvilupp Rurali. B’hekk, ix-xogħol biex
ikun finalizzat il-Pjan ta’ Żvilupp Rurali għall-gżejjer Maltin mistenni li jitlesta
sa’ l-aħħar ta’ Settembru. B’dan il-Pjan, il-Gvern qed iwettaq il-wegħdiet
tiegħu dwar l-għajnuna fuq livelli xierqa lis-settur tal-biedja u ’l dawk kollha li
qegħdin f’dan il-mestjier. Dan il-Pjan għandu jwassal għat-tisħiħ tas-settur
agrikolu f’pajjiżna.
Qed titwaqqaf unit li se tkun responsabbli mill-implimentazzjoni tal-Programm
ta’ Żvilupp Rurali kif ukoll l-organizzazjoni f’kull livell ta’ proċess talprogramm.
Se jkunu kkunsidrati għal kull miżura l-bżonnijiet ta’ ħaddiema biex tkun tista’
titwettaq kull miżura u se jittieħdu l-passi meħtieġa biex ikun hemm
koordinament siewi.
Il-unit mistennija tilħaq il-kapaċità massima tagħha lejn tmiem din is-sena biex
b’hekk tkun tista’ tifforma bħala Dipartiment.
Għajnuna qabel is-sħubija
Waqt li x-xogħol fuq il-formulazzjoni tal-Pjan ta’ Żvilupp kien miexi kif
ippjanat, il-Gvern ma tilifx żmien biex jaħseb għall-implimentazzjoni.
Għaldaqstant il-Ministeru ħaseb biex ifformula numru ta’ skemi bħala
mekkaniżmu importanti fit-twettiq ta’ pjan rurali. Dawn ilaħħqu għal €3
miljun li l-Kummissjoni Ewropea approvat bħala għajnuna ta’ qabel is-sħubija.
Il-programm taħt din l-għajnuna mistenni jitwettaq fl-2003.
L-Unjoni Ewropea approvat ukoll l-għoti ta’ €1 miljun għall-IACS, €400,000
għas-sistema ta’ informazzjoni dwar il-ħamrija, €150,000 għall-kontroll talmard
tas-sider fil-merħliet (mastitis) u €150,000 għat-twaqqif ta’ Paying
Agency.
Għal dan il-għan ukoll, id-Dipartiment tal-Politika u Ippjanar għen lill-
Kooperattiva Ċentrali tal-Bdiewa fit-twettiq ta’ żjara ta’ familjarizzazzjoni fi
Spanja. Seba’ membri anzjani ta’ din il-kooperattiva kellhom taħditiet mal-
Konfederazzjoni tal-Bdiewa Spanjoli, kif ukoll fil-Ministeru ta’ l-Agrikultura
f’Madrid. Huma kellhom diversi żjarat oħra f’Murcia, Armeria u Extramadura
ma’ bdiewa, għaqdiet tal-produtturi u kooperattivi dwar il-qagħda tal-mestjier
tar-raba’ fi Spanja.
11

Sistema Integrata ta’ Amministrazzjoni
u Kontroll għall-Biedja
Sar progress notevali fuq it-tħejjijiet għall-implimentazzjoni tas-sistema
integrata ta’ amministrazzjoni u kontroll fis-settur tal-biedja magħrufa aktar
bħala Integrated Administration and Control System (IACS).
Fil-11 ta’ April 2002, wara laqgħat tekniċi kemm f’Malta kif ukoll f’Ruma,
kienet iffinalizzata l-approvazzjoni għall-proġett ta’ ġemellaġġ (Twinning
Project) biex jitwettaq il-proġett. Dan se jsir minn konsorzju ta’ esperti mill-
Italja, ir-Renju Unit u l-Olanda. Fil-bidu ta’ Ġunju wasal konsulent Taljan li,
flimkien mal-IACS Project Leader (Malta), se jidderieġi t-twettiq tal-proġett.
Twaqqaf Steering Committee, li diġà ltaqa’ biex jara li x-xogħol jimxi kif
suppost.
Fl-istess waqt tlesta l-proċess li permezz tiegħu kien iddiġilizzat ir-raba’ kollu
fil-gżejjer Maltin. Għaldaqstant issa għandna informazzjoni dwar in-numru ta’
l-għelieqi, il-qies tagħhom u kemm tassew hi kbira l-art għall-biedja f’Malta.
Issa tħejjew il-pjani biex jinbeda l-proċess ħalli l-bidwi jiġi abbinat ma’ l-art li
jaħdem.
Barra minn hekk, inbeda wkoll ix-xogħol fuq ir-reġistrazzjoni tal-bovini, liema
xogħol jifforma parti essenzjali tas-sistema. Sa l-aħħar ta’ Ġunju 2002 kienu
reġistrati 27 razzett minn 116 f’Malta u 45 f’Għawdex.
Din is-sistema hi l-qafas li permezz tiegħu jkunu amministrati u kontrollati lgħajnuniet
kollha lill-bdiewa u r-raħħala kemm mill-Unjoni Ewropea kif ukoll
mill-Gvern Malti. Għaldaqstant, il-Gvern qed jagħtiha l-importanza li
jixirqilha għat-twettiq tagħha.
Parteċipazzjoni f’fora
internazzjonali dwar il-biedja
F’dinja li qed kontinwament tinbidel, bl-evoluzzjonijiet u l-integrazzjoni
globali li għaddejja minnhom, il-partiċipazzjoni tagħna f’fora internazzjonali
dwar il-biedja qed issir aktar u aktar meħtieġa.
Fost l-avvenimenti importanti bħalissa hemm il-proċess ta’ negozjati għal
ftehim ġdid dwar il-biedja fost il-pajjiżi membri ta’ l-Organizzazzjoni għall-
Kummerċ Dinji, magħrufa bħala WTO.
Għaldaqstant, matul il-perijodu msemmi, id-Dipartiment ħa sehem f’dawn ilkonferenzi:
12

• Laqgħa Speċjali Informali tal-Kumitat dwar il-Biedja li saret fid-WTO
f’Ġinevra bejn l-24 u s-26 ta’ Settembru 2001.
F’din il-laqgħa kien diskuss il-programm ta’ xogħol għat-tieni fażi tannegozjati
biex jitkompla l-proċess ta’ riforma skond l-artiklu 20 tal-
Ftehim dwar il-Biedja tad-WTO ta’ l-1994.
• Ir-Raba’ Konferenza dwar Non-Trade Concerns li saret f’Ruma fil-15
ta’ Ġunju 2002.
F’din il-konferenza ġie ntenni l-punt li ‘one-size-fits-all’ ma jindirizzax
il-ħtiġiet tal-biedja ta’ kull pajjiż u għaldaqstant kull riforma filkummerċ
tal-biedja għandha tissalvagwardja l-ħtiġiet leġittimi ta’ kull
qasam tal-biedja ta’ kull pajjiż biċ-ċirkustanzi tiegħu.
13

It-Taqsima tas-Servizzi
Agrikoli u Żvilupp Rurali
Din it-Taqsima se tkun tikkonsisti minn żewġ Dipartimenti, wieħed
responsabbli mill-Agrikoltura u l-ieħor mill-Iżvilupp Rurali, u diversi units li
jaqgħu taħthom.
Permezz tad-diversi fergħat fi ħdanha, din it-Taqsima matul din is-sena
kompliet taħdem biex tgħin lill-bdiewa u lir-raħħala jtebu l-kwalità talproduzzjoni
u jdaħħlu metodi ġodda għal aktar effiċjenza u sigurtà fil-prodott li
jipproduċu.
Ħidma biex titjieb
il-produzzjoni
Il-unit tat-trobbija ta’ l-annimali kompliet bil-ħidma tagħha biex tgħin lillprodutturi
jtejbu l-produzzjoni u jsiru aktar kompetittivi. Din il-ħidma kienet
tinkludi xogħol fis-setturi kollha ta’ l-annimali bl-għajnuna tal-Qasam
Sperimentali ta’ l-Għammieri.
Fir-rigward tan-nagħaġ saru dawn l-esperimenti u t-tagħrif tagħhom ġie
mgħoddi lill-produtturi:
tagħmir artifiċjali biex jitwalu x-xhur ta’ meta n-nagħaġ jipproduċu lħalib;
inbena post attrezzat biex in-nagħaġ ikunu jistgħu jinħalbu faċilment.
Dan sar bl-anqas spejjeż possibbli u juri kif faċilment jistgħu jitjiebu lproduzzjoni
u l-iġene filwaqt li titnaqqas it-tbatija għall-produttur;
inbniet creamery żgħira fil-Kulleġġ ta’ l-Agrikoltura biex l-istudenti
jkunu jistgħu jitgħallmu dwar il-produzzjoni tal-ġbejniet u l-ġobon
f’ambjent nadif u b’faċilitajiet apposta;
intbagħtu ġbejniet fil-Laboratorju Nazzjonali biex jitkompla l-proċess
ħalli dawn il-prodotti jkunu jistgħu jilħqu l-livelli meħtieġa ta’ kwalità.
Rigward il-fniek, barra x-xogħol ta’ rutina li jsir fl-Għammieri, saru leaflets
apposta dwar marda li kienet qed toħloq ħafna mwiet.
14

Il-qasam tat-tjur
Ngħatat għajnuna lill-Kooperattiva tat-Tjur biex tkun tista’ tersaq bil-mod ilmod
ħalli ssir Għaqda tal-Produtturi. Saru spezzjonijiet fl-irziezet, flimkien
ma’ uffiċjali mit-Taqsima ta’ l-Ikel u Attività Veterinarja u saru wkoll żjarat flirziezet
biex tkompli titjieb il-produzzjoni.
Reġgħet irrepetiet ruħha l-produzzjoni tal-farawni biex din ix-xorta ta’
produzzjoni tkompli tiddaħħal fir-rutina tal-produzzjoni lokali.
Tkompla l-istħarrig dwar ir-razza magħrufa bħala t-Tiġieġa Maltija biex ikunu
mistħarrġa l-kapaċitajiet tagħha.
Il-qasam tal-ħalib
Tkomplew l-esperimenti fit-tmiegħ tal-baqar u anki ngħataw pariri lill-azjendi
li jaħdmu l-ġwież bl-iskop li jitjiebu kemm il-kwalità kif ukoll il-livell ta’
sustanzi fil-ħalib, ħalli b’hekk inqarrbu lejn standards Ewropej.
Għall-istess skop saru sforzi biex nuru kif nistgħu nilħqu l-livelli meħtieġa
f’dawk li huma mikrobi u ċelloli ta’ taħsir fil-ħalib. Għal dan l-iskop kien
stallat apparat biex jitkessaħ immedjatament il-ħalib u tfasslu kodiċi ta’ prattika
li wrew fil-prattika li hu possibbli li, b’aktar attenzjoni, jintlaħqu livelli u
standards internazzjonali. Il-produtturi tal-ħalib qegħdin jintwerew dawn issistemi
u anki jsiru żjarat fl-irziezet u jinħarġu pamphlets apposta ħalli b’hekk
tkompli titjieb il-kwalità tal-ħalib għall-benefiċċju tal-konsumatur.
Kwalitajiet oħra
ta’ magħlef
Tkompliet il-ħidma biex il-produtturi jifhmu li anki f’dan ir-rigward hemm
bżonn li jbiddlu d-direzzjoni. Jeżistu ħafna kwalitajiet oħra ta’ magħlef li
jistgħu jitkabbru lokalment mhux sempliċiment il-qamħ. Din is-sena tkabbar l-
Italian Rye Grass fix-xitwa u dan jista’ jintuża faċilment biex jirgħu n-nagħaġ
fuqu u b’hekk jonqos il-bżonn ta’ magħlef niexef. Ir-riżultati li qed jinkisbu qed
jitwasslu għand il-produtturi, jiġifieri l-bdiewa u r-raħħala, biex b’hekk isiru
aktar effiċjenti u jnaqqsu l-ispejjeż tal-produzzjoni.
Immaniġġjar ta’ l-iskart
Kienu identifikati l-problemi fir-rigward ta’ l-iskart li jipproduċu l-annimali.
Bħalissa qed issir ħidma ħalli tkun tista’ tittieħed azzjoni biex ikun żgurat li dan
l-iskart ma jibqax joħloq problemi ambjentali speċjalment bit-tniġġiż ta’ l-ilma
ta’ taħt l-art.
15

Għal dan l-iskop:
.
sar rapport ta’ konsulenza li wera fejn u kemm hi kbira l-problema u
x’jista jsir biex din tingħeleb;
inħolqot sistema ta’ self bla interessi (Agriplus) għal dawk li jwettqu
proġetti fl-irziezet tagħhom biex jimmaniġġjaw aħjar l-iskart;
Saru żjarat fl-irziezet biex ikun spjegat xi jrid isir;
Qed isiru tħejjijiet biex l-Għammieri ikun attrezzat u jservi ta’ mudell
f’dan ir-rigward; u
twaqqaf kumitat biex jara li jkun hemm progress f’dan ir-rigward.
Għajnuna lil għaqdiet
Tkompliet il-ħidma biex il-produtturi tan-nagħaġ u l-mogħoż ikollhom lgħaqda
tagħhom. Dawn qegħdin jitħabtu biex jaraw li dan il-prodott ikompli
jsir aktar popolari u jitjieb fil-kwalità filwaqt li l-ippakkjar ta’ dan il-prodott
beda jsir professjonalment. L-għaqda tal-prodotturi tal-fniek kompliet fil-pjani
tagħha biex tara li kull min jidħol f’din l-industrija jkun għamel kors ta’
struzzjonijiet apposta.
Servizz ta’ pariri lill-bdiewa
Il-unit ta’ l-Extension Service kompliet bil-ħidma fost il-bdiewa, raħħala u lkomunità
agrikola f’Malta. Ħidma importanti li saret matul is-sena kienet iċċensimenti
li saru b’kollaborazzjoni ma’ l-Uffiċċju Ċentrali ta’ l-Istatistika.
Membri ta’ din il-unit kienu nvoluti fiċ-ċensiment ġenerali li sar
f’Ottubru/Novembru kif ukoll dan l-aħħar f’ċensiment specjalizzat fost dawk li
għandhom is-serer.
Statistika li turi xogħol ieħor tas-sezzjoni tidher hawn taħt: -
Bdiewa li żaru l-uffiċċju 4,858
Żjarat ta’ pariri 946
Żjarat tekniċi speċjalizzati 464
Żjarat f’irziezet ta’ l-annimali 319
Ċertifikati tal-ġbejniet 196
Tikketti tal-ġbejniet 88,769
Reġistrazzjoni tal-bolla 1,014
Programmi fuq ir-radju 20
16

Provi dwar uċuħ tar-raba’
Din l-aħħar sena l-unit tat-tkabbir ta’ l-uċuħ (Crop Husbandry) fil-Qasam ta’
Riċerka fl-Għammieri kompliet bi provi u ħidma kemm fuq uċuħ fil-miftuħ kif
ukoll fis-serer. Saru provi ukoll fuq sterilizzar ta’ ħamrija b’mezzi favur lambjent
(soil solarization) kif ukoll b’sustanzi naturali biex jgħinu fit-tkabbir
ta’ pjanti (Mychorrhiza).
Fis-serer tkabbru uċuħ bi prova bħal razez ta’ tadam li jifilħu aktar għal ċerti
problemi ta’ mard u b’hekk jitnaqqas aktar il-bżonn ta’ bexx bil-kimika l-aktar
ta’ ħsara kemm għall-bniedem kif ukoll għall-ambjent.
Tkabbru wkoll fażola, bettieħ, u fjuri kif ukoll numru ta’ ponsjetti u xtieli oħra.
Xogħol ieħor li sar fuq ucuħ tar-raba’ kien jinkludi provi ta’ tkabbir ta’ diversi
prodotti bi prova bħal ma huma razez ġodda ta’ patata għall-esportazzjoni,
basal, tadam, qargħa bagħli żgħir u qamħirrum (sweet corn).
Xogħlijiet ta’ manutenzjoni
Il-unit tal-manutenzjoni kienet involuta f’diversi proġetti u xogħlijiet minbarra
l-ħafna xogħol regolari ta’ tiswija ta’ ħsarat li jinqalgħu regolarment, kif ukoll
xogħol normali ta’ manutenzjoni. Sar ix-xogħol ta’ tħejjija biex ħarġu u
ngħataw erba’ tenders għat-tisħiħ ta’ l-infrastruttura taċ-Ċentru għar-Riċerka u
l-Iżvilupp fl-Għammieri. Dawn kienu għall-kostruzzjoni ta’ service duct u lkisi
mill-ġdid tat-triq prinċipali fl-Għammieri. Stimi proġettati huma
Lm19,807, Lm19,475 u Lm19,775 rispettivament. Is-sejħa l-oħra kienet għallkostruzzjoni
ta’ kamra għal sub-station u switch room ta’ l-elettriku.
Xogħol ieħor li jinsab fi stat avvanzat hu l-ħruġ ta’ tender oħra għall-bini ta’
sular ieħor fi Block B u qed isiru wkoll tħejjijiet biex ikun modifikat l-
Administration Block A.
Il-unit ħadmet ukoll fuq żewġ tenders oħra għal xogħol bil-gabjuni jew
Terramesh: waħda għall-bini ta’ ħajt ta’ lqugħ f’Wied il-Qlejgħa, magħruf
aħjar bħala Chadwick Lakes, in-naħa tal-Pont ta’ Slampa u l-oħra għall-bini
mill-ġdid ta’ triq rurali li ġġarrfet, bis-sistema ta’ Green Terramesh, li hi
sistema ta’ ħamrija li hi rinfurzata bix-xibka. Dan ix-xogħol sar f’Wied Ħaż-
Żrum limiti ta’ Ħad-Dingli.
Saret ħidma sħiħa mill-istess unit biex jissewwew ħafna ħsarat tal-ħitan tassejjieħ
anki fil-Buskett, kif ukoll twessiegħ ta’ toroq għall-aċċess tal-bdiewa.
B’kollox saru 1,062 metri kwadri (796 metri kubi) ta’ ħitan u tas-sejjieħ.
Inbeda ukoll xogħol ta’ tiswija u restawr fuq żewġ ħitan antiki tas-sejjieħ fiċ-
Ċentru għall-Kura tal-Pjanti f’Ħal Lija.
17

Il-unit tar-raba’ u l-ilma għandha numru mhux ħażin ta’ responsabbiltajiet li
huma importanti għall-biedja Maltija. Fost dawn hemm ir-reġistrazzjoni tarraba’
(kitba ta’ raba’); ħarsien tal-liġi tal-ħamrija; stimi ta’ ħsarat fir-raba’;
konsultazzjoni kontinwa u ta’ kuljum ma’ l-Awtorità ta’ l-Ippjanar dwar
żvilupp rurali; għoti ta’ konkos lil toroq u mogħdijiet tal-bdiewa; attendenza
ta’ spiss il-qorti sew bħala xhieda u sew bħala kontribut ta’ membri fil-Bord
tal-Qbiela tar-Raba’; u pariri dwar problemi legali sew dwar ir-raba’ u sew
dwar l-ilma. Din ta’ l-aħħar tieħu parti kbira mix-xogħol ta’ amministrazzjoni
f’din is-sezzjoni peress li l-bdiewa jirrikorru kuljum u kontinwament għal dawn
il-pariri.
Matul l-aħħar sena nksew 35 triq tal-bdiewa b’area ta’ 29,400 metru kwadru.
Friegħi oħra ta’ din il-unit huma reklamazzjoni (land reclamation);
distribuzzjoni ta’ l-ilma ta’ l-impjant tat-tisfija tad-drenaġġ f’San Antnin, Wied
il-Għajn; u l-mixtla tas-siġar tal-frott ħielsa mill-mard f’San Vinċenz de Paul.
Tisbiħ ta’ postijiet pubbliċi
Matul l-aħħar sena l-Urban Rural and Landscaping Unit kompliet bix-xogħol
tagħha ta’ tisbiħ u manutenzjoni tal-ġonna u diversi postijiet pubbliċi, arterji
prinċipali, kif ukoll il-ħarsien tal-ġonna nazzjonali.
Il-unit għandha 36 kuntratt ta’ manutenzjoni mal-Kunsilli Lokali u seba’
kuntratti ma’ aġenziji differenti. Id-dħul minnhom ilaħħaq għal Lm10,000 fixxahar.
Saru diversi xogħlijiet fi proġetti fosthom il-kontinwazzjoni ta’ xogħol ta’
restawr tal-ġibjun, tas-Sienja, bdil tal-paviment fir-razzett fejn hemm il-mużew
tal-għodod u bdil tal-kanali ta’ l-ilma, kollha fi Ġnien Romeo Romano, Sta
Venera.
Ħaddiema mill-Urban Rural and Landscaping Unit qed jiżbru s-siġar. L-istess Taqsima tieħu
wkoll sehem f’kampanji bl-iskop li tikber l-imħabba lejn is-siġar fost it-tfal
18

Fil-Ġonna tal-Buskett qiegħed isir xogħol minn ħaddiema tad-Dipartiment ta’ l-
Agrikultura fuq restawr ta’ ħitan tas-sejjieħ.
Fil-Ġonna ta’ San Anton sar xogħol ta’ restawr fuq ħitan u bdil tal-qsari talġebel,
kanali ta’ l-ilma, irranġar ta’ passaġġi, u bini mill-ġdid tat-toilets. Fil-
Ġonna tal-Barrakka ta’ Fuq fil-Belt Valletta, flimkien mal-Proġett għar-
Riabilitazzjoni tal-Belt Valletta u l-Furjana, sar programm ta’ irranġar ta’
pavimenti u mmodernizzar tas-sistema ta’ l-ilma.
Fil-Ġonna ta’ Hastings beda x-xogħol ta’ bini tal-ħajt ta’ barra u restawr tal-bini
tal-borduri.
Il-Ġonna ta’ l-Argotti u fi Ġnien San Filippu fil-Furjana sar restawr fuq il-vaska
u mili tal-konok bil-ħamrija . Hemm il-ħsieb li fil-futur qrib ikunu restawrati lħitan
wara li diġà tfassal programm.
Xogħlijiet oħra jinkludu l-żbir ta’ siġar fit-toroq prinċipali, tħawwil fuq bażi
regolari ta’ xtieli u pjanti f’ġonna, central strips u kull fejn meħtieġ, tisqija
f’siti tal-Gvern, u l-provvista ta’ ilma għat-tisqija lill-Kunsilli Lokali kif ukoll
lill-pubbliku in ġenerali.
It-Taqsima tieħu sehem ukoll u tgħin bis-sħiħ f’kampanji biex tikber l-imħabba
lejn is-siġar b’mod speċjali fost it-tfal.
Produzzjoni ta’ siġar tal-frott
L-iskop li għalih saret il-mixtla ta’ San Vinċenz de Paul hu li tipproduċi xitel
tas-siġar tal-frott ċertifikati ħielsa mill-mard (virus and disease free) lill-bdiewa
u dawk kollha interessati.
Din il-mixtla għandha medda ta’ madwar 86 tomna u l-ħidma li qed issir fiha hi
immirata lejn:
l-introduzzjoni ta’ varjetajiet ġodda b’saħħithom ta’ frott,
il-kontroll ta’ mard eżistenti f’dan is-settur,
it-tkabbir, il-produzzjoni u t-titjib tal-kwalità tal-frott,
l-estensjoni ta’ l-istaġun tal-frott billi jiddaħħlu varjetajiet li jagħmlu
frott aktar bikri jew aktar imwaħħar mill-varjetajiet li għandna fil-gżira
bħalissa.
Il-kontroll fuq il-mard f’din il-mixtla jsir kontinwament minn esperti f’dan ilqasam
li jagħmlu testijiet sew tal-ħamrija kif ukoll tas-siġar fil-laboratorji fiċ-
Ċentru tal-Biloġija tal-Pjanti f’Ħal Lija.
19

Din is-sena, wara li ġiet solvuta l-problema ta’ l-ilma għat-tisqija, il-mixtla ta’
San Vinċenz bdiet taħdem fuq il-produzzjoni tad-dwieli sew tal-mejda kif ukoll
ta’ l-inbid.
Mir-rekords ta’ bejgħ ta’ dwieli jidher li hawn domanda qawwija għax-xitel
tad-dwieli sew tas-selvaġġ kif ukoll imlaqqma.
L-istaff ta’ din il-mixtla qegħdin jagħmlu sforzi kbar biex ikabbru l-vitikoltura
f’Malta. Għalhekk qiegħed ikun ppjanat biex nibdew nipproduċu primarjament
is-selvaġġ tad-dwieli li mingħajr ħafna problemi nistgħu nibdew nipproduċuh fi
kwantitajiet kbar; u dwieli mlaqqma b’varjetajiet skond l-esiġenzi tal-pajjiż..
Għall-ewwel darba din is-sena il-mixtla qed tipproduċi ’l fuq minn 20,000 xitla
tas-selvaġġ tad-dwieli biex jinbiegħu f’Jannar li ġej.
Il-produzzjoni tas-siġar tal-frott u dwieli f’dawn l-aħħar erba’ snin kienet
tammonta għal:
Siġar tal-frott
Dwieli
1999 2000 2001 2002
2,410
Nil
4,300
2,160
Bejgħ ta’ dwieli slavaġ u mlaqqma bejn 1999/2000 u l-2001/2001
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
Nil
1999 2000 2001
20
Nil
5,340
23,940
Grafted Vines
Vine Rootstock

Bejgħ ta’ siġar tal-frott bejn 1999/2000 u l-2001/2002
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
Fruit Trees
1996 1997 1998 1999 2000 2001
Fruit Trees
Spinta lit-tkabbir tas-siġar taż-żebbuġ
Matul dawn l-aħħar sentejn beda jsir xogħol intensiv fl-istess mixtla għallproduzzjoni
bl-eluf tas-siġar taż-żebbuġ. Inbnew kostruzzjonijiet meħtieġa u
beda jinżera u jitlaqqam ix-xitel taż-żebbuġ.
Għall-ewwel darba f’din il-mixtla, din is-sena hemm aktar minn 4,000 xitel
kbar ta’ varjetajiet varji ta’ żebbuġ biex jinbiegħu lill-bdiewa. Bħal kull pjanta
f’din il-mixtla, dawn ix-xtieli huma ċertifikati ħielsa minn kull mard u virus.
Bir-ritmu li mexjin din iċ-ċifra għad tkompli tikber biex taqdi l-ħtiġiet lokali.
Il-Pitkalija
Matul din is-sena l-Pitkalija f’Ta’ Qali kompliet bil-ħidma tagħha biex tkun
tista’ taqdi aħjar il-funzjoni tagħha bħala ċentru għall-bejgħ tal-prodotti
mkabbra mill-bdiewa.
Bejn Settembru 2001 u l-aħħar ta’ Lulju ta’ din is-sena daħlu 23,943,417-il kilo
ta’ ħxejjex u frott frisk. Dawn ġabu prezz ta’ Lm4,606,995. Filwaqt li l-prezz
medju għall-ħaxix frisk kien ta’ 19ċ45, il-prezz medju għall-frott kien ta’
27ċ14.
21

Matul is-sena tlesta x-xogħol fuq it-tqegħid tal-fiber optic cable biex b’hekk
kienet stabbilita komunikazzjoni diretta mill-pitkaliji kollha mal-Blokk
Amministrattiv. Matul din is-sena tqabbad ukoll l-APS Bank ma’ dan il-Blokk
permezz ta’ l-istess sistema.
F’Lulju ta’ din is-sena ħarġet sejħa għal offerti biex issir manutenzjoni littoroq
fil-Pitkalija.
Issaħħet is-sistema ta’ street lighting f’kull parti tal-Pitkalija.
Fid-dawl tal-problema li minn żmien għal żmien ikun hemm xi xerrejja li
jidħlu fil-Pitkalija qabel il-ħin stipulat tad-dħul, ittieħdu l-passi kollha
meħtieġa biex nagħlqet kull fetħa fil-fence u l-ħitan li jdawru l-Pitkalija għal
kontroll aħjar. Qegħda ssir aktar sorveljanza mill-uffiċjali tas-sigurtà minħabba
x-xerrejja biex jaraw li x-xerrejja jobdu r-regolamenti dwar ħinijiet. Hemm ilħsieb
ukoll li jkunu stallati security cameras fil-Pitkalija biex jitnaqqas dan labbuż.
Twaqqaf ukoll Steering Committee for the Pitkali Change Management
Programme biex jiddiskuti u jiddeċiedi dwar miżuri u inizjattivi li jistgħu
jittieħdu ħalli l-Pitkalija tkun tista’ tiffunzjona b’aktar effiċjenza u biex ilprodott
jitwassal għand il-konsumatur fl-aħjar kundizzjoni. Dan il-kumitat hu
magħmul minn rappreżentanti mill-Ministeru ta’ l-Agrikoltura u Sajd, mit-
Taqsima għas-Servizzi Agrikoli u Żvilupp Rurali, mill-Kooperattiva tal-
Bdiewa, mill-Assoċjazzjoni tal-Bdiewa, mill-General Retailers and Traders
Union (GRTU) u oħrajn.
L-esportazzjoni tal-patata ta’ Malta
Il-Gvern din is-sena reġa’ kellu sehem sħiħ fl-esportazzjoni tal-patata mkabbra
mill-bdiewa Maltin.
Sa minn żmien ilu, il-patata dejjem kienet ikkunsidrata bħala wieħed millprodotti
agrikoli ewlenin għall-bdiewa Maltin. Infatti l-produzzjoni annwali ta’
dan il-prodott tilħaq mat-30,000 tunnellata li minnhom bejn 6,000 u 7,000
tunnellata jkunu esportati lejn l-Ewropa. Matul iż-żmien, il-bdiewa Maltin
għarfu jisfruttaw il-kundizzjonijiet favorevoli tal-klima u ta’ l-art biex ikabbru
prodott bnin u bikri li jissodisfa lill-konsumatur Ewropew, partikolarment dak
Olandiż u li għalih iħallas prezzijiet ogħla minn dawk li jiksbu ta’ oriġini oħra.
Bil-ħsieb li jsaħħaħ din l-attività kummerċjali tant importanti għall-bdiewa
lokali, il-Ministeru ta’ l-Agrikultura u Sajd deherlu li kien jinħtieġ aġġornament
tas-sistema minħabba l-esiġenzi attwali konsegwenza ta’ l-iżvilupp kontinwu li
jseħħ fl-ekonomija tas-swieq. Għal dan l-iskop sa mis-sena li għaddiet inbeda
proċess ta’ żvilupp fejn beda xogħol importanti biex fi żmien qasir il-patata ta’
22

Malta tkun ċertifikata skond il-kundizzjonijiet ġodda dwar kontroll ta’ kwalità
li kienu introdotti fis-swieq Ewropej.
Il-parteċipazzjoni tal-bdiewa fin-negozju tal-patata ta’ Malta għas-safar dejjem
kienet il-mira ta’ diversi amministrazzjonijiet u fil-fatt kien għal din ir-raġuni li
fl-1988 kien iffurmat l-Agricultural Export Marketing Board u inkluda fih
bdiewa u rappreżentanti tagħhom. Matul iż-żmien il-bdiewa bdew juru xxewqa
biex eventwalment ikunu huma n-negozjanti ta’ ħwejjiġhom u hekk
ikun ta’ gwadann aktar għalihom. Il-Ministeru, konvint mill-abbiltà tal-bdiewa
Maltin, beda ħidma għal tibdil radikali fl-immaniġġjar ta’ dan in-negozju biex
jissodisfa x-xewqat ta’ dawk li jkabbru dan il-prodott.
Patata mkabbra f’Malta tasal fl-Olanda fejn għadha popolari ħafna fost l-Olandiżi
Għal dan l-iskop, id-Dipartiment ta’ l-Agrikultura bil-għajnuna ta’ l-
Agricultural Export Marketing Board ikkonkluda ftehim biex wara li l-kuntratt
oriġinali għas-safar tal-patata ġie modifikat a favur l-interessi tal-bdiewa
Maltin, kien estiż sas-sena 2003 biex jiskadi flimkien ma’ dak tal-patata tażżriegħ.
Dan sar biex matul dawn is-sentejn ta’ transizzjoni jitwettaq programm
ta’ tħejjija u jsiru provi adegwati u bis-serjetà qabel ir-responsabbiltà ta’ dan innegozju
tkun fdata lil xi Għaqda tal-Produtturi jew esportaturi prospettivi oħra.
Din is-sena kienu esportati 6,140 tunnellata patata ta’ Malta li 352 tunnellata
minnhom kienu varjetajiet Ditta, Arielle, Berber u Laura. Dawn il-varjetajiet
tkabbru għall-ewwel darba hawn Malta bl-iskop li jkunu esplorati swieq ġodda
għall-prodott Malti. Il-qliegħ mill-esportazzjoni kollha ippermetta ħlas wieħed
nett ta’ Lm11.30 kull qantar lill-bdiewa għall-varjetajiet kollha. Barra minn
hekk esportaturi prospettivi ħadu l-opportunità li joffri l-kuntratt il-ġdid biex
għamlu esportazzjoni bi prova li laħqet 163 tunnellata oħra.
23

Minn dan kollu wieħed jikkonkludi li minkejja d-diffikultajiet kollha li nqalgħu
minħabba l-introduzzjoni ta’ varjetajiet ġodda, tibdil fis-sistema għallesportazzjoni
tal-prodotti agrikoli, eċċ, ir-riżultati miksuba huma ta’
sodisfazzjoni kbir u ta’ inkoraġġiment għall-ġejjieni għal dawk li jkabbru lpatata.
It-tabella t’hawn taħt tkompli tikkonferma s-suċċess li nkiseb din is-sena
meta mqabbel ma’ dawk ta’ l-aħħar seba’ snin.
Prezz/Qantar
Sena Tunellaġġ Pagamenti Alpha Sante` Medja/Qantar
Lm Lm Lm Lm
1995 6,305 985,303 * 13.49
1996 3,906 616,835 * 12.53
1997 7,567 964,877 * 10.22
1998 7,004 880,993 * 9.88
1999 7,079 958,357 10.50 14.20 10.75
2000 6,540 893,978 10.23 13.39 10.85
2001 6,067 928,084 11.27 14.00 12.14
2002 6,140 874,230 11.30 11.30 11.30
* prezz skond meta kienet imsiefra
Din is-sena kienu esportati wkoll bi prova 10 tunnellati basal lejn l-Olanda, u
madwar 20 tunnellata tadam imkabbar fis-serer lejn il-Belġju.
Tisħiħ fil-qasam tad-dwieli u l-inbid
Din l-aħħar sena reġgħet twaqqfet il-unit tal-vitikultura u l-enoloġija u bdiet ixxogħol
tagħha bħala fergħa uffiċjali fit-Taqsima għas-Servizzi Agrikoli u
Żvilupp Rurali.
Fil-21 ta’ Ġunju daħlet fis-seħħ il-liġi il-ġdida dwar l-inbid. Qed jitfasslu u
mistennija jidħlu fis-seħħ sa tmiem din is-sena regolamenti sussidjarji dwar linbejjed
ta’ kwalità prodotti f’reġjun speċifiku jew aħjar dawk ta’
Denominazzjoni ta’ Oriġni Kontrollata (DOK), u regolamenti dwar labelling u
dwar id-definizjonijiet tal-prodotti li ġejjien mill-għenba.
Ix-xogħol li sar minn din il-unit jinkludi l-ġustifikazzjoni taż-żewġ punti li ġew
negozjati ma’ l-Unjoni Ewropea fis-settur ta’ l-inbid. Dawn huma:
♦ iż-żieda fl-oqsma mħawla bid-dwieli għal riserva nazzjonali ta’ elf
ettaru; u
♦ l-użu ta’ zokkor (enrichment) fil-każ ta’ nbejjed minn għeneb talvarjetajiet
indiġeni (Ġellewza u Girgentina).
24

Il-pjan tal-Gvern hu li t-tkabnir tad-dwieli f’pajjiżna jiżdied għal madwar 1,000 ettaru ta’ art
biex b’hekk l-inbid kollu prodott f’Malta jibda jsir kollu minn għeneb imklabbar f’Malta. Għal
dan l-iskop il-Gvern se jagħti għajnuna kbira lil min ikabar id-dwieli
Tħejja wkoll dokument li jiġbor fih il-karatteristici tat-tkabbir u t-tagħsir ta’ lgħeneb
f’Malta kif ukoll informazzjoni ġenerali dwar il-klima u l-ħamrija ta’
Malta.
Bħala membri ġodda ta’ l-Office International de La Vigne et du Vin (OIV)
uffiċjali xjentifiċi ta’ din il-unit ħadu sehem fix-xogħlijiet ta’ l-esperti f’Pariġi
kif ukoll fis-Sbatax-il Kungress Dinji tal-Għeneb u l-Inbid u fit-82 Assemblea
Ġenerali ta’ l-OIV li saret fi Bratislava.
Bl-iskop li tkompli tissaħħaħ din il-unit saru l-arranġamenti meħtieġa biex
ikunu impjegati żewġ uffiċjali xjentifiċi oħra. Barra minn hekk tħejjew żewġ
proġetti ta’ ġemellaġġ ma’ l-Unjoni Ewropea. Wieħed minn dawn il-proġetti se
jieħu ħsieb il-bżonnijiet tal-unit b’risq l-obbligi li Malta se jkollha fis-settur talvitikultura
vis a vis l-Acquis ta’ l-UE. Dan l-ewwel proġett kien aċċettat u se
jitmexxa mill-Italja li se tibgħat esperti minn ħafna setturi speċjalizzati.
Programm ta’ għajnuniet
għat-tkabbir tad-dwieli
Bl-għajnuna ta’ l-Extension Services, il-unit ħejjiet u bdiet twettaq il-programm
ta’ għajnuniet finanzjarji għall-iżvilupp tad-dwieli f’Malta. Dawn l-għajnuniet
jinqasmu fi tliet kategoriji:
♦
Għajnuna permanenti ta’ €1,000 kull ettaru għal min ikabbar id-dwieli;
25

♦ Għotja ta’ €10,000 kull ettaru għat-tkabbir ta’ dwieli;
♦ Skema ta’ l-AGRIPLUS fejn bidwi jista’ jieħu self mingħajr interessi.
Il-Winery tal-Buskett kienet identifikata bħala wieħed mill-postijiet ideali biex
’il quddiem il-unit tkun tista’ taħdem minn hawn. Għal dan l-iskop tħejjew
pjanti biex dan il-bini jinbidel f’winery sperimentali moderna kif ukoll uffiċċini
amministrattivi. Il-pjanti kienu sottomessi lill-Awtorità ta’ l-Ippjanar u l-
Ambjent.
26

Id-Dipartiment
għas-Saħħa tal-Pjanti
Id-Dipartiment għas-Saħħa tal-Pjanti, li issa ilu aktar minn sena jiffunzjona,
jintegra fih dawk l-aspetti kollha meħtieġa għas-saħħa tal-pjanti, miż-żrieragħ u
l-ħamrija li jinżergħu fiha sa dianjożi tal-mard u nsetti.
Bħala sehem kollettiv tal-units li jiffurmaw dan id-Dipartiment matul din issena
tnediet il-website tad-Dipartiment bl-indirizz www.planthealth.gov.mt.
Din il-website toffri informazzjoni vasta dwar is-sistemi adottati mit-taqsimiet
differenti tad-Dipartiment, kif ukoll il-liġijiet rilevanti (dik tal-Kwarantina tal-
Pjanti kif ukoll dik dwar il-Pestiċidi). Apparti minn fuljetti li wieħed jista’
jikseb mill-fergħa tal-Kwarantina tal-Pjanti, din il-website hi mimlija
informazzjoni utli għall-importaturi tal-pjanti u l-pubbliku ġenerali. Din tagħti
wkoll l-aħħar qagħda dwar il-proċess f’dan is-settur biex ikunu adottati
standards internazzjonali.
Id-Dipartiment beda jipparteċipa fil-Kummissjoni dwar il-Ħarsien ta’ l-Ikel
(Food Safety Commission) li twaqqfet riċentement. Matul din is-sena saru
żewġ żjajjar (Peer Reviews) minn uffiċjali ta’ l-Unjoni Ewropea. Dawn iżżjajjar
li saru fi Frar u f’Lulju analizzaw il-kapaċità tad-Dipartiment biex jilħaq
il-livelli meħtiega fl-Unjoni Ewropea.
Il-proposta mħejjija mid-Dipartiment għall-proġett ta’ għajnuna mill-Unjoni
Ewropea (full twinning) f’dan is-settur kienet aċċettata mill-Komunità
Ewropea. Dan il-proġett se jsarraf biex id-Dipartiment ikun jista’ jagħti
servizz aħjar lill-bdiewa kif ukoll ħarsien aħjar ta’ l-ikel għall-konsumatur.
Permezz ta’ dan il-proġett l-Unjoni Ewropea se tagħti €850,000 bħala
għajnuna. Dan il-proġett se jibda jitwettaq f’Ottubru li ġej.
Żrieragħ
Kienu finalizzati l-pjanti għall-bini ta’ laboratorju ġdid għal dan is-settur u
nħarġet ukoll sejħa għal offerti. L-apparat li bih se jkun mgħammar dan illaboratorju
ġdid se jkun finanzjat mill-Unjoni Ewropea.
Beda xogħol ukoll fuq il-liġi dwar il-żrieragħ u ċ-ċertifikazzjoni tal-pjanti.
Għal dan il-għan inġieb espert b’għajnuna mill-Unjoni Ewropea.
27

Pestiċidi
Matul din is-sena twettaq programm ta’ monitoraġġ dwar il-fdalijiet ta’
pestiċidi fl-ikel. Kull xahar ittieħdu kampjuni minn fuq is-suq biex fuqhom
isiru testijiet fl-laboratorji akkreditati. S’issa ma nstabet l-ebda traċċa ta’
pestiċidi ’l fuq mil-limitu massimu ta’ dawn il-pestiċidi.
Matul din is-sena tkompliet it-tħejjija tar-Regolamenti li jikkontrollaw l-użu
tal-pestiċidi. Dawn ir-regolamenti se jservu biex ilaħħmu l-Att dwar il-Kontroll
tal-Pestiċidi li kien ppubblikat f’Jannar 2001. Għal dan l-iskop intalbet lgħajnuna
ta’ l-Unjoni Ewropea li bagħtet żewġ esperti, wieħed f’April u ieħor
f’Lulju.
F’Marzu ta’ din is-sena ngħata bidu għar-reviżjoni tas-sistema ta’ reġistrazzjoni
tal-pestiċidi. Fost l-oħrajn kien rivedut programm elettroniku li hu maħsub biex
iżomm statistika dwar il-ħruġ ta’ liċenzji ta’ l-importazzjoni u bejgħ ta’
pestiċidi, kwantitajiet u dettalji dwar ammonti ta’ pestiċidi. Dan il-programm
hu mistenni li jgħin biex jinkiseb tagħrif fuq xejriet fl-użu tal-pestiċidi u wkoll
biex tkompli tingħata informazzjoni aġġornata lill-bidwi. It-tlestija ta’ dan ilprogramm
waslet fl-aħħar fażi tagħha u hu mistenni li l-istess programm
jikkumplimeta d-diversi obbligi li l-liġi tal-pestiċidi tesiġi fuq id-Dipartiment.
Beda l-proċess li fi ftit taż-żmien ieħor se jkunu ngaġġati tliet spiżjara biex
jagħmlu xogħol fuq il-pestiċidi. Dawn se jkunu fuq ir-reġistrazzjoni, levalwazzjoni
u l-monitoraġġ tal-pestiċidi. Hu maħsub li dawn l-uffiċjali ġodda
se jingħatalhom taħriġ kemm lokali kif ukoll barra minn Malta.
Inizjattivi ġodda li ttieħdu
F’Lulju ta’ din is-sena ngħata bidu għal sensiela ta’ esperimenti fiċ-Ċentru tar-
Riċerka u Żvilupp fl-Għammieri. Dawn l-esperimenti huma mistennija li
jwasslu tagħrif dwar l-effiċjenza ta’ sistemi alternattivi għall-użu tal-Methyl
Bromide fl-isterilizzar tal-ħamrija. Id-Dipartiment tas-Saħħa tal-Pjanti qed
jgħin billi jagħti pariri dwar it-tfassil ta’ dawn l-esperimenti kif ukoll flanalizzar
tal-ħamrija biex joħorġu r-riżultati tan-nematodi.
Bħala parti mill-għajnuna li d-Dipartiment joffri lill-pubbliku, saret enfasi
speċjali fuq ix-xandiriet permezz tar-radju. Ta’ kull ġimgħa għadd ta’ uffiċjali
ħadu sehem f’taħdidiet fuq ir-radju fejn qed jitwassal tagħrif siewi u
interessanti dwar diversi suġġetti li jvarjaw minn aħbarijiet lokali u barranin
marbuta mas-suġġett, pariri lill-bdiewa dwar tkabbir ta’ prodotti u suġġetti
oħrajn.
28

Tkompla wkoll is-sehem tad-Dipartiment fil-pubblikazzjoni Biedja u Sajd
permezz ta’ artikli miktuba mill-uffiċjali u kienet introdotta paġna speċjali
dwar l-aħbarijiet mid-Dinja tal-Ħarsien tas-Saħħa tal-Pjanti.
Fatti u ċifri
Numru ta’ kampjuni analizzati għall-mard ta’ pjanti: 223
Numru ta’ testijiet li saru fuq dawn il-kampjuni: 510
Numru ta’ spezzjonijiet li saru għand il-pubbliku: 129
Bħal fis-snin li għaddew il-laboratorju tal-Bioloġija kompla bis-sistema ta’
reġistrar tal-kampjuni. Matul din is-sena bdew jinżammu rekords aktar
dettaljati għal skop ta’ traceability. Dan għandu jgħin fil-proċess ta’
akkreditazzjoni tal-laboratorju u b’hekk titjieb il-kwalità tas-servizzi offruti.
Fi Frar ta’ din is-sena, erba’ uffiċjali fid-Dipartiment żaru l-Laboratorji Ċentrali
tax-Xjenza fl-Ingilterra fejn ħadu sehem f’kors dwar il-ġbir ta’ kampjuni u ħruġ
ta’ liċenzji għall-importazzjoni ta’ materjal infettiv. Dan il-kors kompla jgħin
fil-proċess ta’ taħriġ kontinwu li jgħaddu minnu l-uffiċjali fi ħdan id
Dipartiment tas-Saħħa tal-Pjanti.
Bħal fis-snin li għaddew, id-Dipartiment ħa sehem fil-Green Week. Għallokkażjoni
ta’ din is-sena ingħatat attenzjoni speċjali dwar il-kontroll tal-mard
fil-ħamrija. Suġġetti oħrajn kienu jinkludu ċ-ċertifikazzjoni ta’ materjal ta’
pjanti ħielsa mill-mard.
Iċ-Ċentru tal-Bioloġija tal-Pjanti
F’Mejju ta’ din is-sena, iċ-Ċentru tal-Bioteknoloġija tal-Pjanti kien inkorporat
fl-istess unit li fiha tinsab ukoll il-Unit tal-Kwarantina tal-Pjanti li tinsab f’Ta’
Qali. Kien deċiż ukoll li l-faċilitajiet fi ħdan il-laboratorju tad-dianjosi li jinsab
fiċ-Ċentru jiġu mtejba biex fiċ-Ċentru jibdew isiru wkoll testijiet għad-dianjosi
tal-mard tal-batteri fil-pjanti.
Ix-xogħol li sar matul din is-sena jirrifletti l-iskopijiet ewlenin ta’ dan iċ-
Ċentru:
produzzjoni ta’ rootstocks permezz tal-mikropropagazzjoni;
produzzjoni ta’ pjanti ornamentali u ndiġeni;
is-Selezzjoni Klonali u Sanitarja ta’ varjetajiet lokali tas-siġar tal-frott;
xogħol biex ikun eliminat mard virali minn varjetajiet ta’ dwieli lokali;
testijiet biex ikun identifikat il-mard virali tal-pjanti u l-effett tagħhom fuq
il-produzzjoni agrikola lokali;
monitoraġġ tal-mard virali ta’ kwarantina;
implimentazzjoni ta’ l-iskema taċ-ċertifikazzjoni; u
tħejjijiet għad-dianjosi tal-mard tal-batteri.
29

Produzzjoni ta’ rootstocks fl-in vitro
L-iskop prinċipali tal-laboratorju ta’ l-in vitro hu t-tkabbir ta’ rootstocks
(GF677 u Myrobalan 29C) tas-siġar tal-frott irqieq mingħajr mard. Dan
qiegħed isir taħt l-Iskema taċ-Ċertifikazzjoni tas-Siġar tal-Frott. Materjal
ċertifikat inġieb miċ-Centro di Ricerca e Sperimentazione in Agricoltura ta’
Locorotondo fl-Italja u wara li ġie immultiplikat fl-in vitro u akklimatizzat fisserra,
dan ġie iċċertifikat mill-Uffiċjal inkarigat.
It-tkabbir tal-pjanti fl-in vitro jinvolvi xogħol konsiderevoli fil-laboratorju.
Kull pjanta li tkun prodotta tinżamm fil-laboratorju għal perijodu ta’ madwar
disa’ xhur. Kull pjanta trid tkun trasferita kull tliet ġimgħat minn media
nutrittiva għal oħra. Minn Settembru tas-sena l-oħra sa Lulju ta’ din is-sena
kienu ittrasferiti fil-laboratorju ta’ l-in vitro madwar 97,500 pjanta tal-GF677 u
76,500 pjanta tal-Myrobalan 29C.
Madwar 36,000 GF677 u 13,000 Myrobalan 29C inħarġu mil-laboratorju u
kienu trasferiti fis-serra ta’ l-akklimitazzjoni biex ikunu adattati għallkundizzjonijiet
ta’ barra. Madwar 2,660 Myrobalan 29C u 12,454 GF677 laħqu
l-kwalità meħtieġa u nħarġilhom iċ-ċertifikat li huma mingħajr mard. Matul din
is-sena saru wkoll stħarriġ u esperimenti diversi biex jitjieb il-kontenut talmedia
nutrittiva u l-metodi ta’ mikropropagazzjoni biex tiżdied il-produzzjoni.
Il-parti l-kbira tar-rootstocks li jiġu prodotti permezz tal-mikropropagazzjoni
jingħataw lin-nursery San Vinċenz de Paul. Matul din is-sena ta’ ħidma, iċ-
Ċentru tal-Bioteknoloġija tal-Pjanti ta 6,600 GF677 u 2,870 Myrobalan 29C lil
din in-nursery. Dawn kienu kollha ċertifikati li huma mingħajr mard. Xi
rootstocks (348 GF677 u 277 Myrobalan 29C) inbigħu direttament lill-bdiewa
miċ-Ċentru.
Matul din is-sena tkabbru wkoll, permezz tal-mikropropagazzjoni, għadd ta’
pjanti ornamentali u ndiġeni. It-tabella ta’ hawn taħt turi n-numru ta’ pjanti li
ġew prodotti bejn Settembru 2001 u Lulju 2002.
Iż-Żagħrun (Cratageus monogyna) 1,100
Begonia rex 750
Kalanchoe spp. 80
Selezzjoni klonali u sanitarja
tas-siġar tal-frott
Matul din is-sena tkompla l-proġett ta’ selezzjoni klonali u sanitarja ta’
varjetajiet tas-siġar tal-frott Maltin. Din l-inizjattiva tinvolvi l-identifikazzjoni
ta’ varjetajiet lokali ta’ dwieli, siġar tal-frott irqieq u siġar taċ-ċitru. Xogħol
ieħor jinvolvi l-kura tal-varjetajiet lokali tas-siġar tal-frott mill-mard virali u
30

stħarriġ u studju dwar kif dan il-mard qiegħed jinfluwenza l-kwalità u lkwantità
tal-prodott agrikolu lokali. Dan ix-xogħol għalhekk qiegħed joffri lpossibbiltà
li nipproteġu l-uċuħ agrikoli lokali mill-mard u għalhekk intejbu lekonomija
agrarja f’Malta.
Stħarriġ dwar dwieli
lokali u s-siġar tal-frott
Matul din is-sena tkompliet tinġabar informazzjoni kemm pomoloġika kif ukoll
sanitarja ta’ varjetajiet lokali tad-dwieli li kienu identifikati għal dan il-proġett.
B’kollox kienu identifikati 54 dielja, li jikkorrispondu għal għoxrin varjetà
differenti. Dawn qegħdin jinżammu fl-iscreenhouses fiċ-Ċentru tal-
Bioteknoloġija tal-Pjanti.
Wara diversi testijiet li saru nstab li l-varjetajiet lokali kienu kollha nfettati
minn xi virus. Għalhekk matul din is-sena saret il-kura ta’ dawn il-kloni millmard
virali permezz ta’ l-użu tal-kultura fl-in vitro (sanitation). Madwar 115-il
pjanta li jikkorrispondu għal disa’ kloni differenti kienu ippropagati permezz
ta’ l-in vitro. Bħalissa qegħdin isiru aktar testijiet fil-laboratorju biex isir
magħruf jekk is-sanitation ħadmitx fuq dawn il-kloni.
Komplew isiru wkoll surveys fl-għelieqi biex ikunu identifikati l-karatteristiċi
pomologiċi u sanitarji tal-ħamsin siġra tal-ħawħ li ntagħżlu għal dan il-proġett.
Pjanti eżemplari (mother plants) tal-varjetajiet magħżula tlaqqmu, kemm bilbrokk
kif ukoll bil-qoxra, fuq ir-rootstock GF677 u GF305 u qegħdin jinżammu
fis-serra.
Testijiet għall-mard fil-pjanti
Madwar 95 kampjun ta’ prodotti agrikoli diversi (patata, tadam, dwieli eċċ)
kienu analizzati fil-laboratorju tal-viroloġija. Dawn inġabru minn bdiewa
diversi jew minn prodotti impurtati waqt spezzjonijiet li saru minn uffiċjali li
jaħdmu fid-Dipartiment jew inġiebu mill-bdiewa nfushom.
Matul din is-sena sar ukoll survey għall-mard tal-viruses fil-patata (Potato
Virus M, Potato Virus X, Potato Virus A, Potato Virus S, Potato Virus Y u
Potato Leafroll virus). Kienu analizzati madwar 350 kampjun miġbura minn
Malta u Għawdex.
Monitoraġġ ta’ mard
virali ta’ kwarantena
Matul din is-sena reġgħu saru surveys għall-mard ta’ kwarantena, Citrus
Tristeza virus (CTV) u Plum Pox virus (PPV). Dawn is-surveys isiru ta’ kull
31

sena biex tkun studjata l-preżenza ta’ dawn iż-żewġ patoġeni fil-prodott
agrikolu Malti jew fi prodotti li jkunu impurtati f’pajjiżna. Dan qiegħed isir
biex id-Dipartiment tas-Saħħa tal-Pjanti jkun f’pożizzjoni li jimplimenta lobbligi
msemmija fid-Direttivi ta’ l-Unjoni Ewropea dwar il-Fitosanità (Dir.
2000/29) biex Malta tista’ tkun iddikjarata ‘Żona Protetta’ għal dan il-mard ta’
kwarantena.
Ħaddiema mid-Dipartiment għas-Saħħa tal-Pjanti jittestjaw is-siġar għal xi mard
Matul din is-sena, bħas-snin ta’ qabel, saru wkoll spezzjonijiet fl-għelieqi għal
sintomi ta’ dawn il-mard, kif ukoll inġabru kampjuni biex ikunu analizzati
kemm fis-serra dianjostika permezz ta’ testijiet bioloġiċi, kif ukoll fillaboratorju
permezz ta’ testijiet seroloġici u bl-użu tal-bioloġija molekolari.
Matul din is-sena kienu analizzati madwar 1,495 siġra taċ-ċitru għas-CTV u
madwar 200 siġra tal-frott irqieq għall-PPV. Bħas-snin ta’ qabel ir-riżultati
kienu kollha negattivi.
L-Iskema taċ-Ċertifikazzjoni
tas-Siġar tal-Frott Irqieq
Matul din is-sena saru surveys u testijiet fuq il-mother blocks tas-siġar tal-frott
irqieq li hemm fin-nursery ta’ San Vinċenz de Paul. Kienu analizzati madwar
540 siġra, kemm b’testijiet fil-laboratorju (ELISA), kif ukoll permezz ta’
testijiet bioloġici li saru fis-serra dianjostika. Dawn it-testijiet isiru ta’ kull sena
bħala parti mill-implimentazzjoni ta’ l-Iskema taċ-Ċertifikazzjoni.
32

Tħejjijiet għad-dianjosi
tal-mard tal-batteri
Fil-bidu tas-sena 2002 kien deċiż li t-testijiet għall-mard tal-batteri fuq il-pjanti
jkunu trasferiti mil-Laboratorju tal-Bioloġija fl-Għammieri għaċ-Ċentru tal-
Bioteknoloġija tal-Pjanti. Għalhekk matul din is-sena beda jsir xogħol ta’
ippjanar biex ikunu identifikati l-apparat u l-kimika meħtieġa biex jibdew isiru
dawn it-testijiet.
Taħriġ ta’ studenti
Matul din is-sena studenti mid-Dipartiment tal-Biologija u l-Istitut ta’ l-
Agrikultura ta’ l-Università ta’ Malta u mill-Kulleġġ ta’ l-Agrikultura tħarrġu
fil-metodi differenti li jintużaw għall-analiżi tal-mard tal-viruses. Matul din issena
tlestiet teżi universitarja taħt is-superviżjoni ta’ l-istaff taċ-Ċentru tal-
Bioteknoloġija tal-Pjanti.
Matul din is-sena kienu wkoll organizzati żjarat għall-istudenti mill-Università,
skejjel u Istituti oħra.
It-taqsima tal-kwarantina tal-pjanti f’Ta’ Qali
33

Kwarantina tal-pjanti
Il-Unit tal-Kwarantina tal-Pjanti tagħmel kemm xogħol amministrattiv kif ukoll
xogħol ta’ spezzjonijiet. Dan il-qasam qiegħed jikkonforma mal-liġi lokali talkwarantina
kif ukoll mal-ħtiġiet tas-sistema ta’ kwarantina fil-pajjiżi membri fl-
Unjoni Ewropea.
Din il-fergħa tieħu ħsieb ir-reġistrazzjoni tal-pjanti u prodotti tal-pjanti u l-ġbir
tal-ħlasijiet fuq l-importazzjoni.
Bdiet issir ukoll ir-reġistrazzjoni ta’ l-importaturi u l-produtturi. Din is-sistema
tirrikjedi ħafna xogħol qabel ma tista’ tibda tidħol fis-seħħ. It-tħejjija tinvolvi
ġbir ta’ informazzjoni fuq kull importatur, mhux biss dettalji personali imma
wkoll dettalji ta’ importazzjoni tiegħu kif ukoll mingħand min iġib ix-xogħol.
Tħejja wkoll fuljett informattiv dwar l-Att tal-Kwarantina tal-Pjanti għall-użu
ta’ l-importaturi, bl-isem ta’ Tagħrif Ġenerali għall-Importatur tal-Pjanti u
Prodotti tal-Pjanti.
Bejn Ottubru tas-sena l-oħra u Mejju ta’ din is-sena, l-aġenti barranin
mingħand min l-importaturi jġibu l-prodotti tagħhom, bdew jiddaħħlu
f’database bid-dettalji personali u l-prodotti li għandhom għall-esportazzjoni.
Din il-parti tas-sistema hi importanti biex wieħed ikun jista’ jagħmel kuntatt
ma’ l-aġenti f’każ li wieħed isib xi nsetti jew organiżmi oħra li jġarrbu ħsara
fuq il-pjanti jew prodotti mnissla minnhom. Il-fuljett kif ukoll in-numru ta’
reġistrazzjoni ntbagħtu lill-importaturi f’Lulju u Awissu ta’ din is-sena.
Spezzjonijiet fuq pjanti u
prodotti tal-pjanti importati
L-ispettorat hu fid-dover li jispezzjona konsenji ta’ pjanti u prodotti tal-pjanti
li jkunu importati f’Malta biex ikun hemm kontroll fuq id-dħul ta’ xi
organiżmu li jista’ jġarrab ħsara fuq il-pjanti u prodotti tal-pjanti lokali.
L-aktar frott li jkun impurtat matul is-sena hu l-banana, it-tuffieħ u l-għeneb. Ilfrott
taċ-ċitru jkun impurtat meta titneħħa l-levy fuqu. Matul is-sena jkun hemm
ukoll importazzjoni kbira ta’ xitel żgħir, pjanti tad-dar kif ukoll fjuri
speċjalment fl-okkażjoni ta’ Jum l-Omm, fix-xahar ta’ Novembru u dati oħrajn
partikolari. Jidħol ukoll b’ammonti konsiderevoli l-għalf ta’ l-annimali li xi
kultant ikun ukoll ri-esportat.
F’dan il-perjodu kienu impurtati dawn il-kwantitajiet ta’ pjanti u prodotti talpjanti:
34

Kategorija tal-Pjanti
u Prodotti tal-Pjanti
Frott u ħxejjex
Pjanti u Bċejjeċ
(Cuttings)
Żrieragħ u Basal
Spezzjonijiet fuq pjanti u
prodotti tal-pjanti esportati
Pjanti u Prodotti tal-Pjanti Piż jew
Ammont
Entries
Ċitru 7,345 t 994
Frott ta’ l-Għadma 497 t 860
Frott Eżotiku 735 t 1,801
Frott Ieħor 18,049 t 1,638
Ħxejjex 932 t 2,937
Ħxejjex Aromatiċi 15 t 672
Patata 7,436 t 338
Oħrajn 2,617 t 558
Pjanti tad-Dar 432,631 355
Siġar 26,872 190
Bċejjeċ 3,500 1
Pjanti żgħar 3,654,295 540
Oħrajn (Bamboo, eċċ) 28 t/ 2,070 9
Fjuri 1,133,752 1,423
Żerriegħa 403 t 177
Żerriegħa ta’ l-għasafar 1,972 t 78
Faqqieħ 2,607 t 90
Kompost 1,672 t 87
Basal (tubers) 1,602,510 183
Għalf ta’ l-annimali 190,620 t 242
Qabel xi pjanti jew prodotti tal-pjanti jkunu esportati jew ri-esportati, lispettorat
jeżamina l-konsenja u joħroġ ċertifikat għall-esportazzjoni jew riesportazzjoni.
Kien hemm 64 spezzjoni fuq oġġetti għall-esportazzjoni u żewġ
spezzjonijiet fuq oġġetti biex ikunu ri-esportati. F’dan il-perjodu kienu
esportati dawn il-kwantitajiet ta’ pjanti u prodotti tal-pjanti: żrieragħ (43 t),
Ketchup tat-tadam (81 t), Pjanti Sukkulenti (296), patata (6,305 t) u oħrajn lejn
pajjiżi Ewropej, l-Istati Uniti u l-Ġappun. Kienu ri-esportati, lejn il-Libja, qamħ
(16,470 t) u ċiċri (66 t).
Saru wkoll testijiet fuq prodotti agrikoli li ngħataw lill-pubbliku, kif ukoll
spezzjonijiet għand bdiewa jew f’inħawi milquta mill-mard.
Liġi dwar il-Kwaratina tal-Pjanti
F’dawn l-aħħar tnax-il xahar daħlet fis-seħħ il-Liġi dwar il-Kwaratina tal-
Pjanti. Il-liġi se taħseb għall-introduzzjoni tal-passaporti tal-pjanti, infurzar tażżoni
protetti, traceability tal-pjanti u prodotti mnissla minnhom, l-esportazzjoni
35

tal-patata, il-Border Inspection Posts, Vademecum Fitosanitarju, u Pjani u
Protokolli għal azzjoni immedjata f’każ ta’ tixrid ta’ organiżmi li jġarrbu ħsara
fuq pjanti jew prodotti mnissla minnhom.
Ħidma oħra
Matul ix-xhur sħan ta’ Settembru u Ottubru tas-sena l-oħra, kien hawn
infestazzjoni mhux tas-soltu ta’ xagħat (caterpillar) li kien qiegħed jagħmel
ħsarat konsiderevoli f’diversi prodotti agrikoli bħall-patata, tadam, krisantemi,
u oħrajn. Dan ix-xagħat li jiżviluppa f’baħrija hu magħruf bil-Malti bħala
Melvizza tal-Mediterran, u bl-Ingliż bħala Cutworm.
Saru diversi esperimenti biex ikun evalwat liema hu l-aħjar kontroll għal dan linsett
qerriedi. Fost insettiċidi li kienu ippruvati nstab li dan ix-xagħat hu
suxettibbli għal lufenuron u l-chloropyiphos-methyl, u l-aħjar riżultati nkisbu
meta dawn is-sustanzi jkunu applikati b’intervall ta’ madwar ġimagħtejn. Barra
minn hekk kien stabbilit ukoll li din il-baħrija hi attirata ħafna għad-dawl
artifiċjali filgħaxijiet. B’hekk dawk il-bdiewa li kellhom din il-problema kbira,
setgħu jixgħelu dawl filgħaxijiet u japplikaw l-insettiċidi direttament fuq ilbaħrija.
Dan il-metodu ta riżultati tajbin ħafna wkoll.
Xogħol ieħor importanti li sar kien jitratta dwar tip ta’ baħrija oħra magħrufa
bħala Susa tal-Patata u Potato tuber moth bl-Ingliż. Dan l-insett għamel ħsarat
kbar f’dawn l-aħħar sentejn. Probabbli l-ħsarat kbar li għamel kienu dovuti
għan-nuqqas ta’ xita li kien hawn fil-gżejjer Maltin. Dan l-insett hu l-aktar
magħruf bħala susa fuq il-faxxina u t-tuberi tal-patata, iżda l-ħsara li għamel
kienet ukoll fuq it-tadam.
Fix-xhur tas-sajf ħafna mill-produzzjoni tat-tadam tmur għall-għasir, u
minħabba l-fatt li dan id-dudu tas-susa jkun fil-frotta tat-tadam ħafna mit-tadam
ma setax ikun ipproċessat għall-għasir. B’hekk kienet studjata l-bioloġija ta’
dan l-insett lokalment u sar stħarriġ intensiv biex isir magħruf x’informazzjoni
teżisti dwaru fil-kumplament tal-Mediterran. Saru diversi spezzjonijiet kemm
f’Malta kif ukoll f’Għawdex. Wara dan ix-xogħol kollu, instabu diversi metodi
ta’ kif wieħed jista’ jevita li jdaħħal dan l-insett fuq l-użu tar-raba’ tiegħu, u
metodi ta’ kontroll jekk dan l-insett ikun diġà stabbilit fuq l-uċuħ tar-raba’
maħdum.
Din l-informazzjoni kollha kienet ippubblikata fil-Biedja u Sajd f’suppliment
ta’ erba’ faċċati bit-titlu ta’ ‘is-Susa tal-Patata fuq it-Tadam fil-Gżejjer Maltin’.
Kienu stampati aktar minn 4,000 kopja ta’ dan il-fuljett biex jitqassmu lillbdiewa,
lill-kooperattivi u lil dawk kollha li għandhom l-industrija tat-tadam
għal qalbhom. Barra minn dan, saru żewġ laqgħat għall-bdiewa, waħda f’Malta
u oħra f’Għawdex, biex dan it-tagħrif jitwassal b’mod interrattiv u
f’diskussjoni. Saru wkoll diversi taħditiet fuq ir-radju biex din l-informazzjoni
tasal għand kull min kellu bżonnha.
36

Bejn is-26 ta’ Novembru u t-2 ta’ Diċembru, id-Dipartiment ħa sehem filħames
edizzjoni tal-Ġimgħa ta’ Xjenza u Teknoloġija f’Bay Street. Għal dan ilgħan
u biex l-attività ssir bl-aktar mod professjonali, saru tliet posters kbar.
Tnejn minn dawn il-posters jitrattaw 21 insett li jgħixu fil-gżejjer Maltin u li
jagħmlu ħsarat konsiderevoli f’diversi prodotti agrikoli. Il-posters juru l-insetti
individwali u l-ħsara li jagħmel, u fejn kien possibbli ritratt ta’ l-istadju larvali.
Barra minn hekk ingħatat informazzjoni dwar kull insett.
It-tielet poster jitratta l-kontroll bioloġiku u naturali ta’ wħud minn dawn linsetti
qerrieda. Dan ix-xogħol intlaqa’ tajjeb ħafna mill-pubbliku u
speċjalment mit-tfal ta’ l-iskejjel (’il fuq minn 4,000 tifel u tifla) li żaru listand.
Fid-dawl ta’ dan is-suċċess, il-Ministeru ta’ l-Agrikultura u Sajd
iffinanzja l-produzzjoni ta’ dawn il-posters f’format ta’ A2 biex jitqassmu fliskejjel
u għand il-bdiewa ħalli tibda bil-mod il-mod kampanja edukattiva f’dan
il-qasam daqshekk importanti.
F’Marzu, uffiċjal intbagħat biex attenda workshop ta’ jumejn organizzat mill-
European and Mediterrean Plant Protection Organisation (EPPO). Dan ilworkshop
kien jitratta dwar tip ta’ insett qerriedi ħafna li jagħmel ħsara fil-frott
u jixbaħ ħafna lid-dubbiena tal-frott. Dan l-insett, magħruf bħala Bactrocera
zonata, kien instab biss fl-Orjent, iżda dan l-aħħar instab ukoll f’Iżrael u fl-
Eġittu. Minħabba li dan l-insett hu ta’ ħsara kbira għall-industrija taċ-ċitru,
kienu diskussi l-aħjar metodi ta’ kif wieħed jista’ jikkontrolla dan l-insett u kif
dan l-insett ma jitħalliex ikompli jinfirex mal-Mediterran.
Matul dan il-perijodu ħarġet tender biex jinxtara mikroskopju mgħammar
b’diversi faċilitajiet. B’dan l-apparat sofistikat hu maħsub li diversi proġetti
fuq insetti ta’ importanza fil-kwarantina tal-pjanti, insetti li jagħmlu ħsara fuq luċuħ
tar-raba’ u nsetti li jistgħu jintużaw għall-kontroll bioloġiku jiġu studjati,
u t-tagħrif miġbur jingħata lill-bdiewa u lil dawk kollha interessati biex dejjem
inkunu aġġornati ma’ l-aħħar żviluppi f’dawn l-oqsma.
Qiegħed isir studju dettaljat dwar tip ta’ susa li qegħda tagħmel ħsara kbira fuq
siġar tat-tut u siġar taċ-ċawsli. Dan l-insett li probabbli li ddaħħal f’Malta
aċċidentalment mill-Afrika, sab ambjent adatt għat-tkattir tiegħu. Fil-preżent
qiegħed isir studju biex isir magħruf liema huma l-aħjar metodi ta’ kif tista’
tkun kontrollata u stabbilita eżatt il-firxa ta’ dan l-insett.
Fil-bidu ta’ Ġunju, beda proġett ġdid ma’ l-Organizzazzjoni Dinjija ta’ l-Ikel
(FAO). Dan il-proġett hu mifrux ma’ ħdax-il pajjiż fir-reġjun tal-Mediterran,
fosthom Malta. Il-proġett, magħruf bħala Integrated Production and
Protection Management for Greenhouse Crops, hu ssussidjat mill-FAO.
Minħabba l-għanijiet ta’ dan il-proġett, intbagħat Malta Dr Andreas
Papasolomontos, konsulent mal-FAO, biex ikunu diskussi u stabbiliti l-aħjar
metodi ta’ kif il-proġett jiżvolġi ruħu f’Malta.
37

Wara sensiela ta’ taħditiet u spezzjonijiet li saru għand diversi bdiewa, kien
stabbilit li tnejn minn dawn ikollhom kariga ta’ pilot growers. Ix-xogħol ta’
dawn ikun biex bdiewa oħra jkunu jistgħu jaraw it-teknika li tintuża ħalli
prodotti agrikoli mkabbra fis-serer ikunu megħjuna bl-anqas mod possibbli ta’
pestiċidi. B’hekk dawn il-pilot growers ikunu megħjuna finanzjarjament mill-
FAO biex jinxtraw diversi affarijiet għal dan il-proġett, per eżempju xibka fina
biex ma jitħallewx jidħlu nsetti fis-serra, sterilizzazzjoni tal-ħamrija permezz
tax-xemx, użu ta’ naħal għad-dakra ta’ prodotti mkabbra fis-serer u użu ta’
affarijiet oħra naturali li ma jagħmlux ħsara lill-ambjent. Dawn il-metodi jkunu
b’hekk jistgħu jiġu mgħoddija lil bdiewa oħra biex jintużaw aktar fi gżiritna.
Apikultura
F’Novembru tas-sena l-oħra żar Malta Dr Medwin Bew, id-Direttur tal-Bee
Unit fil-Laboratorji Ċentrali tax-Xjenza (CSL) f’York, l-Ingilterra. Dan lespert
ġie b’talba tal-Ministeru ta’ l-Agrikultura u Sajd u bl-għajnuna tal-
Kummissjoni Għolja Ingliża f’Malta. Hu għamel numru ta’ żjarat lil dawk li
jrabbu n-naħal u saru wkoll żewġ laqgħat fl-Extension Service tal-Mosta,
waħda mal-Kumitat ta’ l-Għaqda tat-Trobbija tan-Naħal, u oħra ma’ dawk li
jrabbu n-naħal f’Malta. Mir-rapport li kiteb Dr Bew, deher ċar li din lindustrija
għandha ħafna vantaġġi fil-gżejjer Maltin u jrid isir kull sforz biex
jintużaw dawn il-vantaġġi għal aktar produzzjoni tal-għasel Malti.
Il-unit kienet involuta fi 72 spezzjoni għand dawk li jrabbu n-naħal f’Malta u
tnejn f’Għawdex. Barra minn dawn saru wkoll spezzjonijiet fuq 89 kaxxa ta’
bumble bees importati mill-Olanda. F’Diċembru tas-sena l-oħra, ħames kolonji
ta’ naħal f’Wied Inċita nqerdu minħabba l-marda ta’ l-American Foulbrood. Listess
mard instab f’Jannar u fi Frar fil-Magħtab u l-Baħrija. Il-Ministeru
pprovda numru ta’ kolonji tan-naħal għal dawk li tilfu ħafna min-naħal
minħabba l-mard ta’ l-American Foulbrood.
F’Marzu ta’ din is-sena tnieda kors ta’ tagħlim għal persuni li għandhom
interess li jibdew irabbu n-naħal. Madwar 20 persuna attendew dan il-kors.
Uffiċjal xjentifiku ntbagħat fil-Laboratorji Ċentrali tax-Xjenza f’York għal sitt
xhur biex jitħarreġ bl-aktar mod professjonali dwar it-trobbija u l-mard tannaħal,
produzzjoni ta’ għasel bnin u t-tfaqqis ta’ irġejjen.
F’Mejju, bl-inizjattiva tad-Dipartiment u bil-kollaborazzjoni ta’ madwar 20
pajjiż ieħor, tħejja rapport dettaljat dwar kif tista’ titjieb il-produzzjoni u jiżdied
il-bejgħ ta’ għasel pur fl-Ewropa. Fost diversi xogħlijiet hemm kif tista’ tiżdied
il-produzzjoni ta’ għasel bnin, testijiet biex ikun aċċertat li m’hemmx sustanzi
ħżiena fl-għasel, ħarsien ta’ mard tan-naħal u kif dan il-mard ikun evitat u
38

trattat, u l-impatt fuq l-ambjent naturali. Dan il-proġett tħejja għas-VI
Framework Programme ta’ l-Unjoni Ewropea.
Qed issir analiżi tal-ħamrija bħala parti mill-proġett MALSIS għall-iżvilupp ta’ sistema ta’
informazzjoni dwar il-ħamrija
Il-Laboratorju tal-Kimika
F’Marzu ta’ din is-sena, ingħata bidu għall-proġett MALSIS għall-iżvilupp ta’
sistema ta’ informazzjoni dwar il-ħamrija. Dan il-proġett qed ikun iffinanzjat
parzjalment mill-iskema LIFE tal-Kummissjoni Ewropea. Il-proġett qed isir
bl-għajnuna teknika ta’ esperti Ingliżi mill-Istitut Nazzjonali għar-Riċerka dwar
il-Ħamrija ta’ l-Università ta’ Cranfield.
F’Jannar intagħżel u kien approvat il-proġett MEDCOASTLAND-NET li fih il-
Laboratorju tal-Kimika qed jipparteċipa bħala membru.
F’Lulju kien iffirmat il-kuntratt tal-proġett biex tkun elaborata kodiċi ta’
prattika tajba dwar il-biedja – good agricultural practice (il-CoGAP). Dan hu
proġett tat-tip Twinning Light, u l-kuntratt ta’ assistenza teknika ngħata lillesperti
Ġermaniżi mill-Ministeru tal-Protezzjoni tal-Konsumatur, Ikel u
Agrikultura tal-Ġermanja.
Sar tisħiħ ta’ l-uffiċċji tal-Laboratorju tal-Kimika.
Qed jinħoloq arkivju tal-ħamrija fejn il-kampjuni li qed jinġabru minn Malta u
Għawdex ikunu jistgħu jinħażnu għal tul ta’ żmien f’kundizzjonijiet stabbli.
Tnieda programm ta’ titjieb tas-sistema ta’ kwalità tal-Laboratorju tal-Kimika.
39

In-numru ta’ testijiet fuq kampjuni ta’ ħamrija, ilma tat-tisqija u materjal ieħor
matul il-perjodu Settembru 2001 sa Lulju 2002 mil-Laboratorju tal-Kimika
kien kif jidher hawn taħt:
Tip ta’ kampjun Numru ta’ Numru ta’
kampjuni
testijiet
Ħamrija, total, li
minnhom:
266 3,256
Kampjuni ta’ rutina
Stħarriġ dwar l-imluħa
220 1,568
fil-ħamrija
Stħarriġ dwar l-użu tal-
42
42
fertilizzanti
4
0
Għalf għall-bhejjem 21 78
Ilma tat-tisqija: 329 1,273
Ilma tat-tisqija 266 1,210
Ilma msaffi tad-drenaġġ 63 63
TOTAL 1,211 7,490
40

It-Taqsima ta’ l-Ikel u
Servizzi Veterinarji
It-Taqsima ta’ l-Ikel u Servizzi Veterinarji kompliet taħdem biex tassigura li lprodotti
tal-laħam għall-konsum ikunu ta’ kwalità għolja u mingħajr ebda
periklu għas-saħħa tal-bniedem. Fl-istess waqt kompla għaddej il-programm ta’
rinovazzjoni u immodernizzar għall-benefiċċju tal-konsumatur.
L-aktar proġett ambizzjuż li t-Taqsima kellha matul din is-sena hu t-tisħiħ tallinja
tal-qatla tal-majjal fil-biċċerija. Dan il-proġett jikkonsisti fl-estensjoni tallinja
biex fiha jkun jista’ jinqatel u jitlesta majjal għall-ħwienet tal-laħam
b’aktar effiċjenza u f’anqas ħin. Filwaqt li fil-preżent jistgħu jinqatlu bejn 100
u 120 majjal fis-siegħa, bit-tkabbir li qed isir se jkunu jistgħu jinqatlu madwar
150 majjal fis-siegħa. Minbarra li kien hemm il-ħtieġa li l-makkinarju jkun
rinovat, dan it-tkabbir kellu jsir ukoll peress li għalqet biċċerija privata li kienet
toqtol il-majjal.
Dan il-proġett hu stmat li se jiswa mat-Lm300,000.
Fl-istess waqt komplew ikunu rinovati ċ-chillers.
Minħabba dawn iż-żewġ proġetti, inħarġet ukoll offerta għall-provvista u
tqegħid ta’ madum fis-sala tal-qatla u madwar il-kuriduri fejn jinbiegħu lmajjal
u ċ-ċanga.
Kuntratt ieħor li ngħata din is-sena kien dak għall-bini ta’ sular addizzjonali fuq
l-uffiċini ta’ l-Amministrazzjoni tal-Biċċerija u Servizzi Veterinarji. Dan hu
stmat li se jiswa mat-Lm78,000. Dan is-sular se jintuża minflok l-uffiċini
preżenti minħabba li dawn il-kmamar se jiżdiedu mal-laboratorju u għalhekk illaboratorju
se jkun estiż b’madwar għaxart ikmamar oħra. Minn mindu sservizz
veterinarju beda jinkludi wkoll l-ikel, ix-xogħol fil-laboratorju żdied u
għalhekk inħasset il-ħtieġa li jitkabbar.
Infatti l-programm ta’ sorveljanza għal kontaminanti fl-ikel ta’ oriġini ta’ lannimali
kien estiż ukoll għal-laħam tal-fniek, ħalib u għasel.
Rigward il-laboratorju, ħarġu kuntratti għal safety system fil-laboratorju. Peress
li qegħdin isiru testijiet regulari għat-tħaris mill-marda tal-BSE, ħarġet ukoll
sejħa għal offerti għax-xiri ta’ Safety Cabinet.
41

Programm ieħor li nbeda hu t-twaħħil ta’ marki ta’ identifikazzjoni fuq ilbovini
kollha ta’ Malta. L-iskop ta’ dan l-eżerċizzju hu li jkun introdott ilkunċett
ta’ traceability Il-parti komputerizzata ta’ dan il-programm qed issir
bl-għajnuna ta’ espert barrani.
Proġetti oħrajn li mistennija jinbdew fix-xhur li ġejjin jinkludu l-bini tal-Border
Inspection Posts fl-Ajruport, fil-Port Ħieles, u f’Zammit Dock (il-Port il-Kbir).
Il-pjanti u t-talba għall-permessi meħtieġa diġà ntbagħtu għand l-Awtorità ta’ l-
Ippjanar u l-Ambjent. Dawn il-proġetti huma stmati li se jiswew mal-miljun
lira.
L-iskart tal-biċċerija flimkien ma’ l-iskart ta’ l-ajruport, annimali li jinġiebu
mejta u skart ieħor dejjem kien ta’ inkonvenjent kemm għas-saħħa tal-poplu kif
ukoll għall-ambjent. Għalhekk hu ipproġettat li jsir inċineratur fil-futur qrib
biex fih jinħaraq dan l-iskart.
Fir-rigward tal-ġenetika tal-majjal, it-Taqsima bdiet taħdem fuq proġett biex irrazzett
ta’ Kemmuna jispiċċa u minfloku jinbena ieħor f’Malta. B’hekk ilprodutturi
tal-majjal jeħilsu mill-ispejjeż żejda ta’ għexieren ta’ liri fis-sena fuq
trasport ta’ materjal lejn u minn Kemmuna.
It-Taqsima kienet involuta fit-tħejjija tal-liġi ġdida dwar is-Servizzi Veterinarji
li kienet diskussa u approvata fil-Parlament lejn tmiem is-sena l-oħra. Din illiġi
hi ntiża biex ikunu assigurati proċeduri ta’ food safety fil-proċess kollu talproduzzjoni
tal-laħam li jibda mit-trobbija tal-bhejjem sa meta l-prodott jasal
għand il-konsumatur.
F’Marzu ta’ din is-sena ntlaħaq ftehim mal-Kooperattiva tal-Produtturi tal-
Ħalib (KPH) u l-Malta Dairy Products (MDP) li s-sistema ta’ sussidju
magħrufa bħala Beef Intervention Scheme (skema bbażata fuq piż – Kg – ta’
laħam li jmur għall-ipproċessar) tispiċċa u minflokha tidħol skema magħrufa
bħala Dairy Compensation Scheme, li hi bbażata fuq l-ammont ta’ ħalib li rraħħal
jipprovdi skond il-kwota tiegħu. Din l-iskema bdiet tiddaħħal f’Awissu
ta’ din is-sena.
42

It-Taqsima
għall-Konservazzjoni
u l-Kontroll tas-Sajd
Il-funzjonijiet primarji tat-Taqsima għall-Konservazzjoni u l-Kontroll tas-Sajd
huma li tirregola u tamministra s-setturi tas-sajd u l-akwakultura u l-attivitajiet
kollha relatati magħhom. It-tekniċi ta’ din it-Taqsima jagħtu pariri u għajnuna
lil kull min jitlobha. Din it-Taqsima tipprova toħloq dik l-atmosfera fejn tkun
garantita għażla vasta ta’ ħut bi prezz raġonevoli lill-konsumatur waqt li jkun
imħares id-dħul xieraq tas-sajjieda, tal-fish farmers u tal-ħaddiema l-oħra li
jaħdmu f’dawn iż-żewġ setturi. L-operat kollu għandu jkun intiż li jħalli mpatt
pożittiv fuq l-ambjent kif ukoll biex is-sajd fl-ibħra ta’ madwarna jkun
immaniġġjat b’mod sostenibbli.
Ir-rappreżentanti taż-żewġ kooperattivi tas-sajd jiffirmaw il-ftehim biex joħorġu sejħa waħda
flimkien dwar il-bejgħ u l-esportazzjoni tat-tonn
matul l-istaġun tat-tonn ta’ din is-sena
It-Taqsima tat is-sehem sħiħ tagħha biex iż-żewġ kooperattivi tas-sajd
f’pajjiżna jilħqu ftehim ħalli, għall-istaġun tat-tonn ta’ din is-sena, joħorġu
flimkien sejħa waħda għal offerti f’isem is-sajjieda kollha. Barra minn hekk
interveniet ukoll ma’ l-Awtoritajiet Tuneżini dwar problemi waqt is-sajd għallampuki
f’ibħra internazzjonali.
43

Flimkien mal-Ministeru għat-Trasport u Komunikazzjoni, ittieħdu passi biex
spotter planes ma jitħallewx jittajru minn Malta matul l-istaġun tat-tonn.
Sajd
In-numru ta’ sajjieda reġistrati ma’ din it-Taqsima hu:
Full timers 394
Market Fishermen 251
Part timers 1,547
In-numru ta’ qxur tal-baħar registrati ma’ din it-Taqsima hu:
Taħt l-ittra F: 314
Taħt l-ittra MF: 266
Taħt l-ittra PTF: 1,270
Fil-perijodu bejn Settembru tas-sena l-oħra u Lulju ta’ din is-sena, millpixkerija
nbiegħu 742,767 kilogrammi ta’ ħut għall-valur ta’ Lm1,394,941.
Matul l-istess perijodu kienu esportati 171,453 kilogrammi ta’ ħut selvaġġ
(maqbud mis-sajjieda), għall-valur ta’ Lm407,973.
Inqabdu 174,453 kilogramm tonn u kienu esportati 149,951 kilogramm. It-tonn
kollu kien spezzjonat biex ikun żgurat li l-prodott ikun ta’ kwalità superjuri.
Din is-sena r-rimjiet tal-kannizzati ntefgħu fid-19 ta’ Awissu kemm għassajjieda
Maltin kif ukoll għal dawk Għawdxin.
Il-Bord dwar is-Sajd
Dan il-Bord iltaqa’ madwar għaxar darbiet biex jiddiskuti diversi regolamenti
fosthom dwar il-bastimenti tas-sajd, il-pixkerija, l-irkapti u materji oħra. S’issa
l-Bord qabel dwar u lesta r-regolamenti dwar il-bastimenti tas-sajd. Dawn irregolamenti
se jintbagħtu lill-Avukat Ġenerali. Bħalissa, mijnbarra xogħol
ieħor, il-Bord beda jiddiskuti l-Fish Market Regulations.
Diesel bla dazju
Matul l-aħħar tnax-il xahar reġa’ kien estiż il-ftehim dwar il-provista tad-diesel
bla dazju lis-sajjieda. Dan il-ftehim jipprovdi biex kull sajjied full-time
jingħata kwota ta’ allokazzjoni ta’ diesel bla dazju skond il-qabda tal-ħut li
jkun iddikjara fis-snin ta’ qabel. Dan ifisser spiża anqas mis-sajjieda ta’ bejn
wieħed u ieħor Lm115,000 fuq l-allokazzjoni ta’ diesel duty free.
44

Għajnuniet oħra
Barra l-irranġar ta’ parati, l-għoti ta’ konkos fi slipways u d-diesel bla dazju ssajjieda
jingħataw ukoll ħlas ta’ nofs il-bolla tan-National Insurance u l-użu
tal-Cold Stores b’xejn.
Iż-żewġ kooperattivi tas-sajd ngħataw faċilitajiet finanzjarji biex setgħu
jintroduċu l-kaxxi tal-plastik li huma konformi internazzjonalment, kif ukoll
biex itejbu l-faċilitajiet ta’ friża li jistgħu jagħtu lill-membri tagħhom.
Il-Pixkerija
Is-sorveljanza ta’ Uffiċjal fil-Pixkerija qed tiggarantixxi kompetizzjoni ġusta u
li l-prodott ikun wieħed tajjeb għall-konsum.
Ir-riforma amministrattiva fit-taqsima tas-sajd għadha għaddejja. Sar tindif ta’
maħżen ħdejn il-Cold Store biex jitkabbru l-faċilitajiet li diġà qed ikunu offruti.
Ħarġu u se joħorġu t-tenders meħtieġa għat-tisħiħ tal-Pixkerija u għal xogħol
fuq bini antik li jinsab viċin il-Pixkerija biex jinbidel f’Ċentru Amministrattiv
ta’ din t-Taqsima. Inxtara u tqiegħed f’postu l-hardware għall-Fish Marketing
Scheme filwaqt li wasal fl-aħħar l-ittestjar tas-software.
Qed tinġabar data dwar il-catch effort permezz ta’ kampjuni li jittieħdu kull
xahar mill-flotta Maltija tas-sajd taħt 10 metri.
Taħriġ dwar sajd
xjentifiku
Il-kors fit-Taħrig fuq Sajd Xjentifiku li jwassal għal Higher National Diploma
ġie fi tmiemu fil-15 ta’ Ġunju ta’ din is-sena wara sentejn ta’ lezzjonijiet u
tagħlim ieħor relatat. Tmien studenti Maltin attendew dan il-kors. Kors ieħor
għandu jibda f’Ottubru ta’ din is-sena u diġà bdew jintlaqgħu lapplikazzjonijiet.
Qed jingħażlu wkoll il-Module Leaders u l-Lecturers.
Bdew u qed jitkomplew fiċ-Ċentru korsijiet għall-bejjiegħa tal-ħut fejn qed
ikun spjegat lilhom kif għandu jinżamm il-ħut taħt kundizzjonijiet aktar iġeniċi
biex jiżguraw li l-prodott ikun tajjeb għall-konsum.
Dan kollu hu konferma ta’ l-impenn ta’ dan il-Gvern fil-qasam ta’ ledukazzjoni
u t-taħriġ serju bl-iskop li pajjiżna jkollu l-kapaċità
amministrattiva ta’ kwalità għolja f’dan is-settur kemm lokali kif ukoll
internazzjonali.
45

Slipways
F’din l-aħħar sena ntefqu Lm14,000 fuq il-manutenzjoni u xogħlijiet oħra
f’diversi slipways f’lokalitajiet varji. Tlestiet ukoll l-ewwel fażi tal-proġett talmanutenzjoni
ta’ l-istruttura tal-break water sekondarju ta’ Delimara. Dan ixxogħol
sewa madwar Lm186,000. Sar ukoll xogħol ta’ dredging tal-Menqa
f’San Pawl il-Baħar li sewa madwar Lm11,000.
Hu maħsub li jsir refurbishment u upgrading tas-sit bejn il-slipway il-kbira
f’Marsaxlokk u s-slipway tal-RAF, limiti ta’ Belen. Dan ix-xogħol għandu
joffri faċilitajiet aħjar kemm għall-ipparkjar tal-bastimenti kif ukoll għal
xogħlijiet ta’ manutenzjoni ta’ diversi bastimenti f’daqqa. L-applikazzjoni għal
dan ix-xogħol tinsab għand l-Awtorità ta’ l-Ippjanar u l-Ambjent.
Parteċipazzjoni f’laqgħat
internazzjonali
Kien ippreżentat id-dokument intitolat General Review of Blue Fin Tuna
Farming in the Mediterranean Area lill-working group ta’ l-ICCAT/GFCM.
Delegati minn diversi pajjiżi attendew din il-konferenza internazzjonali li saret
f’Malta bejn il-15 u d-19 ta’ April 2002.
Uffiċjali minn din it-Taqsima qed jattendu u jieħdu sehem attiv f’diversi
laqgħat internazzjonali li jsiru minn fora u aġenziji internazzjonali. Fost dawn
ta’ min wieħed isemmmi:
Attendenza f’Settembru għas-26 laqgħa tal-GFCM f’Ischia.
Preżentazzjoni ta’ dokument xjentifiku dwar l-iSciaena Umbra (il-gurbell)
fil-kungress ta’ CIESM li sar f’Monaco f’Settembru. Dan kien l-ixjeħ
gurbell li qatt inqabad.
Attendenza fl-Islanda bejn l-1 u t-3 ta’ Ottubru 2001 għall-konferenza tal-
FAO dwar Sajd Responsabbli.
Saret preżentazzjoni ta’ dokument xjentifiku kif ukoll rapport dwar Malta
fil-laqgħa tal-SCRS-ICCAT li saret f’Madrid bejn is-7 u t-13 ta’ Ottubru
2001. Billi d-data ta’ qbid tal-Blue Fin Tuna ġiet riveduta, kien hemm
indikazzjonijiet li l-kwota ta’ qbid għal Malta kienet se tiżdiet.
Indikazzjoni pożittiva ta’ dan ingħatat lir-rappreżentanta Maltija waqt laħħar
laqgħa li saret f’Lulju.
Rappreżentant ta’ din it-Taqsima attenda l-laqgħa annwali tal-MEDITS li
saret fi Spanja bejn il-15 u t-18 Novembru.
It-Taqsima kienet rappreżentata wkoll għat-tnedija tal-proġett MED sud
MED li saret waqt laqgħa f’Tunes bejn it-28 u d-29 ta’ Novembru.
Waqt laqgħa li saret fil-Kwartier Ġenerali tal-FAO f’Ruma bejn il-5 u l-10
ta’ Novembru 2001, kienet ipproċessata d-data dwar il-pilot study talcatch
assessment scheme.
46

Fi Frar ta’ din is-sena, it-Taqsima ħadet sehem attiv fil-Workshop dwar irriproduzzjoni
tat-tonn fil-konferenza DOTT (Domestication of Thunnus
thynnus) li saret Kartaġni fi Spanja bejn l-1 u t-8 tax-xahar.
Ingħatat preżentazzjoni dwar statistika tas-sajd fil-EUROSTAT fil-
Lussemburgu bejn it-18 u l-20 ta’ Frar 2002.
Dokument xjentifiku dwar Distribution of Demersal Gears in Maltese
Waters and the Relative Abundance of Demersal Resources in the Areas
kien ippreżentat f’workshop internazzjonali li sar fil-kwartier tal-FAO
f’Ruma bejn is-17 u d-19 ta’ Marzu 2002.
It-Taqsima kienet rappreżentata wkoll f’working group tas-Scientific
Advisory Committee on Demersals fil-FAO bejn l-20 u t-22 ta’ Marzu
2002 u f’konsultazzjoni teknika dwar l-istatus u t-trends tal-ħut selvaġġ flistess
sedja mill-25 sad-29 ta’ Marzu 2002.
Kien ippreżentat l-aħħar rapport dwar ħut kbir (Large Pelagics) f’laqgħa li
saret f’Malaga bejn il-11 u l-15 ta’ Marzu 2002. Laqgħa simili saret flistess
post bejn l-24 u t-28 ta’ Ġunju 2002.
Bejn l-1 u l-4 ta’ Mejju 2002, uffiċjali mit-Taqsima ħadu sehem
f’workshop ta’ l-IUCM/EBCD fl-Estonja dwar ir-riforma tal-Common
Fisheries Policies.
Kien ippreżentat rapport dwar l-iżviluppi fis-sistema Maltija ta’ listatistika
f’laqgħa tal-GFCM Scientific Advisory Committee li saret
f’Barċellona bejn is-6 u l-10 ta’ Mejju 2002.
L-istudji dwar l-impatt tas-sajd Malti fuq klieb il-baħar u l-ispeċi ta’
ħamiem tal-baħar kien ippreżentat fl-laqgħa tal-COPEMED/RACSPA li
saret f’Majorca bejn it-23 u s-26 ta’ Ġunju 2002.
Din l-attività kollha flimkien mal-ġbir dejjiemi ta’ l-istatistika tifforma parti
integrali biex ikunu jistgħu jissawru regolamenti u policies ġodda għallimmaniġġjar
tal-ħut fl-ibħra Maltin għall-ġid kemm tas-sajjieda Maltin u lkonsumatur
Malti.
L-Akwakultura
Għadu għaddej xogħol kemm ta’ manutenzjoni u ta’ tisħiħ fiċ-Ċentru Malti
għat-Taħriġ fix-Xjenzi tal-Ħut (MCFS). Dan qed isir l-aktar biex iċ-Ċentru
jdur lejn ir-riċerka u l-iżvilupp biex tinstab varjetà akbar ta’ speċi, varjetà aktar
ta’ ikel (nutrition) u metodi aħjar u titjib fit-teknoloġija tat-trobbija tal-ħut.
L-istaff professjonali ta’ din it-Taqsima dejjem offra s-servizzi tiegħu lillfishfarms
u lit-tuna penners. Huma jieħdu sehem attiv f’diskussjonijiet li jsiru
bejn l-awtoritajiet konċernati dwar applikazzjonijiet ġodda fl-akwakultura,
kemm ta’ fish farms u kemm ta’ tuna penning. Ħadu sehem ukoll fiddiskussjonijiet
dwar il-Policy Guidelines ta’ l-industrija ta’ l-Akwakultura.
Tħejja dokument bl-isem ta’ Draft National Policy in Aquaculture.
47

Iċ-Ċentru laqa’ fih studenti minn diversi skejjel statali, tal-Knisja u privati,
Primarji u Sekondarji għal dawra qasira biex jiksbu tagħrif dwar din l-industrija
kif ukoll biex titrabba namra għal din ix-xjenza. Uffiċjali miċ-Ċentru jagħtu
lectures dwar l-Akwakultura lil studenti li qed jattendu korsijiet fil-Kulleġġ ta’
l-Agrikultura.
Kien rivedut u iffirmat il-protokoll ma’ kumpannija Ingliża biex isiru provi fuq
il-ħut b’vaċċini kontra l-Pasteurellosis u mard ieħor ikkawżat mill-bacteria.
Kien konkluż il-Manual for Diagnosis of Noda Virus Infection ta’ l-OIE bissehem
ta’ l-istaff xjentifiku ta’ din it-Taqsima.
F’livelli lokali u internazzjonali kienu organizzati attivitajiet marbutin ma’
studji u riċerka biex jitjiebu l-kwalità u l-effiċjenza f’dan iċ-Ċentru. Fost dawn
ta’ min isemmi:
Attendenza fil-laqgħa annwali tas-SIPAM li saret f’Ruma.
Attendenza fis-Simpożju Larvi 2001 fil-Belġju bejn t-3 u s-7 ta’ Settembru
2001.
Esperimenti mal-kumpannija Trouvit ta’ Spanja, l-Università ta’ Plymouth
u EWOS.
Esperimenti li għadhom qed isiru mal-AVL.
Attendenza fl-International Symposium on Fish Nutrition li sar f’Rhodi
fil-Greċja bejn il-31 ta’ Mejju u d-9 ta’ Ġunju 2002. Kienu ippreżentati
tliet xogħlijiet f’din il-konferenza.
Saru laqgħat preliminari bi tħejjija għall-Kungress Annwali ta’ l-EAFP li
se jsir f’Malta s-sena d-dieħla.
Il-Kapitlu dwar is-Sajd
F’Ġunju ta’ din is-sena kienu konklużi n-negozjati ma’ l-Unjoni Ewropea dwar
il-Kapitlu dwar is-Sajd. Saru diversi laqgħat mas-sajjieda Maltin u Għawdxin
fejn ingħatat spjegazzjoni dwar l-immaniġġjar taż-Żona ta’ 25 mil nawtiku
madwar Malta li kienet aċċettata bħala Żona ta’ Konservazzjoni mill-Unjoni
Ewropea. Saru mad-disa’ laqgħat f’Malta u Għawdex.
Kien pubblikat fuljett li ntbagħat lis-sajjieda kollha biex permezz tiegħu jifhmu
fiex jikkonsisti l-immaniġġjar taż-żona ta’ konservazzjoni kif ukoll dwar ilprogramm
ta’ għajnuna li l-Gvern ħabbar li se jagħti lis-sajjieda kemm biex
isaħħu l-operat tagħhom kif kemm fid-dawl taż-żona ta’ konservazzjoni li
Malta innegozjat ma’ l-Unjoni Ewropea kif ukoll fid-dawl ta’ regolamenti
ġodda li se jsiru dwar id-dgħajjes tas-sajd.
Din l-għajnuna se tkun tammonta għal Lm2.4 miljun u se tkun mifruxa fuq
perjodu ta’ 18-il xahar.
48

Il-fuljett li nħareġ mit-Taqsima għall-Konservazzjoni u l-Kontroll tas-Sajd biex tfiehem
lis-sajjieda fiex jikkonsisti l-immaniġġjar taż-żona ta’ konservazzjoni
Tħejjew u kienu sottomessi diversi dokumenti b’konnessjoni man-negozjati
dwar is-sajd.
Uffiċjali minn din it-Taqsima huma involuti f’laqgħat ma’ Uffiċjali ta’
Dipartimenti oħra biex jiżguraw li d-deċiżjonijiet li jittieħdu ma jkunux ta’
detriment la għall-ħidma ta’ Dipartimenti oħra, la għall-ambjent u wisq anqas
għall-għajxien tal-ħaddiema fiż-żewġ setturi.
Fid-dawl tal-liġi l-ġdida dwar is-sajd għadha għaddejja ħidma intensiva biex iżżewġ
fergħat ta’ din it-Taqsima jkunu strutturati biex ikunu jistgħu jilqgħu
għall-isfidi, id-doveri u d-dmirijiet ġodda li timponi din il-liġi. Dawn l-isfidi
huma riżultat tal-ħtiġiet lokali kif ukoll dawk internazzjonali.
49