Strateġija għall-Industrija ta' Malta: 2007 - 2010 - doi photography ...

Strateġija għall-Industrija ta’ Malta: 2007 - 2010Ngħinu lill-Industrija Tikseb Valur Miżjud ta’ Kwalità Għolja u Tkabbir tal-Produttività

Kelmtejn Qabel mill-Prim MinistruDan il-Gvern dejjem wera tmexxija ċara biex jiżgura li Malta tiżviluppa l-istituzzjonijiet u l-istrateġijimeħtieġa li jippermettu lis-settur privat jieħu l-inizzjattiva fit-tkattir tal-ġid u l-prosperità f’Malta.Sa mill-Indipendenza, Malta żviluppat minn ekonomija bbażata fuq in-nefqa militari għal waħdadiversifikata, u fil-proċess waqqfet istituzzjonijiet bħall-Bank Ċentrali ta’ Malta, l-Uffiċċju Nazzjonali tat-Turiżmu ta’ Malta (issa l-Awtorità Maltija għat-Turiżmu) u l-Korporazzjoni Maltija għall-Iżvilupp (issa l-Malta Enterprise).Wara l-1987, il-Gvern beda proċess li jirtira l-parteċipazzjoni attiva tiegħu fis-suq u jieħu rwol ġdidbħala faċilitatur u regolatur, sabiex b’hekk l-investiment lokali kif ukoll dak barrani jkollu rwol fermaktar attiv fil-ħolqien tal-ġid u l-prosperità ekonomika. Matul dan il-proċess, il-Gvern waqqafistituzzjonijiet ġodda meħtieġa biex jappoġġaw din il-fażi ta’ l-evoluzzjoni – il-Borża ta’ Malta, l-Uffiċċjugħall-Kummerċ Ġust, id-Direttorat għas-Sorveljanza tas-Suq, u oħrajn.Bdejna wkoll proċess ta’ diversifikazzjoni bil-għan li tinbena industrija msejsa fuq l-għarfien, billigħarafna li ma kienx strateġikament vijabbli għal Malta li tkompli tiddependi biss fuq l-industrijatradizzjonali. Jiena kburi ngħid illi inkiseb suċċess enormi f’dan il-proċess ta’ diversifikazzjoni. Illumnistgħu naraw, biex insemmi xi ftit eżempji, is-settur tas-servizzi finanzjarji, l-industrija tal-farmaċewtiċiu s-settur ta’ l-ICT bħala tlieta mill-aktar setturi mikro-ekonomiċi b’saħħithom f’Malta – il-kobor ta’ danis-suċċess nistgħu nifhmuh biss meta niftakru li sa inqas minn ħmistax-il sena ilu dawn iż-żewġ setturiqajla kienu jeżistu.L-isfidi, madanakollu, jeħtieġu illi niggvernaw bi ħsieb strateġiku u billi nħarsu ‘l quddiem. Illum ilġurnataMalta wkoll qed tiffaċċja sfidi, għalkemm differenti minn dawk li rajna u għelibna b’suċċessmatul il-vjaġġ li qbadna minn minndu ksibna l-istat ta’ Nazzjon Sovran. Qed niffaċċjaw, fost affarijietoħrajn, l-isfidi tal-globalizzazzjoni, l-ambjent, il-bidla fir-realtà demografika, u l-produttività. Huwa għaldan l-iskop illi, fuq rakkomandazzjoni mill-Federazzjoni ta’ l-Industrija, dddeċidejna li nfasslu din l-Istrateġija għall-Industrija. Huwa biss jekk nifhmu l-isfidi li qed niffaċċjaw u d-direzzjoni li qed infittxu linistgħu, għal darb’oħra, noħorġu aktar b’saħħitna u rebbieħa.L-Istrateġija dwar l-Industrija, li għandi l-pjaċir nippreżenta, tadotta strateġija fuq żewġ livelli. L-ewwelnett, jeħtieġ li ngħollu l-livell ta’ l-industrija f’Malta, kemm fir-rigward tal-‘bażi industrijali tradizzjonali’jew ‘l-ekonomija l-ġdida’, sabiex l-bażi industrijali Maltija tikseb valur miżjud ta’ kwalità għolja u tkabbirtal-produttività li jippermettilha tikkompeti b’suċċess fi swieq barranin kif ukoll fis-suq domestiku. Fuqit-tieni livell, l-istrateġija tidentifika s-setturi u l-attivitajiet industrijali li lejhom għandha timmira Maltaf’dak li jirrigwarda investiment ġdid – kemm lokali kif ukoll barrani.Nixtieq inrodd ħajr lill-organizzazzjonijiet u l-individwi kollha li taw sehemhom fit-tfassil ta’ din l-istrateġija. Jiena fiduċjuż illi l-impenn u l-isforz li rajna matul dan il-proġett ser ikomplu matul l-implimentazzjoni tiegħu.Dr Lawrence GonziPrim MinistruStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna i

L-Istrateġija tipproponi illi dawn huma s-Setturi u Attivitajiet li lejhom għandha timmira Malta:Setturi u Attivitajiet ImmiratiEdukazzjoniKura tas-SaħħaSottokuntrattar ta’ Proċessi tan-NegozjuĠestjoni FinanzjarjaKonsulenza ProfessjonaliServizzi KreattiviLoġistika u MagażinaġġBijo-teknoloġijaBijo-informatikaFarmaċewtiċiICTManifattura u Servizzi tat-TekonoloġijaAvvanzataAttivitajiet u Manutenzjoni MarittimiAvjazzjoni u ManutenzjoniL-Istrateġija dwar l-Industrija tillimita r-rakkomandazzjonijiet tagħha dwar Riċerka u Innovazzjoni għallmiżuri fiskali billi l-Istrateġija Nazzjonali dwar Riċerka u Innovazzjoni (NSRI) tissottomettirakkomandazzjonijiet biex jinbena qafas sostenibbli għar-R&I. Nirrakkomandaw bis-saħħa illi l-Istrateġija għall-Industrija tinqara flimkien ma’ l-NSRI.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna vi

06.2.4 Naffermaw mill-Ġdid l-Iskemi ta’ Apprendistatu ta’ Assenjazzjoni bħala l-Pulmun ta’ l-Industrija 3806.2.5 Nikkumplimentaw il-Bini fuq Medda ta’ Żmien Twila ta’ Bażi KapitaliUmana B’Livell Għoli ta’ Kapaċità u Riċerka mal-Mobilità Internata’ dawn il-Kapaċitajiet 3906.2.6 Nappoġġaw l-Orjentazzjoni ta’ l-Esportazzjoni b’Marketingta’ l-Ogħla Kwalità u Livell Għoli ta’ Kompetenza 4006.2.7 Ħarsien u Tisħiħ tal-Vantaġġ Kumparattiv ta’ Malta fir-Riżorsi Umani 4106.3 Kisba ta’ Valur Miżjud ta’ Kwalità Għola u Żieda fil-Produttività ta’ l-Industrija 4106.3.1 Titjib ta’ l-Industrija fir-Rigward tal-Kwalità u l-Istandards 4106.3.2 Niżguraw Tkabbir tal-Produttività 4406.4 Clustering u Networking bejn l-Industrija u l-Gvern 4506.4.1 Attivazzjoni ta’ Inizjattivi ta’ Clusters bejn Bejjiegħa fil-Katinatal-Provvista (Supply Chain Vendors Clusters Initiatives - SCVCI) 4506.4.2 Attivazzjoni ta’ Inizjattivi ta’ Clusters ta’ Gruppi Industrijali(Industry Grouping Clusters Initiatives - IGCI) 4706.4.3 Attivazzjoni ta’ Inizjattivi Mmirati ta’ Clusters Nazzjonali(Targeted National Clusters Initiatives - TNCI) 4906.5 Inċentivi għall-Kapaċità ta’ Riċerka, Żvilupp u Innovazzjoni (R&Ż&I) 5106.5.1 Definizzjoni mill-Ġdid tar-Riċerka, l-Iżvilupp u l-Innovazzjonibiex iħaddnu Ħiliet, Proċessi u Servizzi 5106.5.2 Intensifikazzjoni ta’ l-Għajnuna għall-Clustering ta’ l-Industrijama’ l-SMEs u Istituzzjonijiet ta’ l-Edukazzjoni Għolja 5206.5.3 Adozzjoni tar-Reviżjoni tal-Kummissjoni Ewropeadwar Miżuri ta’ Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I 5306.5.4 Għoti ta’ Inċentivi biex l-Industrija Tieħu r-Responsabbiltà Soċjali li TgħinInizjattivi biex ix-Xjenza u t-Teknoloġija (S&T) isiru Aktar Popolari 5406.5.5 Kisba ta' Sħubija bejn il-Gvern u l-Industrija biex jiġu Ffinanzjati06.5.6 Inizjattivi Orizzontali ta' R&D&Ż Orjentati lejn in-Negozju 5406.6 L-Iffaċilitar ta’ Aċċess għall-Finanzi 5506.6.1 Titjib ta’ l-Aċċessibbiltà għal Garanziji 5506.6.2 Ħolqien ta’ Netwerk ta’ Anġli tan-Negozju fuq Livell Istituzzjonali 5506.6.3 Attivazzjoni ta’ Kapital ta’ Riskju 5606.6.4 L-Iffaċilitar ta’ l-Assigurazzjoni tal-Kreditu 5706.6.5 Tqassim ta’ Informazzjoni dwar Sorsi ta’ Finanzjament 5706.6.6 Tisħiħ ta’ Mikro-kreditu għall-SMEs 5706.6.7 Sorveljanza ta’ Regoli dwar Għajnuna mill-Istat għall-Kapital ta’ Riskju 5806.7 Spinta ġdida għall-Kondizzjonijiet u l-InfrastrutturaEssenzjali biex tiġi Żgurata l-Kompetittività 5806.7.1 Kondizzjoni Essenzjali: Kontroll ta’ l-Inflazzjoni 5806.7.2 Riforma fil-Katina ta’ Servizzi ta’ Trasport u Loġistika 5906.7.3 Titjib ta’ Servizzi ta’ Laboratorji, Testijiet u Assigurazzjoni tal-Kwalità 6206.7.4 Titjib ta’ Parks Industrijali 6206.7.5 Branding ta’ Malta bħala post għall-Investiment 6306.7.6 Twaqqif ta’ Ċentri tat-Teknoloġija u Kummerċjali 64Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna viii

06.8 Orjentament tal-Gvern bħala Sieħeb għall-Industrija 6406.8.1 Introduzzjoni Portal ta’ l-Industrija bħala l-Pern tal-KummerċElettroniku bejn in-Negozju u l-Gvern 6406.8.2 Tnaqqis tal-Piż Regolatorju Amministrattiv għall-Industrija 6506.8.3 Nippremjaw Tmexxija Tajba mill-Industrija 6706.8.4 Niffaċilitaw il-Kisba ta’ Tmexxija Tajba mill-Industrija 6806.8.5 Allinjament tas-Siegħat tax-Xogħol tal-Gvern mal-Katina tal-Produttività 6906.8.6 Innovazzjoni tal-Ġestjoni u l-Amministrazzjoni Pubblika Innovattivi li Jiffaċilitaw l-Industrija 7006.8.7 Stabbilitment ta’ Qafas Leġiżlattiv li Jagħti Spinta lit-Tkabbir ta’ l-Industrija 7006.8.8 Jiġu Żgurati Reazzjonijiet b’Ħeffa f’Xena Internazzjonalili Qed Tinbidel b’Ritmu Mgħaġġel 7106.9 Il-Gvern u l-Industrija Jaħdmu Id f’Id biex Isolvu Sfidi Ġodda 7107. Ġabra fil-Qosor tar-Rakkomandazzjonijiet 73DijagrammiDijagramma 01: Interazzjoni ta’ Inizjattiva ta’ Clusters bejn Bejjiegħa fil-Katina tal-Provvista attivata 46Dijagramma 02: Interazzjoni ta’ Inizjattiva ta’ Clusters ta’ Gruppi Industrijali attivata 48Dijagramma 03: Attivazzjoni ta’ Inizjattiva Mmirati ta’ Clusters Nazzjonali attivata 50TabelliTabella 01: SWOT kif ippreżentata fil-Qafas Nazzjonali ta’ Riforma Strateġika 9Tabella 02: Kompetizzjoni tal-Forum Ekonomiku Dinji ta’ l-2005 11Tabella 03: Il-Klassifikazzjoni ta’ Malta fl-Indiċi tat-Tkabbir u l-Kompetittività 11Tabella 04: Il-Fatturi l-Aktar Problematiċi biex Isir Negozju f’Malta 12Tabella 05: Il-Karta tal-Bilanċ tal-Kompetittività ta’ Malta 12Tabella 06: Miżuri Fiskali għar-R&Ż&I Applikati minn xi Pajjiżi Ewropej Magħżula 17Tabella 07: Objettiv iffissat għal Miżuri Fiskali ta’ R&Ż&I Applikat minn xi Pajjiżi Ewropej Magħżula17Tabella 08: Gruppi li Lejhom Huma Mmirati l-Miżuri Fiskali tar-R&Ż&I Applikati minn xi PajjiżiTabella 09:Ewropej 18Oqsma li Lejhom Huma Mmirati l-Miżuri Fiskali tar-R&Ż&I Applikati minn xi PajjiżiEwropej Magħżula 18Tabella 10: Distribuzzjoni ta’ Importazzjonijiet u Esportazzjonijiet Settorjali bħala % ta’ l-Importazzjonijiet u l-Esportazzjonijiet Totali 20Tabella 11: Bilanċ ta’ Pagamenti ta’ Malta 20Tabella 12: Importazzjoni u Esportazzjoni ta’ Servizzi lejn u minn Malta 21Tabella 13: Rati ta’ Tkabbir Annwali ta’ l-Ekonomija Maltija f’Termini Nominali u Reali(2000 / 2005) 24Tabella 14: Indiċi ta’ l-Inflazzjoni 25Tabella 15: Numru ta’ Impjegati fl-Industrija għal kull Kategorija 26Tabella 16: Total ta’ Persuni Impjegati skond l-Attività Ekonomika 27Tabella 17: Rati ta’ Qgħad (Sors - Stħarriġ dwar il-Forza tax-Xogħol) 28Tabella 18: Total ta’ Studenti li Ħadu Edukazzjoni Terzjarja Kklassifikati skond is-Sess(Sena akkademika 2003 / 2004) 28Tabella 19: Studenti li Ħadu Edukazzjoni Terzjarja skond il-Qasam, il-Livell ta’ ISCED u s-Sess(2003 / 2004) 29Tabella 20: Gradwati skond il-Qasam ta’ Studju, il-Livell ISCED u s-Sess(2002 / 2003 – 2003 / 2004) 29Tabella 21: Studenti ta’ l-MCAST li Ħadu Edukazzjoni Teknika skond il-Qasam u s-Sess(2003 / 2004) 30Tabella 22: Tagħlim Tul il-Ħajja Skond is-Sess 30Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna ix

GraffsGraff 01: Investiment Dirett Nett f’Malta 21Graff 02: Dħul ta’ Investiment Dirett Barrani 22Graff 03: Intensità ta’ l-Investiment Dirett Barrani 22Graff 04: Investiment Dirett Barrani f’Malta Per Capita 23Graff 05: Rata ta’ Tkabbir Reali tal-PGD tal-Volum tal-PGD – Perċentwal fuq Snin Preċedenti 24Graff 06: Manifattura - Valur Miżjud Totali skond l-Ispiża tal-Fatturi tal-Produzzjoni 25Graff 07: Kompożizzjoni Per Capita tal-Valur Miżjud skond l-Ispiża tal-Fatturi tal-Produzzjoni 26Graff 08: Total ta’ Persuni Impjegati Taħt Kategoriji Wiesgħin 27AppendiċiAppendiċi A: Laqgħat ta’ KonsultazzjoniAppendiċi B: BiblijografijaAppendiċi C: Analiżi tal-Qagħda Internazzjonali, Lokali u Reġjonali Mħejjija minn Malta EnterpriseAppendiċi D: Sommarju Eżekuttiv u Rakkomandazzjonijiet ta’ l-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni: 2007 – 2010Appendiċi E: Analiżi SWOT Imħejjija minn Malta EnterpriseAppendiċi F: Miżuri Fiskali għar-R&Ż&I Attwalment Fis-SeħħAppendiċi G: Metodoloġija Proposta għall-Istima ta’ l-Impatt tar-RiskjuStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna x

AkronomiBPABPOBRUB2BB2CB2GEAPETCFOIPGDBusiness Promotion Act (l-Att dwar il-Promozzjoni tan-Negozju)Business Process Outsourcing (Sottokuntrattar ta’ Proċessi ta’ Negozju)Better Regulation Unit (Taqsima għal Regolazzjoni Aħjar)Business-to-Business e-Commerce (Kummerċ Elettroniku bejn Negozju u Ieħor)Business-to-Consumer e-Commerce (Kummerċ Elettroniku bejn Negozju u Konsumatur)Business-to-Government e-Commerce (Kummerċ Elettroniku bejn Negozju u l-Gvern)Environment Action Plan (Pjan ta’ Azzjoni Ambjentali)Employment and Training Corporation (Korporazzjoni għax-Xogħol u t-Taħriġ)Federation of IndustryProdott Gross DomestikuICT Information Communications and Technology (Teknoloġija tal-Komunikazzjonijiet u ta’ l-Informazzjoni)IDBIGCIISInvestiment Dirett BarraniIndustry Grouping Cluster(s) Initiative (Inizjattiva ta’ Cluster(s) ta’ Gruppi Industrijali)Industry Strategy (Strateġija għall-Industrija)IPSE Institute for the Promotion of Small Enterprise (Istitut għall-Promozzjoni ta’ l-Intrarpiżi ż-Żgħar)MCAST Malta College for Arts, Science and Technology (Kulleġġ Malti għall-Arti, ix-Xjenza u t-Teknoloġija)MEMFSAMSAMTAMIIITLIFENCHEMIPMOSNRPNSONSRFMalta EnterpriseMalta Financial Services Authority (l-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji)Malta Standards Authority (l-Awtorità Maltija ta’ l-Istandards)Malta Tourism Authority (l-Awtorità Maltija tat-Turiżmu)Ministry for Investments, Industry and Information Technology (il-Ministeru għall-Investiment, Industrija u Teknoloġija ta’ l-Informatika)Financial Instrument for the Environment (Strument Finanzjarju għall-Ambjent)National Commission for Higher Education (Kummissjoni Nazzjonali għall-EdukazzjoniGħolja)Malta Industrial Parks LtdMotorways of the Sea (Mgħodijiet tal-Baħar)National Reform Programme (Programm ta’ Riforma Nazzjonali)National Statistics Office (l-Uffiċċju Nazzjonali ta’ l-Istatistika)National Strategic Reference Framework (Qafas Nazzjonali ta’ Referenza Strateġika)Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna xi

NSRI National Strategy for Research and Innovation (Strateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni)NVQOPMR&ŻR&Ż&IRIASCVCISETSMEsSWOTStrateġijaTCCTEN-TTNCIUEKwalifika Vokazzjonali Nazzjonali (Kwalifika Vokazzjonali Nazzjonali)Office of the Prime Minister (Uffiċċju tal-Prim Ministru)Riċerka u ŻviluppRiċerka, Żvilupp u InnovazzjoniRegulatory Impact Assessment Methodology (Metodoloġija ta’ Stima ta’ l-ImpattRegolatorju)Supply Chain Vendor Cluster(s) Initiative (Inizjattiva ta’ Clusters bejn Bejjiegħa fil-Katinatal-Provvista)Science, Engineering and Technology (Xjenza, Inġinerija u Teknoloġija)Small and Medium Enterprises and Micro-Enterprises (Intrapriżi ta’ Daqs Żgħir u Medju uMikro-Intrapriżi)Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats (Punti ta’ Saħħa, Punti ta’ Dgħjufija,Opportunitajiet u Theddidiet)L-Istrateġija Dwar l-IndustrijaTechnology and Commercial Centres (Ċentri ta’ Teknoloġija u Kummerċ)Trans-European Networks for Transport (Netwerks Trans-Ewropej għat-Trasport)Targeted National Cluster(s) Initiative (Inizjattiva Mmirata ta’ Clusters Nazzjonali)Unjoni EwropeaStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna xii

DaħlaKapitlu 0101.1 Termini ta’ ReferenzaIl-Prim Ministru u l-Ministru għall-Investiment, Industrija u Teknoloġija ta’ l-Informatika stabbilixxewdawn it-termini ta’ referenza għat-tfassil ta’ Strateġija għall-Industrija (IS):(a)(b)(c)li tinbena fuq il-bażi tal-ħidma mwettqa mill-Malta Enterprise (ME) kif ukoll fuq il-bażi talfehmietta’ l-industrija;li tiġi mfassla direzzjoni strateġija għall-industrija li tħaddan:- Viżjoni- prinċipji strateġiċi li fuqhom hija msejsa din il-Viżjoni- vantaġġi komparattivi- setturi u attivitajiet potenzjali fuqhom għandna niffukaw;li jiġu indikati linji ġenerali ta’ azzjoni għall-implimentazzjoni tal-prinċipji strateġiċi.01.2 MetodoloġijaFit-tħejjija ta’ din l-IS, ġie adottat metodu konsultattiv. F’dan ir-rigward, il-Federazzjoni ta’ l-Industrija(FOI) kellha rwol importanti fl-organizzazzjoni ta’ serje ta’ laqgħat ma’ assoċjazzjonijiet industrijali,industrijalisti u intraprendituri minn firxa ta’ setturi.Saru laqgħat ma’ korpi kostitwiti oħrajn ta’ min iħaddem u ntbagħtu stediniet lill-unions. Saru wkolllaqgħat ma’ għadd ta’ entitajiet governattivi magħżula. Lista tal-laqgħat ta’ konsultazzjoni li saru hijamehmuża fl-Appendiċi A.Sar ukoll studju ta’ kitbiet dwar l-iżviluppi fl-istrateġiji industrijali u l-linji politiċi fl-Unjoni Ewropea (UE),fi Stati Membri speċifiċi, kif ukoll f’pajjiżi oħrajn. Dawn huma ppreżentati fl-Appendiċi B.01.3 LimitazzjonijietFit-tħejjija ta’ l-IS, l-industrija hija ddefinita primarjament bħala entitajiet kummerċjali li jaqgħu taħtdawn il-kategoriji:(a)(b)(c)investimenti fil-forma ta’ IDB f’kull qasam ħlief f’dawk tal-bejgħ bl-imnut, bejgħ bl-ingrossa(jiġifieri li ma jinkludix distribuzzjoni internazzjonali), turiżmu jew agrikoltura.industriji lokali orjentati lejn l-esportazzjoni ħlief dawk fis-settur agrikolu.industriji lokali orjentati lejn is-suq domestiku fis-setturi tal-manifattura jew tas-servizzi.Il-miżuri orizzontali diskussi, fejn applikabbli, għandhom impatt fuq kull forma ta’ negozju – inklużi l-industrija tal-bejgħ bl-imnut u tat-turiżmu.Fil-każijiet l-oħrajn kollha, l-IS teskludi l-industrija tal-bejgħ bl-imnut u tat-turiżmu mill-qasam ta’applikazzjoni tagħha.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 1

Ambjent fi Stat ta’ BidlaKapitlu 02Malta, s’issa, irnexxielha tamministra b’suċċess it-tranżizzjoni minn kolonja għal Nazzjon indipendenti.Dan is-suċċess intlaħaq ukoll fl-isfera ekonomika. Malta ddiversifikat, inizjalment, il-bażi ekonomikatagħha minn ekonomija militari għal waħda orjentata lejn it-turiżmu u lejn il-manifattura ħafifa u kbira.Fis-snin disgħin seħħet tranżizzjoni oħra hekk kif Malta stabbilixxiet l-infrastrutturi ħfief u kbarmeħtieġa biex tiddiversifika b’mod aggressiv lejn is-setturi ta’ l-għarfien u tas-servizzi kif ukoll lejn ilmanifatturata’ valur miżjud għoli. Fir-rigward ta’ din l-ewwel kategorija, inkiseb suċċess fis-setturi ta’ l-Informazzjoni, il-Kommunikazzjoni u t-Teknoloġija (ICT) u s-Servizzi Finanzjarji, li huma fost l-aktarsetturi mikro-ekonomiċi li sejrin tajjeb, waqt li fir-rigard tat-tieni kategorija, inkiseb suċċess billi ġieattirat Investiment Dirett Barrani (IDB) fl-industrija tal-farmaċewtiċi.Minkejja s-suċċessi tagħna, l-ambjent li fih naħdmu jinsab fi stat ta’ bidla. Il-pressjonijiet esternigħandhom konsegwenzi kbar fuq Nazzjon żgħir bħal tagħna. Il-fatturi interni jeħtieġu direzzjoni ffukatamill-aspett maniġerjali u strateġiku sabiex inħarsu u nkomplu nibnu fuq il-vantaġġi komparattivitagħna. Strateġija għall-Industrija li tistabbilixxi l-viżjoni, l-enfasi strateġika u l-azzjonijiet li għandhomjittieħdu f’pajjiżna b’hekk hija ta’ importanza fundamentali. Din għandha tistabbilixxi r-riformigħaddiena meħtieġa biex l-industrija Maltija jkollha l-għodda meħtieġa biex mhux biss tkun tista’tkampa f’ambjent dinamiku, iżda wkoll biex toħroġ rebbieħa u tkompli tkattar il-ġid u l-prosperità.Dawn li ġejjin huma meqjusin bħala l-elementi ewlenin tal-bidla li qed tiffaċċja Malta. Analiżi dettaljatatal-qagħda internazzjonali, lokali u reġjonali mħejjija mill-ME qed tiġi mehmuża bħala l-Appendiċi Ċ.01. GlobalizzazzjoniIl-progress fl-ICT qed ibiddel id-dinja f’ekonomija globali. L-istrateġiji, l-azzjonijiet u l-prattiċili kienu n-norma sa ftit ilu, jiġifieri sat-tmiem ta’ l-aħħar seklu issa qed isiru dejjem aktarantikwati. Jekk nazzjon, u wisq iktar kumpanija, ma jkunx kapaċi jadatta għal din ir-realtà l-ġdida, dan jista’ jwassal għal konsegwenzi serji. Malta diġà qed tħoss l-impatt talglobalizzazzjonihekk kif parti mill-bażi industrijali tagħha li kienet tiddependi fuq spejjeżbaxxi issa qed tintlaqat ħażin mill-iġganti ekonomiċi l-ġodda bħaċ-Ċina u l-Indja li għandhomstrutturi bi spejjeż ferm aktar baxxi.Il-globalizzazzjoni, madanakollu, toffri wkoll vantaġġi strateġiċi għal Malta. Bħala Nazzjon lil-vantaġġ komparattiv ewlieni tiegħu huwa l-forza tax-xogħol flessibbli u edukata tiegħu,Malta tista’ tikkompeti f’dawk l-oqsma fejn l-ICT iġġib fix-xejn l-iżvantaġġ ġeografiku ukompetittiv ta’ l-insularità. Dan japplika b’mod partikolari għall-ekonomija u s-servizzi ta’ l-għarfien. Malta tista’ wkoll tpoġġi ruħha f’pożizzjoni biex tieħu vantaġġ minn kumpaniji multinazzjonalili ttrasferew is-servizzi ta’ għarfien u servizzi relatati lejn pajjiżi bi spejjeż bxxi,iżda li issa qed jikkunsidraw id-deċiżjonijiet tagħhom mill-ġdid hekk kif intebħu illi l-kwalitàġiet preġudikata. Eżempju dirett ta’ dan huwa s-settur taċ-ċentri tat-telefonati.Il-globalizzazzjoni tista’ tkun ukoll pożitiva għall-bażi industrijali ‘tradizzjonali’ ta’ Malta.Studji riċenti li saru minn PriceWaterhouseCoopers għall-Ministeru għall-Ivestiment,lndustrija u Teknoloġija ta’ l-Informatika (MIIIT) juru illi l-industrija għadha lura f’dak lijirrigwarda l-kummerċ elettroniku; kemm jekk dan huwa minn negozju għal negozju (B2B);negozju għall-gvern (B2G); kif ukoll biex tbiegħ il-prodotti u s-servizzi tagħha direttament lillkonsumatur(B2C). F’dan il-każ, ukoll, l-ICT tista’ tiftaħ swieq ġodda internazzjonali jekk tiġiapplikata b’mod strateġiku.02. Il-Vitalità ta’ l-GħarfienId-dinja saret ħafna aktar sofistikata u tiddependi fuq it-teknoloġija. Maż-żmien l-għaqda bejn it-teknoloġija u n-negozju, it-teknoloġija u l-produttività, u t-teknoloġija ul-kompetittività aktarx li tkompli tiżdied, potenzjalment b’mod esponenzjali. Iż-żieda filkompetittivitàteħtieġ investimenti kapitali kbar sabiex jitnaqqsu l-ispejjeż rikorrenti. Ilħtieġagħall-għarfien m’hijiex biss relevanti għal dawk l-industriji li jipprovdu servizziStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 3

ta’ valur miżjud għoli, iżda wkoll fl-industriji tradizzjonali fejn il-magni wkoll qed isirudejjem aktar sofistikati.Tabilħaqq, is-suċċess fil-ġejjieni ta’ Malta jiddependi ħafna fuq kemm jirnexxilna nżommuforza tax-xogħol li jkollha l-għarfien, tkun flessibbli, ikollha diversi ħiliet u tkun kapaċi tadattamalajr għal bidliet fit-teknoloġija kif ukoll fin-negozju. Fl-industriji tradizzjonali, waqt li aktarma jgħaddi ż-żmien Malta ser tkun dejjem inqas kapaċi tikkompeti biss bil-prezzijiet, il-fatturta’ l-għarfien ser isir vantaġġ komparattiv essenzjali. Fis-setturi ta’ l-għarfien u s-servizzi,fejn Malta hija relattivament kompetittiva fl-Ewropa, il-fattur ta’ l-għarfien jagħti vantaġġkompetittiv.Fejn ikun hemm nuqqasijiet ta’ impjegati b’livelli għoljin ta’ ħila, Malta trid timporta dawn ilkapaċitajietsakemm tibni bażi ta’ kapital uman indiġinu adegwat billi n-nuqqas ta’ ħilietixekkel il-kapaċità ta’ Malta li tirreaġġixxi malajr biex tottimizza l-opportunitajiet li jinħolquminn swieq ġodda.03. Żieda fl-Ispejjeż RikorrentiIl-livell ta’ l-għixien f’Malta żdied, kif għandu jkun u kif dejjem għandu jimmira li jagħmel danil-pajjiż. Dan, madanakollu, kellu effett fuq il-bażi tal-kompetittività tan-nazzjon. Min-naħa l-oħra, jinqalgħu ċirkostanzi esterni, li Malta m’għandha ebda kapaċità li tinfluwenzaminħabba ċ-ċokon tagħha u l-ekonomiji ta’ skala. Eżempju ta’ dan huwa l-għoli fil-prezzijiettaż-żejt. B’hekk, huwa essenzjali li l-pajjiż inaqqas il-bażi ta’ l-ispejjeż tiegħu billi jiżgura titjibfil-prezz totali ta’ assi, fejn dan ikun meħtieġ.F’dan ir-rigward, l-ispejjeż strutturati fis-settur pubbliku għandhom jitneħħew bla ħnienasabiex jinħelsu finanzi għal investiment produttiv u ‘attiv’. L-ineffiċjenzi, il-metodi ta’ xogħolantikwati u l-proċeduri arkajċi wkoll għandhom jitneħħew sabiex l-interazzjoni bejn l-industrija (fil-katina tal-produttività tagħha), mal-gvern tkun waħda effettiva, effiċjenti uekonomika. B’mod parallel, l-awtoritajiet regolatorji għandhom jiżguraw illi r-regolazzjoni tiġissimplifikata u fejn ikun possibbli tiġi mminimizzata sabiex ma jiddaħħlu ebda piżijiet żejdaamministrattivi għall-industrija li jnaqqsu l-kompetittività.In-nuqqas ta’ kompetizzjoni f’xi aspetti tas-setturi ta’ l-ekonomija jteħtieġ li jiġi indirizzata.Potenzjalment, il-kompetittività tista’ teħtieġ għaqdiet bejn kumpaniji hekk kif l-industriji lokalijippruvaw jikkonsolidaw il-bażi ta’ spejjeż tagħhom. F’dan ir-rigward, il-qafas regolatorjugħandu jkun tali illi jirrikonoxxi l-ħtieġa għal dawn l-għaqdiet waqt li fl-istess ħin jiżgura illidawn iwasslu għal benefiċċji għall-konsumaturi.04. Sħubija fl-UEIs-sħubija ta’ Malta fl-UE teħtieġ regoli ġodda li l-industrija u l-amministrazzjoni pubblikajridu jadattaw għalihom. Malta trid tkompli tieħu rwol attiv fl-UE biex tinfluwenza u ssawwarir-regoli l-ġodda sabiex dawn jirriflettu r-realtajiet ta’ Malta biex ikomplu jipprovdu mezzgħat-tkabbir u l-kwalità.Min-naħa l-oħra, is-sħubija fl-UE tipprovdi wkoll opportunitajiet ġodda. Malta issa hija partimis-Suq Waħdieni, u l-industrija tridu tisfrutta dawn l-opportunitajiet. Barraminnhekk, issħubijafl-UE tippermetti lill-industrija li tipparteċipa fil-firxa wiesgħa ta’ skemi ta’finanzjament orjentati biex jagħmlu lill-Ewropa aktar kompetittiva. L-industrija trid tikseb l-għarfien meħtieġ, jew tixtri l-ħila esperta meħtieġa, biex tisfrutta dawn l-opportunitajiet.Madanakollu, dan jeħtieġ ukoll qafas industrijali u governattiv aktar flessibbli u effiċjentisabiex ikunu jistgħu jiġu sfruttati l-opportunitajiet fit-termini ta’ żmien ta’ l-UE u mhux dawklokali.05. Popolazzjoni li Qed TixjiħIl-popolazzjoni Maltija qed tixjiħ. Sa l-2035 kważi terz tal-popolazzjoni Maltija ser ikollhaaktar minn 60 sena. Dan jeħtieġ li tittieħed azzjoni biex tiżdied ir-rata ta’ parteċipazzjoni fissuqtax-xogħol fost il-gruppi kollha, u tiddaħħal kultura ta’ tagħlim tul il-ħajja u żviluppStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 4

professjonali kontinwu fil-‘qlub u l-imħuħ’ tal-ħaddiema Maltin, billi l-adozzjoni ta’ prattiċi ta’xogħol ġodda trid tibqa’ għaddejja mingħajr waqfien.06. Kwistjonijiet AmbjentaliL-ambjent qed isir dejjem aktar wieħed mill-kwistjonijiet u oqsma politiċi l-aktar importanti. Ilħtieġali l-ambjent jiġi mmaniġġjat b’mod aħjar teħtieġ l-introduzzjoni ta’ regolamenti ġodda.F’ħafna każijiet, biex jiġu sodisfatti dawn ir-regolamenti huwa meħtieġ investimentkonsiderevoli, b’mod partikolari fin-nuqqas ta’ ekonomiji ta’ l-iskala.Min-naħa tagħha, l-industrija trid tpatti għall-ispiża tal-konformità bl-opportunitajiet ta’gwadann fil-kompetittività – użu aħjar ta’ prodotti sekondarji u riċiklaġġ; tnaqqis ta’ skart;titjib fl-effiċjenza ta’ l-enerġija, eċċ. Min-naħa tieħu, il-gvern għandu jaħdem id f’id ma’ l-industrija biex ineħħi konġestjonijiet u jdaħħal regolamenti b’mod li jippermetti transizzjonimaniġevoli.07. Aċċess għal finanziWaqt li l-aċċess għal finanzi għall-industriji aktar kbar, kif ukoll għal investiment kapitaliintensiv ma jidhirx li hu problema, huwa evidenti illi l-aċċess għall-finanzi għall-ekonomija ta’l-għarfien li tiddependi fuq ‘proprjetà intellettwali” u mhux fuq “ġebel u tikħil’, kif ukoll għalIntrapriżi ta’ Daqs Żgħir u Medju u Mikro-Intrapriżi (minn hawn ’il quddiem SMEs hijaddefinita biex tinkludi wkoll Mikro-Intrapriżi), u għal kapital ta’ riskju għal kumpaniji ġoddagħadu mhux żviluppat biżżejjed.Il-ħtieġa li jiġi żviluppat aċċess għal qafas ta’ finanzjament għal dawn is-setturi ewlenin talbażiindustrijali tagħna hija ta’ importanza kritika għat-tkabbir futur ta’ kumpaniji eżistenti, kifukoll għall-ħolqien ta’ industriji ġodda f’Malta.08. Produttività u TkabbirL-istudji internazzjonali juru illi hemm korrelazzjoni b’saħħitha bejn it-tkabbir tal-produttività,min-naħa waħda, u l-applikazzjoni ta’ ICT, innovazzjoni u ristrutturar ta’ proċessi u l-adozzjoni ta’ standards min-naħa l-oħra. Per eżempju, Komunika mill-KummissjoniEwropea bl-isem ‘Productivity: The Key to Competitiveness of European Economies andEnterprises’ tikkonkludi illi karatteristika komuni fost dawn l-Istati Membri li għandhomtkabbir b’saħħtu fil-produttività komparabbli ma’ jew aħjar minn dik ta’ l-Istati Uniti f’dawn l-aħħar snin hi l-użu mifrux ta’ l-ICT.” 1L-industrija għandha, għaldaqstant, tagħmel għażliet bejn strateġiji ffukati fuq tnaqqis flispejjeżpermezz tal-ħatt u l-posponiment ta’ investimenti fi prodotti kapitali ġodda jew billijiġu ristrutturati permezz ta’ titjib tar-riżorsi, investimenti u proċessi sabiex b’hekk jiġumegħluba l-konġestjonijiet li jagħmlu d-differenza bejn prattika medja u l-aħjar prattika.Min-naħa tiegħu, il-Gvern għandu jsir sieħeb ta’ l-industrija; kemm billi jneħħi konġestjonijietstatutorji jew ta’ xorta oħra li għandhom impatt fuq il-produttività kif ukoll billi jgħin lillindustrijabiex tagħmel il-bidliet meħtieġa mit-tkabbir tal-produttività.09. Riċerka, Żvilupp u InnovazzjoniIr-Riċerka, l-Iżvilupp u l-Innovazzjoni (R&Ż&I) jinsabu fil-qalba tat-tkabbir tal-produttività kifukoll tat-tqegħid ta’ prodotti u servizzi ġodda fuq is-suq. L-industrija m’għandhiex tħares lejnl-R&Ż&I bħala spiża iżda bħala investiment. Il-Gvern, min-naħa tiegħu, għandu jintroduċi l-qafas meħtieġ biex jippermetti R&Ż&I mmexxi b’mod aggressiv min-negozji f’Malta.Ta’ min wieħed isemmi illi l-IS tirestrinġi r-rakkomandazzjonijiet tagħha fuq l-R&Ż&I għalmiżuri fiskali li l-Gvern għandu jikkunsidra li jdaħħal. Ir-rakkomandazzjonijiet għall-bini ta’1Pġ 7, Productivity: The Key to Competitiveness of European Economies and Enterprises, 21 ta’ Mejju 2002, COM(2002) 262finali, [SEC(2002) 528], BrussellStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 5

SfondKapitlu 0303.1 Tqegħid ta’ Malta f’Pożizzjoni tajba għal Tkabbir IndustrijaliFl-1999, il-Gvern Ħareġ White Paper bl-isem ‘Prosperità fil-Bidla: Sfidi u Opportunitajiet għall-Industrija’. Il-White Paper ħarset kemm lejn l-ambjent internazzjonali kif ukoll lejn dak makro umbagħad issottomettiet rakkomandazzjonijiet dwar it-titjib tal-kompetittività, il-ħolqien ta’ qafas bażilari,xjenza u teknoloġija, ħtiġijiet infrastrutturali, u industrija u l-ambjent.Il-White Paper ipproponiet illi l-istrateġija għal Malta għandha tkun li tippermetti, tmexxi u sservi bħalapern fl-iżvilupp ta’ fus li jwassal mill-Ewropa Ċentrali sa Malta u jgħaqqadhom mar-reġjun ta’ l-Afrikata’ Fuq, kif ukoll konnessjonijiet lejn il-fus vitali Ewropew. L-għan ta’ l-istrateġija kien li Malta titpoġġaf’pożizzjoni fejn tkun tista’ tisfrutta l-pożizzjoni ġeografika tagħha biex issaħħaħ ir-relazzjoni bejnMalta, l-UE u r-reġjun tal-Mediterran. L-istrateġija sostniet illi Malta għandha timmassimizza l-potenzjaltagħha – minħabba l-pożizzjoni u l-karatteristiċi tagħha – biex tiżviluppa f’ċentru ewlieni ta’ attivitàf’dan ir-reġjun. L-istrateġija, fil-qofol, adottat metodu b’diversi binarji:- li jiġi pprovdut l-appoġġ finanzjarju u istituzzjonali meħtieġ għar-razzjonalizzazzjoni ta’SMEs kif ukoll biex jingħataw għajnuna biex jipproduċu prodotti b’valur miżjud aktar għoli;- biex tingħata għajnuna għal aktar tkabbir fis-setturi tal-manifattura;- biex jinfetħu oqsma ġodda li huma msejsa fuq vantaġġ komparattiv ewlieni; ir-riżorsi umani;l-oqsma ġodda jinkludu Servizzi ta’ Back Office, u ta’ ICT.Fl-2001, il-Ministeru għas-Servizzi Ekonomiċi ħejja abbozz ta’ politika industrijali. Il-politika, li għaldarb’oħra eżaminat l-ambjent internazzjonali u makro, ippreżentat rakkomandazzjonijiet relatati malbinita’ kapaċità fis-Settur Pubbliku (inklużi standards, sorveljanza tas-suq, pożizzjonar ta’ Malta, u l-konsolidazzjoni ta’ entitajiet relatati ma’ l-industrija), it-trasport, ir-riżorsi umani, ir-riċerka u l-iżvilupp, l-infrastruttura legali, u Għawdex bħala reġjun.L-abbozz tal-politika jistabbilixxi r-responsabbiltà tal-Gvern bħala waħda ta’ ffaċilitar – din tinkludi iddeterminazzjoniġenerali tal-mod kif għandha tevolvi l-industrija. Din ġiet iddefinita li tinkludi l-identifikazzjoni ta’ setturi ta’ attività magħżula b’mod konsistenti ma’ l-objettivi ekonomiċi wiesgħin talpajjiżu l-vantaġġ kompetittiv ta’ Malta kif ukoll il-provvediment ta’ l-infrastruttura u l-qafas regolatorjumeħtieġ li jippermettu u jiffaċilitaw it-tkabbir.L-abbozz tal-politika orjentat id-direzzjoni strateġika tagħha lejn il-promozzjoni ta’ l-industrija sabiextintegra dejjem aktar l-operazzjonijiet ta’ esportazzjoni fi ħdan il-filosofija ta’ negozju tagħhom.Barraminhekk, l-abbozz tal-politika poġġa s-sħubija fl-UE bħala l-enfasi ċentrali tal-gvern biexjiżviluppa lil Malta bħala ċentru ta’ attività reġjonali fin-negozju, l-industrija u l-kummerċ.Fl-2005, il-ME pproduċiet Strateġija u Politika interna dwar l-Intrapriża. Id-dokument – adottat bħalapolitika mill-MIIT) – adotta strateġija bbażata fuq “metodu ta’ clustering totali strateġiku” li permezztiegħu:- għadd ta’ setturi u sotto-setturi ekonomiċi huma identifikati biex jippermettu l-isfruttar ta’ l-assi strateġiċi ta’ Malta;- jiġu żviluppati sinerġiji u konnessjonijiet fi ħdan kull cluster bl-iskop li tiġi mmassimizzata l-effiċjenza ta’ l-attivitajiet mwettqa matul il-katina tal-valur;- jinħolqu sinerġiji u konnessjonijiet bejn il-clusters biex jiġi mmassimizzat l-appoġġ li l-clusters jistgħu jipprovdu lil xulxin.Il-Politika u l-Istrateġija dwar l-Intrapriża tipproponi serje ta’ rakkomandazzjonijiet u miżuri mifruxa fuql-aspetti kollha tal-katina ta’ valur ta’ l-intrapriża u identifikat 11-il qasam bħala ‘setturi lokali b’potenzjalStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 7

għoli” fil-mira li għandhom ikunu l-punti fokali ta’ promozzjoni ta’ l-investiment tal-ME. Dawn huma l-ICT; il-Kura tas-Saħħa inklużi l-farmaċewtiċi; is-servizzi maqsuma; irR&Ż&I; is-settur marittimu; l-avjazzjoni; il-loġistiċi internazzjonali; żejt u gass; films; ikel u xorb; u pubblikazzjoni u stampar.F’Ottubru 2005, il-Gvern ħareġ il-Programm ta’ Riforma Nazzjonali (NRP) bl-isem “Strateġija ta’Tkabbir ta’ Malta: Nindirizzaw l-Aġenda ta’ Liżbona’. Il-kompetittività hija waħda mill-ħames temistrateġiċi identifikati fid-dokument. F’dan ir-rigward, id-dokument jgħid:“Malta teħtieġ li jkollha politika ta’ intrapriża aktar komprensiva. Flimkien mal-karateristiċi speċifiċi tal-pajjiż,din is-sitwazzjoni qed tillimita l-kapaċità tal-komunità tan-negozju u tal-Gvern biex jagħmlu sforzikkonsolidat ġenerali u biex jorjentaw l-investiment lejn attivitajiet li jtejbu t-tkabbir. Għalkemm MaltaEnterprise fformulat l-istrateġija tagħha fuq perjodu ta’ żmien medju, li tidentifika setturi speċifiċi, u ligħandhom jibbenefikaw minn appoġġ finanzjarju, jeħtieġ li jiġi ddisinnjat qafas ta’ appoġġ aktar olistiku lijagħti direzzjoni lill-isforzi lejn is-setturi li ser jiġu identifikati fil-politika dwar l-intrapriża. …Sabiex jiġu indirizzati l-kompetittività u l-prijoritajiet ta’ Malta u jiġu implimentati l-linji politiċi hawn fuqimsemmija, il-Gvern qed jipproponi reviżjoni tal-politika ta’ intrapriża ta’ Malta li għandha tkun imsejsa fuqdawn il-pilastri:- Qafas ta’ appoġġ finanzjarju;- Regolazzjoni aħjar;- Amministrazzjoni Governattiva;- Riċerka u żvilupp;- Innovazzjoni;- ICT; u- Interkonnettività.” 2Barraminhekk, id-dokument jidentifika l-infrastuttura bħala suġġett kritiku ieħor li jeħtieġ li jingħataattenzjoni f’dan ir-rigward. Huwa jesprimi tħassib dwar il-fatt illi, minħabba l-pożizzjoni ġeografika ta’Malta, m’hemm ebda konnessjoni diretta minn fuq l-art ma’ l-Ewropa, b’hekk illi l-industrija Maltijatiddependi fuq konnessjonijiet bil-baħar għall-importazzjoni ta’ materja prima u għall-esportazzjoni talprodottitagħha. Barraminhekk, id-dokument jistabbilixxi l-ħtieġa li tiddaħħal kompetizzjoni fis-setturtas-servizzi ta’ utilità sabiex jiġu żgurati prezzijiet aktar kompetittivi u spejjeż aktar baxxi għallindustrija.Tema strateġika oħra hija indirizzata lejn l-impjieg. Issir referenza għar-rati baxxi ta’ parteċipazzjoni flimpjieg,b’mod partikolari tan-nisa, u jistabbilixxi miri flimkien ma’ miżuri ta’ appoġġ biex sa l-2010 r-rata ta’ impjieg totali tiżdied bi 3%, u r-rata ta’ impjieg tan-nisa b’7% u r-rata ta’ impjieg tal-ħaddiema bi2.4%.F’Marzu 2006, il-Ministeru tal-Finanzi ħareġ Qafas Nazzjonali ta’ Referenza Strateġika: 2007 sa l-2013 bħala abbozz ta’ dokument għall-konsultazzjoni. Dan jagħmel analiżi tal-punti ta’ saħħa, il-puntita’ dgħjufija, l-opportunitajiet u t-theddidiet (SWOT) ta’ Malta. Dawn huma identifikati skond kif ġej 3 :2Pġ 7-8, Programm ta’ Referenza Nazzjonali, L-Istrateġija ta’ Malta għat-Tkabbir u x-Xogħol: Nindirizzaw l-Istrateġija ta’Liżbona, Ottubru 2005, Kumitat tal-Kabinett dwar il-Kompetittività, Ministeru għall-Kompetittività u l-Komunikazzjoni, Taqsima ta’l-Effiċjenza tal-Maniġment3Analiżi SWOT, Qafas Nazzjonali ta’ Referenza Strateġika: 2007 sa 2013 (abbozz ta’ dokument għal konsultazzjoni), Ministerutal-Finanzi, Marzu 2006Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 8

Tabella 01: SWOT kif ippreżentata fil-Qafas Nazzjonali ta’ Riforma StrateġikaPunti ta’ SaħħaPunti ta’ Dgħjufija- Politikament stabbli, nisġa soċjali b’saħħitha u pajjiżmhux perikoluż- Pożizzjoni strateġika fil-Mediterran- Kondizzjonijiet klimatiċi favorevoli- Tmexxija tajba- Ambjent ta’ relazzjonijiet industrijali tajbin- Settur turistiku u ta’ servizzi finanzjarji stabbiliti sew- Rikkezza ta’ wirt kulturali- Bażi ta’ manifattura stabbilita b’reputazzjoni tajba liżżomm l-IDB- Infrastruttura ta’ ajruport tajba- Portijiet naturali strateġiċi- Forza tax-xogħol flessibbli, affidabbli u adattabbli- Popolazzjoni multi-lingwali- Qafas tajjeb ta’ ħarsien soċjali- Settur volontarju u għaqdiet volontarji attivi.Opportunitajiet- Vulnerabbiltà bħala gżira żgħira- Insularità u diskontinwità tat-territorju- Insularità doppja għal Għawdex- Densità tal-popolazzjoni għolja- Suq intern żgħir- Livell baxx ta’ ppjanar integrat bejn l-użu ta’ l-art u t-trasport- Infrastruttura ta’ toroq ħażina- Konnessjonijiet ta’ aċċess intern (toroq) limitati- Investiment inadegwat fl-infrastruttura tal-portijiet- Sostenibbiltà ambjentali- Dipendenza għolja fuq sorsi ta’ enerġija mhuxrinovabbli- Diskrepanzi bejn il-ħiliet meħtieġa u dawk disponibbli- Numru inadegwat ta’ studenti li jagħżlu x-xjenza- Livell inadegwat ta’ VET kontinwu- Nuqqas ta’ mgħodijiet flessibbli bejn nixxiegħat VET umhux VET- Rata baxxa ta’ parteċipazzjoni tan-nisa- Nuqqas ta’ servizzi li jieħdu ħsieb it-tfal u li ta’ wara l-iskola bi prezzijiet raġonevoli- Nuqqas ta’ kultura intraprenditorjali- Branding batut ta’ setturi ekonomiċi ewlenin- Perċezzjoni ta’ pakkett turistiku limitat- Nuqqas ta’ strutturi ta’ appoġġ adegwati għal mikrointrapriżiu SMEs- Livell ta’ nfiq fuq R&Ż.Theddidiet- Diversifikazzjoni potenzjali fis-setturi ekonomiċiewlenin (swieq speċjalizzati)- Żieda fl-opportunitajiet għal integrazzjoni tal-kummerċ- Tkabbir permezz ta’ branding aħjar tas-setturiekonomiċi ewlenin- Enfasi potenzjali fuq attività ekonomika b’valur miżjudaktar għoli- Potenzjal biex jiżdiedu intra u inter-konnessjonijiet fiħdan l-industrija- Enfasi aktar strateġiku fuq Għawdex bħala reġjunb’karatteristiċi distinti- Espansjoni ta’ operazzjonijiet back-office u servizzi ta’ICT- Espansjoni ta’ servizzi elettroniċi- Sfruttar ta’ potenzjal ta’ servizzi finanzjarji mhuxżviluppat- Espansjoni ta’ trasbordar u loġistiċi- Żieda potenzjali f’attivitajiet ta’ Riċerka u Żvilupp- Potenzal għal użu akbar ta’ sorsi ta’ enerġijarinovabbli- Titjib ta’ l-infrastruttura ta’ interess ekonomiku ġenerali- Potenzjal mir-riġenerazzjoni ta’ żoni urbani, b’modpartikolari dawk marbuta ma’ siti storiċi / ta’ wirtkulturali- Potenzjal mill-valorizzazzjoni ta’ assi tal-wirt kulturali- Xjuħija attiva- Tagħlim tul il-ħajja u żvilupp ulterjuri tar-riżorsi umani- Inklużjoni soċjali u integrazzjoni ta’ livelli differenti tassoċjetàpermezz ta’ l-ICT.- Rata ta’ twelid li qed tonqos- Popolazzjoni li qed tixjieħ- Distakk fil-welfare li qed jiżdied- Użu żejjed ta’ riżorsi li jintemmu- Vulnerabbiltà akbar ta’ xi setturi ekonomiċi minħabbal-globalizzazzjoni- Inkapaċità li jiġu jiġu sfruttati ekonomiji ta’ l-iskala- Il-piż ta’ regolazzjoni żejda- Tnaqqis fil-kompetittività minħabba prattiċi ta’ xogħolpreżenti u nuqqas ta’ rieda li jinbidlu dawn il-prattiċi- Riskju li jintilfu s-siti ta’ wirt storiku (fondi metamqabbla mal-volum)- Volum tat-turiżmu lejn Għawdex u d-dipendenzagħolja fuq turisti li jmorru għal ġurnata- Degradazzjoni ambjentali ulterjuri u tnaqqis filbijodiversità- Konġestjoni tat-trasport- Nuqqas ta’ miżuri għall-prevenzjoni tar-riskji- Fraġilità ambjentali.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 9

Il-ME wkoll ħejjiet analiżi SWOT dwar Malta. Din hija konsistenti ma’ dik li rajna hawn fuq. L-analiżiSWOT tal-ME hija ppreżentata fl-Appendiċi E.L-NSRF ukoll jiddikjara illi ż-żamma u t-titjib tal-kompetittività hija ċentrali għall-politika ekonomika uindustrijali tal-Gvern. Waqt li jistabbilixxi d-direzzjoni strateġika għal Malta, id-dokument jgħid:“Il-prijorità strateġika mmirata lejn is-sostenn ta’ ekonomija kompetittiva li qed tikber imsejsa fuq l-għarfienhija bbażata fuq miżuri li għandhom l-għan li jappoġġaw ir-ristrutturar ta’ l-industrja biex tikkompeti fis-suqintern u fl-ekonomija dinjija, tattira aktar IDB; tappoġġa l-intraprenditorjija; timmobilizza l-investiment firriċerka,l-iżvilupp teknoloġiku u l-innovazzjoni; issostni l-industrija tat-turiżmu u tippromwovi l-kultura ta’Malta fil-kuntest tal-potenzjal ta’ turiżmu; tersaq lejn l-informazzjoni; u l-aħħar iżda mhux l-inqas,investiment fl-infrastruttura tal-pajjiż (transport u servizzi ta’ interess ekonomiku ġenerali) bħala wieħedmis-sisien prinċipali għat-tkabbir ekonomiku u l-kompetittività.” 403.2 Benchmarking f’MaltaIl-Forum Ekonomiku Dinji jiddefinixxi l-kompetittività bħala “dik il-ġabra ta’ fatturi, linji politiċi uistituzzjonijiet li jiddeterminaw il-livell ta’ produttività ta’ pajjiż u li, għaldaqstant, jiddeterminaw il-livellita’ prosperità li jistgħu jinkisbu minn ekonomija.” 5 Ikompli biex jgħid illi l-produttività hija l-muturewlieni tar-rati ta’ qligħ fuq investiment, li jiddetermina r-rati ta’ tkabbir aggregati ta’ l-ekonomija.B’hekk, ekonomija kompetittiva hija waħda li aktarx li tikber b’rata aktar mgħaġġla fuq medda ta’żmien medja sa twila.Għad m’hemmx eżerċizzju ta’ benchmarking organizzat li jqabbel lil Malta mal-kompetituri ewlenintagħha, li jqis u jikkalibra l-karatteristiċi uniċi li jistgħu jirriżultaw minn dan il-benchmarking. L-IStirrakkomanda illi eżerċizzju ta’ benchmarking kontinwu huwa ta’ importanza kbira. Dan juri kif sejra l-kompetizzjoni u b’hekk jippermetti li ssir interpretazzjoni adattata ta’ dawn is-sejbiet sabiex tittieħed l-azzjoni meħtieġa jew biex jissaħħu d-distakki meta dawn ikunu favorevoli, jew biex jitnaqqsu meta majkunux.Eżerċizzju annwali tal-kompetizzjoni li għandha Malta, li jqis il-karatteristiċi uniċi ta’ Malta, għandujipprovdi għodda importanti kemm għall-industrija kif ukoll għall-amministrazzjoni pubblika biex isiru r-riformi u l-bidliet meħtieġa u b’hekk tiġi pprovduta riga pro-attiva li tqanqal it-trasformazzjoni kif u metatkun meħtieġa.Fin-nuqqas ta’ rapport lokali ta’ benchmarking dwar il-kompetittività, is-sors ta’ benchmarking applikatfit-tħejjija ta’ l-IS kien ir-Rapport dwar il-Kompetittività maħruġ mill-Forum Ekonomiku Dinji. Ir-Rapportikejjel il-kompetittività nazzjonali u ilhu jinħareġ għal aktar minn għoxrin sena. Fil-klassifikazzjoni talkompetittivitàgħall-2005, il-Finlandja żżomm il-pożizzjoni tagħha fil-quċċata tal-klassifika. Ir-rapportdwar il-Kompetittività Globali jgħid illi l-Finlandja tinsab fl-ewwel post minħabba li għandha wieħedmill-ambjenti ta’ negozju l-aktar innovattivi fid-dinja, li huwa ta’ importanza kritika biex imexxi l-produttività fil-pajjiż; dan flimkien ma’ ambjent makro-ekonomiku b’saħħtu, ir-rieda tal-Gvern Finlandiżli jmexxi surpluses fil-baġit, u grad ta’ maturità politika.Malta, fl-2005, ikklassifikat fil-35 post – minn 117 pajjiż; żewġ pożizzjonijiet aktar baxxi milli fl-2004.Malta tikkumpara b’dan il-mod fil-konfront ta’ nazzjonijiet żgħar oħrajn 6 :4ibid.5Pġ xiii, Ir-Rapport dwar il-Kompetittività Globali 2005-2006, Forum Ekonomiku Dinji, Ġinevra, Żvizzera, 20056Pġ xvii, ibidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 10

Tabella 02: Kompetizzjoni tal-Forum Ekonomiku Dinji ta’ l-2005Pajjiż Klassifikazzjoni GCI 2005 Punteġġ GCI 2005 Klassifikazzjoni GCI 2004Singapor 6 5.48 7L-Iżlanda 7 5.48 10L-Iżvizzera 8 5.46 8L-Estonja 20 4.95 20Il-Lussemburgu 25 4.90 26L-Irlanda 26 4.86 30L-Iżrael 27 4.84 19Is-Slovenja 32 4.59 33Ċipru 34 4.58 -Malta 35 4.54 32Ir-Repubblika Ċeka 37 4.42 40It-Tuneżija 40 4.32 42Ir-Repubblika Slovakka 41 4.31 43Il-Litwanja 43 4.30 36Il-Latvja 44 4.29 44Il-Kroazja 62 3.74 61Il-klassifikazzjoni tal-kompetittività ta’ Malta hija murija fit-tabella hawn isfel 7 :Tabella 03: Il-Klassifikazzjoni ta’ Malta fl-Indiċi tat-Tkabbir u l-KompetittivitàIndiċi ta’ Klassifikazzjoni tal-Kompetittività tat-TkabbirIndiċi ta’ Klassifikazzjoni ta’ l-Ambjent Makro-EkonomikuSubindiċi ta’ Klassifikazzjoni ta’ StabbiltàMakro-EkonomikuKlassifikazzjoni ta’ Ħela tal-GvernKlassifikazzjoni tar-Rata ta’ Kreditu tal-Pajjiż35 Indiċi ta’ Klassifikazzjoni tal-Kompetittività tan-Negozju54807930Klassifikazzjoni tas-Sofistikazzjoni ta’ l-Operazzjonijiet u l-Istrateġiji tal-KumpanijiKlassifikazzjoni tal-Kwalità ta’ l-Ambjent ta’Negozju Nazzjonali466146Indiċi ta’ Klassifikazzjoni ta’ l-IstituzzjonijietPubbliċiSubindiċi ta’ Klassifikazzjoni ta’ Kuntratti uLiġiSubindiċi ta’ Klassifikazzjoni tal-Korruzzjoni322941Indiċi ta’ Klassifikazzjoni tat-TeknoloġijaSubindiċi ta’ Klassifikazzjoni ta’ l-InnovazzjoniSubindiċi ta’ Klassifikazzjoni ta’ l-ICTSubindiċi ta’ Klassifikazzjoni tat-Trasferiment ta’ Teknoloġija (minn 92innovatur mhux bażilari)23582526Il-Forum Ekonomiku Dinji jidentifika dawn li ġejjin bħala l-fatturi l-aktar problematiċi biex wieħedjagħmel negozju f’Malta 8 :7Pġ 370, ibid8IbidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 11

Tabella 04: Il-Fatturi l-Aktar Problematiċi biex Isir Negozju f’MaltaIl-karta tal-bilanċ tal-kompetittività ta’ Malta hija kif ġej 9 :Tabella 05: Il-Karta tal-Bilanċ tal-Kompetittività ta’ MaltaVantaġġ Kompetittiv NotevoliŻvantaġġ Kompetittiv NotevoliIndiċi tal-Kompetittività tat-TkabbirKlass./ 117Indiċi tal-Kompetittività tat-TkabbirKlass./ 117Ambjent Makro-ekonomikuAmbjent Makro-ekonomiku2.172.21Rati ta’ Imgħaxijiet Imħallsa, 2004Klassifikazzjoni ta’ kreditu tal-Pajjiż20048302.012.132.142.206.062.072.152.16Aspettattivi ta’ reċessjoniSurplus / defiċit tal-Gvern, 2004Rata ta’ tifdil Nazzjonali, 2004Dejn tal-Gvern, 2004Ħela fin-nefqa tal-GvernAċċess għal kredituRata ta’ kambju reali u effettiva, 2004Inflazzjoni, 200410499978779787840Istituzzjonijiet PubbliċiIstituzzjonijiet Pubbliċi6.168.018.03Kriminalità OrganizzataIndipendenza ĠudizzjarjaDrittijiet ta’ Proprjetà1130306.086.216.206.19Favoritiżmu f’deċiżjonijiet tal-gvernjew uffiċjaliĦlasijiet irregolari fil-ġbir tat-taxxaĦlasijiet irregolari ta’ utilitajiet pubbliċiĦlasijiet irregolari f’esportazzjonijiet uimportazzjonijiet61444036TeknoloġijaTeknoloġija3.143.133.195.083.043.113.153.213.183.123.173.01Suċċess tal-Gvern fil-promozzjoni ta’ l-ICTPrijorità għall-ICT mill-GvernUtenti ta’ l-Internet, 2003Linji tat-telefon, 2003IDB u trasferiment ta’ teknoloġijaAċċess għall-Internet fl-iskejjelLiġijiet relatati ma’ l-ICTKompjuters personali, 2003Telefons ċellulari, 2003Kwalità tal-kompetizzjoni fis-settur ta’ l-ISPPrivattivi ta’ utilità, 2004Disponibbiltà għat-teknoloġija1014151819232527283131343.073.063.034.173.023.20Kollaborazzjoni bejn l-Università / l-IndustrijaInfiq ta’ kumpaniji fuq riċerka użviluppPrevalenza ta’ liċenzjar ta’ teknoloġibarraninReġistrazzjoni terzjarja grossaAssorbiment ta’ teknoloġija fuq livellta’ kumpanijiFornituri ta’ servizzi ta’ l-Internet,200310296625953379Pġ 371, ibidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 12

Indiċi tal-Kompetittività tan-NegozjiKlass./ 110Indiċi tal-Kompetittività tan-NegozjiKlass./ 110Sofistikazzjoni ta’ l-Operazzjonijiet uStrateġiji tal-KumpanijiSofistikazzjoni ta’ l-Operazzjonijiet u Strateġiji tal-Kumpaniji8.018.028.11Natura ta’ vantaġġ kompetittivPreżenza fil-katina tal-valurAmmont ta’ taħriġ tal-personal3235423.068.088.13Infiq tal-kumpaniji fuq riċerka użviluppKontroll ta’ distribuzzjoniinternazzjonaliAmmont ta’ kumpens b’inċentivi928779Kwalità ta’ l-Ambjent ta’ NegozjuKwalità ta’ l-Ambjent ta’ Negozju6.093.192.09Ammont ta’ burokrazijaUtenti ta’ l-Internet, 2003Preżenza ta’ ostakli għall-kummerċ1415167.083.053.07Disponibbiltà ta’ makkinarju ta’ l-ipproċessarKwalità ta’ istituzzjonijiet ta’ riċerkaxjentifikaKollaborazzjoni bejn Università /industrija10710198Indikaturi oħrajn Rank /117Indikaturi oħrajn Rank /1172.026.152.046.126.188.234.066.106.272.106.146.258.22Spejjeż għan-negozji minħabbaterroriżmuSpejjeż għan-negozji minħabbakriminalità u vjolenzaStabbiltà tal-banekEffiċjenza tas-sistema fiskaliEffettività tal-Gvern fit-tnaqqis tal-faqar ul-inugwaljanziSaħħa ta’ l-istandards ta’ verifikafinanzjarja u kontabilitàImpatt fuq in-negozju fuq medda ta’żmien medju ta’ l- HIV / AIDSEffettività tal-korpi leġiżlattiviFirxa ta’ ħasil ta’ flus permezz ta’ banekImpatt tar-regoli fuq l-IDBAffidabbiltà tas-servizzi tal-pulizijaSpejjeż għan-negozji minħabbakorruzzjoniRestrizzjonijiet fuq proprjetarji barranin21216181921222325252526279.068.199.076.078.207.098.179.096.139.089.039.02Prijorità ta’ l-effiċenza fl-enerġijaKooperazzjoni fir-relazzjoni bejnħaddiema u min iħaddemImportanza ta’ l-ambjent fl-ippjanartan-negozjuPiż ta’ regolazzjoni tal-gvernPaġi u produttivitàDisponibbiltà lokali ta’ servizzispeċjalizzati ta’ riċerka u taħriġPrattika ta’ reklutaġġ u sensjiPrevalenza ta’ rapportaġġ ta’ l-ambjent tal-kumpanijiĊentralizzazzjoni ta’ tfassil ta’ linjipolitiċi ekonomiċiProtezzjoni ta’ ekosistemi minnnegozjiAmmont ta’ rapportaġġ ambjentalikkummissjonat mill-gvernĊarezza tar-regolamenti107103102999897969694928988L-IS għandha, fost affarijiet oħrajn, tindirizza l-aspetti u l-problemi kompetittivi ewlenin identifikati mill-Forum Kompetittiv Dinji sabiex Malta ttejjeb il-pożizzjonijiet tagħha f’termini ta’ benchmarkinginternazzjonali03.3 Il-Politika Industrijali fi ħdan l-UEF’Komunika bl-isem ‘Implementing the Community Lisbon Programme: A Policy Framework toStrengthen UE Manufacturing – Towards a More Integrated Approach for Industrial Policy’ maħruġaf’Ottubru 2005, il-Kummissjoni ta’ l-UE tipprova tistabbilixxi l-qafas it-tajjeb għall-iżvilupp ta’ l-industrijau l-innovazzjoni biex tagħmel l-UE post attraenti għal dan l-iżvilupp u l-ħolqien ta’ xogħlijiet. Hijatistabbilixxi illi huwa r-rwol tas-settur privat li jiżviluppa t-tkabbir; waqt li r-rwol ta’ l-awtoritajiet pubbliċihuwa li jaġixxu biss meta jkun meħtieġ – biex, per eżempju jirretifikaw nuqqas fis-suq jew biexirawwmu bidla strutturali.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 13

L-UE tirrikonoxxi illi l-industrija tagħti kontribuzzjoni essenzjali għall-prosperità ta’ l-Ewropa. Il-Komunika hawn fuq imsemmija tgħid:“Settur industrijali sod u b’saħħtu huwa essenzjali biex jiġi sfruttat għal kollox il-potenzjal ta’ tkabbir ta’ l-UEu biex titjieb u tinżamm it-tmexxija ekonomika u teknoloġija ta’ l-UE:- l-industrija tal-manifattura ta’ l-UE hija importanti fiha nnifisha: din tipprovdi madwar għoxrin fil-mijatal-produzzjoni ta’ l-UE u timpjega madwar 34 miljun ruħ fl-UE. Minbarra dan:- Il-manifattura hija ċ-ċavetta biex tiġi sfruttata l-ekonomija l-ġdida ta’ l-għarfien – aktar minn 80% ta’l-infiq fuq R&Ż tas-settur privat fl-UE jintefaq fil-manifattura.- Il-manifattura tiġġenera l-prodotti ġodda u innovattivi li jipprovdu madwar tliet kwarti ta’ l-esportazzjonijiet ta’ l-UE.- L-industrija tal-manifattura ta’ l-UE tikkonsisti f’maġġoranza kbira ta’ SMEs: aktar minn 99% talkumpanijiu 58% ta’ l-impjieg fil-manifattura huma SMEs.” 10Matul il-perjodu 1993-2004, il-manifattura b’valur miżjud fl-UE25 żdiedet b’rata medja annwali ta’2.3%. Il-produzzjoni tal-manifattura żdiedet sostanzjalment f’termini reali, minkejja xi varjazzjonijietċikliċi. Meta mqabbla ma’ pajjiżi industrijalizzati oħrajn matul l-istess perjodu, il-produzzjoni talmanifatturata’ l-UE-25, madanakollu, kibret b’rata aktar bil-mod mir-rata ta’ 3.7% ta’ tkabbir talproduzzjonita’ l-Istati Uniti, iżda b’rittmu aktar mgħaġġel mit-tkabbir ta’ 0.7% fil-Ġappun. Maġenb dinit-tendenza pożittiva tal-produzzjoni tal-manifattura kien hemm tnaqqis konsistenti kemm fl-impjieg fissetturtal-manifattura kif ukoll fis-sehem tagħha ta’ valur miżjud fl-ekonomija b’mod ġenerali,konsistenti mal-proċess ta’ tkabbir ekonomiku ġenerali fuq medda ta’ żmien twil. It-tkabbir aktarmgħaġġel fid-domanda għas-servizzi dovuta għal dħul aktar għoli u tkabbir sostnut fil-produttività ’l fuqmill-medja huwa meqjus li jispjega dawn it-tendenzi. 11L-istruttura industrijali ta’ l-ekonomija kollha ta’ l-UE titqies li ma tinsabx f’pożizzjoni ideali biextaffronta l-proċess tal-globalizzazzjoni li jinsab għaddej. Waqt li setturi ta’ manifattura importanti ta’ l-UE bħall-inġinerija mekkanika, kimiċi u vetturi bil-mutur għandhom vantaġġ komparattiv sostanzjali urekord fis-surpluses tal-kummerċ kontra d-dinja kollha, il-kummerċ ta’ l-UE kollox ma’ kollox xortagħadu kkonċentrat f’setturi b’teknoloġiji ta’ livell medju sa avvanzat u ħaddiema b’ħiliet ta’ livell minnbaxx sa intermedju. Jitqies illi dan jesponi lill-UE għal kompetizzjoni minn produtturi f’ekonomijiemerġenti li qed itejbu l-intensità tal-ħiliet ta’ l-esportazzjonijiet tagħhom u waqt li javvanzaw f’terminimhux relatati mal-prezzijiet li spiss jagħtu vantaġġ kompetittiv lill-UE fuq swieq dinjin. L-adattabilità u l-bidla strutturali, biex tkun tista’ ssir qalba lejn sitwazzjoni aktar robusta ta’ vantaġġ komparattiv, humameqjusa li huma meħtieġa b’mod kritiku biex l-UE tkun tista’ timmassimizza l-qligħ mill-integrazzjonita’ l-ekonomija dinjija fiċ-Ċina, l-Indja u ekonomiji oħrajn li qed jikbru b’pass imgħaġġel. 12Sabiex jiġi żgurat illi l-UE tkun f’pożizzjoni aħjar sabiex il-bażi industrijali tagħha tkompli tikber u tibqa’kompetittiva, sar proċess ta’ screening biex jiġu identifikati sistematikament l-isfidi politiċi. Fil-qofol,ġew identifikati sitt sfidi politiċi ewlenin. Dawn huma:- Jiġi żgurat Suq Waħdieni miftuħ u kompetittiv.- Jingħata appoġġ għar-riċerka, l-innovazzjoni u l-ħiliet.- Regolazzjoni aħjar.- Jiġu żgurati sinerġiji bejn il-Kompetittività, l-Enerġija u l-Politika Ambjentali.- Tiġi żgurata parteċipazzjoni sħiħa u ġusta fis-swieq globali.- Tiġi ffaċilitata l-koeżjoni soċjali u ekonomika.Il-Komunika hawn fuq imsemmija tidentifika seba’ inizjattivi politiċi ewlenin li jħaddnu diversi setturi u lijindirizzaw l-isfidi komuni fost gruppi ta’ industriji differenti u biex jissaħħu s-sinerġiji bejn l-oqsmapolitiċi differenti fil-kuntest ta’ konsiderazzjonijiet tal-kompetittività. Dawn huma:10Pġ 4, Implementing the Community Lisbon Programme: A Policy Framework to Strengthen EU Manufacturing – Towards amore Integrated Approach for Industrial Policy, COM (2005) 474 finali, 5 ta’ Ottubru 2005, Brussell11Pġ 4, Anness għall-Komunika mill-Kummissjoni, Implementing the Community Lisbon Programme: A Policy Framework toStrengthen EU Manufacturing – Towards a more Integrated Approach for Industrial Policy, SEC(2005) 1215 474 finali, 5 ta’Ottubru 2005, Brussell12Pġ 6, ibidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 14

- Inizjattiva biex jiġu indirizzati d-Drittijiet tal-Proprjetà Intellettwali u l-Falsifikazzjoni - 2006.- Grupp ta’ Livell Għoli dwar il-Kompetittività, l-Enerġija u l-Ambjent – tmiem ta’ l-2005.- Aspetti Esterni tal-Kompetittività u Aċċess għas-Suq – Rebbiegħa 2006.- Programm Ġdid ta’ Simplifikazzjoni tal-Leġiżlazzjoni – Ottubru 2005.- Titjib ta’ Ħiliet Settorjali 2006.- L-immaniġġjar tal-Bidla Strutturali fil-Manifattura - 2005.- Metodu Ewropew integrat għar-Riċerka u l-Innovazzjoni Industrijali - 2005.Minbarra l-inizjattivi hawn fuq imsemmija li jħaddnu diversi setturi, ġew identifikati għadd ta’ inizjattivipolitiċi ġodda speċifiċi għal kull setturi, fuq il-bażi tan-natura jew l-importanza partikolari tagħhom.Dawn huma:- Il-Forum dwar il-Farmaċewtiċi – li nbeda fl-2006.- Reviżjoni ta’ Nofs it-Terminu dwar l-Istrateġija tax-Xjenzi tal-Ħajja u tal-Bijoteknoloġija –2006 to 2007.- Gruppi Ġodda ta’ Livell Għoli dwar l-Industrija tal-Kimċi u l-Industrija tad-Difiża – 2007.- Programm Ewropew dwar l-Ispazju.- Taskforce dwar il-Kompetittività ta’ l-ICT – 2005 sa 2006.- Djalogu dwar il-Politika ta’ l-Inġinerija Mekkanika – 2005 sa 2006.- Serje ta’ studji kompetittivi li jinkludu l-industriji ta’ l-ICT, l-ikel, il-moda u d-disinn.Għar-rigward tal-clusters, l-UE kkontribwiet ammont konsiderevoli ta’ enerġija u interess biextappoġġja l-iżvilupp tal-kunċett ta’ clusters billi tirrikonixxi l-clusters u n-netwerks bħala li huma “ta’importanza fundamentali għall-Kummissjoni billi jikkontribwixxu għall-kompetittività ta’ l-SMEs u t-titjibta’ l-intraprenditorija.” 13 F’dan ir-rigward, il-Kummisjoni ħarġet numru konsiderevoli ta’ rapporti relatatima’, għaIkemm mhux neċessarjament limitati għal:- definizzjoni ta’ clusters;- kwistjonijiet politiċi relatati ma’ clusters;- inċentivi għal clusters;- ħolqien ta’ kuxjenza dwar il-potenzjal u r-riskji ta’ clustering;- studji ta’ każijiet dwar clusters attivi fl-Ewropa u postijiet oħrajn;- strumenti politiċi relatati mat-tisħiħ tas-sinerġiji bejn l-oqsma kollha ta’ azzjoni politika(kompetizzjoni, innovazzjoni, fiskali u reġjuni).03.4 Il-Politika ta’ Intrapriża fi ħdan l-UEF’Novembru 2000, il-Kummissjoni Ewropea ħarġet komunika bl-isem ‘Challenges for Enterprise Policyin the Knowledge-driven Economy: Proposal for a Council Decision on a Multi-annual Programme forEnterprise and Entrepreneurship (2001-2005)’. Dan id-dokument jiddikjara illi l-qabża kbira li trid issirminħabba l-globalizzazzjoni u l-ekonomija ġdida msejsa fuq l-għarfien tista’ tinkiseb biss billi l-Ewropea ssir aktar intraprenditorjali u innovattiva. Id-dokument jgħid ukoll illi l-impjiegi fl-ekonomija l-ġdida ser jinħalqu l-aktar minn SMEs attivi – kemm fl-ekonomija elettronika kif nafuha kif ukoll fissetturiaktar tradizzjonali ta’ l-ekonomija. 14Il-Komunika tidentifika sitt sfidi għall-politika Ewropea dwar l-intrapriża. Dawn huma: (a) L-intraprenditorija bħala ċavetta għall-ekonomija l-ġdida billi l-Ewropea teħtieġ “revoluzzjoni fil-kultura ul-attitudnijiet [tagħha]” lejn intraprenditorija; il-punti relevanti li għandhom jiġu enfasizzati huma l-edukazzjoni u l-aċċess għal finanzjament għall-SMEs; (b) promozzjoni ta’ ambjent ta’ negozjuinnovattiv fejn l-innovazzjoni titqies bħala proċess kritiku; (c) stimulazzjoni ta’ mudelli ġodda ta’negozju fl-ekonomija elettronika fejn l-enfasi tingħata lir-revoluzzonar ta’ l-ambjent ta’ kummerċelettroniku B2B; (d) titjib tas-suq intern b’referenza partikolari għat-tneħħija ta’ ostakli u spejjeż żejdabejn l-Istati Membri; (e) tnaqqis tal-burokrazija billi r-regolamenti eżistenti u futuri jsiru kemm jista’ jkun13Pġ 18, European Cluster Policy, Seminar Ewropew dwar il-Politika tal-Clusters, Kopenħagen, Danimarka, 10 ta’ Ġunju 200314Pġ 2, Challenges for Enterprise Policy in the Knowledge-driven Economy: Proposal for a Council Proposal for a CouncilDecision on a Multiannual Programme for Enterprise and Entrepreneurship (2001-2005) 11 ta’ Mejju, 2000, COM(2000) 256finali/2, 2000/0107 (CNS)Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 15

ħfief u sempliċi; u (d) l-introduzzjoni ta’ metodi ġodda ta’ koordinazzjoni, l-aktar il-benchmarking, ilmonitoraġġu l-azzjonijiet ikkoordinati. 15F’Jannar 2003, il-Kummissjoni ħarġet Green Paper bl-isem ‘Entrepreneurship in Europe’. Il-GreenPaper tiddefinixxi l-intraprenditorija bħala “il-mentalità u l-proċess biex tinħoloq u tiġi żviluppata attivitàekonomika billi jingħaqdu t-teħid ta’ riskju, il-kreattività u / jew l-innovazzjoni mal-ġestjoni soda, fi ħdanorganizzazzjoni ġdida jew eżistenti” 16 ; irrispettivament minn jekk l-organizzazzjoni jkollhiexorjentament ‘tradizzjonali’ jew ta’ ‘ekonomija ġdida’.Il-Green Paper tistabbilixxi għadd ta’ alternattivi ta’ politika li jinkludu (a) it-tneħħija ta’ xkielamministrattiv biex jinbeda negozju; (b) eżaminazzjoni mill-ġdid tar-riskji u l-premji assoċjati ma’ l-intraprenditorija; (ċ) it-trawwim ta’ kapaċitajiet u ħiliet; (d) it-tneħħija tal-burokrazija; (e) l-adozzjoni ta’miżuri fiskali adattati li jikkontribwixxu għall-iżvilupp, it-tkabbir u s-sopravivenza tal-kumpaniji; (f) l-aċċess għal ħaddiema mħarrġa; (g) aċċess għal finanzi; (h) għajnuna lill-kumpaniji biex jisfruttawopportunitajiet fil-qasam ta’ l-għarfien u fix-xena internazzjonali; u (i) l-applikazzjoni ta’ kapital ta’ riskjubħala mezz effettiv biex jiġu żviluppati attivitajiet intraprenditorjali li kieku ma jiġux sfruttati.Flimkien mal-Green Paper inħareġ Dokument ta’ Ħidma għall-Personal tal-Kummissjoni bl-isem‘Creating an Entrepreneurial Europe – The Activities of the UE for SMEs.’ Ir-rakkomandazzjonijietproposti huma konsistenti mal-Green Paper hawn fuq imsemmija u jinkludu: (a) titjib fil-proċeduri biextinfetaħ kumpanija ġdida; (b) regolazzjoni aħjar; (ċ) ħiliet u kompetenzi adattati; (d) titjib ta’ l-aċċessgħall-internet; (e) tassazzjoni; (f) kwistjonijiet finanzjarji; (g) tisħiħ tal-kapaċità ta’ teknoloġija inkluż l-ICT u l-kummerċ elettroniku; (h) modernizzar tar-regoli tal-kompetizzjoni; (i) responsabbiltà soċjali talkumpanijidwar kwistjonijiet bħall-ambjent.F’Ottubru 2004 il-Kummissjoni ħarġet Komunika bl-isem ‘Pjan ta’ Azzjoni: l-Aġenda Ewropea għall-Intraprenditorija’. Il-Pjan ta’ Azzjoni kkonferma mill-ġdid id-direzzjoni proposta fil-Green Paper uppreżenta ħames oqsma politiċi strateġiċi:- trawwim ta’ mentalità intraprenditorjali;- jiġu mħeġġa aktar nies biex isiru intraprendituri;- jiġu attrezzati l-intraprendituri għat-tkabbir u l-kompetittività;- titjib taċ-ċirkolazzjoni ta’ finanzi;- ħolqien ta’ qafas regolatorju u amministrattiv li huwa aktar favorevoli għall-SMEs. 17Wara l-Komunika hawn fuq imsemmija, il-Kummisjoni Ewropea u d-Direttorat Ġenerali għall-Intrapriżau l-Industrija ħarġu serje ta’ dokumenti ta’ ħidma, li jinkludu:- Financing SME Growth – Adding European Value (29 ta’ Ġunju 2006).- Best practices for public support for early-stage equity finance (Settembru 2005).- Merits and possibilities of an European fund structure for Venture Capital Funds (21 ta’Ġunju 2005).- A Strategy for the simplification of the regulatory environment (2005).- Microcredit for European small business (11 ta’ Settembru 2004).Ser issir referenza għal dawn id-dokumenti hawn fuq imsemmija u oħrajn fl-IS.03.5 Miżuri Fiskali għar-Riċerka, Żvilupp u Innovazzjoni fi ħdan l-UEL-applikazzjoni ta’ miżuri fiskali għar-R&Ż&I hija fus ewlieni tal-politika fi ħdan l-Istati Membri ta’ l-UE,li hija orjentata biex iżżomm u tkabbar l-investiment eżistenti kif ukoll tattira investiment ġdid filmanifatturau servizzi ta’ valur miżjud għoli.Fil-fatt, il-Kummissjoni Ewropea tradizzjonalment kienet tħares b’mod favorevoli lejn l-Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I, meta l-għanijiet ta’ din l-għajnuna jkunu (i) il-ħtiġijiet u riskji finanzjarji ta’15Pġ 3-5, ibid16Pġ 6,Green Paper: Entrepreneurship in Europe, Kummissjoni Ewropea, Brussell, 21 ta’ Jannar 200317Pġ 6, Action Plan: The European Agenda for Entrepreneurship, 11 ta’ Frar 2004, COM(2004) 70 finali, BrussellStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 16

operazzjonijiet ta’ R&Ż&I li spiss ikunu ta’ natura konsiderevoli; (ii) il-probabbiltà baxxa illi din l-għajnuna toħloq żbilanċ fil-kompetizzjoni u l-kummerċ, minħabba d-distanza ta’ dawn il-proġetti missuq.18Fir-rapport ippreżentat lil CREST, datat 15 ta’ Ġunju 2004, fil-kuntest tal-Metodu Miftuħ ta’Koordinazzjoni, il-Grupp ta’ Esperti dwar Miżuri Fiskali għar-Riċerka jipprovdi din l-analiżi ta’ miżurifiskali applikat mill-parti l-kbira tal-pajjiżi Ewropej għar-R&Ż&I:Tabella 06: Miżuri Fiskali għar-R&Ż&I Applikati minn xi Pajjiżi Ewropej MagħżulaPajjiż Użu ta’ Miżura Fiskali Numbru ta’ Miżuri FiskaliL-Awstrija Iva 3Il-Belġju Iva 3Ir-Repubblika Ċeka Le 0Ċipru Le 0Id-Danimarka Iva 3Franza Iva 4Il-Ġermanja Le 0L-Ungerija Iva 9L-Irlanda Iva 6L-Iżrael Iva 4L-Italja Iva 7Il-Latvja Iva 3Il-Litwanja Iva 4L-Olanda Iva 2In-Norveġja Iva 1Il-Portugall Iva 1Ir-Rumanija Iva 4Ir-Repubblika Slovakka Le 0Is-Slovenja Le 0Spanja Iva 3L-Iżvezja Iva 2Ir-Renju Unit Iva 4L-istess rapport janalizza l-użu ta’ miżuri fiskali biex jintlaħqu dawn l-objettivi:Tabella 07: Objettivi għal Miżuri Fiskali ta’ R&Ż&I Applikati minn xi Pajjiżi Ewropej MagħżulaPajjiżSpejjeż uInvestimenti ta’R&ŻKarrieri ta’ RiċerkaFondazzjonijiet ta’RiċerkaPrivattivi u ProprjetàIntellettwaliL-Awstrija Iva Iva IvaIl-Belġju Iva Iva IvaId-Danimarka Iva Iva IvaFranza Iva Iva IvaL-Ungerija Iva Iva Iva IvaL-Irlanda Iva IvaL-Iżrael Iva IvaL-Italja Iva IvaIl-LatvjaIvaIl-Litwanja Iva Iva IvaL-OlandaIvaIn-NorveġjaIvaIl-Portugall Iva Iva IvaIr-Rumanija Iva IvaSpanja Iva IvaL-Iżvezja Iva IvaIr-Renju Unit Iva IvaIl-miżuri applikati huma kklassifikati li jolqtu dawn il-gruppi:18Pġ 6, Informazzjoni mill-Kummissjoni – Community Framework for State Aid for R&D, 31996Y0217(01), Ġurnal Uffiċjali C045,17 ta’ Diċembru 1996, p 0005-0016, UEStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 17

Tabella 08: Gruppi li Lejhom Huma Mmirati l-Miżuri Fiskali tar-R&Ż&I Applikati minn xi Pajjiżi EwropejPajjiż Negozji / Kumpaniji Ħaddiema jewIndividwiFondazzjonijiet ta’RiċerkaOħrajnL-Awstrija Iva IvaIl-Belġju Iva Iva IvaId-Danimarka Iva Iva IvaFranza Iva IvaL-Ungerija Iva Iva IvaL-Irlanda Iva IvaL-Iżrael Iva Iva IvaL-Italja Iva IvaIl-LatvjaIvaIl-Litwanja Iva Iva IvaL-OlandaIvaIn-NorveġjaIvaIl-PortugallIvaIr-RumanijaIvaSpanjaIvaL-Iżvezja Iva IvaIr-Renju Unit Iva Iva IvaDawn huma l-oqsma li lejhom huma mmirati l-miżuri fiskali:Tabella 09: Oqsma li Lejhom Huma Mmirati l-Miżuri Fiskali tar-R&Ż&I Applikati minn xi Pajjiżi ta’ l-UEPajjiż SME KumpanijiĠoddaKarrieri ta’RiċerkaKollaborazzjonifuq ir-RiċerkaFondazzjonijietta’ RiċerkaOħrajnL-AwstrijaIvaIl-Belġju Iva IvaId-Danimarka Iva Iva Iva IvaFranza Iva Iva IvaL-Ungerija Iva Iva Iva Iva IvaL-IrlandaIvaL-Iżrael Iva IvaL-Italja Iva Iva Iva IvaIl-LatvjaIvaIl-Litwanja Iva IvaL-Olanda Iva IvaIn-Norveġja Iva IvaIl-Portugall Iva Iva IvaIr-Rumanija Iva IvaSpanja Iva IvaL-Iżvezja Iva Iva IvaIr-Renju Unit Iva Iva Iva IvaIl-Qafas Komunitarju għall-Għajnuna ta’ l-Istat għar-R&Ż&I skada fil-31 ta’ Diċembru 2005.F’Setembru 2005, il-Kummissjoni adottat ‘Komunika dwar l-Innovazzjoni’. Minħabba l-proċess ta’konsultazzjoni, il-Kummissjoni estendiet il-qafas eżistenti ta’ Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I sa mhuxaktar mill-31 ta’ Diċembru 2006. 19 F’din il-Komunika, il-Kummissjoni tiddikjara illi l-livell ta’ R&Ż&I fl-UE huwa meqjus li mhux biżżejjed għall-ekonomija tagħha, li jfisser illi żieda fil-livell tar-R&Ż&Igħandha twassal għal rata ogħla ta’ tkabbir fl-UE. Il-Kummissjoni kkonkludiet illi r-regoli preżentitagħha dwar l-Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I għandhom jiġu mmodernizzati sabiex tintlaħaq din l-isfida. 20 Din il-Komunika ser tissemma’ fit-Taqsima 6.5.19Commission Communication Concerning the Prolongation of the Community Framework for State Aid for R&D, C310/10,Ġurnal Uffiċjali ta’ l-Unjoni Ewropea, 8 ta’ Diċembru 200520Pġ 4, Community Framework for State Aid Research and Development and Innovation, Staff Paper, Abbozz Preliminari, 20ta’ April 2006Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 18

Ħarsa lejn il-Prestazzjoni ta’ l-IndustrijaKapitlu 0404.1 DaħlaIs-saħħa ekonomika ta’ ekonomija hija ddeterminata l-aktar mill-prestazzjoni ta’ l-industrija. Ir-rwol ta’l-istat modern huwa li mhux biss jiżgura illi l-industrija ma jkollha ebda xkiel biex twettaq b’mod effettivattività produttiva u ta’ valur miżjud kompetittiva, iżda wkoll li ‘jagħti ż-żejt lill-mutur’ ta’ l-ekonomija billijadotta r-rwol ta’ faċilitatur sabiex jintlaħaq tkabbir soċjo-ekonomiku.L-analiżi ppreżentata hawn isfel tħares lejn il-prestazzjoni ta’ l-industrija matul dawn l-aħħar ħamessnin, waqt li tikkunsidra wkoll illi din il-prestazzjoni kienet influwenzata wkoll mil-livell ta’ ffaċilitar millamministrazzjonipubblika, flimkien ma’ fatturi ekonomiċi internazzjonali bħar-rati tal-kambju ta’ munitibarranin, u l-prezz ta’ materja prima u / jew prodotti semi-pproċessati.Għall-kuntrarju ta’ l-Istati Uniti, fejn l-ekonomija hija waħda pjuttost magħluqa fejn it-tkabbir ekonomikuhuwa korrelatat direttament mal-kapaċità interna ta’ kummerċ ta’ l-Istati Uniti, l-ekonomija ta’ Maltahija waħda ‘miftuħa’, li b’hekk tinvolvi l-kummerċ internazzjonali bħala l-pilastru ewlieni għallprestazzjoniekonomika. M’hemmx għalfejn ngħidu illi l-attività interna ffukata fuq l-industrija hija wkollfattur determinanti fil-kejl tal-prestazzjoni ta’ l-industrija, billi din l-attività ekonomika wkoll ssostni s-sostenibbiltà soċjo-ekonomika u hija struttura ta’ appoġġ importanti għall-benesseri ekonomikuġenerali. Madanakollu, il-‘ftuħ’ ta’ l-ekonomija tagħna tfisser ukoll illi s-suċċess jew falliment ta’ l-ekonomija tagħna tagħmel lill-industriji tagħna ffukati fuq is-suq lokali dipendenti fuq fatturiinternazzjonali.Minħabba din il-karatteristika ta’ ekonomija ‘miftuħa’, il-prestazzjoni ta’ l-industrija b’hekk hija l-fatturewlieni għall-kisba ta’ tkabbir ekoomiku fuq livell mikro jew makro. B’mod aktar speċifiku, l-ekonomijamiftuħa ta’ Malta u d-dipendenza qawwija fuq kummerċ internazzjonali jfissru illi l-prospetti tannazzjonhuma vulnerabbli għall-fatturi dinamiċi ta’ avvenimenti u ġrajjiet politiko-ekonomiċi fuq livelldinji. Għandna nifhmu wkoll, madanakollu, illli s-suċċess ta’ ekonomija ‘miftuħa’ jeħtieġ ukollamministrazzjoni pubblika li tiffaċilita l-kummerċ internazzjonali bili din l-attività għandha effett indirettfuq l-attivitajiet kummerċjali ‘interni’ u fuq id-dħul tal-Gvern.L-isforz ikkoordinat ta’ Malta biex tqassam gradwalment l-attività ekonomika fuq firxa ta’ setturi qediwassal bil-mod il-mod għall-ħolqien ta’ lqugħ tajjeb matul dawn l-aħħar snin. Il-ħolqien u / jew tkabbirta’ ċertusetturi speċifiċi huma indikazzjoni ċara ta’ din id-diversifikazzjoni, kif nistgħu naraw mill-fatt illillum il-ġurnata s-settur industrijali Malti jikkonsisti f’aktar minn 200 kumpanija b’sidien barranin u aktarmin 400 kumpanija tal-manifattura b’sidien lokali.Dan il-proċess ta’ diversifikazzjoni wassal għall-ħolqien ta’ kumpaniji tas-softwer, kumpanijifarmaċewtiċi u manifatturi ta’ komponenti elettroniċi, flimkien mat-tkabbir b’ritmu mgħaġġel fl-industrijita’ i-gaming u e-billing rispettivament. Il-proċess ta’ diversifikazzjoni ta’ Malta, madanakollu, iffokawkoll fuq it-tisħiħ tas-setturi stabbiliti bħal dawk tas-servizzi finanzjarji u marittimi, għalkemm is-setturitat-turiżmu u ta’ l-ospitalità (li jikkontribwixxi porzjon importanti tal-PGD) waqgħu lura minħabba għaddta’ fatturi.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 19

Tabella 10: Distribuzzjoni ta’ Importazzjonijiet u Esportazzjonijiet Settorjali bħala % ta’ l-Importazzjonijiet u l-Esportazzjonijiet TotaliIMPORTS % distribution % distribution % distribution % distribution % distribution % distributionSection Description 2000 2001 2002 2003 2004 2005Food and live animals 6.94 8.88 9.38 9.07 9.35 9.78Beverages and tobacco 1.26 1.79 1.86 1.93 1.72 1.33Crude materials, inedible, except fuels 0.91 1.15 0.99 0.94 0.89 1.06Mineral fuels, lubricants and related materials 7.13 8.23 8.39 7.97 8.17 10.87Animal and vegetable oils, fats and waxes 0.15 0.16 0.20 0.20 0.23 0.21Chemicals and related products, n.e.s. 6.20 7.27 7.91 8.05 8.46 8.69Manufactured goods classified chiefly by material 9.72 12.05 12.27 11.35 11.20 11.08Machinery and transport equipment 57.13 49.64 47.71 48.49 47.60 43.80Miscellaneous manufactured articles 9.84 9.91 10.44 11.16 11.84 12.58Commodities and transactions not classified elsewhere in the SITC 0.72 0.92 0.86 0.84 0.54 0.59100.00 100.00 100.00 100.00 100.00 100.00TOTAL EXPORTS % distribution % distribution % distribution % distribution % distribution % distributionSection Description 2000 2001 2002 2003 2004 2005Food and live animals 1.69 2.65 4.07 3.69 3.41 3.53Beverages and tobacco 0.95 1.24 1.81 1.75 1.56 1.09Crude materials, inedible, except fuels 0.22 0.26 0.23 0.27 0.36 0.33Mineral fuels, lubricants and related materials 4.38 5.48 5.45 5.57 4.33 1.17Animal and vegetable oils, fats and waxes 0.00 0.00 0.01 0.00 0.00 0.00Chemicals and related products, n.e.s. 1.59 2.26 1.94 2.05 2.64 4.97Manufactured goods classified chiefly by material 5.24 6.06 5.10 5.25 5.58 6.58Machinery and transport equipment 70.78 63.07 61.84 62.13 63.56 62.45Miscellaneous manufactured articles 15.04 18.84 19.39 19.13 18.51 19.85Commodities and transactions not classified elsewhere in the SITC 0.12 0.14 0.16 0.16 0.04 0.02100 100 100 100 100 100Min-naħa l-oħra, is-settur tradizzjonali tal-manifattura ltaqa’ ma’ diffikultajiet. Dan billi l-vantaġġkompetittiv ta’ Malta għal dawn l-aħħar erbgħin sena kważi safa’ fix-xejn billi dan is-settur kienjiddependi ħafna fuq il-prezz tal-pagi, li matul is-snin żdied b’rata aktar mgħaġġla mill-ekonomiji lijikkompetu magħna f’dan is-setttur, bħaċ-Ċina u l-pajjiżi ta’ l-Afrika ta’ Fuq li għad għandhom pagibaxxi. Fil-fatt, l-istatistiċi dwar l-indiċi ta’ l-ispiża tal-pagi li ġew ippubblikati dawn l-aħħar mill-NSO juruilli għall-perjodu 2000-2005, l-ispejjeż totali tal-pagi fis-siegħa żdiedu b’medja ta’ 3.34% fis-sena, blogħlażidiet stmati fis-Servizzi Intermedjarji Finanzjarji (+7.25%), Manifattura (+4.46%) u Kummerċ bl-Ingrossa u bl-Imnut u Tiswija (+4.41%).” 21Id-dħul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea f’Mejju ta’ l-2004, bil-mod il-mod qed juri li huwa strument effettivbiex tittaffa l-vulnerabbiltà ta’ Malta għall-effetti tal-kummerċ internazzjonali fuq l-ekonomija u l-industrija b’mod ġenerali. Dan billi malli tiddaħħal l-Ewro, Malta għall-inqas ser tkun f’pożizjoni li ttaffi l-effett ta’ varjazzjonijiet f’muniti barranin u l-ispejjeż relatati, billi l-Ewro hija essenzjali biex tistabbilizzal-ispejjeż tal-kummerċ ma’ Stati Membri oħrajn ta l-UE. Dan madanakollu ma jeliminax l-effetti tad-Dollaru Amerikan billi d-Dollaru Amerikan jibqa’ fattur relattivament b’saħħtu li għandu effett qawwi fuql-istrutturi ta’ l-ispejjeż ta’ l-industrija.Il-Bilanċ tal-Pagamenti f’Malta u b’mod speċifiku l-Kont Kurrenti fi ħdan il-Bilanċ tal- Pagamenti huwamezz ewlieni li jkejjel il-livell u t-tip ta’ ftuħ ta’ l-ekonomija Maltija, billi l-kont kurrenti jkejjel il-bilanċ bejnid-dħul u l-ħruġ ta’ valuta barranija. Fl-2005, ir-riżultati li jinsabu fil-kont kurrenti juru illi l-ekonomijarreġistrat żbilanċ ta’ Lm231,037,000 (fil-kont kurrenti) fejn wieħed mill-fatturi determinanti ewlenin kienl-għoli fil-prezzijiet taż-żejt. It-tabella hawn isfel turi l-iżbilanċi rreġistrati sa mis-sena 2000 fejn id-defiċitfil-kont kurrenti sa mill-2003 jindika illi l-assorbiment domestiku kompla jaqbeż id-dħul nazzjonali, waqtli l-importazzjoni ta’ prodotti u servizzi naqset, flimkien ma’ tnaqqis fl-esportazzjoni ta’ prodotti uservizzi.Table11: Bilanċ ta’ Pagamenti ta’ MaltaLm thousandsPeriod 2000 2001 2002 2003 2004 2005Lm '000 Lm '000 Lm '000 Lm '000 Lm '000 Lm '000Current Account -221,303 -75,213 24,104 -83,533 -140,068 -213,03721Stqarrija għall-istampa ta’ l-NSO 149/2006Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 20

Il-kont kurrenti madanakollu juri bilanċ pożittiv fis-servizzi li jpatti għal parti mill-iżbilanċ fil-kummerċreġistrat fl-2005. It-tabella hawn isfel turi l-importazzjonijiet u l-esportazzjonijiet reġistrati lil u minnMalta għall-perjodu 2000 sa 2005.Tabella 12: Importazzjoni u Esportazzjoni ta’ Servizzi lejn u minn MaltaPeriod 2000 2001 2002 2003 2004 2005Lm '000 Lm '000 Lm '000 Lm '000 Lm '000 Lm '000Services - Net 147,800 159,274 180,685 194,397 198,932 197,520Exports of services from Malta 479,706 494,847 516,540 518,890 480,750 495,177Imports of services in Malta 331,906 335,573 335,855 324,493 281,818 297,65704.2 Investiment Dirett BarraniL-Investiment Dirett Barrani (IDB) m’huwiex biss indikatur ekonomiku, iżda wkoll indikatur ewlieni talprestazzjonili juri kemm hi attraenti l-ekonomija u l-industrija. Il-livelli ta’ IDB jistgħu u għandhomjaġixxu bħala kalamita biex jiġi attirat aktar IDB. Huwa loġiku li wieħed jassoċja dan l-indikatur bħalakejl ta’ prestazzjoni tal-livell ta’ attrazzjoni kemm leġiżlattiva / amministrattiva kif ukoll industrijali billi ż-żewġ parametri huma essenzjali biex l-investituri barranin iġibu l-attività kummerċjali tagħhom lejnMalta. Matul dawn l-aħħar ħames snin, il-livelli ta’ Investiment Dirett Net żdiedu b’ritmu sod sena warasena (ħlief għall-2002), waqt li d-dħul minn IDB irkupra fl-2005 iżda mhux sal-livelli ta’ IDB rreġistrati fl-2003. Il-graffs hawn isfel juru l-livelli netti ta’ investiment dirett f’Malta bejn l-2000 u l-2005, u d-dħulnett minn IDB matul l-istess perjodu.Graff 01: Investiment Dirett Nett f’MaltaInvestiment Dirett Nett f’Malta160000014000001200000Lm ('000)100000080000060000040000020000002000 2001 2002 2003 2004 2005Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 21

Graff 02: Dħul ta’ Investiment Dirett BarraniFDI Inflows400000300000Lm ('000)2000001000000-100000-200000-3000002000 2001 2002 2003 2004 2005L-indiċi ta’ intensità ta’ investiment dirett barrani, jiġifieri l-valur medju ta’ dħul u ħruġ ta’ investimentdirett barrani diviż bil-PGD, juri illi Malta għandha indiċi b’saħħtu (minbarra l-2002) meta mqabbel ma’l-indiċi ta’ l-UE 25, UE 15 u ż-Żona ta’ l-Ewro.Graff 03: Intensità ta’ l-Investiment Dirett BarraniForeign Direct Investment Intensity20151050eu25 eu15 eurozone Turkey Iceland Norw ay USA Japan MALTA-5-10M’hemmx dubju illi l-iżviluppi reċenti ta’ investituri internazzjonali li ġew lejn Malta bħal SmartCity,Actavis u Tecom fost ħafna oħrajn joħolqu xbiha pożittiva fuq livell internazzjonali illi l-industrija Maltijagħandha l-kapaċità u l-potenzjal li tagħti l-frott mixtieq mill-investituri internazzjonali.Madanakollu, Malta trid tibqa’ b’għajnejha miftuħa għal dak li qed jagħmlu pajjiżi oħrajn biex jattirawaktar IDB. Malta qed tikkompeti direttament ma’ ġuriżdizzjonijiet oħrajn għall-istess Dollaru jew Ewro,u ‘hekk il-pakkett li toffri Malta jrid ikun b’saħħtu u jindirizza swieq speċjalizzati, fuq il-bażi tal-valurmiżjud għoli li Malta tista’ toffri f’dak li jirrigwardja l-kwalità, il-ħeffa lejn is-suq, u l-ispejjeż.F’dan ir-rigward, it-tqaqqif ta’ ME fl-2003 u l-ħidma biex jiġu indirizzati swieq speċjalizzati ħolqu postimportanti fejn jistgħu jiltaqgħu l-investituri flimkien ma’ strateġija maħsuba sew. It-tabella hawn isfelturi l-livelli ta’ IDB per capita għal Malta.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 22

Graff 04: Investiment Dirett Barrani f’Malta per CapitaFDI in Malta per CapitaFDI per Capita (Lm '000)4.003.503.002.502.001.501.000.500.002000 2001 2002 2003 2004 200504.3 It-Tkabbir Ekonomiku f’MaltaIr-riżultati ta’ l-2005 jindikaw illi l-ekonomija Maltija qed tirpilja bil-mod mill-aħħar ftit snin. Il-PGD żdied,kien hemm titjib fil-prestazzjoni tas-suq tax-xogħol, waqt li l-politika fiskali tal-Gvern irriżultat fil-kisbata’ miri stabbiliti fir-rigward tal-livelli ta’ defiċit tal-Gvern u l-livell tad-Dejn Nazzjonali. Il-politika fiskalital-Gvern biex inaqqas in-nefqa tal-Gvern kellha, kif kien mistenni, effett fuq is-suq domestiku bitnaqqis fl-attività ekonomika għall-operaturi domestiċi li tradizzjonalment ikollhom livell għoli ta’kummerċ mal-Gvern. Dan b’hekk ħoloq effett indirett fuq il-kumplament tal-bażi industrijali domestika.Iż-żieda fil-prezzijiet ta’ l-enerġija kif ukoll il-qagħda ekonomika batuta ta’ l-imsieħba kummerċjali ta’Malta ukoll ħolqu pressjonijiet fuq is-suq domestiku.B’rata ta’ 2.2%, it-tkabbir reali tal-Prodott Gross Domestiku 22 (PGD) ukoll wera titjib fir-rati rreġistratimatul dawn l-aħħar ħames snin. Id-domanda domestika wriet żieda f’termini reali, u b’hekk pattietparzjalment għad-diffikultjiet li kellu s-suq domestiku minħabba l-għoli fl-ispejjeż ta’ l-enerġija, u n-nefqa ta’ konsum aktar baxx tal-Gvern. Madankollu, il-kontribuzzjoni tas-settur estern lejn it-tkabbir tal-PGD (fl-2005) ma kinitx pożittiva l-aktar minħabba tnaqqis (f’termini reali) ta’ l-esportazzjoni ta’prodotti u servizzi meta mqabbla ma’ l-importazzjoni ta’ prodotti u servizzi.Dan l-iżbilanċ kien attribwit prinċipalment għall-prestazzjoni ta’ Kumpanija waħda fis-settur tas-semiconductors,li juri illi Malta teħtieġ li tagħmel sforz akbar fil-proċess ta’ diversifikazzjoni u clusteringtagħha, sabiex tnaqqas l-impatt tal-prestazzjoni ta’ kumpanja waħda fuq is-settur estern ta’ l-ekonomija.22Il-Prodott Gross Domestiku (PGD) huwa kejl tar-riżultati ta’ l-attività ekonomika. Huwa l-valur tal-prodotti u s-servizzi kollhawara li jitnaqqas il-valur tal-prodotti jew servizzi użati fil-produzzjoni tagħhom. Il-kalkolu tar-rata annwali ta’ tkabbir tal-volum tal-PGD jippermetti li jiġi mqabbel l-iżvilupp ekonomiku kemm fuq medda ta’ żmien kif ukoll bejn ekonomiji ta’ qidien differenti,irrispettivament mill-bidliet fil-prezzijiet. It-tkabbir tal-volum tal-PGD huwa kkalkulat permezz ta’ data bil-prezzijiet tas-sena ta’qabel.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 23

Tabella 13: Rati ta’ Tkabbir Annwali ta’ l-Ekonomija Maltija f’Termini Nominali u Reali(2000 - 2005)Annual Growth Rates of the Maltese EconomyIn Nominal and Real Terms2000 - 2005YEAR 2000 2001 2002 2003 2004 2005Lm Lm Lm Lm Lm LmCurrent Prices 1,696,296 1,737,694 1,796,823 1,829,069 1,830,406 1,927,094at Current % % % % %(nominal) prices - 2.4 3.4 1.8 0.1 5.3Lm Lm Lm Lm Lm LmConstant Prices 1,696,296 1,702,508 1,727,393 1,684,290 1,659,386 1,700,794at Constant % % % % %(Real) prices - 0.4 1.5 -2.5 -1.5 2.5Meta nqabblu r-rata ta’ tkabbir reali u annwali tal-PGD ma’ l-istess rati ta’ tkabbir ta’ l-UE 25, UE 15,iż-Żona ta’ l-Ewro, l-Istati Uniti ta’ l-Amerka u l-Ġappun, il-PGD ta’ Malta beda jirpilja meta mqabbelma’ l-2003 u l-2004 fejn rajna rati ta’ tkabbir negattivi. It-tbassir ta’ l-Eurostat għall-2006 u l-2007madankollu qed jindika tnaqqis fir-rati ta’ tkabbir tal-PGD meta mqabbla ma’ l-2005. Dan it-tbassirjikkuntrasta mar-rati ta’ tkabbir imbassra fl-UE 25, UE 15 u ż-Żona ta’ l-Ewro, li huma mistennija lijkomplu jiżdiedu aktar matul l-2006 u l-2007.Graff 05: Rata ta’ Tkabbir Reali tal-PGD tal-Volum tal-PGD – Perċentwal fuq Snin PreċedentiReal GDP Growth Rate of GDP Volume - Percentage over previous years2007 ForecastMALTAeurozone12eurozoneeu15eu25JapanUSA2006 ForecastMALTAeurozone12eurozoneeu15eu25JapanUSA2005eurozone12eurozoneeu15eu25MALTAJapanUSAMALTA2004Japaneurozone12eurozoneeu15eu25USAMALTA2003eurozone12eurozoneeu15eu25JapanUSA2002Japaneurozone12eurozoneeu15eu25USAMALTAMALTA2001JapanUSAeurozone12eurozoneeu15eu252000JapanUSAeurozone12eurozoneeu15eu25MALTA-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 24

Il-kontribuzzjoni ta’ l-industrija lejn il-PGD u t-tkabbir tiegħu qed isiru aktar sinifikanti billi l-Gvern qedinaqqas in-nefqa fuq il-konsum tiegħu. Fl-2005 23 , ġew irreġistrati żidiet settorjali fis-servizzi finanzjarji,proprjetà immobbli, attivitajiet ta’ kiri u ta’ negozju, trasport, ħżin u komunikazzjonijiet, bejgħ blingrossau bl-imnut, kummerċ, kostruzzjoni, u attivitajiet oħrajn ta’ servizzi komunitarji, soċjali upersonali. Dwn iż-żidiet ipattu parzjalment għat-tnaqqis fis-setturi ta’ l-elettriku, gass u ilma, u s-setturital-manifattura ta’ l-ekonomija. 24Punt ta’ importanza huwa r-rata ta’ inflazzjoni li mhux biss hija indikatur ekonomiku ewlieni, iżda hijawkoll fattur ewlieni li għandu effett fuq l-istruttura ta’ l-ispejjeż ta’ l-industrija u l-intrapriża u l-kompetittività. Ir-rata ta’ inflazzjoni matul dawn l-aħħar ħames snin varjat bejn 1.3% u 3.01% kif murifit-tabella hawn isfel, fejn fl-2005 rajna l-ogħla rata ta’ inflazzjoni hekk kif l-inflazzjoni laħqet ir-rata a’3.01% wara tnaqqis gradwali mill-2003 ’il quddiem.Tabella 14: Indiċi ta’ l-InflazzjoniYear 2000 2001 2002 2003 2004 2005Index of Inflation 607.07 624.85 638.54 646.84 664.88 684.88% Inflation Rate 2.37 2.93 2.19 1.3 2.79 3.0104.4 Valur Miżjud iġġenerat mill-Industrija tal-ManifatturaL-Istħarriġ Ekonomiku ta’ l-2005 jippreżenta stima interessanti ta’ l-iżviluppi fil-valur miżjud 25 millindustrijatal-manifattura għall-perjodu 2001-2004. Din l-istima hija bbażata fuq ir-reazzjonijiet talmanifatturigħall-kwestjonarju dwar l-istatistiċi annwali tan-negozju b’mod konformi mar-Regolamenttal-Kunsill 58/97 dwar l-Istiatistiċi Strutturali tan-Negozju. Iċ-ċart hawn isfel turi l-valur miżjud totali blispiżatal-fattur mill-industrija tal-manifattura, li jindika tendenza ta’ tnaqqis mir-rata ta’ 3.7% fl-2003 26 .Graff 06: Manifattura - Valur Miżjud Totali skond l-Ispiża tal-Fatturi tal-Produzzjoni ++Manufacturing - Total Value Added at Factor Cost350300250Lm Million2001501005002001 2002 2003 200423Riżultati minn Jannar sa Settembru ppubblikati fl-Istħarriġ Ekonomiku ta’ l-200524Stħarriġ Ekonomiku 2005; paġna 625Din il-metodoloġija tkejjel il-valur miżjud bl-ispejjeż, tal-fattur li jikkonsisti fi spejjeż tal-personal u surplus operattiv gross. L-ispejjeż tal-personal jikkonsisti f’pagi u salarji u l-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali ta’ min iħaddem, waqt li s-surplus grossoperattiv huwa ġġenerat minn attivitajiet operattivi netti mill-ispejjeż tal-pagi. Id-data b’valur miżjud tagħti indikazzjoni talkontribuzzjonital-prestazzjoni settorjali għall-iżviluppi fl-industrija tal-manifattura.26Stħarriġ Ekonomiku 2005; pġ 98Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 25

Il-kompożizzjoni ta’ l-industrija tal-manifattura fuq il-bażi tal-valur miżjud per capita (skond l-ispiża talfattur)hija pprovduta fiċ-ċart hawn isfel, fejn minkejja t-tnaqqis fil-valur miżjud totali, il-valur miżjud percapita rreġistra żieda marġinali fl-2004 li tirrifletti livelli ta’ impjieg aktar baxxi. 27Graff 07: Kompożizzjoni Per Capita tal-Valur Miżjud skond l-Ispiża tal-Fatturi tal-ProduzzjoniComposition Per Capita Value Added at Factor Cost70006000Lm5000400030002000100002001 2002 2003 2004Personnel Costs per CapitaGross Opertaing Surplus perCapita04.5 Ir-Rwol tan-Negozju fl-Ekonomija MaltijaGħalkemm ġie enfasizzat illi Malta, bħala ekonomija ‘miftuħa’, teħtieġ li tkejjel u ttejjeb il-livelli ta’kummerċ internazzjonali tagħha u l-grad ta’ attrazzjoni għall-investiment dirett barrani, madanakollupilastru importanti tan-nisġa ekonomika tan-Nazzjon huwa l-valur miżjud maħluq min-negozji.L-ekonomija ta’ Malta, bħal f’pajjiżi oħra ta’ l-UE, hija kkaratterizzata bi predominanza ta’ SMEs.Dawn in-negozji m’humiex biss fundamentali għall-attività ekonomika interna kontinwa, iżdajappoġġaw ukoll lill-industrija, bħal per eżempju fl-industrija tat-turiżmu u l-ospitalità li tiddependi ħafnafuq l-intrapriżi ċkejknin (mikro) u żgħar li joffru prodotti u servizzi lit-turisti.L-SMEs jimpjegaw madwar 50,000 ruħ, waqt li l-livell ta’ dawk li jaħdmu għal rashom bħalaperċentwali ta’ dawk kollha li jaħdmu bi ħlas ammonta għal madwar 11.7% fl-2005. In-numri ta’intrapriżi għal kull kategorija huma elenkati fit-tabella hawn isfel.Tabella 15: Numru ta’ Impjegati fl-industrija għal kull Kategorija 28Mikro Żgħar Medji0 – 9 10 – 49 50 – 24944,297 24,261 29,04604.6 Il-Forza tax-Xogħol ta’ MaltaIl-forza tax-xogħol ta’ Malta, li hija waħda flessibbli u mħarrġa sew u li kapaċi titkellem b’diversi lingwi,hija mingħajr dubju r-riżors l-aktar prezzjuż ta’ Malta. Il-pagi f’Malta għadhom aktar baxxi mill-medja fl-Ewropa tal-Lvant, iżda jikkumparaw relattivament tajjeb mal-pagi medji tal-pajjiżi ta’ l-Ewropa tal-Lvant. Dawn ta’ l-aħħar madanakollu huma t-theddida ewlenija fir-rigward tal-kompetittività ta’ Malta fl-Ewropa, fejn Malta issa qed tipprova tikkompeti fuq il-bażi ta’ valur miżjud u mhux bil-pagi baxxi. Ittabellahawn isfel turi l-persuni impjegati taħt kategoriji wiesgħin, fejn l-industrija timpjega madwar27Stħarriġ Ekonomiku 2005; pġ 10028Reġistru tan-Negozju ta’ l-NSO, 2004Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 26

45,000 ruħ, waqt li s-Settur tas-Servizzi jimpjega madwar 100,000. Mit-total ta’ 149,000 29 persuna lijaħdmu bi qligħ, madwar 45,000 huma impjegati mas-Settur Pubbliku, jiġifieri madwar 70% talħaddiemahuma impjegati mas-Settur Privat.Graff 08: Total ta’ Persuni Impjegati taħt Kategoriji WiesgħinTotal Employed Persons by Broad Category160,000140,000120,000Total, 146,246Total, 146,017Total, 148,452Total, 148,764Total, 148,618Total, 149,091100,00080,000Services, 95,506Services, 96,424Services, 99,559Services, 100,960Services, 101,800Services, 101,46160,00040,00020,0000Agriculture, 2,845Industry, 47,895Agriculture, 3,295Industry, 46,298Agriculture, 3,223Industry, 45,670Agriculture, 3,154Industry, 44,650Agriculture, 3,185Industry, 43,633Agriculture, 3,045Industry, 44,5852000 2001 2002 2003 2004 2005Tabella 16: Total ta’ Persuni Impjegati skond l-Attività EkonomikaThe data is taken from annual LFS datasetsTotal Employed persons by broad Economic ActivityEconomic Activity2000 2001 2002 2003 2004 20052000 2001 2002 2003 2004 2005Agriculture 2,845 3,295 3,223 3,154 3,185 3,045Industry 47,895 46,298 45,670 44,650 43,633 44,585Services 95,506 96,424 99,559 100,960 101,800 101,461Total 146,246 146,017 148,452 148,764 148,618 149,091Economic Activity2000 2001 2002 2003 2004 2005No. No. No. No. No. No.Agriculture, hunting and forestry 2,410 2,688 2,752 2,655 2,638 2,566Fishing 435 607 471 499 547 479Mining and Quarrying 715 771 652 979 678 787Manufacturing 33,497 31,944 29,869 28,763 29,091 28,736Electricity, Gas and Water Supply 3,215 3,184 3,406 3,682 3,210 2,82329Data ppovduta mill-ETCStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 27

Ir-rata ta’ qgħad varjat bejn 6.4% u 7.4% (skond l-Isħarriġ dwar il-Forza tax-Xogħol) kif huwa muri filgraffhawn isfel. Din tikkumpara sew kemm mar-rata medja ta’ qgħad fl-UE 25 li laħqet 8.7% fl-2005kif ukoll ta’ l-UE 15, b’rata medja ta’ qgħad ta’ 7.9% fl-2005.Tabella 17: Rati ta’ QgħadUnemployment Rates (Source Labour Force Survey)7.60%7.40%7.20%7.00%6.80%6.60%6.40%6.20%6.00%5.80%2000 2001 2002 2003 2004 2005Matul dawn l-aħħar għaxar snin saru sforzi fuq livell nazzjonali biex jitjiebu l-ħiliet tekniċi u edukattivital-forza tax-xogħol preżenti u futura tal-pajjiż. Dawn l-isforzi ġew orjentati mhux biss lejn iż-żieda tannumruta’ studenti li jiggradwaw mill-Università u l-MCAST, iżda wkoll lejn it-taħriġ mill-ġdid ta’ persunibla xogħol permezz ta’ diversi programmi kkoordinati mill-Korporazzjoni tax-Xogħol u t-Taħriġ (ETC) upermezz ta’ inizjattivi ta’ tagħlim tul il-ħajja mnedija minn diversi istituzzjonijiet edukattivi.Skond l-istatistiċi ta’ l-Università ta’ Malta, in-numru totali ta’ studenti li segwew edukazzjoni terzjarjafl-Università ta’ Malta (esklużi l-istudenti li segwew edukazzjoni terzjarja f’Universitajiet barranin) laħaql-ammont ta’ kważi 8,000 student fl-2004.Tabella 18: Total ta’ Studenti li Ħadu Edukazzjoni Terzjarja Kklassifikati skond is-Sess(Sena akkademika 2003 / 2004)SexTotalTotal Students Male 2,857Female 3,760Total 6,617Total Part-Time Students Male 658Female 680Total 1,338GRAND TOTAL Male 3,515Female 4,440Total 7,955Source: The UniversityIl-korsijiet ewlenin segwiti (skond l-istatistiċi ta’ l-2003/2004) fl-Università ta’ Malta huma elenkati fittabellahawn isfel, li turi illi l-aktar korsijiet ta’ studju popolari kienu fl-oqsma tan-negozju u l-amminsitrazzjoni, liġi, inġinerija u kura tas-saħħa.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 28

Tabella 19: Studenti li Ħadu Edukazzjoni Terzjarja skond il-Qasam, il-Livell ta’ ISCED u s-Sess(2003 / 2004)2003 /2004Field of studyIsc. 5a Isc. 5b Isc. 6Male Female Total Male Female Total Male Female TotalEngineering & Engineering Trades ISC 52 348 82 430 - - - - - -Architecture & Building ISC 58 161 106 267 1 - 1 - - -Medicine & Surgery 211 306 517 - - - - 2 2Dental Surgery 16 16 32 - - - - 1 1Institute of Health Care 139 306 445 117 275 392 - - -Institute of Linguistics (post-tertiary) 1 8 9 - - - 1 - 1Social Behavioural Science ISC 31 - - - 1 1 2 - - -Journalism & Information ISC 32 123 179 302 7 17 24 - - -Business & Administration ISC 34 - Accountancy 74 78 152 - - - - - -Business & Administration ISC 34 - Business & Computing 97 44 141 - - - - - -Business & Administration ISC 34 - Management Studies - - - 149 125 274 - - -Business & Administration ISC 34 - Other 645 778 1,423 53 44 97 1 - 1Laws ISC 38 307 390 697 45 50 95 3 - 3Teacher Training ISC 141 191 699 890 - - - - - -Education Science ISC 142 32 49 81 28 147 175 2 1 3Arts ISC 22 249 431 680 1 1 2 5 - 5Humanities ISC 22 113 74 187 7 9 16 1 - 1Physical Sciences ISC 44 132 113 245 - - - - - -Computing ISC 48 162 42 204 19 1 20 - - -Agriculture, Forestry & Fishery ISC 62 2 2 4 12 9 21 - - -Environmental Protection ISC 85 - 1 1 - - - - - -Security Services ISC 86 - - - 14 10 24 - - -Certificate in Foundation Studies 45 43 88 - - - - - -Total 3,048 3,747 6,795 454 689 1,143 13 4 17Barraminhekk, in-numru ta’ studenti ggradwati f’kull qasam għas-snin akkademiċi 2002-2003 u 2003-2004 kienu skond kif ġej, fejn l-akbar numru ta’ studenti ggradwaw fl-oqsma tas-servizzi soċjali,negozju u liġi.Tabella 20: Gradwati skond il-Qasam ta’ Studju, il-Livell ISCED u s-Sess (2002 / 2003 – 2003 / 2004)Field of study 2002/2003 2002/2004Engineering, Manufacturing & Construction 98 112Health and Welfare 246 256Social Services, Business and Law 936 967Education 400 412Humanities and Arts 254 261Science 84 100Agriculture 3 27Environmental Services 5 9Matul dawn l-aħħar snin, il-Gvern waqqaf ukoll il-Kulleġġ Malti għall-Arti, ix-Xjenza u t-Teknoloġija(MCAST), li jipprovdi taħriġ edukattiv li jikkumplimenta t-tagħlim ta’ l-Università ta’ Malta, b’enfasispeċjali fuq l-industrija u b’aktar minn 3,700 student irreġistrat. It-tabella hawn isfel turi n-numru ta’studenti ta’ l-MCAST għal kull qasam għas-sena akkademika 2003 – 2004.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 29

Tabella 21: Studenti ta’ l-MCAST li Ħadu Edukazzjoni Teknika skond il-Qasam u s-Sess (2003 / 2004)Field of studyMale Female TotalArt & Design 98 95 193Building & Construction 450 31 481Business & Commerce 333 624 957Electronics 581 12 593ICT 482 88 570Maritime 30 1 31Community Services 51 351 402Agribusiness 31 3 34Mechanical Engineering 338 4 342GozoFirst Diploma For I.T. Practioners 10 5 15National Diploma in Computing 15 2 17Certificate in Banking 5 4 9Certificate in Secreterial & Admin. 0 2 2Accounting Tech. Course 10 9 19Certificate in Retailing 3 11 14Foundation Certificate Course 28 28Draughtsmanship 4 1 5Foundation Cert. in Care & First Diploma in Care 16 28 44Electrical and Electronics Tech. 16 16Total 2,501 1,271 3,772Madanakollu, il-kisba ta’ forza tax-xogħol imħarrġa ma tieqafx biss bit-tagħlim fuq livell sekondarju,post-sekondarju u terzjarju, iżda teħtieġ ukoll mekkaniżmu ta’ tagħlim tul il-ħajja sabiex l-‘għarfien’jinżamm aġġornat ma’ l-iżviluppi ekonomiċi u soċjali. Skond l-Eurostat, l-istatistiċi tat-tagħlim tul ilħajjajindikaw illi Malta qed tirreġistra progress konsistenti f’dan ir-rigward. Dawn l-inizjattivi humakruċjali billi l-forza tax-xogħol tagħna għandha tinżamm aġġornata sabiex tkun kompetittiva biexb’hekk jiġi attirat l-investiment dirett barrani.Tabella 22: Tagħlim Tul il-Ħajja Skond is-Sess 30Gender2000 2001 2002 2003 2004 2005% % % % % %Males 5.6 5.8 4.9 4.9 5.5 6.7Females 3.5 3.4 3.8 3.6 4.4 4.8Total 4.5 4.6 4.4 4.2 5.0 5.8Source Eurostat30EurostatStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 30

Direzzjoni Strateġika għall-IndustrijaKapitlu 0505.1 Il-Viżjoni u l-Prinċipji li Fuqhom Hija MsejsaĦarsa lejn il-pajjiżi li sejrin tajjeb turi illi parti mis-suċċess tagħhom huwa mibni fuq Viżjoni li kisbetappoġġ politiku, u li tippermetti lill-industrija biex timmobilizza r-riżorsi u l-investiment waqt li tkunmoħħha mistrieħ illi bidliet fl-amministrazzjoni mhux ser jippreġudikaw l-istabbiltà.L-għan ta’ l-IS hu li tipproponi viżjoni li tħares ’il quddiem, tiffaċilita ftehim komuni, waqt li tiżgura illi l-atturi kollha fis-soċjetà joħorġu rebbieħa. F’dan ir-rigward, l-IS tistabbilixxi din il-viżjoni:“Ngħinu lill-Industrija tikseb valur miżjud ta’ kwalità għolja u tkabbir talproduttivitàbiex jitkattru l-prosperità u l-ġid.”Din il-Viżjoni tagħraf illi settur privat b’saħħtu joħloq prosperità u ġid għas-soċjetà kollha. Huwagħalhekk fl-interess tal-partijiet interessati kollha illi l-bażi industrijali ta’ Malta tespandi kemm jista’jkun. Ta’ importanza wkoll huwa l-fatt illi l-Viżjoni tistabbilixxi l-mira tad-direzzjoni strateġika propostafl-IS. It-tkabbir għandu jkun strateġiku u ffukat : il-viżjoni tpoġġi enfasi ċara fuq il-kisba kontinwa ta’kwalità dejjem aktar għolja u żieda fil-valur miżjud fl-elementi kollha ta’ l-industrija, kemm fl-ekonomija‘tradizzjonali’ kif ukoll f’dik ‘ġdida’.Il-Viżjoni hija msejsa fuq dawn il-prinċipji strateġiċi:(i)Trawwim ta’ l-Ispirtu IntraprenditorjaliIl-Gvern u l-industrija, flimkien ma’ l-istituzzjonijiet u l-entitajiet li jipprovdu l-għarfien kif ukoll ma’ l-imsieħba soċjali, għandhom jaħdmu id f’id biex irawwmu spirtu intraprenditorjali f’Malta sabiex titla’ġenerazzjoni ġdida ta’ intraprendituri.(ii)Tisħiħ tal-Vantaġġ Komparattiv tal-Kapital Uman ta’ MaltaIl-Gvern, l-industrija, l-intrapriżi, l-imsieħba soċjali u l-istituzzjonijiet ta’ l-għarfien għandhom jaħdmuflimkien biex jiżguraw illi l-ħaddiema jingħataw mentalità tajba lejn ix-xogħol u jkollhom il-ħilietmeħtieġa sabiex Malta tkun tista’ żżomm il-vantaġġ kompetittiv tagħha fir-rigward tal-kapital umantagħha. L-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni għolja għandhom jistabbilixxu rabta ma’ l-industrija sabiexikunu jistgħu jipprovdu ħaddiema bil-kapaċitajiet meħtieġa, fil-ħin it-tajjeb, u skond il-kwalità meħtieġa.Għandha tiġi ffaċilitata l-mobilità tal-ħaddiema biex jimtlew postijiet battala ta’ riċerkaturi u xogħol ta’kapaċità avvanzata sakemm tinbena l-bażi ta’ kapital uman meħtieġa f’Malta.(iii)Kisba ta’ Valur Miżjud ta’ Kwalità Għolja u Tkabbir tal-Produttività ta’ l-IndustrijaGħalkemm għandna nfittxu tkabbir futur f’oqsma partikolari ta’ l-industrija, dan ma jfissirx illi l-industrijieżistenti għandhom jiġu injorati. Għal dak li jirrigwarda l-industrija eżistenti, għandhom isiru sforzi biexdawn jingħataw għajnuna sabiex jiksbu valur miżjud ta’ kwalità għolja u tkabbir tal-produttività. L-istess għandu japplika, madanakollu, għal investiment ġdid fl-ekonomija ‘tradizzjonali’ u ‘ġdida’.(iv)Niżguraw Aktar Aggressjoni fil-Penetrazzjoni u l-Espansjoni fi Swieq BarraninL-industrija lokali, kemm eżistenti jew ġdida, fl-ekonomija ‘tradizzjonali’ jew ‘ġdida’ għandha taspira litippenetra fi swieq barranin u li tespandi din il-penetrazzjoni. L-industrija għandha tħaddan b’modaktar attiv il-mudelli ta’ negozju tal-kummerċ elettroniku, sabiex tisfrutta l-Internet bħala mezz ta’marketing u bejgħ, u biex tippromwovi l-għarfien u l-prodotti tagħha. Għandhom ikomplu jiġu ffaċilitatil-ġbir ta’ intelliġenza dwar in-negozju u l-promozzjoni fi swieq barranin, kemm fuq livell nazzjonali kifukoll mill-ME.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 31

L-istituzzjonijiet u l-entitajiet li jipprovdu l-għarfien għandhom jipprovdu studji professjonali dwarmarketing sabiex l-industrija jkollha t-talent meħtieġ li jippermettilha tisfrutta l-Internet bħala mezz ta’marketing u bejgħ.(v)Clustering u Networking bejn l-Industrija u l-GvernId-disekonomiji ta’ skala jistgħu jiġu megħluba permezz ta’ l-istrutturar ta’ l-industrija jew l-intrapriżi,formalment jew informalment, madwar interessi komuni. Il-Gvern għandu jħeġġeġ b’mod attiv u jagħtiinċentivi lill-industrija biex toħloq clusters u networks sabiex tinħoloq massa kritika u ekonomija ta’skala fuq livell aktar għoli.(vi)Inċentivi għall-Kapaċità ta’ Riċerka, Żvilupp u InnovazzjoniJeħtieġ illi r-R&Ż&I jsiru fus fundamentali ta’ l-ekonomija Maltija. Għaldaqstant huwa essenzjali illijinħoloq l-ambjent meħtieġ li jservi bħala katalista għar-R&Ż&I, u li dan jintiseġ fi ħdan is-sistemaekonomika u istituzzjonali Maltija, sabiex Malta ssir ekonomija u soċjetà tabilħaqq produttiva u ta’valur miżjud għoli.(vii)L-Iffaċilitar ta’ Aċċess għall-FinanziL-aċċess għall-finanzi huwa kruċjali għall-kumpaniji fi stadji ta’ żvilupp differenti – b’mod partikolari firrigwardtal-SMEs, il-mikro-industriji u intrapriżi, u l-ekonomija l-ġdida. Il-Gvern ser jaħdem ma’ kapitalprivat, istituzzjonijiet finanzjarji u ma’ l-industrija biex jinstabu mezzi sabiex ikunu jistgħu jintużawkapital u finanzi privati bħala sors għat-tkabbir.(viii)Spinta ġdida għall-Kondizzjonijiet u l-Infrastruttura Essenzjali biex tiġi Żgurata l-KompetittivitàIl-Gvern ser jaħdem ma’ l-industrija biex jindirizza l-isfidi, kemm dawk intrinsiċi bħall-pożizzjoniġeografika ta’ Malta kif ukoll dawk ġodda, sabiex tkun tista’ tittieħed l-azzjoni immedjata u meqjusameħtieġa biex tinżamm il-kompetittività, f’dinja mgħaġġla u dinamika li titlob reazzjoni b’ħeffa lejn issuq.(ix)Orjentament tal-Gvern bħala Sieħeb għall-IndustrijaIl-Gvern, flimkien ma’ l-industrija, huma ż-żewġ naħat ta’ l-istess munita. It-tnejn huma indipendentiminn xulxin, u t-tnejn imorru tajjeb jekk jaħdmu flimkien. Is-sħubija teħtieġ fiduċja u kredibbiltà – fuqbażi reċiproka. In-nuqqas ta’ fiduċja jwassal għal regolazzjoni stretta, li xxekkel is-suċċess u li hija flaħħarmill-aħħar kontroproduttiva.Il-Gvern għalhekk irid ikun sieħeb ta’ l-industrija fl-aspetti kollha ta’ l-oqsma politiċi orizzontali uvertikali, sabiex tinbena relazzjoni ta’ ħidma msejsa fuq il-fiduċja. B’hekk l-industrija tkun tista’ tiffjorixxifi ħdan qafas regolatorju amministrattiv favorevoli.L-istruttura istituzzjonali għandha tiġi kkalibrata kif u meta jkun meħtieġ, fuq il-bażi ta’ dak li nitgħallmumill-esperjenza, sabiex l-industrija tkun tista’ tkompli tikber.(x)Il-Gvern u l-Industrija Jaħdmu Id f’Id biex Isolvu Sfidi ĠoddaL-ambjent, kif ukoll is-saħħa u s-sigurtà, qed isiru kwistjonijiet politiċi ta’ importanza dejjem akbarf’Malta. L-isfidi relatati ma’ l-ambjent, is-saħħa u s-sigurtà jistgħu jiġu ffaċċjati bl-aħjar mod jekk l-industrija tikkollabora mal-Gvern, sabiex b’hekk jiddaħħlu l-aktar soluzzjonijiet effettivi, effiċjenti uekonomiċi.05.2 Identifikazzjoni tal-Vantaġġi Komparattivi ta’ MaltaL-istrateġija u l-pjan ta’ azzjoni biex tinkiseb il-Viżjoni għandhom jibnu fuq il-vantaġġ kompetittiv ta’Malta; kemm billi jiġi żgurat u miżmum dan il-vantaġġ kompetittiv meta jkun jeżisti, jew billi jinbenameta ma jkunx jeżisti.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 32

Sinteżi tal-kummenti li ntbagħtu mid-diversi partijiet interessati kkonsultati, kif ukoll reviżjoni ta’ l-analiżi SWOT hawn fuq imsemmija, jwasslu lill-Gvern biex jipproponi dawn li ġejjin bħala l-vantaġġikompetittivi ta’ Malta:- Il-Kapital Uman: Dan huwa r-riżors ewlieni ta’ Malta. Il-ħaddiema Maltin huma magħrufin lihuma bieżla, flessibbli, intelliġenti, adattabbli, disposti li jiġu mħarrġa u diliġenti. Dan ilvantaġġkompetittiv għandu jinżamm u jiġi aġġornat fuq bażi kontinwa. Hemm madanakolluperikli potenzjali: l-ispirtu intraprenditorjali, id-dixxiplina, il-mentalità tax-xogħol u l-iżvilupppersonali f’ħaddiema żgħażagħ u ġodda huma meqjusa li sejrin lura meta mqabbla ma’ħaddiema li għandhom ’il fuq minn 30 sena.- Għarfien ta’ l-Ingliż u lingwi oħrajn: Malta, flimkien ma’ l-Ingilterra u l-Irlanda, tuża l-Ingliżbħala lingwa tax-xogħol. Dan jagħti lil Malta vantaġġ addizzjonali fuq l-Ewropa kontinentali ul-Afrika ta’ Fuq billi l-Ingliż huwa kemm il-lingwa tal-kummerċ kif ukoll il-lingwa tatteknoloġijau ta’ l-ICT. Għaldaqstant huwa kruċjali li nieħdu ħsieb il-ħila tagħna li niktbu unitkellmu b’Ingliż tajjeb. Hawnhekk ukoll nistgħu nosservaw perikli potenzjali. Il-ħaddiemażgħażagħ u ġodda huma meqjusa li għandhom livell ta’ Ingliż aktar baxx minn dak talħaddiemali għandhom ’il fuq minn 30 sena.L-istess jista’ jingħad għall-ħila f’lingwi oħrajn minbarra l-Malti u l-Ingliż.- Abbozzar ta’ Leġiżlazzjoni Innovattiva: Permezz ta’ l-abbozzar ta’ leġiżlazzjoniinnovattiva, matul dawn l-aħħar għaxar snin Malta ħolqot żewġ setturi mikro-ekonomiċib’saħħithom fl-ekonomija l-ġdida u wieħed fl-industrija tal-manifattura ta’ teknoloġijaavvanzata.Fir-rigward ta’ dawn l-ewwel żewġ setturi, il-qafas leġiżlattiv tas-servizzi finanzjarji u talkummerċelettroniku rispettivament ħadem bħala katalista fundamentali biex jitwieldu dawniż-żewġ setturi ta’ servizzi b’saħħithom. F’dawn iż-żewġ setturi, ġiet eżaminata l-kompetizzjoni u ddaħħlet leġiżlazzjoni li tħares ’il quddiem, ibbażata fuq prinċipji bażilari -waqt li l-kriterji speċifiċi ġew iddelegati għal-leġiżlazzjoni sekondarja sabiex ikunu jistgħujsiru reazzjonijiet b’ħeffa f’ambjent dinamiku. Is-suċċess li qed jinkiseb fis-settur tas-servizzifinanzjarji kif ukoll fl-i-gaming u l-e-billing ma kienx ikun jista’ jinkiseb bl-istess mod mingħajrdin l-innovazzjoni leġiżlattiva.Għar-rigward tat-tieni settur, jiġifieri dak tal-manifattura ta’ teknoloġija avvanzata, illeġiżlazzjoniinnovattiva dwar il-privattivi u d-disinni ħolqot suq speċjalizzat li attira lillindustrijaġenerika tal-farmaċewtiċi lejn Malta.- Aġilità Permezz taċ-Ċokon: Waqt li ċ-ċokon jikkawża nuqqas ta’ ekonomiji ta’ skala, huwawkoll vantaġġ kompetittiv billi jippermetti li tittieħed azzjoni immedjata meta jkun hemm bidlafiċ-ċirkostanzi. Ir-Rappreżentanti tal-Gvern u l-industrija jistgħu jiltaqgħu wiċċ imb’wiċċmingħajr ebda dewmien biex isibu soluzzjonijiet u jaqblu dwar azzjonijiet. L-aġilità teħtieġgvern reattiv. Dan ifisser primarjament illi l-amministrazzjoni pubblika għandha tikkunsidra r-rwol tagħha bħala sieħeb għall-industrija biex tiffaċilita t-tkabbir ta’ l-industrija.- Stabbiltà: Bħala nazzjon żgħir mhux-allinjat Malta hija rikonoxxuta bħala post ta’ kenn ustabbiltà internazzjonali – kemm fir-rigward tad-dinamiċi internazzjonali ġodda li jirriżultawminn theddidiet internazzjonali ġeo-politiċi u soċjali, kif ukoll fir-rigward tat-tfassil u s-sostitwibiltà politika interna. Għar-rigward ta’ dan l-ewwel aspett, Malta tassumi importanzaħafna ikbar mid-daqs tagħha, bħala intermedjarja ġenwina bejn l-Ewropa u l-Mediterran.Għar-rigward tat-tieni aspett, tista’ tiġi istituzzjonalizzata stabbiltà akbar u fit-tul jekk il-partitipolitiċi u l-imsieħba soċjali u ċiviċi jirnexxilhom isibu ftehim komuni dwar il-kwistjonijietewlenin – inkluża l-IS.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 33

05.3 Miri għat-Tkabbir ta’ l-IndustrijaL-istrateġija għall-industrija trid tagħi direzzjoni ffukata – direzzjoni bbażata fuq il-vantaġġi komparattiviu kompetittivi ta’ Malta. Din trid tidentifika l-oqsma li għandhom jiġu mmirati. Strateġija li tipprova tolqotkollox tirriżulta fi sparpaljar tar-riżorsi, li żgur ma jaqbilx għal Malta f’ambjent globalizzat u dinamiku liqed jinbidel b’rittmu mgħaġġel.Għar-rigward tat-tkabbir immirat, l-IS tadotta metodu fuq żewġ livelli. L-ewwel livell huwa relatat malbażiindustrijali eżistenti. L-IS issostni illi l-industrija eżistenti trid tingħata appoġġ biex tirristruttura ussaħħaħ il-kapaċitajiet tagħha sabiex tilħaq id-direzzjoni strateġika stabbilita mill-Viżjoni – tkabbir ta’kwalità għolja, tal-valur miżjud, u tal-produttività. Hija ssostni hekk minħabba li hemm eżempji ċari ta’suċċess kull fejn l-industriji rristrutturaw u għollew il-livell tal-kwalità tagħhom, il-valur miżjud, u t-tkabbir tal-produttività biex jidħlu b’suċċess fis-suq internazzjonali jew biex jissalvagwardjaw is-suqdomestiku tagħhom kontra kompetizzjoni mill-importazzjonijiet.It-tieni livell huwa relatat ma’ investiment ġdid, kemm jekk orjentat lejn IDB jew lokalment. Mingħajrma titnaqqas l-importanza tal-bażi industrijali eżistenti, il-Gvern jemmen illi l-investiment ġdid li lejhgħandna nimmiraw għandu jkun orjentat l-aktar lejn is-setturi tas-servizzi ta’ l-għarfien u talmanifatturata’ teknoloġija avvanzata – billi dawn huma s-setturi li jilħqu l-vantaġġi komparattivi ta’Malta u li jnaqqsu l-impatt ta’ l-iżvantaġġi komparattivi intrinsiċi li jnaqqsu l-kapaċità ta’ Malta litikkompeti.Il-Gvern jemmen illi dawn huma s-Setturi u l-Attivitajiet li lejhom għandha timmira Malta:- Edukazzjoni 31 : Malta għandha industrija attiva u b’saħħitha edukattiva b’potenzjalsinifikanti għat-tkabbir. Hemm għadd ta’ istituzzjonijiet pubbliċi u privati, faċilitajiet lokali uħila esperta li huma stabbiliti sew. Il-benefiċċji potenzjali jinkludu settur edukattiv aktar kbir lijista’ joffri firxa aktar wiesgħa ta’ taħriġ professjonali u vokazzjonali kif ukoll edukazzjoniterzjarja l-iżvilupp ta’ settur edukattiv aktar u aktar diversifikat li jista’ jaqdi l-ħtiġijiet ta’studenti kemm barranin kif ukoll domestiċi waqt li jiffaċilita t-trasformazzjoni lejn ekonomijata’ l-għarfien aktar avvanzata.- Kura tas-Saħħa 32 : It-‘turiżmu’ globali tas-saħħa huwa stmat li jiswa 40 biljun DollaruAmerikan. Malta għandha ħafna mill-kapital fiżiku u uman meħtieġ u hija moqdija tajjebb’konnessjonijiet ta’ l-ajru ma’ l-Ewropa kontinentali u l-Afrika ta’ Fuq biex tipprovdi livellgħoli ta’ kura tas-saħħa lill-pazjenti. Il-benefiċċji potenzjali jinkludu l-evoluzzjoni ta’ settur talkuratas-saħħa aktar profond li jkun ta’ benefiċċju wkoll għaċ-ċittadini Maltin, settur tal-kuratas-saħħa akbar, kif ukoll ambjent ta’ għixien attraenti li jista’ jattira persuni rtirati ta’ valurnett għoli.- Sottokuntrattar ta’ Proċessi tan-Negozju (BPO) 33 : S’issa din hija industrija ġdida f’Malta.Waqt li l-pożizzjoni ġeografika ta’ Malta tnaqqas il-kapaċità tagħha li ssir fornitriċi ewlenijata’ BPO, madanakollu tista’ sservi bħala estensjoni għal SMEs, ċentri ta’ telefonati ukumpaniji li jissottokuntrattar l-ipproċessar ta’ l-għarfien; dan ta’ l-aħħar b’hekk huwa marbutmas-servizzi finanzjarji u legali.- Servizzi ta’ Ġestjoni Finanzjarja: Is-servizzi finanzjarji, kif rajna f’dawn l-aħħar għaxarsnin, saru wieħed mis-setturi ekonomiċi li qed jikber bl-aktar rata mgħaġġla f’Malta, hekk kifistituzzjonijiet finanzjarji u kumpaniji ewlenin ġew attirati biex joperaw permezz tal-qafasleġiżlattiv u regolatorju tagħna. Il-kisbiet li kellna s’issa jipprovdu bażi eċċellenti għal aktartkabbir.- Konsulenza: Is-sussidjarji Maltin tal-ħames gruppi ta’ konsulenza internazzjonali l-kbar, ’lhekk imsejħa ‘big five’, kif ukoll oħrajn urew illi jistgħu jikkompetu internazzjonalment kemmf’dak li jirrigwarda l-prezzijiet kif ukoll fil-kwalità, u jeżisti potenzjal biex ikompli jitwessa’ danis-settur tas-servizzi.31National Export Marketing Plan for the Promotion of Professional Services: Pjan ta’ Azzjoni, Iffinanzjat mill-iSpecial AdvisoryServices Division tal-Commonwealth Secretariat, imħejji għall-Malta Enterprise, Frar 200632Ibid33IbidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 34

- Settur Kreattiv: Malta stabbilixxiet ruħha bħala ċentru attraenti għall-produzzjoni tal-films.Jekk ngħaqqdu flimkien is-servizzi ta’ appoġġ – media, studjos, disinn u bini tas-sett, disinntal-grafika tal-film bl-ICT, siti storiċi, u oħrajn nistgħu nagħmlu lil Malta aktar attraenti f’danir-rigward.- Settur Marittimu u Manutenzjoni: Iċ-Ċina u l-Indja huma ekonomiji li qed jikbru b’rittmumgħaġġel. Il-kummerċ huwa l-arma prinċipali tagħhom, hekk kif il-prodotti tagħhom jidħlu fl-Ewropa l-aktar permezz l-Kanal ta’ Suez. Malta, bis-saħħa tal-pożizzjoni ġeografikastrateġika tagħha, tista’ per eżempju taġixxi bħala ‘Żona ta’ Kenn’ għall-flotot rispettivitagħhom u tipprovdi servizzi ta’ trasbordar, servizzi ta’ manutenzjoni ta’ bastimenti,fornitment ta’ provvisti, eċċ. Malta stabbiliet ruħha wkoll bħala żona ta’ divertiment ta’kwalità. Barraminhekk, il-pożizzjoni strateġika ġeografika tagħha tista’ tagħmilha żonaewlenija ‘għal servicing u manutenzjoni’ għall-jottijiet li qed jużaw dejjem aktar il-faċilitajietirħas ta’ irmiġġ fl-Afrika ta’ Fuq. Bl-istess mod, l-istess servizz jista’ jiġi pprovdut lill-industrijatal-kruċjieri.- Avjazzjoni u Manutenzjoni: Malta wriet illi hija kapaċi tikkompeti fl-għoti ta’ servizzi ta’teknoloġija avvanzata ta’ l-avjazzjoni u manutenzjoni u nkiseb ukoll suċċess f’dak lijirrigwarda r-R&Ż&I f’dan il-qasam. Jeżisti potenzjal biex dan is-settur ikompli jitwessa’.Loġistika u Magażinaġġ: Minħabba l-pożizzjoni ġeografika strateġika tagħha, Maltagħandha l-potenzjal li tattira servizzi internazzjonali jew toħloq servizzi lokali ta’ loġistika umogħdija ta’ merkanzija li jipprovdu soluzzjonijiet reġjonali għall-katina tal-provvista lejn l-Afrika ta’ Fuq. Dan is-Settur jista’ joħloq attivitajiet relatati bħat-tikkettjar mill-ġdid, ippakkjarmill-ġdid, monitoraġġ tal-ħażniet, muntaġġ ħafif, tiwsijiet, eċċ.L-IS tidentifika illi dawn huma s-Setturi Industrijali ta’ Kwalità u ta’ Valur Għoli li lejhom għandhatimmira Malta:- Bioteknoloġija, Bio-informatika u Farmaċewtiċi 34 : Malta rnexxielha tibni industrijafarmaċewtika ta’ suċċess permezz ta’ ċerti dispożizzjonijiet legali dwar il-privattivi. L-isfida hili din l-industrija tiġi ttrasformata f’karatteristika permanenti tal-qasam industrijali u ta’intrapriża tagħna. L-evoluzzjoni ta’ ċentri ta’ eċċellenza għall-ittestjar tal-bio-ekwivalenza kifukoll il-provi kliniċi jistgħu jikkostitwixxu li tista’ toħloq b’suċċess aktar tkabbir f’dan irrigward;dan b’mod partikolari meta jingħaqad mal-prezz favorevoli u l-kapaċitajiet talħaddiemaMaltin.Malta għandha vantaġġ komparattiv fl-oqsma tal-bioteknoloġija u l-bio-informatika. Danjirriżulta mill-fatt illi l-popolazzjoni Maltija hija relattivament żgħażugħa u b’hekkkomparattivament mhux dilwita f’termini ta’ ġenetika. Dan jipprovdi ‘founding effect’ lipermezz tiegħu l-‘iżbalji’ ġenetiċi jistgħu jiġu identifiati bl-użu ta’ clusters iżgħar ta’ kampjunital-popolazzjoni li jirriżultaw f’identifikazzjoni ogħla ta’ ‘żbalji’ ġenetiċi milli jkun meħtieġagħar-riċerka li ssir f’soċjetajiet oħrajn. Dan jippermetti tranżizzjoni aktar mgħaġġla lejn issuqmill-istadju ta’ identifikazzjoni ta’ żball ġenetiku sa l-iżvilupp ta’ medikazzjoni ġdida.- Settur ta’ l-ICT 35 : Malta hija magħrufa bħala ekonomija u soċjetà ewlenija ta’ l-informazzjoni. Il-viżjoni u l-azzjoni progressivi tal-Gvern f’dan ir-rigward wasslu għall-ħolqienta’ infrastruttura ta’ ICT ta’ l-ogħla kwalità, leġiżlazzjoni dwar il-kummerċ elettroniku lippermettiet lil kumpaniji ta’ l-e-billing u l-i-gaming biex jiftħu f’Malta, kif ukoll bażi ta’ ħiliet fl-ICT li hija rikonoxxuta internazzjonalment għall-kompetenza u l-valur miżjud tagħha.Barraminhekk, l-impjieg fl-ICT jipprovdi produzzjoni b’valur miżjud aktar għoli, impjiegimħallas aħjar, eċċ.- Settur tal-Manifattura ta’ Teknoloġija Avvanzata: Dan huwa relatat ma’ l-inġinerija umanifattura oħra ta’ teknoloġija avvanzata fejn Malta wriet ħila kompetenti biex tikkompeti ugħandha tkompli tagħmel hekk.34Ibid35IbidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 35

Il-Pjan ta’ Azzjoni biex Tinkiseb id-Direzzjoni Strateġika ta’ Malta għall-IndustrijaKapitlu 0606.1 Trawwim ta’ l-Intraprenditorija06.1.1 Indaħħlu l-Ispirtu ta’ Intrapriża fil-Fibra ‘Ġenetika’ MaltijaMalta għandha impenn qawwi lejn l-edukazzjoni. Hija tista’ tiftaħar illi għandha waħda mill-eqdemuniversitajiet fl-Ewropa. It-tkabbir ekonomiku ta’ Malta jiddependi, minn naħa waħda, fuq il-ħtieġa lijiġu mħeġġa aktar intraprendituri – billi mingħajr intraprendituri m’hemm ebda intrapriżi – u min-naħa l-oħra, fuq għarfien li huwa essenzjali biex issir it-tranżizzjoni sabiex tinkiseb industrija ta’ valur miżjudkemm fil-bażi industrijali eżistenti kif ukoll fl-ekonomija l-‘ġdida’.Kif ġie rrakkomandat fl-NSRI, biex titrawwem l-intraprenditorija, il-kreattività, l-innovazzjoni u t-teħid ta’riskji – li huma tant essenzjali għall-intraprenditorija – dawn iridu jiġu mgħallma, mill-edukazzjoniprimarja, sa l-edukazzjoni sekondarja u terzjarja. It-tagħlim fuq l-intraprenditorija għandu jinkludi l-iżvilupp ta’ kultura ta’ servizz lejn il-klijenti.Rakkomandazzjoni 01Il-kurrikulu edukattiv, fuq kull livell, kif propost fl-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjonigħandu jkun tali illi jrawwem fit-tfal u ż-żgħazagħ Maltin sens ta' kreattività, innovazzjoni u teħid ta'riskju li huma tant essenzjali għat-trawwim ta’ kultura intraprenditorjali.06.1.2 Nagħtu Spinta lill-Intraprendituri ŻgħażagħIt-trawwim ta’ l-intrapenditorija jeħtieġ mhux biss li l-kreattività, l-innovazzjoni u t-teħid ta’ riskjujiddaħħlu fil-kurrikulu formali iżda wkoll li l-attivitajiet ekstra-kurrikulari jiġu mħeġġa b’mod attiv. F’danir-rigward jispikkaw żewġ miżuri partikolari. L-ewwel nett, iż-żgħażagħ għandhom jiġu mħeġġa b’modattiv biex jieħdu sehem f’fora bħall-Young Enterprise u l-Junior Chamber li jipprovdu opportunitajieteċċellenti ta’ intraprenditorija lill-istudenti ta’ istituzzjonijiet post-sekondarji.It-tieni nett, il-miżura proposta fl-NSRI biex jingħata aċċess għal finanzjament tal-bidu għall-istudentitax-Xjenza, l-Inġinerija u t-Teknoloġija (SET) sabiex jingħataw il-kapital biex jittrasformaw f’intrapriżi l-ideat intraprenditorjali u ta’ kummerċ tar-R&Ż&I, għandha tiġi kkumplimentata b’aċċess simili għalprogrammi ta’ finanzjament tal-bidu li jkopru oqsma oħra minbarra s-SET. Il-Gvern jemmen illi s-servizzi ta’ inkubazzjoni preżenti għandhom jiġu estiżi biex jinkludu studenti fl-edukazzjoni għoljasabiex jiġi mrawwem l-ispirtu intraprenditorjali tagħhom.Rakkomandazzjoni 02Flimkien mar-rakkomandazzjoni li saret fl-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, il-Ministeru għall-Edukazzjoni, Żgħażagħ u Xogħol b’kollaborazzjoni mal-Malta Enterprise għandujestendi l-għoti ta’ servizzi ta’ inkubazzjoni lill-istudenti fl-edukazzjoni għolja sabiex jiġi mrawwem l-ispirtu intraprenditorjali tagħhom.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 36

06.1.3 Inneħħu l-Istigma ta’ Falliment fl-IntraprenditorijaF’Malta, bħal fl-Ewropa, industrijalist fallut ikollu jiffaċċja l-istigma tal-falliment. Stħarriġ ta’ l-Ewrobarometru juri illi t-tħassib ewlieni ta’ l-Ewropej fir-rigward tar-riskju assoċjat ma’ l-intraprenditorija huwa l-falliment u t-telf ta’ proprjetà 36 . Minbarra l-istigma soċjali, il-falliment personalijimplika konsegwenzi legali ħorox : il-ħlas ta’ djun rimanenti jista’ jieħu s-snin, il-persuni falluti jistgħujitilqu l-proprjetà tagħhom u jistgħu jkunu soġġetti għal ċerti restrizzjonijiet. Il-Green Paper hawn fuqimsemmija tgħid illi dawn il-konsegwenzi huma ġġustifikati f’każijiet ta’ frodi u diżonestà, (u f’dawn iċċirkustanzil-miżuri sħaħ tal-liġi għandhom jiġu applikati), iżda l-falliment huwa parti intrinsika tal-ħajjaekonomika u proporzjon ta’ intraprendituri fil-fatt ifallu 37 .Għaldaqstant, hemm każ illi jiġu rreveduti d-dispożizzjonijiet legali dwar il-falliment sabiex jitnaqqsu l-ostakli għall-intraprendituri onesti biex jagħmlu bidu ġdid; mingħajr naturalment ma jiġu ppreġudikati l-interessi tal-kredituri.Rakkomandazzjoni 03Il-Gvern se jirrevedi d-dispożizzjonijiet legali dwar il-falliment biex jara kif jistgħu jitnaqqsu l-ostakligħall-intraprendituri onesti sabiex ikunu jistgħu jagħmlu bidu ġdid mingħajr ma jiġu preġudikati l-interessi tal-kredituri.06.2 Tisħiħ tal-Vantaġġ Komparattiv tal-Kapital Uman ta’ Malta06.2.1 Nantiċipaw u Nħaddnu l-Bidla biex Intejbu l-Vantaġġ Komparattiv tar-Riżorsi Umani ta’ MaltaIt-tranżizzjonijiet globali ekonomiċi, il-kompetittività, id-dipendenza akbar fuq teknoloġiji sofistikati, innormiu l-kulturi li qed jinbidlu, u l-kwistjonijiet relatati max-xjuħija jeħtieġu reviżjoni fundamentali talmodkif huma strutturati l-impjiegi u l-għarfien li wieħed jeħtieġ, u fl-aġġornament kontinwu ta’ dak liwieħed jaf. F’dan ir-rigward, il-Unions huma protagonisti ewlenin u għandhom jieħdu rwol proattivflimkien ma’ l-industrija biex jantiċipaw it-tranżizzjonijiet, u jħejju għalihom – kemm fir-rigward ta’ħaddiema eżistenti kif ukoll fil-ġenerazzjoni ġdida ta’ ħaddiema.Hekk kif jinbidlu l-kulturi u n-normi, u hekk kif il-ġenerazzjoni ġdida ta’ ħaddiema qed titlaq dejjemaktar lil hinn mill-kunċett ta’ ‘xogħol għall-ħajja’ u ‘xogħol wieħed għal persuna waħda’, l-industrija u l-Unions iridu jħarsu biex jintroduċu strutturi ġodda ta’ xogħol meta u fejn dan ikun meħtieġ – li jistgħujvarjaw minn xogħol flessibbli, xogħol mid-dar permezz tal-kompjuter u qsim ta’ xogħol.Rakkomandazzjoni 04L-industrija u l-Unions għandhom jaħdmu flimkien biex jintroduċu strutturi ġodda ta’ xogħol meta ufejn dan ikun meħtieġ, bħal xogħol flessibbli, xogħol mid-dar permezz tal-kompjuter, qsim ta’ xogħol,u oħrajn, sabiex b’hekk jiġu kkunsidrati bidliet fin-normi u tiżdied ir-rata ta’ parteċipazzjoni fis-suqtax-xogħol.06.2.2 Introduzzjoni tat-Tagħlim Tul il-Ħajja fuq livell Istituzzjonali bħala Parti Integrali tal-KulturaMaltijaIt-tkabbir tal-produttività, kif rajna aktar ’il fuq, hija marbuta mill-qrib ma’ l-investiment fl-ICT. Fil-qofol,illum il-ġurnata anki l-aktar xogħlijiet bażiċi qed isiru dejjem aktar dipendenti fuq teknoloġija umakkinarju sofistikati. Jeżisti l-periklu illi aktar ma tiżdied din it-tendenza aktar jiżdied ir-riskju li xi36Pġ 11, Green Paper: Entrepreneurship in Europe, Kummissjoni Ewropea, Brussell 21 ta’ Jannar 200337Pġ 12, IbidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 37

persuni ma jkunux jisgħu jsibu xogħol jekk ma jiksbux livell adegwat ta’ ħila u għarfien teknoloġiċi. Ilkwistjonita’ żvilupp kontinwu u tagħlim tul il-ħajja, madanakollu, m’hijiex relatata biss ma’ xogħlijiet filbażiindustrijali tradizzjonali. Hija relatata, potenzjalment fuq grad aktar għoli, ma’ l-ekonomija l-ġdida.B’hekk, it-tagħlim tul il-ħajja huwa essenzjali, u l-impjegati għandhom jiġu mħeġġa, megħjuna ummotivati mill-industrija biex ikomplu jtejbu l-kapaċitajiet tagħhom permezz ta’ (a) titjib, jiġifieri billijgħollu l-livell ta’ kapaċitajiet u kwalifiki tagħhom; (b) diversifikazzjoni, jiġifieri billi jakkwistawkapaċitajiet u għarfien f’oqsma ġodda inkluż firxa ta’ kapaċitajiet; u (ċ) żvilupp kontinwu, jiġifieri t-tiġdidta’ kapaċitajiet ġodda biex jibqgħu aġġornati dwar l-aħħar żviluppi.Barraminhekk, l-istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni ogħla jridu jersqu mill-kurrikulu formali tradizzjonali ustrutturat għal forom aktar flesibbli ta’ taħriġ u tagħlim sabiex jippermettu lill-ħaddiema biex ikomplujiżviluppaw – kemm jekk dan huwa relatat mal-kisba ta’ akkreditazzjoni, li per eżempju, hija tantessenzjali fis-settur ta’ l-ICT, għal taħriġ relatat ma’ l-industrija minħabba bidliet fit-teknoloġija f’setturpartikolari.It-tħaddin ta’ tagħlim tul il-ħajja bħala impenn strateġiku jeħtieġ sforz kombinat f’dawn l-oqsma:- bilanċ bejn id-drittijiet u r-responsabbiltajiet ta’ min iħaddem, l-individwi u l-Gvern.- bidla kulturali u fl-attitudni min-naħa ta’ l-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni ogħla, dawk lijħaddmu, korpi ta’ l-impjegati u l-Gvern.- flessibiltà akbar fil-provvediment ta’ edukazzjoni ogħla.- ir-rikonoxximent tat-tagħlim bħala investiment u mhux bħala spiża.Rakkomandazzjoni 05L-industrija u l-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni ogħla għandhom jaħdmu flimkien biex jistabbilixxu l-qafas meħtieġ sabiex jiġi istituzzjonalizzat it-tagħlim tul il-ħajja.06.2.3 Introduzzjoni ta’ Kwalifika Vokazzjonali Nazzjonali bħala l-Bażi għat-Titjib tal-KapaċitajietIt-titjib tal-kapaċitajiet huwa mxejjel, sa ċertu grad, mill-fatt illi Malta għad trid timplimenta KwalifikaVokazzjonali Nazzjonali (NVQ). Qafas ta’ NVQ huwa ta’ importanza kritika billi jiċċara t-tifsira ta’ tipidifferenti ta’ kwalifiki u jippermetti li l-kwalifiki jiġu mqabbla faċilment. Flimkien mal-linji politiċi assoċjatidwar l-aċċess, it-trasferiment u l-progress, il-qafas ta’ NVQ għandu jippermetti aċċess aktar wiesgħagħal premji, il-ħolqien ta’ opportunitajiet addizzjonali għat-trasferiment lejn programmi differenti, waqt lil-istudenti jiġu mħeġġa u megħjuna biex javvanzaw għall-edukazzjoni terzjarja.Rakkomandazzjoni 06L-introduzzjoni ta’ qafas ta’ Kwalifika Vokazzjonali Nazzjonali hija kritika għaż-żamma tal-vantaġġkomparattiv ta’ Malta f’dak li jirrigwarda l-bażi ta’ kapital uman, u l-introduzzjoni immedjata tagħha hija meqjusabħala kwistjoni ta’ importanza nazzjonali.06.2.4 Naffermaw mill-Ġdid l-Iskemi ta’ Apprendistat u ta’ Assenjazzjoni bħala l-Pulmun ta’ l-IndustrijaL-iskemi ta’ apprendistat u ta’ assenjazzjoni huma mezzi importanti ta’ reklutaġġ għal dawk li jħaddmu– kemm fir-rigward tal-bażi industrijali tradizzjonali, l-industrija tat-teknoloġija avvanzata jew l-ekonomija l-ġdida. L-iskemi ta’ apprendistat u ta’ assenjazzjoni jippermettu lill-industrijalisti biexirawwmu lil impjegati żgħażagħ tal-futur bil-kapaċitajiet relevanti għall-industrija rispettiva tagħhomwaqt li jipprovdu provvista kontinwa ta’ impjegati ġodda. Ta’ importanza wkoll huwa l-fatt illi dawn l-iskemi jipprovdu lil dawk li jħaddmu bl-opportunità li jiffurmaw lil dawn l-impjegati minn età żgħira fil-Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 38

idu tal-karriera tagħhom fil-mentalità tax-xogħol u s-sistema ta’ valuri ta’ l-industrija rispettivatagħhom.Huwa meħtieġ li nirrevedu l-iskemi ta’ apprendistat u ta’ assenjazzjoni u l-mod kif dawn jistgħu jiġumtejba biex jingħata valur miżjud lil dawk li jħaddmu, sabiex nitgħallmu mill-esperjenza u nsaħħu l-qafas eżistenti b’mod adattat.. Din ir-reviżjoni għandha tindirizza, iżda m’għandhiex tkun limitata għal,kwistjonijiet bħal:- jekk il-Korporazzjoni tax-Xogħol u t-Taħriġ (ETC) u l-Kulleġġ Malti għall-Arti, ix-Xjenza u t-Teknoloġija (MCAST) hux qed jagħmlu l-istess xogħol fil-programmi ta’ taħriġ u l-iskemi ta’apprendistat u assenzjazzjoni li joffru u kif dawn jistgħu jsiru aktar effiċjenti;- kif l-Università ta’ Malta tista’ tintroduċi sħubijiet bejn l-Industrija u d-Dinja Akkademika lijippermettu lil lekċerers tagħha kif ukoll l-istudenti terzarji u post-terzjarji jingħatawassenjazzjonijiet ma’ l-industrija;- it-tipi ta’ skemi ta’ apprendistat u assenzjazzjoni fis-seħħ u kif dawn jistgħu jiġu kkalibratiaħjar għal industriji u speċjalizzati;- kif l-istudenti u l-apprendisti jistgħu jinġiebu aktar qrib tal-post tax-xogħol u t-teknoloġiji lijintużaw hemmhekk, sabiex jiġu kkumpensati nuqqasijiet li jista’ jkun hemm, per eżempju,fil-laboratorji;- kif dawk li jħaddmu jistgħu jibbenefikaw fuq medda ta’ żmien itwal mill-istudenti lijisponsorjaw matul il-perjodu ta’ apprendistat u assenzjazzjoni;- xi programmi qed jiġu offruti, u kif dawk eżistenti jistgħu jiġu kkalibrati biex jissodisfaw ilħtiġijietpreżenti u dawk futuri.Rakkomandazzjoni 07Il-Kummissjoni Nazzjonali għal Edukazzjoni Ogħla flimkien mal-Korporazzjoni għax-Xogħol u t-Taħriġ b’kollaborazzjoni ma’ Malta Enterprise għandhom jirrevedu l-istrutturi eżistenti ta’apprendistat u assenzjazzjoni biex isaħħuhom sabiex jipprovdu valur ogħla għall-industrija.06.2.5 Nikkumplimentaw il-Bini fuq Medda ta’ Żmien Twila ta’ Bażi Kapitali Umana B’Livell Għoli ta’Kapaċità u Riċerka mal-Mobilità Interna ta’ dawn il-KapaċitajietIl-Gvern investa b’mod sostanzjali matul dawn l-aħħar għaxar snin biex jiżgura illi l-livell ta’ provvistata’ ħiliet ta’ kwalità lill-industrija jissodisfa d-domanda. Twaqqaf l-MCAST u dan qed jagħti riżultatitajbin, billi jindirizza parzjalment il-livell, il-kwantità u l-kwalità ta’ ħiliet meħtieġa mill-industrija. Sarinvestiment konsiderevoli fl-Università ta’ Malta sabiex din tkun tista’ tilqa’ d-domanda għaledukazzjoni terzjarja. Inħolqu Alleanzi Strateġiċi Vertikali mill-MIIT ma’ kumpaniji kbar fil-qasam ta’ l-ICT bħal IBM, Oracle, CISCO u Microsoft, sabiex dawn jistabbilixxu akkademiji jew jipprovduopportunitajiet ta’ riċerka, biex b’hekk it-taħriġ speċjalizzat fl-ICT jista’ jingħata bi prezz raġonevoligħall-industrija u jkunu aċċessibbli għall-istudenti u l-ħaddiema.Biex jitkompla dan is-suċċess, madanakollu, jeħtieġ illi jkun hemm interazzjoni kontinwa bejn l-industrija, minn naħa waħda, u l-istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni għolja u l-Gvern min-naħa l-oħra.Għaldaqstant trid tinħoloq rabta bejn iż-żewġ partijiet, rabta bbażata fuq diversi livelli:- fuq livell nazzjonali, fejn forum istituzzjonali jipprovdi lill-partijiet kkonċernati bi struttura biexjippjanaw u jimplimentaw b’ħeffa l-ħtiġijiet ta’ l-industrija. L-NHEC ser ikollu rwol importantif’dan ir-rigward.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 39

- fuq il-bażi tas-settur ta’ l-industrija, fejn huma meħtieġa l-kapaċitajiet adattati biex jiġusfruttati opportunitajiet ġodda u biex jiġu indirizzati l-isfidi. Għar-rigward tal-clustering, li serniddiskutu aktar ’il quddiem, din hija meqjusa bħala strument b’saħħtu.L-NSRI, fit-Taqsima 06.5 bl-isem ‘Nwessgħu l-Bażi ta’ Kapital Uman ta’ Malta fl-oqsma tax-Xjenza, l-Inġinerija u t-Teknoloġija’, tagħti rakkomandazzjonijiet speċifiċi relatati mal-bażi ta’ kapital uman tas-SET li mhux qed jiġu rrepetuti f’dan id-dokument.Madanakollu, waqt li x-xenarju għat-titjib tal-kwalità u l-kwantità ta’ ħiliet mar drastikament għall-aħjarmatul dawn l-aħħar għaxar snin, ir-realtà hi li Malta għandha nuqqas ta’ persuni kkwalifikati f’ċertioqsma speċjalizzati, fosthom fil-qasam tas-SET. Waqt li ser ikomplu jsiru sforzi biex tiġi indirizzata dinil-kwistjoni importanti, u l-NSRI ser tkompli tagħti sehem importanti f’dan ir-rigward, il-fatt jibqa’ illi jieħuż-żmien biex tinbena bażi ta’ kapaċitajiet ta’ livell għoli. B’hekk, dawn l-inizjattivi mhux ser jindirizzawil-problema ta’ nuqqas ta’ ħaddiema kkwalifikati fl-immedjat u aktarx lanqas fuq medda ta’ żmienmedja. Minbarra r-rakkomandazzjonijiet hawn fuq imsemmija proposti fl-NSRI, nemmnu illi humameħtieġa żewġ inizjattivi oħra.L-ewwel nett, jeħtieġ li tiġi adottata strateġija ffukata bil-għan li jiġu identifikati l-kapaċitajiet meħtieġakif ukoll in-nuqqas ta’ kapaċitajiet prevalenti sabiex kemm l-industrija ‘tradizzjonali’ kif ukoll l-ekonomija l-‘ġdida’ jkunu jistgħu jidentifikaw il-provvista ta’ kapital uman meħtieġa biex l-industrijajkollha ħaddiema bil-kwalifiki meħtieġa fiż-żmien meħtieġ. Għaldaqstant, il-ME flimkien ma’ l-ETC u l-istituzzjonijiet li jipprovdu l-għarfien u l-industrija għandhom iwettqu analiżi ta’ nuqqas ta’ kapaċitajiet ligħandha tiġi segwita minn inizjattiva ta’ taħriġ edukattiv u żvilupp ta’ kapaċitajiet b’mod koordinat ukontinwu sabiex jiġu indirizati n-nuqqasijiet identifikati.Rakkomandazzjoni 08Il-Malta Enterprise flimkien ma’ l-istituzzjonijiet li jipprovdu l-għarfien, il-Korporazzjoni għax-Xogħol ut-Taħriġ, u l-industrija, għandhom iwettqu eżerċizzju estensiv biex jiġu identifikati u vverifikati l-kapaċitajiet meħtieġa li għandu jwassal għal programm ta’ żvilupp ta’ kapital uman fuq bażikkoordinata u kontinwa li għandu jipprovdi lill-industrija b’ħaddiema li jkollhom il-kapaċitajietmeħtieġa, għal xogħlijiet adattati, fil-ħin it-tajjeb.It-tieni nett, waqt li l-isforzi biex jiġu indirizzati n-nuqqasijiet fis-suq tax-xogħol billi l-istudenti u ż-żgħażagħ jiġu mħajjra lejn impjiegi li jeħtieġu kapaċitajiet avvanzati, li se tiġi indirizzata permezz tarrakkomandazzjonijiethawn fuq imsemmija, għandhom jiġu identifikati u mneħħija l-ostakli biexħaddiema u riċerkaturi li jkollhom kwalifiki għoljin ikunu jistgħu jiġu lejn Malta sabiex l-industrija jkollha,fl-immedjat u fuq perjodu ta’ żmien qasir, il-bażi ta’ riżorsi umani meħtieġa biex jitkattar it-tkabbirekonomiku u biex jiġu indirizzati l-isfidi u sfruttati l-opportunitajiet fil-pront.Rakkomandazzjoni 09L-ostakli li jagħmluha diffiċli għall-ħaddiema u riċerkaturi bi kwalifiki biex ikunu jistgħu jiġu Maltagħandhom jiġu identifikati u mneħħija sabiex l-industrija jkollha għad-dispożizzjoni tagħha l-kapaċitàta’ kapital uman li huwa daqstant essenzjali għat-tkabbir, filwaqt li għandhom isiru sforzi fuq perjoduta’ żmien twil biex tkun tista’ tibda tikber bażi lokali ta’ kapital uman kkwalifikat u b’esperjenza firriċerka.06.2.6 Nappoġġaw l-Orjentazzjoni ta’ l-Esportazzjoni b’Marketing ta’ l-Ogħla Kwalità u Livell Għolita’ KompetenzaL-edukazzjoni għolja mhux qed tissodisfa b’mod adegwat il-ħtiġijiet ta’ l-industrija f’dak li jirrigwarda l-kompetenza ta’ bejgħ u marketing. Id-diffikultajiet biex jinstabu impjegati kkwalifikati u b’esperjenza floqsmatal-bejgħ u l-marketing se jillimita l-potenzjal ta’ l-industrija ta’ Malta biex tikber, l-aktar permezzStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 40

ta’ l-esportazzjoni. B’hekk, hija prijorità li tinħoloq bażi nazzjonali akbar ta’ persuni kkwalifikati floqsmatal-bejgħ u l-marketing sabiex ikunu jistgħu jiġu sfruttati l-opportunitajiet ta’ kummerċelettroniku B2C u ta’ kummerċ elettroniku bħala mezz ta’ distribuzzjoni u bejgħ, b’mod partikolarisabiex jiġu ppenetrati swieq ġodda barranin.Rakkomandazzjoni 10Għandu jintlaħaq ftehim ma’ l-Università ta’ Malta u istituzzjonijiet oħrajn ta’ l-edukazzjoni għolja biexjiġu introdotti studji speċjalizzati dwar il-bejgħ u l-marketing, li jipprovdu t-tagħlim meħtieġ dwar kif issoluzzjonijiettal-kummerċ elettroniku B2C u l-Internet għandhom jiġu sfruttati bħala mezzi ta’marketing u ta’ distribuzzjoni ta’ bejgħ sabiex l-industrija tkun f’pożizzjoni aħjar biex tisfrutta l-ekonomija globali u tespandi fi swieq barranin.06.2.7 Ħarsien u Tisħiħ tal-Vantaġġ Komparattiv ta’ Malta fir-Riżorsi UmaniGħandna nkunu mħassbin dwar l-osservazzjonijiet li ħarġu mill-proċess ta’ konsultazzjoni, li jindikawilli l-livell ta’ l-Ingliż u ta’ lingwi oħrajn, kif ukoll l-attitudni taż-żgħażagħ lejn ix-xogħol li tittrawwem missninformattivi ta’ l-edukazzjoni, jidhru li sejrin lura. L-IS ma tidħolx fil-kawżi ta’ dan id-deterjorament.Iżda l-fatt illi dawn l-osservazzjonijiet saru fuq bażi konsistenti fuq firxa wiesgħa tal-bażi industrijali, l-industrija tat-teknoloġija avvanzata, u l-ekonomija l-ġdida, jeħtieġ illi tittieħed azzjoni sabiex (a) jiġiidentifikat jekk dan id-deterjorament hux qed iseħħ tabilħaqq; (b) l-għeruq ta’ dan id-deterjorament; u(ċ) strumenti politiċi li għandhom jiġu adottati biex jitwaqqaf dan id-deterjorament u biex tinqeleb dinix-xejra.Rakkomandazzjoni 11Għandha titwaqqaf task force ta’ livell għoli biex teżamina t-tħassib li ġie mfisser matul il-proċess ta’konsultazzjoni dwar il-livell ta’ l-Ingliż, il-ħila tagħna li nitkellmu b’diversi lingwi, u l-attitudni lejn ixxogħol,u biex tipproponi strumenti politiċi li jħarsu l-vantaġġ komparattiv ta’ Malta f’dan ir-rigward.06.3 Kisba ta’ Valur Miżjud ta’ Kwalità Għolja u Żieda fil-Produttività ta’ l-IndustrijaDin it-taqsima tiffoka l-aktar fuq l-ewwel livell tal-metodu strateġiku fuq żewġ livelli li ġie deskritt fit-Taqsima 05.3 bl-isem ‘Miri għat-Tkabbir ta’ l-Industrija’. L-għan ta’ din it-taqsima hu li tipprovdi miżuridwar kif l-industrija tista’ tingħata appoġġ biex tirristruttura sabiex b’hekk issaħħaħ il-kapaċitajiettagħha u tkun tista’ tikseb valur miżjud ta’ kwalità għolja u jsir tkabbir tal-produttività. B’hekk, l-industrija tkun tista’ tikkompeti b’suċċess fis-suq internazzjonali jew tissalvagwardja s-suq domestikutagħha kontra l-kompetizzjoni.06.3.1 Titjib ta’ l-Industrija fir-Rigward tal-Kwalità u l-IstandardsIl-kunċetti ta’ ‘kwalità’, ‘sigurtà’ u ‘awtentiċità’ min-naħa waħda saru norma mistennija mill-fornituri u l-konsumaturi, waqt li min-naħa l-oħra saru ostaklu komuni, għalkemm sottili, għall-kummerċ lejn is-suqta’ l-esportazzjoni. 38 F’dan ir-rigward, sejħiet għal offerti internazzjonali spiss jeħtieġu illi l-kumpaniji lijitfgħu offerta jrid ikollhom akkreditazzjoni ta’ natura ġenerali, bħal ngħidu aħna l-ISO 9001:2000, jewta’ natura speċjalizzata, bħall-ISO 17799, BS 7799 jew COBIT fir-rigward ta’ l-industrija tas-sigurtà ta’l-ICT, PRINCE 2 fir-rigward ta’ l-impjegati li jaħdmu bħala maniġers ta’ proġetti, u ITIL għal personal lijipprovdu servizzi ta’ infrastruttura.38Pġ 94, Capacity Building for Catching-up, Rapport dwar l-Iżvilupp Industrijali 2005, Organizzazzjoni dwar l-IżviluppIndustrijali, Nazzjonijiet Uniti, Vjenna 2005Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 41

Għal dak li jirrigwarda l-produtturi għas-suq lokali, il-prodotti importati li jitqiesu li huma ta’ kwalitàogħla mill-prodotti lokali jistgħu jieħdu parti sostanzjali mis-suq lokali li qabel kien garantit għal dawn ilprodutturi.Għaldaqstant hija neċessità illi l-industrija lokali żżid il-kwalità għolja u l-valur miżjud tal-prodottitagħha permezz ta’ investiment fi tfassil mill-ġdid u titjib tal-proċessi, u l-adozzjoni ta’ standardsinternazzjonali u akkreditazzjoni – kemm fuq livell ta’ l-intrapriża, livell speċjalizzat, u fuq livell talpersonal.Is-sistemi ta’ ġestjoni tal-kwalità u standards internazzjonali oħrajn itejbu r-reputazzjoni u l-kredibilità. Biex jintlaħaq dan l-iskop, l-implimentazzjoni ta’ dawn l-istandards trid issir b’mod effettiv –billi l-konformità ma’ l-istandards taf tiġi tiswa aktar mill-gwadann ta’ sehem akbar fis-suq.Madanakollu, dawn it-tipi ta’ ċertifikazzjoni u standards huma ta’ importanza kritika biex il-forniturijittrasformaw ruħhom f’bejjiegħa ppreferuti jew sottokuntratturi għal intrapriżi kbar, kemm lokalment kifukoll barra minn Malta, biex b’hekk jintegraw direttament fil-katina ta’ provvista vertikali ta’ kumpanijikbar; jew biex jikkompetu fis-suq internazzjonali. L-adozzjoni ta’ dawn l-istandards tagħti garanzija lillkumpanijistabbiliti illi x-xogħol sottokuntrattat ser, b’livell minimu ta’ assigurazzjoni tal-kwalità, jidħoldirettament fil-proċess ta’ produzzjoni tagħhom. Minbarra dan, l-espansjoni fi swieq maturi bħas-SuqWaħdieni tista’ tirnexxi biss jekk il-prodotti jew servizzi jissodisfaw il-livelli mistennija ta’ kwalità uassigurazzjoni.Il-Gvern nieda strateġija orjentata lejn it-tijib ta’ l-ambjent ta’ kwalità u standards ta’ l-SMEs. L-ISissostni illi dan il-metodu għandu jiġi intensifikat billi dan jagħti spinta fundamentali li jgħin lill-SMEsbiex jgħollu l-livell ta’ valur miżjud ta’ kwalità.L-IS tipproponi metodu fuq tliet livelli. L-ewwel livell jikkonsisti fl-adozzjoni ta’ miżuri għallintegrazzjonivertikali ta’ fornituri ma’ industriji jew intrapriżi lokali jew barranin kbar bħala bejjiegħajew sottokuntratturi ppreferuti. Dan jeħtieġ proċess ta’ titjib li jittrasforma lill-fornituri f’bejjiegħa jewsottokuntratturi ppreferuti. Dan qed jiġi diskuss fit-Taqsima 07.1.It-tieni livell huwa relatat ma’ metodu ffukat biex l-SMEs jgħollu l-livell tagħhom għall-istandardsapplikabbli fl-oqsma ta’ negozju rispettivi tagħhom sabiex l-SMEs ikunu ppreparati, min-naħa l-oħra,biex ikunu f’pożizzjoni biex jikkompetu għal opportunitajiet biex isiru l-bejjiegħa ppreferuti għalindustriji barranin – kemm reġjonalment, fis-suq waħdieni, kif ukoll fi bnadi oħra; u min-naħa l-oħra,biex jikkompetu fis-suq domestiku intern ma’ importazzjonijiet barranin fuq livell ogħla ta’ kwalità. L-ispejjeż relatati ma’ l-applikazzjoni u l-adozzjoni ta’ l-istandards jistgħu jkunu projbittivi għall-SMEsminħabba li dan jeħtieġ it-taħriġ tal-personal, id-dokumentazzjoni tal-proċeduri, opportunity cost,ċertifikazzjoni ta’ prodotti, eċċ. L-ispejjeż projbittivi għandhom jiġu mminimizzati sabiex l-SMEs ikunujistgħu jgħollu l-livell tagħhom lejn valur miżjud ta’ kwalità għolja.B’hekk, qed jiġu proposti dawn il-forom ta’ għajnuna:- fl-identifikazzjoni ta’ l-istandards adattati li għandhom jiġu applikati fis-suq li fih tkun qedtikkompeti l-industrija jew intrapriża;- fit-taħriġ ta’ personal biex itejjeb il-kapaċitajiet tiegħu fir-rigward ta’ l-istandards adottati.Il-ME għandha tevalwa l-iskemi ta’ assistenza eżistenti fis-seħħ u tipproponi rakkomandazzjonijietdwar kif dawn jistgħu jiġu kkalibrati jew ikkumplimentati biex jintlaħqu l-objettivi hawn fuq imsemmija.Rakkomandazzjoni 12Il-Malta Enterprise għandha teżamina l-iskemi ta’ għajnuna eżistenti għall-industrija u tevalwa kifdawn jistgħu jiġu kkalibrati jew ikkumplimentati sabiex jingħata appoġġ lill-industrija fir-rigward ta’ l-identifikazzjoni ta’ l-istandards adattati li għandhom jiġu adottati u fit-taħriġ tal-personal tagħhombiex jitjieb il-livell ta’ kapaċità tagħhom skond ma jkun meħtieġ.L-adozzjoni ta’ standards, jekk jiddaħħlu b’mod strateġiku, għandha twassal għal żieda fil-produttività.Din teħtieġ illi l-implimentazzjoni ta’ standards tikkostitwixxi proċess ta’ bidla u riforma, u mhux bissStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 42

traspożizzjoni ta’ proċeduri informali fi proċeduri formali, bil-għan li jitjiebu l-proċessi ta’ produzzjoni.Fil-qofol, l-investiment fit-titjib tas-sistemi ta’ ġestjoni tal-kwalità u standards u metodoloġijiinternazzjonali oħrajn jistgħu jirriżultaw f’ambjent imtejjeb mhux biss f’dak li jirrigwarda l-kwalità talprodottinnifsu iżda wkoll f’dak li jirrigwardja ż-żieda fil-produttività.Madanakollu, it-trasformazzjoni strateġika teħtieġ livell għoli ta’ opportunity cost kif ukoll kompetenzafl-immaniġġjar tal-bidla. Il-biċċa l-kbira tal-SMEs jista’ jkollhom limitazzjonijiet biex jimmaniġġjaw dawniż-żewġ aspetti. Li wieħed jiffoka fuq il-bidla waqt li jittraskura it-tmexxija ta’ l-operazzjonijiet m’hijiexsostenibbli. Min-naħa l-oħra, jekk din it-trasformazzjoni ma ssirx, l-SMEs jistgħu jinqalgħu ’l barra missuqhekk kif ir-relazzjonijiet mal-fornituri kif ukoll id-domanda tal-konsumaturi jersqu aktar lejn prodottita’ kwalità ogħla.L-IS issostni illi huwa ġġustifikat li l-SMEs jingħataw għajnuna biex itejbu l-valur miżjud ta’ kwalitàtagħhom billi jingħataw għajnuna fit-tmexxija tat-tranżizzjoni li tgħin sabiex it-trasformazzjoni ssirb’suċċess.Rakkomandazzjoni 13Għandha tingħata għajnuna fir-rigward ta’ l-immaniġġjar tat-trasformazzjoni lill-SMEs li jkunuimpennjati biex jgħaddu minn proċess ta’ transizzjoni biex itejbu l-kwalità tagħhom u jiksbu livellgħoli ta’ valur miżjud.It-tielet livell huwa relatat mar-rwol li għandu jieħu l-Gvern biex jippremja lill-kumpaniji li jinvestu biexitejbu l-kwalità u jiksbu valur miżjud ta’ kwalità għolja. Il-Gvern għandu mhux biss jipprovdi kwalità ueċċellenza iżda għandu juża s-saħħa tax-xiri tiegħu, li bħala medda tirrappreżenta madwar 16% tal-PGD, biex jippremja, bl-aktar mod ċar, il-kwalità u l-eċċellenza fil-prodotti u servizzi li jixtri.Biex jinkiseb dan il-għan, tkun meħtieġa bidla fil-proċeduri ta’ l-akkwisti pubbliċi. Żieda fil-valur miżjudta’ kwalità għola tista’ tirriżula fi prezzijiet ogħla (bħala investiment immedjat, għalkemm studjiinernazzjonali juru illi investiment fi prodott ta’ kwalità għandu t-tendenza, fuq il-medda taċ-ċiklu ta’ħajja tiegħu, li jkollu Prezz Totali ta’ Proprjetà aktar baxx – dan minħabba li l-prodott idum aktar majiqdiem, inqas spejjeż ta’ manutenzjoni, inqas problemi biex jaħdem, anqas opportunity cost kemmmeta ma jkunx qed jaħdem l-apparat jew meta jkun hemm persuni inattivi minħabba rata aktar baxxata’ ħsarat) minn kumpaniji li jbaxxu l-kwalità biex jirbħu fuq il-bażi ta’ ‘l-orħos prezz’ – għalkemm irriżultataħħari huwa l-kompetittività fit-tul ta’ Malta billi l-industrija jkollha inċentiv lokali dirett (jewsanzjoni) biex tikseb valur miżjud ta’ kwalità għolja. B’hekk, huwa neċessarju li ssir bidla fil-kriterju ta’l-għażla minn wieħed ibbażat l-aktar fuq il-prezz għal kriterju ibbażat fuq il-kwalità u t-track record,għaliex b’hekk il-Gvern juri b’mod inekwivokabbli illi l-kisba ta’ ‘kwalità u valur miżjud għoli’ tagħtiriżultati pożittivi.Minbarra dan, il-Gvern għandu jintroduċi kemm jista’ jkun malajr qafas ta’ fornituri ppreferuti għalprodotti u servizzi li permezz tiegħu, il-kumpaniji jintgħażlu fuq il-bażi ta’ valur miżjud ta’ kwalità għolja,it-track record tagħhom kif ukoll il-prezz. Ta’ min wieħed isemmi illi qafas ta’ din ix-xorta ta’ prodotti uservizzi ma jkunx uniku għal Malta. L-Office of Government Commerce fir-Renju Unit, per eżempju,jopera l-G(oods)-Cat(alogue) u s-S(ervices)-Cat(alogue) rispettivament.Rakkomandazzjoni 14Il-Gvern għandu juri illi l-kisba ta’ valur miżjud għoli kif ukoll track record ta’ suċċess jagħtu riżultatitajbin, u biex jiffaċilita dan il-proċess għandu jintroduċi qafas ta’ Fornituri Ppreferuti ta’ Prodotti uServizzi.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 43

06.3.2 Niżguraw Tkabbir tal-ProduttivitàIl-kompetittività hija marbuta mill-qrib mal-kapaċità ta’ industrija jew intrapriża li tikber permezz ta’żieda fil-produttività u l-produzzjoni billi din tnaqqas il-bażi ta’ spejjeż għall-entità. Minbarra dan, iżżiedafil-produttività hija korrelatata intrinsikament ma’ l-applikazzjoni u l-ottimizzar ta’ l-ICT:“Il-benefiċċji mill-produzzjoni u l-użu ta’ l-ICT jimmaterjalizzaw permezz ta’ diversi possibiltajiet u permezz ta’bidliet f’firxa ta’ attivitajiet kummerċjali. Essenzjalment, ir-rwol ta’ l-ICT fl-intrapriżi hu li tipproċessa l-informazzjoni u b’hekk illi tnaqqis l-ispejjeż ta’ koordinazzjoni (per eżempju, il-ġestjoni ta’ inventarju) li humaendemiċi f’ekonomija diċentralizzata. Il-kumpaniji jibbenefikaw b’mod ċar minn titjib fl-organizzazzjoni talproduzzjoniu d-distribuzzjoni, minn ġestjoni aħjar ta’ l-inventarji ... Il-kumpaniji b’hekk jistgħu jirreaġixxub’mod aktar effettiv għall-bidliet fid-domanda għall-prodotti tagħhom. L-użu ta’ ICT jippermetti wkoll titjib filkondizzjonijietkompetittivi, billi jżid l-effiċjenza u jnaqqas il-prezzijiet. Finalment, il-ħolqien ta’ industriji usetturi ġodda kien possibbli biss minħabba l-użu intensiv ta’ l-ICT.Iż-żieda fil-produttività f’ekonomiji maturi hija aktar determinata minn innovazzjoni li toriġina minnistituzzjonijiet privati u pubbliċi u fi ħdan kumpaniji milli mill-akkumulazzjoni ta’ kapital. …”. 39B’hekk, l-applikazzjoni ta’ l-ICT, kemm minħabba l-impatt dirett tagħha fuq il-produttività b’riżultat ta’investiment strateġiku, kif ukoll minħabba l-impatt indirett tagħha permezz ta’ l-applikazzjoni ta’soluzzjonijiet ta’ kummerċ elettroniku B2B jew B2C tassumi dimensjoni kritika għas-suċċess ta’ l-industrija – kemm dik eżistenti kif ukoll dik ġdida.L-industrija għandha tiġi mħeġġa biex tadotta u tottimizza l-ICT u t-teknoloġija sabiex jinkisbu vantaġġita’ żieda fil-produttività. L-Istrateġija Nazzjonali dwar l-ICT mħejjija mill-MIIIT tistabbilixxi l-miri ligħandhom jintlaħqu sa tmiem din is-sena biex tiġi promossa kultura ta’ ICT fi ħdan l-SMEs sabiexjiksbu benefiċċji diretti permezz ta’ l-użu ta’ ICT fl-operazzjonijiet tagħhom.Il-formolazzjoni ta’ Strateġija Nazzjonali speċifika dwar il-Kummerċ Elettroniku B2B u B2C, li tiffokafuq l-applikazzjoni ta’ ICT u teknoloġija fi ħdan l-industrija sabiex jiġi mmassimizzat it-tkabbir talproduttività,hija meqjusa bħala l-pass naturali li jmiss f’dan il-proċess ta’ evoluzzjoni sabiex nibnu fuql-inizjattivi relatati man-negozju stabbiliti fl-Istrateġija Nazzjonali dwar l-ICT. Malta teħtieġ StrateġijaSpeċifika dwar l-ICT li tiffoka direttament fuq l-applikazzjoni ta’ ICT għall-użu ta’ l-industrija – kemmjekk din tkun relatata ma’ investiment b’intensità teknoloġika, inizjattivi ta’ B2B bħall-integrazzjoni ta’inventarji, jew mal-penetrazzjoni fi swieq lokali u internazzjonali.Il-Gvern, permezz ta’ l-entitajiet kompetenti tiegħu, b’hekk huwa impennjat illi:- jkompli jxerred tagħrif lill-industrija dwar l-impatt qawwi ta’ l-ICT fuq il-produttività;- jgħin pemezz ta’ pariri speċjalizzati dwar l-ICT u t-teknoloġija u konsulenza dwarkwistjonijiet relatati ma’ l-ICT u l-akkwist tat-teknoloġija lill-industriji li juru determinazzjoniattiva biex jgħollu l-livell tagħhom għal valur miżjud ta’ kwalità għolja u tkabbir talproduttività.Rakkomandazzjoni 15Il-Gvern jagħraf illi hemm korrelazzjoni li qed issir dejjem aktar qawwija bejn l-ICT u t-tkabbir talproduttivitàu ser jifformula strateġija għall-industrija għall-promulgazzjoni ta’ kummerċ elettronikuminn Negozju għal Negozju jew bejn Negozju u l-Konsumatur39Pġ 8, Productivity: The Key to Competitiveness of European Economies and Enterprises, 21 ta’ Mejju 2002, COM(2002) 262finali, [SEC(2002) 528], BrussellStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 44

06.4 Clustering u Networking bejn l-Industrija u l-GvernL-IS issostni illi minħabba l-istruttura ta’ l-industrija lokali kif ukoll dik ta’ l-IDB f’Malta, l-iżvilupp ta’strateġiji ta’ clustering u networking biex tinħoloq sinerġija ma’ l-industrija Maltija, kemm fuq livell lokalikif ukoll fuq livell reġjonali u internazzjonali, huwa strument politiku importanti li għandu jiġi adottatb’mod strateġiku.Jekk il-clustering u n-networking jiġu applikati b’mod intelliġenti, dawn għandhom jipprovdu dawn ilbenefiċċji:40- enfasi akbar fuq l-ambjent ta’ negozju tal-mikro-ekonomija għall-kuntrarju ta’ enfasitradizzjonali makro;- aġenda fuq medda ta’ żmien twila biex titjieb il-kompetittività ta’ clusters minflok ta’kumpaniji individwali;- titjib fin-networking fost il-kumpaniji li jingħaqdu fi clusters, bini ta’ fiduċja, u titjib fid-djalogufost il-partijiet kollha u l-partijiet interessati biex jinħolqu effetti pożittivi indiretti;- il-provvidiment ta’ flus għall-bidu ta’ negozju minnflok sussidji kbar;- dħul bilanċat ta’ riżorsi mill-gvern u l-industrija;- bilanċ bejn il-kompetizzjoni u l-kooperazzjoni bħala l-muturi ewlenin tat-tagħlim u l-innovazzjoni;- taħlita ta’ SMEs u kumpaniji kbar li jipparteċipaw;- sħubijiet bejn it-‘triple helix’, li jinvolvu mhux biss lill-kumpaniji li jingħaqdu fi clusters u l-gvern, iżda wkoll l-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni għolja;- tagħlim u innovazzjoni bbażati fuq sistemi u mhux fuq kumpaniji iżolati;- livell ogħla ta’ effiċjenza hekk kif il-clusters jużaw assi u fornituri aktar speċjalizzati b’ħinijietta’ reazzjoni iqsar milli kieku jaħdmu b’mod iżolat;- bażi mtejba biex jitnaqqsu l-ispejjeż billi jiġu integrati l-ekonomiji ta’ l-iskala sabiex l-industrija tkun tista’ tpoġġi lilha nnifisha f’pożizzjoni aħjar biex tikkompeti fis-suq domestikuu dak internazzjonali skond il-ħtieġa.L-IS tipproponi tlett inizjattivi ta’ clusters li għandhom jiġu attivati direttament biex jgħinu lill-industrijatilħaq il-Viżjoni proposta.06.4.1 Attivazzjoni ta’ Inizjattivi ta’ Clusters bejn Bejjiegħa fil-Katina tal-Provvista (Supply ChainVendors Clusters Initiatives - SCVCI)L-attivazzjoni ta’ SCVCI għandha tgħaqqad flimkien industrija kbira u ġabra ta’ SMEs kif ukollistituzzjonijiet ta’ l-għarfien li jipprovdu prodotti, servizzi, u potenzjalment soluzzjonijiet ta’ R&Ż&I lil dinl-industrija. L-objettiv ta’ l-SCVCI hu li ddaħħal fil-katina ta’ provvista ta’ l-industrija komponenti,prodotti, servizzi jew R&Ż&I ta’ kwalità li jistgħu jiġu ċċertifikati li, b’testijiet minimi fuq livell industrijali,jistgħu jmorru direttament fil-katina tal-produzzjoni, servizzi jew produzzjoni ta’ R&Ż&I u / jew talproċessta’ żvilupp.Jista’ jkun hemm diversi benefiċċji għall-partijiet involuti fi ħdan l-SCVCI. Għal dak li jirrigwardja l-industrija l-kbira, il-benefiċċji jinkludu qafas ta’ bejjiegħa ppreferuti li jifhmu l-industrija u jipprovduservizzi, prodotti u innovazzjoni tal-livell ta’ kwalità meħtieġ u li għalihom ikun hemm domanda f’Malta,sabiex b’hekk titnaqqas il-ħtieġa, per eżempju, li jiġu importati kompenenti u affarijiet oħra.Barraminhekk, cluster ta’ bejjiegħa jew sottokuntratturi ppreferuti tista’ tippermetti lill-industrija biexissir aktar effiċenti, billi teħles minn elementi li m’humiex essenzjali għan-negozju tagħha u b’hekktnaqqas il-bażi strutturata ta’ spejjeż tagħha.Barraminhekk, l-integrazzjoni ta’ bejjiegħa, sottokuntratturi jew fornituri ta’ innovazzjoni fi ħdan ilkatinatal-provvista għandha tgħin lill-industrija biex tnaqqas jew taqsam il-bażi ta’ inventarju u stokktagħha biex b’hekk tnaqqas l-ispejjeż rikorrenti. L-ICT tista’ tintuża biex issir ġestjoni effettiva ta’40Pġ 15, Solvell, O., Lindqvist, G., and Ketels, C., Porter, M, E. (foreword), The Cluster Initiative Greenbook, Bromma tryck AB,Stokħolma, 2003Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 45

fornituri u sottokuntratturi billi jiġu integrati b’mod virtwali l-funzjonijiet relevanti sabiex b’hekk titjieb l-effettività.Fir-rigward tal-provvista jew is-sottokuntrattar, il-fornituri li jintegraw fi ħdan il-katina tal-provvista ta’ l-industrija jesiġu illi jgħollu l-kwalità tal-prodotti u servizzi tagħhom, jadottaw l-istandards meħtieġa ujittrasponu l-proċessi ta’ produzzjoni u dħul tagħhom għal suq garantit. Jistgħu wkoll jiftħuopportunitajiet biex jestendu s-servizzi ta’ provvista integrata lil intrapriżi li insabu f’pajjiżi oħra.L-SCVCI tista’ tiġi stabbilita f’bosta setturi industrijali lokali jew ta’ IDB, jekk mhux kollha. Dawnjinkludu s-setturi tal-lastiku u l-plastik, inġinerija elettrika, u inġinerija mekkanika biex insemmu xi ftit.L-SCVCI tista’ wkoll tiġi mfassla biex tippermetti lill-industrija lkali biex taġixxu bħala bejjiegħappreferuta u sottokuntrattura għal kumpaniji reġjonali u internazzjonali bbażati lil hinn minn xtutna.Huwa relevanti li jingħad illi SCVCI tista’ tiġi attivata kemm fl-ekonomija l-ġdida kif ukoll f’dik‘tradizzjonali’.Madanakollu, il-ħolqien ta’ SCVCs jiddependi fuq premessa fundamentali: illi l-fornituri tal-katina ta’provvista jkunu jistgħu jissodisfaw il-kwalità u l-istandards mitluba mill-industrija jew intrapriża. Ilprobabbiltàhi illi dan jeħtieġ illi l-fornituri jgħollu l-livelli tagħhom għall-istandards ta’ pre-kwalifikazzjonistabbiliti mill-industrija jew mitluba mis-settur u l-attività industrijali sabiex l-SMEs ikunu jistgħujittrasformaw ruħhom minn bejjiegħa u sottokuntrattaru ppreferuti. Ir-rakkomandazzjonijiet li jinsabu fit-Taqsima 06.3 huma orjentati biex jiffaċilitaw din it-trasformazzjoni.Id-Dijagramma 01 hawn isfel turi l-interazzjoni ta’ SCVCI attivata:Activated Supply Chain Vendors ClusterMalta EnterpriseLarge Enterprise(Local / FDI / Overseas)IncentivesIntegrated Supply ChainPreferred Vendor APreferred Outsourcer CDivested ActivityProvider ‘n’IncentivesTransformation ProcessProcess ImprovementProduct ImprovementStandards ImprovementChange ManagementHealth and Safety ImprovementEnvironment ImprovementSkills ImprovementTechnology ImprovementICT ImprovementProductivity ImprovementSupplier ASupplier BSupplier C Supplier D Supplier ‘n’Għadd ta’ prerekwiżiti huma meħtieġa biex jiġu attivati SCVCIs. Fl-ewwel lok, l-industrija għandhatingħata inċentiv biex tadotta SCVC. Dan jeħtieġ orjentament ġdid ta’ l-iskemi preżenti ta’ inċentivigħall-industrija fi skemi ddisinnjati biex jintensifikaw il-livell ta’ għajnuna lil industriji lokali kif ukoll ta’IDB li jkunu lesti jittrasformaw l-operazzjonijiet preżenti tagħhom għal operazzjonijiet ibbażati fuqSCVCI. Fil-qofol, il-kumpaniji li jadottaw metodu ta’ SCVCI għandhom jingħataw livell ta’ għajnunaakbar minn dawk li ma jadottawx dan il-metodu.Id-deċiżjoni li tiġi assistita industrija fl-attivazzjoni ta’ SCVCI għandha tkun ibbażata fuq il-valur miżjudta’ kwalità għolja u t-tkabbir attivat mill-produttività li inizzjattiva attivata partikolari jkollha fuq SMEs uStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 46

fornituri ta’ servizzi oħrajn. Barraminnhekk, l-applikazzjoni ta’ soluzzjonijiet ta’ kummerċ elettronikuB2B issir għodda importanti biex tiżdied iż-żieda fit-tkabbir tal-produttività ta’ l-SCVCI attivata.Id-deċiżjoni tal-fornituri li jiffurmaw parti mill-proċess ta’ SCVCI li jwassal għat-trasformazzjonitagħhom f’bejjiegħa ppreferuti u sottokuntratturi għandha titħalla għal kollox f’idejn l-industrija. Il-gvernma jistax, u lanqas għandu jipprova jimponi l-bejjiegħa fornituri jew sottokuntratturi fuq l-industrija. Ilparteċipazzjonital-gvern, f’dan ir-rigward, għandha tkun fi ħdan is-settur immirat u l-livell ta’ attività,sabiex jiġi żgurat illi l-għażla dwar f’liema direzzjoni għandha tingħata l-għanuan għall-attivazzjoni tkunf’idejn l-SCVCI. B’hekk jiġi żgurat l-akbar effett multiplikanti fuq medda ta’ żmien twil sabiex tintlaħaqżieda tal-valur miżjud tal-kwalità għolja u tat-tkabbir tal-produttività fis-settur mikro-ekonomiku mmirat.Għandu jingħad illi l-NSRI tidentifika t-titjib tal-valur miżjud ta’ kwalità għolja ta’ l-industrija bħalawieħed mill-erba’ sisien ta’ importanza strateġika.Rakkomandazzjoni 16Il-Malta Enterprise għandha tintroduċi skema ta’ għajnuna biex jiġu attivati Clusters bejn Bejjiegħafil-Katina tal-Provvista (Supply Chain Vendor Clusters) fl-‘industriji tradizzjonali’ kif ukoll fl-ekonomikal-ġdida, b’għajnuna li tiffaċilita t-transformazzjoni tal-fornituri f’bejjiegħa u sottokuntratturi ppreferuti, ufil-ġestjoni tal-proċess tat-trasformazzjoni.06.4.2 Attivazzjoni ta’ Inizjattivi ta’ Clusters ta’ Gruppi Industrijali (Industry Grouping ClustersInitiatives - IGCI)L-IGCI ser ikunu orjentati biex jgħaqqdu flimkien l-industriji li joperaw fl-istess setturi jew attivitàindustrijali biex jaqsmu r-riżorsi tagħhom fir-rigward ta’ diversi attivitajiet, u biex jimmobilizzaw ilmassakritika fi ħdan l-industrija kemm għas-suq lokali kif ukoll għal dak barrani. L-attivitajiet jistgħujinkludu, fost attivitajiet oħrajn, xi wħud mill-gruppi elenkati hawn isfel jew dawn il-gruppi kollha:Grupp ta’ AttivitàProduzzjoni KonġuntaAttivitajietPromozzjoni ta’ xiri konġuntPromozzjoni ta’ loġistiċi konġuntiPromozzjoni ta’ produzzjoni konġunta jew magħqudaPromozzjoni ta’ l-iżvilupp tal-katina tal-provvistaBejgħ konġuntBranding konġunt ta’ prodotti / servizziBranding konġunt ta’ reġjunPromozzjoni konġunta fi swieq barraninTitjib tal-Livell tar-Riżorsi UmaniGħoti ta’ taħriġ teknikuGħoti ta’ taħriġ dwar maniġmentPromozzjoni ta’ titjib tal-proċess ta’ produzzjoniStabbiliment ta’ standards tekniċi għall-industrijaTitjib tas-sistema edukattivaIntelliġenzaĠbir ta’ intelliġenza dwar is-suqAnaliżi u informazzjoni dwar żviluppi tekniċiAmbjent tan-NegozjuPromozzjoni ta’ bidliet f’regolamenti u linji politiċi tal-gvernFormazzjoni ta’ KumpanijiGħoti ta’ servizzi ta’ inkubazzjoniPromozzjoni ta’ formazzjoni ta’ spin-offsPromozzjoni ta’ servizzi ta’ negozjuR&Ż konġuntiPromozzjoni ta’ proġetti konġunti ta’ R&Ż.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 47

Il-benefiċċji għall-kumpaniji li jipparteċipaw fi ħdan IGCI huma:- qsim tar-riskji, billi l-kumpaniji jaqsmu l-ispejjeż u r-riskji ta’ innovazzjonijiet kbar, żvilupp tassuq,konsulenza u tagħmir;- ekonomiji ta’ skala kbar hekk kif ċerti provvisti, riċerka, tagħmir, rimi ta’ skart, eċċ. jistgħujingħaqdu flimkien sabiex jitnaqqas il-prezz ta’ kull unità għall-industriji jew l-intrapriżiindividwali;- titjib fit-tagħlim, billi l-kooperazzjoni bejn l-imsieħba ta’ l-IGCI tista’ tittrasferixxi l-għarfien, l-esperjenzi, il-fornituri, il-prattiċi organizzattivi eċċ, biex b’hekk inaqqsu l-prezz li wieħedjitgħallem mill-iżbalji jew li jerġa’ jivvinta r-rota;- żvilupp konġunt ta’ riżorsi umani, billi d-diffikultajiet fil-provvista ta’ xogħol jistgħu jiġuffaċċjati permezz ta’ l-organizzazzjoni ta’ taħriġ konġunt b’mod indipendenti jew ma’ l-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni għolja, sabiex b’hekk jitnaqqas ir-riskju potenzjali ta’inflazzjoni inkontrollabli fil-pagi minħabba l-kompetizzjoni qalila għal riżorsi skarsi;- strutturi istituzzjonali għall-industrija, l-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni għolja u kooperazzjonimal-gvern fejn il-partijiet jistgħu jiżviluppaw ftehim u reazzjoni komuni għall-opportunitajiet ul-isfidi, jibnu fiduċja, u fejn l-amministrazzjoni pubblika ssir imsieħba attiva ta’ l-IGCI bil-għanli jinstabu soluzzjonijiet u tiġi ffaċilitata r-riżoluzzjoni ta’ problemi li jaqgħu taħt il-qasam talgvern;- jiġu aggregati d-diżekonomiji għal massa kritika biex jitnaqqsu l-ispejjeż sabiex l-industriji fiħdan l-attività tal-cluster ikunu f’pożizzjoni aħjar biex jikkompetu kontra importazzjonijietbarranin u biex jiġu ppenetrati swieq barranin.Dan jeħtieġ illi l-IGCI jkollha Grupp ta’ Tmexxija b’saħħtu li jiġbor flimkien lir-rappreżentanti għolja ta’ l-amministrazzjoni pubblika kif ukoll il-protagonisti ewlenin tas-settur jew attività industrijali u l-istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni għolja fi ħdan l-IGCI fuq bażi kontinwa sabiex il-kwistjonijiet jissolvewb’mod effiċjenti, jinħolqu relazzjonijiet, u jiġu mfassla u implimentati strateġiji ta’ aggregazzjoni ta’massa kritika.L-istudji ta’ inizjattivi ta’ clusters f’pajjiżi barranin simili għall-IGC proposta, juru illi s-suċċess jeħtieġ ilħatrata’ koordinatur tal-Cluster b’mandat biex jikkoordina u jappoġġja l-attivitajiet tal-cluster. L-esperjenza turi wkoll illi l-Koordinatur tal-Cluster għandu jiġi mis-settur jew attività industrijalirrappreżentati fi ħdan dan l-IGC.Id-dijagramma 02 hawn isfel turi l-interazzjoni ta’ l-IGCI attivata:Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 48

L-IS issostni illi l-IGCs għandhom jitqiesu bħala għodda għal tkabbir ekonomiku fejn il-gruppi ta’clusters kollha ta’ din ix-xorta jitqiesu bħala importanti kemm-il darba dawn jimmiraw biex jiksbuvalur miżjud ta’ kwalità għolja u tkabbir tal-produttività jkunu mmotivati b’ambizzjoni biexjespandu l-operazzjonijiet tagħhom fi swieq barranin. Fil-qofol, qed jiġi propost illi l-IGCs jiġuattivati għall-kuntrarju ta’ miri speċifiċi fuq il-bażi illi l-parteċipanti juru b’mod kwantitattiv u kwalitattivkif l-attivazzjoni ta’ l-IGCI tista’ tirriżulta fi tkabbir tal-valur miżjud u l-produttività minn naħa waħda, utkabbir fl-esportazzjoni min-naħa l-oħra. L-IS b’hekk tipproponi illi l-IGCI tkun strutturata fuq il-bażi ta’stedina miftuħa b’inċentivi orjentati lejn l-attivazzjoni ta’ clusters – l-aktar permezz tal-ħatra ta’Koordinatur tal-Cluster.Rakkomandazzjoni 17Il-Malta Enterprise għandha tintroduċi skema ta’ assistenza orjentata biex tattiva Inizjattivi ta’Clusters ta’ Gruppi Industrijali (Industry Grouping Clusters Initiatives - IGCI) billi tappoġġa l-ħatramill-industrija ta’ Koordinaturi tal-Cluster, waqt li l-IGCI tkun stabbilita fuq il-bażi ta’ stedina miftuħakemm-il darba jintwerew il-valur miżjud għoli u t-tkabbir tal-produttività u l-penetrazzjoni ta’ l-esportazzjonijiet li jirriżultaw minn din l-IGCI.06.4.3 Attivazzjoni ta’ Inizjattivi Mmirati ta’ Clusters Nazzjonali(Targeted National Clusters Initiatives - TNCI)L-IS ssostni illi hemm raġunijiet validi biex jiġi adottat it-tielet tip ta’ inizjattiva ta’ clusters – dik ta’ l-attivazzjoni ta’ TNCIs. It-TNCIs għandhom ikunu orjentati lejn setturi ekonomiċi li għalkemm humasottożviluppati għandhom potenzal sinifikanti ta’ żvilupp u tkabbir ekonomiku – b’mod partikolarib’orjentament lejn l-esportazzjoni. Il-benefiċċji għall-industriji li jipparteċipaw f’TNCI huma simili għaldawk relatati ma’ l-IGCI iżda għandhom enfasi aktar qawwija fuq ħidma flimkien biex jiġu stabbiliti d-diversi elementi tas-settur taħt brand partikolari u biex issir promozzjoni konġunta biex jinbena suq –fuq livell internazzjonali kif ukoll lokali - għall-brand.L-applikazzjoni ta’ TNCI tista’ tintwera l-aħjar permezz ta’ eżempju. Għawdex għandu potenzjal ta’turiżmu ferm kbir minħabba l-pajżaġġ rurali tiegħu – ġenna ta’ l-art li tħaqqaqha sew mat-Toskana pereżempju. Malta hija rikka fi prodotti lokali indiġini – li xi wħud minnhom rebħu premji internazzjonali – uoħrajn b’potenzjal ta’ esportazzjoni f’każ illi jilħqu, per eżempju, standards internazzjonali ta’ l-Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 49

ipproċessar ta’ l-ikel. Malta hija mogħnija wkoll bi snajja’ lokali. Dawn l-ingredjenti kollha għandhompotenzjal eċċellenti – meta jingħaqdu flimkien jistgħu joħolqu formola rebbieħa billi jgħaqqdu flimkienpajżaġġ Mediterran il-ġmiel tiegħu bi prodotti ta’ l-ikel u tax-xorb indiġini ma’ snajja u xogħol artiġjanalilokali. Iżda s’issa l-biċċa l-kbira ta’ dawn l-elementi ma ġewx aggregati fi prodott indiġenu taħt branddistintivaL-iskop tat-TNCI f’dan ir-rigward hu li tgħaqqad flimkien id-diversi elementi kollha taħt xbiha ta’ brandwaħda, bl-appoġġ tal-bini ta’ mezzi ta’ marketing b’saħħithom orjentati kemm lejn l-esportazzjoni kifukoll lejn il-konsum lokali. Fil-qofol dan jeħtieġ l-attivazzjoni ta’ TNCI li taġixxi bħala Ħanut ta’Esportazzjoni u Marketing li joħloq sinerġija bejn id-diversi partijiet kostitwenti u li jagħti spintapermezz ta’ massa kritika biex dawn il-prodotti jinbiegħu lil katini ta’ lukandi u kif ukoll f’hypermarketsbarra minn Malta.It-TNCI b’hekk għandha żewġ rwoli. L-ewwel wieħed huwa intern. Dan għandu jgħaqqad il-partijietkostitwenti fi ħdan l-industrija u l-gvern sabiex jiffurmaw il-cluster, u b’hekk joħloq sinerġija bejniethombiex tinħoloq brand li tirrappreżenta s-somma totali tal-prodotti fi ħdan dik il-cluster. Dan għandujiżgura illi l-entitajiet governattivi jsiru msieħba tal-cluster u jaħdmu b’mod proattiv lejn il-promozzjonital-brand.It-tieni rwol huwa wieħed estern. Malli tinħoloq il-brand, għandha ssir ħidma biex tiġi rriklamata l-brand, kemm għas-suq domestiku, meta dan ikun relevanti, kif ukoll bħala ‘ħanut ta’ esportazzjoni’għall-brand. Bħala ‘ħanut ta’ esportazzjoni’ hija ser tassumi rwol aggressiv – kemm jekk dan ikunrelatat ma’ marketing, intelliġenza ta’ negozju kif ukoll ma’ networking, espożizzjoni, eċċ.Barraminhekk għandha taħdem biex tistabbilixxi soluzzjonijiet ta’ kummerċ elettroniku B2C għallmarketingu l-promozzjoni tal-brand u l-prodotti u servizzi fi ħdan il-cluster li jaqgħu taħt il-brand, kifukoll soluzzjonijiet ta’ kummerċ elettroniku B2B sabiex jiżdied it-tkabbir tal-produttività fi ħdan it-TNCIattivata.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 50

Rakkomandazzjoni 18Il-Malta Enterprise għandha tintroduċi sistema ta’ għajnuna bil-għan li jiġu attivati Inizjattivi Mmiratita’ Clusters Nazzjonali (Targeted National Clusters Initiatives) fir-rigward ta’ setturi u attivitajietspeċifikati.Biex l-inizjattivi ta’ clustering u networking ikunu jistgħu jaħdmu sew, huwa ta’ importanzafundamentali li jkun hemm fiduċja fost u bejn l-industrija. Il-korpi kostitwiti li jirrappreżentaw l-industrijagħandhom rwol essenzjali f’dan ir-rigward biex jiffaċilitaw il-ħolqien ta’ fiduċja fuq livell istituzzjonalifost il-komunità industrijali.Rakkomandazzjoni 19Il-clusters jistgħu jaħdmu sew jekk l-industriji jħarsu lejn xulxin bħala alleati, u huwa objettiv kruċjaliilli l-korpi kostitwiti tagħhom jiffaċilitaw il-bini ta’ fiduċja.06.5 Inċentivi għall-Kapaċità ta’ Riċerka, Żvilupp u Innovazzjoni (R&Ż&I)L-istrument politiku ewlieni adottat f’Malta biex jingħata inċentiv għar-R&Ż&I huwa dak ta’ strumentifiskali. Huwa sostnut illi dan għandu jkompli jkun l-istrument finanzjarju magħżul billi l-miżuri fiskaligħandhom għadd ta’ vantaġġi diretti 41 :- Is-settur privat jiddeċiedi liema huwa l-aktar mod produttiv biex jinvesti; dan inaqqas ir-riskjuta’ falliment mill-gvern.- Kumpaniji ex-ante għandhom iċ-ċertezza illi appoġġ finanzjarju permezz ta’ kreditu ta’ taxxaser ikun disponibbli, jekk jiġu sodisfatti l-kondizzjonijiet meħtieġa.- Dawn il-miżuri huma aktar sempliċi għall-gvern biex jimplimenthom u għandhom ikunuinqas ikkumplikati biex l-industrija tikkonforma magħhom, li jirriżultaw fi spejjeżamministrattivi baxxi meta mqabbla ma’ inċentivi finanzjarji diretti għaż-żewġ naħat.- Il-miżuri ma jiddependux fuq l-ammont ta’ fondi disponibbli iżda fuq kondizzjonijiet stabbilitifir-regoli fiskali.- Minħabba li normalment il-miżuri fiskali jiġu adottati fuq skala kbira, aktarx li jkollhom l-effettta’ rikonoxximent politiku ta’ kumpaniji li jinvestu f’R&I.- L-integrità fiskali tista’ tittejjeb billi l-eżistenza ta’ miżuri fiskali għar-R&I tista’ tħeġġeġ lillkumpanijibiex jirrapportaw il-qligħ tagħhom b’mod aktar korrett.Il-miżuri fiskali preżentament fis-seħħ huma ppreżentati fl-Appendiċi F.41Pġ 30 Expert Group on Fiscal Measures for Research, CREST, 15 ta’ Ġunju 2004, L-AjaStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 51

06.5.1 Definizzjoni mill-Ġdid tar-Riċerka, l-Iżvilupp u l-Innovazzjoni biex iħaddnu Ħiliet, Proċessi uServizziL-Avviż Legali 330 jistabbilixxi l-kriterji ta’ eliġibbiltà għall-għajnuna fiskali għar-R&Ż&I. L-introduzzjonitar-rakkomandazzjonijiet proposti fl-IS teħtieġ reviżjoni ta’ l-istruttura ta’ għajnuna fiskali għar-R&Ż&Isabiex jiġi żgurat illi dawn ikunu allinjati ma’ dawn ir-rakkomandazzjonijiet.Fl-ewwel lok, id-definizzjoni applikata minn Malta għall-intitolament ta’ Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&Igħandha tirrifletti d-definizzjoni applikata mill-Kummissjoni għal din l-għajnuna sabiex l-industrija matitpoġġiex fi żvantaġġ meta mqabbla ma’ dik f’pajjiżi oħrajn ta’ l-UE. F’dan ir-rigward, id-definizzjonijietdwar Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I għandhom jiġu mwessa’ biex iħaddnu mhux biss l-iżvilupp ta’teknoloġija u servizz iżda biex jinkludu wkoll servizzi u ħiliet. 42Rakkomandazzjoni 20Malta għandha tadotta d-definizzjonijiet adottati mill-Kummissjoni Ewropea għar-R&Ż&I sabiex l-industrija tkun tista’ topera taħt kondizzjonijiet ugwali għal dawk ta’ pajjiżi oħrajn ta’ l-UE fir-rigwardta’ l-eliġibbiltà għal Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I taħt regoli ta’ l-UE.06.5.2 Intensifikazzjoni ta’ l-Għajnuna għall-Clustering ta’ l-Industrija ma’ l-SMEs u Istituzzjonijiet ta’l-Edukazzjoni GħoljaIl-kriterji ta’ eliġibbiltà wkoll għandhom jiġu ddefiniti mill-ġdid sabiex jippermettu intensità ta’ biasgħajnuna fiskali għal R&Ż&I lehb dawk l-industriji li jingħaqdu fi clusters ma’ SMEs u istituzzjonijiet ta’l-edukazzjoni għolja. Din Id-definizzjoni mill-ġdid tal-kriterji ta’ eliġibbiltà għall-Għajnuna mill-Istat litkun ixxeqleb aktar lejn livell ogħla ta’ intensità ta’ għajnuna hija fundamentali għarrakkomandazzjonijietdwar clustering proposti aktar ’il fuq fl-IS billi dawn jipprovdu mezz importantisabiex tkun tista’ ssir attivazzjoni tal-clusters.Dan, kif jintwera fit-Taqsima 06.5.3 hawn isfel, ukoll huwa konsistenti mal-mod ġdid kif il-KummissjoniEwropea tħares lejn l-Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I li hija orjentata lejn l-għoti ta’ inċentivi għallattivazzjonital-clusters.Rakkomandazzjoni 21Il-kriterju għall-eliġibbiltà għal għajnuna fiskali għar-R&Ż&I għandu jipprovdi livell ogħla ta’ intensitàta’ din l-għajnuna għal kumpaniji li jidħlu fi clusters ma’ SMEs u istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjonigħolja.42Il-Kummissjoni Ewropea, fid-dokument tagħha bl-isem: Community Framework for State Aid Research and Development andInnovation, Staff Paper, Preliminary Draft ta’ l-20 ta’ April 2006:(a) tiddefinixxi “riċerka fundamentali” bħala “xogħol sperimentali jew teoretiku li jsir primarjament biex jinkiseb għarfien ġdiddwar il-bażi ta’ fenomeni u fatti li jistgħu jiġu osservati, mingħajr il-ħsieb ta’ applikazzjoni jew użu prattiku dirett”; u(b) tinkludi “il-kisba ta’ għarfien ġdid u ħiliet … [u tinkludi] il-ħolqien ta’ sistemi kumplessi, meħtieġa għar-riċerka industrijali …”mad-definizzjoni ta’ ‘riċerka industrijali’; u(c) tinkludi “prodotti, proċessi jew servizzi mibdula jew imtejba. Dawn jistgħu jinkludu per eżempju attivitajiet oħrajn orjentati lejnid-definizzjoni kunċettwali, l-ippjanar u d-dokumentazzjoni ta’ prodotti, proċessi u servizzi ġodda,. L-attivitajiet jistgħu jinkludu l-produzzjoni ta’ abbozzi, tpinġijiet, pjanijiet u dokumentazzjoni oħra kemm-il darba ma jkunux intenzjonati għal użu kummerċjali”mad-definizzjoni ta’ “żvilupp sperimentali”.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 52

06.5.3 Adozzjoni tar-Reviżjoni tal-Kummissjoni Ewropea dwar Miżuri ta’ Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&IIl-Kummissjoni Ewropea tipproponi dawn il-miżuri fi ħdan il-Qafas Komunitarju għal Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I:(i)Għajnuna għall-Proġetti ta’ R&Ż&IHuma proposti dawn l-intensitajiet ta’ għajnuna li ġejjin:Intrapriża ŻgħiraIntrapriża ta’ DaqsMedjuIntrapriża KbiraRiċerka Fundamentali 100% 100% 100%Riċerka Industrijali 65% 60% 50%Riċerka Industrijali soġġetta għal(i) kollaborazzjoni bejn intrapriżi(għal intrapriżi kbar: transkonfinalijew ta’ mill-inqas ma’ SMEwaħda); jew (ii) kollaborazzjonima’ entità ta’ riċerka pubblika; jew(iii) tqassim tar-riżultati80% 75% 65%Żvilupp Sperimentali [35]% [30]% [20]%Żvilupp Sperimentali soġġett għal(i) kollaborazzjoni bejn intrapriżi(għal intrapriżi kbar: transkonfinalijew ta’ mill-inqas ma’ SME waħdaSME); jew (ii) kollaborazzjoni ma’entità ta’ riċerka pubblika[50]% [45]% [35]%(ii)Għajnuna għal Studji Tekniċi dwar il-VijabbiltàHuma proposti dawn l-intensitajiet ta’ għajnuna:- SMEs: 75% għal studji preparatorji għal attivitajiet ta’ riċerka industrijali u 50% għal studjipreparatorji għal attivitajiet ta’ riċerka sperimentali.- Intrapriżi kbar: 65% għal studji preparatorji għal attivitajiet ta’ riċerka industrijali u 35% għalstudji preparatorji għal attivitajiet ta’ riċerka sperimentali.(iii)Għajnuna għal Intrapriżi Ġodda InnovattiviTista’ tingħata għajnuna għal intrapriżi innovattivi ġodda sa ammont ta’ miljun Ewro, kemm-il darbajiġu sodisfatti ċerti kondizzjonijiet, bħal per eżempju illi r-R&Ż ikollha riskju ta’ falliment tekniku jewindustrijali jew li l-ispejjeż ta’ R&Ż jirrappreżentaw ta’ mill-inqas 15% ta’ l-ispejjeż operattivi totalitagħha u li l-intrapriżi ġodda innovattivi ikun ilhom jeżistu għal mhux inqas minn 5 snin.(iv)Għajnuna għal Innovazzjoni Proċesswali u Organizzattiva fis-ServizziSoġġett għal ċerti kondizzjonijiet, tista’ tingħata għajnuna sa massimu ta’ 25% għall-SMEs u 15%għall-kumpaniji l-kbar, waqt li l-kumpaniji l-kbar huma eliġibbli biss jekk jikkollaboraw ma’ SMEs, lijridu jagħmlu tajjeb għal mhux inqas minn 30% ta’ l-ispejjeż eliġibbli. Il-kondizzjonijiet jinkluduinnovazzjoni organizzattiva li tisfrutta l-ICT u li r-riżultat aħħari irid jikkonsisti fl-iżvilupp ta’ standard.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 53

(v) Għajnuna għas-Servizzi ta’ Konsulenza dwar l-Innovazzjoni u Għajnuna għal Servizzi ta’ Appoġġ ta’ l-InnovazzjoniDan l-istrument huwa miftuħ għall-SMEs biss u sa massimu ta’ 200,000 Ewro għal kull perjodu ta’ tlietsnin, soġġett għal ċerti kondizzjonijiet li jinkludu illi s-servizzi jridu jinxtraw bil-prezzijiet tas-suq.(vi)Għajnuna għas-Self ta’ Personal bi Kwalifiki GħoljinIntensità ta’ għajnuna sal-massimu ta’ 50% ta’ l-ispejjeż eliġibbli għal massimu ta’ 3 snin għal kullintrapriża u persuna mislufa għandha tkun disponibbli għall-SMEs li jirċievu personal b’self minnuniversità jew minn intrapriża kbira.(vii)Għajnuna għal Clusters ta’ InnovazzjoniTista’ tingħata għajnuna għall-investiment lill-entità legali li tistabbilixxi jew tespandi cluster ta’innovazzjoni għal faċilitajiet relatati ma’ (i) ċentri ta’ taħriġ u riċerka; (ii) infrastruttura ta’ riċerkab’aċċess miftuħ bħal faċilitajiet ta’ laboratorji u ta’ testijiet; u (iii) infrastrutturi tal-broadband network.L-intensità massima ta’ l-għajnuna hija ta’ 15%. Fil-każ ta’ intrapriżi żgħar dan jista’ jkun massimu ta’30% u 25% għal SME.(viii)Għajnuna għal Animazzjoni ta’ ClusterL-għajnuna għall-investiment tista’ tingħata lill-entità legali li topera l-cluster ta’ innovazzjoni biex tkopril-animazzjoni tal-cluster inklużi n-networking, it-trasferiment tat-teknoloġija u t-taħriġ għal massimu ta’ħames snin. L-intensitajiet ta’ l-għajnuna jkopru l-ispejjeż tal-personal għal maniġer tal-proġett wieħedu assistant wieħed u spejjeż amministrattivi ta’ 5,000 Ewro fis-sena għal kull attività fi ħdan cluster.F’dan ir-rigward ukoll, Malta għandha tadotta l-istrumenti dwar Għajnuna mill-Istat skond kif ser jiġufformulati mill-UE aktar tard din is-sena sabiex tiżgura illi l-industrija Maltija topera taħt kondizzjonijietugwali għal dawk f’pajjiżi oħrajn ta’ l-UE.Din l-Istrateġija ssaħħaħ it-teżi proposta fl-NSRI, illi r-R&Ż&I hija wieħed mill-fwies ewlenin għattkabbiru l-iżvilupp ekonomiku. L-effett multiplikanti ta’ dawn il-miżuri b’riżultat ta’ l-istimulu mogħti lillekonomijau l-industrija – kemm jekk permezz ta’ aktar impjieg, aġġornament ta’ l-industrija eżistentijew affarijiet oħra aktarx li jagħtu spinta akbar lit-tkabbir ekonomiku tal-pajjiż.Rakkomandazzjoni 22Malta għandha tadotta strumenti ta’ Għajnuna mill-Istat illi l-Kummissjoni ta’ l-UE tadotta għar-R&Ż&Isabiex l-industrija tkun tista’ topera taħt kundizzjonijiet ugwali bħal f’pajjiżi oħra ta’ l-UE fir-rigward ta’l-Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I taħt ir-regoli ta’ l-UE.Ir-R&Ż&I qed tiddependi dejjem aktar fuq kompjuters u softwer minflok fuq materjali fiżiċi u ħin talħaddiema.In-natura tar-R&Ż&I hija tali illi, biex jingħata appoġġ lil kull ġenerazzjoni suċċessiva ta’R&Ż&I dan is-softwer avvanzat jeħtieġ li jiġi mibdul jew aġġornat ta’ spiss. Ta’ sikwit is-softwer jinxtarataħt liċenzja u l-liċenzja tkun limitata għal ċertu żmien 43 . Il-Gvern għandu, permezz ta’ l-entitajiettiegħu, jipprova jinfluwenza lill-UE biex tadotta din il-kwistjoni pożittivament.Rakkomandazzjoni 23Il-Gvern għandu jipprova jinfluwenza lill-UE biex tirrikonoxxi n-nefqa fuq liċenzji għal softweravvanzat ta’ R&Ż&I bħala eliġibbli għal Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I.43Pġ 21, Defining Innovation: A Consultation on the Definition of R&D for Tax Purposes, HM Treasury, DTI and InlandRevenue, Lulju 2003, Renju UnitStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 54

06.5.4 Għoti ta’ Inċentivi biex l-Industrija Tieħu r-Responsabbiltà Soċjali li Tgħin Inizjattivi biex ix-Xjenza u t-Teknoloġija (S&T) isiru Aktar PopolariL-NSRI tipproponi illi l-industrija f’Malta għandha tingħata inċentivi biex tagħti fondi għal attivitajiet ligħandhom l-għan li jagħmlu l-S&T aktar popolari. Il-Gvern għandu jikkunsidra b’mod attiv irrakkomandazzjonita’ l-NSRI dwar jekk għandux jiġi stabbilit valur massimu fis-sena li jkun soġġetgħal eżenzjoni mit-taxxa.Rakkomandazzjoni 24Il-Gvern għandu jikkunsidra b’mod attiv ir-rakkomandazzjoni ta’ l-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerkau l-Innovazzjoni illi, id-donazzjonijiet mill-industrija sa valur massimu stabbilit għal miżuri ta’edukazzjoni u popolarizzazzjoni tax-Xjenza u t-Teknoloġija (S&T), ikunu soġġetti għal eżenzjoni mittaxxa.06.5.5 Kisba ta' Sħubija bejn il-Gvern u l-Industrija biex jiġu Ffinanzjati Inizjattivi Orizzontali ta'R&D&Ż Orjentati lejn in-NegozjuL-IS issostni illi huwa fundamentali illi l-Gvern u l-industrija jissieħbu fuq bażi nazzjonali fir-rigward talkwistjonita’ R&Ż&I. It-tisħiħ tal-kapaċità infrastrutturali tmur lil hinn mill-għoti ta’ inċentivi fiskali u l-binita’ kapital uman fis-SET. It-titjib ġenerali ta’ l-għarfien u l-kapaċitajiet relatati ma’ kwistjonijiet legali,privattivi u kwistjonijiet oħrajn li għandhom x’jaqsmu mar-R&Ż&I, il-bini ta’ ċentri ta’ eċċellenza, kifukoll l-aċċess għal riżorsi finanzjarji għar-R&Ż&I mill-UE u minn sorsi oħra huma ta’ importanzafundamentali u ta’ benefiċċju għall-industrija b’mod ġenerali.L-IS tipproponi illi l-Gvern għandu jaħdem ma’ l-industrija biex jistabbilixxi fond għar-R&Ż&I, immexximinn bord konġunt ta’ gvernaturi, bil-għan li tissaħħaħ il-kapaċità infrastrutturali għar-R&Ż&I billi l-Gvern jikkumplimenta l-finanzi kkontribwiti mill-industrija b’terz tal-valur investit – li jirrifletti l-mira ta’ 1% u 2 $ tal-PGD għar-R&Ż&I mil-Gvern u mis-settur privat rispettivament kif stabbilit fl-Aġenda ta’Liżbona – iffissat sa valur massimu.Rakkomandazzjoni 25Il-Gvern għandu jikkunsidra b’mod attiv li jistabbilixxi fond għar-R&Ż&I mill-Gvern għall-Industrijabiex isaħħaħ il-kapaċità infrastrutturali nazzjonali għar-R&Ż&I, billi l-Gvern jikkumplimenta b’terz(jiġifieri s-sehem tiegħu taħt il-mira ta’ proporzjon bejn ir-R&Ż&I u l-PGD stabbilit fl-Aġenda ta’Liżbona) tal-kontribuzzjonijiet ta’ l-industrija b’valur massimu għal kull sena partikolari.06.6 L-Iffaċilitar ta’ Aċċess għall-Finanzi06.6.1 Titjib ta’ l-Aċċessibbiltà għal GaranzijiIl-Kunsill Ewropew tar-Rebbiegħa 2006 ikkonkluda illi it-tijib ta’ l-aċċess għall-finanzi ta’ l-SME’s huwawieħed mill-fatturi ewlenin għall-espansjoni tan-negozju, ħolqien ta’ xogħlijiet u tkabbir ekonomiku. Issoluzzjonigħal din il-kwistjoni teħtieġ riforma kemm min-naħa tal-provvista kif ukoll min-naħa taddomandatal-finanzjament. 44S’issa f’Malta, is-sors ewlieni ta’ finanzjament estern għall-industrija huwa s-self mill-banek. Il-baneknormalment jitolbu garanzija fil-forma ta’ proprjetà jew flus kontra s-self tagħhom, u għall-SMEs li44Pg2, Anness III tal-Komunika mill-Kummissjoni bl-isem ‘Implementing the Community Lisbon Agenda: Financing SMEGrowth – Adding European Value, Commission Staff Working Document, SEC(2006) 84/2, 29 ta’ Ġunju 2006, BrussellStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 55

jinvestu fi proprjetà intellettwali u intanġibbli u li m’għandhomx proprjetà jew flus x’jagħtu b’garanzija,dan in-nuqqas ta’ garanziji esterni biex jiksbu aċċess għal self huwa impediment serju għat-tkabbirtagħhom.B’hekk, huwa kruċjali li tissolva din il-kwistjoni ta’ garanziji. L-NSRI tirrakkomanda illi l-Programm ta’Investiment Nazzjonali ta’ l-R&I għandha tappoġġa aċċess għall-finanzjament ta’ kapital tal-bidu għalinvestiment f’R&I orjentata lejn in-negozju biex tittaffa l-problema ta’ garanziji. Madanakollu jeżistustrumenti oħrajn – bħall-istabbiliment ta’ soċjetajiet b’garanzija reċiproka, titoli appoġġati minn assi ustrumenti ta’ bonds koperti, u kreditu tal-fornituri.L-IS għaldaqstant tirrakkomanda illi l-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji (MFSA) għandhatħares lejn strumenti ta’ garanziji ġodda, li jekk jiġu introdotti jkollhom effett kbir fuq il-volum ta’ selfdisponibbli għall-SMEs.Rakkomandazzjoni 26L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji għandha tħares lejn strumenti ta’ garanziji ġodda lijistgħu jiddaħħlu biex jiżdied il-volum ta’ self disponibbli għall-SMEs.06.6.2 Ħolqien ta’ Netwerk ta’ Anġli tan-Negozju fuq Livell IstituzzjonaliMalta s’issa ftit li xejn rat investituri privati li huma lesti jiffinanzjaw idea intraprenditorjali li tista’twassal għal prodott jew servizz kummerċjalment vijabbli. Għalkemm f’dawn l-aħħar snin ittieħdetinizjattiva biex tiġi attivata sistema ta’ Anġli tan-Negozju, din qajla rnexxiet.L-Anġli tan-Negozju huma investituri flessibbli li jistgħu jnaqqsu l-element ta’ riskju ta’ l-investimenttagħhom billi jagħtu pariri prattiċi fuq il-bażi ta’ l-esperjenza personali tagħhom lill-intraprendituri ub’hekk iżidu l-possibiltajiet tagħhom ta’ suċċess. L-Anġli tan-Negozju b’hekk huma parti essenzjali talkatinata’ finanzjament u mill-perspettiva politika huwa importanti li dawn irabbu l-għeruq f’Malta,sabiex b’hekk jiġu integrati ma’ sorsi oħra ta’ finanzjament.Għandu jingħad illi xi Stati Membri ta’ l-UE applikaw inċentivi fiskali kif ukoll sussidji lil Netwerks ta’Anġli tan-Negozju bla qligħ biex jinkoraġġixxu aktar finanzjament minn Anġli.Il-kunċett ta’ Anġli tan-Negozju jibqa’ objettiv importanti li Malta għandha tilħaq biex trawwem l-intraprenditorija, l-innovazzjoni u t-tkabbir. Għandha ssir reviżjoni, li għandha tinkludi konsultazzjonima’ investituri privati, biex nifhmu għalfejn l-Iskema ta’ Anġli tan-Negozju ma qabditx u biex nerġgħunintroduċu din l-iskema fuq il-bażi ta’ dak li tgħallimna l-esperjenza.Rakkomandazzjoni 27Il-Malta Enterprise, flimkien ma’ awtoritajiet pubbliċi oħrajn u s-settur privat, għandha tistudjagħalfejn l-iskema ta’ Anġli tan-Negozju falliet, u tintroduċi mill-ġdid skema ġdida fuq il-bażi ta’ dak litgħallimna minn din l-esperjenza sabiex b’hekk l-Anġli tan-Negozju jsiru parti attiva ta’ l-ambjentmeħtieġ għat-trawwim ta’ l-intraprenditorija, l-innovazzjoni u t-tkabbir.06.6.3 Attivazzjoni ta’ Kapital ta’ RiskjuL-intraprenditorija huwa mutur ewlieni ta’ l-innovazzjoni, il-kompetittività u t-tkabbir ekonomiku. Iżdagħadd ta’ kunċetti intraprenditorjali tajbin ma jirnexxilhomx jibdew minħabba n-nuqqas ta’finanzjament. L-entużjażmu, il-perseveranza u d-dedikazzjoni huma fatturi importanti ħafna għassuċċessta’ intrapriża, iżda hemm limitu sa fejn jistgħu jwasslu dawn il-kwalitajiet weħidhom. L-aċċessgħal Kapital ta’ Riskju għalhekk huwa ta’ importanza kritika biex il-kunċetti jissarrfu fi ftuħ ta’kumpaniji, u biex il-kumpaniji miftuħa jikbru.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 56

Il-Kapital ta’ Riskju huwa investiment f’intrapriżi mhux ikkwotati minn fondi ta’ investiment (fondi ta’kapital ta’ riskju) li, waqt li jaġixxu bħala prinċipali, jamministraw flus individwali, istituzzjonali jewinterni. Dan jinkludi finanzjament għall-istadji bikrin u għall-espansjoni, iżda ma jinkludix sostituzzjoni uakkwisti. Il-Kapital ta’ Riskju jista’ jkun iċ-ċavetta biex jgħin lil intraprendituri prospettivi biexjittrasformaw l-ideat ta’ negozju innovattivi tagħhom f’riżultati kreattivi konkreti.L-idea li jitwaqqaf Fond ta’ Kapital ta’ Riskju f’Malta m’hijiex idea ġdida. L-istabbiliment ta’ fondi ta’Kapital ta’ Risku għandu, mingħajr ebda dubju, iżid l-ammont ta’ kapital ta’ invstiment privatdisponibbli għal intrapriżi bbażati f’Malta li jkunu fl-istadju tal-bidu jew fi stadju bikri ta’ l-iżvilupp ta’negozju waqt li fl-istess ħin jipprovdi finanzi għal proċessi, ideat u tekniki innovattivi.L-awtoritajiet relevanti għandhom jirsistu biex jikkonkludu x-xogħol tajjeb li diġà sar f’dan il-qasam.Dan l-aħħar MIMCOL ġiet inkarigata biex toħroġ Sejħa għal Proposti minn entitajiet interessati ukkwalifikati biex joperaw bħala Maniġer ta’ Fond għal Fond ta’ Kapital ta’ Riskju li għandu jiġi stabbilitb’investiment kapitali inizjali ta’ Lm300,000 fis-sena għall-ewwel 3 snin, liema kapitali inizjali ser jiġipprovdut mill-Gvern. Barraminhekk, il-Fond huwa mistenni jiġġenera aktar fondi ta’ mhux inqas minnLm10 miljun minn investituri esterni. Biex il-Fond jingħata għajnuna biex jiġbor il-finanzi, l-Avviż Legali50 ta’ l-2006 jawtorizza l-ħruġ ta’ krediti ta’ taxxa li jappoġġaw il-ħlas lura tal-prinċipal u l-imgħax fuqinvestimenti fil-Fond.Il-ħatra ta’ Maniġer tal-Fond biex jamminstra l-ewwel fond ta’ Kapital ta’ Riskju li qatt kellna f’Maltahuwa sinjal b’saħħtu pożittiv tad-determinazzjoni tal-Gvern illi jiżgura illi l-industriji bbażati f’Malta lijkunu fl-istadju tal-bidu jew fi stadju bikri ta’ l-iżvilupp tan-negozju jkollhom aċċess għal Kapital ta’Riskju.Rakkomandazzjoni 28Il-Maniġer tal-Fond għandu jaħdem biex jattira porzjon sinifikanti ta’ finanzjament u investimentiesterni fil-Fond tal-kapital ta’ riskju minbarra l-kapital tal-bidu pprovdut mill-Gvern.Il-Malta Enterprise għandha taħdem id f’id mal-Maniġer tal-Fond maħtur biex tiżgura illi l-ideatinnovattivi li joħorġu bihom l-intraprendituri prospettivi jiġu rreġistrati kif suppost u jingħataw l-għajnuna meħtieġa biex ikomplu jiżviluppaw u jikkonkretizzaw l-ideat ta’ negozju innovattivitagħhom.06.6.4 L-Iffaċilitar ta’ l-Assigurazzjoni tal-KredituIs-suq Malti fis-settur ta’ l-assigurazzjoni tal-kreditu huwa wieħed batut ħafna. Id-domanda għal dan isservizzkienet mill-aktar dgħajfa – u jista’ jkun li l-SMEs b’livell baxx ta’ interazzjoni ma jkunu jistgħujifilħu għaliha finanzjarjament. Għaldaqstant, il-fornituri qagħdu lura milli jidħlu f’dan is-suq.Madanakollu, minħabba l-isfidi ekonomiċi ġodda, l-assigurazzjoni tal-kreditu qed tintalab dejjem aktarminn fornituri internazzjonali ta’ prodotti u materja prima.Il-kumpaniji ta’ l-assigurazzjoni tal-kreditu s-saħħa ta’ kreditu u l-prospetti tal-klijenti u josservaw ilbidlietpossibbli fil-pożizzjoni finanzjarja u ġenerali tad-debituri. B’hekk, l-assigurazzjoni ta’ kreditutipprovdi grad ta’ sigurtà f’termini tal-ġbir tad-dħul dovut kif ukoll toffri garanzija ta’ ħlasijiet għax-xiri lijsir. Għaldaqstant, l-assigurazzjoni tal-kreditu tnaqqas ir-riskju għal industriji orjentati lejn l-esportazzjoni, kif ukoll dawk li qegħdin ifittxu li jesploraw swieq ġodda, dawk li qegħdin iwessgħu ilfirxatal-prodotti tagħhom jew dawk li qegħdin joperaw f’setturi ta’ riskju għoli.Barra minn hekk, l-assigurazzjoni tal-krediti tista’ tkun għodda b’saħħitha li tamministra r-riskji fillikwiditàfuq perjodu ta’ żmien qasir f’attivitajiet bejn negozju u ieħor u għal titjib fl-amministrazzjoni tarriskjita’ kumpanija – għalkemm m’hijiex sostitut għal finanzjament ta’ self fuq perjodu ta’ żmien twil.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 57

Rakkomandazzjoni 29L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji u l-Malta Enterprise għandhom jagħmlu lill-industrijakonxja mill-benefiċċji li tuża assigurazzjoni ta’ kreditu u jekk id-domanda tibqa’ waħda żgħira f’Maltagħandha tipprovdi appoġġ ta’ aċċess għal kumpaniji ta’ kreditu internazzjonali ta’ reputazzjoni tajbagħal dawk l-industriji li jixtiequ jużaw is-servizzi tagħhom.06.6.5 Tqassim ta’ Informazzjoni dwar Sorsi ta’ FinanzjamentIt-tkabbir ta’ l-intraprenditorija jeħtieġ il-potenzjal, ir-rieda, u l-għarfien biex wieħed jikber. L-ilħuq tattkabbiru l-ġid jimplika li l-industrijalisti għandhom ir-rieda li jsiru sidien bi sħab ma’ l-investituri liipprovdu l-kapital. Madankollu, f’Malta, minkejja t-twaqqif tal-Borża, il-maġġoranza ta’ l-industrijalistis’issa wrew li m’humiex lesti jitilqu minn idejhom il-kontroll parzjali ta’ l-intrapriżi tagħhom u jiffinanzjawaktar tkabbir permezz ta’ kapital privat.Biex ikunu lesti li jfittxu investiment, l-intraprendituri għandhom ikunu kapaċi jidentifikaw sorsi xierqata’ finanzjament għan-negozji tagħhom.Rakkomandazzjoni 30L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji, il-Borża ta’ Malta u l-Malta Enterprise għandhomjappoġġaw lill-SMEs u kumpaniji ġodda permezz tal-bini ta’ għerf u għarfien, bis-saħħa ta’ strumentita’ tagħlim, skemi ta’ tagħlim prattiku, aċċess għall-aqwa prattiċi eċċ. f’dak li jirrigwarda alternattivi ta’finanzjament.06.6.6 Tisħiħ ta’ Mikro-kreditu għall-SMEsL-intrapriżi żgħar u mikro spiss jiffaċċjaw ċerti problemi meta jiġu biex ifittxu finanzjament privat kemmgħal investiment tal-kapital fiss kif ukoll għal kapital imħaddem. In-nuqqas ta’ provvista ta’ self żgħirhija problema ewlenija, b’mod partikolari meta l-intraprendituri jkunu persuni bla xogħol jew nisa.F’dan ir-rigward, il-mikro-finanzjament għal intrapriżi żgħar ġodda jew eżistenti ġie rikonoxxut bħalakwistjoni importanti minn bosta Kunsilli tal-Ministri ta’ l-UE sa mill-2000; b’mod partikolari minħabba l-fatt li l-għoti ta’ mikro-self m’hijiex biss kwistjoni ta’ intraprenditorija u tkabbir ekonomiku biss, iżdawkoll ta’ inklużjoni soċjali. 4545Pġ 1, Mikro-krediti għal Negozji Żgħar Ewropej, Dokument ta’ Ħidma tal-Personal tal-Kummissjoni, SEC(2004) 1156, 11 ta’Settembru 2004, BrussellStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 58

L-importanza ta’ mikro-self f’Malta, tista’ tiggwadanja aktar importanza minħabba li perċentwal kbir ta’l-industrija fil-fatt jikkonsisti f’mikro-intrapriżi. L-IS tirrakkomanda li l-MFSA flimkien mal-ME għandhomiwettqu reviżjoni sabiex jivvalutaw il-grad tal-preżenza ta’ ambjent li jiffavorixxi l-mikro-krediti u lijissottomettu rakkomandazzjonijiet fuq kif dan jista’ jitjieb.Rakkomandazzjoni 31L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji flimkien mal-Malta Enterprise għandhom iwettqu reviżjonisabiex jivvalutaw il-grad tal-preżenza ta’ ambjent li jiffavorixxi l-mikro-krediti u li jissottometturakkomandazzjonijiet fuq kif dan jista’ jitjieb.06.6.7 Sorveljanza ta’ Regoli dwar Għajnuna mill-Istat għall-Kapital ta’ RiskjuIl-Kummissjoni ta’ l-UE qegħda tirrevedi r-Regoli ta’ Għajnuna mill-Istat għal kapital ta’ riskju sabiextgħin lill-Istati Membri jegħlbu “fallimenti fis-suq f’finanzjament ta’ fażi bikrija ... [bil-] għan li … jistimulaaktar l-investiment fil-forma ta’ kapital ta’ riskju, b’mod partikolari favur SMEs ġodda u innovattivi, fejndan ikun jista’ jindirizza bix-xieraq nuqqasijiet identifikati fis-suq. Ser tingħata emfażi partikolari lillħtieġali tiżdied il-flessibbiltà tar-regoli kurrenti sabiex dawn jirriflettu aħjar il-livelli differenti li jvarjawmaż-żmien tad-diskrepanzi fil-kapital fl-Istati Membri, kif ukoll sabiex il-proċedura għall-evalwazzjonital-każijiet riferuti lill-Kummissjoni ssir aktar effiċjenti.” 46Għaldaqstant, huwa importanti ferm li l-MFSA flimkien ma’ l-ME jinfluwenzaw id-dibattitu fuq din irreviżjonisabiex jiġu introdotti kundizzjonijiet xierqa li jirriflettu diffikultajiet intrinsiċi f’Malta dovuti għalliżvantaġġikomparattivi inerenti tagħha, u li jistgħu jiġu applikati sabiex jintlaħaq suċċess importanti flekonomijatagħna, ikkaratterizzata b’diżekonomiji ta’ l-iskala.Rakkomandazzjoni 32L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji, u l-Malta Enterprise għandhom jinfluwenzaw id-dibattitufuq din ir-reviżjoni tar-Regoli ta’ Għajnuna mill-Istat għal Kapital ta’ Riskju sabiex jiġu introdottikundizzjonijiet xierqa li jirriflettu d-diffikultajiet intrinsiċi f’Malta dovuti għall-iżvantaġġi komparattiviinerenti tagħha, u li għaldaqstant jiġu applikati sabiex jintlaħaq suċċess importanti fil-parametri taċċirkustanzitagħna.06.7 Spinta ġdida għall-Kondizzjonijiet u l-Infrastruttura Essenzjali biex tiġiŻgurata l-Kompetittività06.7.1 Kundizzjoni Essenzjali: Il-Ġestjoni ta’ l-InflazzjoniF’termini ta’ effetti ġġenerati domestikament, il-Gvern ser jagħmel ħiltu kollha fuq bażi kontinwa biex,sot sforzi oħra, jiżgura illi s-suq jaħdem sew, li l-inizjattivi regolatorji ma joħolqux inflazzjoni, u li l-gvern, bħala entità li tħaddem in-nies ma jagħtix lok għal inflazzjoni artifiċjali fil-pagi billi jħallas aktarmis-suq. F’termini ta’ effetti ġġenerati fuq livell internazzjonali, huwa importanti li jsir ippjanar makroekonomikukif ukoll nazzjonali bil-quddiem.Bla dubju ta’ xejn, il-ġestjoni ta’ l-inflazzjoni għandha tkun tali li din ma titħalliex taqbeż dikesperjenzata mill-kompetituri tagħna u li tibqa’ fi ħdan it-threshold ta’ l-UE25.46Pġ 21, IbidStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 59

Rakkomandazzjoni 33Il-Gvern għandu jagħmel ħiltu kollha biex jikkontrolla l-inflazzjoni sabiex din, sakemm ikun possibbli,ma titħalliex taqbeż ir-rata ta’ inflazzjoni fit-threshold ta’ l-UE25 kif ukoll dik ta’ pajjiżi kompetituri.Madankollu, għandu jingħad illi l-inflazzjoni hija affettwata minn żewġ fatturi lokali importanti oħra.Dawn huma l-industrija u l-unions. L-industrija għandha obbligu li tiżgura li ma żżidx l-inflazzjoni blabżonn – kemm jekk din tkun minħabba kartelli (espliċiti jew impliċiti) kif ukoll, jekk fi ħdan il-kuntest ta’reġimi regolatorji u prodotti partikolari, hija ma tgħollix il-prezzijiet tagħha jew tieħu vantaġġ mill-bidlietstrutturali bħal per eżempju l-introduzzjoni ta’ l-Ewro sabiex tgħolli l-prezzijiet tagħha. Huwa l-obbligutal-Gvern li jissorvelja s-suq b’mod rigoruż u li jintervjeni fejn is-suq ma jkunx miexi tajjeb; sabiexjipproteġi kemm lill-industrija nnifisha kontra l-impatti ta’ inflazzjoni negattivi fuq perjodu ta’ żmien twilkif ukoll is-soċjetà b’mod ġenerali. Il-Gvern se jżomm din ir-responsabbiltà u se japplikaha bis-saħħafejn ikun hemm bżonn.Rakkomandazzjoni 34L-industrija għandha l-obbligu li tiżgura li ma żżidx l-inflazzjoni bla bżonn u huwa l-obbligu tal-Gvernli jissorvelja is-suq b’mod rigoruż u li jintervjeni fejn is-suq ma jkunx miexi tajjeb.Ma hemm ebda dubju li r-rwol tal-unions u tal-korpi kostitwiti huwa wieħed importanti. Huma tawsehem importanti biex jgħolew l-istandards u l-benefiċċji ta’ l-impjegati li jirrappreżentaw. Huwa rwol lis-soċjetà teħtieġ sabiex il-bilanċ bejn id-domanda ta’ l-industrija u l-impjegati tinżamm f’ekwilibriju.Madankollu, bħall-industrija, il-unions ukoll għandhom l-obbligu u r-responsabbiltà li jiżguraw li l-inflazzjoni ma tiżdiedx artifiċjalment.Il-unions u l-korpi kostitwiti għandhom jibbilanċjaw il-ħin kollu d-domandi ta’ l-interessi settorjali talmembritagħhom kontra dawk tas-soċjetà ġenerali. B’mod ġenerali, kemm il-unions kif ukoll il-korpikostitwiti jagħrfu illi t-tkabbir iwassal għal aktar prosperità u ġid; u xi kultant, il-ġid tas-soċjetà b’modġenerali għandu jieħu preċedenza fuq l-interessi settorjali. Huwa għalhekk importanti li l-unions u l-korpi kostitwiti, mingħajr ma jċedu ir-responsabbiltajiet tagħhom, ifittxu soluzzjonijet prattikabbli urealistiċi u li jiżguraw tkabbir u prosperità fit-tul kontra l-gwadann fuq perjodu ta’ żmien qasir u tbatijafit-tul. Il-miri għandhom jintlaħqu permezz ta’ diskussjoni u konsultazzjoni matura u mhux f’ambjent ta’theddid u ta’ azzjonijiet industrijali, li jnaqqsu l-istabilità ta’ l-ambjent makro-ekonomiku u li, fl-aħħarmill-aħħar, jikkostitwixxu theddida għall-ġid tan-nazzjon.Rakkomandazzjoni 35Il-unions u l-korpi kostitwiti, mingħajr ma jċedu r-responsabbiltajiet tagħhom, għandhom ifittxusoluzzjonijet, permezz ta’ konsultazzjoni u negozjati, prattikabbli u realistiċi u li jiżguraw tkabbir uprosperità fit-tul kontra gwadann fuq perjodu ta’ żmien qasir u tbatija fit-tul.06.7.2 Riforma fil-Katina ta’ Servizzi ta’ Trasport u LoġistikaDan l-aħħar, il-Gvern ikkonkuda s-sejħa għall-offerti tal-ġestjoni tal-Port il-Kbir, inkluż il-cargohandling. Issa ntgħażlet kumpanija privata li fil-preżent, il-Gvern qiegħed jinnegozja magħha sabiexjirriforma l-katina tal-proċess kollu tal-ġestjoni tal-port, biex b’hekk ikun hemm aktar effiċjenza u tiġiġġenerata l-ekonomija.Il-prezz għoli għat-trasport tal-materja prima lejn Malta u għall-esportazzjoni tal-prodott finali huwa bladubju ta’ xejn ta’ tħassib ewlieni għall-industrija. M’hemmx għalfejn wieħed itenni dawn l-argument fl-IS. Il-kwistjoni ċentrali tal-IS hija l-azzjoni li qegħda u li għandha tittieħed f’dan ir-rigward. Dan l-aħħar,Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 60

il-Gvern ta l-kuntratt ta’ l-offerta tal-konċessjoni tal-cargo handling tal-Port tal-Belt fil-Port il-Kbir. Warabosta snin ta’ diskussjonijiet ma’ diversi parteċipanti u t-tfassil ta’ bosta rapporti fuq l-istrateġija tarriformatal-port (b’mod partikolari, ir-Rapport Hyder (1999) u r-Rapport tal-Kunsill Konsultattiv fuq il-Portijiet (2001)), l-għoti ta’ dan il-kuntratt f’Ġunju 2006 jimmarka l-ewwel pass sinifikanti u tanġibbli firriformatal-katina tal-proċess kollu tal-ġestjoni tal-port bl-għan aħħari jkun li tiżdied l-effiċjenza u l-kompetittività tal-portijiet ta’ Malta, l-industrija u l-ekonomija b’mod ġenerali, kif ukoll il-ħolqien ta’opportunitajiet ġodda ta’ negozju u ta’ impjieg.F’dan ir-rigward, il-Gvern qiegħed ifittex li jilħaq dawn il-miri permezz ta’ inizjattivi mmirati lejn l-introduzzjoni tar-riformi, l-introduzzjoni ta’ sistemi ta’ tariffi ġodda, ir-riforma ta’ prattiċi tax-xogħolantekwati u l-immodernizzar ta’ servizzi nawtiċi. B’mod partikolari, l-istabbiliment ta’ ħlasijietkompetittivi tal-port jeħtieġ li jitqies fil-kuntest tal-bosta fornituri ta’ servizzi li qegħdin joperaw filportijiet.Per eżempju, l-operatur tal-cargo handling fiż-żewġ portijiet internazzjonali ta’ Malta (Port tal-Belt u l-Malta Freeport) jaħdem esklussivament fil-port rispettiv. Minħabba din l-esklussività, iż-żewġoperaturi tat-terminal tal-port huma regolati b’kuntratt fir-rigward tal-pagamenti massimi permessi lijistgħu jintalbu mingħand ir-riċevituri ta’ merkanzija domestika. Bl-istess mod, il-Gvern ser jistabbilixxiwkoll tariffi massimi li jistgħu jintalbu mid-diversi fornituri ta’ servizzi b’mod esklussiv (ħaddiema talport,foremen tal-ħaddiema tal-port, u skrivani ta’ l-għadd) lill-operaturi tal-port, b’hekk ikun hemm ilpossibbiltàta’ negozjar ta’ tariffi u ħlasijiet tal-port aktar baxxi. Is-servizzi nawtiċi (pilotaġġ marittimu,irmiġġi u rmonk) huma pprovduti wkoll minn fornituri ta’ servizzi b’mod esklussiv li huma nfushomhuma regolati b’tariffi massimi li jistgħu jintalbu lil-linji tat-tbaħħir. Mill-banda l-oħra, l-aġenti tal-vapuri udawk li jġorru l-merkanzija fl-art jaħdmu f’dak li hu meqjus bħala ambjent liberalizzat u, bħala tali,huma regolati mill-forzi tas-swieq u mhux b’tariffi ffissati.Dan il-metodu se jwassal għal kundizzjonijiet ugwali u ġusti bejn iż-żewġ portijiet permezz ta’ l-istesstariffi massimi għas-servizzi tal-cargo handling li jużaw l-istess fornituri ta’ servizzi regolatiesklussivament fiż-żewġ portijiet. L-istabbiliment ta’ l-istess tariffa massima għall-cargo handlingkemm fil-Port tal-Belt kif ukoll fil-Malta Freeport tista’ ssir permezz ta’ l-introduzzjoni ta’ tariffakkonsolidata regolata, li tikkonsisti f’żewġ komponenti, jiġifieri d-dritt ta’ l-operatur tat-terminal u d-dritttal-fornitur tas-servizz regolat. B’dan il-mod, u permezz ta’ negozjati ma’ fornituri ta’ servizzi regolati,ikun f’idejn kull operatur tat-terminal li joffri skontijiet jew tnaqqis fl-ispejjeż għar-riċevituri talmerkanzijasabiex jattiraw sehem ikbar tas-suq tal-merkanzija domestika.Fir-rigward tal-prattiċi tax-xogħol, bħalissa għaddejjin diskussjonjiet bejn il-Gvern u l-bosta fornituri ta’servizzi regolati esklussivament. Il-bdoti marittimi diġà għandhom ftehim ta’ servizz ma’ l-AwtoritàMarittima Maltija għall-għoti ta’ servizzi ta’ pilotaġġ marittimu esklussiv. Hemm ftehim ta’ servizz similima’ kumpanija esklussiva ta’ l-irmonk filwaqt li bħalissa għaddejjin diskussjonijiet mal-grupp ta’ l-irmiġġ sabiex jiġi stabbilit ftehim tas-servizz simili. Bħalissa qiegħed jiġi mfassal abbozz ta’ att dwar l-aġenziji tal-vapuri. Dan imbagħad, sejjer jiġi diskuss ma’ l-aġenti tal-vapuri, biex jiġi pprovdut qafaslegali għall-għoti ta’ servizzi ta’ aġenziji tal-vapuri, filwaqt li se jsiru wkoll diskussjonijiet ma’ dawk lijġorru l-merkanzija fuq l-art bil-għan li jitjiebu s-servizzi ta’ rmiġġ għall-industrija.Madankollu, wieħed jaf li hemm bżonn ta’ bidliet sinifikanti fil-prattiċi tax-xogħol b’mod partikolari flgħotita’ servizzi mogħtija mill-ħaddiema tax-xatt, il-foremen tal-ħaddiema tax-xatt=a, u l-iskrivani ta’ l-għadd, sabiex tiżdied l-effiċjenza u l-effikaċja tal-portijiet tagħna. Inizjattiva importanti f’dan ir-rigwardhija l-introduzzjoni ta’ Ċertifikat ta’ Kompetenza maħruġ mill-Awtorità Marittima Maltija għal kategorijaspeċifika ta’ xogħol tal-port wara li kisbet Ċertifikat ta’ Tmiem ta’ taħriġ minn istituzzjoniet tat-taħriġrikonoxxuti bħall-MCST. Minn issa ’l quddiem l-operaturi tat-terminals sejrin ikunu obbligati jħaddmubiss individwi li jkollhom Ċertifikat ta’ Kompetenza sabiex jipprovdu xogħol fil-port. Hemm il-ħsieb ukollli jiġu pprovduti definizzjonijiet ta’ xogħol aktar ċari li jistgħu jitqiesu li jaqgħu taħt ir-regolament tasservizzital-port preskritti. L-għan aħħari ta’ dawn id-diskussjonijiet fuq ir-riformi tal-port huwa li jġibumagħhom kultura ta’ bidla fil-prattiċi ta’ xogħol anitekwati attwali fil-portijiet, sabiex jiġi żgurat li s-servizzi jitħallsu biss meta jingħataw, li jkun hemm valur għall-flus u li l-portijiet ta’ Malta jsiru aktarkompetittivi, b’mod partikolari meta mqabbla mal-portijiet rivali fil-Mediterran. Ta’ min wieħed jinnotawkoll li l-ex-grupp ta’ skrivani ta’ kunsinna ġie assimilat mal-personal ta’ l-operatur tat-terminal talcargohandling preċedenti fil-Port tal-Belt u li llum huma kollha impjegati mill-operatur tat-terminal ilġdidfil-Port il-Kbir wara l-għoti tal-kuntratt tal-konċessjoni tal-cargo handling f’Ġunju 2006.Aktar inizjattivi f’dan ir-rigward jinkludu t-twaqqif ta’ kumitat konsultattiv fejn il-parteċipanti fl-industrija,l-utenti tal-port, l-operaturi tat-terminal, il-fornituri ta’ servizzi esklussivi u l-Awtorità Marittima MaltijaStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 61

ħala regolatur ikollhom forum ta’ diskussjoni immirata lejn it-titjib u l-aġġornament kontinwu talleġiżlazzjoniu l-prattiċi tax-xogħol tal-port. Hemm il-ħsieb ukoll li jiġi stabbilit bord ta’ l-appellindipendenti sabiex jipprovdi rimedji kontra deċiżjonijet meħudin mir-regolatur. Barra minn hekk,qegħdin isiru wkoll diskussjonijiet mal-ħaddiema tax-xatt fuq ir-riformi meħtieġa dwar il-Pensjonijiet u l-Fond ta’ Kontinġenza li bħalissa huwa amministrat minn kumitat maħtur mill-Gvern.Madankollu, ir-riforma ta’ l-amministrazzjoni tal-Port il-Kbir hija biss aspett wieħed, għalkemm wieħedimportanti, tal-katina tal-proċess tat-trasport li jeħtieġ riforma. Kwistjoni oħra, kif diskuss fit-Taqsima06.8.5 hija l-ħtieġa li jiġu introdotti sigħat ta’ xogħol is-sena kollha. Barra minn hekk, hemm kwistjoni ligħandha importanza vitali għall-industrija – kemm jekk IDB kif ukoll jekk is-sidien tagħha huma Maltin.Din il-kwistjoni għandha x’taqsam man-netwerk loġistiku u tat-trasport li jgħaqqad lil Malta mal-fornituritagħha għall-materja prima meħtieġa, għas-swieq li għandhom jiġu sfruttati, kif ukoll għalopportunitajiet ta’ swieq ġodda malli dawn jinħolqu. Minħabba li Malta hija gżira, l-industrija Maltijagħandha żvantaġġ kbir f’dan ir-rigward. L-uniku netwerk loġistiku u tat-trasport fis-seħħ huwa dak bejnMalta u Sqallija u l-Italja – li dan l-aħħar ġie privatizzat. Wara l-privatizzazzjoni li saret dan l-aħħar, l-operatur il-ġdid tat-terminal fil-Freeport ta’ Malta ġab miegħu postijiet ta’ netwerking loġistiċi u tattrasportġodda. Madankollu, il-Freeport ta’ Malta huwa, l-ewwel u qabel kollox, port ta’ trasbord – lijaħdem taħt il-kundizzjonijiet u limitazzjonijiet partikolari tiegħu. Inevitabbilment, id-dipendenza fuq ilmerkanzijama tistax tiġi ggarantita b’ċertezza ta’ 99.9999% minħabba li l-bastimenti tal-merkanzijajistgħu ma jidħlux fil-Freeport jekk iċ-ċirkostanzi jitolbu dan. Madankollu, il-Malta Freeport, jieħu ħsiebta’ 5% tas-sehem tas-suq tal-merkanzija domestika, bil-bqija ta’ l-importazzjonijiet domestiċi,esportazzjonijiet u esportazzjonijiet mill-ġdid isiru fil-Port tal-Belt.Il-konsegwenza tal-limitazzjonijiet tan-netwerking loġistiċi u ta’ trasport ta’ Malta timponi problemi fuql-industrija. Amministrazzjoni ta’ inventarju ‘Eżatt Dak il-Ħin’ ma tistax tiġi sfruttata għal kolloxminħabba li l-materja prima li hija dipendenti fuq il-Malta Freeport tista’ tiffaċċja kwistjonijiet relatatimal-kapaċità u l-opportunità jekk iċ-ċirkostanzi jwasslu sabiex il-provvisti ‘eżatt dak il-ħin’ ma jkunuxjistgħu jieqfu fil-post għall-merkanzija. L-istess jista’ jingħad għall-esportazzjonijiet, bi problemi lijistgħu jwasslu għal penali jekk il-kunsinni ma jsirux fil-ħin. Barra minn hekk, l-istrateġiji sabiex jiġusfruttati l-opportunitajiet bħad-dħul fl-Affrika ta’ Fuq jisgħu ma jkunux jistgħu jsiru fin-nuqqas ta’netwerks loġistiċi u ta’ trasport b’saħħithom bejn Malta u l-portijiet ewlenin fl-Afrika ta’ Fuq.Il-kunċett ta’ Malta bħala ċentru reġjonali strateġiku huwa b’saħħtu daqs kemm huma b’saħħithom innetwerksloġistiċi u ta’ trasport fis-seħħ. Ir-risposti għal dan m’humiex faċli – u ma jiddipenduxdirettament u biss fuq il-Gvern. Madankollu, żviluppi riċenti madwar ir-reġjuni marittimi, b’modpartikolari r-reġjun tal-Mediterran, ġabu magħhom il-kunċett ta’ clusters portwali, fejn portijiet ġirientradizzjonalment rivali issa qegħdin jaħdmu flimkien f’alleanza ta’ sinerġija li tiżgura l-għixien tagħhomu tagħti benefiċċji kemm lill-portijiet kif ukoll lill-attività ekonomika reġjonali. Dan l-istess prinċipju jista’jiġi applikat lokalment billi wieħed iqis il-Malta Freeport u l-Port tal-Belt bħala li jiffurmaw parti minnsistema portwali waħda li tista’, kollettivament tiġġestixxi anki volumi akbar ta’ merkanzija domestika uta’ trasbord milli kien il-każ s’issa. Dan il-kunċett ikun jeħtieġ, ovvjament l-istabbiliment ta’ konnessjonitat-trasport effiċjenti bejn iż-żewġ portijiet, li tista’ tkun jew ibbażata fuq l-art (permezz tan-netwerkstat-toroq eżistenti u/jew il-bini ta’ konnessjoni taħt l-art permezz ta’ mina bil-linji tal-ferrovija bejn iżżewġportijiet) jew anki bbażata fuq il-baħar permezz ta’ servizzi b’barkuni regolari u effiċjenti.Dawn il-kunċetti qegħdin jiġu indirizzati wkoll f’għadd ta’ studji ffinanzjati mill-UE li bħalissa qegħdinisiru mill-Awtorità Marittima Maltija taħt il-proġetti tal-Netwerks Trans-Ewropej għat-Trasport (TEN-T)ta’ l-UE. Dawn il-proġetti TEN-T huma mmirati biex jippromwovu tendenza modali fit-trasport minnetwerkstat-toroq fgati u konġestjoni transkonfinali fl-Ewropa kontinentali għal forom aktartradizzjonali ta’ trasport, bħal linji tal-ferrovija, mogħdijiet interni ta’ l-ilma u l-baħar. Flimkien ma’ dawnl-inizjattivi hemm il-promozzjoni ta’ l-użu tar-rotot ta’ tbaħħir prinċipali madwar l-ilmijiet Ewropej,magħrufin aħjar bħala l-Motorways tal-Baħar (MOS) bejn ir-reġjuni marittimi differenti, li huma, humanfushom servuti b’rotot Qosra ta’ Tbaħħir (SSS) li jgħaqqdu portijiet differenti fl-istess reġjunmarittimu.F’dan ir-rigward, Malta qegħda taħdem b’mod attiv sabiex tistabbilixxi ż-żewġ portijiet internazzjonalitagħha bħala portijiet ċentri tat-tip cluster fl-MOS li jservu kemm merkanzija trasbordata intra-Ewropeau pan-kontinentali, b’mod partikolari fil-qafas tal-Forum ta’ l-Ewro-Med bejn l-Istati Membri ta’ l-UE uPajjiżi Terzi madwar ix-xtut tal-Mediterran. B’dan il-mod, Malta tkun f’pożizzjoni li ttaffi l-impatti ta’ l-insularità tagħha permezz ta’ koeżjoni territorjali mtejba ma’ l-Ewropa kontinentali kif ukoll ma’ reġjuniStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 62

oħra fil-Baċir tal-Mediterran. Barra minn hekk, l-Awtorità Marittima Maltija fil-preżent qegħda filproċessli tiffinalizza Master Plan Strateġiku għall-Port tal-Belt immirat lejn li jagħmel użu massimumill-faċilitajiet u l-pontijiet eżistenti kif ukoll lejn li jiżviluppa infrastruttura portwali ġdida sabiex iżid ilkapaċitàtal-Port tal-Belt kemm għal merkanzija domestika kif ukoll tat-trasbord.L-impenn tal-Gvern f’dan ir-rigward huwa maqsum f’żewġ partijiet. L-ewwel nett, huwa jemmen li l-preżenza ta’ operaturi privati fit-terminal tal-port, li diġà jamministraw bosta portijiet oħra madwar iddinja,tipprovdi opportunità għall-portijiet Maltin li jkunu parti minn netwerk loġistiku u ta’ trasporteżistenti li għandu jirriżulta f’benefiċċji tanġibbli għal Malta. F’dan ir-rigward, il-Gvern se jagħmel dakkollu possibbli sabiex jasal għal din l-inklużjoni.Deċiżjoni Strateġika 36Il-Gvern ser jagħmel ħiltu kollha biex il-Malta Freeport u l-Port tal-Belt Valletta jiġu inklużi fin-netwerkloġistiku u ta’ trasport ta’ l-operaturi tat-terminals magħżulin dan l-aħħar sabiex jistabbilixxi rototġodda permanenti u b’saħħithom għall-industrija.Barra minn hekk, il-Gvern flimkien ma’ l-industrija ser jirrevedi l-mekkaniżmi loġistiċi u ta’ netwerking,eżistenti u fis-seħħ, ta’ trasport għall-materja prima u l-esportazzjoni ta’ prodotti lesti li humadipendenti fuq rotot ta’ provvista għajr dawk li jgħaddu mill-Italja u Sqallija sabiex jinkisbu alternattivikompetittivi u sikuri.Deċiżjoni Strateġika 37Il-Gvern flimkien ma’ l-industrija ser jirrevedi l-mekkaniżmi loġistiċi u ta’ netwerking, eżistenti u fisseħħ,ta’ trasport għall-materja prima u l-esportazzjoni ta’ prodotti lesti li huma dipendenti fuq rototta’ provvista għajr dawk li jgħaddu mill-Italja u Sqallija sabiex jinkisbu alternattivi kompetittivi u sikuri.06.7.3 Titjib ta’ Servizzi ta’ Laboratorji, Testijiet u Assigurazzjoni tal-KwalitàIċ-ċertifikazzjoni u l-konformità ma’ standards jitolbu d-disponibbiltà ta’ laboratorji sabiex iwettqu provimekkaniċi, farmaċewtiċi, kimiċi, kliniċi, metalliċi, fuq normi API u TUV u fuq softwer, fost affarijiet oħra.L-istudji wrew li l-laboratorji jikkostitwixxu waħda mill-ikbar spiża fuq il-qafas ta’ l-infiq ta’ industrija.F’termini ta’ SMEs, m’huwiex loġiku li wieħed jassumi li din l-industrija tinvesti f’laboratorju, aħseb uara li tistabbilixxi u twaqqaf ċentri li jinvolvu tant spejjeż.Minħabba l-istruttura ta’ l-industrija tagħna, ta’ min wieħed iqis li l-Gvern jagħmel disponibbli bi ħlasservizzi ta’ laboratorji amministrati minnu għall-industrija sabiex jagħmel tajjeb għal differenzi fis-suqfl-għoti ta’ tali servizzi, kemm-il darba dawn id-differenzi jkunu konsistenti mal-prijoritajiet nazzjonalitat-testijiet.Deċiżjoni Strateġika 38Il-Gvern għandu jikkonsolida, jiġbor fi clusters u jakkredita d-diversi laboratorji Statali tiegħu kifpropost fl-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, sabiex jiżgura li dawn jipprovduservizzi supplimentari għall-industrija u l-SMEs meta dawn it-testiiet ma jkunux jistgħu jiġu żguratimis-suq, kemm-il darba dawn id-differenzi jkunu konsistenti mal-prijoritajiet nazzjonali tat-testijiet.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 63

06.7.4 Titjib ta’ Parks IndustrijaliIr-rwol ta’ Malta Industrial Parks (MIP) Ltd fil-prospettiva strateġika industrijali huwa wieħed kritiku. L-importanza tagħha ma jistax jiġi sottovalutat. F’temini ta’ attrazzjoni ta’ l-IDB kif ukoll it-tħeġġiġ biex l-industrija lokali tgħolli l-livelli tagħha għal kwalità ta’ valur miżjud għoli, Malta għandha tkun ‘prontagħas-suq’ fbilli tipprovdi l-ispazju meħtieġ għall-fabbriki u għall-industrija. Fi ftit kliem, rendimentdgħajjef ifisser li l-opportuniatjiet ta’ l-IDB jintilfu għal nazzjonijiet kompetituri oħra u l-espansjoni u t-tkabbir lokali jista’ jiġi mxekkel.Bl-eċċezzjoni ta’ xi ftit Parks Industrijali, l-impressjoni li dawn il-parks jirriflettu hija waħda ta’ telqa.Barra minn hekk, numru ta’ fabbriki jintużaw għal attività mhux industrijali, u dan jagħti lok għal abbużu kompetizzjoni inġusta. Oħrajn huma abbandunati madankollu jibqgħu f’idejn l-inkwilin. Il-faċilitajiethuma, biex ngħidu hekk, bażiċi. Barra minn hekk, ħafna mill-parks ġew iddisinjati u nbnew fis-snin 60u 70 għar-rekwiżiti tar-riżorsi umani u tal-makkinarju ta’ dak iż-żmien. Maż-żmien, numru ta’ parksindustrijali daħlu fl-ambjent urban meta toroq interni saru toroq prinċipali.Bħalissa għaddej proċess minn MIP Ltd. Biex tittejjeb il-kwalità tal-parks industrijali ta’ Malta sabiextiġi indirizzata din is-sitwazzjoni, b’azzjoni orjentata lejn:- il-bini ta’ numru ta’ fabbriki ġodda sabiex il-kapaċità disponibbli tkun dejjem lesta tipprovdirispons ‘pront għas-suq’;- it-tneħħija ta’ kerrejja li jew m’humiex jużaw jew li qegħdin jabbużaw mill-ispazju mikrililhom;- ir-riforma tal-proċess ta’ sottokuntrattar sabiex il-bini tal-fabbriki jitħaffef kemm jista’ jkunfilwaqt li tiġi żgurata t-trasparenza;- l-immodernizzar ta’ siti industrijali, bi sforzi industrijali primarji diretti lejn siti ta’ l-SMEs;- l-istabbiliment ta’ Sħubiji Pubbliċi-Privati bejn żviluppaturi privati u l-Gvern sabiex jibnu,jlestu, jikru u jżommu spazji industrijali ta’ kwalità għolja li jistgħu jinkludu kunċetti modernita’ soluzzjoni sħiħa ta’ għixien.Il-ME flimkien mal-MIP Ltd qegħdin jistudjaw il-possibbiltà li jwaqqfu żoni industrijali speċjalizzatiġodda permezz ta’ organizzazzjoni Pubblika-Privata li fost il-karatteristiċi tagħhom ikunu jinkludu l-konnettività tat-trasport.Rakkomandazzjoni 39Il-Gvern, permezz tal-Malta Industrial Parks Ltd, se jżomm u jsostni r-ritmu adottat fl-immodernizzartal-parks industrijali ta’ Malta sabiex jiżgura infrastruttura eċċellenti għall-parks industrijali li tagħtistampa ta’ kwalità u eċċellenza.06.7.5 Branding ta’ Malta bħala post għall-InvestimentMalta għandha tiġi rriklamata bħala post ideali għall-investmenti. Il-motiv tal-brand għandu jkunwieħed ta’ Malta dinamika li tipprovdi kwalità ta’ valur miżjud għoli u produttività fis-setturi kollha talproduzzjoni,manifattura, intrapriża u kummerċ.Il-Ministeru ta’ l-Affarijiet Barranin u l-Malta Enterprise ser ikomplu jeżerċitaw rwol ewlieni filpromozzjonita’ dan il-motiv lil hinn minn xtutna.Il-korpi kostitiwiti li jirrappreżentaw lill-industrija, madankollu, għandhom responsabbiltà diretta uobbligu li jassumu rwol pro-attiv u dirett fil-promozzjoni ta’ l-industrija kemm orizzontalment kif ukollvertikalment.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 64

Rakkomandazzjoni 40Il-Gvern, permezz tal-Ministeru ta’ l-Affarijiet Barranin u l-Malta Enterprise, ser ikompli jeżerċita rwolattiv fil-promozzjoni tal-motiv ta’ Malta dinamika li tipprovdi kwalità ta’ valur miżjud għoli u produttivitàfis-setturi kollha tal-produzzjoni, manifattura, intrapriża u kummerċ, bil-korpi kostitwiti ta’ l-industrijajkollhom ir-responsabbiltà diretta li jippromwovu l-industrija b’mod pro-attiv kemm orizzontalment kifukoll vertikalment.06.7.6 It-Twaqqif ta’ Ċentri tat-Teknoloġija u KummerċjaliIl-kunsiderazzjoni li jitwaqqfu Ċentri tat-Teknoloġija u Kummerċjali (TCCs) hija bbażata fuq ilpremessali tiġi stabbilita infrastruttura xierqa li tappoġġa lill-industrija fl-isforzi tagħha biextimmodernizza u tirristruttura lilha nfisha sabiex tasal għal kwalità ta’ valur miżjud għoli u tkabbir filproduttivitàkif ukoll sabiex taġixxi bħala appoġġ għall-inizjattivi proposti ta’ attivazzjoni ta’ clusters.F’termini tar-responsabbiltà tiegħu bħala ċentru tat-Teknoloġija, it-TCC ikun iffokat fuq dawn li ġejjin:- l-għoti ta’ l-għajnuna rakkomandata fit-Taqsima 06.3.1 fir-rigward tat-titjib fil-kwalità ustandards, bl-għajnuna tinkludi l-identifikazzjoni ta’ standards xierqa li għandhom jiġuapplikati u t-taħriġ tal-personal sabiex itejjeb il-kwalità tal-ħiliet tiegħu fir-rigward ta’ l-istandards adottati.- l-għoti ta’ l-għajnuna rakkomandata fit-Taqsima 06.3.2 fir-rigward ta’ l-iżgurar tat-tkabbir talproduttività,bl-għajnuna tinkludi parir minn speċjalista f’termini ta’ xiri u implimentazzjoni ta’teknoloġija u t-trasferiment, l-iżvilupp u l-assorbiment ta’ teknoloġiji aġġornati mas-settur kifukoll l-għoti ta’ pariri dwar soluzzjonijiet ta’ kummerċ elettroniku B2B u kummerċ elettronikuB2C.- l-iżvilupp ta’ teknoloġija orjentata lejn privattivi, bir-rendiment tat-TCC, direttament marbutman-numru ta’ pazjenti rreġistrati.F’termini tar-responsabbiltà tiegħu bħala ċentru Kummerċjali, it-TCC ikun iffokat fuq dawn li ġejjin:- li jipprovdi intelliġenza kummerċjali aġġornata fuq l-iżviluppi fis-swieq ġeografiċi, settorjali uspeċifiċi għall-konsumatur u b’hekk isaħħaħ il-monitorjar ta’ barra minn Malta.- li jibni netwerk kummerċjali komuni li jinqasam bejn l-utenti.- li jaġixxi bħala l-pern, f’termini tal-ħanut ta’ Esportazzjoni u Marketing identifikat tat-TNCI.- li jiffaċilita l-marketing ta’ l-SCVCIs u tat-TNCIs u industriji ta’ sostenn fil-branding tas-setturirispettivi tagħhom.Barra minn dak li hemm imsemmi fuq, it-TCC jaġixxi wkoll bħala appoġġ għall-SCVCIs, IGCIs uTNCIs u jkun is-sieħeb ewlieni tal-Gvern f’inizjattivi attivati ta’ clusters. Jaġixxi wkoll bħala ċentru lijaqsam l-għarfien akkwistat bejn il-membri differenti tal-cluster. It-TCC jaġixxi wkoll bħala l-‘memorjaistituzzjonali’ tal-cluster, jiżgura li l-għerf jinżamm u jibqa’ aċċessibbli għall-membri l-oħra kif ukollgħall-membri l-ġodda fil-cluster.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 65

Rakkomandazzjoni 41Malta Enterprise għandha, permezz ta’ Sħubija Pubblika Privata, twaqqaf Ċentru(i) ta’ Teknoloġija uKummerċ li jieħu f’idejh ir-rwol ewlieni fl-għajnuna għall-industrija sabiex tikseb kwalità ta’ valurmiżjud għoli u tiżgura t-tkabbir tal-produttività; jaġixxi bħala ċ-ċentru ta’ intelliġenza kummerċjali; ujkun is-sieħeb ewlieni tal-Gvern u appoġġ għall-Inizjattiva Supply Chain Vendor Cluster, għall-Inizjattiva Industry Group Cluster u għall-Inizjattiva Targeted National Cluster.06.8 Orjentament tal-Gvern bħala Sieħeb għall-Industrija06.8.1 Introduzzjoni għall-Portal ta’ l-Industrija bħala l-Pern tal-Kummerċ Elettronikubejn in-Negozju u l-GvernL-investiment li għamel il-Gvern mill-1990 ’l hawn fil-bini ta’ infrastruttura tal-ICT hard u soft, illumqiegħed jagħti l-frott b’mod esponenzjali. Fil-benchmarks internazzjonali, Malta qegħda dejjem aktartidher bħala li kapaċi tikkompeti b’suċċess ma’ soċjetajiet avvanzati. Poġġiet il-bażi għat-tkabbirvibranti tas-settur tal-ICT – minn negozji ‘tradizzjonali’ tal-ICT għal negozji ġodda bħalma huma l-igamingu l-e-billing.Għal dak li jirrigwarda l-e-Government, din is-sena Malta ġiet ikklassifikata fit-tieni post fir-rigward talfirxata’ servizzi ta’ l-e-Government, u fit-tielet post f’termini tas-sofistikazzjoni tas-soluzzjonijietapplikati fost l-UE25. Il-Gvern għandu l-ħsieb, b’ippjanar strateġiku, li jkompli jibni fuq dawn issuċċessi.Inizjattiva ewlenija ser tkun it-twaqqif tal-Portal ta’ l-Industrija, li għandu jaġixxi bħala s-sit ewlienigħall-kummerċ elettroniku B2G. L-iskop tal-Portal għandu jinkludi:- l-istabbiliment ta’ punt ta’ dħul wieħed għal interazzjoni bejn l-industrija u l-amministrazzjonipubblika;- il-virtwalizzazzjoni ta’ l-interazzjoni bejn l-industrija u l-amministrazzjoni pubblika sabiexkollox jimxi ħarir;- integrazzjoni virtwali ta’ l-interazzjoni back-end ta’ l-amministrazzjoni pubblika ma’ l-industrija sabiex l-operazzjonijiet ta’ pproċessar jiġu allinejati u fejn possibbli jseħħusensiela ta’ avvenimenti simultanji immedjati fuq bażi ta’ transazzjoni waħdanija (eżempjuVAT, Dipartiment tat-Taxxa fuq id-Dħul, Sigurtà Soċjali eċċ. fir-rigward tal-ftuħ ta’ negozju)sabiex il-ħin għall-ipproċessar jitjieb b’mod esponenzjali.Għaldaqstant, il-Portal ta’ l-Industrija jiffaċilita u jtejjeb l-interazzjoni ma’ l-amministrazzjoni pubblika ujtejjeb sostanzjalment il-proċess u l-ħin ta’ tweġiba mill-amministrazzjoni pubblika. Barra minn hekk,il-Portal jaġixxi bħala s-sit ewlieni sabiex ikompli jħeġġeġ lill-industrija tadotta soluzzjonijiet ta’kummerċ elettroniku B2B. Il-Portal isir dejjem iktar mezz ta’ komunikazzjoni bejn l-amministrazzonipubblika u l-industrija hekk kif aktar soluzzjonijiet ta’ kummerċ elettroniku B2G jitqabbdu miegħu.Huwa relevanti li jissemma’ li bħalissa qed isir xogħol b’mod attiv fuq l-istabbiliment ta’ dan il-Portal.Il-MIIIT temmet valutazzjoni kummerċjali u bħalissa qegħda tfassal Talba għal Proposta.Rakkomandazzjoni 42Il-Ministeru għall-Investiment, Industrija u Teknoloġija ta’ l-Informatika ser joħroġ Talba għalProposta għal Portal ta’ l-Industrija li se jaġixxi bħala s-sit ewlieni għal kummerċ elettroniku bejn is-Settur tal-Kummerċ u l-Gvern.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 66

06.8.2 Tnaqqis tal-Piż Regolatorju Amministrattiv għall-IndustrijaHuwa magħruf illi r-regolamenti huma meħtieġa għat-tħaddim essenzjali u tajjeb ta’ l-ekonomiji tassuq.Madankollu, wisq regolazzjoni tista’ ddgħajjef il-prestazzjoni produttiva:“Anki regolamenti introdotti għal ragunijiet ekonomiċi b’saħħithom jistgħu jkunu eċċessivi u jinkludu spejjeżta’ konformità; inkella r-regolamenti jistgħu jkunu mfasslin ħażin. F’kull każ, ir-riżultat regolatorju jkun l-ineffiċjenza. U meta r-regolamenti jiġu introdotti bħala riżultat ta’ eċċess regolatorju, dan kwżi dejjem ikunuta’ piż. Ir-Regolamenti li jrażżnu l-kompetizzjoni u l-governanza privata x’aktarx li jkollhom effett negattivfuq il-produttività billi jmexxu bil-mod l-aġġornament teknoloġiku għat-teknoloġiji ta’ l-aħjar prattika jewinkella jkollhom impatt negattiv fuq il-ħolqien ta’ l-impjiegi.” 47Il-kwistjoni li għandha x’taqsam mat-tnaqqis tal-piż regolatorju amministrattiv għall-industrija hija sfidaprattikament universali. Huwa xieraq li wieħed jinnota, per eżempju, li l-Komunika ta’ l-UE ta’ Marzu2005 bl-isem ‘Better Regulation for Growth and Jobs’ li identifikat is-simplifikazzjoni bħala prijoritàkritika għall-UE 48 .Il-Gvern għaraf l-isfida li toħloq ir-regolazzjoni. Kif iddikjara fid-Dokument ta’ Qabel il-Baġit ta’ l-2006,il-Gvern stabbilixxa l-Better Regulation Unit (BRU) fi ħdan l-Uffiċċju tal-Prim Ministru (OPM) lejn l-aħħar tas-Sajf ta’ l-2005. Il-Baġit Nazzjonali ta’ l-2006 stabbilixxa li sa Ġunju 2006, il-BRU serjissottometti rakkomandazzjonijiet lill-Kabinett fuq kif regolamenti eżistenti għandhom jiġu kkonsolidatijew emendati sabiex jitħaffef il-piż amministrattiv minn fuq l-industrija filwaqt li fl-istess ħin jiġussalvagwardjati l-interessi nazzjonali. L-amministrazzjoni pubblika ġiet mitluba twettaq reviżjoniinterna u evalwazzjoni tar-regolamenti u tariffi fi ħdan l-oqsma rispettivi tagħhom sabiex jiġi “żguratqafas regolatorju ferm aktar sempliċi u effiċjenti” għall-industrija. 49Il-Management Efficiency Unit (MEU), li ngħatat responsabbiltà funzjonali għall-BRU, amministrat danil-programm ta’ simplifikazzjoni u ppreżentat 111-il inzjattiva ta’ simplifikazzjoni lill-Kabinett. L-inizjattiviidentifikati jinkludu miżuri ta’ virtwalizzazzjoni li għandhom jinkisbu permezz ta’ soluzzjonjiet talkummerċelettroniku B2G bħall-Portal Industrijali hawn fuq imsemmi; ir-razzjonalizzazzjoni talproċessi;is-simplifikazzjoni tal-leġiżlazzjoni, u r-revoka ta’ leġiżlazzjoni li m’għadhiex tgħodd għażżminijiettallum.Il-Kabinett aċċetta r-rakkomandazzjonijiet proposti mill-BRU u taha l-awtorità biex tamministra l-proċess ta’ implimentazzjoni.Rakkomandazzjoni 43Il-Gvern awtorizza lill-Better Regulations Unit sabiex jamministra l-implimentazzjoni tal-proċess ta’simplifikazzjoni bil-għan li jimplimenta 90% ta’ l-inizjattivi aċċettati mill-Kabinett f’sena kalendarjawaħda.Ix-xogħol imwettaq sallum mill-BRU flimkien ma’ l-amministrazzjoni pubblika tmexxa internament.Madankollu, il-Gvern jagħraf it-tħassib ta’ l-industrija, il-kummerċ u l-intrapriżi dwar regolazzjon iżejdau l-ħtieġa li tinżamm rigorożità sostnuta sabiex is-simplifikazzjoni tiġi żgurata, fejn possibbli. B’hekkhuwa essenzjali illi l-BRU tistabbilixxi mezz ta’ komunikazzjoni miftuħ ma’ l-industrija u l-korpi kostitwititagħha. Dan għandu jiżgura illi l-identifikazzjoni tal-miżuri ta’ simplifikazzjoni, u b’hekk il-pressjonigħall-bidla, ma tiġix biss minn ġewwa l-amministrazzjoni pubblika – billi l-entitajiet pubbliċi jista’jkollhom interess qawwi li jżommu l-istatus quo – iżda wkoll, b’mod organizzat, direttament millindustrija.47Pġ 2, Sheehy, J., Regulation in the UK: Is it Getting Too Heavy, ECFIN Country Focus, Volum III, Ħarġa 7, DirettoratĠenerali għall-Ekonomija u l-Affarijiet Finanzjarji, 29 ta’ Ġunju 200648Pġ 2, Komunikazzjoni tal-Kummissjoni intitolata ‘A Strategy for the Simplification of the Regulatory Environment’,COM(2005), 535 finali, Brussell, 200549Pġ 39, Diskors tal-Baġit 2006, Ministeru tal-Finanzi, 31 ta’ Ottubru 2005Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 67

Waqt li t-twettiq ta’ reviżjonijiet ex-post mill-Gvern fuq bażi kontinwa għandu, mingħajr ebda dubju, juril-impenn tiegħu len is-simplifikazzjoni ta’ l-ambjent regolatorju, il-kwistjoni ewlenija hija l-ħtieġa lijinbnew il-metodoloġiji, ħiliet u kompetenzi adattati, biex tiġi abbozzata regolazzjoni ħafifa u sempliċifl-ewwel lok.Aspett fundamentali biex titrawwem id-dixxiplina u l-ħila meħtieġa biex titfassal regolazzjonibbilanċjata hu l-ħtieġa li tiġi adottata metodoloġija ta’ Stima ta’ l-Impatt Regolatorju (RIA). L-RIAgħandha ġġiegħel lil dawk li jabbozzaw ir-regolament biex:- jivvalutaw id-dikjarazzjoni u l-kobor tal-problema u l-ħtieġa ta’ azzjoni mill-Gvern;- jivvalutaw id-dikjarazzjoni tal-mira tal-politika pubblika;- jivvalutaw id-dikjarazzjoni ta’ l-għażliet vijabbli;- jivvalutaw id-dikjarazzjoni tal-konsultazzjoni magħmula;- jivvalutaw id-dikjarazzjoni tal-konformità kummerċjali li timmira li tindirizza, fost affarijietoħra, dawn il-kwistjonijiet:- is-sors ta’ kull piż ta’ konformità;- kumpaniji li jintlaqtu skond id-daqs u s-settur;- stimi kwantitattivi u kwalitattivi tal-piż tal-konformità;- implikazzjonijiet fuq medda ta’ żmien itwal għall-industrija u n-negozju;- rekwiżit ta’ konformità komuni ma’ entitajiet pubbliċi oħra;- passi meħuda sabiex jiġi żgurat li l-piż tal-konformità u l-impatt ta’ l-ipproċessar jiġuminimizzati.L-adozzjoni ta’ metodoloġija strutturata ta’ RIA ta’ din ix-xorta għandha tirriżulta fi strumenti regolatorjiabbozzati b’mod ferm aħjar mill-lum.F’dan ir-rigward, il-BRU ser jiżviluppa l-metodoloġija tal-RIA – kampjun tal-metodoloġija huwamehmuż fl-Appendiċi G - u se jaħdem ma’ Ministeri, dipartimenti u entitajiet sabiex jgħinhomjiżviluppaw il-kapaċità u l-ħila sabiex jabbozzar strumenti regolatorji żviluppati sew.Rakkomandazzjoni 44Il-Better Regulations Unit ser jaħdem ma’ Ministeri, dipartimenti u entitajiet sabiex jgħinhomjiżviluppaw il-kapaċità u l-ħila sabiex ikunu jistgħu jiddisinjaw strumenti regolatorji li, mill-bidu nett,ikunu żviluppati sew fuq il-bażi ta’ metodoloġija ta’ Stima ta’ l-Impatt Regolatorju ta’ l-aħjar prattika.L-IS tidentifika eżempji ta’ fejn abbozzar leġiżlattiv innovattiv ta lil Malta vantaġġ komparattiv f’terminita’ stabbiliment tal-qafas regolatorju xieraq għal aktar tkabbir. Minħabba t-tħassib f’ħafna missoċjetajietavvanzati, l-impatt negattiv li ġej minn regolamenti imfasslin mhux daqshekk tajjeb, il-binital-kapaċità u l-ħila fl-amministrazzjoni pubblika sabiex din tkun tista’ tiddisinnja strumenti regolatorjiinnovattivi, huma opportunità sabiex l-ambjent regolatorju jitpoġġa bħala vantaġġ kompetittiv – kifjidher ċar fis-servizzi finanzjarji u fis-setturi tal-kummerċ elettroniku – sabiex l-abbiltà ta’ Maltatissaħħaħ sabiex tkun tista’ tikkompeti b’suċċess għal aktar investiment barrani.ll-fatt li jeħtieġu jsiru strumenti regolatorji fi ħdan il-parametri tal-leġiżlazzjoni ta’ l-UE ma għanduxiwassal lil min fassal l-istrumenti regolatorji sabiex jittratta l-leġiżlazzjoni ta’ l-UE bħala “indurata” 50 ,jiġifieri li tiġi introdotta aktar regolazzjoni milli hemm bżonn sabiex tiġi implimentata Direttiva ta’ l-UE –sakemm ma jkunx hemm raġunijiet ġustifikabbli b’saħħithom. Huwa importanti ferm ukoll li Maltatipparteċipa bis-saħħa fid-disinn ta’ strumenti regolatorji ta’ l-UE sabiex tinfluwenza l-għamla u l-iskoptagħhom u sabiex tiżgura li r-realtajiet u l-karatteristiċi uniċi ta’ Malta jitqiesu u jiġu adottati fi strumentiregolatorji tali ta’ l-UE sabiex ma jkunx hemm impatt negattiv fuq is-saħħiet kompetittivi u kumparattivita’ Malta.50Pġ 2, Sheehy, J., Regulation in the UK: Is it Getting Too Heavy, ECFIN Country Focus, Volum III, Ħarġa 7, DirettoratĠenerali għall-Ekonomija u l-Affarijiet Finanzjarji, 29 ta’ Ġunju 2006Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 68

Barra minn hekk, il-Gvern permezz ta’ l-entitajiet ta’ l-aġenziji ta’ bidla, għandu spiss ifittex li jallinja ujikkonsolida entitajiet regolatorji u jneħħi d-dupplikazzjoni eċċ. sabiex inaqqas il-piż regolatorju kemmmill-Gvern innifsu kif ukoll għall-ekonomija b’mod ġenerali.06.8.3 Nippremjaw Tmexxija Tajba mill-IndustrijaIr-regolamentazzjoni, fost affarijiet oħra, tiżgura kundizzjonijiet ugwali fl-industrija. Il-metodu għarregolazzjoni,madankollu, ma għandux jiġi applikat b’mod ‘goff’ – jiġifieri, bl-istess livell ta’ intenzjonifuq l-industriji li japplikaw governanza tajba kif ukoll fuq dawk li ma jirnexxilhomx, jew likonsistentament ma jirnexxilhomx jagħmlu dan.L-IS issostni li dan huwa qasam fejn l-amministrazzjoni pubblika għandha taġixxi bħala sieħeb għallindustrija.Tista’ tasal għal dan billi tapplika sistema regolatorja ta’ livelli fejn il-grad ta’ infurzar jonqosgħal minimu assolut fil-każ ta’ industriji li, fuq bażi konsistenti juru li huma japplikaw governanza tajbaf’termini ta’ l-applikazzjoni tar-regolament; u bil-kontra fil-każ ta’ industriji li għandhom track recordnegattiv.Għalhekk, il-Gvern se jfittex li jibni fiduċja bejn l-amministrazzjoni pubblika u l-industrija fuq il-bażi ta’governanza tajba mill-indusrija, diretta lejn l-ippremjar ta’ dawk l-entitajiet li jagħmluha l-mira tagħhomli ‘jġibu ruħhom sew’. Dan imbagħad jippermetti lill-amministrazzjoni pubblika tiffoka fuq l-industriji lima jikkonformawx u li min-naħa tagħhom joħolqu impatt negattiv, billi jfixklu, fost affarijiet oħra, l-ugwaljanza tal-kondizzjonijiet, fuq dawk li jagħmlu dan.Huwa xieraq li jingħad li sistema regolatorja gradata, li tippremja l-governanza tajba, hija applikata mit-Taqsima tad-Dwana fuq il-bażi ta’ metodoloġiji ta’ ġestjoni tar-riskju, u ma hemm ebda raġuni l-għaladin m’għandhiex tiddaħħal bħala direzzjoni politika għall-awtoritajiet regolatorji kollha fejn ikun jista’ jiġiapplikat.Rakkomandazzjoni 45Il-Gvern ser jidderieġi lill-awtoritajiet regolatorji tiegħu biex jadottaw sistemi gradati li jippremjawgovernanza tajba, fejn il-grad ta’ infurzar jeħfief meta l-industriji juru track record ta’ governanzatajba.06.8.4 Niffaċilitaw il-Kisba ta’ Tmexxija Tajba mill-IndustrijaMadankollu, l-adozzjoni ta’ sistema regolatorja gradata li tippremja governanza tajba titlob li flapplikazzjonitar-regolamenti, l-industrija tiġi ggwidata b’linji ta’ gwida ċari u koerenti li jippermettulhomjapplikaw l-istrumenti regolatorji b’mod konsistenti. Linji ta’ gwida ċari u konsistenti jipprovdu kejldefinittiv li miegħu tista’ titqabbel il-konformità u b’hekk ineħħi, kemm jista’ jkun, id-diskrezzjoniamministrattiva.Jeżistu każijiet fejn l-entitajiet regolatorji jistabbilixxu aspettattivi ta’ konformità mingħajr ma jipprovdulinji ta’ gwida, waqt li xi drabi jħallu l-interpretazzjoni u għaldaqstant ir-riksju, f’idejn l-industrija. Il-Gvern jagħraf li imġiba bħal din mill-entitajiet tiegħu hija prattika ħażina – fejn il-livell ta’ diskrezzjoniamministrattiva jista’ jintuża ħażin, jew agħar minn hekk, jista’ jiġi abbużat.Għalhekk għandu jsir xogħol sabiex tinkiseb amministrazzjoni tajba fl-ambjent regolatorju fejn l-awtoritajiet regolatorji huma mitluba jappoġġjaw strumenti regolatorji, matul perjodu ta’ żmiendefinittiv, b’linji ta’ gwida formali, dokumentazzjoni formali, linji gwida ta’ l-aqwa prattika eċċ..Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 69

Rakkomandazzjoni 46L-awtoritajiet regolatorji għandhom jiksbu amministrazzjoni tajba fl-ambjent regolatorju fejn humajappoġġaw l-istrumenti regolatorji tagħhom b’linji ta’ gwida formali, dokumentazzjoni formali, l-aħjarprattiċi, eċċ..Ma hemm ebda dubju li sabiex l-industrija tgħolli l-kwalità ta’ valur miżjud għoli, jeħtieġ li tgħolli l-livellta’ l-ambjenti tax-xogħol tagħha – kemm jekk dan ikollu x’jaqsam ma kwistjonijiet ta’ saħħa u sigurtàjew ma’ kwistjonjiet bħar-rimi ta’ tossini perikolużi. F’dan ir-rigward hija meħtieġa Governanza tajba –kemm sabiex tiġi żgurata s-sigurtà ta’ l-impjegati kif ukoll sabiex jiġi żgurat il-ħarsien ta’ l-ambjentġenerali.L-adozzjoni ta’ strumenti jew standards regolatorji ġodda tista’, madankollu, teħtieġ iż-żmien sabiex ittranżizzjonissir b’suċċess – f’termini ta’ l-investiment meħtieġ sabiex issir tali tranżizzjoni, il-qabża filkwalitàkulturali u fil-ħila meħtieġa, eċċ..Il-metodu għal tranżizzjoni bħal din għandu jkun wieħed faċilitattiv. Dati ta’ għeluq giljottina li joħorġumill-attività ta’ infurzar jista’ jkollhom effett kuntrarju, billi l-mobilizzazzjoni meħtieġa biex tinkisebgovernanza tajba jista’ jkollha piż wisq kbir f’perjodu daqstant qasir.L-edukazzjoni, l-appoġġ sabiex jinħadem programm ta’ konformità li jkun realistiku, il-qsim ta’ prattikatajba eċċ. għandhom jippreċedu infurzar sanzjonat; l-infurzar sanzjonat għandu jadotta sistemaeskalatorja meta l-industrija turi diżonestà fl-impenn tagħha biex tissodisfa r-rekwiżiti regolatorji.Rakkomandazzjoni 47L-awtoritajiet regolatorji għandhom jaħdmu ma’ l-industrija sabiex tiġi ffaċilitata t-tranżizzjoni għalladozzjonita’ strumenti jew standards ġodda fuq il-prinċipju ta’ imġiba ’onesta’ kemm-il darba dan l-iffaċilitar ikun amministrat.Biex tirnexxi, sħubija teħtieġ fiduċja u onestà. Il-korpi kostitwiti li jirrappreżentaw l-industriji għandhomobbligu li jadottaw governanza tajba fir-rigward ta’ l-applikazzjoni ta’ strumenti regolatorji. Barra minnhekk, għandhom obbligu morali li ma jirrappeżentawx negozji li m’humiex onesti u jħammġu r-reputazzjoni ta’ l-industrija b’mod ġenerali. B’hekk, ir-rappreżentanti ta’ l-industrija għandhom jassumurwol pro-attiv sabiex jiżguraw li l-membri rispettivi tagħhom jaħdmu b’mod etiku u b’konformità ma’ l-ambjent regolatorju, u li ma jirrappreżentawx organizzazzjonijet li għandhom track records negattivif’dan ir-rigward. Barra minn hekk, flimkien mal-Gvern, il-korpi kostitwiti għandhom iħabbru l-isem ta’dawk l-industriji li jibnu track record negattiv – b’hekk ikun hemm mhux biss responsabbiltà pubblikaiżda wkoll trasparenza fir-rigward tal-kontribuzzjoni ta’ dawn l-industriji għas-soċjetà b’mod ġenerali.Min-naħa l-oħra, il-Gvern għandu jkompli jirtira mill-attività ekonomika sabiex ikompli jipprovdi lissetturprivat bl-ispazju neċessarju għall-investiment u ħolqien ta’ opportunitajiet ġodda sabiex ikunhemm tkabbir ekonomiku.06.8.5 Allinjament tas-Sigħat tax-Xogħol tal-Gvern mal-Katina tal-ProduttivitàF’Novembru 2005, il-Gvern daħal fi ftehim kollettiv ġdid mal-Unions għall-perjodu 2005-2010. Firrikonoxximentu l-aċċettazzjoni tat-talba tal-Unions sabiex itejbu l-ħlas u kundizzjonijiet oħra, il-Gvernlaħaq ftehim ukoll biex jirriforma s-sigħat ta’ xogħol tiegħu sabiex jagħmilhom f’sinkronizzazzjoni malkatinaproduttiva ta’ l-industrija. Il-Ftehim Kollettiv jgħid:“8.2 Min iħaddem u l-Unions jagħrfu l-ħtieġa ta’ flessibbiltà fl-iskedi tal-ħin tax-xogħol u ta’ l-użu talpersonalsabiex jiġi żgurat għoti ta’ servizz b’mod effikaċi u effiċjenti, u sabiex jintlaħaq dan il-għan;Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 70

(a)Min iħaddem għandu jieħu passi effettivi sabiex jintroduċi skedi ġodda skond l-esiġenzi tas-Servizz.Dawn il-passi għandhom b’mod partikolari jittieħdu fejn huma involuti servizzi pubbliċi għan-negozji usetturi tat-turiżmu;U(b)Bidliet fir-rigward ta’ skedi adegwati ta’ xogħol li għandhom jiġu adottati minn min iħaddem b’modpartikolari l-Minsteri, id-Diviżjonijiet, id-Dipartiment jew it-Taqsimiet għandhom jiġu diskussi fil-fondgħal mill-inqas sitt xhur qabel ma jiġu introdotti u jiġu implimentati dawn il-bidliet.Mingħajr preġudizzju għal dak li hemm referenza għalih fuq, Min Iħaddem jew il-Union jistgħu jitolbu l-għajnuna ta’ struttura konċiljatorja stabbilita taħt Klawsola 5.2 (b) mhux aktar kmieni minn tliet xhur wara l-bidu ta’ dawn id-diskussjonijiet sabiex issir medjazzjoni fuq kwalunkwe differenza li jista’ jkun hemm.” 51Is-Servizz Pubbliku ħa passi sabiex jagħti bidu għal din il-Klawsola tal-Ftehim Kollettiv, Fis-6 ta’ Ġunju2006, l-Uffiċċju tal-Prim Ministru ħareġ ċirkolari intitolata ‘Flexibility in Work Schedules’ (Il-Flessibbiltàfl-Iskedi tax-Xogħol) billi nieda proġett pilota li:“… isaħħaħ aktar is-servizz mogħti liċ-ċittadini billi jkun hemm lok għal aktar flessibbiltà fl-iskedi tax-xogħolfis-Servizz Pubbliku … sabiex kemm l-organizzazzjoni kif ukoll l-impjegati tagħha ikunu jistgħu jiddefinixxumudell ‘li joqgħod l-aħjar’ u flimkien jaslu għall-għanijiet stabbiliti fl-aħjar interess ta’ kulħadd, mhux inqas daktal-klijenti tagħhom, kemm jekk ikunu klijenti interni kif ukoll jekk ikunu klijenti esterni.” 52Eżekuttivi anzjani fl-amministrazzjoni pubblika jinżammu responsabbli sabiex jadottaw rwol pro-attivbiex japplikaw il-parametri fil-Ftehim Kollettiv f’dan ir-rigward; bil-Unions mistennija jwieġbu b’modpożittiv sabiex il-katina ta’ produttività ta’ l-industrija titjieb.Rakkomandazzjoni 48Eżekuttivi anzjani fl-amministrazzjoni pubblika jinżammu responsabbli sabiex jadottaw rwol pro-attivbiex japplikaw il-parametri milħuqa fil-Ftehim Kollettiv fuq l-introduzzjoni ta’ skedi ġodda ta’ ħin taxxogħolfir-rigward ta’ l-industrija; bil-Unions mistennija jwieġbu b’mod pożittiv sabiex il-katina ta’produttività ta’ l-industrija titjieb.06.8.6 Innovazzjoni tal-Ġestjoni u Amministrazzjoni Pubblika biex tiġiFfaċilitata l-IndustrijaL-amministrazzjoni pubblika għandha tfittex modi innovattivi sabiex tħeġġeġ amministrazzjoni pubblikaintelliġenti fir-rigward ta’ l-industrija. Mekkaniżmu potenzjali, li ħadem b’suċċess bejn l-MFS u d-Dipartiment tat-Taxxa fuq id-Dħul huwa l-aspett ta’ ‘sottokuntrattar intern’ dirett lejn attivitajietkonverġenti li jistgħu jilħqu entitajiet u portafolji differenti sabiex ikun hemm metodu aktar ikkoordinat uffukat fir-rigward ta’ l-industrija.Il-MIIIT introduċiet ukoll dan il-kunċett f’termini ta’ sottokuntrattar intern ta’ l-attivitajiet tal-ME ligħandhom x’jaqsmu mal-mikro-industrija u mal-mikro-intrapriża għat-Taqsima ta’ Negozji Żgħar fiħdan il-Ministeru għall-Kompetizzjoni u l-Kompetittività sabiex jiġi żgurat sors wieħed iffokat ta’interazzjoni. L-attivitajiet sottokuntrattati jinkludu:- żvilupp u implimentazzjoni ta’ skemi ta’ assistenza inkluż taħriġ, amministrazzjoni tannegozju,finanzi u fondi inkluż garanziji fuq self;- reviżjoni tad-Direttivi tal-Kummissjoni ta’ l-UE x-xierqa;- ilħuq ta’ l-awtorizzazzjonijet li għandhom x’jaqsmu ma’ l-Għajnuna mill-Istat;- l-amministrazzjoni ta’ żoni industrijali tal-SMEs bħal dawk f’Ta’ Qali, Ta’ Dbiegi, u Ħal Luqa;- amministrazzjoni tar-relazzjoni mal-klijenti.51Pġ 7, Ftehim Kollettiv għall-Impjegati fis-Servizz Pubbliku: Effettiv l-1 ta’ Jannar 2005, Ftehim Kollettiv 2005 – 2010, Uffiċċjutal-Prim Ministru52‘Il-Flessibbiltà fl-Iskedi tax-Xogħol, Ċirkolari Nru 21/2006, Uffiċċju tal-Prim Ministru, 9 ta’ Ġunju 2006Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 71

Jeżisti mertu għall-iżvilupp ta’ politika fir-rigward ta’ ‘sottokuntrattar intern’ regolat mill-Ftehim tal-Livelltas-Servizz u l-mekkaniżmu ta’ governanza għal introduzzjoni fl-amministrazzjoni pubblika kollhasabiex l-amministrazzjoni pubblika tiġi diretta taħdem b’mod aktar intelliġenti sabiex tiġi ffaċilitata l-industrija.Rakkomandazzjoni 49Is-Servizz Pubbliku għandu jfittex modi innovattivi kif iħajjar amministrazzjoni pubblika innovattiva firrigwardta’ l-industrija; u jeżisti mertu għall-iżvilupp ta’ politika fir-rigward ta’ ‘sottokuntrattar intern’regolat mill-Ftehim tal-Livell tas-Servizz u l-mekkaniżmu ta’ governanza fl-amministrazzjoni pubblika,sabiex l-amministrazzjoni pubblika tiġi diretta taħdem b’mod aktar intelliġenti sabiex tiġi ffaċilitata l-industrija.06.8.7 Stabbilitment ta’ Qafas Leġiżlattiv li Jagħti Spinta lit-Tkabbir ta’ l-IndustrijaPartijiet mill-Att dwar il-Promozzjoni tan-Negozju (BPA) se jiskadu fl-2007. L-IS targumenta li minflokjiġi emendat jew jiġi introdott BPA ġdid, l-introduzzjoni ta’ qafas leġiżlattiv implimentattiv ibbażat fuq ilprinċipjijikkostitwixxi għażla ferm aħjar. Qafas leġiżlattiv ibbażat fuq il-prinċipji, ikkumplimentatb’leġiżlazzjoni sekondarja jiżgura strument leġiżlattiv ferm iktar dinamiku minħabba li l-leġiżlazzjoniimplimentattiva definittiva ma jkollhiex bżonn ta’ tibdil kbir kif u meta jinbidel l-ambjent kompetittivlokali u internazzjonali. Dan iġib miegħu l-aġilità fir-rigward ta’ strumenti politiċi introdotti minħabba liemendi għal strumenti legali ma jkunux jeħtieġu taqliba sħiħa tal-liġi nfisha iżda reviżjoni talleġiżlazzjonisekondarja kif u meta meħtieġ.L-abbozzar tal-qafas leġiżlattiv implimentattiv jipprovdi wkoll l-opportunità li tiġi allineata l-leġiżlazzjonili għandha x’taqsam ma’ l-industrija li bħalissa tinstab f’leġiżlazzjoni differenti – każ partikolari huma d-dispożizzjonijet għal miżura fiskali fir-rigward tal-R&D&I.Jeżisti mertu meta wieħed iqis l-abbozzar ta’ leġiżlazzjoni ibbażata fuq prinċipju implimentattiv ġdid lihuwa magħġun fil-qafas tal-leġiżlazzjoni tal-Malta Enterprise.Rakkomandazzjoni 50Il-Gvern ser jibdel l-Att dwar il-Promozzjoni ta’ Negozji b’leġiżlazzjoni implimentattiva bbażata fuqprinċipji fil-qafas tal-leġiżlazzjoni tal-Malta Enterprise ikkumplimentata b’leġiżlazzjoni sekondarjasabiex jiġi żgurat strument leġiżlattiv dinamiku li jippermetti reazzjoni b’ħeffa għal bidliet fix-xenalokali u internazzjonali.06.8.8 Jiġu Żgurati Reazzjonijiet b’Ħeffa f’Xena Internazzjonali li Qed Tinbidelb’Ritmu MgħaġġelL-ambjent li fih topera Malta inbidel wara s-sħubija fl-UE – kemm fir-rigward tal-korpus ta’ liġijietEwropej li miegħu Malta trid taderixxi, kif ukoll il-varjetà ta’ strumenti finanzjarji li l-UE twettaqtistabbilixxi sabiex l-Ewropa żżomm l-istatus kompetittiv globali tagħha. Sabiex tibbenefika minnopportunitajiet ta’ finanzjament u inċentivi li joħorġu mill-isħubija, jeħtieġ li Malta tkun intelliġenti utieħu azzjoni malajr, fil-ħila tagħha li tħaddan dawn l-opportunitajiet. Jeżistu ċirkostanzi fejn ma tkunxtista’ ssir reazzjoni b’ħeffa għal dawn l-opportunitajiet billi l-amministrazzjoni pubblika għad trid tadattaistrutturi regolatorji u governattivi tagħha għar-realtà l-ġdida.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 72

Per eżempju, fil-kuntest ta’ l-ipproċessar ta’ applikazzjonijiet mill-Awtorità Maltija għall-Ambjent u l-Ippjanar ippreżentati mill-industrija sabiex itejbu l-infrastrutturi tagħhom bil-għan li jgħollu l-livell ta’kwalità tal-valur miżjud u jkabbru l-produttività permezz ta’ finanzjament miksub minn diversi strumentifinanzjarji ta’ l-UE, dawn il-proġetti xi kultant jistgħu jiġu ppreġudikati minħabba li ċ-ċiklu ta’ pproċessarm’huwiex ikkalibrat għall-iskedi ta’ żmien ta’ l-UE li taħthom joperaw dawn l-istrumenti finanzjarji.L-amministrazzjoni pubblika għandha, b’ħeffa u intelliġenza, tistabbilixxi mekkaniżmi, jekk ikun hemmbżonn permezz ta’ l-introduzzjoni ta’ mekkaniżmi mgħaġġla, li jagħmluha aktar faċli għall-industrijabiex tuża b’suċċess strumenti ta’ fondi ta’ l-UE sabiex ittejjeb il-kwalità ta’ valur miżjud għoli u ż-żiedafil-produttività.Rakkomandazzjoni 51Is-Servizz Pubbliku u entitajiet oħra tal-Gvern għandhom jagħmlu l-proċessi tagħhom aktar effiċjenti,meta jkun meħtieġ, biex jiżguraw li ma tinħolox konġestjoni li timpedixxi lill-industrija milli tibbenefikamill-fondi ta’ l-UE.06.9 Il-Gvern u l-Industrija Jaħdmu Id f’Id biex Isolvu Sfidi ĠoddaL-industrija qed tiffaċċja sfidi ġodda. L-IS ma tipprovax tidentifika dawn l-isfidi ġodda kollha, u m’hijiexf’pożizzjoni li tipproponi rakkomandazzjonijiet minħabba li dawn jeħtieġu reviżjoni u valutazzjonispeċjalizzata fihom infushom. Madankollu, l-IS turi li jeżistu sfidi ġodda u li dawn iridu jiġu indirizzati.Aspett li l-importanza tiegħu dejjem qed tikber, per eżempju, huwa l-ambjent – kemm f’termini tażżiedafl-għarfien ta’ l-importanza ta’ l-ambjent f’Malta kif ukoll il-protokolli u d-direttivi internazzjonali uta’ l-UE indirizzati lejn li jiġi żgurat ambjent sostenibbli.Iċ-ċokon ta’ Malta hija limitazzjoni meta niġu biex nindirizzaw dawn l-isfidi. Minħabba d-diżekonomijita’ l-iskala, l-investiment biex jiġu indirizzati dawn il-ambjentali jsir għali. Il-ħżin ta’ skart tossiku uperikoluż fuq il-post mill-industrija jista’ jkun biss soluzzjoni temporanja. Ir-rimi ta’ skart bħal danf’Malta m’huwiex għażla vijabbli. Min-naħa l-oħra, ir-rimi permezz ta’ trasbord lejn pajjiż terz bil-baħarjeħtieġ kapaċità loġistika eċċellenti minħabba li r-rimi minn kumpanija individwali jista’ jkun tant ftit li l-prezz għat-trasbord jagħmilha ħaġa projbitiva. Fi kwalunkwe każ, l-ipproċessar ta’ rimi lejn pajjiżi terzita’ dan l-iskart mill-amministrazzjoni pubblika għandu jiġi allinejat kemm jista’ jkun sabiex l-ispejjeż talħżinma jitħallewx jogħlew, is-sigurtà ma tkunx kompromessa, u r-rimi illegali ma jsirx għażla attraenti.Mill-banda l-oħra, l-iskart jista’ jwassal għall-ħolqien ta’ minn naħa opportunitajiet ta’ negozju f’terminikemm ta’ riċiklaġġ tal-materjal innifsu (karta, aluminju, materjal fotografiku, eċċ) jew f’terminu talġestjonital-loġistika relatata mar-rimi u riċiklaġġ ta’ l-iskart; u min-naħa l-oħra, sors potenzjali ta’enerġija alternattiva.Fir-rigward ta’ l-ewwel punt, l-ekonomiji ta’ skala jistgħu jagħmlu r-riċiklaġġ ta’ l-iskart għali wisq biextkun għażla vijabbli, għalkemm inizjattivi ta’ clustering jistgħu jiffaċilitaw, sa ċertu punt, l-ilħuq ta’ammont kritiku. Fir-rigward tat-tieni punt, l-NSRI tpoġġi t-teknoloġiji ta’ l-Ambjent u l-Enerġija bħalawaħda mill-pjattaformi ta’ importanza strateġika li l-R&Ż&I għandha tiġi diretta lejha sabiex titnaqqas l-ispiża permezz ta’ soluzzjonijiet ambjentali u relatati ma’ l-enerġija alternattivi.L-għarfien tal-fondi stabbiliti mill-Kummissjoni ta’ l-UE sabiex jgħinu lill-industrija biex tindirizza dawn l-isfidi l-ġodda għandu jinkiseb u jingħata lill-industrija fuq bażi kontinwa. Per eżempju, fir-rigward ta’ l-ambjent, il-Kummissjoni ta’ l-UE nidiet is-6 Pjan ta’ Azzjoni Ambjentali (EAP) għall-perjodu 2001-2010.L-EAP jidentifika erba’ oqsma ta’ prijorità: (il-bidla fil-klima, in-natura u l-bijo-diversità, l-ambjent u s-saħħa, u riżorsi naturali u skart). Sabiex ikun hemm titjib f’dawn l-oqsma, l-EAP jistabbilixxi ħamesmetodi ewlenin: (a) l-iżgurar ta’ implimentazzjoni ta’ leġiżlazzjoni ambjentali eżistenti; (b) l-integrazzjoni ta’ tħassib ambjentali fl-oqsma politiċi relevanti kollha tal-politika; (ċ) ħidma mill-qrib ma’negozji u konsumaturi sabiex jidentifikaw soluzzjonijiet; (d) l-iżgurar ta’ informazzjoni aħjar u aktaraċċessibbli fuq l-ambjent għaċ-ċittadini; u (e) l-iżvilupp ta’ mentalità li tagħti aktar kas ta’ l-ambjentf’dak li jirrigwarda l-użu ta’ l-art.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 73

Sabiex il-politika tal-komunità ambjentali tiġi implimentata hekk kif stabbilit fl-iterazzjonijiet diversi tal-EAP, il-Kummissjoni ta’ l-UE stabbiliet il-programm LIFE – Strument Finanzjarju għall-Ambjent. Ta’min jgħid li LIFE huwa indirizzat b’mod ewlieni lejn l-SMEs – u anke, fir-rigward ta’ LIFE – l-Ambjent;b’640 miljun Ewro injettati f’LIFE għall-perjodu 2000-2004. 53 F’Settembru 2004, bil-pubblikazzjoni tar-Regolament (KE) Nru 1682/2004, LIFE III ġie estiż għal sentejn oħra (2005 u 2006), b’baġitaddizzjonali ta’ 317 miljun Ewro. 54L-opportunitajiet relatati mal-fondi, bħall-programm LIFE fir-rigward ta’ l-ambjent, biex ikun hemmriforma għall-indirizzar ta’ sfidi ġodda, għandhom jiġu sfruttati b’mod aggressiv mill-industrija.Rakkomandazzjoni 54Ir-rappreżentanti ta’ l-industrija għandhom jiksbu tagħrif dwar fondi stabbiliti mill-KummissjoniEwropea sabiex jgħinu lill-industrija tindirizza l-isfidi ġodda, u dan l-għarfien għandu jiġi mqassamfuq bażi kontinwa sabiex opportunitajiet relatati mal-fondi, bħall-programm LIFE fir-rigward ta’ l-ambjent, jiġu sfruttati mill-industrija sabiex b’hekk issir ir-riforma meħtieġa biex jiġu indirizzati l-isfidiġodda.53Pġ 86, Creating an Entrepreneurial Europe: The Activities of the EU for SMEs, Commission Staff Working Paper, SEC(2003) 58, {COM(2003) 26}, 21 ta’ Jannar 2003, Brussell54http://ec.europa.eu/environment/life/life/historyoflife.htmStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 74

Ġabra fil-Qosor tar-RakkomandazzjonijietKapitlu 0701. Il-kurrikulu edukattiv, fuq kull livell, kif propost fl-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni għandu jkun tali illi jrawwem fit-tfal u ż-żgħazagħ Maltin sens ta' kreattività,innovazzjoni u teħid ta' riskju li huma tant essenzjali għat-trawwim ta’ kulturaintraprenditorjali.02. Flimkien mar-rakkomandazzjoni li saret fl-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, il-Ministeru għall-Edukazzjoni, Żgħażagħ u Xogħol b’kollaborazzjoni mal-MaltaEnterprise għandu jestendi l-għoti ta’ servizzi ta’ inkubazzjoni lill-istudenti fl-edukazzjonigħolja sabiex jiġi mrawwem l-ispirtu intraprenditorjali tagħhom.03. Il-Gvern se jirrevedi d-dispożizzjonijiet legali dwar il-falliment biex jara kif jistgħu jitnaqqsu l-ostakli għall-intraprendituri onesti sabiex ikunu jistgħu jagħmlu bidu ġdid mingħajr ma jiġupreġudikati l-interessi tal-kredituri.04. L-industrija u l-Unions għandhom jaħdmu flimkien biex jintroduċu strutturi ġodda ta’ xogħolmeta u fejn dan ikun meħtieġ, bħal xogħol flessibbli, xogħol mid-dar permezz tal-kompjuter,qsim ta’ xogħol, u oħrajn, sabiex b’hekk jiġu kkunsidrati bidliet fin-normi u tiżdied ir-rata ta’parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol.05. L-industrija u l-istituzzjonijiet ta ’ l-edukazzjoni ogħla għandhom jaħdmu flimkien biexjistabbilixxu l-qafas meħtieġ sabiex jiġi istituzzjonalizzat it-tagħlim tul il-ħajja.06. L-introduzzjoni ta’ qafas ta’ Kwalifika Vokazzjonali Nazzjonali hija kritika għaż-żamma talvantaġġkomparattiv ta’ Malta f’dak li jirrigwarda l-bażi ta’ kapital uman, u l-introduzzjoniimmedjata tagħha hija meqjusa bħala kwistjoni ta’ importanza nazzjonali.07. Il-Kummissjoni Nazzjonali għal Edukazzjoni Ogħla flimkien mal-Korporazzjoni għax-Xogħolu t-Taħriġ b’kollaborazzjoni ma’ Malta Enterprise għandhom jirrevedu l-istrutturi eżistenti ta’apprendistat u assenzjazzjoni biex isaħħuhom sabiex jipprovdu valur ogħla għall-industrija.08. Il-Malta Enterprise flimkien ma’ l-istituzzjonijiet li jipprovdu l-għarfien, il-Korporazzjoni għax-Xogħol u t-Taħriġ, u l-industrija, għandhom iwettqu eżerċizzju estensiv biex jiġu identifikati uvverifikati l-kapaċitajiet meħtieġa li għandu jwassal għal programm ta’ żvilupp ta’ kapitaluman fuq bażi kkoordinata u kontinwa li għandu jipprovdi lill-industrija b’ħaddiema lijkollhom il-kapaċitajiet meħtieġa, għal xogħlijiet adattati, fil-ħin it-tajjeb.09. L-ostakli li jagħmluha diffiċli għall-ħaddiema u riċerkaturi bi kwalifiki biex ikunu jistgħu jiġuMalta għandhom jiġu identifikati u mneħħija sabiex l-industrija jkollha għad-dispożizzjonitagħha l-kapaċità ta’ kapital uman li huwa daqstant essenzjali għat-tkabbir, filwaqt ligħandhom isiru sforzi fuq perjodu ta’ żmien twil biex tkun tista’ tibda tikber bażi lokali ta’kapital uman kkwalifikat u b’esperjenza fir-riċerka.10. Għandu jintlaħaq ftehim ma’ l-Università ta’ Malta u istituzzjonijiet oħrajn ta’ l-edukazzjonigħolja biex jiġu introdotti studji speċjalizzati dwar il-bejgħ u l-marketing, li jipprovdu t-tagħlimmeħtieġ dwar kif is-soluzzjonijiet tal-kummerċ elettroniku B2C u l-Internet għandhom jiġusfruttati bħala mezzi ta’ marketing u ta’ distribuzzjoni ta’ bejgħ sabiex l-industrija tkunf’pożizzjoni aħjar biex tisfrutta l-ekonomija globali u tespandi fi swieq barranin.11. Għandha titwaqqaf task force ta’ livell għoli biex teżamina t-tħassib li ġie mfisser matul ilproċessta’ konsultazzjoni dwar il-livell ta’ l-Ingliż, il-ħila tagħna li nitkellmu b’diversi lingwi, ul-attitudni lejn ix-xogħol, u biex tipproponi strumenti politiċi li jħarsu l-vantaġġ komparattiv ta’Malta f’dan ir-rigward.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 75

12. Il-Malta Enterprise għandha teżamina l-iskemi ta’ għajnuna eżistenti għall-industrija utevalwa kif dawn jistgħu jiġu kkalibrati jew ikkumplimentati sabiex jingħata appoġġ lillindustrijafir-rigward ta’ l-identifikazzjoni ta’ l-istandards adattati li għandhom jiġu adottati ufit-taħriġ tal-personal tagħhom biex jitjieb il-livell ta’ kapaċità tagħhom skond ma jkunmeħtieġ.13. Għandha tingħata għajnuna fir-rigward ta’ l-immaniġġjar tat-trasformazzjoni lill-SMEs lijkunu impennjati biex jgħaddu minn proċess ta’ transizzjoni biex itejbu l-kwalità tagħhom ujiksbu livell għoli ta’ valur miżjud.14. Il-Gvern għandu juri illi l-kisba ta’ valur miżjud għoli kif ukoll track record ta’ suċċess jagħturiżultati tajbin, u biex jiffaċilita dan il-proċess għandu jintroduċi qafas ta’ Fornituri Ppreferutita’ Prodotti u Servizzi.15. Il-Gvern jagħraf illi hemm korrelazzjoni li qed issir dejjem aktar qawwija bejn l-ICT u t-tkabbirtal-produttività u ser jifformula strateġija għall-industrija għall-promulgazzjoni ta’ kummerċelettroniku minn Negozju għal Negozju jew bejn Negozju u l-Konsumatur.16. Il-Malta Enterprise għandha tintroduċi skema ta’ għajnuna biex jiġu attivati Clusters bejnBejjiegħa fil-Katina tal-Provvista (Supply Chain Vendor Clusters) fl-‘industriji tradizzjonali’ kifukoll fl-ekonomika l-ġdida, b’għajnuna li tiffaċilita t-transformazzjoni tal-fornituri f’bejjiegħa usottokuntratturi ppreferuti, u fil-ġestjoni tal-proċess tat-trasformazzjoni.17. Il-Malta Enterprise għandha tintroduċi skema ta’ assistenza orjentata biex tattiva Inizjattivita’ Clusters ta’ Gruppi Industrijali (Industry Grouping Clusters Initiatives - IGCI) billitappoġġa l-ħatra mill-industrija ta’ Koordinaturi tal-Cluster, waqt li l-IGCI tkun stabbilita fuq ilbażita’ stedina miftuħa kemm-il darba jintwerew il-valur miżjud għoli u t-tkabbir talproduttivitàu l-penetrazzjoni ta’ l-esportazzjonijiet li jirriżultaw minn din l-IGCI.18. Il-Malta Enterprise għandha tintroduċi sistema ta’ għajnuna bil-għan li jiġu attivati InizjattiviMmirati ta’ Clusters Nazzjonali (Targeted National Clusters Initiatives) fir-rigward ta’ setturi uattivitajiet speċifikati.19. Il-clusters jistgħu jaħdmu sew jekk l-industriji jħarsu lejn xulxin bħala alleati, u huwa objettivkruċjali illi l-korpi kostitwiti tagħhom jiffaċilitaw il-bini ta’ fiduċja.20. Malta għandha tadotta d-definizzjonijiet adottati mill-Kummissjoni Ewropea għar-R&Ż&Isabiex l-industrija tkun tista’ topera taħt kondizzjonijiet ugwali għal dawk ta’ pajjiżi oħrajn ta’l-UE fir-rigward ta’ l-eliġibbiltà għal Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I taħt regoli ta’ l-UE.21. Il-kriterju għall-eliġibbiltà għal għajnuna fiskali għar-R&Ż&I għandu jipprovdi livell ogħla ta’intensità ta’ din l-għajnuna għal kumpaniji li jidħlu fi clusters ma’ SMEs u istituzzjonijiet ta’ l-edukazzjoni għolja..22. Malta għandha tadotta strumenti ta’ Għajnuna mill-Istat illi l-Kummissjoni ta’ l-UE tadottagħar-R&Ż&I sabiex l-industrija tkun tista’ topera taħt kundizzjonijiet ugwali bħal f’pajjiżi oħrata’ l-UE fir-rigward ta’ l-Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I taħt ir-regoli ta’ l-UE.23. Il-Gvern għandu jipprova jinfluwenza lill-UE biex tirrikonoxxi n-nefqa fuq liċenzji għal softweravvanzat ta’ R&Ż&I bħala eliġibbli għal Għajnuna mill-Istat għar-R&Ż&I .24. Il-Gvern għandu jikkunsidra b’mod attiv ir-rakkomandazzjoni ta’ l-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni illi, id-donazzjonijiet mill-industrija sa valur massimu stabbilit għalmiżuri ta’ edukazzjoni u popolarizzazzjoni tax-Xjenza u t-Teknoloġija (S&T), ikunu soġġettigħal eżenzjoni mit-taxxa.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 76

25. Il-Gvern għandu jikkunsidra b’mod attiv li jistabbilixxi fond għar-R&Ż&I mill-Gvern għall-Industrija biex isaħħaħ il-kapaċità infrastrutturali nazzjonali għar-R&Ż&I, billi l-Gvernjikkumplimenta b’terz (jiġifieri s-sehem tiegħu taħt il-mira ta’ proporzjon bejn ir-R&Ż&I u l-PGD stabbilit fl-Aġenda ta’ Liżbona) tal-kontribuzzjonijiet ta’ l-industrija b’valur massimugħal kull sena partikolari.26. L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji għandha tħares lejn strumenti ta’ garanziji ġoddali jistgħu jiddaħħlu biex jiżdied il-volum ta’ self disponibbli għall-SMEs.27. Il-Malta Enterprise, flimkien ma’ awtoritajiet pubbliċi oħrajn u s-settur privat, għandhatistudja għalfejn l-iskema ta’ Anġli tan-Negozju falliet, u tintroduċi mill-ġdid skema ġdida fuqil-bażi ta’ dak li tgħallimna minn din l-esperjenza sabiex b’hekk l-Anġli tan-Negozju jsiru partiattiva ta’ l-ambjent meħtieġ għat-trawwim ta’ l-intraprenditorija, l-innovazzjoni u t-tkabbir.28. Il-Maniġer tal-Fond għandu jaħdem biex jattira porzjon sinifikanti ta’ finanzjament uinvestimenti esterni fil-Fond tal-kapital ta’ riskju minbarra l-kapital tal-bidu pprovdut mill-Gvern.Il-Malta Enterprise għandha taħdem id f’id mal-Maniġer tal-Fond maħtur biex tiżgura illi l-ideat innovattivi li joħorġu bihom l-intraprendituri prospettivi jiġu rreġistrati kif suppost ujingħataw l-għajnuna meħtieġa biex ikomplu jiżviluppaw u jikkonkretizzaw l-ideat ta’ negozjuinnovattivi tagħhom.29. L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji u l-Malta Enterprise għandhom jagħmlu lillindustrijakonxja mill-benefiċċji li tuża assigurazzjoni ta’ kreditu, u jekk id-domanda tibqa’waħda żgħira f’Malta, għandha tipprovdi appoġġ ta’ aċċess għal kumpaniji ta’ kredituinternazzjonali ta’ reputazzjoni tajba għal dawk l-industriji li jixtiequ jużaw is-servizzitagħhom.30. L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji, il-Borża ta’ Malta u l-Malta Enterprisegħandhom jappoġġaw lill-SMEs u kumpaniji ġodda permezz tal-bini ta’ għerf u għarfien, bissaħħata’ strumenti ta’ tagħlim, skemi ta’ tagħlim prattiku, aċċess għall-aqwa prattiċi eċċ.f’dak li jirrigwarda alternattivi ta’ finanzjament31. L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji flimkien mal-Malta Enterprise għandhom iwettqureviżjoni sabiex jivvalutaw il-grad tal-preżenza ta’ ambjent li jiffavorixxi l-mikro-krediti u lijissottomettu rakkomandazzjonijiet fuq kif dan jista’ jitjieb.32. L-Awtorità Maltija għas-Servizzi Finanzjarji, u l-Malta Enterprise għandhom jinfluwenzaw iddibattitufuq din ir-reviżjoni tar-Regoli ta’ Għajnuna mill-Istat għal Kapital ta’ Riskju sabiexjiġu introdotti kundizzjonijiet xierqa li jirriflettu d-diffikultajiet intrinsiċi f’Malta dovuti għalliżvantaġġikomparattivi inerenti tagħha, u li għaldaqstant jiġu applikati sabiex jintlaħaqsuċċess importanti fil-parametri taċ-ċirkustanzi tagħna.33. Il-Gvern għandu jagħmel ħiltu kollha biex jikkontrolla l-inflazzjoni sabiex din, sakemm ikunpossibbli, ma titħalliex taqbeż ir-rata ta’ inflazzjoni fit-threshold ta’ l-UE25 kif ukoll dik ta’pajjiżi kompetituri.34. L-industrija għandha l-obbligu li tiżgura li ma żżidx l-inflazzjoni bla bżonn u huwa l-obbligutal-Gvern li jissorvelja is-suq b’mod rigoruż u li jintervjeni fejn is-suq ma jkunx miexi tajjeb35. Il-unions u l-korpi kostitwiti, mingħajr ma jċedu r-responsabbiltajiet tagħhom, għandhomifittxu soluzzjonijet, permezz ta’ konsultazzjoni u negozjati, prattikabbli u realistiċi u lijiżguraw tkabbir u prosperità fit-tul kontra gwadann fuq perjodu ta’ żmien qasir u tbatija fittul.36. Il-Gvern ser jagħmel ħiltu kollha biex il-Malta Freeport u l-Port tal-Belt Valletta jiġu inklużifin-netwerk loġistiku u ta’ trasport ta’ l-operaturi tat-terminals magħżulin dan l-aħħar sabiexjistabbilixxi rotot ġodda permanenti u b’saħħithom għall-industrija.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 77

37. Il-Gvern flimkien ma’ l-industrija ser jirrevedi l-mekkaniżmi loġistiċi u ta’ netwerking, eżistentiu fis-seħħ, ta’ trasport għall-materja prima u l-esportazzjoni ta’ prodotti lesti li humadipendenti fuq rotot ta’ provvista għajr dawk li jgħaddu mill-Italja u Sqallija sabiex jinkisbualternattivi kompetittivi u sikuri.38. Il-Gvern għandu jikkonsolida, jiġbor fi clusters u jakkredita d-diversi laboratorji Statali tiegħukif propost fl-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni, sabiex jiżgura li dawnjipprovdu servizzi supplimentari għall-industrija u l-SMEs meta dawn it-testiiet ma jkunuxjistgħu jiġu żgurati mis-suq, kemm-il darba dawn id-differenzi jkunu konsistenti malprijoritajietnazzjonali tat-testijiet.39. Il-Gvern, permezz tal-Malta Industrial Parks Ltd, se jżomm u jsostni r-ritmu adottat flimmodernizzartal-parks industrijali ta’ Malta sabiex jiżgura infrastruttura eċċellenti għallparksindustrijali li tagħti stampa ta’ kwalità u eċċellenza.40. Il-Gvern, permezz tal-Ministeru ta’ l-Affarijiet Barranin u l-Malta Enterprise, ser ikomplijeżerċita rwol attiv fil-promozzjoni tal-motiv ta’ Malta dinamika li tipprovdi kwalità ta’ valurmiżjud għoli u produttività fis-setturi kollha tal-produzzjoni, manifattura, intrapriża ukummerċ, bil-korpi kostitwiti ta’ l-industrija jkollhom ir-responsabbiltà diretta li jippromwovu l-industrija b’mod pro-attiv kemm orizzontalment kif ukoll vertikalment.41. Malta Enterprise għandha, permezz ta’ Sħubija Pubblika Privata, twaqqaf Ċentru(i) ta’Teknoloġija u Kummerċ li jieħu f’idejh ir-rwol ewlieni fl-għajnuna għall-industrija sabiextikseb kwalità ta’ valur miżjud għoli u tiżgura t-tkabbir tal-produttività; jaġixxi bħala ċ-ċentruta’ intelliġenza kummerċjali; u jkun is-sieħeb ewlieni tal-Gvern u appoġġ għall-InizjattivaSupply Chain Vendor Cluster, għall-Inizjattiva Industry Group Cluster u għall-InizjattivaTargeted National Cluster.42. Il-Ministeru għall-Investiment, Industrija u Teknoloġija ta’ l-Informatika ser joħroġ Talba għalProposta għal Portal ta’ l-Industrija li se jaġixxi bħala s-sit ewlieni għal kummerċ elettronikubejn is-Settur tal-Kummerċ u l-Gvern.43. Il-Gvern awtorizza lill-Better Regulations Unit sabiex jamministra l-implimentazzjoni talproċessta’ simplifikazzjoni bil-għan li jimplimenta 90% ta’ l-inizjattivi aċċettati mill-Kabinettf’sena kalendarja waħda.44. Il-Better Regulations Unit ser jaħdem ma’ Ministeri, dipartimenti u entitajiet sabiex jgħinhomjiżviluppaw il-kapaċità u l-ħila sabiex ikunu jistgħu jiddisinjaw strumenti regolatorji li, millbidunett, ikunu żviluppati sew fuq il-bażi ta’ metodoloġija ta’ Stima ta’ l-Impatt Regolatorjuta’ l-aħjar prattika.45. Il-Gvern ser jidderieġi lill-awtoritajiet regolatorji tiegħu biex jadottaw sistemi gradati lijippremjaw governanza tajba, fejn il-grad ta’ infurzar jeħfief meta l-industriji juru track recordta’ governanza tajba.46. L-awtoritajiet regolatorji għandhom jiksbu amministrazzjoni tajba fl-ambjent regolatorju fejnhuma jappoġġaw l-istrumenti regolatorji tagħhom b’linji ta’ gwida formali, dokumentazzjoniformali, l-aħjar prattiċi, eċċ..47. L-awtoritajiet regolatorji għandhom jaħdmu ma’ l-industrija sabiex tiġi ffaċilitata t-tranżizzjonigħall-adozzjoni ta’ strumenti jew standards ġodda fuq il-prinċipju ta’ imġiba ’onesta’ kemm-ildarba dan l-iffaċilitar ikun amministrat.48. Eżekuttivi anzjani fl-amministrazzjoni pubblika jinżammu responsabbli sabiex jadottaw rwolpro-attiv biex japplikaw il-parametri milħuqa fil-Ftehim Kollettiv fuq l-introduzzjoni ta’ skediġodda ta’ ħin tax-xogħol fir-rigward ta’ l-industrija; bil-Unions mistennija jwieġbu b’modpożittiv sabiex il-katina ta’ produttività ta’ l-industrija titjieb.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 78

49. Is-Servizz Pubbliku għandu jfittex modi innovattivi kif iħajjar amministrazzjoni pubblikainnovattiva fir-rigward ta’ l-industrija; u jeżisti mertu għall-iżvilupp ta’ politika fir-rigward ta’‘sottokuntrattar intern’ regolat mill-Ftehim tal-Livell tas-Servizz u l-mekkaniżmu ta’governanza fl-amministrazzjoni pubblika, sabiex l-amministrazzjoni pubblika tiġi direttataħdem b’mod aktar intelliġenti sabiex tiġi ffaċilitata l-industrija.50. Il-Gvern ser jibdel l-Att dwar il-Promozzjoni ta’ Negozji b’leġiżlazzjoni implimentattivabbażata fuq prinċipji fil-qafas tal-leġiżlazzjoni tal-Malta Enterprise ikkumplimentatab’leġiżlazzjoni sekondarja sabiex jiġi żgurat strument leġiżlattiv dinamiku li jippermettireazzjoni b’ħeffa għal bidliet fix-xena lokali u internazzjonali.51. Is-Servizz Pubbliku u entitajiet oħra tal-Gvern għandhom jagħmlu l-proċessi tagħhom aktareffiċjenti, meta jkun meħtieġ, biex jiżguraw li ma tinħolox konġestjoni li timpedixxi lillindustrijamilli tibbenefika mill-fondi ta’ l-UE.52. Ir-rappreżentanti ta’ l-industrija għandhom jiksbu tagħrif dwar fondi stabbiliti mill-Kummissjoni Ewropea sabiex jgħinu lill-industrija tindirizza l-isfidi ġodda, u dan l-għarfiengħandu jiġi mqassam fuq bażi kontinwa sabiex opportunitajiet relatati mal-fondi, bħallprogrammLIFE fir-rigward ta’ l-ambjent, jiġu sfruttati mill-industrija sabiex b’hekk issir irriformameħtieġa biex jiġu indirizzati l-isfidi ġodda.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 79

Strateġija għall-Industrija ta’ Malta: 2007 - 2010Ngħinu lill-Industrija Tikseb Valur Miżjud ta’ Kwalità Għolja u Tkabbir tal-ProduttivitàAppendiċiStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 1

Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 2Lista’ ta’ Laqgħat ta’ KonsultazzjoniAppendiċi A

SetturiSetturi ta’ l-Ambjent u ta’ l-Immaniġġjar ta’ l-IskartTessuti, ilbies, ilbies tal-ġilda u servizzi ta’ ħasiltal-ħwejjeġProdotti tal-MetallInjam, karta u stamparKimiċi – Deterġenti, Żebgħa, Thinners, Żjut, usetturi relatatiKonsulenti inklużi konsulenti ekonomiċi, talmaniġment,tad-disinn, ta’ l-inġinerija, ta’ l-istandards u tas-sigurtàInġinerija u kuntrattar tad-dawl, inkluż l-installazzjoni ta’ liftsXorb inklużi produtturi ta’ l-inbid u tal-birra, kifukoll tas-soft drinks, meraq tal-frott u spirtiAttendenza rreġistrataG Micallef (Ambjent)Liz Curmi (AIS Environmental Ltd.)M Schembri (AIS Environmental Ltd.)M Duca (FM Environmental (Malta) Ltd.)M Gaerty (Green Skip Services Ltd.)Tony Spiteri (Harrison Malta Environmental Ltd.)Raymond Fenech (Metalco Ltd.)J Eisinger (McNeill Ltd.)Pier L di Pilato (Nylon Knitting Ltd.)J Mansueto (Swan Laundry u Drycleaning Co.Ltd.)J Muscat (V F (Malta) Ltd)V Camilleri (V F (Malta) Ltd)J Cortis (Calibre Industries)Joe Delia (Stainless Steel Products Ltd)Anthony Darmanin (F G P Ltd)J Cortis (S M W Cortis Ltd)J Cussens (De La Rue Currency & Security PrintLtd)Uffiċjal minn GutenbergA Zammit (Zamco Caterware Ltd.)Edward Muscat Azzopardi (Allied NewspapersLtd.)F Galea (Repro House Co. Ltd.)Uffiċjali minn Multi packaging & PackprintD Zammit (Sigma Coatings (Malta) Ltd.E Micallef (Drop Chemicals Ltd.)Adrian and Marthese Triganza (SKAT Ltd)Andrew Magri Overend (MacphersonMediterranean Ltd)R Spiteri (TUV-Austria (Uffiċju ta’ Malta))M Joslin (MSB Valletta Ltd)Ing. Charles Cuschieri (Camilleri & CuschieriConsulting Engineers)R Sant (SS Lifts & President of the Malta LiftsAssociation)R Spiteri (TUV-Austria(Malta Office))S Abela (Titan International Ltd.)Joseph Pavia (Brownrigg Supplies & ServicesLtd.)Michael Francica (Mekanika Ltd.)A Tabone u Paul Micallef (Simonds Farsons Ciskplc)P Debattista (Marsovin Group)G Delicata (Emmanuel Delicata Winemaker Ltd)Maria Micallef u Carmel Schembri (The GeneralSoft Drinks Co. Ltd)Mark Scerri (Camilleri Wines Ltd.)Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 3

Plastik, lastku u ħġieġTagħmir elettroniku, elettriku u mekkanikuTbaħħir u ġarr ta’ merkanzijaFarmaċewtiċi, prodotti relatati mas-saħħa ukosmetiċiProdotti ta’ l-ikel u tabakk inklużi tadam, laħam,proċessuri ta’ prodotti tal-ħalib, fran u ikel ħafifSettur tal-Kostruzzjoni inklużi kuntratturi taxxogħoltal-ġebel, kostruzzjoni, toroq u tħaffir ta’trinekSettur Finanzjarju – Banek, assigurazzjoni,awdituri finanzjarji, u istituzzjonijiet finanzjarjiH Ellul, (Playmobil Malta Ltd.)A Borg (JB Plastics Ltd.)Nicholas Grima (Menrad Ltd.)E Borg Cardona (Toly Products Ltd.)Marisa Xuereb (Raesch Quarzglas (Malta))Martin Hignett (Trelleborg Sealing SolutionsMalta Ltd)S Grima (Hetronic Malta Ltd.)E Friggieri (Adpro-Instruments Ltd)S Alden (Bavarian Technology Systems)N Ellul (Cheops (Malta) Ltd.)R Cuschieri (Carlo Gavazzi Ltd.)A Galea (MSC (Malta) Ltd)R. Buttigieg (BAS Ltd.)V Callus (Kuehne & Nagel Ltd)P Attard (Airspeed Express Ltd.)Joseph Chetcuti (John Ripard & Son (Shipping)Ltd.)Saviour Sciberras (Express Trailers Ltd.)C Farrugia (Eurocosmetic Products Ltd.)S Palsson (Actavis Ltd.)M Sultana (Blaschem (Malta) Ltd.)Marthese Triganza (SKAT Ltd.)S Vella (Baxter Ltd.)A Cachia (Multigas Ltd.)J Pace (Consolidated Biscuit Co. Ltd.)Edmund Azzopardi (Tenderfresh Processing Ltd.)Chris Degiorgio (Foster Clark Products Ltd.)Ezeddin Faraoun (Chef Choice Ltd.)P Gatt (Andrews Feeds (Malta) Ltd.)G Buttigieg (KPH (Koperattiva Produtturi tal-Halib) Ltd.)R Calleja (Strand Palace Agencies Ltd.)M Grech (Malta Dairy Products Ltd.)A Xuereb (A X Construction Ltd.)T Ghiga (G A Services Ltd.)M Agius (Philip Agius & Sons Ltd.)V Borg, (V & C Contractors Ltd.)Joseph Cassar (J A J Co. Ltd.)James Bonello (Malta Bankers’ Association)G Gusman (Lombard Bank Malta plc.)Charles Borg (Bank Of Valletta plc.)Andre Zarb (KPMG)Claire Caruana (R S Attard & Co – MooreStephens Malta)Grace Camilleri (Ernst & Young)Uffiċal tal-Bank APSStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 4

KummerċMalta Printers AssociationIT u TelekomunikazzjonijietMalta Furniture AssociationJoseph Bonello (Medilog Ltd.)Gianluca Giorgino (Universal Import & ExportLtd.)Margaret Buhagiar, President tal-KunsillMario Calleja, Business ExecutivePeter Mifsud, Membru tal-KunsillCarmel Bonnici, Membru tal-KunsillJames Bonello (Crimsonwing Ltd.)Pierre Luca Demajo (Demajo Group ofCompanies)Peter Gauci u Alan Zammit (Go Mobile (MobisleCommunications Ltd))Joe Azzopardi & Eng Farrugia (Maltacom plc)John Ambrogio (Megabyte Ltd.)Franco Degabriele (Melita Cable plc)Tim Camilleri (Integrated Business Systems Ltd.)Joseph Cuschieri (Vodafone Malta Ltd)George Zerafa, President tal-KunsillMario Calleja, Business ExecutiveStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 5

Laqgħat oħrajnMinisteru / Union / EntitàMinisteru għall-Kompetittività u l-KomunikazzjoniMinisteru tal-FinanziDipartiment tad-DwanaUnion Ħaddiema MagħqudinFederazzjoni ta’ l-Industrija MaltijaFederazzjoni ta’ l-Industrija MaltijaAssoċjazzjoni Maltija ta’ Min IħaddemGRTUMalta EnterpriseAwtorità Marittima MaltijaMSB Valletta LtdIl-Kamra tal-Kummerċ u l-Intrapriża ta’ MaltaParteċipantiMinistru Ċensu GaleaIs-Sur Alfred CamilleriIs-Sur John MifsudIs-Sur Gejtu VellaIs-Sur Adrian BajadaIs-Sur Wilfred KenelyIs-Sur Martin GaleaIs-Sur Joe PaceIs-Sur Anthony TaboneIs-Sur Ian MizziIs-Sur Joe CortisMembri tal-KunsillRappreżentanti minn Setturi DifferentiIs-Sur Joseph FarrugiaIs-Sur Vincent FarrugiaDr MizziIs-Sur Chris FalzonIng Ray MuscatIs-Sur Joe SammutIs-Sur Melvin PelicanoIs-Sinj. Audrey GenoveseDr Marc BonelloIs-Sur Oscar BorgIs-Sur Matthew JoslinIs-Sur Victor GaleaIs-Sur Norman AquilinaIs-Sur Anthony GaleaIs-Sur Mario SpiteriIs-Sur Andre FenechIs-Sur Edgar ChircopIs-Sur Stefano MalliaIs-Sinj. Phyllis FarrugiaInġ. Philip MicallefStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 6

Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 7Dokumenti ta’ ReferenzaAppendiċi B

Biex Int Tgħix Aħjar – dokument ta’ qabel il-baġit 2006 – 2010Ahead of the Curve, Ireland’s Place in the Global Economy, Enterprise Strategy GroupA government action plan for small business, Making the UK the best place in the world to start andgrow a business, The evidence base, DTIA Policy for Industrial Champions: From picking winners to fostering excellence and the growth offirms, Direttorat Ġenerali għall-Intrapriża u l-Industrija, Kummissjoni Ewropea, April 2006A Smart, Successful Scotland, Strategic Direction to the Enterprise Networks and an enterprisestrategy for ScotlandAction Plan: The European agenda for entrepreneurship, Communication from the Commission to theCouncil, il-Parlament Ewropew, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u l-Kumitat tar-ReġjuniAction 6 : Cooperation and cluster-building among SMEs - Pilot Project for European BusinessCooperation Events and Clustering activities in Border Regions between New and Old Member Statesof the European Union – Programm ta’ Għotjiet 2005Anness għall-Komunika mil-Kummissjoni, Implementing the Community Lisbon Programme: A PolicyFramework to Strengthen EU Manufacturing – Towards a more Integrated Approach for IndustrialPolicy, SEC(2005) 1215 474 finali, 5 ta’ Ottubru 2005, BrussellAnnual Competitiveness Report 2005, National Competitiveness Council, ForfasAssessment of the regional innovation and technology transfer strategies and infrastructures (RITTS)scheme, Final Evaluation Report, Centre for Urban & Regional Development Studies, Awissu 2000Benchmarking business angels, Rapport finali, Kummissjoni Ewropea, 4 ta’ Novembru 2002Benchmarking national and regional policies in support of the competitiveness of the ICT sector in theEU (Rapport Finali), Novembru 2004, Kummissjoni EwropeaBest Practice of public support for early stage equity finance, Rapport Finali tal-Grupp ta’ Esperti,Kummissjoni Ewropea, Settembru 2005Better Policy Making: A Guide to Regulatory Impact Assessment, Cabinet OfficeBridging Community and Economic Development. A Strategy for Using Industry Clusters to LinkNeighbourhoods to the Regional Economy. Ġunju 2002. Paul Christnesn, Nan McIntyre, Lynn PikhozDiskors tal-Baġit 2006, Ministeru tal-FinanziAtt dwar il-Promozzjoni tan-Negozju (Kap. 325)B2B Internet trading platforms: opportunities and barriers for SMEs, A first assessment, EnterprisePaper No 13, Maria Perogianni, Direttorat Ġenerali għall-Intrapriża, Kummissjoni Ewropea, 2003Challenges for enterprise policy in the knowledge driven economy, Proposal for a Council Decision ona Multiannual Programme for Enterprise and Entrepreneurship (2001 – 2005), Komunika mill-KummissjoniFtehim Kollettiv għall-Impjegati fis-Settur Pubblika, fis-Seħħ mill-1 ta’ Jannar 2005, Uffiċċju tal-PrimMinistruCommission Communication Concerning the Prolongation of the Community Framework for State Aidfor R&D, C310/10, Ġurnal Uffiċjali ta’ l-Unjoni Ewropea, 8 ta’ Diċembru 2005Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 8

Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, The EuropeanEconomic and Social Committee and the Committee of the regions – Implementing the CommunityLisbon Programme: Financing SME Growth – Adding European Value, Com (2006) 349 finaliCommunication of the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economicand Social Committee and the Committee of the Regions – Implementing the community Lisbonprogramme – A strategy for the simplification of the regulatory environment, Com/2005/0535 finaliCommunity Framework for State Aid for research and development and innovation (Dokument għall-Personal, Abbozz Preliminari) 20 ta’ April 2006Community Framework for State Aid for research and development. Ġurnal Uffiċjali C045,17/02/1996. Silta mill-InternetConference of the European charter for Small enterprises, Vjenna, 13 – 15 ta’ Ġunju 2006Conference Report on the Risk Capital Summit 2005: Investing for Growth and Competitiveness inEurope, Presidenza tar-Renju Unit ta’ l-UE 2005, Kummissjoni EwropeaConsultation document on a framework programme for Competitiveness and Innovation, DokumentConsultation on the New EU Enterprise Programme, Emma Drever, 20/03/04Cluster Dynamics in Theory and Practice with Application to Scotland – Ross Brown: Regional andIndustrial Policy Paper Number 38 – Marzu 2000Cluster Formation as an Efficient Tool for High Tech Industry Development in the Innovation DriveEconomy in the 21 st Century. Medicon Valley Academy. Silta mill-InternetCluster Initiatives in Developing and Transition Economies. Centre for Strategy and Competitiveness– Christian Ketels, Goran Lindqvist, Orjan Solvell. Stokħolma, Mejju 2006Creating an entrepreneurial Europe, The activities of the European Union for small and medium-sizedenterprised (SMEs), Kummissjoni tal-Komunità EwropeaCredit insurance for European SMEs, A guide to assessing the need to manage liquidity risk,Enterprise Guides, Direttorat Ġenerali għall-Intrapriża, Kummissjoni EwropeaDefining and Measuring Success In Canadian Public Sector Electronic Service Delivery, Issue PaperPrepared for Discussion and Debate at Lac Carling V, 24 ta’ April 2001Defining innovation: A Consultation on the Definition of R&D for tax purposes. HM Treasury; DTI;Inland Revenue. Lulju 2003. Renju UnitDesign measures to promote growth of young research intensive SMEs and start-ups. Preliminaryreport of the expert-group on SMEs. Second Cycle of the Open Method of Coordination for theImplementation of the 3% Action Plan (Draft Report) Marzu 2006. Imħejji minn Marcel de Heide,TechnopolisDoes the European Union Need to Revive Productivity Growth? Research Memorandum GD-75,Università ta’ GroningenDiscussion Paper on Major Key Issues facing the Tourism Industry, Malta Hotels & RestaurantsAssociation, 7 ta’ Ġunju 2006‘Do R&D tax credits work? Evidence from an international panel of countries 1979-1994’, IFS,Working Paper 99/8, 1999, Bloom, Griffith, and Van ReenenStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 9

ECFIN Country Focus, Regulation in the UK: is it getting too heavy? John Sheehy, Volum III, Ħarġa 7,29/06/2006Effects of ICT capital on economic growth, Kummissjoni Ewropea, 30 ta’ Ġunju 2006Entrepreneurship in Ireland, Goodbody Economic Consutlants, Novembru 2002Enterprises’ access to finance, dokument ta’ ħidma għall-personal tal-KummissjoniEnterprise Strategy and Policy, 2005 – 2010, Malta EnterpriseEuropean Industry: A Sectoral Overview, Kummissjoni tal-Komunitajiet EwropejEuropean Clusters. Christian Ketels, Harvard Business School, Boston MA, l-Istati Uniti. Silta mill-InternetEuropean Cluster Policy – National Agency for Enterprise and Housing – European Seminar onCluster Policy – 10 ta’ Ġunju 2003 – Kopenħagen, DanimarkaEU Productivity and Competitiveness: An Industry Perspective, Can Europe Resume the Catching upProcess? National Institute of Economic and Social Research, Londra; Groningen Growth andDevelopment Centre, University of Groningen; The Conference BoardEU R&D Innovation: Opportunities for SMEs, Kummissarju Ewropew għax-Xjenza u r-Riċerka,Kortrijk, 23 ta’ Mejju 2006Evaluation of current fiscal incentives for business R&D in Belgium (Executive Summary). Ġunju2003. B Van Pottelsberghe; E Megally; S NystenExpert Group on Fiscal Measure for Research. Report submitted to CREST in the context of the OpenMethod of Co-ordination. L-Aja, 15 ta’ Ġunju 2004Final Report on the Expert Group on Enterprise Clusters and Networks – Kummissjoni Ewropea –Direttorat Ġenerali għall-IntrapriżaFostering structural change: an industrial policy for an enlarged Europe, Kummissjoni tal-Komunitajietta’ l-UEGlobal competitiveness in Pharmaceuticals, A European Perspective, Rapport Imħejji għad-DirettoratĠenerali għall-Intrapriża tal-Kummissjoni Ewropea, Novembru 2000Green Paper, Entrepreneurship in Europe, Kummissjoni EwropeaGreen Paper, A European Strategy for Sustainable, Competitive and Secure Energy, Kummissjoni tal-Komunitajiet EwropejGuarantee mechanisms for financing innovative technology, Innovation Paper No 15, KummissjoniEwropeaHow to deal with the new rating culture, A practical guide to loan financing for small and mediumsizedenterprises, Kummissjoni EwropeaICT/Life Sciences converging technologies cluster study: A comparative study of the Information andCommunications, Life Sciences and Converging Next Generation Technology Clusters in Vancouver,Montreal u Ottawa. Rapport Finali 25 ta’ Novembru 2004Industrial Policy in the economic literature – Recent theoretical developments and implications for EUpolicy – Enterprise papers No 12 2003 – Direttorat Ġenerali għall-Intrapriża –Kummissjoni EwropeaStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 10

Innovation Papers No 30, Paxis – Results and policy recommendations, Ippubblikati mill-Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali għall-IntrapriżaImplementing the Community Lisbon Programme: A Policy Framework to Strengthen EUManufacturing – Towards a more Integrated Approach for Industrial Policy, COM (2005) 474 finali, 5ta’ Ottubru 2005, Brussell – Anness għall-Komunika mill-Kummissjoni lil-Kunsill, il-ParlamentEwropew, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u l-Kumitat tar-ReġjuniImplementing the Community Lisbon Programme: A Policy Framework to Strengthen EUManufacturing – Towards a more Integrated Approach for Industrial Policy, COM (2005) 474 finali, 5ta’ Ottubru 2005, Brussell – Anness għall-Komunika mill-KummissjoniImplementing the Community Lisbon Programme: A strategy for the simplification of the regulatoryenvironment, Kummissjoni tal-Komunitajiet EwropejImplementing the Community Lisbon Programme: Communication from the Commission to theCouncil, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committeeof the Regions – More Research and Innovation – Investing for Growth and Employment: A CommonApproach – Kummissjoni tal-Komunitajiet EwropejImplementing the national eBusiness strategy of the department of enterprise, trade and employment,Progress Report, Dipartiment għall-intrapriża, kummerċ u impjieg, April 2006Impact Assessment to the Communication from the Commission, Implementing the CommunityLisbon Programme: A Policy Framework to Strengthen EU Manufacturing – Towards a moreIntegrated Approach for Industrial Policy, SEC(2005) 1215 474 finali, 5 ta’ Ottubru 2005, BrussellImproving the Effectiveness of Public Support Mechanisms for Private Sector Research andDevelopment: fiscal Measures – Rapport lill-Kummissjoni Ewropea minn Grupp ta’ EspertiIndipendenti. Direttorat-Ġenerali għar-Riċerka, Politika dwar Soċjetà Msejsa fuq l-Għarfien uStrateġija Ekonomika, Investiment fir-RiċerkaAtt dwar it-Taxxa fuq l-Income, Kap. 123Industrial Development Report 2005, Capability building for catching-up, Organizzazzjoni għall-Iżvilupp Industrijali tan-Nazzjonijiet Uniti, Vjenna 2005Industrial Policy in the economic literature, Recent theoretical developments and implications for EUpolicy, Enterprise Papers No 12, 2003, Lluis NavarroPolitika Industrijali, 2001 (Abbozz), Malta, Ministeru għas-Servizzi EkonomiċiInnovation Hot Spots in Europe: Policies to promote trans-border clusters of creative activity – TrendChart Policy workshop – Mejju 5-6, 2003, Lussemburgu – Sinteżi u KonklużjonijietInnovation Instrument for raising equity for SMEs in Europe, Study Contract ETD/00/503116. Imħejjigħal DĠ Intrapriża tal-Kummissjoni Ewropea minn Bannock Consulting, Ġunju 2001Innovating Regions in Europe – An Overview of Clluster Policies and Clusters in the New MemberStates of the European Union – Learning Module 3 – IRE subgroup on ‘Regional clustering andnetworking as innovation drivers’ http://www.innovating-regions.org/Silta mill-Internet: Simplifying EU legislation makes life easier for citizens and enterprisesSilta mill-Internet: Initiative to boost growth of SMEs: EU wants to triple early-stage capitalinvestmentsSilta mill-Internet: Government Portals: Whose Life View?Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 11

Silta mill-Internet: South Africa Drops Intermediaries for Online Tax PaymentsSilta mill-Internet: It is Time for Online PartnersInvesting in research: an action plan for Europe. Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropew. Ċar ta’Tendenzi ta’ l-UE dwar l-InnovazzjoniManufacturing Network Development “A Centre of Excellence” – Robb McColl, Cluster Manager –Economic Development Edmonton, March 2004Measures for National Competitiveness Proposed by the National Competitiveness Workingcommittees, Ġunju 2004Merits and possibilities of a European fund structure for venture capital funds, Rapport minn worksgopli sar fil-21 ta’ Ġunju fi Brussell, Kummissjoni EwropeaMicrocredit for European small business, Commission Staff Working Document, Kummissjoni tal-Komunitajiet EwropejMore Research and Innovation – Investing for Growth and Employment: A Common Approach,Komunika mill-Kummissjoni lill-Knsill, il-Parlament Ewropew, il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropea,u l-Kumitat tar-Reġjuni, , Sec (2005) 1253, COM(2005) 488 FinaliNational Export Marketing Plan for the Promotion of Professional Services Action Plan, Iffinanzjat milliSpecialAdvisory Services Division tas-Segretarjat tal-Commonwealth, imħejji għal Malta Enterprise,Frar 2006National Strategic Plan for Research and Innovation: 2007 – 2010: Building and Sustaining the R&IEnabling Framework. Abbozz Finali : 30 ta’ Mejju 2006National Reform Programme, Malta’s strategy for growth and jobs, Ottubru 2005National Strategic Reference Framework (Malta) 2007 – 2013, Abbozz ta’ Dokument għalKonsultazzjoni, Marzu 2006Operational Programme II, Cohesion Policy 2007 – 2013: Empowering people for more jobs andbetter quality of life, 14 ta’ Ġunju 2006Operational Programme II, Cohesion Policy 2007 – 2013: Investing in Competitiveness for a BetterQuality of Life – Abbozz 30-0506Ċirkulari ta’ l-OPM Nru 21/2006 Flessibbiltà fl-Iskedi tax-Xogħol, 9 ta’ Ġunju 2006Pjan ta’ Azzjoni Għat-Tiġdid ta’ l-Industrija – Abbozz ta’ Dokument għad-Diskussjoni – Malta LabourParty, Mejju 2006Policy and Enterprising Places for Technology Based Development, Christie Baxter; Peter TylerPolicies for Business in the Mediterranean Countries, Repubblika ta’ Ċipru, Christie Baxter, PeterTyler ma’ Moore B, Morrison N, McGaffin R u Otero GarciaPharmaceutical Industry Competitiveness Task Force, Competitiveness and Performance Indicators2004Productivity and Participation: An International Comparison, Research Memorandum GD-78,Università ta’ GroningenProductivity: The Key to Competitiveness of European Economies and Enterprises, Komunika mill-Kummissjoni lill-Kunsill u l-Parlament EwropewStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 12

Productivity, Innovation and ICT in Old and New Europe, Research Memorandum GD-69, Universitàta’ GroningenProsperità fil-Bidla: Sfidi u Opportunitajiet għall-Industrija, Malta, Ministeru għas-Servizzi Ekonomiċi,1999Prosperità fil-Bidla: Sfidi u Opportunitajiet għall-Industrija, Dokument ta’ Pożizzjoni ta’ l-FOI, Frar 2000Quantitative Targets in Enterprise Policy, Steps towards the Lisbon Objectives, Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej, 7 ta’ Novembru 2002Raising EU R&D Intensity, Improving the Effectiveness of Public Support Mechanisms for PrivateSector Research and Development: Fiscal Measures, Rapport lill-Kummissjoni Ewropea minn Gruppta’ Esperti IndipendentiReport on European Seminar on Cluster Policy, Copenhagen, 10 ta’ Ġunju 2003. Brussell, 24 ta’Ġunju 2004Research in the Services Sector (Final Report), Walter Ganz, 14 ta’ Lulju 2005R&D Incentives in Canada. KPMG fil-Kanada. Silta mill-InternetR&D Investment targets and current trends. Kummissjoni Ewropea, Direttorat Ġenerali għar-Riċerka.24 th September 2004. Silta mill-InternetR&D Tax Relief: conditions to be satisfied: DTI guidelines (2004). Silta mill-InternetScience and technology, the key to Europe’s future – Guidelines for the future European Union policyto support research. Kummissjoni tal-Komunitajiet ta’ l-UESingapor: Fiscal Incentives (Services & Manufacturing Industries). Silta mill-InternetSmall Firms: Red Tape. Research Paper 05/52. 28 ta’ Ġunju 2004. Vincent Keter, Business &Transport Section, House of Commons LibraryStatement on Regulatory Reform 2000, National Competitiveness CouncilStrengthening structures: Upgrading specialised support and competitive pressure. Working Paper 5,Lulju 2004. The Institute for Competitiveness & ProsperitySouthwark Enterprise Strategy, Southwalk allianceSubmission to the Enterprise Strategy Group which has been commissioned by the Tanaiste toprepare a blue print for enterprise strategy for growth and employment in Ireland in the medium term,South East Regional Authority, Ottubru 2003Avviż Legali 123.82. Regoli dwar Tnaqqis u Krediti ta' Taxxa (Riċerka u Żvilupp. 1 ta’ Jannar 2005Supporting growth in innovation: Enhancing the R&D Tax Credit. HM Treasury; DTI; HM Revenue &Customs. Lulju 2005. Renju UnitSwedish Clusters. Preżentazjoni. Goran Lindqvist, Anders Malmberg, Orjan Solvell, Cind UppsalaUniversity, Professor Michael E Porter, ISC Harvard Business SchoolTen Thousand Commandments, An annual Snapshot of the Federal Regulatory State, Clyde WayneCrews, Jr, 2006Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 13

The development of the cluster concept – present experiences and further developments, ChristianKetels, 2003The Cluster Approach and the Dynamics of Regional Policy-Making – Philip Taines – Settembru 2001– Regional and Industrial Policy Research Paper Number 47The Cluster Initiative Greenbook, Orjan Solvell; Gorann Lindqvist; Christian KetelsThe European Enterprise Journal, European Enterprise Institute, Ħarġa 01, Lulju 2004The European Enterprise Journal, European Enterprise Institute, Ħarġa 02, Jannar – Frar 2005The European Enterprise Journal, European Enterprise Institute, Ħarġa 03, Ħarifa – Xitwa 2005The Development of the cluster concept – Present experiences and further developments – DrChristian H.M. Ketels, Harvard Business School, 2003The Global Competitiveness Report 2005-2006, Forum Ekonomiku Dinji, Ġinevra, Żvizzera, 2005The Go Digital Awareness Campaign 2001 – 2003: the main lessons to be learnt, KummissjoniEwropea, Direttorat Ġenerali għall-Intrapriża / Taqsima kummerċ elettroniku u industriji u servizzi ta’ l-ICT, Frar 2004The Implementation of the framework action “Updating and Simplifying the Community Acquis”,Komunika mill-KummissjoniThe Mobile Telephone Cluster in the Nordic Countries: Policies to Foster Innovation and Successthrough Provider Competition and Knowledge Alliance DevelopmentStrateġija għall-ICT 2004 – 2006, Ministeru għall-Investiment, Industrija u Teknoloġija ta’ l-InformatikaThe Public debate following the Green Paper ‘entrepreneurship in Europe’, Rapport fil-Qosor, 19 ta’Ottubru 2003The Regional Competitiveness Debate – Michael Kitson, Ron Martin, Peter Tyler – Judge BusinessSchool, Università ta’ Cambridge, Dipartiment tal-Ġeografija, Università ta’ Cambridge, Dipartiment ta’Ekonomija ta’ l-Art, Università ta’ CambridgeTowards Enterprise Europe, Work programme for enterprise policy 2000 – 2005, Dokument ta’ Ħidmagħall-Personal tal-KummissjoniWhat drives productivity growth in the new EU Member States? The Case of Poland, Working PaperSeries No 486, Bank Ċentrali Ewropew, Mejju 2005Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 14

Analiżi Internazzjonali, Lokali u Reġjonali Mħejjija minn Malta EnterpriseAppendiċi ĊStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 15

01. Il-Qafas Internazzjonali01.1 Ħarsa Ġenerali lejn l-Investiment Dirett Barrani01.1.1 Tendenzi fi dħul ta’ IDBIt-tendenzi li joħorġu mir-Rapport dwar l-Investiment Dinji juru illi kien hemm tnaqqis ġenerali fid-dħulta’ IDB fid-Dinja, li kien ikkawżat minn tnaqqis drastiku fl-Istati Uniti wara l-avvenimenti traġiċi tal-11 ta’Settembru. Is-sejbiet jinkludu:1 Id-dħul ta’ IDB naqas f’108 minn 195 ekonomija fl-2002. Dan kien l-aktar minħabba:- Tnaqqis fit-Tkabbir Ekonomiku: Avvenimenti dinjin bħall-Gwerra fl-Iraq u t-traġedjatal-11 ta’ Settembru kellhom effett fuq l-ekonomiji dinjin b’mod ġenerali, u b’modpartikolari fl-Istati Uniti. Minħabba l-livell sinifikanti ta’ ftuħ tal-biċċa l-kbira ta’ l-ekonomijifil-pajjiżi żviluppati u l-ammont sostanzjali ta’ kummerċ u investiment barrani li jiġi mill-Istati Uniti, it-tnaqqis fl-ekonomija ta’ l-Istati Uniti ħalla effetti fuq il-biċċa l-kbira ta’ l-ekonomiji żviluppati madwar id-dinja.- Tnaqqis fil-valur tas-suq ta’ l-ishma: It-tnaqqis fit-tkabbir ekonomiku kellu effettinegattivi fuq is-suq ta’ l-ishma, l-aktar minħabba nuqqas ta’ kunfidenza min-naħa ta’ l-investituri. Is-swieq ta’ l-ishma b’hekk ħadu daqqa ta’ ħarta, bi tnaqqis fil-prezzijiet ta’ishma u fil-ġid ta’ l-azzjonisti ta’ kumpaniji kbar ikkwotati fuq il-boroż ta’ l-ishma stabbiliti.- Tnaqqis fil-qligħ tal-Kumpaniji: Il-pressjoni fuq it-tkabbir ekonomiku naqqset il-bejgħtotali tal-kumpaniji, u wasslet għal telf ta’ qligħ u żieda fil-pressjonjiet kompetittivi.- Tnaqqis fil-pass tar-Ristrutturar tal-Kumpaniji: Hekk kif jinsabu b’futur inċertquddiemhom, ħafna kumpaniji madwar id-dinja adottaw strateġija difensiva bl-objettiv lijiddefendu s-sehem eżistenti tagħhom fis-suq aktar milli jespandu fi swieq ġodda.- Tnaqqis ġenerali f’Attivitajiet ta’ Amalgamazzjoni u Akkwisti ta’ Kumpaniji: Il-biċċal-kbira ta’ l-investiment dirett barrani jiġi żviluppat permezz ta’ attivitajiet ta’amalgamazzjoni u akkwisti ta’ kumpaniji. L-għadd ta’ Amalgamazzjonijiet u Akkwistinaqas minn 7,894 fis-sena 2000 għal 4,493 fl-2002 u l-valur medju tagħhom naqassostanzjalment minn 145 miljun dollaru Amerikan fl-2002 għal 82 miljun dollaruAmerikan fl-2002. Ir-Rapport dwar l-Investiment Dinji ibassar preferenza fit-tkabbirpermezz ta’ Investimenti tat-tip Greenfield għall-kuntrarju ta’ dawk Brown Field. Din hijaopportunità tajba għal Malta billi l-biċċa l-kbira ta’ l-IDB li jiġi lejn din il-gżira huwainvestiment tat-tip Greenfield.- Bidla fit-Tendenzi Settorjali: Matul l-2002, id-dħul ta’ investiment fis-setturi talmanifatturau s-servizzi naqas waqt li żdied fir-rigward tas-settur primarju; madanakollu,is-servizzi ser jibqgħu l-akbar servizz għal dħul ta’ IDB, waqt li l-industrija tattelekomunikazzjonigħandha l-akbar potenzjal ta’ tkabbir.- Tnaqqis fl-IDB: It-tnaqqis fl-IDB dinji kien ikkawżat l-aktar minħabba tnaqqisf’komponenti ta’ ishma azzjonarji u self bejn kumpaniji aktar milli tnaqqis fi qligħ investitmill-ġdid.01.1.2 Il-Globalizzazzjoni u l-Formazzjoni ta’ Blokok MassiviMatul dawn l-aħħar mitt sena, id-dinja rat il-fenomenu inevitabbli tal-Globalizzazzjoni li, tajjeb jewħażin, qed tittrasforma d-dinja f’suq globali. Il-globalizzazzjoni ġiet iffaċilitata wkoll minn għadd ta’ftehim u sħubijiet internazzjonali bħan-Nazzjonijiet Uniti, l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (irrondaDOHA ġdida), il-Ftehim ta’ Kummerċ Ħieles ta’ l-Amerika ta’ Fuq, l-Unjoni Ewropea, l-iżviluppeventwali tar-Reġjun Ewro-Mediterran fejn qed tiġi kkontemplata l-liberalizzazzjoni tal-kummerċ uStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 16

osta sħubijiet globali oħrajn li qed jiġu ffurmati u qed ifasslu mill-ġdid il-fruntjieri ġeografiċi tad-dinja.Għalkemm għandha d-difetti tagħha, il-Globalizzazzjoni żiedet l-opportunitajiet għall-kummerċ dinji u l-investiment. Is-sejbiet tar-Rapport dwar l-Investiment Dinji juru illi:1 Fl-2002, il-valur dinji ta’ ishma ta’ IDB kien ta’ 7.1 triljun dollaru Amerikan, żieda ta’ aktar minngħaxar darbiet mill-1980 ‘il hawn;2 Fl-2002, il-valur miżjud ta’ affiljati barranin, li ġie stmat għal 3.4 triljun dollaru Amerikan,ammonta għal madwar għaxra fil-mija tal-PGD dinji;3 L-impjieg ta’ Affiljati Barranin laħaq stima ta’ 53 miljun ħaddiem fl-2002, darbtejn u nofs aktarmin-numru fl-1982;4 Id-Dinja Żviluppata għandha żewġ terzi ta’ l-ishma f’IDB ‘il ġewwa waqt li għandha disgħin filmijata’ l-ishma f’investiment ‘il barra, li juri d-diżugwaljanza intrinsika reġjonali fost innazzjonijiet;5 IDB li joriġina minn pajjiżi li qed jiżviluppaw irrappreżenta 11% ta’ l-ishma globali ta’ IDB ‘ilbarra;6 Il-konċentrazzjoni ta’ IDB fi ħdan it-Triad (l-Istati Uniti, l-UE u l-Ġappun) baqgħet għolja b’ratata’ madwar 80% għall-ishma dinjin ta’ investiment ‘il barra u 50-60% għall-ishma dinjin ta’investiment ‘il ġewwa.7 Id-dħul ta’ IDB f’pajjiżi żviluppati waqa’ b’25% minn 490 biljun dollaru Amerikan fl-2002 għal367 biljun dollaru Amerikan fl-2003;8 Il-flussi lejn pajjiżi li qed jiżviluppaw, min-naħa l-oħra, żdiedu b’9% minn 158 biljun dollaruAmerikan fl-2002 għal 172 biljun dollaru Amerikan fl-2003;9 Wara sena rekord fl-2002, meta d-dħul ta’ IDB laħaq iċ-ċifra ta’ 31 biljun dollaru Amerikan fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant, dan naqas drastikament għal 21 biljun dollaru Amerikan fl-2003,ekwivalenti għal tnaqqis ta’ 32% matul is-sena 2002;10 Id-dħul ta’ investiment fit-tmien pajjiżi li daħlu fl-UE naqas minn 23 biljun dollaru Amerikangħal 11-il biljun dollaru Amerikan, jiġifieri tnaqqis ta’ 52%;11 Matul il-perjodu 2000 – 2003, it-tnaqqis fid-dħul ta’ IDB segwa l-istess tendenza bħal dik ta’ l-investiment ġenerali fil-biċċa l-kbira tal-pajjiżi fid-dinja;12 Għalkemm Malta ġiet ikklassifikata fil-81 post tal-klassifika ta’ l-Indiċi tal-Prestazzjoni ta’ IDB ‘ilĠewwa, hija qabżet lil pajjiżi bħall-Iżlanda (89 post), in-Norveġja (108 post) u l-Indja (114post) għall-perjodu bejn l-2001 u l-2003 (skond ir-Rapport dwar l-Investiment Dinji – UNCTAD2004);13 Malta kienet wieħed mill-pajjiżi li mar l-aktar lura fil-klassifikazzjoni tal-Prestazzjoni ta’ IDB ‘ilĠewwa. Dan minħabba illi billi l-PGD tagħha huwa ferm żgħir meta mqabbel ma’destinazzjonijiet oħrajn, bidla żgħira fl-Investiment Dirett Barrani tista’ toħloq bidliet kbar flindiċi;14 Il-pajjiżi li kklassifikaw minn ta’ fuq nett fl-Indiċi tal-Prestazzjoni ta’ IDB ‘il Ġewwa għall-perjodu2001 – 2003 kienu l-Lussemburgu/Belġju, Brunej Darussalam, Ażerbajġan, l-Irlanda, Angola,Singapor, il-Gambja, il-Każakstan, Ħong Kong/Ċina u l-Estonja.15 Il-pajjiżi li kklassifikaw minn ta’ fuq nett fl-indiċi ta’ IDB potenzjali ‘il ġewwa matul il-perjodu1988 – 2002 kienu l-Istati Uniti, in-Norveġja, ir-Renju Unit, Singapor, il-Kanada, il-Belġju/Lussemburgu, l-Irlanda, Qatar, il-Ġermanja u l-Iżvezja.Minħabba li l-ogħla konċentrazzjoni ta’ kummerċ dinji u investiment tinsab fir-reġjun Triad, jista’jagħmel sens illi Malta tiffoka l-isforzi tagħha fuq dawn ir-reġjuni.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 17

01.1.3 Prospetti GlobaliIr-Rapport dwar l-Investiment Dinji jbassar illi x-xejriet ta’ l-Investiment Dirett Barrani aktarx li jerġgħujinqelbu u jerġgħu jaqbdu t-triq ‘il fuq. Madanakollu, minħabba kompetizzjoni feroċi l-KorporazzjonijietTranżnazzjonali (TNCs) ser ikunu mġiegħla jinvestu fi swieq ġodda u jfittxu aċċess għal riżorsi bispejjeż baxxi. Iċ-Ċina u l-Indja weħidhom, li huma pajjiżi li qed jiżviluppaw bl-akbar popolazzjoni humamistennija li ser jikbru bir-rati ta’ 7.5% u 5.1% matul is-sentejn li ġejjin (sors IMF). Dan ma jawguraxtajjeb għall-ekonomija Maltija b’mod ġenerali billi din ta’ l-aħħar qed tiffaċċja problemi ta’ żieda flispejjeżfuq pagi u nuqqas ta’ riżorsi ta’ ilma.Il-prospetti ta’ tkabbir ivarjaw ħafna skond l-industrija. Per eżempju, ir-Rapport dwar l-Investiment Dinjijbassar futur pożittiv għall-prodotti farmaċewtiċi, elettriċi u semi-conductors għall-konsumatur, iżdaprospetti inqas pożittivi għas-setturi tal-karrozzi, metalli, makkinarju u ajruspazju. Ta’ min wieħedjinnota l-fatt illi hemm preżenza sostanzjali ta’ kumpaniji involuti fl-industrija tal-metalli u tal-makkinarjuf’Malta, u jistgħu jinħassu xi riperkussjonijiet f’dawn l-oqsma minħabba xejriet internazzjonali. Is-setturital-farmaċewtiċi, l-elettronika u s-semi-conductors kollha huma swieq li qed jikbru f’Malta u l-prospettitagħhom jidhru pożittivi.Fuq nota pożittiva, is-setturi tat-Turiżmu u tat-Telekomunikazzjoni huma mistennija li jmexxu l-irkuprufl-attività ekonomika dinjija fis-snin li ġejjin. Iż-żieda fil-ħin ta’ mistrieħ, titjib fil-livelli ta’ l-għixien u titjibfil-mezzi tat-trasport ikkontribwew bil-kbir għaż-żieda fil-popolarità tat-Turiżmu. Min-naħa l-oħra,konverġenza akbar bejn it-Teknoloġija ta’ l-Informatika u t-Tagħmir tal-Komunikazzjoni għamlet is-Settur tat-Telekomunikazzjonijiet suq lukrattiv li probabbilment għadu fl-istadju ta’ tkabbir taċ-ċiklu talħajjaindustrijali tiegħu. It-turiżmu huwa u ser jibqa’ pilastru b’saħħtu ta’ l-ekonomija Maltija, ugħalhekk spinta f’dan is-settur aktarx li tagħti benefiċċji ekonomiċi sostanzjali għall-pajjiż kollu. Għarrigwardtat-Telekomunikazzjonijiet, dan is-settur għadu fi stadju ta’ evoluzzjoni f’Malta fejn is-suqinfetaħ biss f’dawn l-aħħar ftit snin.Meta wieħed iqis is-settur tas-servizzi, il-prospetti għall-proprjetà immobbli, servizzi ta’ negozju,servizzi finanzjarji u bejgħ bl-imnut huma pożittivi. Fil-konfront ta’ l-ispejjeż fuq pagi li qegħdin dejjemjiżdiedu, Malta m’għandha ebda għażla oħra għajr li toffri servizzi li jiġġeneraw valur miżjud għolib’mod illi tattira industriji li jibbażaw fuq il-ħila u l-flessibiltà u mhux fuq pagi baxxi.Ta’ min wieħed jinnota wkoll illi stħarriġ li sar min-Nazzjonijiet Uniti fost Aġenziji tal-Promozzjoni ta’ l-Investiment juri illi l-investiment Greenfield ser isir aktar importanti bħala mod ta’ dħul f’reġjuni oħrajnb’mod speċjali f’pajjiżi li qed jiżviluppaw u fl-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant. Malta għandha tgawdi minndan billi l-opportunitajiet ewlenin ta’ investiment f’din il-gżira joriġinaw l-aktar minn investimentGreenfield. Barraminhekk, huwa evidenti wkoll illi l-Linji Politiċi tal-Gvern permezz tal-fenomenu tal-Globalizzazzjoni saru aktar miftuħa, u jinvolvu aktar inċentivi u strateġiji ta’ promozzjoni ffukati.01.2. Tendenzi Internazzjonali u Prospetti fil-Kummerċ DinjiMinkejja l-firxa tal-globalizzazzjoni, l-espansjoni fil-kummerċ ta’ merkanzija fl-2002 kienet limitata għal3% f’termini reali, nofs biss tar-rata osservata fis-snin 90. Il-gwerra fl-Iraq u l-avvenimenti tal-11 ta’Settembru kienu biss parti mill-kaġun. Tnaqqis fit-tkabbir ekonomiku fl-Istati Uniti flimkien ma’ żieda flimportazzjonijietu tnaqqis fl-esportazzjonijiet mill-Istati Uniti wasslet għal defiċit record fil-kummerċ ul-kont kurrenti, b’dan ta’ l-aħħar ekwivalenti għal 5% tal-PGD tagħha. B’reazzjoni għal żidiet flimportazzjonijietfl-Istati Uniti, il-muniti ta’ l-Ewropa tal-Lvant żdiedu fil-valur b’6% fuq bażi medjaannwali kontra d-dollaru fl-2002 u b’hekk komplew jaggravaw l-effett fuq il-bilanċ tal-kont kurrenti.Min-naħa l-oħra, l-espansjoni fil-kummerċ taċ-Ċina baqgħet impressjonanti. Fis-snin 90, it-tkabbir filkummerċtaċ-Ċina kien tlett darbiet aktar mgħaġġel mill-kummerċ dinji u bejn l-2000 u l-2002, l-esportazzjonijiet u l-importazzjonijiet tagħha żdiedu bi 30% waqt li l-kummerċ dinji staġna. Iċ-Ċinatipprometti li ser tkun ekonomija emerġenti li, għalkemm tiffaċċja qagħda politika instabbli, permezz ta’l-enormità tal-popolazzjoni tagħha u pagi baxxi hija tipprovdi lill-investituri bażi attraenti fejn jistgħujespandu s-suq tagħhom internament ġewwa ċ-Ċina u anki esternament permezz ta’ attivitajiet ta’esportazzjoni.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 18

Il-produzzjoni ta’ merkanzija dinjija hija stmata li żdiedet b’kemmxejn inqas minn 1% fl-2002. It-tlettsetturi, l-Agrikoltura, il-Manifattura u l-Minjieri rreġistraw tkabbir pożittiv għalkemm moderat filproduzzjoni.Wara li tajna ħarsa ġenerali lejn il-kummerċ dinji skond Statistiċi Internazzjonali tal-Kummerċ kifmiġbura mill-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ, issa ser inħarsu lejn il-prestazzjoni kummerċjali fuqlivell internazzjonali ta’ għadd ta’ setturi li kellhom tkabbir sinifikanti matul il-perjodu 2000 – 2002.• Kimiċi: Għat-tieni sena konsekuttiva, il-kimiċi kisbu l-aħjar riżultati fil-kummerċ dinji ta’merkanzija. L-esportazzjonijiet dinjin f’din il-kategorija ta’ prodotti żdiedu b’10%. F’dan irrigward,hemm żewġ tendenzi fl-iżvilupp tal-kimiċi li huma ta’ importanza:- It-tisħiħ fil-kummerċ ta’ kimiċi f’dawn l-aħħar snin jista’ jiġi attribwit l-aktar għallespansjonib’pass imgħaġġel fil-kummerċ ta’ prodotti farmaċewtiċi;- L-Istati Uniti rreġistrat defiċit fil-kummerċ fis-settur tal-kimiċi għall-ewwel darba mit-Tieni Gwerra Dinjija.• Karrozzi, Ħadid u Azzar: L-esportazzjonijiet dinjin ta’ prodotti tal-karrozzi ibbenefikaw minnżieda fil-produzzjoni/domanda globali għall-karrozzi. Taħlita ta’ fatturi, inklużi l-liberalizzazzjonital-kummerċ, li wasslet għal prezzijiet orħos tal-karrozzi, żieda fd-dħul ta’ investiment direttbarrani fis-settur tal-karrozzi u domanda domestika b’saħħitha, wasslet għal żieda qawwija flimportazzjonijietta’ prodotti tal-karrozzi fiċ-Ċina fl-2002. Għalkemm il-kummerċ dinji fil-ħadid ul-azzar irkupra b’7% fl-2002, dan ma pattiex għal kollox għat-tnaqqis fis-sena ta’ qabel.Karatteristika ewlenija tal-kummerċ globali fl-azzar fl-2002 kienet is-saħħa taż-żieda flimportazzjonita’ azzar miċ-Ċina. L-importazzjoni ta’ azzar fiċ-Ċina żdied b’27% għal 13.6biljun dollaru Amerika u ammonat għal 9% ta’ l-importazzjoni ta’ azzar fid-dinja.• Ilbies: Fl-2002, il-Kummerċ Internazzjonali fl-ilbies kompla bl-espansjoni tiegħu tat-tieni nofstas-snin 1990 kważi b’ 4%. It-tlett importaturi ewlenin ta’ l-ilbies, l-Ewropa tal-Lvant, l-IstatiUniti u l-Ġappun irreġistraw tendenzi differenti:- fl-UE l-importazzjoni ta’ lbies żdiedet b’5%;- fil-Ġappun l-importazzjoni ta’ ilbies naqset b’8%;- fl-Istati Uniti l-importazzjoni ta’ lbies staġna.• Telekommunikazzjonijiet: Il-kollass ta’ l-espansjoni rapida fl-industrija globali tat-teknoloġijata’ l-informazzjoni u l-komunikazzjoni kompliet tnaqqas il-flussi ta’ kummerċ internazzjonalif’apparat ta’ l-uffiċċji u tat-telekomunikazzjonijiet. L-esportazzjoni ta’ apparat ta’ l-uffiċċji u tattelekomunikazzjonijiet,li kienet il-kategorija ta’ prodotti l-aktar dinamika fil-kummerċ dinji ta’merkanzija fis-snin 90, staġnat għal kważi 840 biljun dollaru Amerikan fl-2002. Iċ-Ċinastabbilixxiet ruħha bħala l-akbar produttriċi u konsumatriċi ta’ prodotti elettroniċi fost l-ekonomiji li qed jiżviluppaw. L-esportazzjoni tagħha ta’ apparat ta’ l-uffiċċji u tattelekomunikazzjonijietżdiedet b’45% għal 75 biljun dollaru Amerikan waqt li l-importazzjonijiettagħha żdiedu b’terz għal 66 biljun dollaru Amerikan.01.3 Analiżi ReġjonaliWara li tajna ħarsa ġenerali lejn it-tendenzi fil-Kummerċ Internazzjonali u l-Investiment Dirett Barrani,l-analiżi li ġejja tħares aktar fil-fond lejn il-prestazzjoni fuq livell reġjonali.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 19

01.3.1 Pajjiżi li Qed JiżviluppawL-AfrikaĦafna pajjiżi Afrikani żammew jew żiedu marġinalment l-influssi ta’ IDB tagħhom fl-2002. Ilkaratteristikal-aktar notevoli tat-tnaqqis ta’ IDB fl-Afrika fl-2002 kienet id-daqs tagħha (41%), li partisostanzjali minnha kienet marbuta man-nuqqas ta’ attivitajiet kbar ta’ amalgamazzjonijiet u akkwistimeta mqabbla ma’ dawk li seħħu fl-2001. It-tnaqqis jirrifletti wkoll tnaqqis f’investiment ‘il barra millpajjiżiewlenin li jagħmlu IDB fl-Afrika.Minkejja dan it-tnaqqis, 30 pajjiż mit-53 pajjiż ta’ l-Afrika attiraw influssi ogħla fl-2002 milli fl-2001, l-aktar minħabba IDB Greenfield b’mod speċjali fis-settur taż-żejt u fuq livell aktar baxx fis-settur ta’ l-apparat. F’xi pajjiżi, il-manifattura attirat ferm aktar IDB mir-riżorsi naturali, bħal fl-Afrika t’Isfel.L-industrija tal-karrozzi fl-Afrika t’Isfel tħaddem madwar 300,000 ruħ u hija t-tielet l-akbar industrija. Il-Kumpaniji ta’ l-Afrika t’Isfel tradizzjonalment investew barra l-pajjiż f’minjieri u birreriji, l-aktar fir-reġjun,iżda xi wħud investew ukoll fit-telekomunikazzjonijiet fl-2002.It-tkabbir ekonomiku ta’ l-Afrika fl-2002 ta’ 2.7% baqa’ taħt dak li kien mistenni u biss marġinalment ‘ilfuq mit-tkabbir fil-popolazzjoni tagħha. L-ekonomija ta’ l-Afrika t’Isfel, li tirrappreżenta aktar minn terztal-produzzjoni tar-reġjun, kibret b’pass aktar imgħaġġel mill-medja reġjonali. L-istatistika proviżorjatal-kummerċ għall-2002 tindika espansjoni moderata tal-kummerċ ta’ merkanzija u servizzikummerċjali fl-Afrika. Il-prezzijiet għar-riżorsi prinċipali ta’ l-Afrika ma rreġistraw ebda żviluppi uniformi.Analiżi sistematika ta’ l-esportazzjonijiet ta’ merkanzija ta’ l-Afrika skond il-prodott tindika illi l-esportazzjoni ta’ prodotti agrikoli żdiedet b’9% għal 22.1 biljun dollaru Amerikan fl-2002. Il-prodottiagrikoli, li jammontaw għal 16% ta’ l-esportazzjoni totali ta’ merkanzija skond ir-reġjun, żdiedu b’modsinifikanti għall-Ewropa tal-Lvant u l-Amerka ta’ Fuq. L-iżviluppi ta’ l-esportazzjonijiet ta’ merkanzija ta’l-Afrika skond ir-reġjun varjaw sew fl-2002. It-tbaħħir lejn l-Ewropa tal-Lvant naqas bi ftit waqt li daklejn l-Amerka ta’ Fuq staġna.L-Ażja u l-PaċifikuL-Ażja hija waħda mill-aktar reġjuni li qed tilliberalizza b’pass imgħaġġel, fost ir-reġjuni kollha lijippruvaw jattiraw IDB, u dan billi hija l-aktar reġjun li qed jagħmel bidliet fil-politika nazzjonalif’direzzjoni favorevoli għall-investituri. Minkejja dan, il-flussi ta’ IDB naqsu għat-tieni sena konsekuttivaminn 107 biljun dollaru Amerikan fl-2001, għal 95 biljun dollaru Amerikan fl-2002. Il-flussi ta’ IDBkomplew ikunu kkonċentrati fl-Indja, iċ-Ċina, Ħong Kong u Singapor. Il-flussi ta’ IDB lejn iċ-Ċinażdiedu bi 13% fl-2002, għal 53 biljun dollaru Amerikan, rekord ġdid li jsaħħaħ il-pożizzjoni taċ-Ċinabħala l-aktar pajjiż li jirċievi IDB fost il-pajjiżi li qed jiżviluppaw. Is-suq domestiku kbir taċ-Ċina, ittkabbirekonomiku b’saħħtu, iż-żieda fil-kompetittività ta’ l-esportazzjonijiet u l-aċċess għad-WTOkollha żiedu l-interess ta’ l-investituri biex jibdew joperaw f’din l-ekonomija. L-ewwel għaxar ekonomijiriċevituri ħadu 93% ta’ l-influssi totali tar-reġjun fl-2002.Il-flussi ta’ IDB lejn l-Indja żdiedu għal 3.4 biljun dolaru Amerikan, biex b’hekk baqgħet l-akbarriċevitriċi fl-Ażja t’Isfel. Il-potenzjal tas-suq ta’ dan il-pajjiż, it-titjib fil-prestazzjoni ekonomika, iż-żiedafil-kompetittività ta’ l-IT u l-impatt tal-liberalizzazzjoni reċenti huma fatturi li jattiraw aktar IDB lejn ilpajjiż.Iċ-Ċina u l-Indja huma l-ġganti tad-dinja li qed tiżviluppa. It-tnejn għandhom rati pożittivi ta’ tkabbirekonomiku. Iżda hemm differenzi ekonomiċi sinifikanti fil-prestazzjoni tagħhom għal dak li jirrigwardal-IDB:• L-IDB ikkontribwixxa għat-tkabbir b’pass imgħaġġel ta’ l-esportazzjonijiet ta’ merkanzija taċ-Ċina b’rata annwali ta’ 15%;• Fl-Indja, min-naħa l-oħra, l-IDB kellu rwol ferm inqas importanti fit-tkabbir ta’ l-esportazzjonijietta’ l-Indja, ħlief fis-settur ta’ l-IT. L-IDB fil-manifattura Indjana kienet u tibqa’ orjentata lejn issuqdomestiku.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 20

Il-kummerċ ta’ l-ekonomiji li jinsabu fi stadju ta’ tranżizzjoni, żdiedu b’rati fl-għexieren kemm għallesportazzjonijietkif ukoll għall-importazzjonijiet (merkanzija u servizzi kummerċjali). L-importazzjonita’ merkanzija mill-pajjiżi ta’ tranżizzjoni żdiedu f’termini reali b’aktar minn 10% fl-2002. Madanakollu,ir-rata ta’ espansjoni ta’ gruppi ta’ prodotti ewlenin fl-esportazzjonijiet ta’ merkanzija ta’ l-ekonomiji lijinsabu fi stat ta’ tranżizzjoni varjaw b’mod kuntrastanti.• L-esportazzjonijiet ta’ prodotti tal-minjieri rkupraw b’5%;• Dawk ta’ prodotti manifatturati u agrikoli żdiedu b’aktar minn 10%.Fl-2002, l-Ażja rreġistrat l-aktar irkupru b’saħħtu ta’ merkanzia fir-reġjuni kollha, u kważi pattiet għattnaqqisdrastiku fl-esportazzjonijiet u l-importazzjoni fis-sena ta’ qabel.L-Amerika Latina u l-KaribewL-influssi ta’ IDB naqsu fl-2002 għat-tielet sena konsekuttiva, hekk kif waqgħu b’terz għal 56 biljundollaru Amerikan, l-inqas mill-1996 ‘il hawn. Minn perspettiva settorjali, it-tnaqqis ikkonċentra fuqservizzi, speċjalment fil-pajjiżi ta’ l-Amerka t’Isfel fejn ġew attirati l-korporazzjonijiet tranżnazzjonali.Minn perspettiva ġeografika, it-tnaqqis fl-IDB kien ikkonċentrat fl-Arġentina, il-Brażil u ċ-Ċile fejn l-IDBf’servizzi kien aktar importanti.L-akbar pajjiż riċevitur fl-2002 kien il-Brażil, u warajh il-Messiku. Min-naħa l-oħra, l-inizjattivi ta’pprivatizzar ġew posposti jew ikkanċellati minħabba nuqqas ta’ appoġġ politiku jew oppożizzjonidiretta bħal fl-Ekwador. Fil-każ tal-Messiku, intilfu aktar minn 200,000 xogħol fl-industriji talmakwiladorafis-snin 2000 – 2001, b’ebda irkupru minn dan it-telf fl-2002.F’dan ir-reġjun, ir-Rapport dwar l-Investiment Dinji jipprevedi illi l-korporazzjonijiet tranżnazzjonali serikomplu jiġu attirati minn riżorsi naturali, speċjalment jekk il-prezzijiet taż-żejt jibqgħu għoljin.Barraminhekk, l-IDB li jfittex effiċjenza fil-Messiku u l-baċir tal-Karibew aktarx li ser jibqgħu fuq l-istesslivell. Minħabba kompetizzjoni aktar iebsa miċ-Ċina u postijiet oħra, il-biċċa l-kbira tal-manifattura lihija bbażata ħafna fuq ix-xogħol għandha futur inċert fil-Messiku u fil-Karibew. Il-programm ta’investiment ta’ teknoloġija avvanzata taċ-Ċile jimmira lejn l-industrija u s-servizzi tas-softwer li jużaw l-IT b’mod intensiv bħal Ċentri tat-Telefonati, Ċentri ta’ Appoġġ, Servizzi Maqsuma u back offices.F’dan ir-rigward, l-isforzi potenzjali ta’ Malta biex timmira lejn dawn l-industriji għandhom jiġukkunsidrati fil-kuntest ta’ pajjiżi oħrajn bħaċ-Ċile li diġà għandhom suq stabbilit, b’livell adegwat ta’kapaċità teknika, u bi spejjeż ferm orħos minn dawk ta’ Malta.Fl-2002 madanakollu, l-ekonomija ta’ l-Amerika Latina rreġistrat l-agħar prestazzjoni tagħha għal aktarminn għaxar snin. L-importazzjoni ta’ merkanzija u l-kummerċ f’servizzi kummerċjali naqsudrastikament, b’mod li kien ilna ma naraw minn żmien il-kriżi tad-dejn fl-1982/83. Aktar minn nofs l-esportazzjonijiet ta’ servizzi kummerċjali ta’ l-Amerika Latina huma dħul mill-ivjaġġar, l-ogħla sehemfost ir-reġjuni kollha. It-tnaqqis fit-turiżmu globali fl-2002 b’hekk naqqas il-potenzjal ta’ esportazzjonitas-servizzi ta’ l-Amerika Latina.L-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant (EĊL)Meta nħarsu lejn dan ir-reġjun, l-influssi ta’ IDB laħqu rekord ġdid ta’ 29 biljun dollaru Amerikan, li qedikompli jiżdied f’9 pajjiżi u jonqos fl-10 l-oħrajn. Il-kumpaniji f’bosta pajjiżi ta’ l-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant (EĊL) urew tendenza ta’ tnaqqis ta’ attivitajiet ibbażati fuq xogħol mhux tas-sengħa u l-espansjoni ta’ attivitajiet b’valur miżjud għoli. Dan ifisser illi dawn il-pajjiżi għandhom joffrukompetizzjoni b’saħħitha għal Malta bħala bażi ta’ investiment billi dawn id-destinazzjonijiet qedjimmiraw lejn attivitajiet ta’ valur miżjud għoli.L-istabilità ta’ l-influssi ta’ IDB fl-2001 – 2002 jistgħu jiġu attribwiti parzjalment għall-impatt pożittiv tattkabbirantiċipat ta’ l-UE fuq l-investiment. Amalgamazzjonijiet u akkwisti transkonfinali, kemm dawkrelatati ma privatizzazzjoni u oħrajn, kienu importanti għall-influssi ta’ l-EĊL fl-2002. L-industrija talkarrozzifl-EĊL, li rċeviet ammont sostanzjali ta’ IDB, għadha qed tikber. Min-naħa l-oħra, l-industrijata’ l-elettronika fl-EĊL, kemm lokali u barranija, qed tiffaċċja problemi ta’ kapaċità żejda globali,domanda batuta u kompetizzjoni fil-prezzijiet mill-Ażja tal-Lvant, b’mod speċjali miċ-Ċina;Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 21

Fil-pajjiżi ta’ dħul medju bħar-Repubblika Ċeka, l-Ungerija, il-Polonja, l-Islovenja u l-Islovakkja, l-IDB ‘ilġewwa huwa mmirat lejn ċentri loġistiċi u riċerka u żvilupp. Iċ-ċaqliqa lejn IDB ibbażat fuq ħaddiemab’ħiliet aktar avvanzati jagħmel lill-pajjiżi li daħlu fl-UE kompetituri diretti ma’ pajjiżi emerġenti oħrajninkluża Malta.Għadd dejjem akbar ta’ proġetti Greenfield jista’ jindika illi dawn il-proġetti jistgħu ta’ mill-inqasjikkumpensaw parzjalment għat-tmiem ta’ influssi ta’ IDB relatati mal-privatizzazzjoni. In-numru li qedjiżdied ta’ proġetti ta’ IDB Greenfield imħabbra fl-2003 huwa indikazzjoni oħra ta’ rkupru possibbli.Madanakollu, għandu jiġi osservat illi s-sostenibbiltà ta’ influssi ta’ IDB ogħla minn dawk fis-sninpreċedenti tiddependi fuq kif il-Federazzjoni Russa tattira IDB, fuq il-bażi tal-firxa wiesgħa tal-vantaġġikompetittivi tagħha. Il-Federazzjoni Russa għandha potenzjal kbir mhux żviluppat ta’ riżorsi naturali.Irċeviet ukoll investimenti li jfittxu swieq ġodda, b’mod speċjali fis-setturi ta’ l-ikel, xorb, tabakk utelekomunikazzjonijiet. L-iskop għal dan l-investiment kien illimitat mil-livell baxx tas-saħħa ta’ xiri talpopolazzjoniRussa.Hekk kif jirsistu għal kompetittività internazzjonali taħt sħubija fl-UE, xi pajjiżi li ser jissieħbu qedibaxxu r-rati tagħhom ta’ taxxi fuq il-kumpaniji. Sa l-2004, dawn it-taxxi ser ikunu sostanzjalment taħtil-medja tal-membri preżenti ta’ l-UE, għalkemm xorta waħda ogħla minn dawk ta’ xi pajjiżi li jiġbdu l-aktar IDB bħall-Irlanda.L-Istati Membri l-ġodda ta’ l-UE jistgħu jsiru s-sorsi ewlenin ta’ assi bbażati fuq il-ħila, hekk kifjgħaqqdu l-edukazzjoni avvanzata tagħhom ma’ spejjeż ta’ produzzjoni kompetittivi. It-twettiq talpotenzjalta’ IDB li jfittex riżorsi naturali jiddependi fuq ir-rieda tal-gvernijiet li jħallu lill-barranin ikunuproprjetarji ta’ riżorsi naturali. Għal investimenti li jfittxu swieq ġodda, il-prospetti jiddependu l-aktarfuq il-ħeffa ta’ l-irkupru ekonomiku fil-Federazzjoni Russa u ż-żieda fi dħul disponibbli. Għal IDB lijfittex l-effiċjenza, il-Federazzjoni Russa għandha l-akbar potenzjal mhux żviluppat. Bil-kapaċitajiettekniċi tagħha u l-forza tax-xogħol kapaċi, tista’ ssir ċentru ewlieni internazzjonali ta’ l-inġinerija.Pajjiżi ŻviluppatiL-influssi ta’ IDB lejn pajjiżi żviluppati fl-2002 naqsu bi 22% għal 460 biljun dollaru Amerikan fl-2001.B’mod partikolari, ir-Renju Unit u l-Istati Uniti rrappreżentaw nofs it-tnaqqis fil-pajjiżi b’influssi mnaqqsafl-2002. L-irkupru bil-mod ta’ l-Istati Uniti u ta’ ekonomiji oħrajn li jirċievu l-investiment affettwa l-prospetti ta’ qligħ, b’hekk illi il-kumpaniji saru aktar kawti dwar l-IDB, speċjalment tat-tip li jfittex swieqġodda. Is-self bejn kumpaniji naqas drastikament f’bosta pajjiżi mid-19-il pajjiż li jirrapportaw IDB ‘ilġewwa. L-IDB mill-UE lejn l-Istati Uniti waqa’ sew, b’inqas amalgamazzjonijiet u akkwistitranskonfinali. Is-sorsi ewlenin ta’ IDB fl-Istati Uniti fl-2002 kienu Franza, ir-Renju Unit, il-Ġappun u l-Awstralja. L-akbar tnaqqis fl-Istati Uniti seħħu fis-setturi tas-servizzi finanzjarji kif ukoll f’servizzi relatatimal-kompjuters u kimiċi.Min-naħa l-oħra, l-influssi f’pajjiżi żviluppati oħrajn ma kienux ugwali. Fil-Ġappun, l-influssi ta’ IDBżdiedu (b’50%) l-aktar minħabba l-akkwisti ta’ kumpaniji finanzjarji Ġappuniżi minn kumpanijiAmerikani. L-influssi mill-UE kważi rduppjaw, l-aktar fis-settur tal-karrozzi u tas-servizzi finanzjarji. Ilflussi‘l barra ta’ 8 minn 25 pajjiż żdiedu hekk kif in-Norveġja, l-Iżvezja u l-Awstrija rreġistraw l-akbarżidiet. Il-kumpaniji ta’ l-UE kienu qed jinvestu aktar fl-EĊL u fiċ-Ċina bħal ma għamlu kumpaniji minnpajjiżi żviluppati oħrajn bħall-Iżvizzera. Il-biċċa l-kbira ta’ l-investiment ‘il barra mill-UE kien fis-setturtas-servizzi. Għalkemm l-IDB ‘il barra f’attivitajiet ta’ manifattura bbażati fuq il-ħila (karrozzi,farmaċewtiċi) kien qed jiżdied f’bosta pajjiżi, b’mod ġenerali naqas fil-manifattura minħabba prospettita’ tkabbir dgħajfin u marġni ta’ qligħ baxxi.Fir-rigward tal-kummerċ, il-valuri ta’ kummerċ ta’ merkanzija u servizzi ta’ l-Ewropa tal-Lvantinżammu, fuq medda ta’ żmien qasir l-aktar minħabba l-effetti fuq il-prezzijiet ikkawżati minħabba s-saħħa ta’ l-ewro u muniti oħrajn fil-konfront tad-Dollaru Amerikan. L-esportazzjonijiet u l-importazzjonijiet ta’ servizzi kummerċjali ta’ l-Ewropa tal-Lvant żdiedu b‘9%. Alternattivament, l-esportazzjonijiet ta’ merkanzija skond il-grupp ta’ prodotti rreġistraw żvilupp mhux tas-soltu fl-2002b’żieda fil-valur ta’ l-esportazzjoni ta’ prodotti agrikoli ta’ kważi 7%.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 22

Ir-rata baxxa ta’ tkabbir fl-Ewropa tal-Lvant hija dovuta għad-dgħjufija tad-domanda domestika privata.L-investiment privat u l-konsum kważi staġnaw fiż-żona ta’ l-ewro u l-linji politiċi fiskali ta’ espansjoniwasslu għal defiċit akbar fis-settur pubbliku iżda ma rnexxilhomx jirkupraw il-kunfidenza ta’ l-investituriu l-konsumaturi. Il-kummerċ ta’ merkanzija ta’ l-Ewropa tal-Lvant ma’ ekonomiji li jinsabu fi stadju ta’tranżizzjoni kien għal darb’oħra il-komponent reġjonali l-aktar dinamiku ta’ l-esportazzjonijiet u l-importazzjoijiet tiegħu b’espansjoni b’rati fl-għexieren. Għalkemm l-esportazzjonijiet ta’ merkanzija ta’l-UE lill-Ażja żdiedu b’5% u b’hekk b’rata pjottost aktar mgħaġġla mill-importazzjonijiet minn dak irreġjun,id-defiċit bilaterali kompla jiżdied. Fil-każ ta’ Kummerċ ta’ Servizzi Kummerċjali, l-iżviluppisinifikanti f’dan is-settur kienu żidiet ta’ 20% mill-Ġermanja u l-Irlanda.Min-naħa l-oħra, għalkemm l-attività ekonomika fl-Amerka ta’ Fuq qabdet momentum matul l-2002, ittkabbirnominali tal-kummerċ tagħha kien dgħajjef. Żidiet marġinali fis-servizzi u l-kummerċ u tnaqqisfl-esportazzjonijiet ta’ merkanzija wasslu għal tnaqqir tas-sehem ta’ l-Amerka ta’ Fuq mill-kummerċglobali. Il-prezzijiet ta’ l-esportazzjoni u l-importazzjoni ta’ merkanzija ta’ l-Amerka ta’ Fuq komplewjonqsu xi ftit, b’mod partikolari dawk tal-fjuwils, biex b’hekk ikkontribwew għat-tnaqqis fil-valur ta’ l-esportazzjoni tal-merkanzija u llimitaw iż-żieda fl-importazzjoni ta’ merkanzija.01.4 Nidentifikaw il-Kompetituri TagħnaWara li tajna ħarsa ġenerali lejn xejriet reċenti fl-investiment dirett barrani f’diversi reġjuni, dawn irreġjuniissa ser jiġu evalwati kontra ġabra ta’ kriterji biex tiġi ddeterminata l-pressjoni kompetittiva liaktarx ser ikollhom fuq Malta. Għalkemm id-destinazzjonijiet attwali li jikkompetu jistgħu jiġu stabbilitibiss malli jiġu identifikati s-setturi li fuqhom trid tikkonċentra Malta, fuq livell reġjonali, huwa possibbli lijiġi stabbilit liema huma dawk ir-reġjuni li aktarx ser jikkompetu ma’ Malta minħabba s-similaritajietreġjonali u strateġiċi tagħhom. Il-kriterji li qed jiġu eżaminati jinkludu:1 Il-Prossimità Ġeografika: Dan ifisser kemm dawn ir-reġjuni jinsabu qrib Malta minnperspettiva ġeografika li b’hekk jagħtihom aċċess għall-istess swieq li huma aċċessibbli għalMalta.2 Il-Valur Miżjud preżenti per capita: Dan ifisser kemm reġjun jiddependi fuq attivitajiet ta’valur miżjud meta mqabbla ma’ operazzjonijiet tradizzjonali bi spejjeż baxxi u għalhekk ilpossibiltàli dawn ir-reġuni jkunu qed jimmiraw lejn attivitajiet simili għal dawk immirati minnMalta.3 Is-Setturi Immirati: Dan ifisser kemm is-setturi mmirati mir-reġjuni huma simili għal dawkimmirati minn Malta.4 Id-Dipendenza fuq Investiment Dirett Barrani għall-iżvilupp ekonomiku: Dan ifisserkemm reġjun jemfasizza fuq l-Investiment Dirett Barrani bħala parti mill-proċess ta’ żviluppekonomiku tiegħu.5 Id-Dipendenza fuq il-Kummerċ Internazzjonali: Dan ifisser kemm il-pajjiżi fir-reġjunjiddependu fuq importazzjonijiet minn pajjiżi oħrajn biex jiżviluppaw prodotti u servizziadegwati u jiddependu fuq swieq barranin biex jiġġeneraw livell xieraq ta’ attività ekonomika.6 L-Istadju ta’ Żvilupp Ekonomiku: Dan huwa l-istandard ta’ l-għixien ġenerali tar-reġjun kifidentifikat mill-Indikaturi ta’ Żvilipp Dinji kif stabbiliti min-Nazzjonijiet Uniti.7 Ir-Relazzjonijiet ma’ l-Unjoni Ewropea: Il-livell ta’ relazzjonijiet ta’ kummerċ stabbiliti bejn irreġjunu l-Unjoni Ewropea.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 23

L-Afrika L-Ażja u l-PaċifikuL-AmerikaLatina u l-KaribewL-EwropaĊentrali utal-LvantTRIAD (UE/StatiUniti/Ġappun)Pajjiżi tal-MediterranLvantNofsaniProssimitàĠeografikaL-Afrika ta’Fuq tinsabqrib ħafna‘Il bogħod ‘Il bogħod Mhux qribħafna, iżdagħandhapotenzjal litaqdi swieqsimiliQrib ħafna; possibiltàkbira li jservu swieqsimiliValur miżjudpreżenti percapitaBaxxBaxx ħafnaħlief għall-Ġappun,Singapor, ĦongKong; l-Indjaqed tiżdiedb’passimgħaġġelBaxx ħafnaIvarjaw minnbaxx għalmedju iżdaqed jiżdiedub’passimgħaġġelGħoli ħafna/stabbliPjuttost Għoli u stabbliSetturiImmiratiIndustriji bispejjeżbaxxi lijużawriżorsinaturaliIvarjaw b’modsinifikanti – il-Ġappun, ĦongKong uSingapor –jimmiraw lejnEkonomiji ta’ l-Għarfien – iċ-Ċina u l-Indjajimmiraw lejnspejjeż baxxiiżda qedjavvanzawb’passimgħaġġelXorta għadhomjimmiraw lejnindustriji bi spejjeżbaxx – il-livell ta’ l-edukazzjoni għadurelattivament baxx;Manifatturaindustrijalibħal karrozziu industriji lijiddependuħafna fuq ixxogħolbħassetturtat-Tessuti. Qedjavvanzawb’passimgħaġġellejn attivitajietta’ valurmiżjud – l-ekonomija ta’l-għarfienPrinċipalment ServizziMarittimu, Turiżmu,Manifattura u ServizziFinanzjarjiDipendenzafuq IDBBaxxaXi wħud bħas-Singapor u l-Ħong Konggħandomdipendenzagħolja, il-biċċall-kbiragħandhomdipendenzabaxxa ħafna.BaxxaGħoljaDipendenzafuq KummerċInternazzjonaliModerataBaxxa għalMedjaStadju ta’ŻviluppEkonomikuIl-biċċa l-kbirajinsabu fi stadjuta’ tkabbirTkabbirekonomikumbassarSostanzjaliRelazzjonijietma’ l-UnjoniEwropeaB’saħħithom.Il-biċċa l-kbirajiffurmawparti mill-UEsa mill-2004B’saħħithom. Il-pajjiżital-parti ta’ fuq tal-Mediterran jiffurmawparti mill-UE. Qed tiġikkunsidrata wkollSħubija Ewromed.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 24

Fuq il-bażi ta’ l-analiżi tal-fatturi ppreżentati hawn fuq, dawn il-kompetituri fuq livell nazzjonali jistgħujiġu mqassma skond kif ġej:1. Kompetituri Primarji: dawn huma ir-reġjuni li huma meqjusa li jikkompetu direttament ma’Malta biex jattiraw settur speċifiku ta’ Investiment Dirett Barrani. Nemmnu illi r-reġjunikompetituri primarji ta’ Malta huma:a. Ir-Reġjun tal-Mediterran: Dan mhux biss minħabba li l-pajjiżi ta’ dan ir-reġjun jinsabuqrib Malta u b’hekk għandhom aċċess għal swieq simili, iżda wkoll minħabba l-kulturasimili, il-livell ta’ ħila, l-iżvilupp ekonomiku u d-dipendenza fuq IDB bħala mezz ta’sostenn għall-ekomonija.b. L-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant: Għall-kuntrarju ta’ dak li jaħsbu ħafna, għadd ta’ pajjiżif’dan ir-reġjun qed jimmiraw lejn attivitajiet ta’ valur miżjud li huma simili għal dawk lilejhom qed timmira Malta. Id-dħul ta’ dawn il-pajjiżi fl-Unjoni Ewropea ippermettielhomjaċċessaw suq lukrattiv li lejh qed timmira wkoll Malta. Il-pagi tagħhom, li humarelattivament aktar baxxi, ipoġġuhom f’pożizzjoni aħjar biex jattiraw l-investimentf’attivitajiet ta’ valur miżjud għoli, b’mod partikolari fil-pajjiżi ta’ dħul medju bħall-Polonjau l-Ungerija.2. Kompetituri Sekondarji: Dawn huma r-reġjuni li huma meqjusa li jikkompetu kontra Maltagħall-Investiment Dirett Barrani iżda li ma jitqiesux li joffru l-istess livell ta’ kompetizzjoni bħallkompetituriprimarji. Il-kompetituri sekondarji ta’ Malta jinkludu:c. It-Triad: Ir-reġjun TRIAD jikkonsisti fl-Unjoni Ewropea, l-Istati Uniti u l-Ġappun. Flimkienit-Triad jirrappreżentaw 80% tal-flussi ‘l barra u l-flussi ‘l ġewwa ta’ Investiment DirettBarrani. Waqt li l-emfasi tar-reġjun hija l-aktar fuq servizzi ta’ valur miżjud għoli, l-istadjuta’ żvilupp ekonomiku ta’ Malta għadu lura sew (il-PGD per capita b’ekwivalenza massaħħatax-xiri ta’ Malta qabel ma daħlet fl-UE kienet inqas minn 60% tal-MedjaEwropea) u għalhekk aktarx li ser tattira industriji simili ta’ mill-inqas għal żmien qasir sameta l-istadju ta’ żvilupp ekonomiku ta’ Malta jilħaq il-Medja Ewropea. Malli tintlaħaq dinil-medja, huwa mistenni li l-kompetizzjoni għal Kummerċ u Investiment Dirett Barranimir-reġjun Triad tibda ssir aktar intensa.3. Reġjuni mhux Relatati: Dawn huma reġjuni li m’humiex meqjusa li joffru kompetizzjonisinifikanti lil Malta għall-Investiment Dirett Barrani prinċipalment minħabba differenzi fl-emfasistrateġika, il-lokazzjoni ġeografika u l-kultura. Dawn jinkludu l-bqija tar-Reġjuni msemmija firrapport.Hekk kif ġie stabbilit illi l-Pajjiżi tal-Mediterran u ta’ l-Ewropa tal-Lvant huma kompetituri ewlenin għalMalta għall-Kummerċ Internazzjonali, issa ser naraw identifikazzjoni u evalwazzjoni tal-kompetituriewlenin fi ħdan dawn iż-żewġ reġjuni permezz ta’ analiżi tal-kompetituri.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 25

Wealth - FDI Matrix35000300002500020000GDP/Capita150001000050000-1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9-5000FDI % of GDPCountry Risk/Market Growth1086Market Growth4200 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5-2Overall Country RiskIl-matrix ta’ Ġid/IDB jevalwa l-kompetittività mill-ġid iġġenerat minn kull pajjiż kontra l-InvestimentDirett Barrani attwalment attirat fi proporzjon mal-ġid ta’ kull pajjiż. Wieħed jista’ josserva illi l-iżgħarpajjiżi, inklużi l-Estonja, l-Islovakkja, il-Ġordan u l-Kroazja qed jużaw dipendenza għolja fuqinvestiment dirett barrani bħala metodu biex jiżviluppaw pajjiżhom. B’hekk dawn huma l-pajjiżi li humammotivati ħafna biex jattiraw investiment barrani lejn pajjiżhom u li għandhom tendenza li jadottaw linjipolitiċi aggressivi fir-rigward ta’ l-investiment dirett barrani. Dawn il-pajjiżi tradizzjonalmentStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 26

ippreżentaw ruħhom bħala bażi bi spejjeż baxxi. L-attrazzjoni tagħhom għall-IDB kienet l-aktar filformata’ tfittxija ta’ riżorsi u tfittxija ta’ effiċjenza. Madanakollu, dan l-aħħar il-pajjiżi ta’ l-Ewropa tal-Lvant ukoll qed ibiddlu l-pożizzjoni tagħhom, u qed jaqbżu fl-ekonomija ta’ l-għarfien, biex b’hekk qedjikkompetu direttament ma’ Malta iżda bil-vantaġġ ta’ spejjeż irħas. Min-naħa l-oħra, pajjiżi akbar uaktar żviluppati bħal Franza, Spanja u l-Italja jiddependu ferm inqas fuq l-IDB għall-iżvilupp tagħhom,billi jsostnu t-tkabbir bi żvilupp intern.Il-Matrix ta’ Riskju/Tkabbir tas-Suq iqabbel ir-riskju ġenerali ta’ kull pajjiż kif ikkalkulat mill-Organizzazzjoni ta’ Riċerka dwar is-Swieq Dinjin kontra r-rati attwali tat-tkabbir tal-PGD. Wieħed jista’josserva illi għalkemm l-Ungerija, ir-Repubblika Ċeka, il-Polonja u l-Estonja għandhom riskju bħalapajjiżi marġinalment ogħla minn Malta, ir-rati ta’ tkabbir tagħhom huma sostanzjalment ogħla. B’hekk,waqt li l-matrix ta’ Ġid/IDB wera illi dawn il-pajjiżi rreġistraw livell ġeneralment aktar baxx ta’ PGD percapita minn Malta, ir-rati ta’ tkabbir li huma sostanzjalment ogħla fil-PGD irreġistrat jindikaw illi dawn ilpajjiżiqed javvanzaw b’pass imgħaġġel.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 27

02. Il-Kuntest LokaliMalta hija gżira b’ekonomija żgħira li wirtet għadd kbir ta’ drawwiet u tradizzjonijiet mill-mexxejjakolonjali ta’ l-imgħoddi tagħha, li jmorru lura għall-Feniċi sa l-indipendenza tagħha fl-1964. Flimgħoddi,l-ass strateġiku ewlieni ta’ Malta kien il-lokazzjoni ġeografika tagħha.Hekk kif tinsab fiċ-ċentru tal-Mediterran, l-għixien ta’ l-ekonomija Maltija kien jiġi mill-bażi navalitradizzjonali li kienet iġġib perjodi ta’ prosperità ekonomika, sfortunatament matul iż-żminijiet ta’gwerra. Wara l-indipendenza, madanakollu, kellhom jittieħdu deċiżjonijiet mill-ewwel Gvern Maltiawtonomu biex jiġu ddiversifikati l-attivitajiet lokali lejn interessi lokali oħrajn. Dak iż-żmien, l-ispejjeżbaxxi tal-pagi kienu jippermettu lill-Gvern biex jadotta strateġija aggressiva biex jattira l-investimentdirett barrani, billi kien jirriklama l-vantaġġ ta’ spejjeż aktar baxxi meta mqabbla ma’ pajjiżi oħrajn.Wara perjodu ta’ inċertezza ekonomika li seħħet immedjatament wara l-indipendenza, l-ekonomijabdiet tiżviluppa settur b’saħħtu tal-manifattura, b’mod partikolari fl-industrija tat-tessuti u s-settur tatturiżmu.Waqt li t-tkabbir ta’ l-industrija tat-tessuti kien jistrieħ fuq il-vantaġġi ta’ spiża reali li jirriżultawminn spejjeż ta’ pagi aktar baxxi meta mqabbla ma’ dawk ta’ pajjiżi żviluppati oħrajn, is-suċċess ta’ l-industrija tat-turiżmu kien jistrieħ l-aktar fuq turisti Ingliżi li qabel kienu jgħixu Malta matul is-sninkolonjali u li kien għad għandhom lil Malta għal qalbhom.Hekk kif dħalna fil-21 seklu, l-isfond li fih il-Gżira qed tipprova tkampa huwa għal kollox differenti minndak deskritt hawn fuq. Hawn isfel ser naraw evalwazzjoni tal-prestazzjoni ekonomika tal-gżira matuldan il-perjodu b’emfasi fuq is-settur ta’ l-intrapriża.02.1 Prodott Gross Domestiku – Analiżi tan-NefqaIl-Prodott Gross Domestiku huwa l-akbar indikatur tal-produzzjoni u tkabbir ekonomiku. Il-prestazzjoniekonomika ta’ kull ekonomija normalment titkejjel permezz tal-Prodott Gross Domestiku per capita.Dan bħalissa huwa ta’ 10,233 dollaru Amerikan 1 per capita b’żieda ta’ 40% matul il-perjodu bejn l-1995 u l-2002. Sa dan l-aħħar, l-Uffiċċju Nazzjonali ta’ l-Istatitika ġabar tnejn mit-tlett metodi għall-kejltal-PGD li huma l-Metodu tad-Dħul u l-Metodu tan-Nefqa. Il-Metodu tad-Dħul huwa miġbur min-naħatal-provvista permezz ta’ l-ispejjeż tar-riżorsi involuti fil-produzzjoni ta’ prodotti u servizzi. Il-metodutan-nefqa jiddeskrivi n-naħa tad-domanda u jiġi kkalkulat skond din il-formola:Fejn:PGD = C + I + G + (X – M)- C tirrappreżenta l-konsum lokali ta’ prodotti u servizzi f’Malta u għandha tiġi valutata filkonfronttas-sejbiet ta’ l-aħħar stħarriġ dwar il-baġit tal-familji li sar mill-Uffiċċju Nazzjonali ta’ l-Istatistika.- I tirrappreżenta t-tendenzi ta’ investiment osservati f’Malta u s-sejbiet minn rapport ta’ Verifikadwar l-Investiment li sar minn Malta Enterprise ser jintużaw biex tiġi vvalutata l-prestazzjoni flinvestimentli nkisbet s’issa.- G tirrappreżenta n-Nefqa tal-Gvern, u minħabba li dan id-dokument jiffoka fuq l-intrapriża, dinser tiġi vvalutata biss fil-qosor fil-konfront ta’ l-estimi tal-baġit u l-aħħar dikjarazzjoni tal-FondIkkonsolidat tal-Gvern.- X u M jirrappreżentaw Esportazzjonijiet u Importazzjonijiet rispettivament u ser jiġu evalwati filkonfrontta’ l-aħħar Statistiċi dwar il-Kummerċ Internazzjonali maħruġa mill-Uffiċċju Nazzjonaligħall-Istatistika.Madanakollu, għandu jingħad illi l-NSO tradizzjonalment adottat il-Metodu ta’ Dħul biex tkejjel utistabbilixxi l-livell tal-PGD skond l-ispiża tal-fatturi tal-produzzjoni. Teoretikament, il-PGD miksub minn1 PGD skond il-prezzijiet kurrenti tas-suq per capita/popolazzjoni (stima ta’ l-2002)Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 28

dan il-metodu għandu jkun ugwali għal dak miksub mill-Metodu tan-Nefqa. Madanakollu, iddiskrepanzali toħroġ tirriżulta minn data mhux perfetta u din id-diskrepanza dejjem tintwera fuq innaħatan-nefqa.Il-PGD li ġie kkumpilat dan l-aħħar mill-metodu tal-produzzjoni jnaqqas il-konsum intermedjat millproduzzjonita’ prodotti u servizzi u jsegwi l-metodoloġija tas-Sistema ta’ Kontabilità Ewropea(ESA95). 202.1.1 Tendenzi fil-Konsum LokaliNefqa tal-Konsumatur skond is-senaTrends in Consumer Expenditure12001000800Lm Million60040020001998 1999 2000 2001 2002At current market pricesIn real terms1998 1999 2000 2001 2002Lm miljunNefqa tal-konsumaturi skond ilprezzijiet846 915 996.7 1044.7 1081.8kurrenti tas-suqNefqa tal-konsumaturi skond ilprezzijiet781.4 829 890.1 905.1 928.1kostanti ta’ l-1995PGD bi prezzijiet kurrenti tassuq1362.3 1456.1 1562.8 1634.4 1680.4PGD bi prezzijiet reali 1291.8 1344.3 1430.5 1413.8 1438.1Nefqa tal-konsumatur bħala %tal-PGD62.1% 63% 63.7% 63.4% 64.1%2 Il-PGD rivedut huwa ogħla mill-istima preċedenti Iċ-ċifri riveduti skond l-istqarrija għall-istampa ta’ l-NSO (f’eluf ta’ Lm) humadawn:1999: Lm 1,576,4152000: Lm 1,668,2632001: Lm 1,752,6992002: Lm 1,803,767Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 29

Żieda % fl-infiq tal-konsumaturi1999 2000 2001 2002% % % %Bil-prezzijiet kurrentitas-suqBi prezzijiet kostanti ta’l-19958.1% 8.9% 4.8% 3.6%6.9% 7.4% 1.7% 2.5%In-Nefqa tal-Konsumatur 3 hija l-komponent ewlieni tal-Prodott Gross Domestiku li jammonta għal 64%tal-PGD. Fil-perjodu li qed jiġi eżaminat, dan il-fattur varjabbli żdied b’punt perċentwali wieħed.In-Nefqa tal-Konsumatur żdied sostanzjalment bejn l-1999 u s-sena 2000. Ir-rata ta’ tkabbir naqset fissninta’ wara.Breakdown of Consumer Expenditure8%11%24%8%9%19%10%11%Food, Beverage & Tobacco Transport & Communications Household EquipmentRecreation & Culture Housing & Energy Education, Catering & Accomodation ServicesClothing & FootwearHealth & Other ServicesSkond l-Istħarriġ dwar il-Baġit tal-Familji 4 , il-familji jonfqu l-aktar fuq ikel, xorb u tabakk. Fil-fatt, 23.9%tan-nefqa tal-familja tmur fuq din il-kategorija. Dan jammonta għal nefqa totali ta’ Lm 257.6 miljun fuqdawn l-oġġetti matul is-sena 2002. Dawn it-tendenzi jistgħu jispjegaw parzjalment ir-raġuni għalfejn issetturtal-manifattura ta’ l-ikel u tax-xorb huwa waħda mill-industriji l-aktar stabbiliti li b’orjentamentlokali u li toħloq impatt sinifikanti fuq l-impjieg. F’Malta, fit-tieni post insibu t-Trasport u l-Komunikazzjoni, b’19.3% ta’ infiq tal-konsumaturi. 10.7 % jintefaq fuq tagħmir għad-dar umanutenzjoni tad-dar, 10% fuq divertiment u kultura, 9% fuq djar u enerġija, 8.3% fuq servizzi ta’edukazzjoni, ikel u akkomodazzjoni, 8.2% jintefaq fuq ilbies u żraben u 10.6% jintefaq fuq saħħa uservizzi oħrajn.4Sar bejn Marzu 2000 u Marzu 2001Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 30

1998 1999 2000 2001 2002Dħul disponibbli 936.7 1008 1042 1066.2 1096Żieda % fid-dħul disponibbli 7.6% 3.3% 2.3% 2.8%Konsum 846 915 996 1044.7 1081.8Tfaddil 90.7 93 45.3 21.6 14.2Perċentwal ta’ tfaddil 9.7 9.2 4.3 2 1.3Sors: Stħarriġ EkonomikuIl-perċentwal ta’ tfaddil segwa tendenza ta’ tnaqqis, probabbilment minħabba żieda fil-kreditu għallkonsumatur.Din iċ-ċifra laħqet medja ta’ madwar 10% matul is-snin disgħin iżda waqgħet għall-aktarrata baxxa ta’ 1.3% fl-2002.02.1.2 Tendenzi fl-Investiment u l-ImpjiegL-investiment dirett barrani 6 laħaq l-ogħla livell fl-1999 meta laħaq iċ-ċifra kbira ta’ Lm 327.9 miljun, liħabat mal-perjodu meta l-HSBC investa f’Malta. Din iċ-ċifra naqset xi ftit fis-sena 2000 għal Lm 272.4miljun u naqset bin-nofs fl-2001. Iċ-ċifri għall-2002 juru influss negattiv minħabba t-transazzjonijietfinanzjarji fis-settur bankarju. Madanakollu, it-tendenzi juru illi Malta għad għandha rekord ta’ IDB fermpożittiv. L-investiment barrani rkupra għal ċifra pożittiva ta’ Lm 143 miljun fl-2003.Investiment Dirett Barrani f’miljuni ta’ Lm1995 46.4571996 99.9071997 31.1881998 103.6571999 327.9492000 272.4862001 126.3832002 -188.2822003 143.278Jan-Sett 2002 -82.156Jan-Sett 2003 17.738Sors: Statistiċi dwar Bilanċi ta’ Ħlasijiet : Uffiċċju ta’ l-Istatistika Nazzjonali.Formazzjoni ta’ Kapital Fiss Gross f’miljuni ta’ Lm 75Id-dħul disponibbli tal-familji jikkonsisti fi dħul Gross tal-Familji (pagi u salarji, kontribuzzjonijeit tas-sigurtà soċjali ta’ miniħaddem, dħul mhux fil-forma ta’ pagi, trasferimenti netti mill-gvern inklużi ħlasijiet ta’ benefiċċju soċjali u trasferimenti netti minnbarra minn Malta) wara li jitnaqqsu t-taxxi diretti inklużi l-kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali6Investiment dirett kif meħud mill-kont tal-Bilanċ ta’ Ħlasijiet jinkludi Kapital azzjonarju, jiġifiei, ix-xiri ta’ ishma minn investitur dirett barrani f’intrapriża f’pajjiż li ma jkunx pajjiżu. Dħul Investit mill-Ġdid li huwa s-sehem ta’ l-investitur dirett (fi proporzjon mal-parteċipazzjoni f’ishma azzjonarji diretti)mid-dħul mhux imqassma bħala dividendi minn kumpaniji affiljati jew dħul li ma jintbagħatx lill-investitur dirett Kapital ieħor li jinkludi self intern fi ħdan kumpanija u transazzjonijiet ta’ debitu bejn kumpanija u oħra.Din iċ-ċifra hija relatata ma’ investiment kemm fis-settur tal-manifattura kif ukoll f’tas-servizzi.7Il-formazzjoni ta’ kapital fiss gross tikkonsisti fl-akkwisti ta’ produtturi wara li jitnaqqsu t-trasferimenti ta’ assi fissi li jsiru minnkumpaniji li joperaw fis-setturi kemm tal-manifattura kif ukoll tas-servizzi f’Malta. Il-formazzjoni ta’ kapital fiss gross tinkludiwkoll:(i) xogħol ta’ kostruzzjoni li jkun jinsab għaddej bħal bini residenzjali, bini mhux residenzjali u xogħol ta’ inġinerija ċivili li jkunugħadhom mhux lesti;(ii) titjib għal assi fissi eżistenti li jmorru sew lil hinn mir-rekwiżiti ta’ manutenzjoni u tiswija ordinarji;(iii) spejjeż ta’ trasferimenti ta’ assi fissi, bħal spejjeż ta’ trasferimenti u spejjeż ta’ sensara, periti u nutara. Din iċ-ċifra hijarelatata wkoll ma’ investimenti li jsiru fis-setturi tal-manifattura u tas-servizzi.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 31

Bi prezzijiet kurrenti tassuqf’miljuni ta’ LM1998 1999 2000 2001 2002333.6 340 410 379.7 350.7Bidliet % 2.2 1.9 20.6 -7.4 -7.6Bi prezzijiet kostanti ta’l-1995308.5 320.9 377.2 335.2 290.5Bidliet % -3.4 4 17.5 -11.1 -13.3Kif jidher mit-tabella hawn fuq, kien hemm investiment pjuttost kbir fis-sena 2000 b’riżultat ta’investiment kapitali sostanzjali minn kumpanija kbira waħda li topera fl-industrija tal-manifattura. L-investimenti eċċezzjonali għandhom tendenza li jikkawżaw varjazzjonijiet sostanzjali fil-livelli ta’investiment fil-perjodi sussegwenti wara t-tmiem ta’ l-orizzont ta’ ppjanar ta’ l-investiment.L-industrija tal-kostruzzjoni, li hija komponent ieħor tal-formazzjoni ta’ kapital fiss gross hijakkaratterizzata bi grad għoli ta’ volatilità minħabba ċ-ċikli tal-ħajja tal-proġetti. Il-proġetti kbar b’hekkgħandhom impatt konsiderevoli fuq ekonomija żgħira bħal ta’ Malta.Bejn l-2000 u l-2001, ġie rreġistrat tnaqqis fil-formazzjoni ta’ kapital fiss gross. Din kienet ibbażata fuqtnaqqis fil-komponent ta’ makkinarju li qabeż l-effetti ta’ l-espansjoni fil-komponent tal-kostruzzjoni. Kifjuri l-Istħarriġ Ekonomiku Jan–Sett 2001, l-investiment privat huwa kontributur ewlieni għallformazzjonita’ kapital fiss gross u kkontribwixxa għal aktar minn 75% ta’ din il-figura.Investiment fl-Industrija tal-Manifattura 8Meta nanalizzaw il-perjodu bejn l-1998 u l-2003, it-Apparat tar-Radju, TV u Komunizzjoni (32)ikkontribwixxa għal 56% ta’ l-investiment li sar minn kumpaniji ta’ manifattura li ttieħdu bħala kampjun.Is-settur ta’ l-Ikel u x-Xorb (15) u s-settur Kimiku (23/24) ammontaw għal 7% rispettivament. L-għamara u n.e.c oħrajn (36), l-Ippubblikar u l-Istampar (22) u l-Prodotti tal-Lastku u l-Plastik (25)ikkontribwew 5% kull wieħed mill-investiment li sar mill-kumpaniji ta’ manifattura meħuda bħalakampjun bejn l-1998 u l-2003. 4% ta’ l-investiment sar mis-settur tal-Makkinarju u Apparat Elettriku(31) u 3% oħra ta’ l-investiment saru mis-settur ta’ strumenti Mediċi, ta’ Preċiżjoni u Ottiċi (33).Investiment fis-Settur tas-Servizzi 9Matul l-2001, is-settur tal-Lukandi u r-ristorant (55) nefaq Lm 22.8 miljun f’investiment, l-aktar fuq ilbinita’ lukandi ġodda. Is-settur tal-proprjetà immobbli (70) ġie fit-tieni post b’investiment ekwivalentigħal Lm 16.4 miljun. Is-settur tal-posta u tat-telekomunikazzjoni ħareġ ammont simili ekwivalenti għalLm 16.2 miljun. Dan kien segwit mill-qrib mis-settur ta’ Servizzi Finanzjarji Intermedjarji li investaammont ta’ Lm 15.4 miljun.Tendenzi fl-ImpjiegiMatul is-snin, l-impjiegi mxew aktar lejn l-industrija tas-servizzi. L-akbar żieda ġiet irreġistrata fis-setturbankarju, ta’ l-assigurazzjoni u tal-proprjetà immobbli. Fil-fatt sa mill-1983, l-impjiegi f’dan is-setturżdiedu b’604%, waqt li żieda ta’ 125% ġiet irreġistrata fis-settur tal-Lukandi u Stabbilimenti ta’ l-Ikel.Fuq medda ta’ żmien ta’ 20 sena, waqt li l-impjiegi f’servizzi tas-suq privat żdiedu b’72%, is-setturi tattħaffirgħaż-żejt u l-manifattura rreġistraw żieda żgħira ta’ 5% biss. Iċ-ċaqliqa fl-impjiegi mis-settur tal-8Investiment: Investiment jirreferi għal investiment ġdid matul il-perjodu ta’ referenza. Dawn huma prodotti kapitali tanġibbligħall-użu tal-kumpanija stess iżda mhux għal użu spekulattiv. Għandhomm ċiklu ta’ ħajja utli għal aktar minn sena. Kull żieda,bidla, titjib jew rinovazzjoni li ttawwal it-tul taż-żmien tas-servizz jew li żżid l-kapaċità produttiva ta’ prodotti kapitali ma ġewxikkunsidrati. Esklużi mid-definizzjoni huma l-ispejjeż ta’ manutenzjoni kurrenti kif ukoll investiment f’kapital użat taħt kuntratti ta’kiri, oġġetti intanġibbli (privattivi u trademarks) u assi jew prodotti finanzjarji akkwistati permezz ta’ amalgamazzjoni bejnkumpaniji. Is-softwer tal-kompjuter jitqies bħala investiment jekk it-tul ta’ ħajja tiegħu jkun ta’ aktar minn sena u jkun ta’ ammontrelattivament konsiderevoli.Id-data għall-investiment hija bbażata fuq kampun ta’ 450 intrapriża li jkopru 95% ta’ l-esportaturi u madwar 73% ta’ l-impjiegifil-manifattura. Huwa preżunt illi l-kampjun inżamm kostanti matul il-perjodu speċifikat.9Dawn is–setturi ġew analizzati. (NACES 37, 40/41, 45, 50, 51, 52,55,60,61,62,63,64,65,66,67, 70, 71, 72, 73, 74, 92)Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 32

manifattura għal dak tas-servizzi seħħet fil-bidu tas-snin disgħin. Ta’ min wieħed jinnota l-fatt illi kienhemm tnaqqis ta’ 20% fis-settur ta’ l-agrikoltura u s-sajd.Impjiegi fil-ManifatturaIs-setturi li jimpjegaw l-akbar numru ta’ ħaddiema fil-manifattura 10 huma dawk ta’ l-apparat tar-Radju,Televiżjoni u Komunikazzjoni (32), is-settur ta’ l-Ikel u x-Xorb (15) u s-Settur ta’ l-Affarijiet li Jintlibsu(18), li kull wieħed minnhom jikkontribwixxi 14% ta’ l-impjiegi fost il-kumpaniji tal-manifattura li ttieħdubħala kampjun. Is-setturi ta’ l-Għamara (36) u l-Lastku u l-Plastik (25) jiġu wara, u jirrappreżentaw 9%rispettivament. Is-settur ta’ l-Istampar u l-Ippubblikar (22) jiġi fis-sitt post u jikkontribwixxi 7% ta’ l-impjiegi fost il-kumpaniji tal-manifattura li ttieħdu bħala kampjun. Is-settur tal-Makkinarju u ApparatElettriku (31) jikkontribwixxi 6% ta’ l-impjiegi waqt li s-settur ta’ strumenti Mediċi, ta’ Preċiżjoni u Ottiċijiġġeneraw 5% kull wieħed ta’ l-impjieg fil-kumpaniji ta’ manifattura li ttieħdu bħala kampjun. Prodottioħrajn mhux metalliċi u prodotti tal-metal iffabbrikati jiġu wara b’kontribuzzjoni ta’ 3% kull wieħed. Ilbqijatas-setturi li flimkien jikkontribwixxu l-10% li jifdal ta’ l-impjieg jistgħu jitqiesu bħala setturi lijipprovdu l-impjieg relattivament żgħar.Impjieg fl-Industrija tas-ServizziL-industrija tal-Lukandi u Ristoranti tħaddem l-akbar ammont ta’ impjegati, bi 17,342 impjegat fl-2001i.e. 20% ta’ l-impjiegi fis-setturi tas-servizzi li qed jiġu eżaminati 11 . Is-settur tal-bejgħ bl-imnut (52) jiġifit-tieni post bi 13,955 impjegat u s-settur tal-bejgħ bl-ingrossa (51), li kellu tnaqqis kontinwu fl-impjiegimatul il-perjodu in kwestjoni impjega 9,013 impjegat fl-2001.Setturi li għandhom rata baxxa ta’ impjieg jinkludu r-reċiklaġġ (37), it-trasport fuq l-ilma (61), it-trasportbl-ajru (62), l-Assigurazzjoni u l-pensjonijiet (66), Attivitajiet awżiljari għal servizzi finanzjarjiintermedjarji (67), kiri u makkinarju (71) u riċerka u żvilupp (74). Dawn s-setturi jimpjegaw inqas minn1000 ħaddiem u jvarjaw minn 958 impjegat li huma impjegati f’NACE 71 u 18-il impjegat biss firriċerkau l-iżvilupp.02.1.3 Tendenzi fin-Nefqa tal-GvernIn-Nefqa Kurrenti tal-Gvern 12 uriet żidiet kontinwi f’termini nominali bejn l-1998 u l-2002. Skond l-Istħarriġ Ekonomiku, din iż-żieda tista’ tiġi attribwita għal nefqa aktar għolja fuq amministrazzjoniġenerali. L-istess rapport jidentifika illi n-nefqa fuq l-amministrazzjoni ġenerali, edukazzjoni u saħħajammontaw għal 75% tan-nefqa kurrenti.In-nefqa kurrenti tal-Gvern teskludi ħlasijiet li jiffinanzjaw ħlasijiet ta’ trasferimenti bħal benefiċċji ta’ l-assigurazzjoni nazzjonali, sussidji u għotjiet. Dawn l-elementi ta’ infiq ma jirriflettux il-produzzjoni ta’prodotti u servizzi iżda jinvolvu biss distribuzzjoni mill-ġdid tal-ġid.Nefqa Kurrenti tal-Gvern1998 1999 2000 2001 2002F’miljuni ta’ LmBi prezzijiet kurrenti tas-suq 269 272.6 291.2 328.5 340.9F’termini reali 242 240.6 253.6 261.2 267.5Rati ta’ tkabbir f’% nominali 1.9 1.3 6.8 12.8 3.8Rati ta’ tkabbir f’% (reali) -4 -0.6 5.4 3 2.410fuq il-bażi ta’ 450 intrapriża li jkopru 95% ta’ l-esportaturi u 73% t’ l-impjieg fil-manifattura. Huwa preżunt illi l-kampjun inżammkostanti matul il-perjodu speċifikat.11Dawn is-setturi ġew analizzati. (NACES 37, 40/41, 45, 50, 51, 52,55,60,61,62,63,64,65,66,67, 70, 71, 72, 73, 74, 92)12In-nefqa kurrenti tal-Gvern kif elenkata fil-komputazzjoni tal-PGD tinkludi b’mod wiesa’ l-pagi mħallsa mill-gvern, il-konsumintermedjat tal-gvern, il-gvern f’sens aktar wiesa’ li jinkludi organizzazzjonijiet li jiddependu fuq sussidji mill-gvern, ħlief għaldawk li jitħallsu għas-servizzi tagħhom e.ż. Enemalta u l-Water Services Corporation u diprezzament.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 33

02.1.4 Tendenzi fil-Kummerċ InternazzjonaliIl-kummerċ internazzjonali, u b’mod partikolari l-attivitajiet ta’ esportazzjoni, jagħtu nifs lill-ekonomijaMaltija. B’hekk jingħataw prijorità l-miżuri ddisinnjati biex itejbu l-kompetittività ta’ l-esportazzjonijietMaltin u biex iwessgħu l-firxa ta’ inċentivi disponibbli lill-investitur industrijali. L-importanza ta’ din l-emfasi ssegwi mill-fatt illi minbarra l-attrazzjonijiet turistiċi tagħha, Malta għandha nuqqas ta’ riżorsinaturali u trid timporta parti sostanzjali mill-ħtiġijiet tagħha.Il-Maltin minn dejjem kienu konvinti illi l-futur tagħhom jiddependi fuq l-esportazzjonijiet. L-esportazzjonijiet ta’ prodotti mmanifatturati, flimkien mat-turiżmu, servizzi relatati mat-trasport bħattrasbordaru t-tiswija ta’ bastimenti, kif ukoll is-servizzi finanzjarji, issa huma l-mutur ewlieni tat-tkabbiru l-iżvilupp ekonomiku ta’ Malta.Malta għandha wieħed mill-ogħla perċentwali ta’ esportazzjonijiet per capita fid-dinja, jiġifieri €5,621għall-2003. Il-firxa ta’ prodotti li jsiru f’Malta, u/jew esportati minn Malta, lejn il-kumplament tad-dinjajinkludu prodotti u komponenti elettroniċi, tagħmir għad-distribuzzjoni elettrika, partijiet ta’ karrozzi,prodotti tal-plastika u tal-lastku għal applikazzjonijiet industrijali u mhux industrijali, prodotti u tagħmirmediċi, firxa wiesgħa ta’ prodotti ta’ l-inġinerija, servizzi ta’ tiwsija ta’ bastimenti, kif ukoll taħlita ta’prodotti u servizzi għall-konsumatur ta’ kwalità għolja.Matul l-2003, il-ħames swieq ta’ l-esportazzjoni ewlenin ta’ Malta kienu s-Singapor, l-Istati Uniti,Franza, ir-Renju Unit u l-Ġermanja. Fl-Istess sena, il-ħames sorsi ewlenin ta’ importazzjoni għal Maltakienu l-Italja, Franza, ir-Renju Unit, l-Istati Uniti, u l-Ġermanja. Dan mhux biss juri kemm l-ekonomijaMaltija hija integrata sew fi ħdan l-ekonomija globali, iżda jikkonferma wkoll illi l-prodotti Maltin humaferm kompetittivi f’xi wħud mill-aktar swieq sofistikati u esiġenti fid-dinja.Imsieħba Ewlenin fil-KummerċMatul l-2003, l-esportazzjonijiet totali laħqu 2.18 biljun ewro. L-UE tibqa’ l-aktar imsieħba fil-kummerċreġjonali importanti għal Malta, u tirrappreżenta 44.3 fil-mija ta’ l-esportazzjonijiet Maltin u 66.8 fil-mijata’ l-importazzjonijiet Maltin.Is-Singapor baqa’ fl-ewwel post ta’ l-esportazzjonijiet domestiċi Maltin b’valur ta’ 365.6 miljun ewro, lijirrappreżenta żieda ta’ 3.9 fil-mija mill-2002. Importaturi sinifikanti oħrajn għall-esportazzjonijietdomestiċi Maltin inkludew l-Istati Uniti (€312.6 miljun), Franza (€280.6 miljun), ir-Renju Unit (€215.7miljun) u l-Ġermanja (€213.1 miljun). Fost dawn il-pajjiżi, l-ogħla tkabbir ġie rrapportat mill-Istati Unitib’żieda ta’ 15.3 fil-mija meta mqabbel ma’ l-2002.Maltese Domestic Exports 2003Other20.12%Singapore19.06%Italy3.07%Japan4.48%Germany11.11%UK11.25%France14.62%USA16.30%Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 34

L-importazzjonijiet mill-Italja ġew stmati għal €691 miljun, li jirrappreżentaw żieda ta’ 8.3 fil-mija metamqabbla ma’ l-2002, u b’hekk tibqa’ l-akbar fornitriċi ta’ importazzjonijiet Maltin sa mill-2001. Franzakienet it-tieni fornitriċi l-aktar importanti, b’importazzjonijiet minn dan is-suq stmati għal €513.7 miljun.Fornituri sinifikanti oħrajn inkludew ir-Renju Unit (€278.4 miljun), l-Istati Uniti (€240.2 miljun) u l-Ġermanja (€237 miljun).Maltese Imports 2003Other27.18%Italy23.01%China2.89%Singapore4.66%Germany7.89%USA8.00%UK9.27%France17.11%Importazzjonijiet u Esportazzjonijiet EwleninImportazzjonijiet4,000,000,0003,500,000,0003,000,000,0002,500,000,000Maltese ImportsTotal8542271085418703Euros2,000,000,0001,500,000,0001,000,000,000500,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsTotal 8542 2710 8541 87031998 2,428,961,000 718,892,200 88,175,877 2,242,324 75,027,2201999 2,665,713,970 840,212,340 132,972,378 1,838,616 101,157,0712000 3,502,609,495 1,346,776,496 243,305,520 2,802,443 105,507,2452001 2,875,447,537 790,962,522 230,424,792 3,142,640 102,337,8302002 2,880,848,108 534,754,273 235,570,509 211,538,166 107,972,5732003 3,003,725,591 724,336,958 233,480,262 99,969,982 96,310,654Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 35

Malta tiddependi ħafna fuq l-importazzjoni ta’ materja prima u riżorsi naturali, b’importazzjonijiet liammontaw għal €3 biljun. Il-parti l-kbira ta’ l-importazzjonijiet kienu jikkonsistu f’ċirkwiti integrati umicro-assemblies elettroniċi (€724 miljun, jew 24 fil-mija ta’ l-importazzjonijiet) u Żjut tal-petroljum(€233 miljun, jew 7.8 fil-mija ta’ l-importazzjonijiet). Prodotti oħrajn sinifikanti li ġew importati jinkluduDiodes u transisters (€100 miljun, jew 3.3 fil-mija); Vetturi bil-Mutur (€96.3 miljun, jew 3.2 fil-mija);Mediċini (€52 miljun, jew 1.7 fil-mija) u Partijiet ta’ l-Inġenji ta’ l-Ajru (€40.8 miljun, jew 1.3 fil-mija).HS 8542: Ċirkwiti integrati u micro-assemblies elettroniċiL-importazzjonijiet li jaqgħu taħt l-intestatura HS 8542 baqgħu pjuttost stabbli matul il-perjodu bejn l-1998 u l-2003, u wrew tendenza ġenerali ta’ tnaqqis marġinali biss. Wara tnaqqis sostanzjali wara s-sena 2000, l-importazzjonijiet ta’ ċirkwiti integrati u micro-assemblies elettroniċi bdew jirpiljaw biss fl-2003, meta laħqu ċ-ċifra ta’ €724 miljun. Matul l-2003 l-parti l-kbira ta’ l-importazzjonijiet ta’ dawn ilprodottiġew minn Franza (€342 miljun), segwiti mis-Singapor (€115 miljun), l-Istati Uniti (€90 miljun),l-Italja (€68 miljun) u l-Malażja (€48 miljun).Malta's trade of HS85421,600,000,0001,400,000,0001,200,000,0001,000,000,000Euro800,000,000600,000,000400,000,000200,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsImportsTrendline ImportsStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 36

HS 2710: Żjut tal-petroljum, eċċ, (ħlief żejt mhux raffinat); preparazzjonijiet minnhom, nesL-importazzjonijiet totali ta’ żjut tal-petroljum u prodotti relatati ammontaw għal €233.5 miljun fl-2003,fejn l-Italja kienet l-akbar fornitriċi b’€189 miljun. Sa mill-1998 rajna tendenza ta’ żieda. Wara żiedaqawwija bejn l-1999 u s-sena 2000, l-importazzjonijiet ta’ dawn il-prodotti laħqu livell stabbli.Malta's trade of HS2710300,000,000250,000,000200,000,000Euros150,000,000100,000,00050,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsImportsTrendline ImportsHS 8541: Diodes, transisters, eċċGħalkemm l-importazzjonijiet ta’ prodotti li jaqgħu taħt l-intestatura HS8541 irreġistraw tendenza ta’żieda bejn l-1998 u l-2003, li kienet l-aktar minħabba żieda qawwija fl-2002, kien hemm tnaqqissostanzjali fl-2003 hekk kif l-importazzjonijiet niżlu għal €100 miljun. Il-fornituri ewlenin għall-2003kienu Franza, b’valur ta’ €54 miljun, u l-Istati Uniti bi €18.7 miljun.Malta's trade of HS8541250,000,000200,000,000150,000,000Euros100,000,00050,000,0000-50,000,0001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsImportsTrendline ImportsStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 37

HS 8703: Karrozzi u vetturi oħra bil-mutur għat-trasport ta’ persuniMinkejja li ġie rreġistrat tnaqqis mis-sena ta’ qabel, l-importazzjonijiet ta’ karrozzi u vetturi oħra bilmutururew tendenza ta’ żieda gradwali bejn l-1998 u l-2003 u laħqu €96.3 miljun fl-2003. L-ogħlavalur fl-importazzjoni ta’ karrozzi fl-2003 kien mill-Ġermanja (€23.5 miljun), Franza (€21.6 miljun) u l-Ġappun (€19.5 miljun).Malta's trade of HS8703120,000,000100,000,00080,000,000Euros60,000,00040,000,00020,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsImportsTrendline ImportsStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 38

HS 3004:Total: €52 miljunRenju Unit: €17.6 miljunMalta's trade of HS300460,000,00050,000,00040,000,000Euros30,000,00020,000,00010,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsImportsTrendline ImportsEsportazzjonijiet DomestiċiMaltese Domestic Exports2,500,000,0002,000,000,000Euro1,500,000,0001,000,000,000Total85418542Other500,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsRata ta’ Kambju Medja Annwali għall-2003: Lm 1: Ewro 2.3470.HS 8541: Diodes, transisters, eċċ.HS 8542: Ċirkwiti integrati u micro-assemblies elettroniċi.Bl-eċċezzjoni ta’ esportazzjonijiet fil-kategorija ta’ makkinarju u tagħmir tat-trasport, l-esportazzjonijietdomestiċi Maltin irreġistraw żieda gradwali matul l-aħħar ħames snin. Wara tnaqqis fl-2001, li kienjirrifletti tnaqqis fid-domanda għal komponenti elettroniċi, l-esportazzjonijiet domestiċi bdew jirpiljaw fl-2002 u komplew jiżdiedu fl-2003.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 39

HS 8541: Diodes, transisters, eċċTotal: €1 biljunSingapor: €363.3 miljunFranza: €255.2 miljunL-Istati Uniti: €248.6 miljunĦong Kong: €49.3 miljunIl-Ġappun: €41.6 miljunL-Ungerija: €32.1 miljunIr-Rep. tal-Korea: €23.4 miljunL-Esportazzjonijiet Domestiċi għal prodotti li jaqgħu taħt l-intestatura HS 8541 żdiedu sostanzjalment,l-ewwel fl-2002 u mbagħad fl-2003 biex laħqu l-biljun Ewro. Matul l-2003, is-Singapor kien iddestinazzjoniewlenija għad-diodes, transisters u prodotti relatati, hekk kif l-esportazzjonijiet domestiċiammontaw għal €363.3 miljun. Swieq oħra sinifikanti ta’ importazzjoni inkludew Franza (€255.2miljun), l-Istati Uniti (€248.6 miljun), Ħong Kong (€49.3 miljun), il-Ġappun (€41.6 miljun), l-Ungerija(€32.1 miljun) u r-Rep. tal-Korea (€23.4 miljun).Malta's trade of HS85411,200,000,0001,000,000,000800,000,000600,000,000Euros400,000,000200,000,0000-200,000,000-400,000,0001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsDomestic ExportsDomestic Exports TrendlineStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 40

HS 6203: Ħwejjeġ, ilbies intier, ġgieget, blejżers, qliezet eċċ. għall-irġiel u s-subienGħalkemm fl-2003 kien hemm tnaqqis marġinali meta mqabbla mas-sena ta’ qabel fl-esportazzjonijietdomestiċi ta’ oġġetti ta’ l-ilbies ta’ l-irġiel u s-subien li jaqgħu taħt l-intestatura HS 6203, sa mill-1998kien hemm tendenza ta’ żieda. L-esportazzjonijiet totali domestiċi għall-2003 laħqu l-€116.8 miljun, us-swieq ta’ destinazzjoni ewlenin kienu r-Renju Unit u l-Belġju b’€49.3 u €39.6 miljun rispettivament.Dawn kienu segwiti mill-Ġermanja (€12.7 miljun) u l-Italja (€4.4 miljun).Malta's Trade of HS6203160,000,000Euros140,000,000120,000,000100,000,00080,000,00060,000,00040,000,00020,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsDomestic ExportsDomestic Exports TrendlineHS 4911: Affarijiet oħrajn stampati, inklużi stampi u ritratti stampatiĦlief għas-snin bejn is-sena 2000 u l-2001, l-esportazzjonijiet domestiċi ta’ prodotti kklassifikati taħtaffarijiet oħrajn ampati wrew tendenza ta’ żieda bejn l-1998 u l-2003, u laħqu ċ-ċifra ta’ €72 miljun flaħħarsena. Ir-Renju Unit, b’ammont ta’ €47.5 miljun, kien l-importatur ewlieni ta’ dawn il-prodottiminn Malta, segwit mill-Malażja b’€14-il miljun.Malta's trade of HS491180,000,00070,000,00060,000,000Euros50,000,00040,000,00030,000,00020,000,00010,000,00001998 1999 2000 2001 2002 2003YearsDomestic ExportsDomestic Exports TrendlineStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 41

HS 8536: Apparat elettriku għall-iswiċċjar…. ċirkwiti elettriċi, =

03. Prodott Gross Domestiku- Analiżi SettorjaliL-analiżi li għadna kif rajna ppreżentat ħarsa ġenerali tal-prestazzjoni tal-PGD minn perspettiva ta’konsum. L-analiżi li ġejja tagħti aktar informazzjoni dwar il-PGD billi tieħu Perspettiva Settorjali.03.1 Ħarsa ĠeneraliIl-PGD huwa maqsum f’żewġ setturi distinti; Produzzjoni Diretta u Servizzi għas-Suq. L-Agrikoltura us-Sajd, il-Manifattura, il-Kostruzzjoni u x-Xogħol fil-Barrieri u s-Servizzi Pubbliċi jikkostitwixxu l-Produzzjoni Diretta. Min-naħa l-oħra, is-Servizzi għas-Suq jinkludu:ooooooTrasport u Komunikazzjonijiet,Kummerċ ta’ Bejgħ bl-Ingrossa u bl-ImnutAssigurazzjoni, Servizzi Bankarji u Proprjetà ImmobbliAmministrazzjoni PubblikaDħul minn Proprjetà uServizzi PrivatiProduction36%Public Services16%Financial Services10 %Other Services38%Għall-perjodu li qed jiġi eżaminat (1980-2000) li għalih teżisti data disponibbli pubblikament, jistgħujiġu osservati xi bidliet sinifikanti. Waqt li fil-bidu tas-snin 80 il-Produzzjoni Diretta kienet tirrappreżenta47% tal-PGD, illum il-ġurnata din hija biss 36%, bidla li hija tipika ta’ ekonomija aktar orjentata lejn isservizzi,li ħadet direzzjoni sinifikanti fil-bidu tas-snin 90.Il-kontribuzzjoni perċentwali tal-manifattura għall-PGD naqset b’10 punti perċentwali matul 20 sena,minn 33% għal 23%. Dan huwa segwit minn 4 punti perċentwali fil-kummerċ ta’ bejgħ bl-ingrossa ubl-imnut. L-agrikoltura u s-sajd, u l-kostruzzjoni u x-xogħol fil-barrieri wkoll irreġistraw tnaqqis ta’ 1 u 2punti perċentwali rispettivament.Fuq medda ta’ żmien ta’ 22 sena, il-PGD skond l-ispiża tal-fatturi tal-produzzjoni żdiedet bi 309%, iżdawieħed irid iqis l-inflazzjoni konsiderevoli, iż-żieda fil-pagi u s-salarji, u l-provvista ta’ flus fost għadd ta’fatturi varjabbli ekonomiċi oħrajn. Madanakollu, iż-żieda xorta waħda hija pjuttost sinifikanti. M’huwiexsorprendenti illi l-ogħla żieda (763%) ġiet irreġistrata taħt Servizzi għas-Suq fis-settur ta’ l-Assigurazzjoni, Servizzi Bankarji u Proprjetà Immobbli. Is-settur finanzjarju għadda minn ristrutturarsostanzjali f’dawn l-aħħar snin u waqt li l-impjieg żdied, kemm il-profitti tal-banek kif ukoll il-pagi u s-salarji żdiedu wkoll. Ta’ min wieħed jinnota wkoll il-qabża kbira fil-prezzijiet tal-proprjetà li żgur kellhaimpatt kbir f’dan is-settur.Żieda sinifikanti oħra ġiet irreġistrata fid-dħul mill-proprjetà (528%). Din iż-żieda seħħet l-aktarminħabba imgħaxijiet ogħla mħallsa minn sorsi lokali, dħul akbar mill-akkomodazzjoni ta’ turisti u dħulminn art u bini (kera).Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 43

L-anqas bidla seħħet fis-settur tal-manifattura: fi 22 sena dan żdied biss b’183%. Il-manifattura fissnintmenin sofriet minn tnaqqis fis-swieq ta’ l-esportazzjoni flimkien ma’ riċessjoni fl-Ewropa tal-Lvant. Kien hemm ukoll għadd ta’ sussidji indirizzati lill-industrija tal-manifattura. Żewġ industrijiewlenin tal-manifattura fil-bidu tas-snin 80 kienu dawk taż-żraben u ta’ l-istampar tal-karta ta’ sigurtà.Fl-istess snin, l-ispejjeż tal-fjuwil laqtu l-prestazzjoni ta’ l-industrija tal-linji ta’ l-ajru li kienet għadha flistadjibikrin tagħha.Matul nofs is-snin tmenin, is-settur tal-kostruzzjoni u tal-barrieri sofra minn tnaqqis, waqt li l-esportazzjonijiet tal-patata taw spinta lis-settur ta’ l-agrikoltura u sajd.Fis-snin 90 rajna qalba sinifikanti lejn servizzi tas-suq. Kien hemm żieda fid-dħul mill-impjieg u fil-livellita’ qligħ fil-kostruzzjoni u l-barrieri. Il-banek irreġistraw profitti akbar wara żidiet fid-dħul minnimgħaxijiet fuq self u avvanzi u dħul minn assi ta’ non-residenti miżmuma mill-banek lokali.Bħala medja, il-PGD skond l-ispiża tal-fatturi tal-produzzjoni żdied b’madwar 6.37% fis-sena, waqt li l-agħar prestazzjoni ġiet irreġistrata bejn l-1982 u l-1983 (tnaqqis ta’ 0.17%). Bejn is-sena 2000 u l-2002 kien hemm tnaqqis kbir ieħor li rrifletta x-xena internazzjonali li kienet sejra ħażin. Matul ilperjodu1980-1985, il-PGD skond l-ispiża tal-fatturi tal-produzzjoni żdied b’24% meta mqabbel mal-51% tal-perjodi 1985-1990 u 1990-1995.Fl-2003, l-attività ekonomika mkejla skond il-PGD bl-ispiża tal-fatturi tal-produzzjoni kienetikkaratterizzata minn żidiet fl-agrikoltura u s-sajd, assigurazzjoni, servizzi bankarji u proprjetàimmobbli, servizzi privati u amministrazzjoni pubblika. Dawn għenu biex ipattu għat-tnaqqis irreġistratfis-settur tat-trasport u l-komunikazzjoni u d-dħul mill-proprjetà.ImpjiegTendenzi simili għal dawk osservati fil-kontribuzzjoni settorjali għall-PGD jinsabu fid-distribuzzjoni taxxogħol.L-akbar żieda ġiet irreġistrata fis-settur bankarju, ta’ l-assigurazzjoni u tal-proprjetà immobbli.Fil-fatt sa mill-1983, l-impjieg f’dan is-settur żdied b’604%, waqt li tkabbir ta’ 125% ġie reġistrat fissetturtal-Lukandi u ta’ l-Istabbilimenti tal-Catering. Tabilħaqq, l-impieg fuq medda ta’ żmien ta’ 20sena, f’servzzi privati għas-suq żdiedu bi 72% waqt li dak fil-produzzjoni diretta privata (agrikoltura usajd, barrieri, kostruzzjoni u tħaffir għaż-żejt u manifattura) rreġistra żieda ta’ 5% biss. Ta’ minnwieħed jinnota l-fatt illi kien hemm tnaqqis fis-settur ta’ l-agrikoltura u s-sajd. Fuq nota pożittiva, innisafil-forza tax-xogħol żdiedu b’43%. Il-qalba fl-impjieg minn manifattura għal servizzi seħħet fil-bidutas-snin 90.KummerċIl-kummerċ huwa affetwat bil-kbir mill-makkinarju u t-tagħmir tat-trasport li jinkludi esportazzjonijiet uimportazzjonijiet minn kumpaniji li timmanifatura s-semiconductors. Fil-fatt, il-kummerċ bejn l-1996 ul-2002, ħlief għall-makkinarju u t-tagħmir tat-trasport, żdied b’mod pjuttost kostanti.Matul il-perjodu 1996-2002 l-importazzjonijiet tagħna mill-Afrika ta’ Fuq żdiedu b’60% waqt li dawkmill-Oċeanja u l-Awstralja żdiedu b’61%. L-importazzjonijiet u l-esportazzjonijiet mill-UE żdiedu bi28% matul l-1996. Madanakollu, fuq medda ta’ 7 snin l-esportazzjoni tagħna lejn l-UE naqset b’10punti perċentwali minn 57% għal 47% waqt li l-kummerċ bejn Malta u l-Ażja żdied bi 8 puntiperċentwali.03.2 Ħarsa Ġenerali lejn is-Settur tal-ManifatturaFatturatBħala medja, 50% tal-fatturat ġie mis-settur tat-Apparat tar-Radju, Televiżjoni u Komunikazzjoni (32).Dan kien segwit minn kontribuzzjoni ta’ 11% mis-settur ta’ l-Ikel u tax-Xorb (15). Is-Settur ta’ l-Affarijietli Jintlibsu (18) ammonta għal madwar 6% tal-fatturat iġġenerat minn kumpaniji tal-manifattura littieħdu bħala kampjun bejn l-1998 u l-2003. 5% kien iġġenerat mis-settur ta’ l-Għamara u manifatturaStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 44

oħra (36). L-Ippubblikar u l-Istampar (22) u l-Makkinarju u apparat elettriku (31) kkontribwew 4% kullwieħed. Is-settur Kimiku (23/24) u s-settur tat-Tabakk (16) jiġu wara b’kontribuzzjoni ta’ 3% kullwieħed. Il-bqija tas-setturi kkontribwew biss b’mod marġinali għaċ-ċifri tal-fatturat.Average Turnover 1998-200315 - Food and Beverages16 - Tobacco products17 - Textiles and textile products18 - Wearing apparel and clothes19 - Leather and leather products5.16%0.80%0.10%2.25%11.23% 2.84%0.86%6.04%1.50%0.07%0.79%3.64%3.49%20 - Wood and w ood products21 - Paper and Paper products22 - Publishing and printing23/24 - Chemicals and Chemical products25 - Rubber and Plastic Products26 - Other non-metallic mineral products27 - Basic metals products28 - Fabricated Metal products49.60%3.74%1.34%0.07%1.52%1.15%0.09%3.74%29 - Machinery and equipment n.e.c30 - Office machinery and computers31 - Electrical machinery and apparatus32 - Radio, TV and Communication equipment33 - Medical, precision and opticalinstruments34 - Motor vehicles, trailers and semi-trailers35 - Other transport equipment36 - Furniture and Manufacturing n.e.cStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 45

InvestimentMeta nanalizzaw il-perjodu bejn l-1998 u l-2003, is-settur tat-Apparat tar-Radju, Televiżjoni uKomunikazzjoni (32) ikkontribwew 56% ta’ l-investiment li sar minn kumpaniji tal-manifattura li ttieħdubħala kampjun. Is-setturi ta’ l-Ikel u Xorb (15) u s-settur Kimiku (23/24) ikkontribwew 7%rispettivament. L-Għamara u n.e.c oħrajn (36), l-Ippubblikar u l-Istampar (22) u l-prodotti tal-Lastku ul-Plastika (25) ikkontribwew 5% kull wieħed ta’ l-investiment li sar minn kumpaniji tal-manifattura littieħdu bħala kampjun bejn l-1998 u l-2003. 4% ta’ l-investiment sar mis-settur tal-Makkinarju uApparat Elettriku (31) u 3% oħrajn ta’ l-investiment sar mis-settur ta’ strumenti Mediċi, ta’ Preċiżjoni uOttiċi (33).Average Investment by sector 1998-200315 - Food and Beverages16 - Tobacco products17 - Textiles and textile products18 - Wearing apparel and clothes19 - Leather and leather products5.44%0.36%0.01%2.66%0.79% 1.26%7.10%0.0004%1.86%0.38%0.003%0.52%4.68%20 - Wood and w ood products21 - Paper and Paper products22 - Publishing and printing23/24 - Chemicals and Chemical products7.03%25 - Rubber and Plastic Products26 - Other non-metallic mineral products55.75%5.49%0.47%0.002%1.34%0.53%27 - Basic metals products28 - Fabricated Metal products29 - Machinery and equipment n.e.c30 - Office machinery and computers4.32%31 - Electrical machinery and apparatus32 - Radio, TV and Communicationequipment33 - Medical, precision and opticalinstruments34 - Motor vehicles, trailers and semitrailers35 - Other transport equipment36 - Furniture and Manufacturing n.e.cStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 46

ImpjiegIs-setturi li jimpjegaw l-aktar nies fil-qasam tal-manifattura huma dak ta’ l-Apparat tar-Radju,Televiżjoni u Komunikazzjoni (32), is-settur ta’ l-Ikel u tax-Xorb (15) u s-Settur ta’ l-Affarijiet li Jintlibsu(18), li kull wieħed minnhom jikkontribwixxu 14% ta’ l-impjieg fost il-kumpaniji ta’ manifattura li ttieħdubħala kampjun. Is-setturi ta’ l-Għamara (36) u Lastku u Plastik (25) jiġu wara u jirrappreżentaw 9%rispettivament. Is-settur ta’ l-Istampar u l-Ippubblikar (22) jiġi fis-sitt post u jikkontribwixxi 7% ta’ l-impjieg fost il-kumpaniji ta’ manifattura li ttieħdu bħala kampjun. Is-settur tal-Makkinarju u ApparatElettriku (31) jikkontribwixxi 6% ta’ l-impjieg waqt li s-settur ta’ l-istrumenti Mediċi, ta’ Preċiżjoni u Ottiċiu s-settur Kimiku jiġġeneraw 5% kull wieħed ta’ l-impjieg fost il-kumpaniji ta’ manifattura li ttieħdubħala kampjun. Prodotti oħrajn mhux metalliċi u prodotti tal-metall iffabbrikati jiġu warab’kontribuzzjoni ta’ 3% kull wieħed. Il-bqija tas-setturi li jikkontribwixxu l-10% ta’ l-impjieg li jifdaljistgħu jitqiesu bħala setturi li jimpjegaw ammont relattivament żgħir ta’ impjegati.Average Employment 1998-200315 - Food and Beverages16 - Tobacco products17 - Textiles and textile products18 - Wearing apparel and clothes19 - Leather and leather products20 - Wood and w ood products21 - Paper and Paper products1.02% 8.63%0.29%14.11%22 - Publishing and printing5.22%0.71%23/24 - Chemicals and Chemical products2.26%25 - Rubber and Plastic Products13.80%26 - Other non-metallic mineral products13.84%27 - Basic metals products28 - Fabricated Metal products5.55%0.08%1.91%3.24%0.30%9.06%4.92%6.69%3.59%0.27%1.47%29 - Machinery and equipment n.e.c30 - Office machinery and computers31 - Electrical machinery and apparatus3.06%32 - Radio, TV and Communicationequipment33 - Medical, precision and opticalinstruments34 - Motor vehicles, trailers and semi-trailers35 - Other transport equipment36 - Furniture and Manufacturing n.e.cStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 47

Valur MiżjudIl-Valur miżjud huwa sostanzjalment ogħla mill-medja ta’ l-industrija fil-każ tat-Tabakk (16), Kimiċi(23/24), u Apparat tar-Radju, Televiżjoni u Komunikazzjoni (32).Is-setturi ta’ l-Ikel u tax-Xorb (15), Stampar u ppublikar, (22), Plastik u Lastku (25), MakkinarjuTagħmir (29) u Strumenti Mediċi u ta’ Preċiżjoni (33) għandhom valur miżjud ogħla mill-medja waqt lil-valur miżjud medju bejn l-1998 u l-2003 għas-settur tat-Tessuti (17) u tal-Makkinarju u ApparatElettriku (31) ammontaw għall-medja tal-manifattura.Il-valur miżjud tas-setturi l-oħrajn jaqa’ taħt il-medja. L-inqas rata ta’ valur miżjud ġiet irreġistrata fissetturta’ tagħmir ieħor għat-trasport (35) li kellha surplus operattiv gross negattiv matul il-perjodustipulat. Kif intqal qabel, dan it-telf jista’ jkun attribwibbli għall-operazzjonijiet tal-Malta Dry Docks u l-Malta Ship Building. Waqt li dawn iż-żewġ kumpaniji jidhru li ġew esklużi mill-kampjun, xorta waħdajidhru fiċ-ċifri tal-valur miżjud billi dan iqis is-settur kollu tal-manifattura.Sector Value Added Compared to Industry Average300002500020000LM15000100005000015 16 17 18 19 20 21 22 23/24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36NACESector Value Added per CapitaAverage for Total ManufacturingKonklużjoniMinn din l-analiżi jidher biċ-ċar illi s-settur tal-manifattura jiddependi ħafna fuq is-settur ta’ l-Apparattar-Radju, Televiżjoni u Komunikazzjoni. Din id-dipendenza hija wisq aktar perikoluża meta wieħediqis il-kontribuzzjoni dominanti ta’ kumpanija waħda f’dan is-settur u fl-ekonomija kollha. Kieku din l-intrapriża kellha titlaq lejn pajjiż ieħor, l-effett negattiv drastiku ma jkunx illimitat biss għat-telfsostanzjali ta’ impjiegi iżda jkollu impatt saħansitra akbar fuq id-dħul ta’ flus barranin minħabba lijitnaqqsu bin-nofs l-esportazzjonijiet u l-investiment.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 48

03.3 L-Industrija tas-Servizzi fl-Ekonomija MaltijaFatturatTurnover2001600,000500,000400,000Lm300,000200,000100,000037 40/41 45 50 51 52 55 60 61 62 63 64 65 66 67 70 71 72 73 74 92FatturatMis-setturi li ġew eżaminati, is-settur li rriżulta li kellu l-ogħla fatturat kien dak tal-kummerċ bl-ingrossau negozju kummerċjali (51) li ġġenera fatturat ta’ Lm 537 miljun. Fit-tieni post insibu s-settur ta’servizzi finanzjarji intermedjarji (65) li kellu bejgħ ekwivalenti għal Lm 468 miljun. Setturi li ġġenerawfatturat ta’ inqas minn Lm 50 miljun inkludew is-setturi tat-Trasport fuq l-art, fuq il-baħar u transportieħor (60), (61), (62), is-settur ta’ l-assigurazzjoni u l-pensjonijiet (66), proprjetà immobbli (70), kiri ta’makkinarju (71), is-settur tal-kompjuters u attivitajiet relatati (72) u s-settur tad-divertiment, kultura usports (92). Is-settur tar-riċerka u l-iżvilupp (73) għadu mhux żviluppat biżżejjed u kellu dħul ta’ Lm151,000 biss.InvestmentInvestment200125,00020,00015,000Lm10,0005,000037 40/41 45 50 51 52 55 60 61 62 63 64 65 66 67 70 71 72 73 74 92Mis-setturi li ġew eżaminati, is-Settur tal-Lukandi u Ristoranti (55) ħareġ Lm 22.8 miljun f’investimentili kkonsistew l-aktar fil-bini ta’ lukandi ġodda matul l-2001. Is-settur tal-proprjetà immobbli (70) jiġiwara b’investiment ekwivalenti għal Lm 16.4 miljun. Is-settur tal-posta u tat-telekomunikazzjonijietħareġ ammont simili ekwivalenti għal Lm 16.2 miljun. Ftit wara nsibu s-settur tas-Servizzi IntermedjarjiFinanzjarji li investa ammont ta’ Lm 15.4 miljun. Huwa interessanti li wieħed josserva illi ħlief għallproprjetàimmobbli (70) u l-kiri ta’ makkinarju (71), is-setturi li għamlu l-inqas investiment kellhom ukolll-aktar fatturat baxx.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 49

ImpjiegiEmployment2001Lm20,00018,00016,00014,00012,00010,0008,0006,0004,0002,000037 40/41 45 50 51 52 55 60 61 62 63 64 65 66 67 70 71 72 73 74 92Employment for Selected NACE CodesAverageIs-settur li jħaddem l-aktar nies fi ħdan l-industrija tas-servizzi huwa s-settur tal-lukandi u r-ristoranti liimpjega 17,342 ħaddiem fl-2001, jiġifieri 20% ta’ l-impjieg fis-setturi tas-servizzi li ġew eżaminati. Issetturtal-bejgħ bl-imnut (52) jiġi fit-tieni post bi 13,955 impjegat waqt li s-settur tal-bejgħ bl-ingrossa(51), li kellu żidiet kontinwi fl-impjieg matul il-perjodu eżaminat, ħaddem 9,013 impjegat fl-2001.Setturi li għandhom livell baxx ta’ impjieg jinkludu dak tar-riċiklaġġ (37), tat-trasport fuq l-ilma (61),transport bl-ajru (62), assigurazzjoni u pensjonijiet (66), attivitajiet awżiljari għas-servizzi intermedjarjifinanzjarji (67), kiri u makkinarju (71), u riċerka u żvilupp (74). Dawn is-setturi jimpjegaw inqas minn1000 ħaddiem u jvarjaw minn 958 impjegat ma’ NACE 71 għal 18-il impjegat biss involuti fir-riċerka ul-iżvilupp.Pagi MedjiAverage WagesLm10,0009,0008,0007,0006,0005,0004,0003,0002,0001,000037 40/41 45 50 51 52 55 60 61 62 63 64 65 66 67 70 71 72 73 74 92Average Wages for Selected NACE CodesAverageIl-paga medja għas-settur tas-servizzi li qed jiġi eżaminat kienet ta’ Lm 4,252. Is-settur li jħallas l-ogħla pagi huwa dak tas-servizzi intermedjarji finanzjarji (65) fejn il-paga medja għal kull impjegat hijata’ Lm 9,509 kull ħaddiem. Fit-tieni post insibu s-settur ta’ l-assigurazzjoni u pensjonijiet (66) bi Lm8,202 kull ħaddiem. Setturi oħra li kellhom rata ta’ pagi ‘il fuq mill-paga meda jinkludu dawk tal-Provvista ta’ Elettriku, Gass u Ilma (40), Trasport fuq l-Ilma (61), Trasport bl-Aru (62), Posta uTelekomunikazzjonijiet (64), Attivitajiet awżiljari għas-servizzi intermedjarji finanzjarji (67) u AttivitajietRelatati mal-Kompjuter (72). Il-pagi fis-settur tar-riċiklaġġ (37) huma ekwivalenti għall-medja.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 50

Il-bqija tas-setturi li ġew eżaminati huma kkaratterizzati b’pagi taħt il-medja. Il-pagi medji huma l-aktarbaxxi fis-settur tar-riċerka u l-iżvilupp (73) (li possibilment jissuġġerixxi dħul mhux iddikjarat) u huma l-aktar qrib il-medja fl-industrija tal-bejgħ bl-ingrossa fejn laħqu Lm 3,736 fl-2001.Il-biċċa l-kbira ta’ dawn is-setturi għandhom pagi li huma baxxi b’mod mhux realistiku u li jagħtuindikazzjoni ta’ dikjarazzjoni baxxa tad-dħul.Jista’ jagħti l-każ illi l-valur miżjud, li huwa r-riżultat ta’ spejjeż tal-personal u qligħ gross operattiv, qedjiġi ddikjarat baxx f’xi setturi li jirriżulta mill-attività minn taħt li tmur id f’id mas-servizzi intanġibbli.Valur MiżjudValue Added2001180,000160,000140,000120,000Lm100,00080,00060,00040,00020,000037 40/41 45 50 51 52 55 60 61 62 63 64 65 66 67 70 71 72 73 74 92Value Added for Selected NACE CodesAverageIs-setturi 66 u 67, li rreġistraw ċifra fenomenali ta’ valur miżjud ta’ Lm 88,196 u Lm 157,367rispettivament, jaqbżu bi ftit il-valur miżjud medju ta’ l-industrija tas-servizzi waqt li s-setturi l-oħrajnhuma aktar ‘il bogħod mill-medja. Fil-fatt, is-settur tat-trasport bl-ajru (NACE 62) u s-settur tas-servizziintermedjarji finanzjarji (NACE 65) biss jaqbżu l-medja għolja ta’ valur medju ta’ Lm 22,770.Jekk neskludu s-setturi 66 u 67 mill-analiżi, il-valur miżjud medju għall-industrija tas-servizzi jaqa’ għalLm 12,242 li huwa pjuttost qrib tal-medja tal-manifattura. F’dan ix-xenarju, il-posta u t-telekomunikazzjoni (NACE 64) u l-attivitajiet tal-kompjuter u attivitajiet relatati (NACE 72) jilħqu valur ‘ilfuq mill-medja indikata fit-tabella hawn isfel. Is-Setturi 40 (Elettriku, gass u ilma), 61 (transport fuq l-ilma), 63 (attivitajiet ta’ appoġġ u awżiljari għat-trasport), 70 (proprjetà immobbli), 71 (kiri ta’makkinarju), u 74 (attivitijiet kummerċjali oħrajn), jaqgħu taħt il-medja b’marġni relattivament żgħir ukollha jirreġistraw ċifra ta’ valur miżjud li jaqbeż il-livell ta’ Lm 10,000. Il-bqija tas-setturi jirreġistrawvalur miżjud relattivament baxx li jvarja minn Lm 9,411 fir-riċiklaġġ waqt li jilħaq l-aktar livell baxx ta’Lm 5,238 fil-kummerċ ta’ bejgħ bl-imnut.Value Added2001Lm50,00045,00040,00035,00030,00025,00020,00015,00010,0005,000037 40/41 45 50 51 52 55 60 61 62 63 64 65 70 71 72 73 74 92Value Added excluding NACE 66 & 67AverageStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 51

04. Indikaturi ta’ l-Isfond Ekonomiku ĠeneraliPGD per capita f’PPSIl-PGD per capita ta’ Malta f’termini ta’ PPS 13 jammonta għal madwar 72.514 tal-medja ta’ l-UE-25 lihija ffissata għal 100. Kif jidher fit-tabella, bejn l-1999 u l-2005 (f) dan l-indikatur kompla jitbiegħedminn din il-medja. Fil-fatt fl-1999, ammonta għal 77.9.Dan jimplika illi Malta, għalkemm qed toqrob lejn dan il-livell minimu xorta waħda tikklassifika taħt l-Objettiv Wieħed li jeħtieġ illi l-PGD per capita ta’ l-Istati Membri jammonta għal jew ikun inqas minn75% tal-medja tal-Komunità.Meta mqabbla mal-Membri l-ġodda l-oħrajn ta’ l-UE, l-Islovenja u Ċipru biss għandhom PGD percapita ogħla. Huwa interessanti li wieħed josserva illi t-tbassir fuq tlett snin (2003-2005) tal-PGD percapita għall-Membri l-ġodda kollha minbarra Malta qed juru tendenzi ta’ żieda. Min-naħa l-oħra, l-UE-15 qed juru tendenza ta’ tnaqqis, li juri illi l-UE għadha għaddejja minn tnaqqis ekonomiku mill-millenju‘l hawn.Rata tkabbir reali tal-PGDMalta tinsab taħt il-medja ta’ l-UE 15 u l-UE 25 f’dak li jirrigwarda t-tkabbir tal-PGD għall-2003 (tbassir)sa l-2005 (tbassir). Madanakollu, id-diskrepanza fit-tkabbir hija mistennija li tkun inqas fl-2005.L-ekonomiji ta’ l-Ewropa tal-Lvant qed imexxu t-tkabbir fl-Unjoni Ewropea fl-2004 u huma mistennija lijkomplu jikbru b’rata aktar mgħaġġla mill-Membri l-qodma ta’ l-UE fl-2005. Dawn ir-rati ta’ tkabbirhuma sostnuti l-aktar bil-prestazzjoni ta’ pajjiżi bħall-Polonja, l-Ungerija, l-Islovakkja, ir-RepubblikaĊeka u l-Istati Baltiċi.Il-membri l-ġodda ta’ l-UE mill-Ewropa ċentrali u tal-lvant huma mistennija li jiksbu tkabbir medjuaggregat ta’ madwar 4.8 % fl-2005, kontra t-2.3 % ta’ l-UE-15;.L-Estonja, il-Latvja u l-Litwanja b’mod partikolari huma mistennija li jkollhom l-ogħla rati ta’ tkabbir. (Irratamedja ta’ tkabbir reali tagħhom hija ta’ madwar 6.1%).L-Istati Membri l-ġodda ta’ l-UE huma mistennija li jkomplu jibbenefikaw mit-titjib ġenerali fid-domandagħal importazzjonijiet kemm globali kif ukoll mill-Ewropa tal-punent.Produttività fix-xogħol għal kull persuna impjegataMeta jitkejlu t-tendenzi fil-produttività tax-xogħol, normalment jintużaw żewġ miżuri. Dawn huma l-PGD għal kull persuna impjegata u l-PGD għal kull siegħa ta’ xogħol. Dawn ir-riżultati mbagħad jiġumqabbla mal-PGD per capita. Fir-rigward ta’ Malta, il-PGD għal kull persuna impjegata biss huwadisponibbli.Huwa pożittiv li wieħed josserva illi Malta tinsab fl-ewwel post meta mqabbla ma’ l-Istati Membri l-ġodda ta’ l-UE, hekk kif dan l-indikatur jammonta għal 81.7 kontra l-medja ta’ l-UE ta’ 100.Meta narawh f’termini ta’ PGD per capita li huwa pjuttost baxx, dan l-indikatur juri l-perċentwal għolita’ dipendenza li huwa karatteristika ta’ l-ekonomija Maltija kif ukoll il-livell baxx ta’ parteċipazzjoni tannisafil-forza tax-xogħol.13PPS tfisser Purchasing Power Standards (Standards tas-Saħħa tax-Xiri), u hija indiċi li telimina d-differenzi fil-prezzijiet fost ilpajjiżiu tippermetti li jsir tqabbil aktar realistiku tad-data tal-PGD.14Sors: Il-websajt Europa. Iċ-ċifra għall-PGD per capita f’PPS għall-2003 hija previżjoniStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 52

Tkabbir Totali ta’ l-ImpjiegIr-rata ta’ impjieg ta’ l-Ewropa, li tiġi kkalkulata bħala l-proporzjon tal-popolazzjoni tagħha ta’ l-età taxxogħolli tkun qed taħdem bi ħlas, hija meqjusa li hija baxxa ħafna. Dan wassal lill-Membri ta’ l-UnjoniEwropea biex jitfgħu enfasi fuq iż-żieda ta’ din ir-rata ta’ impjieg biex tilħaq ir-rata ta’ 70% sa l-2010skond l-Objettivi ta’ Liżbona.Dan l-indikatur waqa’ matul dawn l-aħħar għoxrin sena – minn madwar 60% għal livell aktar baxx.Min-naħa l-oħra, ir-rati ta’ l-impjieg fil-Ġappun u l-Iskandinavja baqgħu ‘l fuq minn 70% b’modkonsistenti. Ir-rata ta’ l-impjieg fl-Istati Uniti bdiet fl-1970 f’livell simili għal dak tal-Komunità iżdażdiedet b’mod konsistenti matul is-snin tmenin u disgħin biex laħqet il-livell preżenti ta’ 70%.Kif indikat fil-White paper dwar it-Tkabbir, Kompetittività u Impjieg, id-diverġenza fil-prestazzjoni ta’ħolqien ta’ impjiegi bejn l-UE u ekonomiji oħrajn kienet ferm aktar akuta mid-differenza fil-prestazzjoniekonomika.Fil-każ ta’ Malta, ir-rata ta’ tkabbir fl-impjiegi kienet ogħla mill-medja ta’ l-UE-15 u l-UE-25 fl-2000 u l-2001, iżda kienet negattiva taħt il-medja għall-2002 meta niżlet għal -0.7%. (Data għall-2003 mhuxdisponibbli għal Malta).Rata ta’ InflazzjoniL-UE tuża l-metodu HICP, jiġifieri l-Harmonised Indices of Consumer Prices (Indiċi Armonizzati tal-Prezzijiet tal-Konsumaturi) għal tqabbil internazzjonali ta’ l-inflazzjoni tal-prezzijiet tal-konsumaturi. Kifindikat l-FOI fid-dokument “The Lisbon Indicators: How does Malta Compare?”, sa dan l-aħħar issistemama kinitx iddaħħlet għal kollox f’Malta u ċ-ċifri dak iż-żmien ma kienux disponibbli.Madanakollu, statistika reċenti mill-Eurostat turi illi din id-data issa hija disponibbli għal Malta u tkopril-perjodu 1997-2003. Fl-2003 ġiet irreġistrata l-aktar rata baxxa ta’ inflazzjoni fis-serje b’rata ta’ 1.9%Tkabbir fl-Ispiża ta’ l-Unità tax-XogħolDan l-indikatur iqabbel il-kumpens għal kull impjegat u l-PGD għal kull impjieg li huwa indikatur talproduttivitàli jikkalkula r-relazzjoni bejn kemm jitħallas kull ħaddiem meta mqabbel ma’ x’jipproduċi.Malta kellha rata ta’ tkabbir għolja fl-ispiża tax-xogħol fl-2001 meta laqħet 4.4%, rata sostanzjalmentogħla mir-rata ta’ tkabbir f’ħafna pajjiżi oħrajn. Dan l-indikatur naqas għal valur negattiv ta’ -1.8 matull-2002 li huwa fattur pożittiv billi rata għolja ta’ tkabbir tnaqqas il-kompetittività. (Iż-żieda li seħħet fl-2001 tista’ tkun dovuta għal reviżjonijiet ta’ ftehim kollettivi tal-Gvern ma’ l-impjegati tas-setturpubbliku).Sena Malta L-IstatiUnitiUE-25 UE-15 L-Irlanda Il-Lussemburgu L-Italja2001 4.4 -0.4 0.6 0.5 0.6 6.2 0.42002 -1.8 -2 -0.5 -0.4 -5.5 4.1 0.22003 n/aBilanċ PubblikuDan l-indikatur juri d-differenza bejn id-dħul tal-Gvern u n-nefqa tal-Gvern bħala perċentwal tal-PGD.Il-kriterji ta’ Maastricht stipulaw illi din iċ-ċifra m’għandhiex taqbeż it-3% tal-PGD. Kif jidher fit-tabellahawn isfel, iċ-ċifra għal Malta telgħat drastikament fl-2003 u laħqet ir-rata għolja ta’ -9.47%, li turi liqed nitbiegħdu mill-kisba tal-kriterji ta’ Maastricht.Sena Malta UE-25 UE-15 L-Istati Uniti2002 -5.7 -2.1 -2.0 -3.42003 -9.7 -2.8 -2.6 -4.9Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 53

Dejn Gross Ġenerali u Kkonsolidat tal-Gvern bħala % tal-PGD.Id-dejn tal-Gvern bħala perċentwal tal-PGD għal Malta kompla jiżdied. Fil-fatt, waqt li waqa’ taħt illivellminimu ta’ Maastricht għall-perjodu 1999 u 2000, dan l-indikatur żdied kontinwament bejn l-2001u l-2003 meta laħaq 71.1% tal-PGD.Sena Malta UE-25 UE-15 L-Istati Uniti2002 62.7 61.6 62.7 60.62003 71.1 63.3 64.3 63.1Il-pożizzjoni fiskali tal-Gvern hija kkaratterizzata minn defiċit rikorrenti li jeħtieġ self ogħla mis-setturpubbliku. Il-metodu kif jiġu ffinanzjati nuqqasijiet fil-pożizzjoni fiskali tal-Gvern huwa ta’ relevanza billimetodi differenti ta’ finanzjament iwasslu għal spejjeż differenti. Il-Gvern Malti jiffinanzja d-defiċit billijoħroġ dejn pubbliku domestiku. Fl-2003, madanakollu, il-Gvern iffinanzja parti mill-proġett ta’ l-isptarbilli ħa self minn barra. Permezz tas-self domestiku, il-Gvern jiffinanzja d-defiċit mingħajr ma jnaqqasir-riżervi internazzjonali u mingħajr ma joħloq riskju għar-rata tal-kambju.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 54

05. ImpjiegiIl-miri prinċipali taħt il-Linji ta’ Gwida proposti għall-impjiegi huma:- It-titjib ta’ l-impjegabilità li tinvolvi għajnuna għal min hu qiegħed u inattiv sabiex dan isibxogħol.- Żieda fl-ammont ta’ xogħol u l-promozzjoni ta’ anzjanità attiva.- L-Iżvilupp ta’ l-Intraprenditorjat sabiex tiġi mħeġġa klima li twassal għall-ftuħ ta’ negozji ġodda.- It-tħeġġiġ ta’ l-adattabilità tal-ħaddiema u kumpaniji sabiex dawn jadattaw rwieħhom skond l-ambjent dejjem jinbidel.- It-tisħiħ ta’ l-opportunitajiet permezz tal-promozzjoni ta’ l-ugwaljanza bejn is-sessi fix-xogħol ufir-rimunerazzjoni.- Ħidma kontra d-diskriminazzjoni kontra gruppi żvantaġġjati.- L-għoti ta’ aktar investiment u ta’ investiment aħjar fil-kapital uman.- It-titjib fl-inċentivi finanzjarji sabiex ix-xogħol iħallas.- Il-promozzjoni tal-mobilità ġeografika u fix-xogħol.Rata ta’ ImpjiegiDan l-indikatur huwa kkalkolat billi l-popolazzjoni totali ta’ età ta’ bejn 15-64 sena li tkun taħdem tiġidiviża bil-popolazzjoni totali fl-istess grupp ta’ etajiet. Dan l-indikatur huwa bbażat fuq l-Istħarriġ tal-Forza tax-Xogħol ta’ l-UE. Fl-2003 dan l-indikatur kien 54.2%, u jirriżulta bħala wieħed baxx ferm metamqabbel ma’ l-UE 15 fejn il-medja hija ta’ 64.4%, li hija wkoll baxxa meta mqabbla ma’ dik tal-Membril-ġodda ta’ l-UE (it-tieni l-inqas wara l-Polonja). It-tabelli ppubblikati mill-Eurostat, li silta minnhomtidher hawn taħt juru li Malta għandha l-inqas rata ta’ impjegabilità tan-nisa, jiġifieri 33.6%. Din ir-ratata’ parteċipazzjoni tan-nisa, li hija estremament baxxa, timbotta ‘l isfel ir-rata ta’ l-impjiegi totali. Fil-fatt,l-istess indikatur għall-irġiel huwa 74.5 li jaqbeż kemm il-medja ta’ l-UE 25 kif ukoll dak ta’ l-UE 15.Età Medja Effettiva ta’ Ħruġ mis-Suq tax-XogħolDan l-indikatur jagħti l-età medja li fiha persuni attivi jirtiraw mis-suq tax-xogħol. Sfortunatament, din l-istatistika m’hijiex disponibbli fuq il-websajt Europa. Dan l-indikatur ma jistax jiġi injurat minħabba ligħandu implikazzjonijiet fuq is-suq tax-xogħol tal-pajjiż u fuq il-politika tal-pensjonijiet.Differenza fir-Rimunerazzjoni bejn is-Sessi f’forma mhux aġġustataIl-ħaddiema nisa f’Malta jaqilgħu 90% ta’ dak li jaqilgħu il-kollegi rġiel tagħhom, skond il-websajtEuropa u jgawdu minn waħda mill-inqas differenzi fil-pagi meta mqabbla ma’ pajjiżi oħra. Il-ħaddiemanisa fl-UE 15 jaqilgħu 16% inqas mill-irġiel.Ir-Rata tat-Taxxa fuq dawk li jaqalgħu paga baxxaDan l-indikatur jiddeskrivi l-inċentiv/diżinċentiv ta’ persuna mhux attiva sabiex din tidħol fis-suq taxxogħol.Rata baxxa ta’ taxxa tħeġġeġ il-parteċipazzjoni fis-suq tax-xogħol filwaqt li rata ta’ taxxa għoljatħeġġeġ lil min ikun bla xogħol biex jibqa’ jieħu l-benefiċċji tal-qgħad. Ikun hemm ostaklu akbar għallparteċipazzjonimeta l-benefiċċji tal-qgħad ikunu ġenerużi. Kif deskritt fil-websajt Europa, Maltatimponi piż ħafif fuq persuni bi dħul baxx b’rata ta’ taxxa ta’ 15.8% mill-ispiża tal-pagi. Fil-fatt, timponiinqas minn nofs il-piż tal-medja ta’ l-UE15 li bħalissa huwa ta’ 37.2%. Dan l-inċentiv għallparteċipazzjonihuwa mnaqqas bil-fatt li l-benefiċċji tal-qgħad huma ferm qrib il-paga minima.Tagħlim tul il-ħajjaDan l-indikatur jirreferi għall-persuni li għandhom età ta’ bejn 25-64 sena li ddikjaraw li rċevew taħriġfl-erba’ ġimgħat ta’ qabel l-Istħarriġ tal-Forza tax-Xogħol. F’din l-istatistika, Malta ma tinsabxf’pożizzjoni daqstant tajba b’4.2% biss ta’ dawk li jinsabu f’dan il-grupp ta’ età li rċevew taħriġ. Din iċċiframarret lura minn 4.4% fl-2002 għal 4.2% fl-2003. Il-medja għall-UE25 u għall-UE15 kienet ta’ 9%u 9.7% rispettivament.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 55

Huwa evidenti li din l-istatistika trid tiġi mtejjba f’Malta minħabba li t-tagħlim tul il-ħajja jippermetti lillħadiemajkomplu jtejjbu lilhom infushom il-ħin kollu sabiex ikunu jistgħu jindirizzaw il-ħtiġijiet ta’ suqtax-xogħol li dejjem qed jinbidel.Inċidenti fuq ix-XogħolIċ-ċifra tirreferi għan-numru ta’ inċidenti serji għal kull 100,000 persuna tal-popolazzjoni li taħdem.B’rata ta’ 94, l-indiċi għal Malta huwa ekwivalenti għall-indiċi ta’ l-UE15 (figuri għall-2001). Madankollu,din l-istatistika wriet żieda fuq is-sena ta’ qabel meta din kienet 77.Rata tal-qgħadSkond iċ-ċifri ta’ l-Eurostat, ir-rata tal-qgħad f’Malta qegħda tiżdied, u fl-2003 laħqet it-8.2%. Din hijakemmxejn differenti mis-6.4% rrapportata fl-Istħarriġ tax-Xogħol għal Ġunju 2003. Kif deskritt firrapportta’ l-FOI, dan huwa dovut għall-aġġustament staġonali mill-Eurostat taċ-ċifri tal-qgħad tagħha.Malta għandha rata ta’ qgħad kemmxejn inqas meta mqabbla mal-medja ta’ l-UE25 li hija ta’ 9.1%.Madankollu, iċ-ċifri ta’ Eurostat ta’ l-2003 għal Malta jaqbżu kemmxejn il-medja ta’ l-UE 15 b’0.1 puntperċentwali.It-taqsima li ġejja tiġbor fil-qosor il-konklużjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet prinċipali miġbura mill-Federazzjoni ta’ l-Industrija Maltija:- Il-ħtieġa li r-riżorsi umani skarsi jintużaw b’mod tajjeb. Għandu jkun hemm provvista ta’impjegati kkwalifikati li tikkorrispondi mal-ħtiġijiet ta’ l-ekonomija. Għandu jingħad illi xi wħudmill-korsijiet organizzati mill-Kulleġġ Malti għax-Xjenza u t-Teknoloġija huma mfasslaspeċifikament għall-ħtiġijiet ta’ l-industrija u huma għaldaqstant pass importanti fid-direzzjonit-tajba.- Minħabba l-fatt li perċentwal sinifikanti tal-persuni qegħda jaqgħu fil-kategorija ta’ ħaddiemażgħażagħ u anzjani, jeħtieġ li jitfasslu programmi u linji politiċi li jindirizzaw il-ħtiġijiet ta’ dawnil-gruppi.- Il-ħtieġa li jiġu indirizzati l-problema ta’ nuqqas ta’ korrispondenza bejn il-ħiliet meħtieġa udawk disponibbli u ta’ nuqqas tal-ħiliet meħtieġa.- L-importanza ta’ tagħlim tul il-ħajja li jaċċerta li l-ħaddiema jiġu mħarrġa mill-ġdid sabiex ilħiliettagħhom ikunu jaqblu ma’ suq tax-xogħol li qed jinbidel.- Jiġu mħeġġa l-ħaddiema nisa biex jidħlu fis-suq tax-xogħol permezz ta’ linji politiċi kumpatibblimal-familja inkluż l-adozzjoni tal-flexi time.- Il-ħtieġa li t-Taqsima tas-Saħħa u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xogħol iżżid l-isforzi tagħha biextindirizza l-kwistjonijiet relatati mas-saħħa u s-sigurtà.- Il-konsiderazzjoni li tiżdied l-età obbligatorja ta’ l-irtirar minħabba l-popolazzjoni li qegħdatixjieħ, livell aħjar ta’ saħħa u aspettattiva itwal tal-ħajja tista’ tkun waħda mill-miżuri lijindirizzaw il-welfare gap.Ir-rapport esprima tħassib dwar il-possibbiltà li l-aqwa mħuħ imorru f’pajjiż ieħor minħabba l-isħubijata’ Malta fl-UE, fejn pagi aktar attraenti jattiraw ħaddiema tas-sengħa u professjonisti biex imorrujaħdmu barra. Jiddeskrivi wkoll li minħabba nuqqasijiet preżenti ta’ ħiliet meħtieġa, ċertu ammont ta’influss ta’ ħaddiema għandu jiġi mħeġġeġ sabiex jagħmel tajjeb għan-nuqqasijiet li qegħdin jinħassuf’ċerti ħiliet.Is-settur privat għandu jagħmel użu mill-programmi ta’ l-UE mmirati lejn il-parteċipazzjoni tan-nisa, ilġliedakontra l-illitteriżmu u l-korrezzjoni ta’ imperfezzjonijiet oħra fis-suq tax-xogħol.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 56

06. InnovazzjoniL-importanza ta’ l-innovazzjoni ngħatat prominenza kbira mill-Unjoni Ewropea. Madankollu, kif intqalfir-Reviżjoni ta’ Liżbona ta’ l-2004, ir-rata medja ta’ l-UE 15 f’dan il-qasam hija aktar baxxa millbenchmarkta’ l-Istati Uniti.Tingħata importanza kbira lill-edukazzjoni u r-riċerka. Għal dan il-għan, l-UE bdiet taħdem fuq bostaprogrammi bħall-Programmi ta’ Qafas għar-R&Ż, u l-Karta Ewropea għall-SME’s tad-DĠ Intrapriża.Programmi bħal dawn iħeġġu li jiġu stabbiliti negozji innovattivi, l-iżvilupp ta’ sorsi ta’ finanziinnovattivi, il-protezzjoni tad-drittijiet tal-proprjetà intellettwali u żieda fir-rabtiet bejn l-industrija u r-riċerka.Kif deskritt fir-rapport ta’ l-FOI, hemm dubji dwar jekk il-mira tat-3% tal-PGD tintlaħaqx sa l-2010 u l-Kummissjoni Ewropea qegħda tintensifika l-isforzi tagħha sabiex tagħmel ċert illi din il-mira tkun tista’tintlaħaq billi tħeġġeġ kemm lill-parteċipanti pubbliċi kif ukoll lil dawk privati biex jintensifikaw l-isforzitagħhom ta’ riċerka.L-infiq totali fuq ir-R&ŻL-erba’ indikaturi pprovduti huma l-infiq Gross Domestiku fuq ir-R&Ż bħala % tal-PGD, il-perċentwalta’ l-infiq gross domestiku ffinanzjat mill-industrija, il-perċentwal tal-GERD iffinanzjat mill-Gvern u l-%tal-GERD iffinanzjat minn barra. Sfortunatament, iċ-ċifri għal Malta għadhom mhux disponibbli fuq ilwebsajtta’ l-Eurostat.Aċċess għall-InternetL-aħħar data għal Malta fil-websajt ta’ l-Eurostat tmur lura għas-sena 2000 u għalhekk hija pjuttostskaduta minħabba li l-iżvilupp f’dan il-qasam kien wieħed qawwi f’dawn l-aħħar snin. Skond ir-rapportta’ l-FOI, fl-2002, Malta kellha rata ta’ aċċess għall-internet fid-djar ta’ 31.3% meta mqabbel malmedjata’ 38.9% fl-istess sena fl-UE 15. Sfortunatament, iċ-ċifri ta’ l-aċċess għall-internet għallintrapriżim’humiex disponibbli għal Malta. Fl-2003, iċ-ċifra għall-UE 15 kienet ta’ 84.2%. Ilkwantifikazzjonita’ ċifra bħal din għal Malta hija ta’ interess minħabba li dan jitqies bħala indikaturimportanti li juri r-rieda tal-kumpaniji li jadottaw ideat innovattivi. (ICT fl-INTRAPRIŻI mill-NSO).Il-Gradwati fix-Xjenza u r-RiċerkaIn-numru ta’ gradwati fix-xjenza u r-riċerka f’Malta huwa wieħed baxx ferm, b’ċifra ta’ 2.7 minnpopolazzjoni ta’ 1000 ta’ età bejn 20-29 fl-2001 meta l-medja għall-UE 15 kienet ta’ 11.9 u ta’ l-UE 25kienet biss kemmxejn iktar baxxa, jiġifieri 10.9.In-numru ta’ gradwati fix-xjenza u r-riċerka, huwa terġa’ aktar baxx fir-rigward tan-nisa. Fil-fatt, 1.4biss minn popolazzjoni ta’ 1000 ta’ età bejn 20-29 huma nisa. Iċ-ċifra korrispondenti għall-irġiel hija 4.PrivattiviIċ-ċifra għal Malta meta jitqiesu n-numru ta’ applikazzjonijiet għal privattivi għal kull miljun abitant lijiġu ppreżentati lill-Uffiċċju Ewropew tal-Privattivi (EPO) u lill-Uffiċċju tal-Privattivi ta’ l-Istati Uniti minnkumpaniji Maltin hija waħda baxxa ħafna meta mqabbla ma’ dik ta’ l-UE15. Madankollu, hija ogħlaminn dik ta’ ħafna mill-membri l-ġodda ta’ l-UE.Il-ħtieġa li jinħarġu privattivi ġodda għal proċessi ġodda huwa fenomenu relattivament ġdid fil-kuntestlokali u Malta għadha m’hijiex membru ta’ l-Uffiċċju Ewropew tal-Privattivi. Il-Konvenzjoni Ewropea tal-Privattivi tħeġġeġ ir-reġistrazzjoni ta’ invenzjonijiet f’pajjiżi li kieku ma jiġux ikkunsidrati għarreġistrazzjoniminħabba li taħt is-sistema tagħha ta’ kooperazzjoni intergovernattiva, huwa possibbli likull persuna legali ddaħħal applikazzjoni waħda għal privattiva b’waħda minn tliet lingwi uffiċjali ub’hekk tikseb privattiva li tapplika fi Stat Membru wieħed, f’bosta Stati Membri jew fl-Istati Membrikontraenti kollha. Kif deskritt fil-Malta Today tal-25 ta’ April 2004 mill-Ministru Ċensu Galea, huwaimminenti li Malta tidħol fil-Konvenzjoni Ewropea tal-Privattivi. Nemmnu li din il-miżura għandhatħeġġeġ l-innovazzjoni.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 57

Strumenti ta’ Kapital ta’ RiskjuDan jista’ jiġi ddefinit bħala kapital privat miġbur għal investiment f’kumpaniji. Din id-data hijamaqsuma f’żewġ fażijiet ta’ investiment u dawn huma l-fażi bikrija u l-fażi ta’ l-espansjoni u ta’sostituzzjoni. Fil-preżent, dan l-istrument finanzjarju, li nemmnu li huwa indikatur tat-tkabbir innovattiv,huwa ineżistenti f’MaltaL-Infiq fuq l-ICT: l-infiq fuq l-IT u l-infiq fuq it-TelekomunikazzjonijietId-data annwali fuq l-infiq għal softwer, ħardwer u servizzi oħra relatati ma’ l-IT u t-telekomunikazzjonijiet bħala % tal-PGD m’hijiex disponibbli għal Malta u ma jistax isir tqabbil adegwat.Fir-rigward tas-settur tat-telekomunikazzjonijiet, hemm tendenza ċara ta’ qlib minn telefonija fissa għaldik ċellulari. Kif deskritt fi Stqarrija Stampa tal-NSO datata 3 ta’ Awissu 2004, filwaqt li n-numru ta’ linjitat-telefon żdied minn 171 għal popolazzjoni ta’ 1000 fl-1995 għal 211 fl-2002, l-abbonamenti għattelefonsċellulari żdiedu minn 11 għal popolazzjoni ta’ 1000 għal 239 fl-2002.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 58

07. Koeżjoni SoċjaliNuqqas ta’ ugwaljanza fid-Distribuzzjoni tad-DħulDan huwa l-proporzjon tad-dħul totali rċevut minn 20% tal-popolazzjoni bl-ogħla dħul u l-20% talpopolazzjonibl-inqas dħul. Jirriżulta li aktar ma tkun kbira d-differenza bejn il-quartile ta’ fuq u l-quartile t’isfel, aktar tkun kbira l-esklużjoni soċjali. Bi proporzjon ta’ 4.515, din iċ-ċifra għal Malta hijakemmxejn ogħla mill-medja ta’ l-UE (15) li bħalissa hija ta’ 4.4 (stima ta’ l-Eurostat).Rata ta’ Riskju ta’ Faqar qabel u wara t-Trasferimenti SoċjaliDawn l-indikaturi jkejlu l-porzjon ta’ persuni bi dħul disponibbli ekwivalizzat qabel u wara t-trasferimenti soċjali. Kif muri fit-tabella hawn isfel, it-trasferimenti soċjali f’Malta fil-fatt għandu impatt(-6%), jiġifieri 6% addizzjonali tal-popolazzjoni taqa’ ‘l fuq mit-threshold tar-riskju ta’ faqar bħalariżultat dirett tat-trasferimenti soċjali. Fil-każ ta’ l-UE 15, 9% tal-popolazzjoni taqa’ l-fuq mit-thresholdtar-riskju ta’ faqar li kieku kellhom jitneħħew it-trasferimenti soċjali.Pajjiż Qabel Qabel Wara Wara1999 2000 1999 2000Malta n/a 21 n/a 15UE 15 24 (Stima ta’ l-eurostat)UE 25 24 (Stima ta’ l-eurostat)23 (Stima ta’ l-eurostat)15 (Stima ta’ l-eurostat)n/a 15 ( Stima ta’ l-eurostat)15 (Stima ta’ l-eurostat)n/aRata ta’ riskju persistenti ta’ faqarDan l-indikatur jiddeskrivi l-porzjon ta’ persuni bi dħul ekivalizzat taħt it-threshold tar-riskju tal-faqarfis-sena kurrenti u fit-tliet snin preċedenti. It-threshold huwa stabbilit għal 60% tad-dħul disponibbliekwivalizzat nazzjonali. Indikatur bħal dan m’huwiex disponibbli għal Malta u għall-Membri l-oħra l-ġodda ta’ l-UE.Indikatur simili iżda mhux ekwivalenti ġie stabbilit mill-NSO fl-Istħarriġ tal-Baġit tad-Djar. B’rata ta’14.9% tal-popolazzjoni li tinsab f’riskju persistenti tar-rata tal-faqar, Malta għandha waħda mill-inqasrati ta’ faqar. L-Islovenja biss taqbeż lil Malta b’rata ta’ 11%. In-nuqqas ta’ ugwaljanza bejn is-sessijoħroġ minn din id-data b’perċentwal akbar ta’ nisa fir-riskju ta’ faqar.Persuni li Jitilqu l-Edukazzjoni KmieniDan l-indikatur jirreferi għal persuni f’età ta’ bejn 18-24 sena bl-inqas kwalifiki edukattivi u li makomplewx l-edukazzjoni tagħhom fl-erba’ ġimgħat qabel ma sar l-istħarriġ. Dan huwa indikatur ta’ l-impjegabilità ta’ persuna li tispiċċa mill-iskola. Kif deskritt fil-websajt ta’ l-Eurostat, huwa ta’ tħassib liMalta għandha l-ogħla ammont ta’ persuni li jitilqu l-edukazzjoni kmieni 16 , u dan ifisser li Maltagħadha lura fil-provvista ta’ forza tax-xogħol dejjem aktar ikkwalifikata li hija neċessità għallekonomijidejjem aktar speċjalizzati tallum.Rata ta’ qgħad totali fuq medda ta’ żmien twilDan l-indikatur jipprovdi kejl ta’ jekk il-linji politiċi adottati mill-Gvern fir-rigward tat-taħriġ mill-ġdidgħal dak li jkunu qiegħda għal żmien twil humiex ta’ suċċess. Din ir-rata għal Malta hija kemmxejnogħla mir-rata ta’ l-UE15 iżda inqas mill-medja għall-UE25.15Ċifra tas-sena 200016 aktar minn tlett darbiet mill-medja ta’ l-UE25Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 59

Popolazzjoni f’Familji Bla XogħolFl-2003, Malta kellha perċentwal aktar baxx tal-popolazzjoni li tgħix f’familji bla xogħol metamqabbla mal-medja ta’ l-UE15 u l-UE25. Fil-fatt, 8% biss tal-popolazzjoni ta’ età ta’ bejn 0-17-ilsena tgħix f’familji bla xogħol meta mqabbla mar-rata ta’ l-UE 15 u ta’ l-UE 25 li hija stmata għal9.9%. Dan l-indikatur huwa saħansitra aktar baxx għan-nies ta’ età bejn it-18-59 sena, fejn ir-ratagħal Malta hija 7.9% u r-rata għall-UE 15 u għall-UE 25 hija stmata għal 9.8 u 10.2 rispettivament.Rakkomandazzjonijiet u Konklużjonijiet mill-FOIMalta għandha rata ta’ persuni li jitilqu l-edukazzjoni kmieni u rata ta’ illitteriżmu ogħla li turi ligħalkemm l-infiq pubbliku fuq l-edukazzjoni bħala % tal-PGD huwa qrib ferm il-medja ta’ l-UE15,mhux qegħdin nilħqu r-riżultati mixtieqa.Kif deskritt fit-taqsima dwar l-impjiegi, il-paga minima hija qrib ferm għal dik li persuna taqla’f’benefiċċji tal-qgħad, u għaldaqstant għandu jitneħħa dan id-diżinċentiv li persuni tibda taħdem.Is-settur privat għandu jingħata inċentiv biex jgħin lis-settur pubbliku fit-twettiq ta’ evalwazzjoni talħtiġijietsabiex jiġi deskritt kull programm ta’ taħriġ mill-ġdid li jidentifika ħtiġijiet kurrenti u futuri ta’ l-ekonomija.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 60

08. L-AmbjentDan huwa wieħed mill-oqsma li qed jiżviluppa bl-aktar ritmu mgħaġġel fil-leġiżlazzjoni ta’ l-UE. Ilbenefiċċjiambjentali għall-ekonomija jistgħu jitkejlu permezz tat-tfaddil finanzjarju li joħroġ mill-użuta’ teknoloġiji moderni u aktar nodfa kif ukoll mill-benefiċċji mhux monetarji li joħorġu minn kwalitàta’ ħajja aħjar.Emissjonijiet ta’ gassijiet serraL-emissjonijiet ta’ gassijiet serra minn Malta huma għoljin u kumparabbli ma’ dawk tal-Greċja u l-Irlanda, għalkemm wieħed irid jgħid li l-emissjonijiet huma mistennija li jonqsu minn 128.9 għal 113sa l-2010 għalkemm jibqgħu għoljin meta mqabbla mal-medja mbassra ta’ l-UE ta’ 92. Id-datambassra m’hijiex disponibbli għal Malta, madankollu, il-128.5 kurrenti hija għolja ħafna u tirriżultaminn użu qawwi ta’ fjuwils fossili użati fit-trasport, impjanti tal-ġenerazzjoni ta’ l-enerġija u flagrikoltura.Taħt il-Protokoll ta’ Kjoto, l-UE qablet dwar tnaqqis ta’ 8% fl-emissjonijiet ta’ gassijiet serra sa l-2008-2012. It-tnaqqis għal kull wieħed mill-UE 15 ġie miftiehem taħt il-ftehim ta’ qsim tal-piż ta’ l-UEli jippermetti lil xi pajjiżi li fil-fatt iżidu kemm-il darba dawn l-emissjonijiet ikunu kkontrobilanċjati bitnaqqis minn pajjiżi oħra.Intensità ta’ l-Enerġija ta’ l-EkonomijaDan huwa l-proporzjon bejn il-konsum gross intern ta’ l-enerġija u l-PGD. Il-konsum gross intern ta’l-enerġija huwa kkalkolat bħala t-total ta’ ħames tipi ta’ enerġija li huma l-faħam, l-elettriku, iż-żejt, ilgassnaturali u sorsi ta’ enerġija rinnovabbli.L-UE15 tejbu l-intensità ta’ l-enerġija tagħhom minn proporzjon ta’ 216 fl-1991 għal 194 proviżorju fl-2001. Kif deskritt fl-istatistiċi ta’ l-Eurostat, il-proporzjon għal Malta tjieb minn 298 għal 264 fuqperjodu ta’ 11-il sena, għalkemm fil-fatt, irreġistra żieda f’nofs is-snin disgħin. Madankolluproporzjon bħal dan jibqa’ wieħed għoli mhux ħażin meta mqabbel mal-medja ta’ l-UE u juri li Maltateħtieġ li tippromwovi b’mod attiv proġett ta’ konservazzjoni ta’ l-enerġija u tistħarreġ l-użu ta’ sorsita’ enerġija alternattivi bħall-enerġija mix-xemx u mir-riħ.It-TrasportGħalkemm hemm erba’ kalkoli ta’ Liżbona għal din iċ-ċifra, l-unika ċifra disponibbli għal Malta hija s-sehem tat-toroq fit-trasport tal-merkanzija fuq l-art li bħalissa huwa ta’ 100% u dan ifisser li t-trasportintern tal-merkanzija kollu jsir permezz ta’ trasport fuq l-art.Il-kwalità ta’ l-arja urbanaIċ-ċifri għall-espożizzjoni tal-popolazzjoni m’humiex disponibbli għal Malta, madankollu studjimwettqa mill-MEPA u mill-Università ta’ Malta jiddeskrivu li għandna livelli għoljin ferm ta’ ċertutniġġis kimiku.Skart MuniċipaliTliet indikaturi taħt din l-intestatura huma l-iskart miġbur, mormi f’miżbliet taħt l-art u inċinerat. Firrigwardta’ l-iskart miġbur, għalkemm inqas mill-medja ta’ l-UE15, ir-rata għal Malta żdiedet b’rataqawwija bejn l-1998 u l-2002. L-ammont ta’ skart mormi f’miżbliet taħt l-art f’Malta kien ukoll ogħlagħal kull persuna fis-sena. Għandu jiġi nnotat ukoll li Malta ilha tiġbor dawn l-istatistiċi biss mill-1998.Sehem tar-Riżorsi RinnovabbliGħalkemm kien hemm aktar għarfien fuq il-benefiċċji ta’ l-enerġija rinnovabbli għal Malta, ftit li xejnkienu l-isforzi biex jiġu sfruttati sorsi ta’ enerġija bħal dawn. Tabilħaqq, għalkemm iddaħħlu xiinizjattivi fiskali, l-ispejjeż inizjali s’issa għadhom ta’ deterrent.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 61

09. Riforma EkonomikaBiex l-UE tilħaq il-mira tagħha li tgħaddi lill-kompetituri tagħha, jeħtieġ li tindirizza r-riformi strutturalifis-swieq tagħha tal-prodotti, tal-kapital u tax-xogħol. L-indikaturi kkunsidrati f’din it-taqsima jkejlu l-progress fl-ilħuq ta’ swieq ta’ prodotti u swieq kapitali aħjar u aktar effiċjenti.Malta kienet f’pożizzjoni vantaġġuża meta mqabbla ma’ numru ta’ Stati Membri ġodda li ġejjin mill-Ewropa Ċentrali u tal-Lvant, minħabba li għandha esperjenza itwal bħala ekonomija tas-suq.Madankollu, għad hemm bżonn ta’ għadd ta’ riformi.Livelli Relattivi tal-Prezzijiet u Konverġenza tal-PrezzijietIndikaturi bħal dawn ikejlu l-progress li ntlaħaq fl-integrazzjoni u fl-effiċjenza tas-suq. Il-livellikomparattivi fil-prezzijiet huma l-proporzjon bejn l-ekwivalenzi fis-saħħa tax-xiri u r-rata tal-kambjutas-suq għal kull pajjiż. Jekk l-indiċi tal-livell tal-prezz komparattiv għal pajjiż partikolari huwaogħla/iktar baxx mill-medja ta’ l-UE 15 li jitqies bħala 100, il-pajjiż ikkonċernat huwa relattivamentgħali/rħis meta mqabbel mal-medja ta’ l-UE. Bi proporzjon ta’ 71.9 għall-2002, Malta hija baxxamhux ħażin meta mqabbla mal-medja ta’ l-UE15. Madankollu, għandha wieħed mill-ogħlaproporzjonijiet meta mqabbla mal-pajjiżi l-ġodda li ssieħbu fl-UE.Fir-rigward tal-koeffiċjent ta’ varjazzjoni tal-livelli komparattivi tal-prezzijiet, dan l-indikatur naqasmeta jitqiesu l-UE25 bl-eċċezzjoni ta’ l-2001 u l-2002 meta dan il-qasam irreġistra żieda ħafifa.B’hekk, il-livelli komparattivi tal-prezzijiet fost l-Istati Membri ta’ l-UE qegħdin jikkonverġu. L-istessindikatur għall-UE 15 varja matul l-aħħar għaxar snin iżda t-tendenzi prinċipali ppuntaw ‘l isfel,jiġifieri lejn konverġenza.It-TelekomunikazzjonijietDan huwa meqjus bħala wieħed mill-muturi ewlenin tat-tkabbir ekonomiku. Filwaqt li s-suq tattelefonijaċellulari jikkonsisti f’żewġ kumpaniji, is-suq tal-linji fissi huwa kkaratterizzat minnsitwazzjoni ta’ monopolju. Kif deskritt fl-istatistiċi ta’ l-Eurostat, Malta tikklassifika relattivament baxxfir-rigward tal-prezz tat-telefonati lokali bi prezz ta’ 0.25 ewroċenteżmi għal telefonata ta’ għaxarminuti, meta mqabbel mal-medja ta’ l-UE 15 ta’ 0.39 ewroċenteżmi. Għandu jingħad li l-ispejjeż tasservizzm’humiex inklużi f’din iċ-ċifra, u dan jagħti riflessjoni parzjali tal-prezz finali li għandu jitħallas.Minħabba d-daqs żgħir tas-suq Malti, il-prezz tat-telekomunikazzjonijiet ta’ telefonati nazzjonalim’huwiex applikabbli.Fir-rigward tar-rati tat-telefonati internazzjonali, Malta tirriżulta ferm għalja b’rata ta’ 12.7ewroċenteżmi għal telefonata ta’ għaxar minuti lejn l-Istati Uniti meta mqabbla ma’ 2.22 li hija l-medja għall-UE 15. Madankollu dan tjieb bis-servizz tal-VOIP li naqqas l-ispejjeż b’mod sostanzjali.Il-Gass u l-ElettrikuJeżisti operatur kbir wieħed fis-suq Malti tal-gass u l-elettriku li għandu 100% tas-suq talġenerazzjonita’ l-elettriku f’Malta. Minħabba d-daqs żgħir tas-suq Malti, m’hemmx lok għal operaturieħor minħabba l-ispejjeż għaljin biex jidħol kompetitur f’dan is-suq.Akkwist PubblikuDan l-indikatur jissorvelja l-valur ta’ l-akkwisti pubbliċi, li huwa bbażat fuq l-informazzjoni mogħtijafis-sejħiet għall-offerti u l-avviżi ta’ l-għoti ta’ kuntratti ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali tal-KomunitajietEwropej li huwa rreklamat b’mod miftuħ, bħala perċentwal tal-PGD. Kif deskritt fil-websajt ta’ l-Eurostat, il-medja għall-UE 15 hija ta’ 2.67%. Ebda data m’hi disponibbli la għal Malta u lanqasgħall-Istati Membri ġodda l-oħra.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 62

Għajnuna Statali Settorjali u AdhocDan l-indikatur jimmonitorja l-għajnuna mill-Istat mogħtija lil setturi speċifiċi kif ukoll lil kumpanijiindividwali, imfisser bħala perċentwal tal-PGD li jippermetti l-kejl ta’ kemm il-kompetizzjoni hijamfixkla. Din id-data m’hijiex disponibbli għal Malta u għal Stati Membri ġodda oħra ta’ l-UE. Jista’ jiġiosservat ukoll li ċifra bħal din li kellha medja ta’ 0.75% fl-2001 rat tnaqqis kontinwu mill-1990 (bleċċezzjonitas-sena 2000 fejn dan l-indikatur kien inqas mill-2001).Integrazzjoni tas-suqIl-firxa ta’ kemm jeżistu rabtiet multipli bejn l-Istati Membri preżenti tiddeskrivi kemm is-swieq kapitaliu tal-prodotti huma integrati.Il-Varjazzjoni tar-Rati ta’ Imgħax fl-indiċi ta’ l-UEDin iċ-ċifra, li timmonitorja kemm is-swieq finanzjarji huma integrati, tagħti indikazzjoni ta’ kemm isswieqkapitali huma integrati. Kif deskritt fir-rapport tal-FOI, ċifra bħal din m’hijiex disponibbli għalMalta.Integrazzjoni Kummerċjali ta’ l-OġġettiF’suq tassew Ewropew li jisħaq fuq l-erba’ libertajiet, li fosthom hemm il-libertà tal-moviment ta’ l-oġġetti u servizzi, il-fruntjieri nazzjonali m’għandhomx jaffettwaw il-flussi kummerċjali. Din iċ-ċifratammonta għal 59% għal Malta u dan ifisser li hija integrata mhux ħażin fl-ekonomija internazzjonali.Ċifra bħal din kienet eċċezzjonalment għolja matul is-sena 2000 u dan jikkoinċidi mas-sena li fihaditta kbira ta’ l-elettronika żiedet l-esportazzjonijiet tagħha b’mod sostanzjali.Integrazzjoni Kummerċjali tas-ServizziFir-rigward ta’ l-integrazzjoni kummerċjali ta’ l-oġġetti, Malta turi ċifri ferm ogħla mill-medja ta’ l-UE15. Dan l-indiċi naqas kemmxejn iżda kontinwament bejn l-1999 u l-2003. Pajjiż ieħor li kellu indiċisostanzjalment għoli kien l-Irlanda li ċ-ċifra tiegħu għoliet b’mod kontinwu u kważi ttriplat minn10.3% fl-1992 sakemm laħqet 29.2% fl-2003.Integrazzjoni Kummerċjali ta’ l-IDB - Valur Medju ta’ l-investiment dirett barrani ’l ġewwa u ’lbarra diviż bil-PGD u mmultiplikat b’100.Dan l-indikatur juri l-potenzjal ta’ pajjiż li jattira l-investiment dirett barrani lejh, u b’hekk juri kemmdak il-pajjiż partikolari huwa kompetittiv. Kif deskritt fil-websajt ta’ l-Eurostat, din iċ-ċifra għaddietminn varjazzjonijiet fil-każ ta’ Malta u laħqet l-ogħla livell fl-1999 bi 11%, li wisq probabbli hijakkaratterizzata mill-bejgħ tal-Mid-Med Bank lill-HSBC filwaqt li niżlet għal ċifra negattiva ta’ -5.2% fl-2002. Għandu jiġi emfażizzat li din iċ-ċifra li hija mogħtija mill-kont tal-Bilanċ tal-Pagamenti matagħmel ebda distinzjoni bejn l-investiment eżistenti u investiment ġdid jew Greenfield. Kif issuġġeritfir-rapport tal-FOI, ikun utli li ssir distinzjoni bħal din.Investiment Kummerċjali - Formazzjoni tal-Kapital Gross Fiss mis-setturprivat bħala % tal-PGDDan il-proporzjon jagħti s-sehem tal-PGD li huwa użat mis-settur privat għal investiment minnflokdak użat għall-konsum jew esportazzjonijiet. Ċifra bħal din għal Malta hija kemmxejn aktar baxxamill-medja ta’ l-UE-15 u naqset minn 18.4% fis-sena 2000 għal 14.4% fis-sena 2002 u għoliet għal16.3% fis-sena 2003. Kif deskritt fl-Istħarriġ Ekonomiku Jannar-Settembru 2003, din iż-żiedanominali kienet primarjament sostnuta b’żieda fil-komponent tal-makkinarju.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 63

10. Riżorsi UmaniMeta nirriklamaw lil pajjiżna fuq livell internazzjonali, dejjem nirriklamaw ir-riżorsi umani tagħna bħalal- vantaġġ kompetittiv ewlieni għal kumpaniji li joperaw f’Malta. Il-forza tax-xogħol tagħna hijaessenzjalment waħda mill-ftit riżorsi li għandna. L-għan ta’ din it-taqsima hu li tħares aktar fil-fond lejnid-disponibilità tar-riżorsi umani filwaqt li tagħti ħjiel ta’ dawk is-setturi li qegħdin jesperjenzawnuqqasijiet kif ukoll tivvaluta l-ħiliet tal-forza tax-xogħol Maltija. Mil-lat strateġiku, huwa essenzjali li jiġiidentifikat jekk għandniex biżżejjed riżorsi sabiex inlaħħqu mad-domanda ġġenerata mis-setturi lilejhom qed nimmiraw.Is-Suq tax-Xogħol f’MaltaIl-popolazzjoni totali ta’ l-età tax-xogħol 17 tammonta għal 274,860 18 . Madankollu, għandu jiġi indikat lil-forza tax-xogħol li hija t-total ta’ dawk li jaħdmu bi qligħ u dawk li qegħdin jirreġistraw tammonta għal144,409 biss u dan iħalli rata ta’ persuni f’impjieg ta’ 52.5%. Il-bqija, jiġifieri 47.5%, huwa l-proporzjonta’ dipendenza totali (minn dan, 31.2% jirreferi għal popolazzjoni f’età ta’ bejn 0-14 u 65+). Kif deskrittfl-Indikaturi ta’ Liżbona mogħtija f’dettall f’taqsima oħra ta’ dan id-dokument, dan huwa baxx metamqabbel mal-miri ta’ l-impjiegi stabbiliti għall-UE li jistipulaw li r-rata globali ta’ persuni f’impjieggħandha tilħaq 67% sa l-2005 u 70% sa l-2010.Tabella 1: Popolazzjoni Totali (Maltin u Barranin) skond is-sess u l-grupp t’etàEtajiet Irġiel Nisa TotalSors: NSO0-4 10,469 10,106 20,5755-9 12,586 11,716 24,30210-14 14,376 13,626 28,00215-19 14,691 13,715 28,40620-24 15,493 14,728 30,22125-29 15,401 14,343 29,74430-34 13,248 12,701 25,94935-39 12,465 12,235 24,70040-44 14,704 14,543 29,24945-49 15,060 14,802 29,86250-54 14,650 14,545 29,19555-59 14,828 15,416 30,24460-64 8,215 9,077 17,25265-69 7,809 9,261 17,07070-74 5,788 8,030 13,81875-79 4,292 6,124 10,41680-84 2,580 4,088 6,66885-89 1,010 1,679 2,68990+ 434 1,033 1,46717Grupp ta’ età 15-6418data bbażata fuq il-popolazzjoni totali jiġifieri residenti Maltin u residenti barranin u datata Diċ. 2003 fuq il-bażi taċ-ċensimentta’ l-1995Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 64

Tabella 2: Tbassir fil-popolazzjoni (Uffiċċju taċ-Ċensiment ta’ l-Istati Uniti)2000 2025Età Total Irġiel Nisa Total Irġiel NisaTotal 389,947 193042 196905 421,239 209,926 211,3130-4 23,520 12,095 11,425 19,629 10,084 9,5455-9 26,317 13,554 12,763 20,922 10,734 10,18810-14 28,165 14,512 13,653 21,449 10,997 10,45215-19 29,194 14,987 14,207 21,168 10,859 10,30920-24 29,245 15,132 14,113 20,498 10,509 9,98925-29 26,256 13,459 12,797 24,102 12,394 11,70830-34 23,450 11,881 11,569 26,871 13,853 13,01835-39 27,492 13,916 13,576 28,748 14,790 13,95840-44 30,051 15,072 14,979 29,962 15,353 14,60945-49 28,538 14,322 14,216 30,152 15,540 14,61250-54 30,617 15,206 15,411 27,209 13,850 13,35955-59 20,725 10,025 10,700 24,273 12,172 12,10160-64 18,260 8,591 9,669 27,447 13,691 13,75665-69 15,938 7014 8,924 28,316 13,823 14,49370-74 12,866 5,547 7,319 24,625 11,803 12,822Tbassir ippubblikat mill-Uffiċċju taċ-Ċensiment ta’ l-Istati Uniti jindika li filwaqt li l-persuni ta’ età ta’bejn 15-64 sena ammontaw għal 67.6% tal-popolazzjoni għas-sena 2000, din iċ-ċifra ser tonqos għal61.7% fl-2025 u dan jindika proporzjon ta’ dipendenza ogħla. Is-sitwazzjoni demografika tidher aktarimwiegħra meta wieħed iqis li l-popolazzjoni b’età ta’ bejn 0-14, filwaqt li din kienet tifforma 20% talpopolazzjonifl-2000, se tonqos drastikament għal 14% fl-2025 minħabba rata ta’ twelid aktar baxxa.Turi wkoll popolazzjoni li qegħda tixjieħ li tagħmel is-sistema attwali tal-pensjonijiet f’Malta mhuxsostenibbli.Impjiegi futuri u l-Kriterju ta’ LiżbonaKif deskritt fil-pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali għall-Impjiegi ta’ l-2004, it-tbassir għal Malta għas-sena 2010jissuġġerixxi li l-proporzjon ta’ l-irġiel b’impjieg huwa mistenni li jibqa’ kostanti madwar ir-rata ta’ 70%,filwaqt li dak tan-nisa huwa mistenni li jiżdied għal 40% mit-33.6% attwali. Ir-rata globali għall-2010hija mistennija li tkun ta’ madwar 56% 19 u dan ifisser li r-rata ta’ impjiegi ta’ Malta m’hijiex mistennija litilħaq il-mira stipulata. Kif deskritt fil-Pjan ta’ Azzjoni Nazzjonali, id-diviżjoni tax-xogħol stereotipika, blirġieljaqalgħu l-ħobża ta’ kuljum u n-nisa jrabbu t-tfal, mas-snin, nisġet l-għeruq tagħha fil-fond filħajjasoċjali Maltija. Fil-fatt, il-parteċipazzjoni tan-nisa sakemm ikollhom it-tfal tkun għolja mhux ħażin,madankollu din tinżel b’mod sinifikanti meta jkollhom it-tfal.L-Employment Topic Paper abbozzata f’Novembru 2001 tbassar li l-popolazzjoni ser tonqos b’0.2%fis-sena bejn l-2000 u l-2020. Madankollu, l-istess rapport jgħid li dan m’għandux iwassal għal nuqqassinfikanti fil-forza tax-xogħol minħabba li din hija mistennija li tiġi bbilanċjata b’parteċipazzjoni ogħlatan-nisa. L-istess rapport ibassar li l-forza tax-xogħol tkun kif ġej.19 l-impjieg part-time ġie inklużStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 65

Tabella 3: Tbassir tal-Forza tax-Xogħol u r-Rata ta’ QgħadSena Forza tax-xogħol (persuni) Qgħad2000 146,740 4.8%2005 151,715 4.7%2010 152,590 5%2015 152,680 4.7%2020 151,970 5.3%Meħuda minn: Employment Topic Paper 2001Meta ssir referenza għat-tbassir t’hawn fuq, wieħed m’għandux jitlaq mill-mira oriġinali ta’ l-Employment Topic paper li essenzjalment timmira li tbassar id-domanda għall-art u mhux li tkun xi tipta’ verifika tar-riżorsi umani.Disponibbiltà tal-Ħiliet u l-EsperjenzaL-Istħarriġ dwar il-Forza tax-Xogħol ta’ l-2002 jidentifika l-popolazzjoni ta’ età minn 15-il sena ‘il fuqskond il-livell ta’ edukazzjoni. Huwa evidenti li perċentwal kbir tal-popolazzjoni waslet biss sa livellprimarju (32.7%) u livell sekondarju (39%), u dan juri li perċentwal kbir tal-popolazzjoni m’hijiexikkwalifikata. Fil-fatt huwa inkwetanti li Malta għadha lura fil-provvista ta’ forza tax-xogħol dejjem aktarikkwalifikata, li llum il-ġurnata hija neċessità għall-ekonomiji dejjem iktar speċjalizzati. Is-sitwazzjonitkompli taggrava meta wieħed iqis li l-forza tax-xogħol mhux ikkwalifikata m’hijiex irħisa daqs kemmkienet. Għaldaqstant, Malta tinsab f’pożizzjoni mhux komda bejn li trid tattira proġetti f’setturi b’valurmiżjud għoli li jeħtieġu speċjalizzazzjoni, waqt li m’għandhiex biżżejjed riżorsi umani speċjalizzati, ufl-istess ħin għandha provvista abbundanti ta’ forza tax-xogħol mhux ikkwalifikata b’livell ta’ pagigħaljin wisq għal dawk il-kumpaniji li qegħin ifittxu li jmorru post ieħor għal raġunijiet ta’ spejjeż irħas.Min-naħa l-oħra, għandna vantaġġ kompetittiv meta nqisu li l-pagi tal-ħaddiema kkwalifikati uprofessjonisti tagħna huma irħas meta mqabbla b’mod speċjali ma’ dawk tal-kollegi tagħhom fl-Ewropa ta’ Fuq. Il-problema hija li ma għandniex biżżejjed impjegati kkwalifikati.Sors: Stħarriġ dwar il-Forza tax-Xogħol 2002- DiċembruStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 66

Ċart 4.4Livell ta’ edukazzjoni mitmum b’suċċessMingħajr skolaPrimarjaSekondarja (Ġenerali)Sekondarja (Vokazzjonali)Post-sekondarja (Ġenerali)Post-sekondarja (Vokazzjonali)Diploma maħruġa minn universitàL-ewwel kwalifika UniversitarjaMastersPh. DSkejjel Speċjali għal Studentib’DiżabilitàL-Okkupazzjoni Prinċipali tal-persuni kollha impjegatiL-Istħarrip dwar il-Forza tax-Xogħol 2002 jikklassifika l-forza tax-xogħol skond l-okkupazzjoni u jindikali madwar 27% tal-forza tax-xogħol tokkupa funzjoni elementari jew ta’ operaturi ta’ magni u dan huwakonformi mal-fatt li ammont konsiderevoli tal-popolazzjoni ma lestietx l-edukazzjoni sekondarja. 24%jagħmlu xogħol klerikali jew joffru servizz, ħaddiema fi ħwienet jew impjegati oħra involuti fis-settur talbejgħ.Madwar 14% jistgħu jiġu kklassifikati bħala teknixins u professjonisti assoċjati u madwar 20%huma professjonisti jew jokkupaw karigi għoljin. Li kieku wieħed kellu jqabbel din iċ-ċifra ma’ dawk lirnexxielhom itemmu studju terzjarju bħala % tal-GDP li minnu ttieħdu kampjuni (jiġifieri madwar 18%)hemm indikazzjoni li ħafna min-nies li għandhom edukazzjoni terzjarja huma fil-fatt fis-suq tax-xogħol.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 67

Nies Qegħda RreġistratiDan l-aħħar, l-ammont ta’ nies qegħda kien qed jiżdied. Kif deskritt fit-tabella li ġejja, din iċ-ċifra kienetl-ogħla f’Settembru 1999 meta ammontat għal 6% li mbagħad naqset għal 4.8% fl-2001 u żdiedet għal5% matul Settembru 2003.Tabella 5: Nies Qegħda Rreġistrati1999Sett2000Sett2001Sett2002SettQgħad 8,693 7,253 6,984 7,520 7,942Bħala % tal-Provvista tax-Xogħol6 5 4.8 5.2 5.5Il-qgħad jinkludi l-qgħad ta’ Parti 1 u Parti 2 20Sors: Korporazzjoni ta’ l-Impjieg u t-Taħriġ2003SettTabella 6: Persuni Qegħda Reġistrati skond ix-XogħolDeskrizzjoni Diċ-02 Lulju-04Leġiżlaturi, Uffiċjali Anzjani u Maniġers 98Professjonisti 50Teknixins u professjonisti assoċjati 257Segretarji 760Ħaddiema li jagħtu servizz u ħaddiema fi ħwienetu nvoluti f’attivitajiet ta’ bejgħ 850Ħaddiema mħarrġa fis-setturi ta’ l-agrikoltura usajd 105Ħaddiema tas-sengħa u oħrajn involuti f’kummerċrelatat 896Operaturi ta’ impjanti u makkinarju u fitters 1,373Okkupazzjoni elementari 3,127Total 7,5161261103258928791151,0201,3423,3228,13120Parti 1 tar-reġistru tal-persuni qegħda: Dawk li jirreġistraw taħt il-Parti 1 huma jew persuni li għadhom kif temmew l-iskolau qed ifittxu xogħol, persuni li jridu jerġgħu jidħlu fis-suq tax-xogħol, u dawk li tilfu xogħolhom minħabba li min kien jimpjegahomma kellux aktar xogħol x’jagħtihom.Parti 2 tar-reġistru tal-persuni qegħda: Dawk li jirreġistraw taħt il-Parti 2 huma jew ħaddiema li tkeċċew mix-xogħol minħabbaazzjoni dixxiplinarja, li telqu minn xogħolhom minn jeddhom, irrifjutaw xogħol jew opportunitajiet ta’ taħriġ jew inqatgħu mirreġistruwara spezzjoni mill-personal ta’ l-Infurzar tal-Liġi.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 68

Ċart 6:Persuni Qegħda Reġistrati skond ix-XogħolPersuni qegħda skond ix-xogħol35003000250020001500100050002002 2004SenaLeġiżlaturi, Uffiċjali Anzjaniu ManiġersProfessjonistiTeknixins u professjonistiassoċjatiSegretarjiĦaddiema li jagħtu servizz uħaddiema fi ħwienet u nvoluti f’bejgħĦaddiema mħarrġa fis-setturita’ l-agrikoltura u sajdĦaddiema tas-sengħa u oħrajninvoluti f’kummerċ relatatOperaturi ta’ impjanti u makkinarjuu fittersOkkupazzjoni elementariTabella 7: Persuni Qegħda Reġistrati skond l-Għerf AkkademikuLIVELL Deskrizzjoni: Akkademika / Kummerċ Diċ-02 Lul-041 Għarfien bażiku / Operatur 3,047 3,1563 Operatur Kompetenti / Ikkwalifikat 2,524 3,5605 'O' Level / City & Guilds 1,505 9366 Livell Intermedju 18 267 'A' Level / Inġinier bl-Esperjenza 284 2628 Diploma 65 889 Gradwat / Inġinier Gragwat 73 103Total 7,516 8,131Sors: ETCĊart 74,0003,5003,0002,5002,0001,5001,0005000Persuni Qegħda Reġistrati skond l-GħerfAkkademiku / Kummerċ2002 2004Jaf ix-xogħol/OperaturOperatur Kompetenti/ImħarreġO' Level / City & GuildsLivell Intermedju'A' Level / Inġinierbl-EsperjenzaDiplomaGradwat / InġinierGradwatStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 69

57% tal-Persuni Qegħda Rreġistrati m’humiex ikkwalifikati. Kif deskritt fil-websajt ta’ l-ETC, madwar38% ta’ dawk li qegħdin jirreġistraw għal xogħol f’Malta jew f’Għawdex huma persuni li għandhomaktar minn 40 sena. 88% huma rġiel filwaqt li 12% huma nisa. 26% ta’ dawk li għandhom aktar minn40 sena huma rreġistrati bħala illitterati. Madwar 36% tal-persuni qegħda reġistrati li għandhom aktarminn 40 sena jirreġistraw għal tipi ta’ xogħol li ma jeħtieġ ebda kwalifika jew xogħol manwali.L-istqarrija stampa tal-NSO tat-22 ta’ Settembru 2004 tgħid li 58% tal-persuni rreġistrati bħala qegħdailhom jirreġistraw għax-xogħol għal aktar minn 20 ġimgħa. L-istess stqarrija stampa tgħid li r-rata ta’qgħad 21 hija madwar 1.9% u dan ifisser madwar 2,750 impjegat li ġew ikklassifikati bħala persuniqegħda rreġistrati għal perjodu ta’ żmien twil u għalhekk huma iktar diffiċli biex jiġu integrati fis-suqtax-xogħol.Ħiliet Disponibbli u Tul ta’ Żmien meħtieġ biex jimtlew il-Postijiet tax-Xogħol Battala: Riżultatimin-naħa ta’ min Iħaddem mill-Barometru ta’ l-Impjiegi tal-ETC Sajf-Ħarifa 2004Skond stħarriġ 22 imwettaq mill-Korporazzjoni ta’ l-Impjieg u t-Taħriġ, 20% ta’ dawk li jħaddmu jħabbtuwiċċhom ma’ nuqqas ta’ ħiliet. Minn dawn 51% jiffaċċjaw nuqqasijiet relatati jew man-nuqqas ta’kwalifiki jew man-nuqqas ta’ riżorsi umani mħarrġa. 29% rrapportaw li huma jsofru nuqqasijiet tażżewġtipi. Il-bqija ta’ l-20% iddikjaraw li jsofru nuqqas mingħajr ma speċifikaw aktar.L-istess rapport jiddeskrivi li t-tul medju ta’ żmien biex jimtela post tax-xogħol battal huwarelattivament inqas fil-każ ta’ tipi ta’ xogħlijiet li ma jeħtieġux kwalifiki jew xogħol manwali. Il-kategorijata’ ħaddiema tas-sengħa u oħrajn involuti f’kummerċ relatat 23 hija l-kategorija li l-aktar diffiċli biextimtela minħabba li terz ta’ min iħaddem jieħdu madwar 3 xhur u terz ieħor jieħu madwar sitt ġimgħatbiex jimlew post battal. Fil-każ tal-kategorija ta’ ħaddiema li jagħtu servizz u ħaddiema fi ħwienet uinvoluti f’attivitajiet ta’ bejgħ, 50% tax-xogħlijiet jimtlew f’inqas minn xahrejn iżda 40% jieħdu aktarminn 3 xhur biex jimtlew. Madwar 50% tal-postijiet battala professjonali jieħdu aktar minn 6 xhur biexjimtlew. Dawn il-postijiet battala spiss jeħtieġu livell terzjarju ta’ edukazzjoni.21Rata ta’ qgħad fuq perjodu ta’ żmien twil: tirreferi għal dawk il-persuni li ilhom jirreġistraw għal xogħol għal aktar minntnax-il xahar.22Stħarriġ li sar bejn Mejju u Ġunju 2004. Il-kampjun huwa stratifikat skond is-settur ekonomiku u d-daqs tal-kumpanija ugħandu marġni ta’ żball ta’ 3%. 1446 impjegatur mis-setturi kollha ta’ l-ekonomika inkluż xi dipartimenti tal-gvern huma nklużi filkampjun.1093 jimpjegaw bejn 5-49 impjegat u 353 jimpjegaw aktar minn 50.23Il-maġġoranza ta’ dawn il-postijiet battala jeħtieġu kwalifika vokazzjonali post-sekondarja b’esperjenza tax-xogħol.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 70

Taħriġ u EdukazzjoniEdukazzjoni TerzjarjaSkond l-Istħarriġ dwar il-Forza tax-Xogħol 2002, madwar 17,500 ruħ għandhom livell ta’ edukazzjoniuniversitarju. Jekk wieħed jinkludi l-istudenti b’diploma, iċ-ċifra togħla għal madwar 23,000 ruħ li bejnwieħed u ieħor hija 6% tal-popolazzjoni.Statistika miksuba mill-Università tgħid li bejn l-1988 u l-2003, gradwaw 20,536 student. Minn dawn,bejn wieħed u ieħor 1,750 jistgħu jiġu kklassifikati bħala fil-qasam tax-Xjenza u t-Teknoloġija. Danhuwa qrib ferm il-konklużjonijiet miksubin mir-rapport ta’ Liżbona li jgħid li n-numru ta’ gradwati fixxjenzau t-teknoloġija f’Malta huwa baxx ħafna, jiġifieri 2.7 għal popolazzjoni ta’ 1000 ta’ età bejn 20-29 sena fl-2001, meta l-medja għall-UE 15 kienet ta’ 11.9.L-istatistiċi ta’ l-Università 24 għall-perjodu 1988-2003 juru li l-akbar numru ta’ gradwati huwa fil-Korsijietta’ l-Edukazzjoni, segwit bi gradwati fil-Kummerċ, 3,803 u 3,282 (3997 li kieku wieħed kellu jinkludi l-gradwati fil-kontabilità). Oqsma relatati max-xjenza huma kkaratterizzati b’numru iżgħar ta’ gradwati.Li kieku wieħed kellu jiġbor l-oqsma relatati max-xjenza flimkien 25 , ggradwaw madwar 6000 student,jiġifieri 29% biss ta’ l-istudenti f’qasam relatat max-xjenza.Huwa ċar li hemm bżonn ta’ aktar studenti li jagħżlu studji f’dan il-qasam.Tabella 8: In-Numru Totali ta’ Studenti f’korsijiet differenti: 1988 sa 2003Distribuzzjoni ta’ Gradwati 1988 – 2003Tip ta’ Kors Nru Totali ta’ Studenti % tat-TotalKontabilità 715 3.5Arkitettura 369 1.8Arti 2,783 13.6Kummerċ 3,282 16.1Edukazzjoni 3,803 18.6Liġi 2,353 11.5Mediċina 2,141 10.5Farmaċija 530 2.6Xjenza u Teknoloġija 1,763 8.6Inġinerija 1,020 5Oħrajn 1,672 8.1Total 20,421 100Sors: Statistika ta’ l-Università – 1988 - 200324Jista’ jkun hemm element ta’ għadd doppju fl-istatistiċi ta’ l-Università.25Inġinerija, mediċina, farmaċija, xjenza u teknoloġija, u arkitettura.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 71

Ċart 8: Distribuzzjoni tal-Frekwenza ta’ Gradwati minn KampjunDistribuzzjoni tal-Frekwenza ta’ Gradwati minn Kampjun40003500300025002000150010005000Kontabilità Arkitettura Arti Kummerċ Edukazzjoni Inġinerija Liġi Mediċina Oħrajn Farmaċija Xjenza uTeknoloġijaDistribuzzjoni ta’ Gradwati: Tqabbil bejn l-1988 u l-2003Meta jitqabblu ċ-ċifri ta’ l-1988 sa l-2003, huwa evidenti li kien hemm żieda qawwija fl-istudenti liqegħdin jiggradwaw fl-edukazzjoni, kummerċ, liġi u arti. Fil-fatt, dawn il-korsijiet għandhom l-akbarammont ta’ gradwati kif muri fit-tabella 8. Korsijiet oħra li n-numru ta’ gradwati fihom żdied iżdaf’ammonti iżgħar huma l-korsijiet tal-mediċina, u x-xjenza u t-teknoloġija. Studenti fil-korsijiet ta’ l-arkitettura, inġinerija u farmaċija żdiedu bi ftit biss. Għal darb’oħra dan juri illi dawn il-korsijietgħandhom l-inqas ammont ta’ gradwati u dan juri li matul is-snin, dawn il-korsijiet kienu għażla inqaspopolari għall-istudenti.Filwaqt li r-raġunijiet għal dawn it-tendenzi fl-għażliet m’humiex magħrufa, jeħtieġ li jiġu studjati sabiexaktar studenti jiġu mħeġġa jidħlu f’dawn il-korsijiet li qed isiru dejjem aktar meħtieġa.Għaldaqstant, il-Gvern għandu jikkunsidra miżuri li jħeġġu lill-istudenti biex jagħżlu dawn is-suġġetti.M’hemm għalfejn ngħidu lii huwa dejjem tajjeb li jkun hemm aktar studenti li jkollhom livell ta’edukazzjoni terzjarju, ikun xi jkun il-kors. Madankollu, tkun deċiżjoni għaqlija li l-istudenti jiġu mħeġġajagħżlu korsijiet fejn hemm nuqqas fil-preżent jew fejn huwa antiċipat nuqqas fil-futur.Tabella 9Distribuzzjoni tal-Gradwati. Tqabbil bejn studenti li ggradwaw fl-1988 u studenti li ggradwaw fl-20031988 2003 żieda% f’termininominaliKontabilità 24 69 187 45Arkitettura 25 36 44 11Arti 61 319 423 258Kummerċ 25 350 1,300 325Edukazzjoni 83 325 291 242Inġinerija 52 52 0 0Liġi 17 312 1,735 295Mediċina 58 242 317 184Oħrajn 11 161 1,363 150Farmaċija 0 25 25Xjenza u Teknoloġija 24 251 946 227Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 72

Ċart 9Distribuzzjoni tal-Gradwati sena 1998 u 200340035030025020015019982003100500KontabilitàArkitetturaArtiKummerċEdukazzjoniInġinerijaLiġiMediċinaOħrajnFarmaċijaXjenza u TeknoloġijaEdukazzjoni Teknika u Post SekondarjaDin it-taqsima tagħti ħarsa ġenerali lejn l-MCAST li ġabret bosta skejjel u oqsma ta’ dixxipplina fiħdanha. Sfortunatament, il-kompilazzjoni ta’ analiżi fuq il-bażi taż-żmien li tmur lura sa l-1988 ta’studenti li temmew l-istudji tagħhom f’qasam tekniku hija waħda ferm kumplessa. Il-korsijiet offruti millistessskola spiss ġew integrati taħt istituzzjonijiet separati. Minħabba li d-data mill-1988 sal-2001tagħti t-totali tan-numru ta’ studenti skond l-iskola, is-segregazzjoni skond il-kors hija impossibbli.Komplikazzjoni oħra huwa l-fatt li aktar minn 20 skola differenti ġew integrati fi ħdan l-MCAST.It-tabella li ġejja tagħti n-numru ta’ studenti li temmew il-kors tagħhom bejn l-2002 u l-2004. Iż-żiedafin-numru ta’ studenti matul din is-sena hija konformi ma’ l-integrazzjoni ta’ skejjel differenti. Iż-żieda fl-Istitut tat-Teknoloġija ta’ l-Informatika hija madankollu attribwita għal kollox għall-MCAST minħabba lidan l-istitut kien istitut għal kollox ġdid.Numru ta’ Studenti li temmew il-korsijiet tagħhom fis-sena 2002, 2003 u 2004Istitut ‘2002 ‘2003 ‘2004Teknoloġija ta’ l-Informatika u Komunikazzjoni 120 215 269Negozju u Kummerċ 144 245 257Inġinerija Elettronika 40 43 118Inġinerija tal-Bini u l-Kostruzzjoni 35 35 173Marittima 4 7 5Arti u Disinn 49 39 151Negozju Agrikolu 18Inġinerija Mekkanika 143Servizzi fil-Komunità 150Iċ-Ċentru ta’ Għawdex 14 105392 598 1,132Sors: Statistika ta’ l-MCASTStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 73

Nru ta’ Korsijiet għall-Istudenti (sena 2002-2004)Nru ta’ Studenti3002502001501005002002 2003 2004IT uKomunikazzjoniNegozju uKummerċInġinerijaElettronikaInġinerija tal-Biniu l-KostruzzjoniMarittimaArti u DisinnNegozju AgrikoluInġinerija MekkanikaSninServizzi fil-KomunitàIċ-Ċentru ta’ GħawdexL-istatistika pprovduta mill-MCAST turi li bejn is-sena 2002 u s-sena 2004 kien hemm 2,117-il student.Fl-2003 u fl-2004, l-ogħla numru ta’ studenti kien fl-Istituzzjoni tan-Negozju u Kummerċ u l-iżgħarnumru ta’ studenti kien fl-Istitut Marittimu. Fl-2004, in-numru ta’ studenti kważi rdoppja minħabba liġew stabbiliti tliet istituzzjonijiet li żiedu n-numru ta’ studenti. (L-Istitut tan-Negozju Agrikolu bi 18-ilstudent, l-Istitut ta’ l-Inġinerija Mekkanika b’143 student u l-Istitut tas-Servizzi fil-Komunità b’150student).Ħarsa ġenerali lejn l-Istituzzjonijiet ta’ l-MCASTL-MCAST ġiet stabbilita fl-2001 u llum tikkonsisti f’għaxar istituzzjonijiet li jkopru bosta oqsma ta’dixxiplina, inkluż it-Teknoloġija ta’ l-Informatika u l-Komunikazzjoni, in-Negozju u Kummerċ, l-InġinerijaElettrika, l-Inġinerija tal-Bini u l-Kostruzzjoni, il-Marittima, Arti u Disinn, in-Negozju Agrikolu, l-InġinerijaMekkanika, is-Servizzi fil-Komunità u ċ-Ċentru ta’ Għawdex.L-Istitut tat-Teknoloġija ta’ l-Informatika u l-Komunikazzjoni huwa Istitut ġdid. Fis-sena 2001, MCASTlaqgħet fiha l-Fellenberg u Mikielang Sapiano f’Paola li ġew mibdula fl-Istitut ta’ l-Elettronika u l-Inġinerija Elettrika. Matul l-istess perjodu, Paolino Vassallo ġie organizzat fi ħdan fl-Istitut għannegozjuu l-Kummerċ. Barra minn hekk, f’Settembru li għadda, l-MCAST laqgħet fi ħdanha l-parti ta’ l-Istitut Tekniku relatata ma’ l-Elettronika u l-Elettriku. Il-parti Mekkanika baqgħet parti mill-IstitutMekkaniku u ta’ l-Inġinerija.L-Istitut ta’ l-Inġinerija tal-Bini u l-Kostruzzjoni nfetaħ minnflok l-iskola George Grognet de Vasse fin-Naxxar, l-iskola Mikielang Sapiano u l-korsijiet kollha ta’ draftsmanship. L-Istitut Marittimu nfetaħminflok l-Iskola Nawtika li kienet tinsab fin-Naxxar. L-Iskola ta’ l-Arti u Disinn fil-Belt Valletta u l-Iskolata’ l-Arti f’Tarġa Gap ingħaqdu fl-Istitut ta’ l-Arti u d-Disinn. L-MCAST żammet ukoll xi studenti millistituzzjonijiettekniċi li kienu qegħdin jingħalqu bil-mod. L-Iskola Nawtika fil-Furjana, saret l-IstitutMarittimu. L-Istitut tan-Negozju Agrikolu assuma l-funzjonijiet tal-Kulleġġ ta’ l-Agrikoltura G. Micallef fil-Marsa. Barra minn hekk, l-Istitut tas-Servizzi fil-Komunità assuma l-funzjonijiet ta’ l-Iskola tal-Kuratax-Xagħar u s-Sbuħija, Mother Theresa u l-Iskola tal-Kinder Garden f’Tas-Sliema.Fl-aħħar, iċ-Ċentru ta’ Għawdex ħa f’idejh l-Iskejjel kollha ta’ Għawdex li jinkludu l-Iskola tas-Snajja’tas-Subien, Michael Refalo u Carmelo Refalo fir-Rabat - Għawdex, Mary Meilaq fix-Xagħra –Għawdex, l-Iskola ta’ l-Agrikoltura Kelinu Galea u K. Galea fix-Xewkija - Għawdex.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 74

11. L-ArtMinħabba l-fatt li Malta hija biss gżira ċkejkna b’erja ta’ 316 km2, l-art hija meqjusa bħala fattur ta’produzzjoni ferm limitat u dan jitlob użu effiċjenti ta’ riżors tant skars kemm fir-rigward ta’ użuresidenzjali kif ukoll fir-rigward ta’ art għal użu minn intrapriżi.Postijiet użati għall-intrapriża jistgħu jiġu kklassifikati fi tnejn; jiġifieri postijiet kummerċjali u industrijali.Postijiet KummerċjaliIl-postijiet kummerċjali jinkludu l-art kollha wżata minn intrapriżi f’Malta għal attivitajiet mhux ta’fabbrikazzjoni/produzzjoni inkluż bejgħ bl-imnut u bl-ingrossa, lukandi, ristoranti u spazju għal uffiċċji.Ħafna postijiet kummerċjali huma ffinanzjati mis-settur privat u hemm konċentrazzjoni f’żoni urbaniinkluż, iżda mhux biss, fil-Belt Valletta, f’Tas-Sliema u f’San Ġiljan. Bħalissa qegħdin jiġu żviluppatigħadd ta’ proġetti ta’ żvilupp prestiġjuż inkluż fiż-Żona ta’ Portomaso, Tigne Point, il-Waterfront tal-Kottonera u bosta postijiet oħrajn. Barra minn hekk, il-Malta Enterprise wirtet liċenzja biex toperaĊentru ta’ Kummerċ Dinji internazzjonali u Pembroke huwa l-post li qed jiġi imfassal għall-iżvilupppotenzjali, iżda sa llum, ma sar ebda progress. F’dan ir-rigward, huwa preżunt li l-Malta Enterprisegħandha tikkunsidra mill-ġdid li terġa’ tattiva l-Proġett taċ-Ċentru Kummerċjali Internazzjonali b’modpartikolari fid-dawl ta’ emfażi dejjem akbar fuq is-settur tas-servizzi f’Malta.Proprjetà tal-GvernIl-Gvern huwa s-sid ta’ żoni kbar ta’ art użata għal proġetti ta’ intrapriża. Dawn iż-żoni jistgħu jiġukklassifikati hekk:Il-PortijietPrimarjament dawn jinkludu ż-żona tal-Malta Ship Building u t-Tarzna li flimkien għandhom erja ta’madwar 150,000m2. Iż-żewġ kumpaniji ngħaqdu flimkien bħala Malta Shipyards Ltd u kumpanija oħraIndustrial Projects Services Ltd li ġiet stabbilita biex terġa’ tagħti xogħol ġdid lil personal addizzjonalifil-proċess. Wara li ngħaqdu, dan l-ispazju tbattal u jista’ jinqeleb f’park marittimu.Il-FreeportŻona oħra li tista’ tiġi żviluppata f’Park Marittimu hija erja ta’ 150,000 m2 oħra qrib l-operazzjonijiet tal-Freeport. Viċin il-Freeport hemm madwar 24,000 m2 li fil-preżent jintużaw għal funzjonijiet ta’mħażen. Id-domanda futura għall-imħażen għandha tiġi inkorporata u tista’ tittieħed minn dan l-ispazju.Art IndustrijaliL-art industrijali tista’ tiġi kkategorizzata f’art privata u art amministrata minn Malta Industrial Parks 26.Iż-żoni industrijali privati 27 żviluppaw b’mod mhux koordinat u b’mod inkrimentali għal raġunijietspeċifikati aktar tard f’dan l-istess rapport, uħud minnhom jinsabu wkoll f’żoni residenzjali u jikkonsistuprinċipalment minn “industriji f’garaxx”It-taqsima ta’ l-industrija f’dan ir-rapport telabora fuq l-użu kurrenti tal-lantijiet industrijali li humaproprjetà tal-Gvern, id-disponibbiltà potenzjali ta’ l-art għal żvilupp industrijali f’tali postijiet u tibqa’sejra b’dan il-mod għal art għal użu industrijali li hija proprjetà tas-settur privat.Id-Disponibbiltà ta’ l-Art f’SitiKif deskritt fl-Istudju dwar l-Użu ta’ Art mill-Industrija għall-Gżejjer Maltin, hemm madwar 3.4 miljun m 2ta’ art fi 12-il sit. Hemm ukoll madwar 1.30miljun m 2 ta’ art industrijali potenzjalment battala ġewwa s-siti tal-MDC eżistenti li jistgħu jsiru disponibbli għall-iżvilupp. Dan ma jfissirx li ma hemm ebda26Malta Industrial Parks tamministra s-siti industrijali f’isem il-gvern u hija entità separata minn Malta Enterprise. MIP IndustrialEstates jinsabu f’Ħ’Attard, Bulebel, Ħal Far, Kirkop, il-Marsa, il-Mosta, l-Imrieħel, Rikasoli, Ħal-Safi, San Ġwann, Ta’ Qali u x-Xewkija.27Iż-żoni Industrijali jinsabu fil-Marsa, Ħal-Qormi (Tal-Ħandaq), Ħal-Qormi (il-Marsa), l-Imrieħel, il-Mosta, ix-Xewkija, l-Imsida,Ħaż-Zebbuġ, ir-Raħal Ġdid, in-Naxxar.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 75

estrizzjoni 28 fuq l-art, iżda din ġiet skedata għall-industrija u ġiet awtorizzata mill-Gvern. Fil-fatt,madwar 550,000 m 2 huma disponibbli għal użu immedjat. Madwar 300,000 m 2 minn dawn jinsabuf’Ħal Far. Ta’ min wieħed jinnota li hemm tabilħaqq ftit postijiet fejn hemm biżżejjed art għal żviluppindustrijali.Tabella 1: Użu kurrenti: Bini u Proprjetà Industrijali EżistentiPostErja tas-sitf’metri kwadriNru ta’ Lantijiet Impjieg Erja tas-Superfiċje Totalf’metri kwadriDaqs Medjutas-SehemAttard 48,400 16 107 21,271 1,329Bulebel 434,500 85 5,115 168,320 1,980Ħal Far 1,284,100 59 926 2,81,370 4,769Kirkop 38,800 2 2,591 38,000 19,000Kordin 261,700 75 1,081 80,533 1,074Marsa 374,800 91 2,613 168,432 1,851Mosta 180,900 25 673 41,743 1,670Mrieħel 96,800 24 2,511 51,372 2,141Rikasoli 203,100 28 375 62,525 2,233Safi 120,900 2 14 26,151 13,076San Ġwann 239,000 67 2,508 115,716 1,727Xewkija 131,400 21 826 52,480 2,499Sors: Rapport Atkins3,414,500 495 1,107,913 2,238Hemm madwar 500 post industrijali fuq 1.1 miljun metru kwadru ta’ spazju industrijali. Bulebel, ĦalFar, il-Marsa u San Ġwann huma l-erba’ l-akbar siti, kull wieħed jakkomoda bejn 60 u 90 unità u humamagħmulin minn impjegaturi u lantijiet aktar kbar.Kif deskritt fir-rapport ikkummissjonat mill-Malta Development Corporation, aktar minn 30% tal-bini fihaktar minn 2000 m 2 u 20% oħra huma inqas minn 500 m 2 . Min-naħa tad-domanda, jidher li l-fabbriki ligħandhom daqs ta’ bejn 250-1000 m 2 m’humiex biżżejjed.Tabella 2Daqs tal-bini f’metri kwadri Numru ta’ Lantijiet % lantijietInqas minn 500 82 19.2Sors: Rapport Atkins500-1000 71 16.61000-1499 89 20.81500-1999 52 12.22000-2499 28 6.62500+ 105 24.6Għandu jingħad ukoll li proporzjon tabilħaqq żgħir ta’ l-istokk eżistenti huwa battal u jista’ jilqa’ klijentipotenzjali.28Hemm ħafna art li tista’ ssir disponibbli għal żvilupp iżda b’xi mod hija ristretta. Eżempju hija dik l-art li għandha tiġi ttrasferitalil dik li llum hija msejħa MIP, art li tista’ tiġi rilaxxata minħabba rilokazzjoni ta’ kumpanija. Hemm ukoll dik li hija definita bħalaart tal-gvern li ħafna minnha hija art agrikola viċin siti eżistenti u barra minn hekk, hemm art li fil-preżent hija okkupata millgvernbħad-Dipartiment tal-Protezzjoni Ċivili f’Ħal Far li għandha potenzjal għal żvilupp. Hemm bżonn ta’ azzjonijiet sabiex artristretta tiġi proposta għal żvilupp. F’Ħal Far hemm madwar 25 ettaru ta’ art ristretta, 19-il ettaru jinsabu f’Bulebel u 6 ettari oħrajinsabu fil-Marsa.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 76

Prattiċi ta’ KiriGħalkemm ħafna siti għandhom kiri normali ta’ 16-il sena bil-possibiltà li l-kirja tiġġedded għal tlietperjodi oħra ta’ għaxar snin, xi siti taw numru sinifikanti tal-lantijiet tagħhom b’ċens ta’ perjodu ta’ 65sena flimkien ma’ alternattiva ta’ żewġ perjodi ta’ għaxar snin. Din ta’ l-aħħar tillimita l-flessibbiltà ta’bidliet fis-siti.Proprjetà Eżistenti: UżuId-densità ta’ l-impjiegi 29 tista’ tipprovdi indikazzjoni ta’ użu ta’ proprjetà. Madankollu, dan għandujintuża b’attenzjoni minħabba li l-ispazju tas-sular għal kull impjegat ivarja skond is-settur, l-użu ta’impjant u makkinarju u t-tendenzi fix-xifts. Id-densitajiet ta’ l-impjiegi jirriflettu wkoll punt partikolari filħinu jvarja b’mod konsiderevoli jekk ditta kbira timxi minn post għal ieħor.Densitajiet ta’ impjieg skond is-sit 30Bħala t-threshold ittieħdet densità verament baxxa ta’ 100 m2 għal kull impjegat. Dan sabiex jiġuidentifikati l-fabbriki li huma probabbilment mhux sfruttati daqs kemm jistgħu jkunu. L-analiżi skond issitturi li hemm varjazzjonijiet kbar fl-ispazju totali għal kull impjegat, bl-akbar spazju għal kull impjegatikun f’Ħal Safi. Wieħed jista’ jifhem dan minħabba li l-erja tintuża għal użu relatat ma’ l-avjazzjoni. ĦalFar (254 m 2 għal kull impjegat), Ħ’Attard (174 m 2 għal kull impjegat) u Rikasoli (131 m 2 għal kullimpjegat) għandhom medja ta’ spazju ta’ art għal kull impjegat għolja, li possibbilment tfisser li l-artm’hijiex użata b’mod effiċjenti f’dawn il-postijiet. L-Imrieħel (20), Ħal-Kirkop (15) u Bulebel (32)għandhom densità relattivament għolja minħabba operazzjonijiet ikbar li għandhom it-tendenza lijaqdu effiċjenza operattiva akbar. Il-postijiet l-oħra għandhom densità ta’ impjiegi li tvarja bejn 40-60m 2 għal kull impjegat. Dawn m’humiex daqstant ‘il bogħod mid-densitajiet medji ta’ l-impjiegi għalfabbriki fir-Renju Unit li għandhom erja ta’ madwar 35.6 m2 għal kull impjegat.Densitajiet ta’ impjieg skond is-setturId-densitajiet ta’ impjieg ivarjaw ukoll b’mod konformi mad-differenzi settorjali esperjenzati fuq livellinternazzjonali. Meta mqabbla mal-benchmarks internazzjonali, wieħed jista’ jgħid li fil-każ tas-setturita’ l-ikel, xorb u tabakk, ġilda u lastku, metalli u makkinarju u setturi oħra tal-manifattura, id-densitajietta’ impjieg huma kumparabbli. L-industriji mhux tal-metall, ta’ l-injam u ta’ l-għamara, u tal-karta u ta’ l-istampar, madankollu għandhom densitajiet ferm inqas meta mqabbla ma’ oqsma għal kull impjegatf’pajjiżi oħra.Tabella 3Settur Spazju ta’ l-art f’m 2 Impjiegi Numru ta’KumpanijiDensità t’ImpjiegPeżata (m 2 għalkull impjegat)Ikel, Xorb u Tabakk 73,085 1,130 28 63Tessuti, Ħwejjeġ u 128,225 4,544 55 28ŻrabenInjam u Għamara 74,690 443 43 140Karta u Stampar 68,321 923 27 71Ġilda u Lastku 121,133 4,418 53 27Kimika 59,261 538 32 107Metalli, Makkinarju u 311,756 6,577 132 44Tagħmir tat-TrasportManifattura oħra 2,905 60 2 48Sors: Rapport Atkins29Proporzjon ta’ l-ispazju ta’ art peżat għal kull impjegat.30L-istudju sar fl-2000/2001 u xi fabbriki akbar marru minn post għal ieħor u dan setgħa affettwa d-densitajiet ta’ l-impjieg.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 77

Tabella 4Tqabbil skond is-settur u standards internazzjonaliSettur Kategorija Ekwivalenti Firxa tad-Densità ta’ ImpjiegIssuġġeritaIkel u Xorb Ikel, Xorb u Tabakk 50-70 m 2 għal kull impjegatInjam, Tessut u StamparTessut, Ħwejjeġ u Żraben, Karta u 35-55 m 2 għal kull impjegatStamparKimika u Plastik Ġilda, Lastku u Plastik 55-75 m 2 għal kull impjegatProdotti tal-Bini (xi prodotti mhux metalliċi) 55-60 m 2 għal kull impjegatIndustriji tal-MetallMetalli, Makkinarju u Tagħmir tat- 55-60 m 2 għal kull impjegatTrasport (parti)Industriji ta’ l-InġinerijaMetalli, Makkinarju u Tagħmir tat-Trasport (parti)60-75 m 2 għal kull impjegatĦażna100 m 2 għal kull impjegatTeknoloġija Avvanzata Oħrajn 90 m 2 għal kull impjegatSors Rapport AtkinsIl-prezz għall-Bini tal-FabbrikiIr-Rapport Atkins jikkalkula li l-ispejjeż bażiċi tal-bini, inklużi l-ispejjeż ta’ l-infrastruttura għal fabbrikata’ sular wieħed, huma bejn wieħed u ieħor ta’ bejn Lm 120 u Lm 180 għal kull metru kwadru.Madankollu għandu jingħad ukoll li din iċ-ċifra għoliet għal madwar Lm230 għal kull metru kwadru filbinital-fabbriki li kienu jieħdu ħsieb funzjonijiet speċjali.Alternattivi Possibbli għall-Bini ta’ Fabbriki.Perċentwal kbir mill-istokk tal-fabbriki qdiemu u jeħtieġu li jiġu mmodernizzati. Li kieku wieħed kellujeskludi l-provvista ta’ servizzi, in-nefqa fuq l-immodernizzar titla’ għal bejn wieħed u ieħor Lm50-Lm80 għal kull metru kwadru.Alternattiva oħra tkun it-twaqqigħ ta’ dawn il-fabbriki. Madankollu, għandha titqies il-prattika tal-kiri.Din l-alternattiva m’hijiex waħda rħisa u kif jingħad fir-Rapport Atkins, l-ewwel alternattiva għandhavantaġġi intrinsiċi mil-lat ta’ spejjeż fuq it-tieni alternattiva.Alternattiva oħra deskritta fir-rapport hija l-introduzzjoni ta’ fabbriki b’żewġ sulari. Madankollu, f’ħafnamill-każijiet, din l-alternattiva mhijiex possibbli minħabba l-istruttura kurrenti tal-fabbriki. F’żoni fejn ġieintrodott dan il-kunċett bħal fil-Mosta, arranġament bħal dan kien problematiku.It-tqassim tal-fabbriki spiss m’huwiex prattiku billi ħafna mill-fabbriki m’humiex mibnija f’moduliflessibblili jfisser illi l-mod kif huma mqassma ma jistax jinbidel faċilment.Il-possibbiltà li tinħoloq sħubija bejn is-settur pubbliku u privat fl-iżvilupp ta’ siti ġodda u flamministrazzjonita’ postijiet in ġenerali għandha tiġi kkunsidrata aktar fil-fond.Id-Disponibbiltà ta’ Art Industrijali PrivataHemm disa’ żoni 31 ta’ art industrijali privata li jkopru erja grossa ta’ 820,000 metru kwadru. L-erja nettali tista’ tiġi żviluppata hija ta’ madwar 60,000 m 2 li minnha, madwar 30.1 m 2 hija battala 32 . In-nuqqasta’ attività ta’ żvilupp industrijali f’dawn iż-żoni jitsa’ jiġi attribwit għall-fatturi li ġejjin.Il-kirja baxxa mitluba mill-Malta Development Corporation kienet diżinċentiv kbir għall-investituri privatibiex jipprovdu proprjetà industrijali. Diżinċentiv ieħor kien li l-art għal użu mhux industrijali għandhaprezz għoli ħafna. Kif deskritt mill-konsulenti Atkins, ma kienx hemm, u fil-preżent ma hemm ebdamiżuri fiskali jew regolatorji li jippromwovu l-bini u l-iżvilupp ta’ l-art għal żvilupp industrijali.L-art privata hija kkaratterizzata minn art maqsuma f’għadd kbir ta’ plottijiet b’sidien differenti. Dawn ilplottijetgħandhom faċċata ta’ 6.3 metri u b’hekk huma plottijiet dojoq u dan jaffettwa d-disinn u t-tfassil tal-bini industrijali. Dan jirriżulta wkoll fi żvilupp mhux ikkoordinat f’termini ta’ aċċess, parkeġġ, ujoħloq ambjent ta’ kwalità baxxa.31Il-Marsa, ir-Raħal il-Ġdid, il-Mosta, l-Imrieħel, l-Imsida, in-Naxxar, ir-Raħal il-Ġdid, Ħal-Qormi (Marsa), Ħal-Qormi (Tal-Ħandaq), ix-Xewkija u Ħaż-Żebbuġ.32 Madwar terz ta’ din tinsab fl-ImrieħelStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 78

Il-funzjonijiet inwettqa fuq art industrijali privata tipikament ivarjaw minn dawk imwettqa fuq is-siti tal-MDC u jakkomodaw użu bħal imħażen, stivar, industriji f’garaxxijiet u casa bottega li m’humiexpermessi fil-postijiet tal-MDC. Il-postijiet industrijali privati b’hekk għandhom it-tendenza li ma jiġuxinkubati biex imbagħad jitfgħu inkwilini f’siti tal-MDC.ĦażnaIs-settur tad-distribuzzjoni u l-ħżin jista’ jitqies bħala wieħed tassew importanti billi jipprovdi rabta bejnil-fornituri, il-fabbrikanti u l-bejjiegħa bl-imnut. Jekk ma jiġux ippjanati tajjeb jew jekk ma jkunux jinsabuf’postijiet adegwati, dan jista’ jkun ta’ limitazzjoni kbira għall-effiċjenza operattiva u jista’ jwassal għalspejjeż addizzjonali għall-intrapriża.Fiż-żona tal-Freeport u tal-Port il-Kbir issir il-parti l-kbira ta’ l-attivitajiet ta’ mħażen. Il-Freeport 33 jieħuħsieb il-parti l-kbira tal-merkanzija fil-kontenituri u l-Port il-Kbir jibqa’ l-post ewlieni għal merkanzijagoffa.Il-faċilitajiet ta’ stivar u mħażen ta’ bejjiegħa bl-imnut żgħar u l-industrija tas-servizzi huma mferrxinsewwa madwar il-gżira kollha, iżda l-ammont eżatt f’metri kwadri ta’ art allokata għal dan l-użu għadumhuwiex magħruf.Kif deskritt qabel, il-postijiet tal-MDC ma jipprovdux għal użu ta’ mħażen anki jekk il-Pjan Strutturalijbassar żviluppi ġodda ta’ mħażen f’postijiet industrijali. Ħafna mill-imħażen b’hekk jinsabu qrib iż-żoniresidenzjali. Huwa fatt magħruf li hemm ħtieġa li l-faċilitajiet ta’ mħażen, li bħalissa jitqiesu ligħandhom impatt negattiv fuq iż-żoni residenzjali, jiġu mmodernizzati.Approvazzjonijiet għal mħażenIr-rata ta’ approvazzjonijiet fis-settur ta’ l-imħażen kienet waħda ċiklika kif deskritt fit-tabella ta’ hawntaħt u kellha medja ta’ 31,400 metru kwadru kull sena fuq il-perjodu 1993-2000. Aktar minn 50% ta’ l-ispazju ta’ l-art approvat imsemmi jinsab fil-Pjan Lokali tan-Nofs ta’ Malta (37%) 34 u l-Pjan Lokali tan-Nofsinhar ta’ Malta (21%).Tabella 5Sena 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000Approvazzjonijiet 42 43 50 142 141 45 40 41Spazju ta’ l-artapprovat (m2)23,742 20,917 18,035 58,385 44,672 27,580 14,658 43,327Rifjut 23 29 50 56 90 106 44 103Sors: Bażi ta’ data ta’ l-Applikazzjonijiet għal Żvilupp ta’ l-Awtorità ta’ l-Ippjanar (1993-2000)33Il-ħżin industrijali fil-Freeport jinkludi 10 warehouses b’għanijiet ġenerali ta’ 2400 m2 kull waħda li b’kollox għandhommadwar 1000 m2 ta’ spazju mgħotti.34 Ħal Qormi huwa mingħajr dubju l-aktar post popolari għall-imħażen bi 21.8% ta’ l-applikazzjonijiet approvati.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 79

Spazju għall-UffiċċjiL-Employment Topic Charter tgħid li fl-20 sena li ġejjin se jkun hemm tendenza ta’ qalba minn impjiegifil-manifattura għal impjiegi fis-servizzi. Fil-fatt, l-impjiegi f’uffiċċji huwa mistenni li jiżdied minn 45,907fis-sena 2000 għal 53,169 fis-sena 2020; żieda ta’ 16%. Ħafna minn din iż-żieda hija mbassra litoħroġ mis-servizzi tas-suq filwaqt li l-ħaddiema tal-Gvern huma mistennija li essenzjalment jibqgħukostanti. Il-parti l-kbira mill-ispazju għall-uffiċċji eżistenti jinsab fil-Belt Valletta u fil-Furjana fejn hemmil-maġġoranza tad-dipartimenti tal-Gvern, korporazzjonijiet u parastatali kif ukoll ammont sinifikanti ta’impjiegi f’uffiċċji fis-settur privat għalkemm dawn ta’ l-aħħar huma mifruxin madwar il-gżejjer. Barra l-Belt u l-Furjana, lokalitajiet prinċipali oħra li jakkomodaw l-impjiegi mis-settur privat jinkludu Tas-Sliema, il-Gżira, San Ġiljan u l-Imsida.Approvazzjonijiet tal-MEPA għal Spazju għall-UffiċċjiKif deskritt fl-istudju tal-MEPA, ir-rata totali ta’ approvazzjonijiet fis-settur ta’ l-uffiċċji għandha medjata’ 22,625 m 2 fis-sena. L-approvazzjonijiet għal spazju ta’ l-uffiċċju varjaw b’mod ċikliku kif deskritt fittabellahawn isfel.Tabella 61993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000Proġetti Approvati 20 40 46 83 69 95 91 114Spazju ta’ l-art approvat f’m 2 19,881 30,065 30,129 27,763 19,776 14,311 20,663 16,147Sors: Bażi ta’ data fl-Applikazzjonijiet ta’ l-Awtorità ta’ l-Ippjanar (1993-2000)Analiżi tal-bażi ta’ data ta’ l-Awtorità ta’ l-Ippjanar għall-1998-2000 turi li 85% tal-proġetti approvatikienu jikkonsistu fi spazji ta’ l-uffiċċji b’erja ta’ inqas minn 150 m 2 . 3% biss ta’ dawn talbu erja ta’ aktarminn 1000 m 2 .Tabella 7Approvazzjonijiet għal Uffiċċju skond l-Ispazju ta’ l-ArtMedda f’ m 2 Frekwenza Fil-mijaInqas minn 50 73 24.651-100 39 13.1101-150 141 47.5151-200 6 2201-300 13 4.4301-400 5 1.7401-500 5 1.7501-1000 5 1.71000+ 10 3.4Sors: Bażi ta’ data fl-Applikazzjonijiet ta’ l-Awtorità ta’ l-Ippjanar (1993-2000)Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 80

Ħafna mill-iżvilupp mis-settur privat jikkonsisti fi proġetti relattivament żgħar u li huma mifruxinmadwar Malta. Is-settur tas-servizzi tas-suq privat huwa kkaratterizzat minn kumpaniji mikro jew żgħarli jeħtieġu ftit spazju tabilħaqq żgħir. Żoni mibnija apposta għall-uffiċċji m’humiex komuni. Fir-rigwardta’ bdil għal uffiċċji, l-aktar tip komuni ta’ bdil kien minn tip ta’ akkomodazzjoni residenzjali għal uffiċċji.Kiri ta’ UffiċċjiIl-prezz tal-kirja jvarja skond il-post iżda ġeneralment ivarja minn Lm 35 għal Lm 55 għal kull m 2 fissena.Għal spazju għall-uffiċċji ta’ l-aqwa livell bħalma huwa dak ta’ Portomaso f’San Ġiljan, it-talbahija ta’ madwar Lm 90 għal kull m 2 fis-sena. Il-prezzijiet għal kull m 2 għall-bejgħ huma bħala medja ta’madwar Lm 2,000 għal kull m 2 . Madankollu, il-prezz għal kull m 2 għal spazju għal uffiċċji f’postprominenti fil-belt Valletta kien ta’ madwar Lm 13,000.Domanda Futura għal Spazju għal UffiċċjuL-Employment Topic Report bena 3 xenarji sabiex minnhom ibassar id-domanda għall-ispazji għaluffiċċji. Il-premessi kienu li:- L-impjiegi mal-Gvern jibqgħu relattivament kostanti u l-ispazju għall-uffiċċini tal-Gvern jibqgħurelattivament l-istess.- Ma jkun hemm ebda żieda fl-ispazju għal uffiċċji mis-settur tal-produzzjoniMit-3 mudelli, l-ewwel xenarju 35 huwa dak li jitlob l-aktar art b’domanda ta’ madwar 346,000 m 2 fuq l-għoxrin sena li ġejjin. Ix-xenarju 2 36 jeħtieġ 183,000 m 2 filwaqt li x-xenarju 337 jeħtieġ 243,000 m 2 . Iddomandagħall-ispazju ta’ l-art għall-perjodu ta’ Reviżjoni tal-Pjan Strutturali li jmiss hija mistennija litvarja bejn ix-Xenarji 2 u 3. Il-medja ta’ l-ispazju għall-uffiċċji fis-sena għall-ewwel xenarju hija ta’17,300 m 2 , dik għat-tieni xenarju hija ta’ 9,150 m 2 u dik għat-tielet xenarju għandha rekwiżit annwalita’ l-art ta’ 12150 m 2 . Meta wieħed iqabbel dawn iċ-ċifri mar-rata ta’ approvazzjoni kurrenti ta’ 22,625m 2 fis-sena, huwa evidenti li d-domanda mbassra għall-ispazju ta’ l-uffiċċji hija ferm inqas mir-rata ta’approvazzjoni fil-preżent u dan ifisser li jista’ jkun hawn wisq spazji għall-uffiċċji meta mqabbel maddomanda.Madankollu kif deskritt fit-tabella 7, ħafna mill-approvazzjonijiet huma mogħtija għal uffiċċji li humaiżgħar minn 150 m 2 . It-tip ta’ proġetti li Malta Enterprise qegħda tippjana li tattira lejn Malta għandhomjimpjegaw madwar 30 ħaddiem u dan ifisser li jkun meħtieġ spazju għall-uffiċċji ta’ madwar 500 m 2 .Minħabba li l-frekwenza kurrenti ta’ l-approvazzjonijiet għal dan l-ispazju ta’ art hija kemmxejn baxxa,jista’ jkun il-każ li jkun hawn nuqqas ta’ uffiċċji ta’ dan id-daqs.35involva l-bini ta’ rigressjoni fejn ġie preżunt li l-ispazju ta’ l-art huwa funzjoni ta’ l-impjiegi u hija bbażata fuq iż-żieda mbassrafl-impjiegi ta’ 726236 Ix-Xenarju 2 jinkorpora fattur ta’ ħin li jirrifletti effiċjenza fl-użu ta’ l-ispazju ta’ l-art37Ix-xenarju 3 jassumi proporzjon ta’ impjegat:spazju ta’ l-art ta’ 1:20.( fuq il-bażi tar-rakkomandazzjoni ta’ l-abbozz ta’ l-Istudjutas-Suġġett Kummerċ u Industrija 1997). Skond rapport ikkomplikat minn King Sturge, id-densità ta’ 16 m 2 għal kull impjegatgħall-kalkolazzoni ta’ l-ammont ta’ spazju ta’ l-art meħtieġ huwa benchmark stabbilit sew u kien oriġinarjament ibbażat fuqstħarriġ minn Rics Foundation u Gerald Eve.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 81

12. Il-Konsum ta’ l-Enerġija u ta’ l-IlmaNefqa fuq l-Ilma u l-Elettriku għal kull kumpanijaNefqa medja għal kull kumpanija60000Ikel u xorbTabakkTessut50000ĦwejjeġĠildaInjam40000KartaStampar u pubblikazzjoniCoke, Petroleum u Kimika300002000010000Prodotti tal-Plastik u tal-LastkuMinerali mhux metalliċi oħraMetalli bażiċiProdotti tal-metall fabbrikatiMakkinarju u TagħmirMakkinarju ta’ l-uffiċċjuMakkinarju ta’ l-elettriku0Tip ta’ Industrija 1Apparat mediku u ta’ preċiżjoniIndustrija tal-karozziTagħmir tat-trasport ieħorGħamara, Fabbrikazzjoni N.E.C.BiniStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 82

Il-Konsum ta’ l-Elettriku u ta’ l-Ilma fl-industrija tal-manufattura: 1998 38Tip ta’ Industrija Valur Lm Nru. ta’ KumpanijiSpiża medjagħal kullkumpanija15 Ikel u Xorb 1,518,815 584 3059.65954916 Tabakk 44,812 2 2636017 Tessuti 18,081 72 295.441176518 Ħwejjeġ 49,703 165 354.388591819 Ġilda 24,911 29 1010.58823520 Injam 11,454 135 99.8169934621 Karta 37,315 27 1625.92592622 Stampar u Pubblikazzjoni 303,254 315 1132.60130723/24 Coke, Petroleum u Kimika 917,508 94 11483.2040125 Prodotti tal-Plastik u tal-Lastku 890,945 60 17469.509826 Minerali mhux metalliċi oħra 91,722 224 481.733193327 Metalli bażiċi 61,826 22 3306.20320928 Prodotti tal-metall fabbrikati 36,574 592 72.6828298929 Makkinarju u Apparat 182,025 58 3692.19066930 Makkinarju ta’ l-Uffiċċji 4,722 7 793.613445431 Makkinarju ta’ l-Elettriku 1,711,543 42 47942.3809533 Apparat Mediku u ta’ Preċiżjoni 260,976 33 9303.95721934 Industrija tal-Karozzi 7,759 16 570.514705935 Tagħmir tat-Trasport ieħor 285,119 69 4861.36402436 Għamara, Manufattura N.E.C. 314,844 1310 282.751683945 Bini 90,156 4196 25.27785566It-tabella ta’ hawn fuq tipprovdi indikazzjoni tal-konsum ta’ l-ilma u l-elettriku skond is-settur. Il-konsumskond l-impjegati hija waħda diffiċli biex tinkiseb minħabba li l-Uffiċċju Nazzjonali ta’ l-Istatistikakklassifika l-kumpaniji skond in-NACE filwaqt li l-Korporazzjoni għax-Xogħol u t-Taħriġ tikklassifika l-kumpaniji skond ISIC. L-allinjament tad-data għall-ekonomija kollha hija mixtieqa. Limitazzjoni oħrahija li l-valuri ta’ l-elettriku u l-ilma huma kkombinati u għalhekk is-segregazzjoni m’hijiex possibbli.Wieħed għandu jżomm f’moħħu li r-rati li ġejjin m’humiex indikattivi ta’ konsum tipiku skond is-setturminħabba l-preżenza ta’ operazzjonijiet kbar li jvarjaw iċ-ċifri mhux ħażin. In-nefqa fuq l-ilma u d-dawlgħal kull metru kawdru ma tistax tinħadem. NACE 32 tħalliet barra, wisq probabbli minħabba l-impattta’ ST Microelectronics.Kif deskritt fit-tabella fuq, is-settur tal-makkinarju elettriku (NACE 31) għandu l-ogħla konsum għal kullkumpanija b’nefqa medja konsiderevoli fuq id-dawl u l-ilma ta’ Lm47,942 għal kull kumpanija. Hijaħaġa ovvja li operatur kbir f’dan is-settur itella’ din il-medja ’l fuq sewwa. Is-settur tat-tabakk isegwib’Lm 26,360 għal kull kumpanija. Is-settur tal-plastik u l-lastku huwa wkoll konsumatur sinifikanti taddawlu l-ilma għal kull kumpanija ta’ Lm 17,469. Dan huwa segwit mill-produzzjoni tal-kimika (NACE23/24) fejn in-nefqa medja għal kull kumpanija hija ta’ Lm11,483. B’Lm 9303 għal kull kumpanija, issetturta’ l-apparat mediku u ta’ preċiżjoni (NACE 33) jaqbeż in-nefqa medja skond is-settur filmanifatturabin-nefqa tiegħu tkun Lm6710 39 .Is-setturi ta’ l-għamara, prodotti oħra mhux metalliċi, tessuti, makkinarju ta’ l-uffiċċju u setturi ta’ metallm’għandhomx konsum qawwi. L-industrija tal-bini hija l-inqas konsumatriċi b’ Lm25 għal kullkumpanija.38Id-data hija bbażata fuq il-kumpaniji kollha fil-fabbrikazzjoni li jfisser 3807 intrapriża. Ir-rata ta’ tweġiba għal dan l-istħarriġ hijata’ madwar 85%-90%. Għall-kalkolu tan-nefqa medja fuq l-elettriku u l-ilma minn kumpanija, ġiet preżunta rata ta’ tweġiba ta’85%. Operaturi kbar jemendaw din il-medja b’mod sinifikanti.39 Tikkunsidra l-medja għas-setturi kollha ħlief NACE (kostruzzjoni) li tieħu l-figura ‘l isfel b’mod mhux realistiku.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 83

13. Ġenerazzjoni ta’ SkartSkart Iġġenerat 1996-20001996 1997 1998 1999 2000Muniċipali 84,526 98,859 123,531 137,054 130,877Materjal ta’ rdim 1,036,304 817,151 692,053 956,372 1,192,223Kummerċjali/Industrijali 31,223 41,657 31,408 31,324 32,314Imħallat snajja’/muniċipali 0 42,242 32,703 32,362 41,606Imħallat 0 17,162 14,408 16,591 14,190Skart speċjali 0 0 0 228 419Total 1,120,830 1,017,071 894,103 1,173,931 1,411,629Sors: Uffiċċju Nazzjonali ta’ l-IstatistikaSkart Iġġenerat 1996-20001,400,0001,200,0001,000,000800,000600,000400,000200,000199619971998199920000MuniċipaliMaterjal ta’ rdimKummerċjali/IndustrijaliImħallat snajja’/muniċipaliMħallatSkart speċjaliIl-ġenerazzjoni ta’ l-iskart f’Malta ilha li saret waħda mil-limitazzjonijiet il-kbar għall-konformità marregolamentiambjentali li rriżultaw fit-tfaqqis ta’ miżbliet li jkerrħu l-ambjent. Meta wieħed janalizza ċ-ċifri tal-ġenerazzjoni ta’ l-iskart, huwa evidenti li l-iskart kummerċjali/industrijali m’huwiex sinifikantimeta mqabbel ma’ l-iskart iġġenerat mill-attività tal-konsumatur. 84% ta’ l-iskart totali huwa ġġeneratminn materjal ta’ l-irdim. Tabilħaqq, l-attività kummerċjali u industrijali tikkontribwixxi għallġenerazzjonita’ din il-kategorija ta’ skart permezz tal-bini ta’ fabbriki.F’tentattiv sabiex tonqos il-ġenerazzjoni ta’ skart bħal dan u sabiex jitħeġġeġ ir-riċiklaġġ, dan l-aħħar,il-Gvern żied il-ħlasijiet dovuti għar-rimi ta’ skart inert u tal-kostruzzjoni minn Lm 0.31 ċenteżmu għalStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 84

kull tunnellata għal Lm 1.09. Huwa mistenni li din ir-rata tiżdied għal Lm 1.40 sa Jannar li ġej u b’hekkjiġu eliminati s-sussidji tal-Gvern. L-uniċi sussidji li jibqa’ huma dawk fuq ir-rimi ta’ l-iskart domestiku.Kif deskritt mill-Kap ta’ l-Istrateġija u ta’ l-Iżvilupp tal-Wasteserv, il-mod kif għandna nimxu ’l quddiemhuwa permezz ta’ l-eliminazzjoni ta’ dawn is-sussidji sabiex il-poplu jiġi mħeġġeġ jiġġenera anqasskart u juża aktar ir-riċiklaġġ.Is-soluzzjoni fit-tul għall-problema ta’ l-iskart tinsab preċiżament fil-kontroll tal-ġenerazzjoni ta’ l-iskartfis-sors aktar milli f’soluzzjoni għall-ħżin tiegħu.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 85

14. Analiżi tal-Partijiet InvolutiIntroduzzjoniL-analiżi li ġejja tagħti dehra ġenerali kwantitattiva tal-kwistjonijiet prinċipali li jaffettwaw ilkompetittivitàta’ Malta fix-xena internazzjonali. Din l-informazzjoni nġabret l-ewwel nett permezz talbankta’ riċerka li ta fil-qosor u kkonsolida informazzjoni li kienet diġà disponibbli b’mod mifrux f’ħafnaaġenziji tal-Gvern. B’mod partikolari, l-analiżi li ġejja ppreżentat dehra ġenerali tal-prestazzjoniekonomika ta’ Malta maż-żmien u kif din titqabbel ma’ dak li jirriżulta fuq livell internazzjonali. L-analiżippreżentat ukoll dehra ġenerali tar-riżorsi limitati ta’ Malta u kif dawn qegħdin jintużaw fil-preżent. Dinl-analiżi tagħti opportunità sabiex jiġi evalwat l-użu tar-riżorsi limitati fil-preżent u sabiex dawn jiġuallokati għal oqsma dgħajfa li huma identifikati meta l-prestazzjoni ta’ Malta tiġi mqabbla ma’ dak ta’pajjiżi oħra permezz ta’ l-indikaturi ta’ Liżbona.Partijiet Ewlenin InvolutiMinkejja analiżi daqstant fil-fond, jinħass li din għandha tkun appoġġjata b’reazzjonijiet mill-partijietewlenin involuti li għandhom esperjenza prattika tal-problemi u l-opportunitajiet ippreżentati metajoperaw minn Malta. Hemm tliet kategoriji ewlenin ta’ partijiet involuti li ġew ikkonsultati fil-proċess.Dawn jinkludu:- Dipartimenti u Entitajiet Relatati tal-Gvern: Dawn jinkludu dawk l-entitajiet kollha li humainvoluti b’xi mod jew ieħor fil-proċess ta’ regolamentazzjoni u/jew għoti ta’ appoġġ lillintrapriżafil-proċess;- Intrapriża: Dawn jinkludu dawk l-entitajiet kollha li jwettqu xi forma ta’ attività ekonomikaf’Malta. L-entitajiet intgħażlu minn taħlita ta’ industriji li jinvolvu kemm il-Manifattura kif ukoll is-Servizzi sabiex tiġi riflessa l-ħtieġa għall-estensjoni tas-servizzi pprovduti mill-Malta Enterprisegħal popolazzjoni usa’ ta’ intrapriża;- Unions: Dawn jinkludu dawk l-entitajiet kollha li għandhom is-setgħa jinfluwenzaw l-imġieba ul-azzjonijiet ta’ gruppi soċjali speċifiċi fl-ekonomija. Il-unions ikkonsultati jinkludu firxa ta’organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw lil min iħaddem u lill-impjegati;- Interni: Dawn jinkludu membri ewlenin tal-personal li ġew ikkonsultati minħabba l-għerfespert tagħhom f’qasam speċifiku li għandu x’jaqsam ma’ l-istrateġija u għaldaqstant vitaligħall-iffurmar tad-direzzjoni strateġika finali tal-kumpanija.Numru ta’ organizzazzjonijiet u entitajiet ġew ikkonsultati matul il-proċess. Hawn isfel ser narawrendikont tas-sejbiet prinċipali tagħna. Dawn is-sejbiet huma analizzati b’dan il-mod:- Id-Disponibbiltà u l-Ħila tar-Riżorsi Umani;- Limitazzjonijiet Operattivi, Spejjeż u Restrizzjonijiet;- Riċerka u Innovazzjoni;- Adegwatezza ta’ l-Inċentivi.Id-Disponibbiltà u l-Ħila tar-Riżorsi UmaniĦafna minn dawk li wieġbu kkwotaw iż-żewġ oqsma prinċipali ta’ dgħjufija li huma jqisu li humanieqsin ħafna fil-Forza tax-Xogħol Maltija in ġenerali. L-ewwel nett, għalkemm wieħed isib firxa ta’maniġers ta’ kalibru għoli fl-ogħla livelli ta’ l-organizzazzjonijiet, mhux faċli li wieħed isib maniġers tannofsu supervisers. It-tieni nett, jinħass nuqqas ta’ nies tekniċi li jistgħu jintużaw fil-linja ta’ produzzjoni.Inevitabbilment, dan ipoġġi pressjoni dejjem ikbar fuq il-pagi. Malta ma tistax aktar titqies bħaladestinazzjoni rħisa għax l-ispejjeż fuq il-pagi qegħdin jilħqu malajr il-livelli ta’ pajjiżi industrijalizzati.Kumpanija partikolari qalet li l-ispejjeż fuq il-pagi saru tant għaljin li għażlet li żżid l-proċessi ta’ xogħolawtomatiċi.Finalment, inġiniera li jkunu għadhom kif daħlu fid-dinja tax-xogħol huma wisq teoretiċi fil-fażijiet bikrintal-karriera tagħhom u għandhom nuqqas kbir ta’ esperjenza prattika u fl-istess ħin qegħdin jistennewpagi eżorbitanti mill-bidu.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 86

Kien hemm min qal li l-Malta Enterprise għandha tkun prudenti fl-Istrateġija ta’ Promozzjoni ta’ l-Investiment tagħha. B’mod partikolari, dawn qalu li qegħdin isibuha diffiċli biex isibu l-personal adattatf’numru ta’ gradi (b’mod speċjali fl-IT u fl-oqsma tal-Farmaċewtika) u s-sitwazzjoni tiġi aggravata aktarjekk kumpaniji oħra jistabbilixxu ruħhom f’Malta sakemm dan ma jiġix appoġġat b’investimentaddizzjonali fl-edukazzjoni b’żieda sussegwenti fil-forza tax-xogħol li tkun ikkwalifikata fl-oqsmameħtieġa. Wieħed ikkummenta fuq il-metodi mhux professjonali li qed jiġu adottati fuq skala kbira mirriżorsiumani li jiżviluppaw sistemi ta’ l-IT f’għadd ta’ kumpaniji.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 87

15. Il-Proċess ta’ SegmentazzjoniL-Att dwar il-Korporazzjoni Maltija għall-Intrapriża jistipula li l-Malta Enterprise hija responsabbli għalfirxa ta’ attivitajiet meħtieġa għall-iżvilupp ta’ l-Intrapriża f’Malta. Dan m’huwiex bħall-każ ta’ ħafna millawtoritajietstabbiliti b’Att tal-Parlament bħall-MFSA u l-MTA. Il-liġi, f’dan il-każ tipprovdi awtonomijagħall-Malta Enterprise sabiex tiżviluppa l-prijoritajiet tagħha stess diment li dawn fl-aħħar mill-aħħarjikkontribwixxu għar-riżultat finali, jiġifieri l-iżvilupp ta’ l-intrapriża f’Malta. L-għan ta’ dan l-istudju hu lijidentifika liema tip ta’ setturi u potenzjalment lejn liema sottosetturi għandha timmira l-MaltaEnterprise biex tilħaq l-għan pre-stabbilit bil-liġi. Minħabba r-riżorsi limitati, il-Malta Enterprise jkollhatagħmel kompromessi ferm diffiċli u pożizzjonijiet differenti fl-ekonomija.F’dan ir-rigward, hemm tliet oqsma fokali prinċipali li jista’ jkun meħtieġ li jiġu kkunsidrati mill-MaltaEnterprise:Pożizzjoni Offensiva/Aggressiva: Emfasi fuq is-setturi li jippreżentaw l-aqwa potenzjal għall-iżvilupptal-gżira: Din il-pożizzjoni tpoġġi emfasi dejjem ikbar fuq il-kummerċ internazzjonali u tespandi l-preżenza ta’ Malta fix-xena internazzjonali. Industriji dgħajfin taħt dan ix-xenarju ma jieħdux pożizzjoniewlenija. L-emfażi huwa fuq iż-żieda fl-impjiegi;Pożizzjoni Difensiva: Emfasi fuq is-setturi li huma dgħajfin ferm u tgħinhom jirristrutturaw sabiexjibqgħu kompetittivi. Tipikament dawn huma industriji li huma orjentati lejn is-suq lokali li fl-imgħoddigawdew minn miżuri ta’ protezzjoni iżda li issa ġew lliberalizzati u jeħtieġu jikkompetu taħt l-istesskundizzjonijiet tal-kompetituri barranin tagħhom li qed jidħlu fis-suq lokali. Is-suppożizzjoni taħt din l-istrateġija hija li setturi b’saħħithom ta’ l-ekonomija huma kapaċi jieħdu ħsieb tagħhom infushom ujikkompetu b’mod effettiv mingħajr l-għajnuna tal-Gvern;Pożizzjoni Mħallta: Emfasi kemm fuq is-setturi li huma dgħajfin ferm billi tgħinhom jirristrutturaw ufuq setturi li għandhom potenzjal qawwi billi jiġi mħeġġeġ il-kummerċ internazzjonali f’dawk l-oqsma.Din l-istrateġija tista’ tiġi aġġustata għal jew waħda aktar offensiva jew għal waħda aktar difensivaskond it-taħlita tas-settur magħżul għal dan l-iskop.It-teħid ta’ pożizzjoni purament Offensiva/Aggressiva għal setturi ta’ valur miżjud għoli biss tista’ matkunx strateġija vijabbli fuq perjodu ta’ żmien qasir minħabba l-impjiegi fis-setturi l-oħra. Barra minnhekk, emfasi akbar fuq attivitajiet ta’ valur miżjud ogħla tieħu xi ħin biex jinkiseb. Il-vantaġġ kompetittivtradizzjonali ta’ Malta bħala bażi rħisa qiegħed jonqos u l-industriji tradizzjonali qegħdin jiffaċċjaw ilkonsegwenzi.L-impjiegi fl-industriji bħal dawk tat-tessuti, ilbies u ornamenti, ġilda, għamara, materjalital-bini u bosta oħrajn huma mhedda jew direttament, b’rilokazzjoni ta’ l-impjant, jew indirettamentpermezz tat-tnaqqis fid-domanda lokali għal prodotti ffabbrikati lokalment għal prodotti importati waral-liberalizzazzjoni tas-suq. Dawn l-industriji huma tipikament ikkaratterizzati b’ħaddiema mhuxikkwalifikati. Jekk tiġi segwita strateġija Offensiva/Aggressiva, id-differenza bejn id-domanda u l-provvista tas-suq tax-xogħol tista’ tagħti lok għal qgħad ta’ mill-inqas fuq perjodu ta’ żmien qasir.Mill-banda l-oħra, strateġija difensiva tikkalma l-proċess ta’ erożjoni ta’ l-industriji tradizzjonali, iżdadan huwa effettiv biss fuq perjodu qasir ferm. Strateġija difensiva tinjora l-prinċipju ta’ żviluppsostennibbli u tgħin lill-intrapriżi jibqgħu ħajjin biss artifiċjalment minħabba li l-għajxien jibqa’kontinġenti fuq l-għajnuna minħabba li sakemm tali industriji ma jaqilbux l-operazzjonijiet tagħhomgħal attivitajiet ta’ valur miżjud ogħla, dawn ma jistgħux jikkompetu ma’ destinazzjonijiet irħas oħra.Fid-dawl ta’ dan kollu, wieħed jemmen li strateġija b’pożizzjoni mħallta tista’ tkun l-aktar mezz vijabblibiex jiġu sodisfatti l-ħtiġijiet fuq perjodu ta’ żmien qasir u fuq perjodu ta’ żmien twil ta’ l-ekonomija. Danid-dokument jagħraf il-fatt li l-iżvilupp ta’ clusters huwa proċess fuq perjodu ta’ żmien twil u sa dak iżżmienli dawn jiġu żviluppati, l-industriji tradizzjonali jeħtieġu jiġu sostnuti sabiex ikampaw ta’ millinqasmatul il-perjodu ta’ tranżizzjoni.Għalhekk, huwa propost li l-isforzi nazzjonali jkunu ffukati fuq dawk l-industriji li għandhom potenzjalgħoli għal żvilupp fi clusters sabiex itaffu l-effetti ta’ l-industriji li qed isiru anqas kompetittivi.Id-distinzjoni bejn l-iżvilupp fi clusters u t-tnaqqis fl-appoġġ għal setturi mhux kompetittivi tista’ ssirpermezz ta’ proċess ta’ segmentazzjoni. Il-proċess ta’ segmentazzjoni jsir fi tliet livelli prinċipali kif ġej:Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 88

L-Ewwel Livell: Segmentazzjoni skond il-Kapaċità ta’ Produzzjoni / Servizz: Il-proċess ta’segmentazzjoni inizjali jħares lejn liema kapaċitajiet u kompetenzi attwali jeżistu f’Malta u kemmjikkontribwixxu għall-ekonomija in ġenerali. Din it-tip ta’ segmentazzjoni hija bbażata fuq il-fehma illi s-setturi li għandhom jintgħażlu għandhom ikomplu jibnu fuq dak li Malta tagħmel tajjeb milli li tinħoloq xiħaġa ġdida b’mod speċjali fuq medda ta’ żmien minn qasira għal medja. Għaldaqstant, l-informazzjonihija miġbura fuq il-bażi tal-kodiċi NACE u dawn huma analizzati permezz ta’ l-adozzjoni ta’ numru ta’matrices. Madankollu, huwa rikonoxxut ukoll li Malta m’għandhiex kapaċità eżistenti f’numru ta’setturi. Ikun ta’ benefiċċju li dawn jiġu żviluppati fuq perjodu ta’ żmien twil b’mod partikolari minħabbali dawn is-setturi sejrin jikbru b’pass mgħaġġel ħafna fix-xena internazzjonali. Għaldaqstant, f’dan illivellta’ analiżi, is-setturi potenzjali għal żvilupp u s-setturi f’riskju li jistgħu jkunu jeħtieġu sostenngħar-ristrutturar sejrin jiġu identifikati u sejrin jiġu pprovduti f’kull każ, strateġiji għal żvilupp.It-Tieni Livell: Konnessjoni bejn clusters: Fit-tieni fażi tal-proċess ta’ segmentazzjoni, il-kodiċiNACE li juru li għandhom potenzjal għoli għal żvilupp futur sejrin jiġu kkonfigurati mill-ġdid uamalgamati fi clusters li jirrappreżentaw katina ta’ attivitajiet ta’ valur potenzjali. Għaldaqstant, kullcluster sejjer jingħata firxa ta’ Kodiċi NACE relevanti. F’dan il-każ, il-clusters ikollhom orjentament lejnis-suq f’kuntrast ma’ l-orjentament tal-produzzjoni/servizz kif spjegat fis-segmentazzjoni ta’ l-ewwellivell. B’mod aktar speċifiku, il-clusters, fl-intier tagħhom, sejrin jiġu evalwati kontra t-tendenzi tasswieqinternazzjonali u l-aktar clusters li jkunu jidhru li fihom potenzjal jiġu identifikati sabiex jidħlu fittieletfażi ta’ segmentazzjoni;It-Tielet Livell: Segmentazzjoni tas-sottosetturi: Wara li jidentifika l-clusters ewlenin għall-iżvilupp,dan il-proċess jifred il-cluster f’sottokomponenti (permezz tal-kodiċi NACE ta’ 3 u 4 ċifri) usussegwentament iqabbel il-prestazzjoni lokali ma’ dik tas-suq internazzjonali b’mod ġenerali. Huwaimportanti li jiġi emfasizzat f’din il-fażi, li dan il-proċess huwa biss wieħed preliminari u jeħtieġ jiġirivedut ladarba jiġu żviluppati strateġiji individwali fi cluster.Strateġiji Offensivi ta’ Livell Għoli sejrin jiġu identifikati fil-livelli kollha tal-proċess ta’ segmentazzjonibħala parti minn sforz fuq perjodu ta’ żmien twil. Madankollu, setturi li jeħtieġu strateġiji difensivi majiġux ipproċessati fit-tieni u fit-tielet livell ta’ segmentazzjoni minħabba li dawn ma jikkostitwixxux ilbażigħall-iżvilupp ta’ clusters. Is-setturi li ġejjin jenfasizzaw dak li sibna taħt kull wieħed mit-tliet livellita’ segmentazzjoni mwettqa.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 89

Sommarju Eżekuttiv u Rakkomandazzjonijiet ta’ l-Istrateġija Nazzjonaligħar-Riċerka u l-Innovazzjoni: 2007 - 2010Appendiċi DStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 90

L-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni (2007-2010) hija għal ta’ l-apposta msejħa‘Building and Sustaining the Research and Innovation (R&I) Enabling Framework’ (Bini u Sostenn tal-Qafas li Jgħin ir-Riċerka u l-Innovazzjoni (R&I)). L-istabbiliment ta’ qafas tar-R&I f’Malta sa llum mangħatax l-importanza mistħoqqa. Benchmarks internazzjonali maħruġin mill-UE, il-Forum EkonomikuDinji, u organizzazzjonijiet internazzjonali oħra prestiġjużi – li jinfluwenzaw deċiżjonijiet meħudin minnintrapriżi u intrprendituri internazzjonali kbar – juri li Malta, bl-eċċezzjoni ta’ l-ICT, mhux biss mhuxqegħda tagħmel progress iżda sejra lura f’termini tal-kompetittività tagħha u fir-rwol ta’ appoġġ tagħhafir-rigward tar-R&I.It-teorija u r-realtà ekonomika ta’ spiss urew li l-istati avvanzaw u marru lura skond l-abbiltà tagħhom lijirrinnovaw ruħhom u li jieħdu benefiċċji ekonomiċi minn din l-innovazzjoni. L-impressjoni mogħtija fuqid-direzzjoni politika ta’ Malta fir-rigward tar-R&I hija li min jippjana l-finanzi kemm fuq livell nazzjonalikif ukoll fuq il-livell ta’ intrapriża tradizzjonalment ikkunsidra l-finanzjar ta’ l-ambjent li jippermetti s-seħħ tat-tkabbir tar-R&I kif ukoll tar-R&I innifsu bħala spiża aktar milli bħala investiment.Xi wħud isostnu li Malta qatt ma tista’ tassumi kapaċità ta’ R&I aggressiva – kemm jekk amministrataminn Maltin kif ukoll minn barranin. Ir-raġunijiet mogħtija jvarjaw u jinkludu d-daqs tal-predominanzatal-mikro-intrapriżi. Din l-istrateġija ssostni li dawn l-argumenti huma żbaljati. Singapor, stat gżira, ligħandu karatteristiċi simili għal dawk ta’ Malta, huwa eżempju ta’ suċċess tar-R&I li Malta tista’ ugħandha timxi fuqu. Is-suċċess ta’ Singapor ma seħħx awtomatikament. Intlaħaq b’viżjoni, tmexxija uriżorsi sostnuti.Ikun xieraq li jiġi emfażizzat li Malta għandha l-istejjer ta’ suċċess tagħha wkoll. Tnejn li jisbqu fuqoħrajn huma t-Teknoloġija ta’ l-Informazzjoni u l-Komunikazzjoni u t-Teknoloġija (ICT) u s-setturi tasservizzifinanzjarji. It-tnejn li huma ngħataw id-dawl l-aħdar inqas minn 15-il sena ilu – mingħajr ebdaviżjoni, ebda leġiżlazzjoni implimentattiva, ebda kapaċità ta’ riżorsi, ebda infrastruttura. Illum humafost l-aktar setturi mikro-ekonomiċi b’saħħithom ta’ l-ekonomija tagħna. Huma meqjusin bħala ċentrita’ eċċellenza ta’ reputazzjoni minn kumpaniji internazzjonali. It-tnejn ikomplu jgawdu minn prospettita’ tkabbir eċċellenti.Barra minn hekk, b’appoġġ finanzjarju tassew limitat, Malta rnexxielha tassigura 3 miljun ewro u 9miljun ewro f’fondi mill-Ħames u mis-Sitt Programm ta’ Qafas ta’ l-UE rispettivament. Dan huwariżultat straordinarju; b’mod partikolari meta wieħed iqis l-investiment limitat li sar.Il-Kunsill Malti għax-Xjenza u t-Teknoloġija (MCAST) huwa ta’ l-opinjoni qawwija li s-suċċess miksubfl-ICT u s-setturi finanzjarji rispettivament jista’ jiġi rreplikat fir-R&I. It-twemmin tal-MCAST joħroġ millgħarfienli fejn u meta tkun ġiet stabbilita viżjoni, jkunu ġew introdotti l-oqfsa li jippermettu li dan isir,ikun ġie żgurat l-appoġġ politiku, tinżamm il-konsistenza fil-viżjoni, tkun provduta tmexxija ta’aggressjoni u sostnuta, u jekk ir-riżorsi jkunu magħmulin disponibbli, is-suċċess huwa żgurat.Din l-Istrateġija tippreżenta viżjoni għar-R&I f’Malta kif ukoll ġabra ta’ prinċipji strateġiċi bażilari. Ilviżjonitar-R&I li tipproponi għall-2007 – 2010 hija:“Ir-Riċerka u l-Innovazzjoni fil-qalba ta’ l-ekonomija Maltija għall-appoġġ ta’ tkabbir uġid b’valur miżjud.”Fi ftit kliem, din il-Viżjoni tpoġġi l-R&I bħala l-pern / mutur fundamentali ta’ l-ekonomija tagħna.Tagħraf li jekk Malta taspira li tkun ekonomija bbażata fuq l-għarfien tista’ tagħmel biss dan jekkiddaħħal tabilħaqq ir-R&I fi ħdan l-ekonomija tagħha u tappoġġa n-netwerk istituzzjonali. Tistabbilixxiwkoll li r-R&I mhumiex miri finali fihom infushom – jiġifieri mmotivati minn riċerka ta’ interess bissteoretiku. Fil-limiti tar-riżorsi, l-R&I huma katalisti kritiċi li fuqhom huma ferm dipendenti t-tkabbir u l-ġid– li min-naħa tagħhom jitolbu emfasi ewlenija fuq R&I orjentati u applikati fin-negozju.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 91

L-Istrateġija hija bbażata fuq il-prinċipji strateġiċi li ġejjin:(i)L-Indirizzar ta’ Kwistjonijiet NazzjonaliIl-Gvern għandu jżid il-fondi Statali fuq ir-Riċerka u l-Iżvilupp sabiex jindirizza prijoritajietnazzjonali urġenti relatati ma’ l-ilma, l-enerġija u l-ambjent.(ii)Iffukar fuq Oqsma Partikolari tal-Prestazzjoni EkonomikaIl-Gvern għandu jiffoka r-riżorsi, l-enerġiji u l-kapaċitajiet tiegħu fuq numru partikolari ta’setturi ekonomiċi ta’ valur miżjud sabiex jikseb R&I b’valur miżjud.(iii)Għajnuna biex l-SMEs ikunu jistgħu jiġġedduGħandu jiġi implimentat il-qafas ta’ appoġġ adegwat kemm jista’ jkun malajr sabiex l-SMEsikunu jistgħu jiġġeddu u jiffjorixxu.(iv)Esportazzjoni ta’ R&I LokaliIl-Gvern għandu jiffaċilita l-istabbiliment ta’ pjattaforma li tgħin lill-intrapriżi Maltin fi sħubijama’ istituzzjonijiet u negozji barranin sabiex itejbu l-għarfien u t-teknoloġija għall-esportazzjonifi-reġjun tal-Mediterran tan-Nofsinhar.(v)It-Twessigħ tal-Bażi Kapitali Umana fir-Rigward tax-Xjenza, l-Inġinerija u t-TeknoloġijaIl-mira strateġika prinċipali tal-Gvern hija li jistabbilixxi l-pjattaformi adegwati li jħajjru lillġenituri,istituzzjonijiet ta’ tagħrif u professjonisti u studenti flimkien jespandu l-bażi kapitaliumana fir-rigward tax-xjenza, l-inġinerija u t-teknoloġija.(vi)L-istabbiliment tar-Rabta bejn l-Istituzzjonijiet ta’ Tagħrif u n-NegozjuIl-mekkaniżmi adegwati għal rabta bejn in-negozju u d-dinja akkademika huma ta’ importanzakbira sabiex r-R&I jiffjorixxu.(vii)L-Iżvilupp ta’ Kultura Nazzjonali Favur l-Innovazzjoni Li Tappoġġa l-Invenzjoni, it-Teħid tar-Riskji u l-IntraprenditorjatIl-Gvern flimkien mal-parteċipanti ewlenin għandu jassumi rwol ewlieni li jappoġġja l-invenzjoni, it-teħid tar-riskji u l-intraprenditorjat.Din l-Istrateġija ssostni bis-saħħa li sabiex r-R&I jiffjorixxu, għandhom jiġu implimentati oqfsafundamentali u kritiċi li jippermettu li jagħmlu dan. L-Istrateġija tistabbilixxi r-rakkomandazzjonijiet liġejjin:01. L-MCST, f’konsultazzjoni mal-parteċipanti adegwati, għandha twettaq kull tliet snin eżerċizzjuta’ sorveljanza ta’ l-orizzonti tax-xjenza u t-teknoloġija b’orizzont ta’ żmien ta’ mill-inqasgħaxar snin.02. L-iffinanzjar mill-Gvern u l-intervent mill-Istat fuq il-perjodu ta’ din l-Istrateġija għandhomjiffukaw fuq dawn l-oqsma; meqjusin bħala pjattaformi ta’ importanza strateġika (PSI).L-ambjent u r-riżorsi ta’ enerġija:b’emfasi fuq l-enerġija mix-xemx, tar-riħ, u l-bijoenerġijaflimkien ma’ teknoloġiji li huma effiċjenti firrigwardta’ l-enerġija, kif ukoll teknoloġiji ta’riabilitazzjoni ta’ l-iskart, relatati ma’ l-ilma, it-tneħħijatal-melħ, il-ħamrija u l-ġestjoni marina.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 92

ICT:b’emfasi fuq l-iżvilupp ta’ softwer relatat matteknoloġijitas-sigurtà, il-ħardwer, ittelekomunikazzjonijiet,is-saħħa, applikazzjonijietmarittimi u speċjalizzati.Manifattura u Servizzi ta’ Valur Miżjud: b’emfasi fuq il-bini ta’ SMEs bħala elementi ta’clusters fil-manifattura u l-għoti ta’ servizzi ta’ valurmiżjud.Saħħa-Bioteknoloġija:b’emfasi fuq il-ġenetika umana, bijo-informatikagħall-appoġġ ta’ provi kliniċi inkluż dawk ta’ naturafarmakoġenetika u l-bijoteknoloġija għat-transizzjonita’ farmakoloġija ġenerika.03. Il-Pjattaformi ta’ Importanza Strateġika msemmija jikkostitwixxu komponent fundamentali tal-Programm ta’ Investiment Nazzjonali ta’ R&I li għadu kif twaqqaf.04. Sabiex jiġi żgurat progress adegwat fil-pjattaformi msemmija ta’ importanza strateġika, l-MCAST flimkien ma’ esperti mill-industrija u mill-akkademja tiżviluppa pjan għal kull waħdamill-pjattaformi identifikati.05. Filwaqt li l-emfasi ta’ l-iffinanzjar u l-intervent mill-Istat m’għandhiex titnaqqas mill-pjattaformita’ importanza strateġika, il-flessibbiltà għandha tinżamm kemm fl-ippjanar kif ukoll fit-tweġibgħall-opportunitajiet li jqumu.06. Sabiex ir-R&I jissaħħu u jiġu sostnuti f’oqsma emerġenti tax-xjenza u t-teknoloġija barra l-pjattaformi ta’ importanza strateġika imsemmija, huwa propost li l-Programm ta’ InvestimentNazzjonali fuq ir-R&I jipprovdi finanzi xierqa.07. L-MCST, il-ME u l-Ministeru għall-Kompetittività u l-Komunikazzjonijiet għandhom ikunureponsabbli għal, fil-portafolji rispettivi tagħhom, li jissodisfaw il-miri strateġiċi ta’ din l-Istrateġija u l-applikazzjoni tal-flessibbiltà għandha tkun konsistenti mal-viżjoni u mal-prinċipjistrateġiċi stabbiliti.08. L-MCST ippreżentat pjan kummerċjali biex jiġi kkunsidrat mill-Gvern ta’ Malta għat-twaqqif ta’qafas istituzzjonali sabiex jiġi żviluppat il-kunċett tar-R&I Ewro-Mediterran u deċiżjoni dwar ittriq’il quddiem għandha tittieħed fil-futur qarib.Il-Gvern jawtorizza b’mod pożittiv ir-rakkomandazzjonijiet ippreżentati fil-Pjan Kummerċjali tal-EUROMedITI. Finanzjar xieraq għandu jiġi pprovdut permezz tal-Programm ta’ InvestimentNazzjonali tar-R&I.09. L-Uffiċċju tal-Prim Ministru ser ikun il-mexxej politiku ewlieni għall-implimentazzjoni ta’ l-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni.10. L-MCST se tkun l-entità amministrattiva ewlenija fdata bir-responsabbiltà li timplimenta l-Istrateġija Nazzjonali għar-Riċerka u l-Innovazzjoni u sejra taħdem ma’ entitajiet relatatisabiex tiżgura attività konġunta ta’ l-azzjonijiet meħudin.11. Sabiex issaħħaħ ir-riżorsi u l-fondi tagħha, l-MCST għandha toħroġ sejħa għall-offerti għalesperti lokali u riżorsi professjonisti kif ukoll għandha tadotta politika ta’ ħlas ta’ kontribuzzjoniperċentwali bħala premju lil kumpaniji tas-settur privat li jiksbu fondi minn programmiinternazzjonali – bil-parteċipazzjoni tal-MCST li għandha tkun ibbażata primarjament fuq ittfassilta’ pjattaformi ta’ importanza strateġika kif ukoll f’teknoloġiji emerġenti hekk kifrelevanti.12. Il-kapital operattiv ta’ MCST huwa miżjud fuq il-baġit tal-2006 bi Lm72,000 fl-2007,Lm172,000 fl-2008, Lm192,000 fl-2009 u Lm212,000 fl-2010 sabiex tinbena l-massa kritikameħtieġa għall-ġestjoni ta’ l-implimentazzjoni ta’ din l-Istrateġija.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 93

13. Il-MEYE għandu jinvesti fir-riżorsi meħtieġa sabiex jistabbilixxi infrastruttra u massa kritikasabiex ikollu u jmexxi popolarizzazzjoni tax-xjenza.14. L-Università ta’ Malta għandha tfittex li tirrazzjonalizza, tikkonsolida kif ukoll torjenta mill-ġdiddipartimenti u istituzzjonijiet sabiex dawn isiru Istituti ta’ Riċerka ta’ Eċċellenza fil-pjattaformita’ importanza strateġika msemmija.15. Il-kalibru ta’ l-Università ta’ Malta huwa ferm dipendenti fuq l-abiltajiet u l-kompetenzi tagħhafir-riċerka u għalhekk l-amministrazzjoni ta’ l-Università għandha tfittex li tassigura li l-Fond ta’Riċerka tagħha jsir karatteristika aggressiva ta’ l-istruttura tal-ġestjoni finanzjarja tagħha bittiftixgħal finanzi minn programmi kummerċjali, internazzjonali, u l-flussi tad-dħul minnhom.16. Il-programm ta’ Investiment Nazzjonali tar-R&I għandu jaġixxi bħala inċentiv li jippremja lildawk id-dipartimenti u istituzzjonijiet fi ħdan l-Università ta’ Malta li jiżguraw fondi għallindustrija/negozjilokali għall-attivitajiet ta’ riċerka tagħhom.17. L-Università ta’ Malta għandha tikkunsidra li tidħol fi ftehim Campus fir-rigward tal-pjattaformita’ importanza strateġika msemmija ma’ Universitajiet jew Istituzzjonijiet ta’ reputazzjoniinternazzjonali sabiex issaħħaħ il-faċilitajiet tagħha kif ukoll tipprovdi programmi konġuntikemm għal min ikun għadu ma ggradwax kif ukoll għall-gradwati.18. L-Università ta’ Malta għandha tfittex li tilħaq livell ta’ eċċellenza fil-pjattaformi ta’ importanzastrateġika msemmija li jippermettulha tattira studenti barranin għal korsijiet Masters, MPhil uPhD kemm mir-reġjun tal-Mediterran kif ukoll minn bnadi oħra.19. L-Università ta’ Malta għandha tfittex li tistabbilixxi Netwerk ta’ l-Alumni fid-dixxiplini SETsabiex issaħħaħ kemm l-abbiltajiet ta’ netwerking lokali u internazzjonali tagħha.20. Sa Ġunju 2007, il-Gvern għandu jesplora l-possibbiltà li jikkonverti ċ-Ċentru tal-Bijoteknoloġijatal-Pjanti u ċ-Ċentru għax-Xjenzi tal-Ħut ta’ Malta f’negozji ‘pubbliċi privati’ u ċentri ta’ riċerkabi stil ta’ amministrazzjoni tas-settur privat.21. Sa tmiem ta’ l-2008, l-NSO tintroduċi faċilitajiet on-line għas-sottomissjoni ta’ data fuq ir-R&Iminn parteċipanti relevanti.22. It-Taqsima tat-Toroq (ADT), id-Dipartiment tal-Bini u l-Kostruzzjoni, id-Dipartiment ta’ l-Agrikoltura, id-Dipartiment tas-Sajd, id-Dipartiment tas-Saħħa, il-Korporazzjoni tas-Servizzi ta’l-Ilma, il-Korporazzjoni Enemalta, MITTS Ltd u l-Librerija Nazzjonali ta’ Malta għandhom sassenafinanzjarja 2007 sabiex jintroduċu strateġija ta’ R&I bħala parti mill-Pjan Kummerċjali uFinanzjarju, u jallokaw minimu ta’ 0.25% tal-fatturat jew baġit tagħhom (liema minnhom huwal-akbar) fuq ir-R&I, primarjament orjentati lejn it-titjib ta’ l-effiċjenza u t-tnaqqis tal-cost ofownership.23. MCST għandha tassisti lid-dipartimenti u lill-entitajiet proposti fir-Rakkomandazzjoni 22 fittfassilta’ strateġiji tar-R&I, u sussegwentament għall-2008 tibda programm ta’ skrutinjuestern.24. L-MCST għandha taħdem ma’ l-Università ta’ Malta (u jekk ikun hemm bżonn ma’istituzzjonjiet oħra) fuq l-introduzzjoni ta’ programm għall-amministrazzjoni tax-xjenza u t-teknoloġija li, bħala l-ewwel pass, għandu jibni biżżejjed kapaċità fl-entitajiet u fid-dipartimentiproposti fir- Rakkomandazzjoni Nru 22.25. L-MCST u d-Dipartimenti tal-Kuntratti għandhom, sa tmiem l-2007, biex jintroduċumekkaniżmi trasparenti għall-għoti ta’ R&I permezz ta’ sejħiet għall-offerti pubbliċi.26. L-MCST għandha, flimkien mas-sidien relevanti, tfassal u żżomm inventarju tat-tagħmir lihemm fil-laboratorji pubbliċi (inkluż dawk fl-Università ta’ Malta) u tadotta proċess ta’ sejħietgħall-offerti u negozjazzjoni konsolidat sabiex tapprofitta miż-żieda fl-ekonomiji ta’ l-iskala.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 94

27. Għandha tiġi mfassla u implimentata strateġija sabiex jiġi stabbilit cluster ta’ laboratorjipubbliċi li jiġi promoss b’mod aggressiv lis-settur privat.28. L-istrateġija għandha tkun immexxija minn negozji fuq il-bażi ta’ evalwazzjoni fil-fond tal-provimeħtieġa għall-ħtiġijiet nazzjonali, obbligi internazzjonali kif ukoll fl-appoġġ għall-intrapriża u l-industrija.29. Huwa tassew importanti li sa l-2010, għallinqas 50% tal-laboratorji pubbliċi fi ħdan il-clusterjiksbu akkreditazzjoni internazzjonali sabiex it-testijiet imwettqa jkollhom it-timbru meħtieġsabiex ikunu jistgħu jintużaw lokalment.30. MCST ser tfassal Roadmap Strateġika dwar il-Faċilitajiet ta’ Riċerka Nazzjonali ibbażati fuq ilkriterjita’ l-ESFRI. Ir-Roadmap ser tistabbilixxi d-direzzjoni meħtieġa li tiżgura li Malta tiksebinfrastruttura tar-riċerka fil-PSIs imsemmija kompetittiva biżżejjed biex ikun jista’ jsir tkabbirrapidu fl-S&T.31. Filwaqt li l-Istrateġija ta’ l-Industrija li bħalissa qegħda tiġi abbozzata ser tippreżentarakkomandazzjonijiet speċifiċi għal inċentivi tar-R&I, huwa ferm importanti li l-MCST, il-ME u l-Ministeru għall-Kompetittività u l-Komunikazzjonijet jaħdmu flimkien fuq bażi kontinwa sabiexil-Gvern jintroduċi l-inċentivi xierqa fil-mument opportun sabiex ir-R&I jiġi promulgat fis-setturprivat.32. In-NIP tar-R&I jipprovdi l-finanzi adegwati diretti bħala garanzija għall-ftuħ ta’ SMEs filpjattaformita’ importanza strateġika msemmija.33. Il-Gvern jistabbilixxi flimkien ma’ l-istituzzjonijet finanzjarji lokali u l-Bank ta’ InvestimentEwropew, fondi ta’ kapital ta’ riskju fil-pjattaformi ta’ importanza strateġika msemmija.34. Il-Gvern għandu jħeġġeġ lill-intraprendituri jiddiversifikaw il-portafoll ta’ investiment tagħhomfil-Fondi ta’ Kapital ta’ Riskju u fl-Iskemi ta’ Anġli tan-Negozju billi jipprovdi inċentivi fiskaligħar-R&I.35. L-MCST u l-MFSA għandhom flimkien jirrevedu l-inizjattivi introdotti barra fuq l-aċċess għall-Fondi tal-Pensjoni tat-Tieni Pilastru għall-investiment f’R&I sabiex jiġi stabbilit jekk din hijiexalternattiva vijabbli għal Malta.36. L-MCST għandha tniedi sa tmiem l-2006, Skema ta’ Riċerka Applikata taħt il-Programm ta’Investiment Nazzjonali fuq r-R&I indirizzat sabiex tipprovdi għotja annwali ta’ Lm5,500 għalkull Analista ta’ Riċerka Applikata li jibda studju fil-livell tal-Masters, MPhil u PhD.37. Sa l-2007, l-Università ta’ Malta għandha tfittex li tintroduċi politika fuq l-IP li tkun ibbażata fuqil-prinċipji rakkomandati f’din l-istrateġija.38. Sa l-2008, l-Università ta’ Malta għandha tistabbilixxi Uffiċċju ta’ Trasferiment Teknoloġikueffettiv li jipprovdi parir u għajnuna lill-personal u lill-istudenti ta’ l-Università interessati lijwaqqfu spin-offs, u li jaġixxi bħala intermedjarju li jlaqqa’ flimkien lil finanzjaturi, ċentri ta’inkubazzjoni kummerċjali, u oħrajn relevanti għall-istabbiliment ta’ spin-offs bħal dawn.39. L-MCST flimkien mal-ME fl-2006 tibda l-istabbiliment ta’ netwerk attiv li jlaqqa’ lill-industrijalokali, id-dinja akkademika, lill-Gvern u lil parteċipanti internazzjonali fil-pjattaformi ta ’importanza strateġika msemmija għal parteċipazzjoni fl-UE u fi programmi oħrainternazzjonali ta’ fondi għar-R&I.40. Il-Programm ta’ Investimenti Nazzjonali fir-R&I se jipprovdi appoġġ finanzjarju b’fondi konġuntigħal riċerka kummerċjali mmexxija mill-industrija, id-dinja akkademika u l-Gvern b’modkonġunt fil-pjattaformi ta’ importanza strateġika msemmija li tibbenefika minn programmi ta’fondi tar-R&I ta’ l-UE u programmi internazzjonali oħra.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 95

41. Il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Edukazzjoni Ogħla tistabbilixxi mekkaniżmu istituzzjonali upermanenti li jiżgura li l-istituzzjonijiet li jipprovdu l-għarfien jissuplixxu l-ħtiġijiet ta’ għerf li l-industrija tkun teħtieġ fil-mument opportun, fil-livelli x-xierqa, u bil-ħiliet ix-xierqa stabbiliti.42. Il-Kummissjoni Nazzjonali għall-Edukazzjoni Ogħla għandha tiżgura komunikazzjoni mill-qribmal-MCST sabiex jiġi żgurat li l-emfasi pprovduta permezz ta’ l-Ippjanar Nazzjonali għar-R&Ikif ukoll mill-ippjanar SET propost fuq orizzont ta’ għaxar snin jiġu integrati fl-ippjanar u flimplimentazzjonita’ l-iżvilupp tal-bażi tal-kapital tar-riżorsi umani ta’ SET.43. Intrapriżi lokali kbar għandhom jingħataw inċentiv sabiex jinkludu R&I fil-portafoll tarresponsabbiltàsoċjali tagħhom permezz ta’ strumenti ta’ tassazzjoni xierqa.44. L-MCST għandha tassumi rwol attiv sabiex tinfluwenza l-ħin kollu u b’mod kuraġġjuż il-formau l-emfasi tas-sistema edukattiva fil-livelli kollha tagħha sabiex trawwem fit-tfal Maltin sens ta’kreattività, innovazzjoni u teħid ta’ riskju.45 Il-miżuri li ġejjin huma introdotti sabiex jiġi stabbilit l-intraprenditorjat fil-qasam tas-SET:(i)(ii)(iii)L-intraprenditorjat għandu jikkostitwixxi, għallinqas, fil-livell sekondarju, komponentformali ta’ l-attività extra-kurrikulari, u fil-livell ta’ edukazzjoni ogħla, parti formali ta’ kulldixxiplina ta’ SET.Fl-2007, l-MCST tistabbilixxi Fond Intraprenditorjali ta’ SET għall-Istudenti li se jkunorjentat sabiex jipprovdi fondi għal riċerka u ideat innovattivi ta’ studenti ta’ edukazzjoniogħla sal-Livell ta’ Inkubazzjoni tan-Negozju.Mill-2006, l-MCST se tibda tipprovdi appoġġ konsultattiv lil parteċipanti fil-KompetizzjoniYoung Enterprise li jagħżlu prodott jew servizz relatat ma’ SET.46. Bejn l-2007 u l-2008 l-MCST flimkien mal-MEYE għandha tqabbad reviżjoni indipendentisabiex tistma kif id-dixxiplini tal-S&T jiġu mgħallma fil-livelli ta’ edukazzjoni pre-primarja,primarja u sekondarja u din l-edukazzjoni tiġi mqabbla ma’ dik ta’ pajjiżi li jgawdu minn livellta’ suċċess kbir fl-S&T bħalma huma l-Finlandja u tissottometti rakkomandazzjonijet xierqa.47. Strateġija ta’ popolarizzazzjoni tax-xjenza fuq għoxrin sena ibbażata fuq il-punti propostiqegħda tiġi mfassla mill-MEYE flimkien ma’ l-Uffiċċju tal-Prim Ministru, bħala l-Ministeruresponsabbli għar-R&I. Din għandha tiġi mnedija fl-2008 sabiex l-S&T tintiseġ b’modpermanenti fil-kultura u l-mod ta’ ħsieb tal-poplu Malti.48. B’effett immedjat, l-MCST tassumi r-rwol ta’ sponsor uffiċjali għan-National Students TravelFoundation fil-ġestjoni tal-Young Scientists Competition sabiex (a) tappoġġa l-marketingaggressiv tal-Young Scientists Competition; (b) tappoġġa r-rebbieħ fil-Young ScientistsCompetition Ewropea; u (ċ) tipprovdi appoġġ finanzjarju għall-inkubazzoni kummerċjali tassoluzzjonitar-rebbieħ jekk din tissodisfa l-kriterji ta’ R&I fuq bażi kummerċjali fi ħdan ilpjattaformita’ importanza strateġika msemmija.49. Fl-2007, l-MCST flimkien mal-MEYE u l-NSTF ser tniedi Kompetizzjoni Nazzjonali annwalitax-Xjenza, Teknoloġija, Disinn u Matematika diretta lejn studenti ta’ Forms 1 u 5 ta’ skejjelpubbliċi, privati u tal-knisja; il-premji huma:(i)(ii)(iii)Premju nazzjonali ta’ Kompetenza lill-iskola u studenti rebbieħa.Vjaġġ barra minn Malta relatat max-xjenza lill-iskejjel u lill-istudenti rebbieħa u Lm500 uLm1,500 għal materjal ta’ riċerka lill-istudenti rebbieħa fil-kompetizzjonijet individwali uf’tim rispettivament.L-għotja ta’ Lm2,500 lill-iskejjel rebbieħa fil-kompetizzjonijet individwali u f’timrispettivament għal investiment f’materjal u apparat edukattiv relatat mal-S&T.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 96

50. L-Università ta’ Malta għandha tfittex li tagħti bidu għal proċess li jintroduċi sa l-2008,f’dixxiplini ta’ SET, korsijiet ta’ konverżjoni kemm fuq bażi full-time kif ukoll fuq bażi part-timef’livell ta’ post-graduate Diploma u Masters rispettivament.51. Sabiex tagħti inċentivi għal studji full-time f’livelli ta’ Masters, MPhil, u PhD fil-pjattaformi ta’importanza strateġika msemmija, l-MCST sejra, permezz tal-Programm ta’ InvestimentNazzjonali fir-R&I tipprovdi lil studenti b’borża ta’ studju annwali ta’ Lm5,500 soġġett għallkundizzjonijietli: (a) ir-riċerka għandha bias applikat; u (b) l-istudent ikun, matul il-kors ta’ l-istudji u waqt is-sigħat stabbiliti, Assistent fir-Riċerka Akkademika.52. Grupp ta’ Ħidma Inter-ministerjali mmexxi mill-Uffiċċju tal-Prim Ministru għandu jiġi stabbilitsabiex jeżamina kwistjonijiet, li jinkludu t-tassazzjoni tas-sigurtà soċjali, l-istatus legali tarriċerkaturi,il-kundizzjonijiet ta’ aċċettazzjoni ta’ riċerkaturi minn pajjiż terz sabiex jiġu eliminatil-ostakoli għall-mobilità tar-riċerkaturi.L-MCST ser tipparteċipa b’mod attiv fil-fora tal-mobilità ta’ l-UE, li jippromwovu mobilità ta’riċerka kemm ’l ġewwa kif ukoll ’l barra sabiex Malta titpoġġa sewwa fil-mappa tal-S&T fil-Mediterran. L-Awtorità Maltija għat-Turiżmu, flimkien mal-MCST, sejra tippromwovi lil Maltabħala destinazzjoni għar-riċerka tal-S&T, li tippermetti fluss ’l ġewwa ta’ riċerkaturi.53. Il-Federazzjoni ta’ l-Industriji, b’mod partikolari, kif ukoll korpi kostitwiti impjegaturi oħragħandhom jaħdmu ma’ l-Università ta’ Malta sabiex jiġu identifikati programmi ta’amministrazzjoni ta’ SET speċjalizzati u kritiċi f’livell post-graduate u sabiex jipprovdu appoġġfinanzjarju lill-Università sabiex din tkun tista’ tagħti dawn il-programmi.54. Finanzi xierqa sejrin jiġu pprovduti mill-Programm ta’ Investiment Nazzjonali tar-R&I sabiexmetodu olistiku għall-bini u sostenn tal-qafas tar-R&I jinkludi r-riċerka fuq l-edukazzjoni tal-S&T.55. Iż-żamma ta’ l-iżvilupp tal-kapital uman ta’ SET li joħroġ bħala riżultat tar-rakkomandazzjonijetta’ din l-Istrateġija hija kritika sabiex ir-riżultati mill-investiment ikunu żgurati għall-ekonomijalokali u l-iffinanzjar ta’ Post-Doctorate Fellowships permezz ta’ Programm ta’ InvestimentiNazzjonali fir-R&I jitqies bħala kriterju importanti f’dan ir-rigward.56. Indikaturi tar-Rendiment li għandhom x’jaqsmu ma’ (a) il-Bażi tal-Kapital Uman ta’ SET; (b) il-Kapaċità Futura tar-R&I; (ċ) il-Progress u r-Rendiment tar-R&I; (d) il-Kollaborazzjoni bejn l-Industrija u d-Dinja Akkademika; (e) il-Kapaċità Attwali tar-R&I; (f) Għerf Importat; (g) Ħolqientat-Tkabbir u Ġid; u (h) Sorsi ta’ Fondi għar-R&I f’negozji, edukazzjoni ogħla u l-Gvern humaintrodotti sabiex ikun jista’ jsir kontroll effettiv tas-saħħa ta’ l-ambjent tar-R&I f’Malta.Din l-Istrateġija targumenta wkoll li l-intervent tal-Gvern permezz ta’ strumenti finanzjarji kif ukolloħrajn huma importanti ferm jekk għandu jintlaħaq qafas għar-R&I. F’dan ir-rigward tirrakkomanda:57. Il-Gvern għandu jżid l-investiment fit-twaqqif tal-qafas tar-R&I għal 0.75% tal-PGD sa l-2010.58. L-investiment fir-R&I tal-Gvern għandu jsir f’fażijiet hekk kif muri taħt:Sena Lm 000 % PGD 402007 5,500 0.302008 8,500 0.452009 11,600 0.602010 14,800 0.7540Il-PGD huwa meqjus li jikber bi 2% fis-sena.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 97

59. Il-Programm Nazzjonali attwali tal-RTDI jiġi riformat u stabbilit bħala Programm ta’Investiment Nazzjonali tar-R&I li se jaġixxi bħala l-vettura ewlenija għall-ilħuq ta’ din l-Istrateġija.60. Il-Programm Nazzjonali ta’ Investiment fir-R&I ser jiġi ffinanzjat kif ġej:2007 2008 2009 2010Total 1,245,000 2,580,000 3,640,000 4,740,00061. Il-Governanza tal-Programm Nazzjonali ta’ Investiment fir-R&I se tiġi assunta mill-MCSTsabiex jiġi żgurat li jaqdi l-prinċipji bażi ta’ din l-istrateġija.62. L-MCST tingħata l-awtorità li żżomm għas-sena ta’ wara fondi allokati għall-ProgrammNazzjonali ta’ Investiment fir-R&I li ma jintefqux fil-perjodu annwali.63. Il-qafas statistiku tar-R&I huwa stabbilit sa l-2008, bl-investiment sa l-2010 ikun ta’:- Lm100,000 għat-twaqqif ta’ l-infrastruttura ta’ l-ICT għal kollazzjoni u ġestjoni tad-dataonline.- Lm38,000 sabiex tinbena l-bażi ta’ analiżi tar-R&I meħtieġa fl-NSO.64. Il-baġit ta’ inizjattivi speċjali li ġej ser ikun disponibbli għall-MCST:2007Lm2008Lm2009Lm2010LmBaġit operattiv 200,000 300,000 320,000 340,000Baġit ta’Inizjattivi Speċjali 290,000 245,000 250,000 250,000Total 490,000 545,000 570,000 590,00065. Livelli ta’ finanzjament ta’ inizjattivi oħra ppreżentati f’din l-istrateġija għandhom jiġunnegozjati bejn il-Gvern u s-sidien ta’ l-inizjattiva x-xierqa.66. Numru mill-inizjattivi proposti f’din l-istrateġija għandhom jiġu ffinanzjati mill-ProgrammNazzjonali ta’ Referenza Strateġika – kemm-il darba dawn ir-rakkomandazzjonijiet jissodisfawil-kriterji ta’ finanzjament ix-xieraq.Din l-istrateġija tippreżenta każ għal żieda sostanzjali mill-Gvern fir-R&I sabiex ikun jista’ jistabbilixxi ujsostni l-qafas istituzzjonali x-xieraq kif ukoll implimentattiv sabiex ir-R&I issir tabilħaqq il-pjattaformabażi ta’ l-ekonomija Maltija.Dan ma jfissirx li t-triq sabiex Malta ssir iċ-ċentru ta’ eċċellenza tar-R&I hija waħda faċli u li short-cutssabiex jagħmlu tajjeb għal deċiżjonijiet li ma ttieħdux fil-passat se jagħtu r-riżultati minnufih. It-triqgħas-suċċess hija waħda iebsa u twila. Teħtieġ konsensus mill-parteċipanti kollha inklużi dawk politiċi.Titlob ukoll impenn viżibbli u dirett. Teħtieġ bidliet fil-kultura mhux biss mill-ġenituri, għalliema u tfalfuq l-importanza ta’ S&T bħala karriera iżda wkoll minn dawk li jippjanaw il-finanzi fuq livell nazzjonaliu ta’ intrapriża, li r-R&I hija investiment u mhux spiża.Madankollu, l-investiment ma jistax ikun wieħed superfiċjali – jiġifieri wieħed ibbażat fuq ottimiżmuinfondat. Għall-kuntrarju għandu jkun wieħed iffokat – u dan jitlob li jiġu stabbiliti miri ta’ prestazzjoni lijistgħu jintlaħqu – li min-naħa tagħhom jistabbilixxu l-bażi għal aktar investiment.Għalhekk ġew identifikati numru ta’ indikaturi, meqjusa ta’ importanza fundamentali għall-kejl talprestazzjonili għalihom ikunu ġew stabbiliti miri f’fażijiet. Dawn huma:Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 98

Indikaturi tal-PrestazzjoniMiri tal-Prestazzjoni2007 2008 2009 2010Bażi Kapitali Umana ta’ Xjenza, Inġinerijau TeknoloġijaRiċerkaturi għal kull 1,000 ħaddiem 0 0 0 +2% tal-popolazzjonitar-riċerkaturi fuq is-S&TNumru ta’ reġistrazzjonijiet għal PhD fl-S&T +5 persuni +10 persuni +15-il persuna +20 persunaNumru ta’ reġistrazzjonijiet għal Masters /MPhil fl-S&T+5 persuni +8 persuni +8 persuni +8 persuniKapaċità Futura tar-RTDIReġistrazzjonijiet l-Università fl-S&T 0 +5% talpopolazzjonita’ studenti ta’+5% talpopolazzjonita’ studenti ta’S&T ta’ l-2007 S&T ta’ l-2008Reġistrazzjonijiet l-MCAST fl-S&T 0 0 +1% talpopolazzjonita’ studenti ta’S&TReġistrazzjonijiet fis-Settur Privat fl-S&T 0 +4 kumpaniji +6 kumpanijiLokali ġodda Lokali ġodda+5% tal-popolazzjonita’ studenti ta’ S&Tta’ l-2009+2% tal-popolazzjonita’ studenti ta’ S&T+8 kumpaniji LokaliġoddaIl-Progress u r-Rendiment fir-R&IL-Infiq tal-Gvern fir-R&I 0.3% 0.45% 0.6% 0.75%Ftuħ ta’ kumpaniji fil-Hi-Tech 0 +4 kumpanijiLokali ġodda+6 kumpanijiLokali ġodda+8 kumpaniji LokaliġoddaDitti li jirnexxielhom jimigraw minn Ċentri ta’ l-Inkubazzjoni0 +4 kumpanijiLokali ġodda+6 kumpanijiLokali ġodda+8 kumpaniji LokaliġoddaEsportazzjoni ta’ innovazzjoni mtejba tal-Mediterran Ewropew+ 4 proġetti ta’innovazzjoniimtejba+ 8 proġetti ta’innovazzjoniimtejba+ 16 proġettita’innovazzjoniimtejba+ 20 proġetti ta’innovazzjoni mtejbaKollaborazzjoni Industrija-AkkademjaNumru ta’ Inizjattivi Kollaborattivi +4 Inizjattivi +8 Inizjattivi +12 Inizjattivi +16 InizjattiviKapaċità Attwali fir-R&INumru ta’ laboratorji akkreditati fuq livellinternazzjonali0 15% tal-Lab.Pubbliċi35% tal-Lab.Pubbliċi60% tal-Lab. PubbliċiIl-Ħolqien tat-Tkabbir u l-ĠidImpjiegi fl-S&T 0 0 +100 postijietġoddaSorsi ta’ fondi għalr-R&I fil-Kummerċ,edukazzjoni ogħla u l-GvernKapital ta’ Riskju+100% fuq ilmirata’ l-2006+100% fuq ilmirata’ l-2007+100% fuq ilmirata’ l-2008+150 postijiet ġodda+100% fuq il-mira ta’l-2009UE +5% ta’ l-iffinanzjar ta’ l-UE tal-2005 talpopolazzjonita’+20 ta’popolazzjonita’ studenti ta’S&T+40% ta’popolazzjonita’ studenti ta’S&T+60% ta’popolazzjoni ta’studenti ta’ S&Tstudenti ta’ S&TStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 99

Analiżi SWOT Imħejjija minn Malta EnterpriseAppendiċi EStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 100

Fatturi Politiċi, Ekonomiċi, Soċjali u Teknoloġiċi li jħallu impatt fuq l-istrateġija li għandha tiġi segwitaminn Malta sabiex tiżviluppa vantaġġ kompetittiv sostenibbli.Politika- It-Tkabbir ta’ l-Unjoni Ewropea ħoloq suqaktar liberalizzat;- l-attakki terroristiċi tal-11 ta’ Settembru,Gwerra fuq l-Iraq u s-Sars ffurmaw b’modradikali l-perspettiva politika fuq livell globali;- Il-Libja qegħda tiftaħ il-fruntieri tagħha u danqiegħed joħloq opportunitajiet kbar ħafnabejn l-Ewropa u l-Affrika ta’ Fuq iżda fl-istessħin huwa ta’ theddida għal investiment direttbarrani;- L-Aġenda ta’ Liżbona stabbiliet mira li l-Unjoni Ewropea ssir l-akbar ekonomija dinjijasa l-2010;- Il-Monopolju tal-Cargo Handling dalwaqt sejiskadi u l-Gvern għandu l-ħsieb li joħroġsejħa għall-offerti fuq bażi kompetittiva;- L-Introduzzjoni tal-viża għal Ċittadin Libjan lijrid jiġi Malta setgħet ħolqot xi diffikultajietkummerċjali ma’ dan il-pajjiż;- Ir-Regolamenti ta’ l-Għajnuna Statali qegħdinjillimitaw l-inċentivi li jistgħu jkunupotenzjalment ipprovduti minn MaltaEnterprise;- L-UE poġġiet emfażi dejjem ikbar fuq l-Innovazzjoni;- L-impenn tal-Gvern li jissodisfa l-kriterji ta’Maastricht sa l-2006 fir-rigward tad-Defiċit fil-Baġit qiegħed jirrestrinġi l-fondi li jistgħupotenzjalment jintużaw għall-Promozzjoni ta’l-Investiment u l-Iżvilupp Lokali;- In-nuqqas tat-Trattat tat-Tassazzjoni Doppjama’ l-Istati Uniti jista’ jostakola l-iżvilupp ta’opportunitajiet ta’ investiment dirett barranipotenzjali f’Malta;- Il-penetrazzjoni tat-tielet operatur tattelefonijaċellulari fit-telekomunikazzjonijiethija mistennija li tpoġġi pressjoni għal ħlasijietinqas;- Dan l-aħħar, il-Malta Freeport ġie pprivatizzatb’opportunitajiet tremendi għal iktar żvilupptas-settur tal-loġistika internazzjonali;- Il-Gvern impenja ruħu li jnaqqas il-burokrazijau l-ispejjeż relatati magħha sabiex jiffaċilita l-operazzjonijiet ta’ kuljum tan-negozji;- Il-prezz tad-dawl mistenni li jogħla minħabbaż-żieda fil-prezz taż-żejt, dan possibbilmentse jolqot ħażin lill-industrija;- Il-Gvern wiegħed li jinvesti Lm40 miljunf’Fabbriki sabiex jitjieb il-prodott li toffri Malta.Ekonomika- Il-flussi ta’ l-Investiment Dirett Barrani Dinjiżdiedu fl-2003 fuq il-livelli ta’ l-2002;- L-Investiment Dirett Barrani Dinji esperjenzatendenza lejn is-servizzi;- Xi Ċentri tat-Telefonati qegħdin jistabbilixxuruħhom mill-ġdid mill-Indja għaldestinazzjonijiet oħra li għandhom Żona ta’Ħin Ewropew Ċentrali;- Ħafna mill-Investiment Dirett Barrani jseħħpermezz ta’ attività ta’ għaqdiet bejnkumpaniji u akkwisti, madankollu l-investiment tat-tip Greenfield qed isir dejjemaktar popolari;- Ġiet osservata tendenza simili fil-KummerċInternazzjonali fejn l-esportazzjonijiet tasservizziqegħdin jiżdiedu b’mod veloċi;- Is-setturi tat-Telecoms u tas-Saħħa żgur lihuma l-oqsma bl-akbar tkabbir;- L-Istati Uniti rreġistrat l-akbar Ħruġ ta’Investiment Dirett Barrani. Dan kien segwitminnufih mil-Lussemburgu u mir-Renju Unit;- Iċ-Ċina u l-Indja qegħdin jespandu l-ekonomiji tagħhom b’mod rapidu. Iċ-Ċinahija mistennija li ssir waħda mill-ikbarekonomiji fid-Dinja;- It-tendenza għas-sottokuntrattar ta’attivitajiet mhux prinċipali turi tkabbirsostanzjali;- Il-prezz taż-żejt laħaq livelli rekord u danqiegħed ivarja bejn US$ 45 u US$ 55-ilbarmil. Dan qed ikollu impatt sinifikanti fuq ilprezzijietta’ l-elettriku;- In-netwerks tal-produzzjoni internazzjonalifis-servizzi għadhom fil-bidu tagħhom, u l-industriji tas-servizzi u t-TNCs huma inqastransazzjonalizzati mill-kontrapartijiettagħhom – iżda jista’ jkun li qegħdin ilaħħqu;- Fuq livell lokali, ir-rata tat-tfaddil naqsetb’mod drammatiku għal madwar 2% tad-dħuldisponibbli;- Id-Defiċit tal-Baġit huwa mistenni li jitrażżangħal 3% tal-PGD sas-sena 2006;- Il-Proġett ta’ l-Isptar il-Ġdid nixxef b’modsinifikanti r-riżorsi tal-pajjiż;- Ir-rata tal-qgħad baqgħet l-istess b’madwar7,000 ruħ;Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 101

Soċjali- Il-popolazzjoni lokali qegħda tixjiħ u danqiegħed joħloq pressjonijiet sinifikanti fuq issistematal-pensjonijiet;- Il-parteċipazzjoni tan-nisa fil-forza tax-xogħolqegħda tiżdied, għalkemm għadha baxxameta mqabbla ma’ Pajjiżi Ewropej oħra;- Il-persuni li qegħdin ikomplu l-edukazzjonitagħhom f’livell terzjarju qegħdin jiżdieduwkoll għalkemm għal darb’oħra il-livell huwabaxx meta mqabbel ma’ dak milħuq minnpajjiżi oħra ta’ l-UE;- Il-Gvern sar jagħti aktar kas ta’ l-ambjent uqegħdin jiġu żviluppati miżuri mmirati lejn l-iskuraġġiment tat-tniġġis.- L-adeżjoni fl-Unjoni Ewropea pprovdiet lillokalib’aċċess aktar faċli għas-suq taxxogħolf’pajjiżi oħra ta’ l-UE għalkemmm’humiex mistennija xi spostamenti sinifikantita’ xogħol;- Filwaqt li s-sistema li wieħed isir sid ta’ darupermezz ta’ dejn mal-bank qegħda issir iktarpopolari f’Malta, id-dħul disponibbli għallkonsumnaqas sostanzjalment;- Is-sistema tal-Kura tas-Saħħa qegħda ssirdejjem aktar mhux sostenibbli;- L-Introduzzjoni ta’ l-iskemi tal-pensjoniprivata hija mistennija li toħloq pressjonijietakbar fuq id-dħul disponibbli tad-djar;- L-akkwist ta’ proprjetà sar sors popolari ta’investiment f’Malta bħala alternattiva għalinvestiment f’operazzjonijiet kummerċjali;- Il-Forza tax-Xogħol Maltija qegħda ssirdejjem aktar Multi-lingwali.- Il-Liġi l-Ġdida dwar ix-Xogħol ipprovdietdrittijiet addizzjonali għall-ħaddiema.- Minkejja r-rati t’imgħax baxxi, hemm likwiditàsostanzjali fil-Banek fil-forma ta’ tfaddilb’attività t’investiment limitata;- L-attività spekulattiva wasslet għal żiedaartifiċjali fil-prezzijiet tal-proprjetà f’Malta;- It-taxxa fuq il-valur miżjud żdiedet minn 15%għal 18% u din kellha effett dirett fuq ilkonsum.Teknoloġika- L-iżvilupp tal-portal tal-eGovernmentipprovda mezz sabiex in-negozju jkun jista’jiżviluppa Opportunitajiet ta’ eCommerce;- Malta Enterprise flimkien mal-Gvern qegħdatikkontempla l-possibbiltà li tintroduċi Portalta’ Reġistrazzjoni ta’ l-eBusiness;- Malta rreġistrat waħda mill-ogħla rati ta’penetrazzjoni fl-użu tal-kompjuter u l-Internetfl-Ewropa;- Il-liberalizzazzjoni ta’ l-industrija tattelekomunikazzjonijiethija mistennija litnaqqas l-ispejjeż tat-telekomunikazzjonijiet;- Il-popolarità dejjem akbar tal-komunikazzjonipoint to point (permezz ta’ bandwidth) għallkuntrarjutax-xandir qegħda tibdelradikalment l-ambjent tal-komunikazzjonijiet;- It-Teknoloġija ta’ l-Internet attwali tipprovdipotenzjal enormi għall-iżvilupp ta’ modiinnovattivi ta’ ġbir ta’ informazzjoni umarketing ta’ Malta bħala post ta’investiment u kummerċ;- L-introduzzjoni ta’ parteċipant fl-InteractiveTV tippreżenta opportunitajiet kbar għallkummerċelettroniku;- L-innovazzjoni saret fattur ta’ suċċess kritikugħall-iżvilupp ta’ vantaġġ kompetittivsostenibbli;- Il-livelli ta’ Investiment fir-Riċerka u l-Iżviluppf’Malta huma baxxi ferm. Madankollu din hijatendenza simili f’bosta pajjiżi ta’ l-UE. Iddifferenzata’ 30% bejn il-Prodott GrossDomestiku ta’ l-Istati Uniti u dak ta’ l-UEhuwa ħafna minnu attribwibbli għalinvestiment ikbar fl-Innovazzjoni mibdijaminn ta’ l-ewwel.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 102

Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 103Miżuri Fiskali Fis-Seħħ AttwalmentAppendiċi F

Deskrizzjoni tar-R&Ż Proġett mhux iffinanzjat mill-UE Proġett parzjalment iffinanzjatmill-UERiċerka Fundamentali 100% 100%Riċerka Industrijali 70% 75%Riċerka Pre-kompetittiva 45% 50%F’termini ta’ investimenti eliġibbli:Investimenti eliġibbliSalarji tal-personal impjegatf’attivitajiet ta’ R&ŻKrediti fiskaliProġett mhux Proġett iffinanzjatiffinanzjat mill-UEmill-UE35% 35%Strumenti u Apparat 35% 35%Art u Bini 14% 14%Konsulenti Esterni u servizziekwivalentiKonsulenti Esterni u servizziekwivalenti involuti f’applikazzjonigħal fondi ta’ l-UESpejjeż rikorrenti u spejjeż oħrarelatati mar-R&Ż35% 35%17.5% 12.25%10.5% 10.5%Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 104

Metodoloġija Proposta tal-Valutazzjoni ta’ l-Impatt RegolatorjuAppendiċi GStrateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 105

Impatt regolatorju u konformità mad-dikjarazzjonijiet ta’ nfiqIl-proposti politiċi ppreżentati lill-Kabinett li jirriżultaw f’leġiżlazzjoni jew regolamenti statutorjigħandhom ikunu akkompanjati b’Dikjarazzjoni ta’ Valutazzjoni ta’ l-Impatt Regolatorju, sakemm matapplikax xi eżenzjoni, li tkun teħtieġ qabel – valutazzjoni pożittiva mit-Taqsima ta’ Regolamenti Aħjar.Meta proposta jkollha Implikazzjonijiet ta’ Nfiq għall-Konformità tan-Negozju (Business ComplianceCost Implications- BCCS), il-BCCS għandhom jiġu inkorporati fl-RIS. Dan ir-rekwiżit huwa maħsubsabiex itejjeb il-kwalità tat-tfassil ta’ regolament u sabiex jiżgura li l-proposti regolatorji jkunu effettivi flinfiqu ġġustifikati.Il-Kontenut ta’ Dikjarazzjoni ta’ l-Impatt RegolatorjuL-RIS għandu jkun fiha l-informazzjoni li ġejja:oDikjarazzjoni tan-natura u l-kobor tal-problema u l-ħtieġa għal azzjoni mill-Gvern.Din it-Taqsima għandha tiċċara li hemm ħtieġa ċara għal azzjoni politika. Għandha tingħatainformazzjoni fuq in-natura u l-kobor tal-problema u għandhom jiġu identifikati r-riskji lix’aktarx ikunu assoċjati kemm b’intervent kif ukoll mingħajr intervent. Għandha tingħataattenzjoni sabiex tiġi identifikata l-kawża li tkun l-għerq ta’ problema partikolari, milli l-emfasifuq is-sintomi.oDikjarazzjoni tal-mira pubblika/miri pubbliċi tal-politika.Il-mira ta’ l-inizjattiva regolatorja għandha tiġi speċifikata. Il-mira ma għandhiex tiġi speċifikatasabiex tallinja ma’ (u b’hekk tiġġustifika minn qabel) l-effetti partikolari tar-regolament propost.Anzi, għandha tiġi speċifikata fir-rigward tal-problema bażika. Barra minn hekk, meta jkunhemm aktar minn mira tal-politika pubblika waħda, dawn għandhom jitpoġġew f’ordni ta’prijorità.oDikjarazzjoni ta’ l-alternattivi vijabbli (regolatorji u/jew mhux regolatorji) li jistgħu jikkostitwixxumezz viabbli għall-ilħuq tal-mira(i) mixtieqa.Din it-taqsima għandha tistabbilixxi d-diversi alternattivi (inkluża l-alternattiva ppreferuta) litista’ kollha kemm hi jew parti minnha tilħaq il-mira politika/politiċi. Alternattivi differenti jistgħujiddependu fuq is-suq flimkien mal-liġi eżistenti, il-kampanji ta’ informazzjoni u edukazzjoni,strumenti ibbażati fuq is-suq (inkluż taxxi, sussidji, performance bonds u drittijiet fuq proprjetàli jistgħu jiġu nnegozjati) u l-awto-regolazzjoni.oDikjarazzjoni tal-benefiċċju nett tal-proposta, inklużi l-ispejjeż regolatorji totali (spejjeżamministrattivi, ta’ konformità u ekonomiċi) u benefiċċji (inklużi benefiċċji mhux kwantifikabbli)tal-proposta, u alternattivi vijabbli oħrajn.Għan fundamentali tal-RIS huwa li turi li l-benfiċċji tal-proposta regolatorja jaqbżu l-ispiża u lil-benefiċċji netti għas-soċjetà huma massimizzati. Analiżi ta’ l-ispiża / benefiċċju hijasempliċiment metodu sistematiku sabiex wieħed jagħraf jekk dan ir-rekwiżit huwiex sodisfatt.Din it-taqsima għandha tipprovdi deskrizzjoni ta’ l-ispejjeż u l-benefiċċji tal-proposta u metodialternattivi ta’ kif jistgħu jintlaħqu l-miri tal-politika pubblika. Din għandha tinkludi l-benefiċċji ul-ispejjeż, kemm diretti kif ukoll indiretti. Huwa importanti li l-benefiċċji u l-ispejjeż ma jkunuxristretti għal oġġetti tanġibbli jew monetarji biss. Għandu jkun hemm analiżi qasira ta’alternattivi distinti (inkluż l-istatus quo) għar-regolament propost.Il-gruppi li x’aktarx ikunu affettwati b’mod sinifikanti bil-proposta regolatorja għandhom ikunuwkoll identifikati b’mod separat f’din it-taqsima. Meta l-proposta jkollha effetti differenti fuq issottogruppidifferenti, kull sottogrupp għandu jiġi identifikat.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 106

oDikjarazzjoni tal-konsultazzjoni mwettqaL-RIS għandha tiddeskrivi min ġie kkonsultat fl-iżvilupp tal-proposta regolatorja. Fuq il-mertita’ kull każ individwali, dan jista’ jinvolvi l-kosultazzjoni bejn dipartimenti u livelli tal-Gvernoħra, gruppi parteċipanti u l-komunità b’mod ġenerali.Il-Kontenut ta’ Dikjarazzjoni tan-Nefqa fuq il-Konformità tan-NegozjuIl-proposti politiċi li għandhom implikazzjonijiet fuq in-nefqa fuq il-konformità għandhom jinkludu BCCSfl-RIS. Jekk il-proposta ma tinvolvix spejjeż tal-konformità għan-negozju, għandha ssir dikjarazzjoni fl-RIS għal dan il-għan.F’liema fażi għandha titħejja RIS?Sabiex jinkiseb l-aqwa benefiċċju mill-proċess ta’ l-RIS, għandha titħejja RIS għal regolamenti ġodda(inklużi emendi għal regolamenti eżistenti) ladarba ssir deċiżjoni amministrattiva li jista’ jkun hemmbżonn ta’ regolament, u qabel ma ssir deċiżjoni politika mill-Gvern f’dan is-sens. Dan ifisser li l-qafasanalitiku li huwa l-bażi tal-RIS jintuża matul il-proċess ta’ l-iżvilupp tal-politika kollu.Għal reviżjonijiet tar-regolamenti eżistenti, it-termini ta’ referenza għar-reviżjoni għandhom jirriflettu l-elementi ewlenin tal-RIS, waqt li kull rapport għandu juża qafas ta’ l-RIS. Dan ir-rekwiżit huwainkorporat f’fażi bikrija fir-reviżjonijiet tar-regolament u huwa wżat sakemm titħejja RIS finali, qabel majittieħdu deċiżjonijiet politiċi.Għandha titħejja RIS għal-leġiżlazzjoni / regolamenti kollha?Ma hemmx bżonn ta’ RIS għall-proposti politiċi kollha ppreżentati lill-Kabinett bl-implikazzjonijietleġiżlattivi (li jwasslu għal leġiżlazzjoni tal-Gvern u regolamenti statutorji). L-RIS għandha tiġimehmuża mal-Karti tal-Kabinett kollha li jipproponu rekwiżit statutorju sakemm il-proposta ma taqaxtaħt l-eżenzjonijiet elenkati hawn taħt.Ma hemmx bżonn ta’ RIS jekk il-proposta taqa’ taħt waħda mill-eżenzjonijiet speċifiċi li ġejjin:o meta l-proposta tkun ta’ natura minuri jew organizzattiva u ma tibdilx sostanzjalment l-arranġamenti eżistenti;o meta jkollha x’taqsam ma’ proċeduri amministrattivi fi ħdan jew bejn Ministeri u dipartimenti, uma jkollhiex impatt fuq in-negozju, il-konsumaturi jew il-pubbliku;o meta jkun meħtieġ li jiġi sodisfatt obbligu taħt ftehim internazzjonali u r-regolament jirrepetijew jadotta t-termini tal-ftehim, jew parti mill-ftehim;o meta jkollha tagħti effett, skond it-termini mħabbra fil-Baġit, għal deċiżjoni Baġitarja speċifika,fejn id-deċiżjoni hija li:- tkun revokata, imposta, jew aġġustata taxxa, pagament jew dritt; jew- jiġi mogħti, revokat jew mibdul intitolament; jew- jiġi impost, revokat jew mibdul obbligu.Tul ta’ l-RISRIS għandha tispjega fil-qosor il-miri ta’ l-azzjoni tal-Gvern u l-għaliex ir-regolamenti proposti huma l-aktar mezz effiċjenti sabiex jintlaħqu dawn il-miri. It-tul tal-RIS jiddependi ħafna fuq il-kumplessità talproblemali tkun qegħda titqies, in-numru ta’ alternattivi li għandhom jitqiesu u l-firxa ta’ l-analiżi spiżabenefiċċjumwettqa fuq il-proposta regolatorja u l-alternattivi. Tipikament, ikbar ma jkun l-impatt ta’regolament, aktar għandha tkun dettaljata l-RIS. Madankollu, dan mhux bilfors ifisser RIS itwal.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 107

Dikjarazzjoni tan-Nefqa fuq il-Konformità ta’ Negozju01. Il-Punti Ewlenin fil-QosorIl-proposti politiċi kollha ppreżentati lill-Kabinett li jeħtieġu Dikjarazzjoni ta’ Stima ta’ l-ImpattRegolatorju (RIS) u li għandhom implikazzjonijiet fuq in-nefqa ta’ negozju għall-konformità għandhomjinkludu Dikjarazzjoni tan-Nefqa fuq il-Konformità ta’ Negozju (BCCS) fid-Dikjarazzjoni ta’ l-ImpattRegolatorju.02. X’inhuma l-Ispejjeż tal-Konformità1. L-ispejjeż tal-konformità huma l-ispejjeż fuq ix-xogħol amministrattiv u segretarjali sabiexnegozju jissodisfa r-rekwiżiti tal-Gvern. Jinkludu kemm il-piżijiet amministrattivi kif ukoll l-ispejjeż l-oħra kollha, bħax-xiri ta’ tagħmir, forniment ta’ għodda ġdida u nefqa rikorrenti fuq ilproduzzjoni.L-ispejjeż tal-konformità huma distinti mill-ispejjeż diretti ta’ kwalunkwe rekwiżittal-Gvern, bħall-ammont ta’ taxxa pagabbli.2. L-ispejjeż tal-konformità jinkludu l-ispejjeż assoċjati ma’ l-identifikazzjoni u l-fehim ta’ rekwiżitregolatorju u jistgħu jinkludu spejjeż assoċjati max-xiri ta’ servizzi ta’ speċjalista (bħat-taħriġlegali, sistemi tal-kompjuter, riċerka) sabiex jiġu sodisfatti obbligi regolatorji (jew ġeneralmentl-impjieg ta’ personal ġdid). Fuq livell inqas tanġibbli, l-ispejjeż tal-konformità jistgħu joħorġuminn responsabbiltà akbar permezz ta’ l-istabbiliment ta’ obbligi legali ġodda (bħalma huma r-rekwiżiti tas-saħħa u s-sigurtà).3. Il-ħtieġa li negozju jikkonforma mar-rekwiżiti tal-Gvern jista’ jkollha effetti wkoll mhux monetarjibħal stress u ansjetà. Dawn l-effetti spiss joħorġu minn nuqqas ta’ ċertezza fuq l-obbligi ujaffettwaw b’mod sproporzjonat lin-negozji ż-żgħar b’riżorsi amministrattivi limitati li huma l-aktar suxxettibbli għal dawn l-ispejjeż.03. Il-Prinċipji tad-Dikjarazzjoni tan-Nefqa fuq il-Konformità Kummerċjali4. L-ispejjeż tal-konformità jistgħu joħorġu mill-interventi tal-Gvern. Madankollu, in-negozji u l-ekonomija ma għandhomx iġarrbu aktar spejjeż tal-konformità milli jkun hemm bżonn. Fil-fażimeta jkunu qegħdin jiġu mfasslin proċessi amministrattivi u miżuri ġodda, l-ispejjeż talkonformitàgħandhom jingħataw l-importanza mistħoqqa flimkien ma’ spejjeż u benefiċċjioħra.5. Il-prinċipji li ġejjin huma l-bażi tal-mira li jitnaqqsu l-ispejjeż tal-konformità:o Valutazzjoni tan-nefqa għall-konformità għandha tkun parti integrali mill-proċess ta’ l-iżvilupp tal-politika;o It-tnaqqis ta’ l-ispejjeż għall-konformità huwa proċess dinamiku li jinkludi monitoraġġkontinwu tal-leġiżlazzjoni, regolamenti u regoli eżistenti, kif ukoll valutazzjoni ta’ l-impatt ta’ kwalunkwe bidla sostantiva fihom;o Għarfien li l-ispejjeż tal-konformità huma ħlas kontra r-riżorsi skarsi tas-settur privat;o Ir-rekwiżiti tal-konformità jeħtieġu jiġu vvalutati b’mod kritiku f’termini tal-ħtieġaassoluta tagħhom sabiex jilħqu l-miri tal-politika;o Il-valutazzjoni tan-nefqa għall-konformità hija rikonoxxuta bħala awtorità regolatorjaċara jew responsabbiltà dipartimentali u bħala tali għandha tkun parti integrali tarresponsabbiltàta’ l-amministrazzjoni dipartimentali jew ta’ l-awtorità regolatorja.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 108

04. Il-Kontenut ta’ Dikjarazzjoni tan-Nefqa fuq il-Konformità tan-Negozju6. Id-dikjarazzjoni tan-nefqa fuq il-konformità tan-negozju għandha tidentifika:oooooooois-sors ta’ kwalunkwe nefqa fuq il-konformità;il-partijiet li x’aktarx li jiġu affettwati, skond is-settur u d-daqs tal-kumpanija;stimi kwantitattivi (jekk possibbli) jew kwalitattivi tan-nefqa fuq il-konformità (kemmtotali kif ukoll għal kumpaniji individwali, persuni);l-implikazzjonijiet fuq perjodu ta’ żmien itwal tan-nefqa fuq il-konformità għal negozju– dawn huma spejjeż ta’ darba? Dawn se jonqsu maż-żmien?valutazzjoni tar-riskji assoċjati ma’ kwalunkwe stima u l-livell ta’ kunfidenza li jista’jitpoġġa fuq l-istima tan-nefqa għall-konformità;il-kwistjonjiet ewlenin li għandhom x’jaqsmu man-nefqa għall-konformità identifikatif’konsultazzjoni;kwalunkwe rekwiżiti ta’ konformità komuni ma’ dawk ta’ aġenziji oħra; uil-passi li ttieħdu sabiex l-ispejjeż għall-konformità jitnaqqsu kemm jista’ jkun.Strateġija għall-Industrija ta’ Malta : 2007-2010Paġna 109