Sa mina de Su Suèrgiu - biddesatu.net

Sa funderia
In sa funderia festis is turnus, tres turnus: de is ses a is duas, de is duas
a is dexi e de is dexi a is ses. No nci iat arriposu; sa funderia traballàt in
continuatzioni, di’ e noti, di’ de festa, fut oguali! Ddu furiant is forrus
de grìllia, su forru po su règulu e su de s’Italox. Su forru rotativu furiat
cullegau cun sa càmera a sacus.
Nosu rafinastis su materiali, ddu fundestis. Nci fut s’arrafinatzioni chi
fiat unu òssidu de antimòniu chi si imperàt po meda legas, po tintas.
Sa lavoratzioni dda festis nosu giai, ma agoa dopo bèndiu no ddu
sciestis po ita ddu imperànt. Ddu intendestis ma de siguru mancu ddu
sciestis.
Sa mina furiat giai serrendi, si cumprendiat. Materiali ndi iant agatau,
chi iant ‘òfiu. No s’est cumprendiu mai.
Ndi bessiat cumenti su binu in sa carrada
In su forru de su règulu festis is coladas cun is cargiolus chi scurriant. De
innia ddu ‘etastis a is pratus. Su pani cun sa stella, cumenti arribaltastis
sa forma, si ndi ‘etàt.
In su forru abarràt sa scòria in pitzus e s’antimòniu asuta. Cun sa
massa segastis s’argilla, festis unu stampu cuadrau po ndi fai bessiri
scòria e metallu. Prima ndi ‘essiat su metallu. A su metallu ddi ponestis
una spina de ferru longa. Superau su stratu de argilla, cumenti ndi dda
‘ogàst ndi bessiat. Cussu ndi bessiat cumenti su binu in sa carrada. Is
scòrias chi abarrànt tocàt a ddas troci cun su ràbulu. Chi fiant lìcuidas
ndi ‘essiant cumenti dd’abasciastis.
Cun sa rimanèntzia de su forru prenestis sa marmita, fut in ghisa. Cun
d-unu carrellu si ingolliat a foras e si lassàt scidrai unu pagu. Agoa si
ribaltàt e chi po(r)tàt su culàciu (acantu decantàt), ddu tzerriastis aici,
cussu si arregolliat.
Tandu su forru si torràt a carriai. Nci torrastis a ‘etai atru materiali
e atacastis fogu… E si torràt a cumentzai. Si torràt a fai su pani de
metallu.
Su materiali de Mancianu furiat bocendisì!
Prima traballànt su minerali de sa mina de Biddesatu etotu, fìncias
a candu nci furiant is operajus chi ‘ogànt su minerali, e agoa ant
cumentzau a ndi betiri de meda logus, de sa Bolìvia, de su Cànada e de
atru logus. Ndi arribàt de Manciano ma furiat una cosa terrìbili, furiat
bocendisì! Fut prena de arsènico.