Anatomia

Anatomia
Hannes Petersen dósent

• Fjölfrumu lífverur “springa” ekki út full skapaðar heldur
verða til fyrir sakir hægfara ferlis stigvaxandi breytinga er
við köllum þroska [e. development]
• Sú lífvera er þroskast milli frjóvgunar og fæðingar er
kölluð fóstur [e. embryo].
– Rannsókn á þroska þessara lífveru hefur verið kölluð fósturfræði
• Aristoteles

Pharyngeal arches
Kímbogar

• Taugavefur og kímbogar
– Upphaf í Rhombencephalon
• Pons
• Medulla
– Oblongata
– Spinalis
– Blandaðar taugar
• Alar- & basal plate

• 1. Kímbogi
– N. V3
• 2. Kímbogi
– N. VII
• 3. Kímbogi
– N. IX
• 4. Kímbogi
– N. X – n. Laryngeus sup
• 6. Kímbogi
– N. X – n. Laryngeus recurrens
5. Kímbogataugina vantar

• Ekkert tilfelli en skoðum taugina frá
klinisku sjónarhorni.
– Þjónar andlitshúð, hlust & cornea
með skynþráðum
– Þjónar tyggingarvöðvum, kyngingar
vöðvum & tensor tympani með
motorþráðum

Þráðagerð
Spec. Visceral efferent
Ítaugunarsvæði
Tyggingarvöðvar
M. Tensor veli palatini
M. Mylohyoideus
M. Digastricus venter ant
M. Tensor tympani
Gen. Somatic afferent
Húðskyn í andliti.
Slímhúðarskyn í conjunctiva,
cornea, cavum nasi et sinuses
paranasales, cavum oris,
supratentorial hluti heilahimna.
Proprioception í tyggingarvöðvum

Motor [efferent] hluti
• Nucl. motorius n.
trigemini
– Lat í pons
– Supranuclear brautir
• Gyrus praecentralis
• Bilateral cortical
innervation
• Rof leiðir til ..........?

• Sensoriskt kjarnasvæði nær
víða
– Mesencephalon
– Pons
• Nucl. mesencephalicus
• Nucl. sensorius principalis
– Medulla oblongata & Medulla
spinalis
• Nucl. spinalis
Sensoriskur [afferent] hluti

• Central brautir
– Contralateralt representation
– Tractus trigeminothalamicus
ventralis (et dorsalis)
• [lemniscus trigemini]
– Nucl. ventralis post. (lat. et
med.) thalami
– Gyrus postcentralis
Sensoriskur [afferent] hluti

Sensoriskur [afferent] hluti
– Mesencephalon
• Nucl. mesencephalicus
– Unipolar neurons 1 0 afferentar
– Langur og mjór, rostralt að superior colliculus
– Proprioception frá tyggingarvöðvum & extra ocular vöðvum
– Þræðir til nucl. motorius n. trigemini [kjálka/bit reflexinn]
– Via reticular formation til VPNthalamus
– Pons
• Nucl. sensorius principalis
– Snertiskyn
– Discrimination
– Þrýstiskyn
– Medulla oblongata & Medulla spinalis
• Nucl. spinalis
– Sársauka & hitaskyn

• Kemur út um heilastofninn á miðri Pons
– Stór sensorisk grein og minni motorisk
• Apex pars petrosa os temporalis
– Ganglion [semilunare/Gasserian] trigemini
– Greinar
I. N. Opthalamicus
II. N. Maxillaris
III. N. Mandibularis

N. Opthalamicus
1
• Fer um sinus cavernosus
– Venu net sitthvoru megin við os sphenoidale
• Fissura orbitalis sup
• Skynítaugun
– Húð
• Enni
• Efra augnlok
• Ytra nef
– Slímhúð
• Conjunctiva
• Cornea
• Sinus frontalis, ethmoidalis & sphenoidalis
• Cavum nasi fremsti 1/3 hlut
– Nema vestibulum nasi

N. Maxillaris
2
• Fer um sinus cavernosus
• Foramen rotundum
– Fossa pterygopalatina
• Skynítaugun
– Húð
• Mið 1/3 hluti andlits
• Vestibulum nasi [keratiniserað epithel með hárum (phili)]
• Neðra augnlok
– Slímhúð
• Sinus maxillaris
• Cavum nasi aftari 2/3 hluti
• Slímhúð í þaki cavum oris
– Tanna í efrikjálka

N. Mandibularis
3
• Fer um sinus cavernosus
• Foramen ovale
• Skynítaugun
– Húð
• Neðsti hluti andlits og neðrikjálka
• Framan við eyra
• Efri hluti eyra
– Slímhúð
• Munnbotni
• Fremri 2/3 hlutar tungu [sulcus terminalis]
– Bragðskyn
• Fremri 2/3 hlutar tungu via corda tympani er tengist n. lingualis
– Motor
• Tyggingarvöðvar
– M. Temporalis
– M. Masseter
– M. Pterygoideus lat & med
• Aðrir vöðvar
– M. Mylohyoideus
– M. Digastricus venter ant
– M. Tensor veli palatini
– M. Tensor tympani

• Reflexar
– Corneal reflex
• N. V
• N. VII
• Heilastofn
– Glabellar reflex
– Masseter reflex
– M. Tensor tympani reflex
– Nasolacrimal reflex
– Hnerra reflex

• Trigeminus neuralgi
• Trismus
• Otalgi
• Tensor tympani
syndrome
“Referred pain”

• Motor og sensoriskur hluti
• Kemur út úr cranial hluta medulla oblongata í 3 – 4 rótum milli oliva
og pedunculus cerebellaris inferior.
• N. IX, X, XI ferðast saman
– “cerebello-pontin vinkilin”
– Fossa cranii post.
– Foramen jugulare

• Motor hluti [special visceral efferent]
– Nucl ambiguus [rostral hluti]
• M. stylopharyngeus
• Parasympathetiskur hluti [general visceral efferent]
– Nucl salivatorius inf
• N. tympanicus
• Plexus tympanicus
– Inn í kúpu að nýju
• N. Petrosus (superficialis) minor
– Út úr kúpu um
• Fissura sphenopetrosa
• Ganglion oticum
• N. Auriculotemporalis [n.V3]
• Glandula parotis

• Slímhúðarskyn [general visceral afferent]
– Oropharynx [tonsilla palatina; kverkar; aftasti 1/3 hluti tungu]
– Cavum tympani
– Tuba auditiva
– Sinus caroticus & glomus caroticum
• Enda inni í: nucl tractus spinalis nervi trigemini
• Bragð [special visceral afferent]
– Frá aftasta 1/3 hluta tungu [sulcus terminalis og vallate papillae]
• Enda inni í: nucl tractus solitarius

• Foramen jugulare
– Ofan foramens
• Ganglion n. IX sup.
– Neðan foramens
• Ganglion n. IX inf. [neðan á pars petrosus os temporalis]
– Bera skyn bragðs og almenns slímhúðarskyns frá aftari 1/3 tungu
– Almennt slímhúðarskyn
• Þegar út um FJ kemur tekur taugin stefnu á tungurót [fram-upp-medialt].
• Fljótlega eftir að FJ er sleppt greinist frá n. tympanicus.
• Tengist
– Truncus sympatheticus
– N. Vagus
– N. Facialis

• Greinar
– N. Tympanicus [canaliculus tympanicus inf]
• Plexus tymp (promontorium)
• N. Petrosus minor
– R. Caroticus [carotid body]
– Rr. Pharyngeii
• Plexus pharyngeus (slímhúðarskyn)
– Rr. Musculi
– Rr. Tonsillaris
– Rr. Lingualis

• Flökkutaugin [dk. den vidtomstrejfende]
er lengsta heilataugin en hún endar
neðarlega í kviðarholi.
Að auki er taugin sú flóknasta hvað
varðar taugaþráða samsetningu.

1. Motor þræðir.
• Special visceral efferent
2. Parasympathetiskir þræðir
• General visceral efferent
3. Sensoriskir þræðir [húðskyn]
• General somatic afferent
4. Sensoriskir þræðir [slímhúðarskyn]
• General visceral afferent
5. Bragðskyn
• Special visceral afferent

N. Vagus
Motor þræðir.
Special visceral efferent
1. Til:
• Palatum molle
• [fyrir utan m. tensor veli palatini]
• Pharynx
• [fyrir utan m. stylopharyngeus]
• Larynx
• Proximal oesophageus
• Frá nucleus ambiguus

N. Vagus
Parasympathetiskir þræðir.
General visceral efferent
2. Til:
• Sléttra vöðva vélinda
• Sléttra vöðva í meltingarvegi til colon transversus
• Sléttra vöðva í barka og berkjum
• Hjarta
• Frá nucleus dorsalis motorius n. X

N. Vagus
Húðskyn.
General somatic afferent
3. Frá:
• Hlust
• Hljóðhimnu
• Til nucleus tractus spinalis
n. trigeminus

N. Vagus
Slímhúðarskyn.
General viceral afferent
4. Frá:
• Hypopharynx
• Larynx
• Barki & berkjum
• Oesophageus
• Meltingarvegi að colon transversus
• Til nucleus tractus solitarius

N. Vagus
Bragðskyn.
Special viceral afferent
5. Frá:
• Vallekula (tungu tungurót)
• Efri brún epiglottis
• Til nucleus tractus solitarius

• Kemur út úr heilastofni [medulla oblongata] milli oliva og pedunculus
cerebellaris inferior caudalt við n. IX en cranialt við n. XI.
• Fylgir þessum taugum úr “ponsvinkilinum” um fossa cranii post að foramen
jugulare.
– Ganglion superius
– Ganglion inferius
• Yfirgefur kúpu um framhluta foramen jugulare [ásamt n. IX; XI & v. jugularis
interna], hvar hún kemur út í aftasta hluta spatium parapharyngale.
• Ferðast niður hálsinn í carotisslíðrinu, milli v. jugularis interna og a. carotis.
• Stuttu eftir að n. X kemur út um FJ greinist frá ramus auricularis sem krossar
facialiskanalinn hvaðan þræðir koma frá n. VII til að ítauga hlustina að hluta
og ytra borð hljóðhimnu

• Ofarlega á hálsinum greinast frá Rr. Pharyngei
sem:
– Tengjast Plexus pharyngeus
• N. Glossopharyngeus [sensory]
• N. Vagus [motor]
• Plexus sympathicus [vasomotor]
– Innihalda motor þræði til vöðva mjúka góms
[nema m tensor veli palatini n.V3] og pharynx
[nema m stylopharyngeus (n. IX)]
– Innihalda slímhúðarskyn þræði til pharynx
– Innihalda þræði er tengjast sinus caroticum &
glomus caroticum.

• Neðar á hálsi greinist frá N. Laryngeus superior
– Ramus externus [motor]
• M. Cricothyroideus lat
• M. Cricopharyngeus
– Ramus internus [slímhúðarskyn
• Sinus pyriformis
• Cavum laryngis

• Þekktust sem hreyfitaug [motor]
– Somatic efferent [spinal hluti XI] til
• m. Trapezius
• m. Sternocleidomastoideus
– Koma frá cornu laterale medulla spinalis C1 – C5
– Fara inn í kúpu um foramen magnum
– Special visceral efferent [cranial hluti XI] sem ítauga þverráka vöðva
larynx.
• Koma frá neðsta hluta nucl ambiguus
– Þá er út um FJ er komið yfirgefur cranial hluti n. XI taugina strax og
tengjast þar n. X og dreyfist með henni.
– Spinal hlutinn fylgir v. Jugularis interna niður á miðjan háls hvar taugin
treður sér í gegnum m. Sternocleidomastoideus miðjan (innerverar hann)
og heldur siðan áfram um regio colli lat. [plexus cervicalis] og þaðan
undir m. Trapezius.

• Er hrein motor [general somatic efferent] taug tungu.
• Flokkast með n. III; n. IV; n. VI & rami ventralis nn.
spinale.
• Samanstendur af samfléttuðum ramus ventralis 4
precervical [spino-occipital] tauga
• Tengist ansa cervicalis (hypoglossi) og ítaugar infrahyoid
vöðvana

• Nucleus n. Hypoglossi
– Tengsl að ofan við precentral gyrus
• Fínhreyfing, töluverð representation, ath! Tengslasvæði v/tals
– Er cranial framhald [innan medulla oblongata] columna
ant. substantia grisea medulla spinalis
– Er um 2 cm [cran/caud]
• Efri hluti myndar trigonum n. hypoglossi í ventriculus quatrus
• Neðri hluti nær niður í lokaða hluta med. obl. og liggur þar
ventralt í miðlægu gráa efninu

• Taugin
– Kemur út úr heilastofni sem aðgreindar 10 – 15 rætur í sulcus
lateralis anterior med. obl. [pyramis – oliva]
– Taka lateral stefnu dorsalt við a. vertebralis og sameinast á þeirri
leið í 2 búnt sem þannig stinga sér út um dura cranialt við canalis n
hypoglossi os occipitale
– Sameinast í 1 búnt utan kúpu
– Liggur mest medialt af eftirfarandi
• N. XI
• N. X
• N. IX
• A. Carotis interna
• V. Jugularis interna

• Taugin
– Tekur nánast lóðrétta stefnu milli a. Carotis interna og
v. Jugularis interna en framan við n. X að punkti
svarandi til angulus mandibula að taugin tekur lárétta
og grunna stefnu [m. digastricus venter post.].
– Os hyoideum cornu majore viðmiðunarpunktur

• Greinar

Maífluga