Η αυταπάτη της παγκόσµιας κοινωνίας πολιτών .
Η αυταπάτη της παγκόσµιας κοινωνίας πολιτών .
Η αυταπάτη της παγκόσµιας κοινωνίας πολιτών .
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Η</strong> <strong>αυταπάτη</strong> <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong> <strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong>. 1<br />
Αλέξανδρος Αφουξενίδης<br />
Κοινωνιολόγος, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο<br />
afouxenidis@hotmail.com<br />
ABSTRACT<br />
This article attempts to discuss the concept of ‘global’ civil society critically and intersubjectively. This<br />
is a concept widely discussed in fairly recent academic discourse which, nonetheless, poses a variety of<br />
disjunctures and ambiguities. In terms of theory the term ‘global’ civil society remains vague albeit the<br />
efforts of academic writers to give to it coherence and substance. With respect to practice, the term<br />
refers to effective(?) governance at a world –scale level and contains an ethical connotation of the sort<br />
which suggests that it is good, or at least better, to be governed by institutions which supersede the state.<br />
We suggest here that the term is partly fictional, partly politically oriented and that in fact, ‘global’ civil<br />
society does not exist as yet simply because ‘world society’ itself is a peculiar space characterized by<br />
fragmentation and disarticulation.<br />
1. ΕΙΣΑΓΩΓ<strong>Η</strong><br />
Την τελευταία δεκαετία πολλές κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισµοί ανέπτυξαν προγράµµατα<br />
ενίσχυσης <strong>της</strong> ‘<strong>κοινωνίας</strong> των <strong>πολιτών</strong>’ µε την λογική ότι η εµβάθυνση <strong>της</strong> τελευταίας συνεισφέρει<br />
στον εκδηµοκρατισµό και στην καλύτερη διακυβέρνηση, δηµιουργώντας ένα µεγάλο ρεύµα<br />
προβληµατισµού και συζήτησης σε πολιτικούς και επιστηµονικούς φορείς γύρω από το νόηµά <strong>της</strong>.<br />
Παρά τα όποια κοινά σηµεία που βρίσκουµε στις περισσότερες επιστηµονικές µελέτες (Keane 1988,<br />
Kaviraj & Khilnani 2003, Anheier 2004, Glasius, Lewis & Seckinelgin 2004), η αµφισηµία του όρου<br />
‘κοινωνία <strong>πολιτών</strong>’ καταδεικνύεται µέσα από εκτεταµένες διαφωνίες και πολυσχιδείς ερµηνευτικές<br />
προσεγγίσεις (Munck, 2006).<br />
Κατά την άποψή µας, η σχετικά πρόσφατη επαν-εµφάνιση και η ευρεία διάδοση <strong>της</strong> ιδέας <strong>της</strong><br />
‘<strong>κοινωνίας</strong> των <strong>πολιτών</strong>’ συµπίπτει µε τις ταχύτατες αλλαγές και αναδιοργανώσεις σε µια σειρά<br />
διαφορετικών αλλά αλληλένδετων τοµέων όπως είναι η τεχνολογία, η εργασία, η οικονοµία, η πολιτική<br />
και κοινωνική ζωή και τα πολιτισµικά πρότυπα. Παράλληλα, ιδιαίτερα σηµαντικό είναι το ζήτηµα <strong>της</strong><br />
σχετικής απονοµιµοποίησης ορισµένων παραδοσιακών µορφών εξουσίας οι οποίες δεν είναι ικανές να<br />
1 Το παρόν, παρότι πρωτότυπο, βασίζεται σε σχετικά πρόσφατα - αλλά και παλιότερα - δηµοσιευµένα και αδηµοσίευτα<br />
κείµενα και µελέτες του συγγραφέα. Ως γνήσιος µεταµοντέρνος διατηρώ το δικαίωµα <strong>της</strong> αυτολογοκλοπής.
διαδραµατίσουν το ρόλο που είχαν στο παρελθόν (έθνος-κράτος, κράτος πρόνοιας, πολιτικά κόµµατα,<br />
συνδικάτα). Σε αυτές τις αλλαγές προστίθενται και µια σειρά σύνθετων παγκόσµιων προβληµάτων<br />
όπως είναι οι επιπτώσεις <strong>της</strong> οικονοµικής δραστηριότητας στο περιβάλλον, ή ακόµη και οι βίαιες<br />
συγκρούσεις και οι πόλεµοι. Το ορθολογικό µοντέλο ανάπτυξης που η παγκόσµια κοινότητα<br />
ακολούθησε τα τελευταία πενήντα χρόνια φαίνεται αρκετά αδύναµο στην αντιµετώπιση των νέων,<br />
ιδιαίτερα πολυσύνθετων, φαινοµένων µε άµεσα και ορατά αποτελέσµατα την όξυνση των οικονοµικών<br />
και κοινωνικών ανισοτήτων και την διάβρωση των ατοµικών και κοινωνικών ελευθεριών.<br />
Σε παγκόσµιο επίπεδο, πολλές ερµηνείες αναφορικά µε το τι συνιστά την ‘κοινωνία <strong>πολιτών</strong>’<br />
έχουν ως κοινή αφετηρία την σχέση κράτους-πολίτη αλλά διαφοροποιούνται ανάλογα µε τις χώρες από<br />
τις οποίες προέρχονται, την ιστορική στιγµή που προέκυψαν, την ιδεολογική τοποθέτηση και την<br />
πολιτική κουλτούρα των κοινωνιών που τις διαµόρφωσαν. Για παράδειγµα, στη Λατινική Αµερική η<br />
εννοιολογική σηµασία <strong>της</strong> ‘<strong>κοινωνίας</strong> των <strong>πολιτών</strong>’ αντικατοπτρίζει τον αγώνα κατά <strong>της</strong> στρατιωτικής<br />
δικτατορίας και την ευρύτερη πεποίθηση ότι η πολιτική µέσα από τους µηχανισµούς των πολιτικών<br />
κοµµάτων έχει αποτύχει. Στη δυτική Ευρώπη οι ερµηνείες προέρχονται από τουλάχιστον τρεις<br />
κατευθύνσεις: η (νεο)φιλελεύθερη αντίληψη τονίζει τον ρόλο του εθελοντισµού και των ΜΚΟ ως<br />
αντίβαρο στην εξάπλωση του κράτους, η σοσιαλδηµοκρατική έχει ως βασικό κριτήριο την διεύρυνση<br />
<strong>της</strong> ‘συµµετοχικής δηµοκρατίας’ και, τέλος, η τρίτη άποψη διαµορφώθηκε ως αποτέλεσµα εναντίωσης<br />
στην τοπική και παγκόσµια αναδιοργάνωση του κράτους και του κεφαλαίου (Αφουξενίδης &<br />
Αλεξάκης, 2008).<br />
Συνεπώς, παρόλη την αισιοδοξία που προβάλλεται από αρκετούς ερευνητές του ζητήµατος, οι<br />
σύγχρονες περιγραφές <strong>της</strong> ‘<strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong>’ τείνουν να ελαχιστοποιούν την σηµασία των διαφορών<br />
που υπάρχουν ανάµεσα σε χώρες, πληθυσµούς και κοινωνικές οµάδες και να µεγιστοποιούν την<br />
θεσµική οπτική. <strong>Η</strong> αριθµητική πυκνότητα των συµµετοχικών οργανώσεων, <strong>της</strong> δικτύωσης και των<br />
ΜΚΟ (Corry Olaf, 2006: 309) όµως, δεν σηµατοδοτεί απαραίτητα και την αυξηµένη ενδυνάµωση των<br />
δηµοκρατικών θεσµών προς όφελος του κοινωνικού συνόλου σε παγκόσµιο επίπεδο.<br />
2. H ΕΝΝΟΙΑ Τ<strong>Η</strong>Σ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΩΝ<br />
‘<strong>Η</strong> παγκοσµιοποίηση και οι σύνθετες οικονοµικές και κοινωνικές διεργασίες, κάνουν<br />
τους πολίτες να συνειδητοποιήσουν το ‘συλλογικό πεπρωµένο’ τους. Στο πλαίσιο αυτής<br />
<strong>της</strong> νέας συλλογικότητας, η πολιτική των εθνικών κυβερνήσεων δεν επαρκεί˙<br />
αναπτύσσονται, έτσι, νέοι διεθνικοί θεσµοί, που είναι απαραίτητοι για την προστασία<br />
των δικαιωµάτων και <strong>της</strong> ευηµερίας των <strong>πολιτών</strong>.’ (Φραγκονικολόπουλος, 2007: 51).<br />
‘Global civil society is diverse, creative and chaotic. Studying global civil society is a<br />
way of understanding globalisation, which is all too often seen as a predominantly
economic phenomenon. The reality of globalisation is more complex. Globalisation is<br />
about individual autonomy, resposibility and participation. It embodies a growing global<br />
consciousness and emerging sphere of shared values and ideas.’ (Global Civil Society,<br />
2006: v).<br />
‘Civil society is no longer confined to the borders of the territorial state.’ (Kaldor, 2005:<br />
1).<br />
<strong>Η</strong> κοινωνία <strong>πολιτών</strong> µε την παγκόσµια ή τοπική µορφή καταλαµβάνει τα τελευταία τουλάχιστον<br />
δέκα και παραπάνω χρόνια ένα µεγάλο τµήµα θεωρητικών και εµπειρικών αναζητήσεων και έχει<br />
συσχετισθεί σχεδόν µε τα πάντα: µε την δηµοκρατία, την κοινωνική µεταρύθµιση, τον πόλεµο, τα<br />
κοινωνικά κινήµατα, ακόµη και µε την τροµοκρατία. Όµως κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι αποτελεί την<br />
παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong>, παρά µόνο ότι αυτή υπάρχει (Bartelson, 2006: 372). Θα λέγαµε ότι το<br />
βασικό σηµείο αναφοράς των πολλών και διαφορετικών αναλύσεων πάνω σε αυτό το θέµα είναι ότι η<br />
παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> αποτελεί ενός είδους µετατόπιση από το έθνος-κράτος προς µια<br />
κατεύθυνση όπου το τελευταίο θα αντικατασταθεί από την ‘παγκόσµια κοινωνία.’<br />
Τα ειδικά χαρακτηριστικά <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong> <strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong> αφορούν, σε γενικές γραµµές, τον<br />
ειδικό ρόλο που παίζουν οι διάφοροι µη-κρατικοί φορείς (ΜΚΟ, παγκόσµια πολιτικά και άλλα<br />
κοινωνικά και θρησκευτικά κινήµατα, κλπ) στην διαµόρφωση πολιτικών και συγκεκριµένων δράσεων<br />
που θεωρούνταν παλιότερα ως αποκλειστική αρµοδιότητα του κράτους (Keane 2003, Kaldor, Anheier<br />
& Glasius 2003). Υπό αυτή την έννοια οι θεωρήσεις περί <strong>παγκόσµιας</strong> <strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong> δεν διαφέρουν<br />
σχεδόν σε τίποτα από τις αναλύσεις που σχετίζονται µε την τοπική κοινωνία των <strong>πολιτών</strong>. <strong>Η</strong> µοναδική<br />
ίσως σηµαντική διαφορά, σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, έγκειται στο ότι η παγκόσια κοινωνία<br />
<strong>πολιτών</strong> φαίνεται να αποτελεί µια ριζική τοµή µε το παρελθόν, µε την έννοια ότι το έθνος-κράτος δεν<br />
µπορεί να αποτελεί τον βασικό ρυθµιστικό παράγοντα <strong>της</strong> διεθνούς πολιτικής κοινότητας. Συνεπώς η<br />
σχετική απονοµιµοποίηση του κράτους απαιτεί µια άµεση λύση στο πρόβληµα <strong>της</strong> ρύθµισης <strong>της</strong><br />
διεθνούς πολιτικής, η οποία και προσφέρεται µέσα από την παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong>.<br />
Επίσης αξίζει εδώ να αναφέρουµε ότι η βασική ιδέα <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong> κονωνίας <strong>πολιτών</strong><br />
παρουσιάζει δύο αρκετά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά: πρώτο, ενσωµατώνει και προβάλλει την ιδέα<br />
µιας <strong>παγκόσµιας</strong> ηθικής τάξης η οποία και είναι απαραίτητη για την πρόοδο και την ανάπτυξη του<br />
ανθρώπου και δεύτερο, προωθεί την άποψη ότι ήδη έχει δηµιουργηθεί µια παγκόσµια κοινότητα η<br />
οποία και θα πρέπει να εκφρασθεί αποκλειστικά και µόνο µέσα από τις µορφές που παίρνει η<br />
παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong>. Και τα δύο παραπάνω χαρακτηριστικά στοιχεία που υποβόσκουν σε<br />
πάµπολλα κείµενα και αναλύσεις για το θέµα, ουσιαστικά επαναφέρουν ένα ενδιαφέρον φιλοσοφικό<br />
θέµα το οποίο αφορά την αντίληψη που διαµορφώνουµε για τον πολιτικό, πολιτισµικό και κοινωνικό<br />
περίγυρο και εάν µπορούµε να µιλήσουµε για αυτόν χρησιµοποιώντας τις ‘µεγάλες αφηγήσεις’ ή εάν
χρειάζεται να κοιτάξουµε τις ειδικότερες συνθήκες που καθορίζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι. Με άλλα<br />
λόγια η ρητορική που χρησιµοποιείται µπορεί να συσχετισθεί µε τις θεωρίες περί <strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong><br />
από την Αναγέννηση έως και σήµερα οι οποίες συχνά έβλεπαν την ανθρώπινη ανάπτυξη ως µια<br />
γραµµική διαδικασία προς τον ‘εκπολιτισµό’.<br />
Όπως έχουµε αναφέρει και αλλού, το βασικό πρόβληµα αυτής <strong>της</strong> αφήγησης είναι ακριβώς το<br />
ότι βασίζεται στην περίοδο του µοντερνισµού, στις θεµελιώδεις αξίες του ∆ιαφωτισµού, στην πολιτική<br />
ιδεολογία <strong>της</strong> Γαλλικής Επανάστασης και στις οικονοµικές δυνάµεις που απελευθερώθηκαν κατά τη<br />
διάρκεια και µετά την Βιοµηχανική Επανάσταση. Ο µοντερνισµός έχει ως αξίωµα την πίστη στην<br />
ανθρώπινη ανάπτυξη και στο ότι ο κόσµος µπορεί και πρέπει να αλλάξει ακριβώς λόγω <strong>της</strong> ιδιότητας<br />
µας να σκεπτόµαστε ορθολογικά. <strong>Η</strong> επιστήµη του µοντερνισµού διακατέχεται από κανόνες (norms) που<br />
για µερικούς εκφράζονται µέσα από ένα είδος ‘ηθικής’ που χαρακτηρίζεται από πράγµατα όπως<br />
‘χρησιµότητα’, ‘λογική’ και ‘εµπειρισµός’. Κατά τον 19 ο αιώνα, ‘η αναζήτηση <strong>της</strong> τελειότητας’ µε την<br />
χρήση των επιστηµονικών και τεχνολογικών µεθόδων και επιτευγµάτων, εξέφρασε ουσιαστικά την<br />
ανάγκη να βρεθεί ένα συνολικό οικονοµικό, πολιτικό και κοινωνικό σύστηµα όλων των συστηµάτων.<br />
Αυτή η καθολική αντίληψη για την οργάνωση <strong>της</strong> <strong>κοινωνίας</strong> αφορούσε σε όλο το φάσµα των<br />
ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ο ορθολογισµός εµφανίστηκε σε µια περίοδο αµφισβήτησης των µέχρι<br />
τότε παραδοσιακών συµβολικών προτύπων. Με αυτή την έννοια ήταν η κατεξοχήν προοδευτική<br />
αντίληψη <strong>της</strong> εποχής. <strong>Η</strong> βασική καινοτοµία του νέου για τότε τρόπου σκέψης ήταν ότι η ανθρωπότητα<br />
έχει συνείδηση και βούληση. Όµως η κατασκευή µιας καθολικής θεωρίας δηµιούργησε ένα κλειστό<br />
σύστηµα το οποίο αναγκαστικά αναφέρεται σε έναν και µοναδικό τρόπο εξήγησης του κόσµου.<br />
Ουσιαστικά δεν επιτρέπεται καµία παρεκτροπή από αυτόν (δεν επιτρέπονται άλλοι τρόποι εξήγησης<br />
των φαινοµένων). Το σύνολο <strong>της</strong> µοντέρνας θεωρίας βασίστηκε στην αντίληψη <strong>της</strong> αντικειµενικής<br />
φύσης των πραγµάτων, στην λογική και στην αξία <strong>της</strong> απόδειξης ως µέσο για να φτάσουµε στην<br />
αλήθεια (Αφουξενίδης, 2008). Σε αυτό το σηµείο θα θέλαµε να τονίσουµε ότι η σύγχρονη κοινωνική<br />
πραγµατικότητα δεν µπορεί να ειδωθεί µέσα από το πρίσµα <strong>της</strong> µιας διαχρονικής και αποκλειστικής<br />
αλήθειας. <strong>Η</strong> κοινωνία έχει πλέον κατακερµατισθεί και έχει αποκτήσει τέτοια ποικιλία και πολυµορφία<br />
έτσι ώστε δεν µπορεί πλέον να εξηγηθεί µε τη χρήση των θεωρητικών σχηµάτων <strong>της</strong> νεωτερικής<br />
περιόδου.<br />
3. <strong>Η</strong> ΣΧΕΣ<strong>Η</strong> ΜΕ ΤΟ ΕΘΝΟΣ-ΚΡΑΤΟΣ<br />
To δεύτερο ζήτηµα που αναφέραµε παραπάνω αφορά στο θέµα <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong> διακυβέρνησης. <strong>Η</strong><br />
θεωρητική προσέγγιση για την παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> ουσιαστικά θέτει το ζήτηµα πάνω στη<br />
βάση του ότι η νέα πραγµατικότητα <strong>της</strong> αποδυνάµωσης του έθνους-κράτους και ως συνέπεια των<br />
κυβερνήσεων, έχει σηµάνει και την απαρχή <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong> διακυβέρνησης από την κοινωνία των<br />
<strong>πολιτών</strong>.
Όµως µια ακόµη και διαγώνια ανάγνωση <strong>της</strong> σχετικής βιβλιογραφίας µας δείχνει ότι πολύ<br />
σπάνια βρίσκουµε αναφορές στο πως, συγκεκριµένα, θα διαµορφωθεί αυτή ή νέα παγκόσµια<br />
διακυβέρνηση. ∆ηλαδή πέρα από τις περιγραφές του τι κάνουν στο πεδίο δράσης οι διάφοροι<br />
παγκόσµιοι φορείς <strong>της</strong> <strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong>, δεν υπάρχει µια συστηµατική συζήτηση για το πώς θα<br />
υποκατασταθεί ή ακόµη και αντικατασταθεί ο κλασικός ρόλος του έθνους-κράτους ως βασικός<br />
συντελεστής και ρυθµιστής του χώρου που λέγεται παγκόσµια πολιτική διακυβέρνηση. ∆ιαβάζουµε για<br />
παράδειγµα από τον Φραγκονικολόπουλο (2007) ότι:<br />
‘Οι µη κυβερνητικές οργανώσεις, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν διεθνή νοµική<br />
υπόσταση, στηρίζονται στη νοµιµοποίηση που τους παρέχει η οικουµενικη<br />
διάσταση <strong>της</strong> δράσης τους’ (Φραγκονικολόπουλος, 2007: 54). Και επίσης ότι οι<br />
µη κυβερνητικοί φορείς, ‘θα έπρεπε να καλύψουν το κενό που δηµιουργείται<br />
ανάµεσα στην παραδοσιακή κρατοκεντρική πολιτική και τον νέο αυτό<br />
παγκόσµιο χώρο, συµµετέχοντας στην παγκόσµια διακυβέρνηση και<br />
ενθαρρύνοντας τη δηµιουργία και την ανάδειξη νέων µορφών οικουµενικής<br />
συνείδησης και ταύτισης’ (στο ίδιο: 55).<br />
Με τους παραπάνω όρους, η παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> νοµιµοποιείται υποθετικά και µόνο<br />
ως ενός είδους υπερεθνικός κυβερνητικός φορέας. Όµως, θα λέγαµε ότι πρωτίστως σε εµπειρικό και<br />
δευτερευόντως σε θεωρητικό επίπεδο η παραπάνω σκέψη δεν µπορεί να τεκµηριωθεί για µια σειρά από<br />
λόγους:<br />
Πρώτο, η παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> δεν αποτελεί ένα οµοιογενές σχήµα. Υπάρχουν πολλές<br />
και συνήθως αντιµαχόµενες κοινωνίες <strong>πολιτών</strong> (Kaldor, 2003: 591) που δραστηριοποιούνται γύρω από<br />
πολλά και διαφορετικά ζητήµατα.<br />
∆εύτερο, η άποψη ότι η παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> σηµαίνει σχεδόν αυτόµατα και καλύτερη<br />
διακυβέρνηση η οποία και θα ενδυναµώσει τους ανθρώπους, αποτελεί ίσως το πιο αδύναµο σηµείο<br />
αυτών των προσεγγίσεων γιατί δεν λαµβάνονται καθόλου υπόψη οι πολύπλοκες σχέσεις δύναµης και<br />
εξουσίας που διαδραµατίζονται σε τοπικό και σε παγκόσµιο επίπεδο. Επίσης εµπειρικές µελέτες και<br />
µαρτυρίες συχνά υποδεικνύουν ότι οι δράσεις των φορέων <strong>της</strong> <strong>κοινωνίας</strong> των <strong>πολιτών</strong> δεν λειτουργούν<br />
πάντα προς την κατεύθυνση <strong>της</strong> δηµοκρατικότερης ανασύνθεσης του πολιτικού τοπίου.<br />
Ένα τρίτο σηµείο αφορά τους φορείς που συγκροτούν τον αυτόνοµο χώρο <strong>της</strong> <strong>κοινωνίας</strong><br />
<strong>πολιτών</strong>. Πολλές µελέτες µας έχουν δείξει ότι ο ‘τρίτος τοµέας’ αν και ανεξάρτητος από τον δηµόσιοκρατικό<br />
αλλά και από τους αµιγώς ιδιωτικούς φορείς, είναι σε µεγάλο ποσοστό υποβοηθούµενος σε<br />
επίπεδο χρηµατοδότησης από τα κράτη. Συνεπώς, η κοινωνία <strong>πολιτών</strong>-και πολύ περισσότερο όταν<br />
λειτουργεί σε παγκόσµιο επίπεδο-βρίσκεται σε µια ιδιαίτερα σύνθετη σχέση αλληλεξάρτησης µε το έθνος-
κράτος και είναι εξαιρετικά αµφίβολο αν µπορεί να λειτουργήσει ή ακόµη και να υπάρξει ως ξεχωριστή<br />
οντότητα χωρίς αυτό.<br />
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ<br />
<strong>Η</strong> βασική ιδέα των παραπάνω είναι ότι η παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong>, ελαχιστοποιεί τις πολιτικές ή<br />
κοινωνικές συγκρούσεις και µεγιστοποιεί τα πεδία <strong>της</strong> ατοµικής και συλλογικής δράσης και ελευθερίας<br />
υποκαθιστώντας σταδιακά τα έθνη-κράτη. Θα πρέπει όµως να εξετάσουµε την έννοια <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong><br />
<strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong> µε αναφορά σε διαφορετικές κοινωνίες που διέπονται από ποικίλες µορφές<br />
πολιτικών και κοινωνικών θεσµών. Με άλλα λόγια, ένα από τα βασικά προβλήµατα <strong>της</strong> τρέχουσας<br />
θεωρίας γύρω από το τι είναι και πως ορίζεται η τοπική και η παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong>, σχετίζεται<br />
µε την αδυναµία να βρεθεί ένας τρόπος να συνδεθεί µε την εµπειρική πραγµατικότητα.<br />
Το σηµαντικότερο πρόβληµα <strong>της</strong> θεωρητικής συγκρότησης <strong>της</strong> <strong>παγκόσµιας</strong> <strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong><br />
αφορά την σχέση µε το έθνος-κράτος. <strong>Η</strong> έννοια <strong>της</strong> ‘<strong>κοινωνίας</strong> <strong>πολιτών</strong>’ εµπεριέχει την αντίληψη ότι το<br />
κράτος είναι συνήθως καταπιεστικό και διεφθαρµένο και για αυτό το λόγο πρέπει να ελέγχεται από τους<br />
φορείς των <strong>πολιτών</strong>. <strong>Η</strong> κριτική που ασκείται από πολλές ΜΚΟ, σε σχέση µε κρατικές επιλογές και<br />
πολιτικές µπορεί να είναι σωστή αλλά πολύ συχνά δεν λαµβάνονται υπόψη ορισµένα χαρακτηριστικά<br />
του κράτους που αποτελούν σηµαντικά συστατικά στοιχεία των σύγχρονων κοινωνιών, όπως ο<br />
θεσµικός του ρόλος από την άποψη <strong>της</strong> εφαρµογής των νόµων, ή, από οικονοµική άποψη, ο ρόλος που<br />
έχει στην αναδιανοµή των εισοδηµάτων. Τέλος, η συγκροτηµένη παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> δεν<br />
υπάρχει χωρίς την αναγκαία κρατική υποστήριξη, µιας και ένα µεγάλο ποσοστό των δράσεων <strong>της</strong> (πάνω<br />
από 40% σε παγκόσµιο επίπεδο), προέρχεται από κρατικές χρηµατοδοτήσεις (Salamon, Anheier et al<br />
1999). Με αυτή την έννοια, η παγκόσµια κοινωνία <strong>πολιτών</strong> ενδυναµώνεται κυρίως λόγω <strong>της</strong> ύπαρξης<br />
του κράτους και δεν µπορεί να υπάρξει ανεξάρτητα ή χωρίς αυτό. Συνεπώς οι φορείς <strong>της</strong> αποτελούν ένα<br />
τµήµα <strong>της</strong> εθνικής και υπερεθνικής εξουσίας και αντλούν δύναµη από αυτήν.<br />
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ<br />
Αφουξενίδης, Α. & Αλεξάκης, Μ. (2008), “Σηµεία των καιρών: αναζητώντας την χαµένη κοινωνία των<br />
<strong>πολιτών</strong> στη µεταµοντέρνα εποχή” στο Κονιόρδος, Σ. (επιµ) Κοινωνικό Κεφάλαιο και Κοινωνία των<br />
Πολιτών, εκδόσεις Παπαζήση (υπό έκδοση).<br />
Αφουξενίδης, Α. (2008), “Μεταµοντέρνα Κουλτούρα: µια συζήτηση µε αναφορά στο έργο του<br />
Jameson” στο Κονιόρδος, Σ. (επιµ) Κοινωνική Σκέψη και Νεωτερικότητα, εκδόσεις Gutenberg (υπο<br />
έκδοση).
Anheier, H. (2004), Civil Society: Measurement, Evaluation, Policy. London: Earthscan.<br />
Bartelson, J. (2006), “Making Sense of Global Civil Society”, European Journal of International<br />
Relations, Vol. 12(3): 371-395.<br />
Corry Olaf, T. (2006), “Global Civil Society and Its Discontents”, Voluntas, 17:303-324.<br />
Φραγκονικολόπουλος, X. (2007), O Παγκόσµιος Ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, εκδόσεις<br />
Σιδέρη.<br />
Glasius, M, Kaldor, M. & Anheier, H. (2006), Global Civil Society 2005/6. London: Sage.<br />
Glasius, M., Lewis, D. & Seckinelgin, H. (eds) (2004), Exploring civil society: political and cultural<br />
contexts. London: Routledge.<br />
Kaldor, M. (2003), “The idea of global civil society”, International Affairs, 79 3: 583-593.<br />
Kaldor, M. (2005), Global Civil Society. An Answer to War. Cambridge: Polity Press.<br />
Kaldor, M., Anheier, H. & Glasius, M. (2003), Global Civil Society Yearbook 2003. New York: OUP.<br />
Kaviraj, S. & Khilnani, S. (eds) (2003), Civil Society: History and Possibilities. CUP.<br />
Keane, J. (2003), Global Civil Society? Cambridge: CUP.<br />
Keane, J. (ed) (1988), Civil Society and the State. London: Verso.<br />
Munck, R. (2006), “Global Civil Society: Royal Road or Slippery Path?”, Voluntas, 17: 325-332.<br />
Salamon, L., Anheier H. et al (1999), Global Civil Society: Dimensions of the Nonprofit Sector.<br />
Baltimore, MD: Johns Hopkins Center for Civil Society Studies.
Change language