Final Cover Lajci - Laikos

ARÇIDJOÇESI TA’ MALTADOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESANLAJÇI NSARA

DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESANLAJÇINSARA“MORRU INTOMUKOLL FL-GÓALQA...”(MT 20,3-4)2003

ISBN: 99932 - 49 - 09 -2© Arçidjoçesi ta’ Malta, Floriana, 2003Produzzjoni tal-Media Centre PublicationsStampat fil-Media Centre, Blata l-Bajda

WERREJPreΩentazzjonivKap IIl-Kriterji teolo©içi tal-Lajkat Nisrani 1Kap IIRiflessjoni fuq il-qag˙da preΩenti 10Kap IIIPrijoritajiet g˙all-futur 25Kap IVMiΩuri biex jintla˙qu l-prijoritajiet 34Kap VKonkluΩjoni 49

PREÛENTAZZJONIL-g˙an ta’ dan id-dokument hu li, wara riflessjoni (i) fuq ilkriterjiteolo©içi u (ii) fuq il-qag˙da attwali tal-lajçi nsara f’Malta, ji©ukkonsidrati (iii) l-prijoritajiet u (iv) l-miΩuri li g˙andhom jittie˙du biexjintla˙qu dawn il-prijoritajiet fil-qasam tal-lajkat nisrani f’pajjiΩna.Id-dokument jibda l-ewwel billi jitkellem fuq xi kriterjiimportanti biex wie˙ed jifhem ir-rwol tal-lajçi llum. JippreΩenta s-sej˙a tal-lajçi nsara g˙all-qdusija, kemm permezz tas-sehem tag˙homfis-soçjetà kif ukoll fi ˙dan il-komunità ekkleΩjali.Il-lajçi huma msie˙ba ma’ Kristu fil-missjoni tieg˙u. Humajg˙ixu l-mag˙mudija tag˙hom billi jimpenjaw ru˙hom fil-qalba taddinja,fl-oqsma differenti – fl-uffiççju, fil-fabbrika, fin-negozju, filprofessjoni,fil-familja, fil-kultura. Il-missjoni tal-lajçi hija li jkunu l-kuxjenza nisranija fis-sitwazzjonijiet differenti tal-˙ajja li jsibu ru˙homfihom.Fl-istess waqt, il-lajçi huma msej˙in biex ikunu membri ˙ajjintal-Poplu ta’ Alla u jag˙tu s-sehem s˙i˙ tag˙hom fi ˙dan il-Knisja. Danjag˙mluh billi jiΩviluppaw id-doni li bihom jag˙nihom l-Ispirtu ta’ Allau juΩawhom g˙as-servizz tal-Knisja kollha.Id-dokument jag˙mel riflessjoni fuq il-qag˙da preΩenti tal-lajçinsara. Jitkellem fuq il-˙tie©a li r-reli©joΩità tiΩviluppa f’fidi awtentika.Óafna mill-insara Maltin mhumiex konxji tar-rwol tag˙hom b˙alalajçi. Id-dokument jitkellem kemm fuq l-appostolat individwali, kifukoll fuq dak f’assoçjazzjonijiet, fejn il-lajçi jissie˙bu biex jag˙tuxhieda kollettiva tal-fidi tag˙hom.v

Id-dokument jitkellem fuq il-prijoritajiet g˙all-futur. Fost dawn,isemmi l-˙tie©a li tikber il-fiduçja fil-lajçi, li jkun hemm rispett bejnir-rwoli kollha fil-mixja tal-Poplu ta’ Alla, li l-lajçi jkollhom sehem millpro©ettta’ evan©elizzazzjoni ©dida indirizzata speçjalment lejn dawkli tbieg˙du mill-Evan©elju, u li f’soçjetà pluralista l-lajçi ja˙dmu b˙almel˙ li jag˙ti t-tog˙ma u b˙al dawl li juri t-triq.Hi prijorità wkoll li l-lajçi jkunu kapaçi jaqraw is-sinjali taΩ-Ωminijiet, li juru x’inhuma l-esi©enzi tad-dinja ta’ llum u jindikawx’g˙andha tkun l-attitudni ta’ min qed ja˙dem fil-Knisja. Prijorità o˙rahi li l-appostolat lajkali jfittex li jinfluwenza bl-Evan©elju l-mod kif ilpopluMalti ja˙seb, jitkellem, ja˙dem, jiddeverti, jirra©una u jg˙ix fil-˙ajja pubblika u privata tieg˙u.Id-dokument isemmi wkoll diversi miΩuri biex jintla˙qu dawnil-prijoritajiet. Fost dawn: li tinΩamm konsultazzjoni regolari mal-lajçiu mal-g˙aqdiet lajkali u li l-lajçi jkollhom sehem xieraq f’deçiΩjonijietli jolqtu lill-parroçça u lid-djoçesi; li tissa˙˙a˙ aktar il-formazzjoni tallajçi,mibnija fuq il-Kelma ta’ Alla u t-tag˙lim awtentiku tal-Knisja ubl-g˙ajnuna tax-xjenzi umani; li jkun hemm attenzjoni speçjali g˙all-Maltin li tbieg˙du mill-Knisja u g˙al dawk li huma emar©inati.Jalla s-Sinodu Djoçesan iwassal biex il-lajçi nsara j˙arsu lejn ilfuturb’kura©© u b’konvinzjoni dwar il-messa©© li tieg˙u huma˙abbara, u hekk ja˙dmu bla heda biex is-soçjetà Maltija tibqa’ tg˙oΩΩil-valuri ta’ l-Evan©elju.vi

KAP IIL-KRITERJI TEOLOÌIÇITAL-LAJKAT NISRANI

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIMera ta’ m˙abbau g˙aqda1Alla sej˙ilna biex nissie˙bu fil-˙ajja Trinitarja u nkunu mera ta’ l-im˙abba ul-g˙aqda fid-dinja (ara Ef 1,3-4). Hi proprju din il-kwalità li tikkaratterizza l-poplu nisrani, ji©ifieri l-g˙aqda komunitarja fejn mill-im˙abba ta’ bejnietnanintg˙arfu li a˙na dixxipli ta’ Ìesù (ara Ìw 13,35). Min˙abba li a˙na msej˙ankunu mera tat-Trinità Qaddisa, a˙na msej˙a wkoll biex inkunu popluwie˙ed; poplu mΩejjen b’individwi uniçi, ilkoll b’doni, qadi u funzjonijietdifferenti, skond kif Alla jqassam (ara 1 Kor 12,3-11). Huwa f’dan il-qafaskomunitarju u Trinitarju li Alla jridna nag˙tu sehemna g˙as-Saltna tieg˙u.Sej˙a Trinitarja2Il-Knisja hi l-Poplu ta’ Alla mi©bur fl-g˙aqda tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu Qaddis, 1 u hi konxja li l-preΩenza tag˙ha fid-dinja hi wa˙dapartikulari. Dan g˙aliex it-Trinità Qaddisa hi l-ori©ini, is-sura u d-destinazzjoni a˙˙arija ta’ l-g˙aqda tal-Knisja, ji©ifieri hi l-g˙ajn li minnha dinl-g˙aqda titwieled, li minnha tie˙u l-ispirazzjoni tag˙ha u hi l-mira li lejhamiexja matul iΩ-Ωminijiet. Il-missjoni Trinitarja timplika g˙all-Knisja m˙abbag˙ad-dinja u preΩenza fid-dinja li fiha hemm ja˙dem Alla l-˙aj. Il-Knisja tg˙ixfil-lajçità tad-dinja. 2 F’din il-preΩenza g˙andu sehem kull mg˙ammed,fosthom il-lajçi kollha li huma wkoll g˙andhom sej˙a Trinitarja.Id-dinjità tal-lajçi3Bil-kelma lajçi nifhmu “il-fidili kollha minbarra dawk li huma membri ta’ l-ordni sagri u ta’ l-istat reli©juΩ mag˙ruf mill-Knisja, ji©ifieri l-fidili li wara li1San Çiprijanu, Fuq it-Talba tal-Missierna, 23, kif ikkwotata f’Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni DommatikaLumen Gentium (21 ta’ Novembru 1964), 4.2Bruno Forte, La Chiesa della Trinità, Cinisello Balsamo 1995, 337.2

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIsaru jag˙mlu sehem mill-©isem ta’ Kristu bil-Mag˙mudija u mi©bura f’Popluta’ Alla, jipparteçipaw, fil-qies tag˙hom, mill-uffiççju saçerdotali, profetikuu rjali ta’ Kristu u, kul˙add skond il-parti tieg˙u, iwettaq fil-Knisja u fiddinjal-missjoni proprja tal-poplu nisrani kollu. Ix-xejra sekulari hi proprjau partikulari g˙al-lajçi”. 3 Din ir-realtà, li l-lajçi jirçievu fil-Mag˙mudija,tag˙tihom sura ta’ ˙ajja li tag˙Ωilhom bla ma tifridhom mis-saçerdoti u mirreli©juΩi.Fi Christifideles Laici naqraw: “Nag˙rfu x’inhi d-dinjità tal-lajçi nsara,b’mod l-aktar s˙i˙, jekk inqisu x’inhi s-sej˙a fundamentali u ewlenija li l-Missier fi Kristu bl-Ispirtu Qaddis jag˙mel lil kull wie˙ed u wa˙da minnhom:sej˙a g˙all-qdusija, g˙all-im˙abba perfetta. Il-qdusija hija l-aqwa xhieda taddinjitàmog˙tija lid-dixxipli ta’ Kristu”. 4Imse˙bin fil-missjonita’ Kristu Saçerdot, Profeta u Sultan4Il-lajçi huma kkonsagrati biex jag˙tu sehemhom fil-missjoni saçerdotali ta’Kristu u biex ikunu nazzjon qaddis 5 l-aktar bis-sehem fil-misteri qaddisa.Il-lajçi jissie˙bu wkoll fil-missjoni profetika ta’ Kristu. Huma obbligatijistqarru b’˙ajjithom kollha l-fidi tag˙hom quddiem l-o˙rajn. Il-lajçi jie˙dusehem ukoll fil-missjoni rjali ta’ Kristu, l-aktar billi jkunu preΩenti fid-dinjabiex iqaddsuha minn ©ewwa u jbiddluha skond il-pjan ta’ m˙abba li Allag˙andu g˙aliha, ming˙ajr ma jkunu tad-dinja; “billi jaqdu ministeridifferenti”, 6 u billi “skond il-li©i, jag˙tu s-sehem tag˙hom fit-t˙addim tassetg˙atat-tmexxija”. 7 Dan kollu mhux façli imma jistg˙u jaslu g˙alih g˙ax3Lumen Gentium, 31. Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Christifideles Laici (30 ta’ Diçembru1988), 15.4Christifideles Laici, 16.5Ara ibid., 14.6KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika (1992), par. 910.7Ibid., par. 911.3

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIhuma msa˙˙in bil-qawwa ta’ l-Ispirtu Qaddis li rçevew fis-sagramenti ta’l-inizjazzjoni nisranija. Hi d-dilka qaddisa ta’ l-Ispirtu (1 Ìw 2,20) li tqanqallil dawk li jemmnu biex jag˙tu xhieda tal-fidi bl-g˙emil tas-sewwa. 8Membri tal-©isemta’ Kristu5Dan it-tis˙ib fil-missjoni saçerdotali, profetika u rjali ta’ Kristu jing˙ata lillfidilikollha tal-Knisja individwalment, g˙ax huma membri tal-©isem ta’Kristu, “imse˙bin mal-Knisja kollha f’xirka wa˙da ta’ m˙abba”. 9 Kul˙add,fil-Knisja, kemm dawk li jag˙mlu sehem mill-©erarkija u kemm dawkimmexxija minnhom, huma msej˙a g˙all-qdusija, ji©ifieri li kull wie˙ed uwa˙da skond il-˙ajja tag˙hom, ifittxu l-perfezzjoni fl-im˙abba. L-insarakollha ta’ kull stat u grad ta’ ˙ajja, huma msej˙a g˙all-milja tal-˙ajjanisranija. 10Il-vokazzjoni tal-lajçi b˙ala membrital-Poplu ta’ Alla6L-insara kollha huma membri uniçi u insostitwibbli tal-Poplu ta’ Alla: “Allag˙o©bu jqaddes u jsalva l-bnedmin mhux individwalment, ming˙ajr ebdarabta ma’ xulxin, iΩda ried li jag˙mel minnhom poplu li jag˙rfu fil-verità ujservih bil-qdusija”. 11Il-Konçilju Vatikan II, l-aktar fid-dokumenti Lumen Gentium uApostolicam Actuositatem, jenfasizza li l-appostolat hu tal-Knisja kollha, b˙alaPoplu ta’ Alla. Lill-membri ta’ dan il-Poplu ©did ta’ Alla, Kristu g˙amilhom8Ara Konçilju Vatikan II, Digriet Apostolicam Actuositatem (18 ta’ Novembru 1965), 3.9L-Ewwel Talba Ewkaristika, Kanone Ruman.10Ara Lumen Gentium, 39 u 40.11Ibid., 9.4

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI“saltna, qassisin g˙al Alla u Missieru” (Apok 1,6). Dan ise˙˙ fil-Mag˙mudija,meta l-insara jissie˙bu fis-saçerdozju wie˙ed ta’ Ìesù Kristu li minnujipparteçipaw kemm is-saçerdozju ministerjali kif ukoll is-saçerdozjukomuni. It-tnejn huma distinti imma ©ejjin mill-istess g˙ajn u mmirati g˙allistessg˙an. 12 San Pawl jikteb: “A˙na ©isem wie˙ed fi Kristu u kull wie˙edminna membru ta’ l-ie˙or” (Rum 12,5). Lill-membri ta’ dan il-poplu AllaΩejjinhom bid-doni tieg˙u “lil kull wie˙ed kif jog˙©bu” (1 Kor 12,11).KariΩmi7Id-doni li Alla jag˙ti huma kariΩmi, ji©ifieri intiΩi biex jintuΩaw f’servizz lillkomunitàu lill-missjoni tag˙ha, u “huma ta’ siwi g˙all-˙ti©ijiet tal-Knisja ujaqblu mag˙ha; u g˙alhekk g˙andhom jintlaqg˙u b’sentiment ta’ radd il-˙ajru ta’ fara©”. 13 La Alla ma jiddiskriminax fl-g˙oti ta’ dawn il-kariΩmi, ikunnuqqas gravi li na˙sbu li nistg˙u niddiskriminaw a˙na, u forsi wkoll na˙dmukontrihom, nifgawhom, ninjorawhom jew nag˙tuhom il-©enb. La Alla qedjag˙tihom, ma nistg˙ux ng˙addu ming˙ajrhom. Anzi, g˙andnanapprezzawhom u n˙addmuhom g˙all-©id tag˙na lkoll. Il-Knisja g˙andhatkun dik il-familja li ssib spazju g˙all-membri kollha tag˙ha u tapprezza l-kariΩmi kollha tag˙hom.Id-dimensjoni sekularital-Knisja8Il-Knisja nfisha g˙andha dimensjoni sekulari u dan g˙aliex il-Knisja hi fiddinjaminkejja li m’hijiex tad-dinja (Ìw 17,16). Veru li l-membri kollha tal-Knisja g˙andhom din id-dimensjoni sekulari li g˙andha l-Knisja, imma filkaΩtal-lajçi nsara, “hu l-mod proprju u speçjali” 14 tag˙hom. Il-lajçi jag˙mlu12Ara ibid., 10.13Ibid., 12.14Christifideles Laici, 15.5

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIdan billi jimpenjaw ru˙hom fil-˙olqien u fl-istorja, ji©ifieri fid-dinja, 15 g˙ax“hemm qed isej˙ilhom Alla” 16 ji©ifieri fl-uffiççju, fil-fabbrika, fin-negozju, filprofessjoni,fil-familja, fil-kultura, fil-˙ajja pubblika, fil-politika, fl-isport, filkomunità,u fl-ambjenti kollha.Kuxjenza nisranijafis-sitwazzjoni9Is-sej˙a tal-lajçi hi li jg˙ixu u jibnu s-Saltna ta’ Alla fil-˙ajja ta’ kuljum ma’kul˙add u b’mod speçjali ma’ persuni li m’humiex membri tal-komunitànisranija, jew g˙al ra©uni jew o˙ra ma jqisux lilhom infushom b˙ala nsaraprattikanti. Il-lajçi huma msej˙a biex jimlew l-ambjent li jg˙ixu fih bl-ispirtuta’ Kristu sabiex id-dinja timtela “bid-dawl veru, li jdawwal kull bniedem”(Ìw 1,9). Il-preΩenza tal-lajçi fid-dinja hi l-ewwel forma ta’ “predikazzjoni”ta’ l-Evan©elju fl-ambjenti kollha tas-soçjetà.Identità u missjonital-Knisja10Il-lajçi huma fil-qalba tad-dinja. Din il-poΩizzjoni tag˙tihom vanta©©i immawkoll to˙olqilhom riskji serji li jistg˙u jqabbduhom toroq li jwasslu ’l barramill-komunità ekkleΩjali. Óidma tabil˙aqq ekkleΩjali u effettiva tista’ to˙ro©biss meta l-lajçi ja˙dmu fid-dawl tal-g˙arfien ta’ l-identità u l-missjoni tal-Knisja. Il-Knisja l-˙in kollu trid tistaqsi lilha nfisha “min hi” u “x’inhi”, u mittwe©ibietjo˙ro© x’g˙andha tkun il-missjoni tag˙ha fid-dinja ta’ llum. Il-lajçi,meta ja©ixxu skond dawn il-mistoqsijiet u t-twe©ibiet, ikunu qed i©iburu˙hom skond is-sensus Ecclesiae. Dan bl-ebda mod ma jfisser li l-lajçi jitilful-ispirtu profetiku tag˙hom. Anzi b’hekk ikunu qed jg˙ixuh u j˙addmuh.15Ara Yves Congar, Per una teologia del laicato, Brescia 1966, 37-38.16Lumen Gentium, 31.6

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIG˙as-servizztas-Saltna11A˙na lkoll frieg˙i ta’ l-istess dielja u membri ta’ l-istess ©isem. A˙na lkollxirka wa˙da li hi l-Knisja. “Ix-xirka tal-Knisja”, tg˙id Christifideles Laici, “hig˙alhekk don; don kbir ta’ l-Ispirtu” u “l-lajçi nsara j˙addmu l-ministeri ul-kariΩmi diversi u komplimentari tag˙hom” 17 g˙as-servizz ta’ din il-Knisjaxirka.Biex dan ise˙˙, il-Knisja f’Malta trid iΩΩomm dejjem friski l-identitàu l-missjoni tag˙ha. L-g˙arfien tar-rwol u s-sens ta’ qadi tal-membri tal-Ìisem g˙andhom jikkontribwixxu biex jissa˙˙u u jidhru aktar ˙ajja l-prattika u x-xhieda tal-kmandament ta’ l-im˙abba. B’dan il-mod is-servizzm’huwiex biss ad intra imma wkoll ad extra. Kull servizz, anke jekkdifferenti, irid jinftiehem f’sens ta’ g˙aqda u direzzjoni wa˙da u a˙˙arija;direzzjoni li hi responsabbiltà ta’ l-Isqof tad-djoçesi. B˙alma ebda mer˙lama tista’ timxi ming˙ajr rag˙aj, daqstant ie˙or mer˙la ma jistax ikollhaaktar minn rag˙aj wie˙ed.Dimensjoni ekkleΩjali12Meta l-lajçi jifhmu din id-dimensjoni ekkleΩjali, imbag˙ad ikun e˙fefg˙alihom u utli g˙all-Knisja li j˙ossu li g˙andhom iΩommu rabta maddjoçesiu mal-parroçça tag˙hom fejn, wara kollox, ˙afna drabi tiΩvol©i l-˙idma tag˙hom. Il-Konçilju Vatikan II i˙e©©e©: “Óalli l-lajçi nsara jsa˙˙ufihom is-sens tad-djoçesi, li tag˙ha l-parroçça hi qisha çellula, ˙a jkunudejjem lesti biex, g˙as-sej˙a ta’ l-isqof tag˙hom, jag˙tu sehemhom ukollfl-attivitajiet tad-djoçesi”. 18G˙alhekk, fuq il-livell parrokkjali, il-lajçi huma m˙e©©a jag˙tusehemhom fil-parroçça f’kollaborazzjoni s˙i˙a mas-saçerdoti, g˙aliex il-17Christifideles Laici, 20.18Apostolicam Actuositatem, 10.7

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIparroçça hi l-preΩenza tal-Knisja fost uliedha u tg˙aqqad flimkien kull xortata’ nies u dda˙˙alhom fir-realtà tal-Knisja lokali u fl-universalità tal-Knisja. 19Il-lajçi je˙tie© li jkomplu jie˙du sehem aktar s˙i˙ u wiesa’ bil-pariri u l-˙idmatag˙hom, kul˙add skond il-kariΩmi u l-kompetenza ta’ kull wie˙ed u wa˙da,ukoll fuq livell djoçesan, b˙ala membri attivi u maturi tal-Knisja f’Malta.Hawn tajjeb li jintwera apprezzament g˙all-˙idma ©eneruΩa u siewja ta’˙afna lajçi li fl-img˙oddi u fil-preΩent impenjaw u qed jimpenjaw ru˙homfil-˙ajja u l-˙idma tal-Knisja fuq livell parrokkjali jew djoçesan.Il-˙tie©ata’ din il-baΩi teolo©ika13Il-Kelma ta’ Alla tag˙ti sens ta’ direzzjoni u tnaqqas l-iΩbalji li jistg˙u jsirufil-mixja tal-Poplu ta’ Alla. Meta l-lajçi jimxu bil-kriterji teolo©içi, jakkwistawsens ta’ direzzjoni. Barra minn dan, meta l-lajçi jkunu ffurmati fuq baΩiteolo©ika u spiritwali soda, iΩommu kontinwament quddiem g˙ajnejhomli l-g˙alqa li qed ja˙dmu fiha m’hijiex tag˙hom imma tal-Mulej u li dak liqed jag˙mlu hu kollu g˙alih. Hekk jaççertaw aktar lilhom infushom dwarir-rettitudni ta’ l-intenzjoni fil-˙idma tag˙hom; ma je˙dux g˙alihom la metajkun hemm min jikkritikahom, u lanqas meta ma ji©ux apprezzatif’˙idmiethom. Hekk ikunu mo˙˙hom mistrie˙ li mexjin b˙ala Knisjafamilja,ikunu kapaçi jaffrontaw it-tfixkil li jiltaqg˙u mieg˙u u jaqdu a˙jaril-missjoni li hi tag˙hom.Ótie©a li l-baΩi teolo©ikatkun mag˙rufa14Il-Knisja f’Malta g˙andha ta˙dem biex dawn il-prinçipji teolo©içi jkunumag˙rufa minn kul˙add, biex hekk ji©u rispettati minn dawk fis-saçerdozjuministerjali u m˙addma mil-lajçi kollha. Il-bΩonn ta’ dan id-diskors forsi19Ara ibid. u Christifideles Laici, 27.8

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANIjin˙ass aktar fl-appostolat individwali, li f’çerti sitwazzjonijiet hu l-unikasura ta’ appostolat possibbli; 20 hu appostolat afdat f’idejn il-lajçi nsara g˙axhuma biss jistg˙u jag˙mluh u ma jistg˙u jqabbdu ’l ˙add jag˙mluminflokhom. 21 Fl-assoçjazzjonijiet, il-grupp jiddixxerni u jorganizza l-formazzjoni, waqt li fl-appostolat individwali l-lajçi huma wa˙edhom, ukultant ikollhom ja©ixxu malajr f’sitwazzjonijiet diffiçli. G˙alhekk il-˙tie©ali l-lajçi nsara jkollhom formazzjoni teolo©ika dwar il-lajkat, biex ikunujistg˙u jag˙mlu dixxerniment fuq is-sitwazzjonijiet konkreti u fuq x’g˙andhatkun l-im©iba tag˙hom fid-dawl ta’ l-Evan©elju.20Ara Apostolicam Actuositatem, 16.21Christifideles Laici, 28.9

KAP IIRIFLESSJONI FUQIL-QAGÓDA PREÛENTI

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIKuxjenza lajkali15Minkejja li l-ma©©oranza tal-Maltin huma mg˙ammdin u jistqarru li humaKattoliçi, jidher li huma ˙afna dawk li m’humiex konxji xi tfisser li jkunulajçi fil-Knisja, u g˙alhekk m’g˙andhomx kuxjenza lajkali. Wisq probabblili ssibhom jidentifikaw il-missjoni tal-lajçi unikament mal-membri talg˙aqdietu movimenti u ma’ dawk li huma impenjati fil-Knisja; ftit li xejnjafu li “il-post proprju tal-missjoni tal-lajçi m’hijiex is-sagristija u lanqas ittempju,imma r-realtajiet storiçi, f’dinja li dejjem tinbidel, u fil-˙ajja ta’kuljum”. 22 Bil-mod kif jitkellmu u ja©ixxu, jidher li ˙afna f’pajjiΩna g˙ad iridujkunu jafu li l-vokazzjoni tal-lajçi titwieled fl-individwu mal-Mag˙mudija, uli ti©i mirfuda mill-Ewkaristija u l-Konfermazzjoni; forsi ja˙sbu li tkunakkwistata f’xi tesserament ta’ xi grupp ekkleΩjali. M’humiex konxjibiΩΩejjed li “il-lajçi huma n-nies tal-Knisja fil-qalba tad-dinja...u nies tad-dinjafil-qalba tal-Knisja”. 23Kuxjenza missjunarja16M’hemmx dubju li l-lajçi Maltin g˙andhom bΩonn kuxjenza aktar qawwijatal-missjonarjetà tal-Knisja. Din hi dimensjoni essenzjali. Il-Knisja teΩistibiex turi lill-bnedmin kollha l-wiçç ta’ Kristu 24 . A˙na lkoll mibg˙utin adgentes, nibdew b’dawk ta’ madwarna. B’danakollu, minkejja l-limiti filkuxjenzamissjunarja, wie˙ed ma jistax ma jinnotax l-impenn nisrani ta’numru kbir ta’ lajçi Maltin, fil-familja, fl-edukazzjoni, fil-media, fuq ix-xog˙ol,fost iΩ-Ωg˙aΩag˙, fost l-istudenti u f’oqsma o˙ra tal-˙ajja Maltija. JeΩistu kaΩita’ kwaΩi erojiΩmu f’dak li hu sagrifiççju ta’ ˙in, flus u dedikazzjoni min-na˙ata’ g˙add ta’ lajçi. Dan ikompli juri l-importanza ta’ l-appostolat individwali.22Antonio Cantisani, fil-‘IV Convegno regionale delle Chiese di Calabria’, kif irrappurtat f’Il Regno(1 ta’ Jannar 2002) 19.23Ibid.24Ara Ìwanni Pawlu II, Ittra Appostolika Novo Millennio Ineunte (6 ta’ Jannar 2001), 28.11

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIIr-reli©joΩitàtal-poplu tag˙na17Ir-reli©joΩità, li g˙al sekli s˙a˙ sawret l-identità Maltija, g˙adha qawwija filpoplu.Ir-reli©joΩità hi riΩorsa immensa g˙ax fuqha jista’ jie˙u l-˙ajja l-messa©© evan©eliku. Imma biex ise˙˙ dan, ir-reli©joΩità trid titnissel millfidiu tkompli tiΩviluppa f’fidi – fidi f’Ìesù Kristu li jibdillek ˙ajtek mill-qieg˙.Il-fidi hi awtentika meta tittraduçi ru˙ha fil-kultura, fi stili ta’ ˙ajja li jaqbluma’ l-Evan©elju. B˙ala poplu g˙ad irridu na˙dmu biex ir-reli©joΩitànittrasformawha f’fidi awtentika, u biex ng˙ixu stil ta’ ˙ajja aktar koerenti.Sens ta’ direzzjoni18Barra minn dan, qed tin˙ass çerta inçertezza f’g˙add ©mielu ta’ membri tal-Poplu ta’ Alla f’pajjiΩna kemm f’dak li hu twemmin kif ukoll f’dik li hi m©iba,hekk li diversi qed juru çertu xettiçiΩmu dwar l-aktar veritajiet fundamentalital-fidi u dwar il-validità tan-normi morali li, fil-fatt, g˙andhom jiggwidawlin-nisrani. Xi w˙ud mil-lajçi qed i˙ossuhom mitlufin g˙ax qed i˙abbtuwiççhom man-nuqqas ta’ twe©ibiet sodi u konkreti, meta mhux ukoll minntwe©ibiet li jkunu kontra xulxin. F’sitwazzjoni diffiçli b˙al din, xejn ma tg˙inl-im©iba ta’ çerti nies influwenti li jo˙olqu d-dubji b’li jg˙idu jew bis-silenzjutag˙hom.Il-Parroçça19Is-sehem il-kbir tal-lajçi impenjati fil-˙idma tal-Knisja normalment jing˙atafil-parroçça u fl-istrutturi tag˙ha. Il-parroçça ma tistax tkun b˙allikieku xisupermarket li sempliçiment toffri servizzi reli©juΩi fil-mumenti diversi tal-˙ajja. Il-parroçça hi l-post fejn isse˙˙ il-˙idma tal-Poplu ta’ Alla. Biex ilparroççataqdi l-missjoni tag˙ha, irridu nag˙mlu ˙ilitna biex nag˙mluhakomunità fejn il-parteçipazzjoni u l-korresponsabbiltà jkunu l-binarji ta’ l-12

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIiΩvilupp tag˙ha fid-direzzjoni t-tajba. Parroçça tiddependi ˙afna millpreΩenzaattiva tal-lajçi. 25 Ma nistg˙ux nitkellmu minn komunità parrokkjalifejn il-lajçi sempliçiment jesegwixxu l-ordnijiet. M’hemmx dubju li filparroççitag˙na g˙andna ˙afna inizjattivi u g˙andna ˙afna involviment tallajçi.Biss ta’ min jara kemm dan kollu qed jibni l-komunità.Il-KunsillPastorali Parrokkjali20Il-parroçça trid tara wkoll li jkollha Kunsill Pastorali Parrokkjali li jiffunzjona,bis-sehem s˙i˙ ta’ l-assoçjazzjonijiet ekkleΩjali. Jidher li hawn parroççi fejnil-Kunsill Pastorali Parrokkjali jiffunzjona tajjeb u hawn o˙rajn fejn inqas.Kultant il-Kunsill Pastorali Parrokkjali jibda jin˙ass “Ωejjed” g˙ax jintuΩabiex ji©i approvat dak li di©à jkun deçiΩ. Jista’ ji©ri wkoll li jin˙oloq nuqqasta’ qbil bejn il-Kunsill Pastorali Parrokkjali u l-Presbiterju Parrokkjali.F’dawn il-kaΩi, il-kap tal-parroçça g˙andu rwol importanti ˙afna biextin˙oloq atmosfera ta’ fiduçja reçiproka u spirtu ta’ ftehim. Ta’ min isemmili fil-Knisja f’Malta hawn gruppi u assoçjazzjonijiet li l-membri tag˙hom©ejjin minn diversi parroççi, u g˙alhekk, minbarra li ma jid˙lux jag˙mlusehem minn Kunsill Pastorali Parrokkjali partikulari, m’g˙andhom l-ebdarabta mal-komunità parrokkjali tag˙hom u ftit li xejn jissie˙bu fl-appostolatjew jie˙du sehem f’okkaΩjonijiet reli©juΩi fil-parroçça tag˙hom.Il-Ministeri21Il-parteçipazzjoni u l-korresponsabbiltà tal-lajçi jintwerew l-aktar fil-qadital-ministeri. San Pawl jg˙id li “a˙na ˙addiema ma’ Alla” (1 Kor 3,9). L-inkorporazzjoni tal-lajçi fi Kristu tag˙milhom mhux biss operaturi ta’ l-evan©elizzazzjoni tad-dinja imma anke “kollaboraturi mar-rg˙ajja tag˙hom25Ara Christifideles Laici, 27.13

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIfis-servizz tal-komunità ekkleΩjali g˙all-iΩvilupp u l-vitalità ta’ l-istesskomunità, billi j˙addmu ministeri l-aktar varji, skond il-grazzja u l-kariΩmili l-Mulej jog˙©bu jqassam fosthom”. 26 Dawn il-ministeri huma servizzirikonoxxuti le©ittimament 27 ji©ifieri jag˙mlu parti mill-istruttura uorganizzazzjoni tal-komunità ekkleΩjali.G˙all-grazzja ta’ Alla, f’pajjiΩna huma ˙afna li jid˙lu g˙al dawn ilministeri.Jidher iΩda li xi w˙ud jorbtu s-servizz li jag˙tu ma’ qassis,kappillan, komunità reli©juΩa, assoçjazzjoni, knisja, kappella jew çirkustanzipartikulari, u ma jifhmux li bis-servizz tag˙hom ikunu qed jg˙inu fil-bini talkomunitàekkleΩjali. Tajjeb inΩommu f’mo˙˙na li dawk li qed iservu filministeri– ukoll jekk ikunu ministeri rikonoxxuti, konferiti jew istitwiti –jibqg˙u dejjem lajçi u g˙alhekk iridu jeΩerçitawhom fl-g˙arfien kontinwuta’ l-istat lajkali tag˙hom. Jixraq hawnhekk li nag˙tu titwila lejn tipi ta’attitudnijiet li nsibu fil-lajçi, l-aktar dawk li jservu fid-diversi ministeri.Attitudnita’ sottomissjoni22L-attitudni ta’ sottomissjoni tal-lajçi lejn il-qassis u l-aktar lejn il-kap talparroçça,teΩisti ˙afna f’Malta. Hawn b’sottomissjoni mhux qed nifhmu dikl-ubbidjenza me˙tie©a kull fejn hemm struttura umana, imma dak ilkundizzjonamentmentali li bih wie˙ed jibqa’ lura jew ja©ixxi mhux millkonvinzjonitas-sewwa o©©ettiv, imma mill-konvinzjoni ta’ l-inferjoritàtieg˙u fil-konfront ta’ l-ie˙or. Din mhix sottomissjoni fis-sens poΩittiv talkelma.Meta kap ta’ parroçça jkollu l-lajçi ta’ madwaru j©ibu ru˙hom b’danil-mod, mhux neçessarjament ikollu parroçça ˙ajja: Ωgur li dawk il-lajçi majikbru qatt u jinΩamm çertu livell ta’ medjokrità. Jista’ ji©ri wkoll li lajçimaturi fil-parroçça, meta jkunu ttrattati b’mod infantili, jag˙Ωlu li jitilqu u26Pawlu VI, EΩortazzjoni Appostolika Evangelii Nuntiandi (8 ta’ Diçembru 1975), 73.27Ara ibid.14

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIjoffru s-servizz tag˙hom fejn tassew ikunu apprezzati. G˙alhekk hemmbΩonn ta’ bdil fil-mentalità f’kull membru tal-Poplu ta’ Alla sabiex jit˙addembis-serjetà mudell ta’ Knisja inqas piramidali u aktar ta’ komunjoni bi Kristufiç-çentru.Attitudnita’ sostituzzjoni23Fid-djoçesi ta’ Malta g˙andna wkoll min ifittex is-sostituzzjoni fil-˙idmatieg˙u, ji©ifieri jfittex jag˙mel servizz jew xog˙ol minflok ˙addie˙or.G˙andna lajçi li, forsi anke min˙abba n-nuqqas ta’ saçerdoti, ja˙sbu lijistg˙u jissostitwixxu lis-saçerdot u lill-kappillan. G˙andna wkoll xisaçerdoti li g˙adhom m’g˙arfux ir-rwol tal-lajçi fil-Knisja, u jibqg˙u jid˙lufi rwoli adatti g˙al-lajçi. It-tentazzjoni tas-sostituzzjoni tin˙ass qawwijawkoll meta xi parti tg˙addi lill-parti l-o˙ra dak li hu kompetenza tag˙ha.Inkunu Knisja komunità mhux billi n˙alltu r-rwoli imma billi kul˙add jag˙tis-sehem proprju tieg˙u.Attitudnita’ kollaborazzjoni24Dawk kollha li qed ja˙dmu fl-appostolat iridu jibΩg˙u kemm g˙an-natura ul-missjoni tal-ministeru saçerdotali, kif ukoll g˙all-vokazzjoni u l-karattrulajkali. 28 Dan ise˙˙ b’attitudni ta’ kollaborazzjoni fost kul˙add, ji©ifieri li lkollflimkien infittxu dak li jrid Alla. M’hemmx dubju li ˙afna huma l-lajçi li, fil-˙idma tag˙hom, ©enwinament ifittxu l-kollaborazzjoni kemm bejn l-istesslajçi kif ukoll mas-saçerdoti. Dan jo˙ro© çar fid-diversi inizjattivi li jittie˙dufil-parroççi u fid-djoçesi tag˙na. Permezz ta’ din il-kollaborazzjoni qed ji©ugarantiti servizzi utli lill-komunità li ming˙ajrha kienu jintilfu. Servizzi b˙alma28Ara Kongregazzjoni g˙ad-Duttrina tal-Fidi et al., Istruzzjoni Dwar it-tis˙ib ta’ nsara mhux ordnati fil-ministeruqaddis tas-saçerdoti (15 ta’ Awissu 1997), Da˙la.15

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIhuma l-formazzjoni reli©juΩa, id-djakonija, it-tqarbin tal-morda, il-kura ta’ l-anzjani, u o˙rajn, huma possibbli biss b’koperazzjoni s˙i˙a. Hu ttamat li dinl-attitudni tiΩviluppa f’o˙ra aktar ekkleΩjali, ji©ifieri dik ta’ korresponsabbiltà.Attitudni profetika25Il-lajçi jkomplu l-missjoni profetika tag˙hom billi j˙abbru ’l Kristu bixxhiedata’ ˙ajjithom u bi kliemhom. 29 Attitudni profetika tfisser ukoll li tkunkapaçi tg˙ix l-Evan©elju u l-valuri tieg˙u b˙al belt fuq muntanja. Il-lajçig˙andhom id-dritt, u xi kultant ukoll id-dmir, li jistaqsu u li jixxennqu g˙atti©didfil-Knisja. Din il-fehma tag˙hom dwar dak li g˙andu x’jaqsam mal-©id tal-Knisja g˙andhom imbag˙ad juruha lir-rg˙ajja tag˙hom, u wkolljg˙arrfuha lill-insara l-o˙ra. Naturalment f’dan ir-rigward g˙andhom dejjemji©u m˙arsa l-fidi u l-morali, g˙andu jintwera rispett lejn ir-rg˙ajja, u g˙andujitqies il-©id ta’ kul˙add u d-dinjità tal-persuni. 30 L-og˙la forma ta’ attitudniprofetika hija l-kritika kostruttiva mag˙mula bl-im˙abba. Ûgur li jeΩistumadwarna s-sinjali ta’ attitudni b˙al din, imma hemm fejn toktor wisq iΩjed.Attitudni profetika mxerrda tkun rikkezza enormi g˙all-Knisja.Lajçi impenjatifuq il-post tax-xog˙ol tag˙hom26G˙andna numru sabi˙ ta’ lajçi li jag˙tu sehemhom fuq il-post tax-xog˙oltag˙hom. Dawn huma ta’ eΩempju tajjeb g˙al s˙abhom. Imma g˙andnao˙rajn li, proprju min˙abba l-impenn kbir tag˙hom f’˙idmiet ekkleΩjali,jittraskuraw l-oqsma proprji tag˙hom fejn jid˙lu l-professjoni, il-familja, ilkulturau s-soçjetà in ©enerali. Hu proprju hawn li dawn iridu juru l-kompetenza tag˙hom – fix-xog˙ol li j˙addnu – biex, permezz tieg˙u,29Ara KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika, par. 905.30Ara ibid., par. 907.16

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIiwasslu l-messa©© evan©eliku. In-nuqqas ta’ koerenza f’xi lajçi impenjatitista’ tkun g˙ajn ta’ skandlu f’g˙ajnejn il-kumplament tal-Poplu ta’ Alla. Lajçiimpenjati li huma neqsin mill-koerenza fir-realtà jag˙mlu parti millproblemaflok parti mis-soluzzjoni.S˙ubija fl-g˙aqdiet,movimenti u gruppi27L-insara jistg˙u wkoll i˙ossuhom imsej˙a biex bil-libertà ta’ wlied Allajissie˙bu f’assoçjazzjonijiet biex jag˙tu xhieda kollettiva tal-fidi tag˙hom. 31G˙all-grazzja ta’ Alla f’pajjiΩna g˙andna firxa wiesg˙a ta’ g˙aqdiet,movimenti u gruppi lajkali li ja˙dmu kemm fuq livell parrokkjali kif ukollfuq dak djoçesan. Hemm g˙aqdiet u movimenti kbar b’mijiet u eluf ta’membri u hemm numru sew ta’ gruppi bi ftit membri. Ûgur li g˙ad hemmspazju biex dan in-numru tal-membri f’dawn l-assoçjazzjonijiet jikber. Dant˙e©©u l-Knisja. 32 M’hemmx dubju li dawn l-assoçjazzjonijiet qed jag˙mlu˙idma enormi li qed t˙alli ©id kbir. Fihom hemm eluf ta’ membri dedikatili jag˙tu l-˙in, l-ener©ija, il-˙ila, il-flus u s-sa˙˙a tag˙hom g˙all-g˙an talg˙aqdatag˙hom u l-©id tal-Knisja.In-naturata’ dawn l-assoçjazzjonijiet28F’dawn l-assoçjazzjonijiet g˙andna ta˙lita s˙i˙a ta’ etajiet, livelli soçjali,livelli edukattivi u tipi ta’ struttura. Hemm u˙ud jattiraw aktar lill-adulti uo˙rajn huma aktar orjentati lejn min hu iΩg˙ar. Hemm assoçjazzjonijiet lig˙andhom formazzjoni interna permanenti tajba b’korsijiet a©©ornati.Hemm dawk li jiffurmaw lill-membri bl-istess attivitajiet li jag˙mlu waqt li31Ara Dokument ma˙ru© mill-Assemblea Ìenerali ta’ l-Isqfijiet FrançiΩi, Lourdes (Novembru 1999).32Ara Apostolicam Actuositatem, 18-21.17

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIdiversi jibbaΩaw il-formazzjoni tal-membri fuq il-Bibbja u t-talb. Imbag˙adhemm dawk li g˙andhom çerti nuqqasijiet fil-formazzjoni tal-membri. Barraminn dan, fl-assoçjazzjonijiet tag˙na tin˙ass l-assenza ta’ çerti kategoriji,b˙alma huma l-professjonisti. G˙andu mnejn ji©ri li dawn ma j˙ossuhomxkomdi jidentifikaw ru˙hom ma’ xi assoçjazzjoni; jista’ jkun dan ji©ri wkollmin˙abba l-istess natura tal-professjoni tag˙hom jew min˙abba n-nuqqasta’ ˙in.G˙aqdiet, movimentiu gruppi “©odda”29Qed nuΩaw il-kelma “©odda” biex nag˙rfuhom mill-o˙rajn, g˙ax fil-fattdawn issa ilhom mag˙na. Çerti g˙aqdiet, movimenti u gruppi “©odda”g˙andhom il-vanta©© li twieldu fuq il-bixra tal-bniedem ta’ llum, u g˙alhekkaktarx i˙ossu inqas il-problema tar-rilevanza li jistg˙u j˙ossu l-assoçjazzjonijiet “tradizzjonali”. Il-periklu ta’ xi w˙ud mill-assoçjazzjonijietil-“©odda” hu dak li jie˙du attitudni “settarja”, billi jqisu l-assoçjazzjonijietl-o˙ra u lill-istess Knisja b˙ala antikwati, u hekk jibdew jinqatg˙u millkomunitàekkleΩjali. Jistg˙u jibdew ja˙sbu li huma biss jirrappreΩentaw il-Knisja tal-futur. Dan jaffettwa l-kollaborazzjoni. Naturalment din ir-realtàma tnaqqas xejn mill-apprezzament tal-©id kbir li qed jag˙mlu. IΩda rridunifhmu li l-©id joktor u jissa˙˙a˙ biss fil-kuntest tar-rabta mal-komunitàekkleΩjali s˙i˙a u tas-servizz fi ˙danha.Gruppi “indipendenti”fil-parroççi u fid-djoçesi30Bl-intenzjoni tajba ta’ a©©ornament, xi parroççi ˙adu f’idejhom gruppieΩistenti, fatmuhom mill-g˙aqda tag˙hom u Ωviluppawhom fi gruppiindipendenti. Barra minn dawn, Ωviluppaw ukoll g˙exieren ta’ gruppi o˙ra– u˙ud bi ftit membri waqt li o˙rajn b’mijiet ta’ membri – kemm fuq skalaparrokkjali kif ukoll fuq skala djoçesana, fuq inizjattiva ta’ persuna jew18

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTInumru ta’ persuni. Dawn huma gruppi li w˙ud twieldu fuq baΩi ©dida uo˙rajn ˙ar©u minn g˙aqdiet u movimenti stabbiliti. In-natura ta’ dawn ilgruppi“indipendenti” fil-parroççi u fid-djoçesi hi varja: ˙afna minnhomhuma gruppi ta’ talb, waqt li o˙rajn ˙adu xejra soçjali. U˙ud minn dawnil-gruppi g˙ad m’g˙andhomx approvazzjoni uffiçjali tal-Knisja u ma jag˙mluxparti mill-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti Kattoliçi fi ˙dan id-djoçesi.Waqt li rridu noqog˙du attenti li ma nifgawx it-tqanqil ta’ l-Ispirtu,tajjeb li nag˙mlu dixxerniment xieraq biex ma jkollniex frammentazzjonibla ˙tie©a li tista’ tfixkel il-kollaborazzjoni ta’ bejnietna. Ta’ min jinnota li˙afna drabi dawn il-gruppi jiddependu mir-riΩorsi limitati li tista’ toffriparroçça. Hemm il-periklu li dawn it-tipi ta’ gruppi indipendenti jisfaxxawhekk kif min ikun imexxihom ji©i nieqes jew iwarrab. U˙ud minn dawn ilgruppitwieldu bi twe©iba g˙an-nuqqas ta’ a©©ornament f’xi g˙aqdiettradizzjonali, almenu f’çerti frieg˙i tag˙hom fil-parroççi. Xi gruppi jin˙assuaktar effettivi g˙ax ikunu mfasslin skond ˙ti©ijiet lokali partikulari. Kull kaΩirid ji©i studjat fuq il-merti tieg˙u.L-assoçjazzjonijietb˙ala gruppi ekkleΩjali31Christifideles Laici ssemmi ˙ames kriterji dwar l-ekkleΩjalità ta’ l-assoçjazzjonijiet tal-lajçi:(i) il-vokazzjoni g˙all-qdusija u g˙at-tag˙lim nisrani;(ii) l-istqarrija tal-fidi Kattolika;(iii) ix-xhieda ta’ g˙aqda s˙i˙a u konvinta mal-mexxejja tal-Knisja;(iv) il-qbil u l-parteçipazzjoni fl-g˙an appostoliku tal-Knisja, ji©ifieril-evan©elizzazzjoni u l-qdusija tal-bnedmin; u(v) l-impenn tal-preΩenza fis-soçjetà umana f’servizz g˙ad-dinjitàintegrali tal-bniedem. 3333Christifideles Laici, 30.19

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTITajjeb li kull assoçjazzjoni tag˙mel dixxerniment tag˙ha nfisha skonddawn il-kriterji. Il-laqg˙at ta’ talb, irtiri, seminars, korsijiet, sehem fil-litur©ijau inizjattivi o˙ra simili juru li hemm çerta attenzjoni g˙all-qdusija u g˙allformazzjoni.Dan hu importanti u jrid jiΩdied fil-kwalità anke min˙abba limhux rari llum li ssib membri fl-assoçjazzjonijiet li huma stess g˙andhomproblemi serji, l-aktar familjari. Rigward il-lealtà tag˙hom lejn il-Ma©isteru,tidher li mhix fid-dubju, g˙alkemm forsi hi wa˙da aktarx passiva. JeΩistuiΩda xi problemi fejn jid˙ol l-ispirtu ta’ evan©elizzazzjoni. Gruppi li l-˙idmatag˙hom mhix direttament fl-impenn appostoliku mhux dejjem jifhmu s-sehem evan©eliku tag˙hom, b˙alma wkoll g˙aqdiet fl-appostolat mhuxdejjem jifhmu s-sehem tag˙hom fid-djakonija. L-assoçjazzjonijiet ekkleΩjalig˙andhom jit˙arr©u tajjeb fit-tag˙lim soçjali tal-Knisja, li fil-preΩent jin˙assskars.L-istrutturi çentralig˙al-lajçi32Id-djoçesi tinkura©©ixxi u tag˙ti appo©© lil-lajçi u l-assoçjazzjonijiet tag˙hompermezz ta’ Ωew© strutturi importanti: il-Forum tal-G˙aqdiet u l-MovimentiKattoliçi u s-Segretarjat g˙al-Lajçi.Il-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti Kattoliçi ji©bor fih numruta’ g˙aqdiet u movimenti Kattoliçi importanti, imma mhux l-assoçjazzjonijiet kollha. Ir-relazzjoni bejn g˙aqda u o˙ra fi ˙dan il-Forumhi tajba imma tista’ tkun aktar dinamika. Óafna drabi hi wa˙da uffiçjali,pjuttost skarsa mis-sens ta’ Knisja, u wa˙da ta’ konvenjenza aktar milli ta’konvinzjoni. Din il-qag˙da tin˙ass l-aktar meta ji©u organizzati jew jittie˙duinizjattivi fuq skala djoçesana.Tajjeb wkoll li jkunu kkunsidrati mill-©did il-˙idma u rwol tas-Segretarjat g˙al-Lajçi, is-sehem tal-lajçi fl-evan©elizzazzjoni u kif il-Forum ta’ l-G˙aqdiet u l-Kunsilli Parrokkjali jistg˙u jkunu aktar effettivi.Ma jidhirx li dan is-Segretarjat qed jin˙ass wisq fost il-membri tal-Poplu ta’20

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIAlla li m’humiex membri ta’ xi assoçjazzjoni ekkleΩjali. Ftit jafu bl-eΩistenzatieg˙u.Il-preΩenza tal-Knisjafl-oqsma soçjali33Il-Knisja f’Malta dejjem kienet ewlenija fis-servizz ta’ l-iΩvilupp edukattiv u soçjalipermezz ta’ l-iskejjel, djar g˙at-tfal u g˙all-anzjani, u opri o˙ra. Illum dan isservizzqed jag˙tih l-Istat ukoll. Fl-istess ˙in, bin-numru ta’ saçerdoti u reli©juΩidejjem nieΩel, il-Knisja tista’ titlef il-preΩenza benefika tag˙ha f’˙afna oqsma ta’karità. G˙alhekk il-Knisja trid tistudja mill-©did kif tista’ tg˙ix u twassal ilmessa©©ta’ m˙abba nisranija fl-oqsma soçjali. Qeg˙din isiru diversi esperimentita’ pro©etti, immexxija minn g˙aqdiet jew individwi lajçi bi s˙ab mal-©erarkijatal-Knisja. Bosta minn dawn il-pro©etti qeg˙din jirnexxu u j˙allu ˙afna ©id.Il-familja34Il-familja hi l-post l-aktar naturali fejn il-lajçi jag˙mlu l-appostolat ta’ l-evan©elizzazzjoni. 34 Il-familja m’hijiex biss l-iΩg˙ar çellula tal-Knisja immahija wkoll il-benniena tag˙ha, fejn l-g˙arfien ta’ Alla u l-vokazzjonijietjissawru. 35 Il-familja hi l-post fejn isse˙˙ l-edukazzjoni fil-valuri essenzjali tal-˙ajja tal-bniedem, 36 fejn isse˙˙ l-ewwel esperjenza tal-Knisja, 37 fejnjitrawwem it-talb, 38 u fejn jitkebbes il-fuklar ta’ l-im˙abba. 39 Hu me˙tie© lil-parroçça kollha tag˙ti appo©© s˙i˙ lill-familji, l-aktar lil dawk f’diffikultajiet.34Ara Evangelii Nuntiandi, 71.35Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Familiaris Consortio (22 ta’ Novembru 1981), 53.36Ara ibid., 37.37Ara ibid., 39.38Ara ibid., 59-62.39Ara ibid., 63-64.21

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIKull familja trid t˙ossha tag˙mel parti mill-parroçça. Dan hu aktar diffiçlimeta l-familji jmorru joqog˙du f’parroçça ©dida g˙alihom.Ta’ min jikkunsidra metodi kif jag˙ti importanza u aktar sens lil çertidrawwiet li jiffurmaw parti mir-reli©joΩità popolari fil-familja. G˙andu jkunhemm g˙ajnuna serja sabiex il-familja tkun tassew “Knisja domestika” 40 fejnikun hemm ˙ajja ta’ m˙abba, sens ta’ komunità, u tixxandar il-Kelma. 41Il-qag˙datal-mara35Tul iΩ-Ωminijiet Ωviluppat prattika diskriminatorja fil-konfront tal-mara,kultant anke f’ambjenti ekkleΩjastiçi. Lejn tmiem is-seklu li g˙adda, ©ierikonoxxut kwaΩi b’mod universali l-kunçett ta’ l-ugwaljanza tan-nisa. Bilmodil-mod bdew ji©u identifikati aspetti fejn in-nisa ma kinux qeg˙din ji©uttrattati b’mod indaqs b˙al, ng˙idu a˙na, fejn tid˙ol l-aççessibbiltà g˙attag˙lim,l-opportunitajiet ta’ xog˙ol, il-poΩizzjonijiet ta’ tmexxija, ir-rispetttal-fehma tag˙hom u s-sehem tag˙hom fil-Poplu ta’ Alla. Illum il-qag˙da talmaratjiebet sewwa fl-ambjenti kollha, inkluΩ dak ekkleΩjali, imma s-sehemtag˙ha fil-Knisja jista’ jkompli jitjieb. Fil-preΩent, ˙afna mill-˙idma tal-marafil-Knisja f’Malta hi marbuta ma’ attivitajiet tradizzjonalment “femminili”,b˙al katekeΩi, organizzazzjoni ta’ okkaΩjonijiet soçjali, xog˙ol tal-˙jata, uo˙rajn simili, meta nafu li l-mara g˙andha wisq aktar x’tag˙ti.Il-qag˙data’ l-anzjani36Il-bniedem kemm-il darba qieg˙ed jasal g˙all-età tal-pensjoni f’sa˙˙tu,mimli ener©ija u esperjenza li mhux ta’ min jarmihom. Óafna anzjani di©à40Lumen Gentium, 11.41Dwar dan is-su©©ett, ara d-dokument tas-Sinodu Ûwie© u Familja.22

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIjag˙tu sehemhom fl-g˙aqdiet, imma hemm ˙afna o˙rajn li jkunu lesti jag˙tul-kontribut siewi tag˙hom jekk xi ˙add jistedinhom. Kultant l-g˙aqdiet ul-gruppi stess iΩommu lil dawn in-nies ’il bog˙od billi jsiru çirku mag˙luqli diffiçli wie˙ed jippenetrah. Hemm bΩonn li dan iç-çirku jitwessa’ biexkul˙add ikollu l-opportunità li jag˙ti sehmu, indipendentement mill-età.Il-qag˙datal-professjonisti37Il-professjonisti qeg˙din f’poΩizzjoni li jinfluwenzaw il-˙sieb u l-a©ir tan-niesli huma jaqdu u ta’ s˙abhom, b’mod speçjali fejn tid˙ol l-etika. Óafnaminnhom qeg˙din qrib il-poplu u f’poΩizzjoni li jistg˙u josservaw ujanalizzaw l-a©ir tieg˙u u f’sitwazzjoni fejn jistg˙u jiggwidaw l-iΩvilupp ta’etika bbaΩata fuq it-tag˙lim nisrani, l-aktar meta jiffaççjaw prattiçi ©odda.Il-poplu jirrispetta l-kelma tal-professjonist u ©eneralment jaççetta l-pariritieg˙u b˙ala pariri tajbin. Imma jin˙ass nuqqas ta’ sensibilizzazzjoni filprofessjonistifejn jid˙ol is-sehem tag˙hom fil-Poplu ta’ Alla.Adolexxentiu Ωg˙aΩag˙38Sehem l-adolexxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ fil-Knisja hu wie˙ed importanti ujippreΩenta sfida. In-numru ta’ assoçjazzjonijiet dedikati esklussivamentg˙all-adolexxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ hu pjuttost skars. Dawn l-assoçjazzjonijieteΩistenti ˙aqqhom apprezzament g˙al xog˙ol mhux façli li qed jag˙mlu.G˙andu jkun apprezzat ˙afna s-sehem li ˙afna Ωg˙aΩag˙ qed jag˙tu fil-˙idmiet tal-Knisja.Hawn ta’ min isemmi li, ftit Ωmien ilu, fil-parroççi tag˙na, kienu nfet˙unumru ta’ youth centres li aktarx kienu jilqg˙u fihom tfajliet u ©uvintur. Waqtli g˙andna nag˙rfu l-isforzi kbar li saru, irid jing˙ad li w˙ud mill-g˙aqdieteΩistenti dak iΩ-Ωmien tilfu Ω-Ωg˙aΩag˙ li kienu jassigurawlhom çerta23

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTIkontinwità. Jista’ jkun li dawn l-assoçjazzjonijiet ma tantx taw kaΩ tat-tibdilfis-soçjetà u s-sinjali taΩ-Ωminijiet u g˙alhekk ma ©ibdux lejhom demm ©did.Diversi minn dawn il-youth centres, li kienu jduru fuq il-kariΩma ta’ persunapartikulari, ©ew fix-xejn hekk kif spiççat dik il-persuna. Forsi ntilfetopportunità li jkun imsa˙˙a˙ it-tag˙lim nisrani fiΩ-Ωg˙aΩag˙ u t-ta˙ri© ta’mexxejja g˙all-©enerazzjonijiet futuri. Hu ur©enti li Ωg˙aΩag˙ ji©u ffurmati˙alli huma stess ikunu youth leaders li jmexxu gruppi ta’ Ωg˙aΩag˙. Il-Knisjatrid tag˙mel kull sforz f’din il-˙idma pastorali maΩ-Ωg˙aΩag˙. 42AnaliΩi me˙tie©a39Meta wie˙ed jara l-˙idma kbira li tant lajçi impenjati, flimkien ma’ o˙rajn,iwettqu fost il-poplu tag˙na, wie˙ed jistaqsi: g˙aliex m’a˙niex a˙jar? Dinmhix mistoqsija li takkuΩa imma hi mistoqsija li tisfida. Din il-mistoqsija blebdamod ma tinjora t-tajjeb enormi li jeΩisti fil-poplu tag˙na, imma hiintenzjonata li tg˙in l-analiΩi dwar jekk l-isforzi li jsiru jirriΩultawx fit-tajjebmixtieq. Din il-mistoqsija trid tix˙et sfida lil-lajçi kollha biex jaraw jekkhumiex qed jag˙tu s-sehem tag˙hom, u lil dawk impenjati, kemm u kif qedjag˙tu dan is-sehem. Ma nkunux ˙fief biex inwa˙˙lu esklussivament filmaterjaliΩmuu fis-sekulariΩmu tad-dinja ta’ llum. Kul˙add g˙andu sehemx’jag˙ti.42Dwar dan is-su©©ett, ara d-dokument tas-Sinodu Adolexxenti u Ûg˙aΩag˙.24

KAP IIIPRIJORITAJIETGÓALL-FUTUR

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURÓtie©ata’ aktar fiduçja40Jista’ ji©ri li, min˙abba li l-enfasi fuq it-teolo©ija tal-lajkat hi pjuttost riçenti,kif ukoll min˙abba li g˙adha qawwija l-mentalità li l-lajçi qeg˙din hemm biexikunu sempliçiment spalla g˙as-saçerdot, ikun hawn min g˙adu xettiku fuqis-sehem veru tal-lajçi u jibΩa’ jg˙addilhom b’fiduçja dak li g˙al sekli s˙a˙kien isir minn dawk fis-saçerdozju ministerjali. L-attitudni tal-Knisja lokalilejn il-lajçi hi wa˙da poΩittiva, imma dejjem hemm lok g˙al titjib. Jista’ jkunhawn l-impressjoni li kultant qed induru fuq il-lajçi meta ma tinstabxpersuna konsagrata. Sehem il-lajçi g˙andu jo˙ro© b˙ala riΩultat ta’ x’inhil-Knisja u mhux min˙abba xi kriΩi. Aktar fiduçja fil-lajçi hi l-baΩi ta’ kullprogress fil-˙idma tal-Poplu ta’ Alla kollu.Il-lajkathu riΩorsa enormi41Il-lajkat mhux theddida u lanqas Ωieda, imma riΩorsa enormi g˙all-Knisja.Il-possibbiltà ta’ theddida titfaçça meta mhux kul˙add ikun jaf sewwa r-rwoltieg˙u x’inhu, u meta jonqos l-impenn biex ng˙ixu bejnietna dak lijg˙aqqadna: rispett, fiduçja u m˙abba reçiproka (ara Ìw 14,34). Is-SinoduStraordinarju ta’ l-Isqfijiet ta’ l-1985 jg˙id li Alla hekk g˙amilhom l-affarijiet,ji©ifieri “ried jafda d-dinja lill-bnedmin, ir©iel u nisa, biex jissie˙bu fil-˙idmatal-˙olqien, je˙ilsu l-˙olqien mit-ti©rib tad-dnub, iqaddsu lilhom nfushomfiΩ-Ωwie© jew fil-˙ajja ta’ nies mhux miΩΩew©a” 43 fl-oqsma kollha tas-soçjetà.Jekk Alla ma ddejjaqx jafda lill-bniedem bl-iΩvilupp materjali u spiritwali taddinja,il-Knisja m’g˙andiex tiddejjaq tafda aktar il-lajçi. G˙alhekk kul˙addg˙andu j˙ares lejn il-lajkat b˙ala riΩorsa, biex b’hekk tinfirex it-triqg˙all-kollaborazzjoni u korresponsabbiltà intelli©enti u xierqa fost ilmembrital-Knisja f’Malta.43Sinodu Straordinarju ta’ l-Isqfijiet 1985, Propositio 4.26

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURLajçi attiviu mhux passivi42Il-lajçi nsara nfushom je˙tie© li jemmnu li huma riΩorsa kbira g˙all-Knisja,u hekk i˙ossuhom dejjem aktar li huma membri attivi u mhux passivi tal-Knisja. Dan g˙andu jo˙ro© mill-fatt li lilhom ©ie afdat id-dmir li jid˙luf’˙idma ta’ ©id li huma biss jistg˙u jwettqu tajjeb. Óafna jiddependi minnkemm il-lajçi nfushom jersqu ’l quddiem biex jid˙lu g˙al dan l-appostolat.Biex jag˙mlu dan, il-lajçi jridu j˙ossuhom milqug˙in fil-Knisja.Rispett reçiproku43Irridu nemmnu li fil-pro©ett-Knisja hemm ja˙dem l-Ispirtu Qaddis li niΩel filmembrikollha tag˙ha fis-sagrament tal-Mag˙mudija u li sa˙˙a˙ il-preΩenzatieg˙u fihom bis-sagrament tal-Konfermazzjoni. Irid ikun hemm rispett lejnu bilanç bejn ir-rwoli kollha fil-mixja komuni tal-Poplu ta’ Alla lejn il-Missier. Dan hu enfasizzat f’diversi dokumenti tal-Knisja. Studju fil-fond ta’dawn id-dokumenti tal-Knisja dwar il-lajkat nisrani jwassal mhux biss g˙alispirazzjoni, tis˙i˙ u ti©did tas-sehem tal-lajçi fil-˙ajja u l-˙idma tal-Knisja,imma wkoll g˙al rispett reçiproku fost il-membri kollha tal-Poplu ta’ Alla.Il-lajkatb˙ala g˙ajn ta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida44“M’hemmx dubju li t-tielet millennju jidher quddiemna b˙ala sej˙a m©eddag˙all-missjoni universali”, 44 jg˙id il-Papa Ìwanni Pawlu II. Din il-missjoniuniversali hi dik ta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida, li l-animatur tag˙ha hu dejjemKristu: “Ìesù nnifsu, l-A˙bar it-Tajba ta’ Alla, kien l-ewwel u l-akbar44Ìwanni Pawlu II, Messa©© g˙al Jum il-Missjoni (18 ta’ Ottubru 1998), 6.27

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURevan©elizzatur”. 45 Minkejja li g˙addew elfejn sena, tibqa’ l-˙tie©a tad-dawlta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida li hi t-triq li l-Knisja trid taqbad. Il-messa©© ta’l-Evan©elju hu wie˙ed; kien, hu u jibqa’ l-istess (Lh 13,8), imma jrid jing˙atab’evan©elizzazzjoni ©dida fil-˙e©©a, fil-metodi u fl-espressjonitag˙ha. 46 Kull img˙ammed, u mhux biss min hu membru ta’ xi g˙aqda jewmoviment reli©juΩ, g˙andu jag˙mel sehem mill-pro©ett ta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida tad-dinja. It-tixrid ta’ dan il-kunçett g˙andu jkunobjettiv ewlieni tas-Segretarjat g˙al-Lajçi.Diaspora45L-evan©elizzazzjoni ©dida g˙andna bΩonnha g˙ax is-soçjetà Maltijam’g˙adhiex wa˙da ispirata esklussivament mit-twemmin nisrani. BiΩΩejjednag˙tu titwila lejn il-mezzi ta’ komunikazzjoni soçjali u l-im©iba ©enerali fissoçjetàbiex ninteb˙u kemm da˙lu fost il-poplu tag˙na idejat, tag˙lim usuriet ta’ ˙ajja differenti minn dawk ispirati mill-Evan©elju. Din is-sitwazzjonig˙andha tkun mag˙rufa biex il-lajçi ma jfittxux integraliΩmu li spiççaΩmienu, imma jifhmu li ˙afna drabi huma d-diaspora f’soçjetà pluralista,il-˙mira li tg˙olli l-g˙a©na kollha (Lq 13,21). Fi kliem ie˙or, hi prijorità lil-lajçi kollha jifhmu li l-˙idma tag˙hom ˙afna drabi hi wa˙da marbuta malpreΩenzatag˙hom fl-ambjenti kollha tal-˙ajja, inkluΩi dawk li jidhru jewjin˙assu ostili, u fejn i˙ossuhom f’minoranza.Ta˙ri© xieraq46Il-lajçi ma jistg˙ux jistennew li jkun hemm il-kundizzjonijiet u d-dispoΩizzjonijiet idejali g˙at-tixrid u g˙all-aççettazzjoni ta’ l-Evan©elju u l-valuri tieg˙u, biex imiddu idejhom. Iridu ja©ixxu skond iç-çirkustanzi li jsiburu˙hom fihom. Dan jitlob t˙ejjija tajba. Biex il-lajçi jaslu jinkarnaw il-Kelma45Evangelii Nuntiandi, 7.46Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Pastores Dabo Vobis (25 ta’ Marzu 1992), 18.28

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURta’ Alla fis-soçjetà ta’ llum, iridu t-ta˙ri© u formazzjoni xierqa; flevan©elizzazzjoni©dida mhux biΩΩejjed tkun taf il-messa©© imma trid tkuntaf ukoll id-dinja li fiha ser twasslu. Min-na˙a l-o˙ra, il-lajçi kollha, billi l-preΩenza tag˙hom fid-dinja hi wa˙da immedjata u kontinwa, g˙andhom ilvanta©©li jkunu jafu d-dinja bit-“tamiet tag˙ha, ix-xewqat tag˙ha u x-xejra,spiss drammatika, tag˙ha” 47 aktar mill-qrib.Metodiaktar effettivi47Il-lajçi kollha g˙andhom jifhmu l-importanza li l-appostolat jag˙mluh bil-˙e©©a u l-perswaΩjoni kollha, b’metodi adattati g˙aΩ-Ωminijiet ub’lingwa©© li jinftiehem mill-bniedem ta’ llum. L-indifferenza li jiltaqg˙umag˙ha xi drabi tista’ twassal lil xi lajçi impenjati jiddubitaw mill-validità tal-Messa©©, meta fil-fatt imisshom jiddubitaw mill-validità tal-metodi li bihomikunu qed jippruvaw iwassluh. Mira importanti g˙all-futur g˙andha tkun dikli l-lajçi jifhmu u ji©u m˙arr©a biex il-˙idma kollha tag˙hom tinkwadra flevan©elizzazzjoni©dida bl-esi©enzi kollha tag˙ha.Lajkat li jaqras-sinjali taΩ-Ωminijiet48F’Centesimus Annus naqraw: “B’sens kbir ta’ responsabbiltà, (il-lajçig˙andhom) iqisu sewwa kull ma jkun qieg˙ed ji©ri fid-dinja biex jarawx’inhuma l-˙ti©ijiet ta’ evan©elizzazzjoni ©dida”. 48 Dan jitlob livell ta’maturità g˙oli hekk li jkunu kapaçi jaqraw is-sinjali taΩ-Ωminijiet. Qari kifjixraq tas-sinjali taΩ-Ωminijiet ifisser l-g˙arfien, it-tg˙arbil, u d-dixxernimentta’ dawk il-©rajjiet, il-proçessi umani u dak kollu li fil-fatt g˙andu47Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Pastorali Gaudium et spes (7 ta’ Diçembru 1965), 4.48Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Centesimus Annus (1 ta’ Mejju 1991), 3.29

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURriperkussjonijiet profondi fuq l-aspetti morali, reli©juΩi u soçjali tal-˙ajja talbniedem,fil-manifestazzjonijiet kollha tag˙ha. 49 Il-lajçi huma f’poΩizzjonivanta©©juΩa biex jinteb˙u bis-sinjali taΩ-Ωminijiet min˙abba n-natura sekularitag˙hom u l-preΩenza tag˙hom fl-oqsma kollha tal-˙ajja.G˙alhekk g˙andha tkun prijorità li tikber il-konsultazzjoni mallajçiu li din tie˙u forma permanenti, kemm fuq livell djoçesan kif ukollfuq livell parrokkjali. L-g˙odda biex jintla˙aq dan il-g˙an huma l-istrutturieΩistenti fid-djoçesi li fihom g˙andhom sehem il-lajçi, strutturi li g˙andhomji©u a©©ornati skond iΩ-Ωminijiet.L-g˙aΩla preferenzjalital-fqar49Is-sinjali taΩ-Ωminijiet g˙andhom iwasslu g˙al aktar attenzjoni mil-lajçi g˙alçerti realtajiet f’pajjiΩna li forsi s’issa mhux kul˙add dejjem tahom l-importanzali jixirqilhom, b˙alma huma l-g˙aΩla preferenzjali tal-fqar u l-forom ©oddatal-faqar, u dawk il-Maltin ˙utna li nqatg˙u mill-Knisja jew mill-prattikareli©juΩa. Hekk il-lajçi jistg˙u j˙arr©u “rwol profetiku kritiku” 50 li g˙alihhuma msej˙in. G˙andha g˙alhekk tkun prijorità o˙ra g˙all-futur li l-lajkatikun aktar im˙ejji biex jag˙mel tieg˙u l-g˙aΩla preferenzjali tal-fqar u jag˙melaktar appostolat indirizzat lejn dawk li tbieg˙du mill-Evan©elju.Il-lajkat,˙mira fil-kultura Maltija ta’ llum50Il-Papa Ìwanni Pawlu II jistieden lill-membri kollha tal-Knisja biex i˙awlul-Evan©elju fil-kultura. 51 Il-lajkat g˙andu jkun ˙mira fil-kultura Maltija49Ara Bernard Häring, Evangelization Today, New York 1991, 6.50Ibid., 59.51Ara Ìwanni Pawlu II, Diskors lill-Kunsill Pontifiçju g˙all-Kultura (10 ta’ Jannar 1992).30

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURta’ llum. Il-lajçi, ispirati mill-fidi, g˙andhom jemmnu li huma wkollprotagonisti tas-soçjetà u g˙alhekk g˙andhom id-dmir li jg˙inuha tissawwarfid-dawl ta’ l-Evan©elju. Evan©elizzazzjoni esterna biss u mhix interna g˙allkulturahi evan©elizzazzjoni kwaΩi insinifikanti: “L-individwi g˙andhom ji©uevan©elizzati fi ˙dan il-kulturi tag˙hom u mhux b˙allikieku m’g˙andhom l-ebda kultura”. 52Dan ifisser li l-appostolat lajkali kollu f’pajjiΩna jrid ifittex jinfluwenzabl-Evan©elju l-mod kif il-poplu Malti ja˙seb, jitkellem, ja˙dem, jiddeverti,jirra©una, juΩa l-media u ja©ixxi fil-˙ajja pubblika u privata kollha tieg˙u.G˙andha tkun g˙alhekk mira ewlenija tal-Knisja f’Malta li tistimola l-lajçibiex ma jikkuntentawx ru˙hom li jitqaddsu huma biss jew li ja˙dmuesklussivament fost il-membri ta’ l-assoçjazzjonijiet tag˙hom. Ma nistg˙uxnippretendu li n-ng˙a© li tbieg˙du jer©g˙u jirritornaw fil-mer˙la ta’ Kristuminn rajhom.Il-membrita’ l-assoçjazzjonijiet51Il-lajçi mse˙bin f’xi g˙aqda jistg˙u j˙ossuhom aktar komdi u Ωguri bejn l-erba’ ˙itan ta’ l-assoçjazzjoni tag˙hom. Hemmhekk, il-moralità nisranija ul-veritajiet tal-fidi li jemmnu fihom qajla huma mhedda u sfidati. Ma nistg˙uxnevan©elizzaw il-kultura Maltija ta’ llum ming˙ajr sogru, impenn usagrifiççju. L-appostli da˙lu bil-kura©© kollu fil-kulturi kollha bl-Evan©eljuf’idejhom, u g˙al dan kellhom i˙allsu prezz g˙oli. G˙alhekk g˙andha tkunprijorità wkoll g˙all-assoçjazzjonijiet lajkali li jiffurmaw lill-membri tag˙hombiex dawn ikunu kapaçi jid˙lu fil-kultura Maltija u jevan©elizzawha.52Aylward Shorter, Evangelization and Culture, New York 1994, 28.31

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURPostix-xjenzi umani52Waqt li l-a˙˙ar kelma g˙andha dejjem tibqa’ dik tar-Rivelazzjoni divina, l-attenzjoni g˙ax-xjenzi umani g˙andha tg˙in biex il-lajçi nsara f’Maltajinteb˙u li l-˙idma kollha tag˙hom, jekk iridu li t˙alli frott bnin, g˙andhatkun indirizzata lejn il-bniedem s˙i˙. Dak kollu li jinteressa lill-bniedem ta’llum g˙andu wkoll jinteressa lil-lajçi impenjati fl-appostolat. G˙alhekk filpreparazzjonital-korsijiet ta’ formazzjoni g˙andha ting˙ata attenzjoni g˙addjalogubejn it-teolo©ija u x-xjenzi umani u g˙all-istudju ta’ dawn ixxjenzi,li jistg˙u jg˙inuna nifhmu a˙jar lill-bniedem ta’ llum u d-dinja ta’madwaru. Hu d-dover tal-professjonisti li jipprattikaw dawn ix-xjenzi lijkunu minn ta’ quddiem biex jie˙du deçiΩjonijiet fid-dawl ta’ l-Evan©eljudwar il-problemi etiçi li j©ib mieg˙u l-avvanz xjentifiku u li jg˙inu lil ˙uthomMaltin jag˙mlu g˙aΩliet xierqa permezz tal-pariri professjonali tag˙hom.Óidma lajkalif’setturi speçifiçi53Il-lajkat nisrani Malti g˙andu jara li jag˙mel l-azzjoni me˙tie©a u proprjatieg˙u biex is-setturi kollha tal-˙ajja tal-poplu tag˙na, fil-livelli kollhatag˙hom, ikunu mdawlin mill-valuri ta’ l-Evan©elju. Dan ikun ifisser li l-˙idma lajkali trid tispeçjalizza meta ti©i biex til˙aq setturi speçifiçi. Dawnis-setturi jinkludu: l-edukazzjoni, il-˙idma u l-inizjattivi soçjali, il-qasam taxxog˙ol,il-familja, id-divertiment u l-˙in liberu, il-media, l-arti, l-ekonomija,in-negozju, il-politika u l-˙ajja pubblika fil-frieg˙i kollha tag˙ha, u l-bqija.Il-lajçi g˙andhom ikunu perswaΩi li meta l-mezzi ta’ komunikazzjonisoçjali jkunu xorbu mill-g˙ajn tal-valuri nsara, jistg˙u jkunu ta’ servizz a˙jarg˙all-verità u g˙all-promozzjoni umana; iridu jkunu perswaΩi li meta l-˙addiema u l-postijiet tax-xog˙ol jitqaddsu bis-sewwa ta’ l-Evan©elju, dawnja˙dmu a˙jar, iΩommu g˙aqda bejniethom waqt li jfittxu dak li hu tag˙hom32

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTURbla mibeg˙da; hekk ukoll g˙andhom ikunu perswaΩi mill-influwenzabenefika li l-messa©© evan©eliku jista’ jkollu fuq l-istudenti u Ω-Ωg˙aΩag˙,anke fl-attivitajiet ta’ divertiment, u hekk f’kull attività umana kullimkien.Sehem attivfil-˙ajja pubblika u politika54Il-˙ajja pubblika ti©bor fiha l-oqsma kollha ekonomiçi, soçjali, le©islattivi,amministrattivi u politiçi tal-pajjiΩ. G˙andha tkun prijorità o˙ra dik li l-lajçijid˙lu fil-˙ajja pubblika biex bir-responsabbiltà kollha ta’ veri nsara,jag˙tu s-sehem siewi tag˙hom “g˙all-©id tal-bnedmin kollha u tal-bniedems˙i˙” 53 billi ja˙dmu g˙all-©ustizzja, g˙as-solidarjetà, g˙all-paçi nazzjonali uinternazzjonali, u g˙all-progress veru, fi spirtu ta’ servizz.Kelma partikulari trid ting˙ad fejn tid˙ol il-politika. Kif tg˙idChristifideles Laici, il-lajçi “ma jistg˙ux, b’ebda mod, jibqg˙u luramilli jie˙du sehem fil-˙ajja politika”. 54 Il-perikli reali ta’ ambizzjoniesa©erata, kilba g˙all-poter, egoiΩmu u korruzzjoni, ikompli jfisser dan iddokument,m’g˙andhomx iΩommu l-lajçi milli jag˙tu sehemhom f’dan ilkamp.Biex jintla˙aq dan il-g˙an, ikun jaqbel li tkun mi©©ielda l-mentalitàΩbaljata li l-aqwa servizz li l-lajçi nsara jistg˙u jag˙tu fil-politika hu dak lijΩommu ’l bog˙od minnha. “L-insara lajçi, biex jil˙qu dan il-g˙an, iridikollhom ˙ila professjonali, ikunu nies onesti, u ja˙dmu bi spirtu nisrani,u dan b˙ala triq g˙all-qdusija tag˙hom infushom”. 55 B’hekk jistg˙u jkunul-˙mira li tg˙olli l-g˙a©na kollha (ara Mt 13,33).53Christifideles Laici, 42.54Ibid.55Ibid., 43.33

KAP IVMIÛURI BIEX JINTLAÓQUL-PRIJORITAJIET

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETG˙al aktar fiduçjafil-lajkat55Biex il-Knisja twie©eb b’mod poΩittiv g˙all-vokazzjoni u l-missjoni tal-lajkat,il-Knisja g˙andha tara li:(i) tinΩamm konsultazzjoni regolari mal-lajçi u ma’ l-assoçjazzjonijiet lajkali;(ii) tag˙ti sehem xieraq u permanenti lil-lajçi f’deçiΩjonijiet li jolqtulill-parroçça u lid-djoçesi;(iii) aktar lajçi ji©u impenjati, fejn me˙tie©, ukoll fuq baΩi full time,fl-istrutturi, entijiet, rwoli u ˙idmiet tal-Knisja f’Malta;(iv) meta xieraq, tag˙Ωel lajçi biex jirrapprezentawha f’forainternazzjonali.Ta˙ri©g˙al responsabbiltajiet ©odda56Spirtu ta’ kollaborazzjoni jfisser li lkoll flimkien infittxu dak li jrid Alla. 56Koperazzjoni awtentika tkun teΩisti meta l-pro©ett “Knisja” jitqies b˙alawie˙ed komuni g˙al kul˙add. Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, aktar ser ikollnabΩonn din il-koperazzjoni. M’hemmx dubju li bin-numru ta’ saçerdotidejjem jonqos, is-sehem tal-lajçi fil-Knisja f’Malta ser jiΩdied sewwa. Higrazzja g˙ad-djoçesi li g˙andna numru dejjem jiΩdied ta’ lajçi gradwati fitteolo©ija.G˙alhekk ikun xieraq li jsir studju immedjat dwar il-previΩjonitas-sitwazzjoni fil-futur qrib fil-parroççi tag˙na, biex jittie˙du l-passime˙tie©a ˙alli ji©u m˙arr©a lajçi adattati biex jid˙lu g˙alresponsabbiltajiet ©odda speçifiçi fil-parroççi tag˙na.56Ara Christifideles Laici, 58.35

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETAktar mobilità57IΩ-Ωmien li qeg˙din fih jitlob aktar mobilità tal-lajçi minn post g˙all-ie˙or.Fuq skala limitata ˙afna, din il-mobilità di©à teΩisti, x’aktarx fuq baΩipersonali jew g˙all-esi©enzi interni ta’ xi g˙aqda. Issa rridu na©ixxu b˙alaKnisja-familja. Il-mentalità tal-mobilità g˙andha twassalna biex fiΩ-Ωonipastorali ma jmurx is-saçerdot biss – li jista’ j˙ossu wa˙du – imma jkunhemm mieg˙u tim ta’ lajçi, li jistg˙u jkunu kemm fuq baΩi individwali kifukoll mibg˙uta mill-assoçjazzjonijiet. Li kellna naslu g˙al dan, inkunu l˙aqnalivell tabil˙aqq g˙oli ta’ kollaborazzjoni.Il-post privile©©jattal-formazzjoni spiritwali58MiΩura baΩika biex jintla˙qu l-prijoritajiet hi dik ta’ aktar formazzjoni tallajçikollha. Il-lajçi g˙andhom “is-sej˙a biex jikbru, biex dejjem aktar jil˙qul-kobor s˙i˙ tag˙hom, biex dejjem aktar jag˙tu frott”, u biex jintla˙aq dan,hi me˙tie©a “formazzjoni s˙i˙a u soda ta’ l-insara lajçi...li hi proçess dejjemsejjer”. 57 Din il-formazzjoni trid tkun, qabel xejn, wa˙da spiritwali. Ilformazzjonispiritwali “g˙andha post privile©©jat” 58 f’dan ir-rigward. Danifisser li din il-miΩura trid tkun fuq nett ta’ l-a©enda tal-Knisja, ta’ l-assoçjazzjonijiet lajkali u ta’ kull individwu.L-istruttura, l-organizzazzjoni u l-effiçjenza huma importanti,speçjalment fid-dinja ta’ llum, imma xejn minn dan ma jiswa ming˙ajr ilformazzjonispiritwali “msejsa fuq it-talb personali u komunitarju, il-qarital-Bibbja u l-˙ajja sagramentali, ji©ifieri dawk il-fatturi li jistg˙u jsostnu lillajçifl-azzjoni tag˙hom fid-dinja”. 59 Korsijiet a©©ornati ta’ spiritwalità, irtiri,57Ibid., 57.58Ibid., 60.59Dokument dwar il-Lajçi, ma˙ru© mill-Assemblea Ìenerali ta’ l-Isqfijiet BraΩiljani (April 1999), 175.36

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETlive-ins skond il-kategoriji, aktar edukazzjoni fejn jid˙lu l-aspetti spiritwalital-festi tag˙na jg˙inu f’dan is-sens.Formazzjoni permanentital-Poplu ta’ Alla f’Malta59Formazzjoni m©edda tal-Poplu ta’ Alla titlob ˙idma kbira. Ikun tajjeb li l-Kummissjoni Kateketika Nazzjonali u l-Kummissjoni Teolo©ika jag˙mlustudju dwar ir-reli©joΩità popolari u l-isfidi reli©juΩi tal-poplu tag˙na, ujippreparaw baΩi teolo©ika kontestwalizzata. Dan g˙andu jkun ta’ g˙ajnunag˙al pjan ta’ ri-evan©elizzazzjoni fil-gΩira tag˙na.Dan g˙andu jwassal, qabel xejn, g˙al programm ta’ formazzjonipermanenti g˙all-adulti kollha, b’attenzjoni speçjali fuq il-familja fejnil-lajçi l-aktar li huma preΩenti. Trid tkun formazzjoni dottrinali “b’˙idmakateketika sistematika” u b’tag˙rif tal-“kultura nisranija”; b’enfasi fuq ittag˙limsoçjali tal-Knisja; u msejsa fuq il-valuri tal-bniedem. 60 Din ilformazzjonipermanenti trid tkun skola ta’ talb, ta’ komunjoni u ta’formazzjoni tal-kuxjenza. Dan jitlob xog˙ol enormi bis-sehem organizzattal-parroççi u ta’ l-istituzzjonijiet tal-Knisja f’Malta b˙alma huma s-Segretarjat g˙all-KatekeΩi, l-Istitut ta’ Formazzjoni Pastorali, is-Segretarjatg˙al-Lajçi, il-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti, u l-media kollha tal-Knisja.UΩu tal-mediafil-formazzjoni permanenti tal-poplu60Min˙abba l-importanza tal-media fil-formazzjoni permanenti tal-poplu, qedjin˙ass ˙afna l-bΩonn li l-Knisja tinvesti dejjem aktar fil-mezzi moderni ta’komunikazzjoni. Dan jista’ jsir bi preΩenza aktar qawwija fuq60Ara Christifideles Laici, 60.37

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETstazzjonijiet eΩistenti tar-radju u televiΩjoni, bi produzzjoni ta’ programmim˙ejjija bl-involviment ta’ lajçi li huma esperti fil-materja, u bil-possibbiltàli, fuq l-istazzjonijiet kollha, fl-a˙jar ˙in possibbli, jixxandru programmi ta’formazzjoni reli©juΩa. It-T.V. Unit li twaqqaf dan l-a˙˙ar mill-Knisja f’Maltag˙andu jg˙in ˙afna f’dan. G˙all-istess g˙an g˙andu jsir uΩu intelli©enti mill-©urnali u r-rivisti lokali.T˙ejjija g˙all-qasam politikuu assistenza fil-˙ajja pubblika61Il-lajçi nsara Maltin g˙andhom ji©u m˙ajra li jid˙lu fil-kamp politiku. Dang˙andu jkun imsie˙eb minn miΩura adatta: il-lajçi li jkunu jixtiequ jid˙lu fil-˙ajja politika g˙andu jkollhom l-opportunità ta’ formazzjoni xierqa uadegwata. Il-Knisja g˙andha torganizza wkoll pastorali g˙al dawk fil-˙ajja pubblika, ji©ifieri g˙all-membri tal-partiti politiçi, tal-Kamra tad-Deputati, tal-Kunsilli Lokali, tal-Qrati tal-Ìustizzja u g˙al dawk li ja˙dmufil-livell deçiΩjonali tas-Servizz Pubbliku. Permezz ta’ din il-pastorali, ilkomunitànisranija tkun qed tag˙ti wkoll appo©© reali lil dawn il-persunili ˙afna drabi j˙ossuhom wa˙edhom f’dinja diffiçli.Approfondiment fil-formazzjonital-kariΩma ta’ l-assoçjazzjoni62Kif naqraw fi Christifideles Laici, “il-gruppi, l-g˙aqdiet u l-movimenti wkollg˙andhom l-importanza tag˙hom g˙all-edukazzjoni tal-lajçi nsara”. 61 L-g˙aqdiet ta’ ispirazzjoni nisranija kollha g˙andhom il-kariΩma proprjatag˙hom li tinfluwenza l-formazzjoni li ting˙ata lill-poplu. Dan l-element ta’distinzjoni fl-unità ekkleΩjali jitfa’ fuq il-lajçi membri ta’ l-g˙aqdiet umovimenti responsabbiltà kbira. G˙alhekk irid isir sforz biex l-g˙aqdiet ul-movimenti japprofondixxu b’mod a©©ornat il-formazzjoni tal-61Ibid., 62.38

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETmembri fil-kariΩma partikulari tag˙hom. 62 Approfondiment b˙al dan g˙andujwassal biex il-membri jag˙tu sehemhom aktar bis-sens, ©eneroΩità uperswaΩjoni; g˙andu jg˙in ukoll fiΩ-Ωieda tal-membri. Kultant in-nies jiç˙dumhux il-kariΩma, imma l-mod kif tkun ippreΩentata.Il-full timersmal-Knisja63Importanti li din il-formazzjoni fil-kariΩma speçifika tkun estiΩa g˙aldawk li huma impenjati full-time mal-Knisja b˙al, ng˙idu a˙na, missjunarjilajçi; g˙alliema; ©urnalisti; counsellors; ˙addiema fid-djar ta’ l-anzjani u djaro˙ra tal-Knisja (e.g. San Blas, Dar tal-Providenza); sagristani, u o˙rajn.Hemm bΩonn li din il-formazzjoni til˙aq livell professjonali g˙oli biex dawnin-nies jifhmu r-responsabbiltà li qed i©orru u biex l-appostolat tag˙homikun kemm jista’ jkun effettiv u ta’ eΩempju g˙al dawk li qed ja˙dmu fl-istessqasam.Leadership skills64B˙ala g˙ajnuna g˙all-assoçjazzjonijiet fi ˙dan il-Knisja, hu utli li l-membrijkollhom korsijiet f’leadership skills, kif ukoll f’materji o˙ra b˙al publicspeaking, Power-point presentation u management, minn esperti f’dawn l-oqsma. Il-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti jista’ jid˙ol g˙al biçça xog˙olb˙al din. Dawn il-korsijiet jiswew biex l-assoçjazzjonijiet isiru aktar dinamiçiu aktar adatti g˙aΩ-Ωmien ta’ llum, biex jitrawmu mexxejja li huma tantme˙tie©a g˙all-assoçjazzjonijiet, u biex ikunu aktar effettivi flevan©elizzazzjoni.62Ara Apostolicam Actuositatem, 4.39

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETG˙ajnunalil assoçjazzjonijiet f’diffikultà65Xi assoçjazzjonijiet jistg˙u jsibu ru˙hom f’diffikultajiet eΩistenzjali. Jista’jkun ukoll li din il-kriΩi tkun aktar milli jistg˙u jifil˙u l-istess assoçjazzjonijiet.G˙alhekk jistg˙u ji©u bΩonn ta’ l-g˙ajnuna. Din l-g˙ajnuna g˙andhomisibuha fl-istrutturi çentrali tal-Knisja, e.g. is-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti. Dawn g˙andhom jaraw li jkollhom niesim˙arr©a g˙al din il-˙idma delikata. L-assoçjazzjonijiet fl-appostolatg˙andhom jirrikonoxxu sitwazzjoni ta’ diffikultà u, bix-xewqa li jikbru 63jaççettaw bil-fer˙ l-g˙ajnuna ta’ nies esperti li jistg˙u jg˙inu.G˙aqdiet soçjaliu filantropiçi66Il-Knisja g˙andha turi attenzjoni wkoll g˙al g˙aqdiet o˙ra ta’ natura soçjaliu filantropika li, filwaqt li ma jistg˙ux jitqiesu b˙ala “reli©juΩi” jew “tal-Knisja”,g˙andhom g˙an u ˙idma ta’ ispirazzjoni evan©elika. Qed jin˙ass dejjem aktaril-bΩonn li l-Knisja ssa˙˙a˙ il-bixra nisranija tag˙hom u l-preΩenzatag˙ha f’dawn l-g˙aqdiet, li minnhom hawn ˙afna u li huma ta’ fejda kbirag˙all-poplu Malti. Dan is-sehem tal-Knisja jista’ jing˙ata: billi toffri l-appo©©u l-barka tag˙ha g˙all-attivitajiet tag˙hom; billi, meta hu possibbli u prudenti,toffrilhom post fejn jiltaqg˙u; u billi tersaq aktar lejhom b’kull mezz.Ti©did tas-Segretarjat g˙al-Lajçiu l-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti67G˙andha ssir evalwazzjoni li twassal g˙al a©©ornament u ti©did tas-Segretarjat g˙al-Lajçi u tal-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti. Hemm63Ara Christifideles Laici, 57.40

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETbΩonn ikunu aktar inçisivi u jin˙assu aktar fl-utilità tag˙hom. G˙andhomja˙dmu iΩjed mad-diri©enti ta’ l-assoçjazzjonijiet biex dawn jifhmu l-˙tie©atas-sens ta’ Knisja. L-g˙aqdiet, movimenti u gruppi lajkali kollha, ˙lief g˙alra©unijiet serji, g˙andhom jag˙mlu parti mill-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti. Dan jiswa biex tin˙oloq attitudni ta’ kollaborazzjoni ukorresponsabbiltà fid-djoçesi.Jin˙ass ukoll il-bΩonn li, filwaqt li tkun im˙arsa l-kariΩma ta’ kullassoçjazzjoni, is-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum iservu biex jin˙olqu aktarkuntatti fost l-istess assoçjazzjonijiet fuq kull livell, biex il-membri kollhaj˙ossuhom jag˙mlu sehem minn Knisja-familja. G˙andhom jittie˙du l-miΩuri me˙tie©a biex il-lajçi kollha jag˙tu sehemhom anke fuq livelldjoçesan.Barra minn dan, is-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum g˙andhom isegwul-˙idma tal-gruppi independenti li g˙andna fil-parroççi u fid-djoçesi liglobalment ji©bru fihom mijiet ta’ lajçi impenjati, l-aktar fejn jid˙lu l-kriterjita’ l-ekkleΩjalità u b’mod speçjali fejn tid˙ol it-trasmissjoni tat-tag˙limawtentiku tal-Knisja. G˙andu jsir studju dwar dawn il-gruppi indipendentifil-parroççi u fid-djoçesi, b’konsultazzjoni u analiΩi xierqa. Ir-riΩultat ta’ danl-istudju g˙andu jwassal biex titfassal policy adattata.BΩonn ur©enti ie˙or hu dak li ssir riçerka fuq l-g˙aqdiet u l-movimentifi ˙dan il-Forum biex jinkiseb tag˙rif fattwali li jg˙in g˙al ˙idma fiddirezzjonit-tajba. B’Ωieda mar-rwoli tas-Segretarjat g˙al-Lajçi u tal-Forum,kif definiti fid-digrieti rispettivi tag˙hom, g˙andu jkollhom ukoll ir-rwol lijg˙inu lil-lajçi biex jimxu skond l-orjentament tas-Sinodu Djoçesan.Ti©didfuq baΩi parrokkjali68B˙ala ç-çentru ewlieni ta’ l-animazzjoni tal-˙idma lajkali, il-parroçça tridqabel xejn turi li, fil-Poplu ta’ Alla, kul˙add g˙andu sehem x’jag˙ti. G˙alhekk41

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIET˙add m’g˙andu j˙oss ru˙u eskluΩ. Kul˙add g˙andu jing˙ata l-opportunità li jipparteçipa b’mod attiv f’dak li torganizza l-parroçça. Aktarma jkun hemm min jag˙ti sehem, aktar il-parroçça tkun qed til˙aq l-g˙antag˙ha. Xieraq ukoll li fil-parroçça jkun hemm lista tal-“parruççanib’missjoni”, li fiha jitniΩΩlu dawk kollha li b’xi mod jew ie˙or jag˙tusehemhom fil-˙idma tal-parroçça, inkluΩi l-morda li jixtiequ joffru s-sagrifiççji tag˙hom g˙all-©id tal-komunità.Waqt li jitqies dak li di©à qed isir f’dan il-qasam biex wie˙ed jibnifuqu, ikun jiswa li l-lajçi li jservu fil-ministeri fil-parroçça jkunu msa˙˙inb’korsijiet apposta. Il-Kunsill Pastorali Parrokkjali g˙andu ja˙dem biexjitwettaq dan il-g˙an permezz ta’ l-Istitut Djoçesan g˙all-FormazzjoniPastorali.Il-KunsillPastorali Parrokkjali69Il-Kunsill Pastorali Parrokkjali g˙andu jkun tabil˙aqq rappreΩentattiv talkomunitàparrokkjali. 64 Il-kwalità tal-membri ta’ dan il-kunsill hi l-qofol tassuççesstieg˙u. Il-˙idma tal-kunsill, ji©ifieri dak li jkun “korresponsabblig˙all-istudju, g˙all-programmazzjoni, g˙all-eΩekuzzjoni u g˙all-evalwazzjonital-˙idma pastorali tal-komunità”, 65 titlob membri li:(i)(ii)(iii)jirriflettu l-kultura ewlenija u l-kulturi varji tal-parroçça;g˙andhom il-kwalitajiet me˙tie©a biex iwettqu dan ix-xog˙ol;g˙andhom il-˙in, ix-xewqa u l-˙e©©a li jag˙mluh.Hu dmir ta’ kull kappillan, tar-reli©juΩi, ta’ kull g˙aqda u tal-kunsillinnifsu li jassiguraw li l-kunsill ikun iffurmat minn nies kompetenti u ta’ rieda64Ara d-dokument tas-Sinodu ViΩjoni ta’ Knisja komunjoni, 20.65Statut tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali (KPP), par. 3.42

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETsoda li jwettqu dan ix-xog˙ol importanti. Sabiex dawn il-kunsilli jassigurawl-effettività tag˙hom, it-ti©did regolari tal-kompoΩizzjoni tal-kunsill u talkummissjonijietg˙andu jkun ta’ prijorità.Kunsill li jirriflettil-kultura tal-parroçça70Il-˙idmiet tal-kunsill g˙andhom jirriflettu l-kultura predominanti filparroçça.Il-baΩi tal-˙idma ta’ kunsill minn ie˙or tista’ tvarja bil-kbir skondil-kultura lokali. L-attivitajiet me˙tie©a f’Ωona ©dida, x’aktarx mag˙mulaminn familji ©odda, huma differenti minn dawk fil-qalba antika tal-parroçça,b’konçentrazzjoni ta’ popolazzjoni aktarx anzjana. Il-kultura u l-˙ti©ijiet ta’poplu f’Ωona turistika, li jista’ jkollha wkoll numru konsiderevoli ta’ residentibarranin, huma differenti minn dawk ta’ poplu li jg˙ix f’Ωona qadima. L-Istatut tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali jassigura r-relevanza tal-kunsillbilli jippermetti fi ˙danu kemm lajçi minn Ωoni differenti kif ukoll numruta’ persuni mag˙Ωulin min˙abba l-kompetenza tag˙hom f’xi qasam tal-˙ajjapastorali, jew ©ejjin minn kategoriji speçifiçi tal-komunità parrokkjali. 66Il-Kunsill Pastorali Parrokkjalig˙andu jsa˙˙a˙ l-assoçjazzjonijiet71L-g˙aqdiet u l-movimenti tal-parroçça huma g˙ajn ta’ ener©ija mill-aktarimportanti g˙all-kunsill. G˙aldaqstant il-kunsill g˙andu jfittex li jsa˙˙a˙dawn l-assoçjazzjonijiet. Dan jista’ jsir billi jag˙raf u jsostni l-˙idmatag˙hom, billi ma jkunux organizzati attivitajiet paralleli, imma minflok ilkunsilljassenjalhom rwol fit-tmexxija tal-kummissjonijiet skond il-kariΩmatag˙hom waqt li jittie˙du miΩuri o˙ra biex is-servizzi ta’ l-assoçjazzjonijietji©u inkorporati fil-pjan parrokkjali. Dan jg˙in lill-membri tal-g˙aqdiet,66Ara ibid., par. 8.43

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETmovimenti u gruppi o˙ra biex i˙ossuhom parti mis-servizz li tag˙ti l-parroçça, u biex jimxu flimkien.Promozzjonita’ l-Istituti Sekulari72Sehem importanti fit-ti©did spiritwali tal-poplu tag˙na jistg˙u jag˙tuh l-Istituti Sekulari li g˙andhom l-g˙an tag˙hom li j©eddu d-dinja minn ©ewwa.Dawk il-membri ta’ l-Istituti Sekulari eΩistenti li qeg˙din jg˙ixu l-konsagrazzjoni tag˙hom fid-dinja g˙andu jkollhom l-g˙ajnuna me˙tie©ag˙all-formazzjoni spiritwali u professjonali tag˙hom. Il-promozzjoniu l-g˙ajnuna lill-Istituti Sekulari g˙andha tkun wie˙ed mid-dmirijiet tas-Segretarjat g˙all-Kleru u membri ta’ Istituti ta’ Óajja Konsagrata.Óidma evan©elika speçifikafil-kultura Maltija73L-aqwa forma ta’ evan©elizzazzjoni tkun dik li ssir mil-lajçi preΩenti fiddiversisetturi tal-˙ajja, g˙ax huma fil-qalba tas-sitwazzjoni. Biex tintla˙aqdin il-prijorità, tkun miΩura tajba li jkunu identifikati l-assoçjazzjonijietu individwi li, skond il-kariΩma proprja tag˙hom, jistg˙u jag˙tu l-a˙jarservizz f’dak il-post jew ambjent jew kategorija partikulari b˙al, ng˙idua˙na, f’postijiet tax-xog˙ol (e.g. it-tarzna, fabbriki eçç.) u mal-˙addiema; fl-Università u ma’ l-istudenti; fi stazzjonijiet tar-radju u televiΩjoni, u l-©urnali;fil-politika u fl-oqsma kollha tal-˙ajja pubblika; fid-divertiment, fl-isport umaΩ-Ωg˙aΩag˙; fil-familja u ma’ l-anzjani; fil-fenomenu tal-festi u l-kaΩini talbanda;mal-professjonisti, mal-fqar il-“©odda” u fejn jid˙ol il-˙in liberu.Ikun jaqbel li s-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum tal-G˙aqdiet uMovimenti Kattoliçi, b’konsultazzjoni mat-Taqsima Pastorali fid-Dinja tax-Xog˙ol, mal-Kummissjoni Djoçesana Ûg˙aΩag˙ u entijiet o˙ra fi ˙dan il-Knisja, ja˙dmu id f’id ma’ gruppi, g˙aqdiet u individwi li jistg˙u jkunu di©à44

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETattivi jew preΩenti fil-post jew ma’ kategorija partikulari. Il-KummissjoniÌustizzja u Paçi g˙andha wkoll is-sehem tag˙ha x’tag˙ti f’dan il-kamp. Di©àqed isir ˙afna, imma wie˙ed g˙andu jifhem li kollox irid isir b’aktar niesim˙arr©a tajjeb, b’aktar formazzjoni, programmazzjoni u kollaborazzjonibiex jintla˙qu t-trufijiet kollha.Kuntatti personaliu kura personalizzata74Attenzjoni speçjali trid ting˙ata lil dawk il-Maltin li tbieg˙du mill-Knisja,issie˙bu fis-setet jew f’xi denominazzjoni jew reli©jonijiet o˙rajn, dawk lihuma emar©inati jew drop outs. Ûjajjar fil-familji u kuntatti minn nies adattatiu m˙arr©a tajjeb ikunu utli ˙afna, g˙ax aktar ma l-pastorali tkunpersonalizzata aktar tkun effettiva. Dan jista’ jse˙˙ biss bil-koperazzjonis˙i˙a tal-komunitajiet parrokkjali g˙ax huma jafu n-nies. It-tkattir ta’ diversisetet u gruppi reli©juΩi ©odda barra l-Knisja ma jistax ji©i injorat. Irriduna˙dmu fuq ir-ra©unijiet li min˙abba fihom numru ta’ Maltin telqu l-Knisja.Ikun tajjeb li l-policy pastorali ti©i riveduta biex kull parroçça, kull g˙aqdau istituzzjoni tal-Knisja toffri kura reli©juΩa aktar personalizzata fil-˙idma ta’ evan©elizzazzjoni.Sehem il-professjonisti75Is-sitwazzjoni tix˙et responsabbiltà kbira fuq il-lajçi professjonisti. Il-Knisjag˙andha tag˙mel il-parti kollha tag˙ha biex il-korsijiet professjonali fl-Università u f’entijiet ta’ edukazzjoni vokazzjonali jenfasizzaw aktar l-aspett etiku. Il-professjonisti g˙andhom ikunu sensibilizzati dejjem aktardwar is-sehem partikulari tag˙hom fil-Poplu ta’ Alla. Is-Segretarjat g˙al-Lajçig˙andu, fuq livell djoçesan, anke bl-g˙ajnuna taç-Chaplaincy ta’ l-Universitàu b’kollaborazzjoni ma’ entitajiet o˙ra fil-Knisja, jara kif jista’ jifformakomunitajiet ta’ baΩi g˙all-professjonisti ta’ kategoriji differenti. Il-professjonistim’g˙andhomx jarawha bi kbira li jissie˙bu f’assoçjazzjonijiet ekkleΩjali eΩistenti.45

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETL-anzjani fil-komunità76Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, aktar qed ting˙ata importanza lill-anzjani uaktar qed jissej˙u g˙al dmirijiet ©odda, l-aktar min˙abba çerti problemifil-familji. G˙alhekk ikun tajjeb li ssir stedina lil dawk l-individwi li jkunuwaslu g˙all-età ta’ l-irtirar mix-xog˙ol biex jippreparaw ru˙hom g˙alsitwazzjonijiet ©odda permezz ta’ formazzjoni spiritwali u soçjali, upermezz ta’ ˙idma adattata g˙alihom. Fiç-çentri apposta g˙alihom, fejnqed issir ˙idma tant utli, jista’ ji©ri li kultant ikun hemm min i˙ares lejnl-anzjani aktar b˙ala o©©ett tal-˙idma tieg˙u milli b˙ala su©©ett. G˙andnan˙arsu lejn l-anzjani b˙ala persuni b’˙iliet u esperjenzi li jistg˙u jkunuta’ valur g˙all-komunità.G˙alhekk il-policy rigward iç-çentri u d-djar ta’ l-anzjani g˙andhatinΩamm a©©ornata b’attenzjoni fuq il-valur tal-persuna. Sadanittant il-Knisja g˙andha tfittex minn fejn issib ir-riΩorsi me˙tie©a, kemm mill-Istatkif ukoll mill-benefatturi, biex tkompli tipprovdi servizzi ta’ residenza g˙allanzjanipermezz tad-djar tag˙ha, kif ukoll to˙loq kuxjenza dwar id-drittijiettag˙hom u ta˙dem biex l-Istat itejjeb dejjem iktar il-politika favur l-anzjani.Aktar parteçipazzjonitan-nisa77Biex inkunu ©usti ma’ l-istorja, tajjeb jing˙ad li dawn l-a˙˙ar snin il-mara©iet involuta ˙afna fil-˙idmiet tal-Knisja f’Malta. BiΩΩejjed wie˙ed jara l-litur©ija, id-djakonija u l-katekeΩi. B’danakollu, b’sens ta’ ©ustizzja, u b˙almaqed tag˙mel is-soçjetà çivili, il-Knisja trid teΩamina kontinwament lilhanfisha hijiex qieg˙da tittratta lin-nisa b’mod rett, jekk in-nisa humiexjing˙ataw biΩΩejjed importanza fil-parroççi u fid-djoçesi, jekk humiexikollhom sehem fit-tmexxija, u jekk il-fehma tag˙hom hijiex qed tkundejjem rispettata kif jixraq. Tajjeb li fil-formazzjoni ta’ l-operaturi pastoraliting˙ata attenzjoni xierqa lill-ugwaljanza bejn is-sessi.46

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETIl-qasam sportiv78Il-qasam sportiv qieg˙ed dejjem jikber f’pajjiΩna, kemm mil-lat ta’ kwantitàkif ukoll mil-lat ta’ kwalità. Qed jikber ir-rispett lejn l-isport. Eluf ta’©enituri qed jibag˙tu lil uliedhom g˙al xi dixxiplina sportiva u jsegwuhomb’interess. Óafna qed i˙arsu lejn l-isport b˙ala mezz li bih iΩ-Ωg˙aΩag˙jin˙elsu minn çerti perikli b˙ad-droga u l-alko˙ol. Billi dan hu qasam lijinvolvi kwaΩi esklussivament il-lajçi, ikun tajjeb li ting˙ata l-importanzaxierqa l-aktar mis-Segretarjat g˙al-Lajçi, li g˙andu jag˙raf din ir-realtà ujindirizza ˙idma ta’ formazzjoni g˙all-parteçipanti u g˙al dawk lijmexxu f’dan il-qasam.G˙al aktar sensibbiltàtal-Poplu ta’ Alla79Il-qag˙da preΩenti turina li l-Poplu ta’ Alla f’pajjiΩna g˙andu bΩonn ta’aktar sensibbiltà dwar il-lajkat. Hemm eluf li huma pjuttost passivi fil-Knisja u ma jafux bir-responsabbiltà tag˙hom b˙ala lajçi. Biex jg˙in g˙al dinis-sensibbilità, tkun ˙a©a tajba jekk kull sena, fi Ωmien adattat, jibda ji©iççelebrat “Jum” li jag˙ti g˙arfien lil sehem il-lajçi kollha fi ˙dan il-Knisja,b’isem li ji©i deçiΩ meta jkun il-waqt, li jibda jinkludi fih dak li s’issa kien“Jum l-G˙aqdiet u l-Movimenti”. Din l-inizjattiva g˙andha turi li l-lajçikollha, kemm jekk huma membri ta’ l-assoçjazzjonijiet ekkleΩjali kif ukolljekk m’humiex, huma membri tal-Poplu ta’ Alla u msej˙a biex ja˙dmu fil-Knisja.F’dan il-“Jum”, fost inizjattivi o˙ra g˙all-poplu kollu, jista’ jsirg˙arfien pubbliku tad-diversi ministeri lajkali fil-Knisja b˙al,ng˙idu a˙na, katekisti, animaturi tal-litur©ija, letturi, dawk li jg˙inu fitt˙ejjijag˙as-sagrament taΩ-Ωwie©, membri tal-kor, dawk fid-djakonija,nies li jg˙inu fit-tiΩjin u tindif tal-knisja, eçç, bl-g˙oti ta’ mandat g˙al Ωmiendeterminat.47

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIETMonitoring80Dawn il-miΩuri u o˙rajn li jistg˙u jittie˙du jitolbu investimenti kbar ta’ nies,flus u xog˙ol. Il-Knisja qieg˙da ΩΩid in-numru ta’ professjonisti impenjatifl-iskejjel, fid-djar ta’ karità, fil-media, u ˙idmiet o˙ra. Dawn in-nies qeg˙dinf’poΩizzjoni li jikkoordinaw u jag˙tu sens ta’ direzzjoni lix-xog˙ol li jag˙mlu˙afna voluntiera, u hekk ix-xog˙ol tal-lajçi fil-Knisja jil˙aq l-g˙an tieg˙ua˙jar. Dan it-tibdil jippermetti lill-Knisja tikkonçentra a˙jar u tag˙ti prijoritàlil problemi jew issues li jitfaççaw minn Ωmien g˙al ie˙or.Hekk kif il-Knisja tafda aktar xog˙ol f’idejn lajçi professjonisti, ir-rwoltag˙ha jinbidel minn dak ta’ provvediment dirett ta’ servizz g˙al dak ta’sostenitur u ta’ regolatur ta’ servizz li jrid isir f’isimha (fi skejjel, djar ta’l-anzjani, eçç). G˙aldaqstant je˙tie© li tiΩviluppa sistemi ta’ tmexxija fejntesi©i aktar accountability, trasparenza, eçç., u to˙loq benchmarks ta’ livellili jridu jintla˙qu.48

KAP VKONKLUÛJONI

KONKLUÛJONIFutur mimli impenng˙al-lajçi81L-Ispirtu Qaddis hu mal-Knisja, u dejjem ja˙dem fiha biex tinfeta˙ g˙alesi©enzi ©odda, u g˙all-possibbiltà li tinbidel anke f’çerti aspetti ta’ l-istruttura, bla ma tirrinunzja g˙an-natura proprja tag˙ha. Dan g˙ad jista’jfisser aktar involviment tal-lajçi f’oqsma li sa llum g˙adhom mag˙luqag˙alihom. Billi qieg˙da tin˙ass ˙afna l-ur©enza li l-Knisja tinkarna dejjemaktar fid-dinja, fis-soçjetà u fil-kultura tal-bniedem kontemporanju, u billil-lajk hu dejjem preΩenti f’dawn il-kuntesti, hu qrib iΩ-Ωmien li l-lajkat nisraniMalti jing˙ata sehem akbar fil-Knisja, mhux bi privile©© immab’responsabbiltà.Mimlijin tama,kura©© u konvinzjoni82M’g˙andniex nersqu b’mo˙˙ inkwetat u b’qalb tqila g˙all-˙idma fl-g˙alqatal-Mulej. Ma ninsewx li l-mexxej tag˙na assigurana: “Jiena rba˙t id-dinja”(Ìw 16,33), u lilna qed jg˙idilna dak li qal lill-appostli meta dehrilhom fuql-ilma: “Qawwu qalbkom: jien hu; tibΩg˙ux!” (Mt 14,27). Dan g˙andujimliena b’fer˙, kura©© u ottimiΩmu. Hekk irridu nkunu u nidhru quddieml-o˙rajn: nies mimlija tama u hena frott ta’ ser˙an il-mo˙˙ li ©ej mill-Kelmatal-Mulej Ìesù. Ma tkunx evan©elizzazzjoni li t˙alli l-frott dik tag˙na jekkma tkunx mimlija tama fil-Mulej.Jalla dan is-Sinodu Djoçesan iwassal biex il-lajçi kollha j˙arsu lejn ittieletmillennju b’kura©© u b’konvinzjoni dwar il-messa©© li tieg˙u huma˙abbara, u hekk jaslu ja˙dmu bla heda biex is-soçjetà Maltija tibqa’ tg˙oΩΩil-valuri ta’ l-Evan©elju.50

Pubblikazzjoni ta’ l-Arçidjoçesi ta’ Malta, 2003ISBN: 99932 - 49 - 09 - 2