l-Iskrining tal-Kanċer fil-Musrana - Cancer Screening
l-Iskrining tal-Kanċer fil-Musrana - Cancer Screening
l-Iskrining tal-Kanċer fil-Musrana - Cancer Screening
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
MALTESE<br />
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Għarfien:<br />
Il-Gvern Awstraljan jixtieq jirrikonoxxi Il-kontribuzjonijiet importanti u s-sapport ta’ Medicare<br />
Australia u tan-National Bowel <strong>Cancer</strong> <strong>Screening</strong> Program Advisory Group, inklużi l-istati u<br />
t-territorji, biex jitwaqqaf dan il-Programm.<br />
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> - Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
ISBN: 1-74186-606-5<br />
Online ISBN: 1-74186-607-3<br />
Publications Number: P3 - 3865<br />
Pubblikazzjonijiet fuq il-karta<br />
© Commonwealth of Australia 2008<br />
Jeddijiet miżmuma. Barra mill-użu permess mill-Att <strong>tal</strong>-Jedd ta’ l-Awtur 1968, l-ebda parti ma<br />
tista’ tkun riprodotta bl-ebda proċess mingħajr il-kunsens bil-miktub mill-Commonwealth.<br />
Talbiet u mistoqsijiet dwar ir-riproduzzjoni u l-jeddijiet għandhom ikunu indirizzati lill-<br />
Commonwealth Copyright Administration, Attorney General’s Department, Robert Garran<br />
Offices, National Circuit,Barton Act 2600 jew impustati fuq http://www.ag.gov.au/cca<br />
Siti ta’ l-Internet<br />
© Commonwealth of Australia 2008<br />
Jeddijiet miżmuma. Tista’ tniżżel, turi, tipprintja u tirriproduċi dan il-materjal mingħajr tibdil<br />
<strong>fil</strong>-forma (billi żżomm dan l-avviż) għall-użu personali, mhux kummerċjali, tiegħek biss jew<br />
biex tużah fl-organizzazzjoni tiegħek. Barra mill-użu permess mill-Att <strong>tal</strong>-Jedd ta’ l-Awtur<br />
1968, il-jeddijiet l-oħrajn kollha huma miżmuma. Talbiet u mistoqsijiet dwar ir-riproduzzjoni<br />
u l-jeddijiet għandhom Ikunu indirizzati lill-Commonwealth Copyright Administration,<br />
Attorney General’s Department, Robert Garran Offices, National Circuit, Barton ACT 2600 jew<br />
impustati fu http://www.ag.gov.au/cca<br />
Dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni ma jistax ikun<br />
komprensiv għal kollox u huwa mifhum bħala gwida<br />
biss. M’għandux jieħu post il-parir mediku individwali u<br />
jekk ikollok xi tħassib dwar saħħtek jew mistoqsijiet oħra<br />
għandek tqajjimhom mat-tabib tiegħek.
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Programm<br />
Nazzjonali<br />
ta’ l-<strong>Iskrining</strong><br />
<strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Kif huma protetti d-det<strong>tal</strong>ji personali<br />
u l-privatezza tiegħek…<br />
Id-det<strong>tal</strong>ji tan-nies li jkunu mistiedna biex jieħdu sehem<br />
<strong>fil</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
jkunu mniżżlin fir-Reġistru <strong>tal</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<br />
<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>.<br />
Medicare Australia żżomm ir-Reġistru.<br />
Din hija l-istess organizzazzjoni li żżomm ir-rekords <strong>tal</strong>-<br />
Medicare tiegħek. Inti tista’ tibqa’ żgur li l-informazzjoni<br />
personali tiegħek u r-riżultati tat-test jinżammu privati u<br />
konfidenzjali. L-Informazzjoni miżmuma fir-Reġistru<br />
hija protetta mil-liġi (l-Att <strong>tal</strong>-Privatezza 1988)<br />
u ma tinkixifx illegalment.<br />
Aktar Informazzjoni dwar ir-Reġistru u dwar il-protezzjoni<br />
<strong>tal</strong>-privatezza tiegħek tinstab fl-Appendiċi f’paġna 21.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Werrej<br />
Daħla 5<br />
Dwar il-musrana tiegħek 6<br />
Dwar il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana 7<br />
Xinhu l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 7<br />
Kemm huwa komuni l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 8<br />
X’ jikkaġuna l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 8<br />
Liema huma s-sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 9<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jitfejjaq? 9<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jkun skansat? 9<br />
Min huwa fir-riskju li jkollu kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 10<br />
X’ inhi storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 10<br />
Skrining <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana 11<br />
Xinhu l-iskrining? 11<br />
X’ jinvolvi l-FOBT? 11<br />
X’ jiġri mir-riżultati <strong>tal</strong>-FOBT tiegħi? 12<br />
X’ juri l-FOBT? 13<br />
X’ jiġri jekk inkun għamilt test <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />
fi proċess ieħor? 13<br />
X’ jiġri jekk ir-riżultat tiegħi ikun pożittiv 14<br />
Fiex jikkonsisti t-test bit-teleskopju (colonoscopy)? 14<br />
Hemm xi riskji fit-test bit-teleskopju? 15<br />
Fejn nista’ nagħmel test bit-teleskopju? 15<br />
Kemm iqum test bit-teleskopju? 16<br />
X’ jiġri jekk jinstab kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 16<br />
X’ jiġri jekk it-test bit-teleskopju ma juri xejn? 16<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> 17<br />
Fiex jikkonsisti l-Programm? 17<br />
Għalfejn qegħdin ikunu mistiedna biex jieħdu sehem dawk<br />
biss li se jagħlqu 50, 55 jew 65 sena? 18<br />
Ma rridx nieħu sehem. Nista’ nagħti l-istedina tiegħi<br />
lil xi ħadd ieħor? 18<br />
X’ jiġri jekk ikolli bżonn ta’ pakkett ieħor tat-test? 18<br />
X’ jiġri jekk ma nkunx nista’ nifhem l-istruzzjonijiet tat-test? 19<br />
Obbligat/a nieħu sehem? 19<br />
X’ jiġri jekk nagħżel li ma nieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm? 19<br />
Għażla biex tibqa’ barra mill-Programm 19<br />
Tissospendi ruħek mill-Program 20<br />
X’ jiġri jekk inkun għażilt li nibqa’ barra mill-Programm<br />
imbagħad inbiddel fehmti dwar sehmi <strong>fil</strong>-Programm? 20<br />
Appendiċi: Ir-Reġistru 21<br />
X’ jagħmel ir-Reġistru? 22<br />
X’ informazzjoni tinżamm fir-Reġistru? 23<br />
Għalfejn tkun użata din l-informazzjoni? 23<br />
X’ jiġri jekk id-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħi huma żbaljati jew jinbidlu? 24<br />
Għal Aktar Informazzjoni 25<br />
Websajts 26<br />
Formola Biex tibqa’ Barra/Tissospendi 27<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Daħla<br />
Fl-Awstralja madwar wieħed minn kull 18-il raġel u waħda minn kull 27 mara<br />
jiżviluppaw kanċer <strong>fil</strong>-musrana qabel ma jagħlqu 75. Din hija waħda millogħla<br />
rati <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana fid-dinja. Kull sena jinstabu madwar 12,900<br />
każijiet ġodda <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana u madwar 4,100 ruħ imutu b’ din<br />
il-marda. Dan ifisser li l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa t-tieni l-iktar kawża komuni<br />
ta’ imwiet marbutin mal-kanċer wara l-kanċer <strong>tal</strong>-pulmun.<br />
Aħbar tajba hija li l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa wieħed mit-tipi ta’ kanċrijiet li<br />
l-iktar li jistgħu jitfejqu jekk jinstabu minn kmieni. Jekk il-kanċer jinstab qabel<br />
ma jinfirex ‘l barra mill-musrana, iċ-ċans li tgħix mill-anqas ħames snin wara<br />
d-dijanjosi huwa ta’ 90%. Is-sejba minn kmieni toffri l-aħjar tama li jitnaqqas<br />
in-numru ta’ l-Awstraljani li jmutu ta’ kull sena bil-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />
It-tieni fażi <strong>tal</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
bdiet fl-1 ta’ Lulju 2008 u toffri t-test lil dawk li jagħlqu 50, 55 or 65 sena bejn<br />
Jannar 2008 u Diċembru 2010. Inti ntagħżilt biex tieħu parti f’din il-fażi <strong>tal</strong>-<br />
Programm.<br />
Dan il-ktejjeb jagħtik il-fatti prinċipali dwar il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana, dwar test ta’<br />
skrining sempliċi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana imsejjaħ Test għad-Demm Moħbi<br />
fl-Ippurgar [a Faecal Occult Blood Test (or FOBT)] u dwar testijiet oħra <strong>tal</strong>kanċer<br />
<strong>fil</strong>-musrana. Jgħidlek ukoll dwar kif tista’ tnaqqas ir-riskju tiegħek li<br />
tmut bil-kanċer <strong>fil</strong>-musrana billi tieħu sehem fl-iskrining <strong>tal</strong>-kanċer<br />
<strong>fil</strong>-musrana.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Dwar il-<strong>Musrana</strong> Tiegħek<br />
Il-musrana tiegħek hija parti mis-sistema diġestiva tiegħek ta’ l-ikel. Hija<br />
tgħaqqad l-istonku tiegħek ma’ l-anus, minn fejn il-materjal ħażin (imsejjaħ<br />
ħidma <strong>tal</strong>-musrana jew ippurgar) jgħaddi ‘l barra mill-ġisem. Il-Funzjoni <strong>tal</strong>musrana<br />
hija li tispiċċa id-diġestjoni ta’ l-ikel billi tassorbi l-ilma u n-nutrijenti.<br />
Il-musrana tiegħek għandha tliet<br />
partijiet:<br />
• il-musrana ż-żgħira – li<br />
prinċipalment tassorbi n-nutrijenti<br />
mill-ikel imfarrak;<br />
PAGNA<br />
• il-musrana l-kbira (colon) – li<br />
prinċipalment tassorbi l-Ilma; u<br />
• it-tarf <strong>tal</strong>-musrana l-kbira (rectum)<br />
– li jerfa’ l-materjal ħażin sakemm<br />
jinħareġ mill-ġisem permezz ta’ lanus.<br />
Il-colon u t-tarf tagħha ( rectum)<br />
flimkien huma magħrufa bħala lmusrana<br />
l-kbira. Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />
ġeneralment jaffettwa l-musrana<br />
l-kbira. Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana l-kbira<br />
huwa magħruf ukoll bħala kanċer<br />
kolorek<strong>tal</strong>i (colorec<strong>tal</strong>). Il-kanċer <strong>fil</strong>musrana<br />
ż-żgħira<br />
huwa rari.<br />
Il-<strong>Musrana</strong> z-Żgħira<br />
Il-Kolon<br />
Ir-Rektum<br />
L-Anus<br />
L-illustrazzjonijiet f’ paġna 6 u 7 huma adattati mill-illustrazzjonijiet<br />
oriġinali, kortesija ta’ The <strong>Cancer</strong> Council Victoria.
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Dwar il-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
X’inhu l-kanċer <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>?<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa tikbir malinju li jiżviluppa l-aktar komunement<br />
<strong>fil</strong>-musrana l-kbira. Ħafna mill-kanċrijiet <strong>fil</strong>-musrana jiżviluppaw minn tikbir<br />
żgħir li jissejjaħ felul (polyps). Il-felul ikunu qishom tikek żgħar fuq l-inforra<br />
<strong>tal</strong>-musrana jew bħaċ-ċirasa fuq iz-zkuk. Mhux il-felul kollu jsir kankruż. Jekk<br />
il-felul jitneħħa, jitnaqqas ir-riskju <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />
Il-Bidu <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />
Ċelluli<br />
Ċelluli Ċelluli anormali <strong>Kanċer</strong><br />
normali anormali jimmultiplikaw Felul <strong>fil</strong>-musrana<br />
Tarf<br />
Arterja<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Kemm huwa komuni l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa l-iktar kanċer komuni ta’ l-intern, b’madwar<br />
12,900 każ ġdid fis-sena. Huwa wkoll kawża maġġuri ta’ l-imwiet bil-kanċer<br />
b’madwar 80 Awstraljan imutu bil-kanċer <strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-ġimgħa. Matul l-<br />
2003 il-kanċrijiet <strong>tal</strong>-pulmun, <strong>fil</strong>-musrana, <strong>fil</strong>-prostata u tas-sider kienu l-iktar<br />
kawża komuni ta’ mwiet relatati mal-kanċer fl-Awstralja kif muri <strong>fil</strong>-Figura 1.<br />
Figura 1: In-numru ta’ mwiet li ġraw fl-Awstralja millkanċrijiet<br />
interni l-aktar komuni matul l-2003<br />
Numru ta’ mwiet<br />
4506<br />
2382<br />
2837<br />
X’jikkaġuna l-kanċer <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>?<br />
Huwa diffiċli li tagħti raġuni waħda. Madankollu, għal ħafna min-nies<br />
huma l-età u d-dieta tagħhom li jikkontribwixxu għall-iżvilupp <strong>tal</strong>-kanċer<br />
<strong>fil</strong>-musrana.<br />
PAGNA<br />
Pulmun<br />
<strong>Musrana</strong><br />
Prostata<br />
Sider<br />
2482<br />
1990<br />
2710<br />
Pulmun <strong>Musrana</strong> Prostata Pulmun <strong>Musrana</strong> Sider<br />
Irġiel Nisa
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Xinhuma s-sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />
Il-kanċer <strong>tal</strong>-musrana jista’ jiżviluppa mingħajr sintomi evidenti. Għalhekk huwa<br />
importanti li tagħmel l-iskrining. Madankollu, s-sintomi jistgħu jinkludu:<br />
• dmija mir-rektum jew xi sinjal ta’ demm wara l-ippurgar;<br />
• bdil riċenti u persistenti <strong>fil</strong>-frekwenza tas-soltu ta’ l-ippurgar, per eżempju<br />
jekk ikollok ippurgar iktar maħlul, xedda qawwija u/jew jekk ikollok bżonn<br />
tmur tinqeda ta’ spiss iktar mis-soltu;<br />
• għejja mingħajr spjegazzjoni (sintomu ta’ anemija);<br />
• uġigħ ta’ żaqq.<br />
Ftakar: Jekk tosserva xi sintomi minn dawn, ma jfissirx li<br />
jkollok il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana, iżda huwa importanti ħafna li<br />
tiddiskutihom mat-tabib tiegħek.<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jitfejjaq?<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa wieħed mit-tipi ta’ kanċrijiet li l-iktar jistgħu<br />
jitfejqu jekk jinstabu minn kmieni.<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jkun skansat?<br />
Filwaqt li ebda kanċer mhuwa skansabbli għal kollox, tista’ tnaqqas ir-riskju<br />
<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana billi tiekol dieta tajba u tagħmel eżerċizzi regulari.<br />
Qatt mhuwa tard wisq biex tagħmel tibdil fid-dieta u fl-istil ta’ ħajja tiegħek.<br />
Jekk tkun tixtieq iktar tagħrif dwar dieta tajba, tkellem mat-tabib tiegħek,<br />
ċempel il-Linja ta’ l-Informazzjoni fuq 1800 118 868 biex tikseb ktejjeb ta’<br />
informazzjoni, jew idħol <strong>fil</strong>-websajt <strong>tal</strong>-Programm f’<br />
www.cancerscreening.gov.au<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Min huwa fir-riskju li jkollu kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />
Kemm l-irġiel kif ukoll in-nisa huma fir-riskju li jiżviluppaw kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />
Ir-riskju huwa ikbar jekk:<br />
• għandek 50 sena u fuqhom – ir-riskju tiegħek jikber ma’ l-età;<br />
• kellek marda infjammatorja <strong>tal</strong>-musrana, bħal marda ta’ Crohn jew<br />
infjammazzjoni <strong>tal</strong>-musrana b’ġerħa (ulcerative colitis);<br />
• qabel kellek tipi speċjali ta’ felul, li jissejħu adenomi (adenomas), <strong>fil</strong>musrana;<br />
jew<br />
• għandek storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana jew <strong>tal</strong>-felul.<br />
X’ inhi storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />
Tkun ikkunsidrat/a li għandek storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>musrana<br />
jekk xi ħadd li jiġi minnek <strong>fil</strong>-qrib (ġenitur, ħu, oħt jew iben/bint)<br />
żviluppa kanċer <strong>tal</strong>-musrana f’età żgħira (taħt il-50 sena) jew jekk iktar minn<br />
qarib wieħed fuq l-istess naħa kellhom kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />
Aktar minn 75% ta’ dawk li jkollhom kanċer <strong>fil</strong>-musrana ma jkollhomx storja<br />
ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-familja.<br />
Jekk taħseb li għandek storja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-familja, għandek<br />
titkellem mat-tabib tiegħek dwar ir-riskju li jkollok din il-marda.<br />
PAGNA 0
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
L-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Xinhu l-iskrining?<br />
L-iskrining jikkonsisti f’test għall-kanċer <strong>fil</strong>-musrana f’dawk in-nies li ma<br />
jkollhomx sintomi evidenti <strong>tal</strong>-marda. Il-mira hija li jinstabu xi felul jew kanċer<br />
minn kmieni meta huwa iktar faċli li jkunu kkurati u mfejqa.<br />
Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jiżviluppa mingħajr ebda sinjali minn kmieni.<br />
Il-kanċer jista’ jikber fuq l-inforra <strong>tal</strong>-musrana għal ħafna snin qabel ma’<br />
jinxtered għal ma partijiet oħra <strong>tal</strong>-ġisem. Spiss joħorġu kwantitajiet żgħar<br />
ta’ demm minn dan it-tikbir u jgħaddu fl-ippurgar qabel ma jkunu innutati xi<br />
sintomi.<br />
Eżami li jissejjaħ Test għad-Demm Moħbi fl-Ippurgar (jew FOBT) jista’ jsib<br />
dawn il-kwantitajiet żgħar tad-demm fl-ippurgar tiegħek. Il-FOBT ifittex<br />
id-demm fl-ippurgar tiegħek, iżda mhux il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana innifsu.<br />
Għalkemm l-ebda test ta’ l-iskrining mhuwa 100% bla żball, bħalissa il-FOBT<br />
huwa it-test ta’ l-iskrining <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana li huwa riċerkat l-aħjar.<br />
Jekk tiżviluppa xi sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jew issib li hemm storja <strong>tal</strong>kanċer<br />
<strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-familja tiegħek għandek titkellem mat-tabib tiegħek<br />
mill-aktar fis possibbli.<br />
X’ jinvolvi l-FOBT?<br />
Il-FOBT huwa test sempliċi li inti tista’ tagħmel id-dar qabel ma tibagħtu lillaboratorju<br />
<strong>tal</strong>-patoloġija biex ikun analizzat. It-test huwa ħafif, isir malajr u<br />
mingħajr uġigħ. Biex jiżdiedu ċ-ċansijiet li jinstabu l-kwantitajiet żgħar taddemm<br />
fl-ippurgar tiegħek, ikollok bżonn tieħu kampjuni minn żewġ episodji<br />
ta’ l-ippurgar. Billi t-test jinvolvi li tieħu kampjuni separati, mhuwiex prattiku li<br />
tagħmel it-test <strong>fil</strong>-klinika tat-tabib tiegħek.<br />
Il-pakkett <strong>tal</strong>-FOBT fih karta bl-istruzzjonijiet, għalhekk, jekk jogħġbok,<br />
aqraha sewwa qabel ma tagħmel it-test.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Għandek tagħmel il-FOBT mill-aktar fis possibbli u tiżgura li dejjem ikun<br />
miżmum f’post frisk (mhux ogħla minn 25°C). Jekk tgħix fi klima fejn ittemperatura<br />
<strong>tal</strong>-kamra hija ogħla minn din, tista’ żżommu <strong>fil</strong>-friġġ, iżda<br />
żommu ‘l bogħod mill-ikel u tiffriżahx.<br />
Malli tkun ġbart il-kampjuni, ibagħthom lil-laboratorju <strong>tal</strong>-patoloġija flinvilops<br />
li ssib <strong>fil</strong>-pakkett, biex jittestjawh. Meta tibgħat għall-analisi l-FOBT<br />
komplut, trid tqiegħed fl-invilops ukoll il-Formola tad-Det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-Partiċipant<br />
iffirmata minnek. Inħeġġuk biex tinnomina lit-tabib tiegħek <strong>fil</strong>-formola. Jekk<br />
mgħandekx tabib regolari, iżda tattendi fi klinika jew servizz, bħal Servizz<br />
Mediku għall-Aboriġini, għall-kura tas-saħħa, allura tista’ tinnomina ‘l dak<br />
is-servizz. Il-laboratorju mbagħad jibgħat ir-riżultati tat-test tiegħek lilek u<br />
lit-tabib tiegħek ( jekk ikun nominat).<br />
Jekk ikollok riżultat pożittiv ikun jinħtieġlek li tiddiskuti r-riżultat mat-tabib<br />
tiegħek.<br />
X’jiġri mir-riżultati <strong>tal</strong>-FOBT tiegħi?<br />
Ir-riżultati jintbagħtu lilek, lit-tabib tiegħek (jekk tkun innominajt wieħed) u<br />
wkoll lir-Reġistru madwar ġimgħatejn wara li tkun impustajt it-test komplut<br />
tiegħek lil-laboratorju.<br />
Jekk tagħżel li titlaq mill-programm wara li tkun għamilt il-FOBT u bgħattu<br />
għall-analisi, ir-riżultati tat-test xorta jintbagħtu lilek u lit-tabib tiegħek<br />
(jekk nominat).<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
X’juri l-FOBT?<br />
Jekk ma jinstabx demm <strong>fil</strong>-kampjuni li tkun bgħatt lil-laboratorju, ir-riżultat<br />
<strong>tal</strong>-FOBT tiegħek ikun negattiv. Madankollu, dan ma jfissirx li mgħandekx jew li<br />
qatt ma’ tista’ tiżviluppa kanċer <strong>fil</strong>-musrana, billi f’xi ftit mill-kanċrijiet <strong>fil</strong>-musrana<br />
ma joħroġx demm jew joħroġ id-demm ta’ kultant.<br />
Jekk tiżviluppa xi sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana wara li tkun irċevejt riżultat<br />
negattiv, ara lit-tabib tiegħek immedjatament.<br />
Jekk ikun hemm id-demm <strong>fil</strong>-kampjuni li tibgħat lil-laboratorju, ir-riżultat <strong>tal</strong>-<br />
FOBT tiegħek ikun pożittiv. Madwar waħda minn kull 13-Il persuna jkollha<br />
riżultat pożittiv li jindika l-preżenza tad-demm. Din il-preżenza tad-demm<br />
tista’ tkun effett ta’ kundizzjonijiet oħra barra l-kanċer, bħal felul, il-murliti,<br />
jew infjammazzjoni <strong>tal</strong>-musrana, Iżda jinħtieġ li l-kawża tad-dmija tkun<br />
investigata. Jekk jinstab id-demm, inti tin<strong>tal</strong>ab biex tikkuntattja lit-tabib<br />
tiegħek biex tiddiskuti r-riżultat.<br />
X’ jiġri jekk inkun għamilt test <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana fi<br />
proċess ieħor?<br />
Jekk irċevejt din l-istedina iżda:<br />
• kellek kundizzjoni <strong>tal</strong>-musrana f’ dawn l-aħħar 12-il xahar li qegħda tiġi<br />
kkurata; jew<br />
• għamilt test bit-teleskopju (colonoscopy)<br />
matul dawn l-aħħar ħames snin; jew<br />
• għandek appuntament għal test<br />
bit-teleskopju (colonoscopy) fi ftit<br />
ġimgħat;<br />
jekk jogħġbok iddiskuti mat-tabib<br />
tiegħek il-parteċipazzjoni tiegħek<br />
<strong>fil</strong>-programm ta’ l-iskrining u avża<br />
lir-Reġistratur jekk it-tabib tiegħek<br />
jirrikmandalek li mgħandekx bżonn<br />
tieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
X’ jiġri jekk ir-riżultat tiegħi jkunu<br />
pożittiv<br />
Jekk ir-riżultat <strong>tal</strong>-FOBT tiegħek ikun pożittiv, tkun tinħtieġ li tiddiskuti rriżultat<br />
mat-tabib tiegħek. It-tabib tiegħek għandu mnejn jirrikmanda li<br />
tagħmel aktar testijiet, inkluż test bit-teleskopju (colonoscopy) biex tinstab<br />
il-kawża tad-dmija. Għandek tiddiskuti mat-tabib tiegħek dwar xi riskji<br />
marbutin ma’ testijiet bħal dawn.<br />
Fiex jikkonsisti test bit-teleskopju (colonoscopy)?<br />
Test bit-teleskopju huwa proċedura biex teżamina l-musrana. Il-proċedura<br />
tas-soltu tat-test bit-teleskopju (colonoscopy) hija deskritta hawn taħt.<br />
Il-ġurnata ta’ qabel it-test bit-teleskopju tin<strong>tal</strong>ab biex tixrob preparazzjoni<br />
speċjali biex tgħinek tbat<strong>tal</strong> il-musrana. Fil-ġurnata li ssir il-proċedura tista’<br />
tingħata kalmanti li ġġiegħelek tħossok bin-ngħas. It-tabib imbagħad<br />
idaħħal tubu flessibbli dejjaq fir-rektum. Dan it-tubu jissejjaħ kolonoskopju<br />
(colonoscope). Imwaħħla miegħu jkollu camera żgħira ħafna li tgħin lit-tabib<br />
ifittex il-felul jew it-tikbir kankruż <strong>fil</strong>-musrana.<br />
It-test innifsu jieħu madwar 20 sa 30 minuta u s-soltu jsir f’ xi sptar jew klinika<br />
ta’ bin-nhar. Wara l-proċedura tibqa’ għal xi sagħtejn <strong>fil</strong>-qasam ta’ l-isptar fejn<br />
terġa’ tiġi f’tiegħek wara li teħles mill-effett <strong>tal</strong>-kalmanti.<br />
Imbagħad tkun tista’ tmur id-dar. Minħabba l-kalmanti li tkun ingħatajt huwa<br />
importanti li ma ssuqx karrozza, tivvjaġġa waħdek bit-trasport pubbliku,<br />
tħaddem makkinarju, tiffirma dokumenti legali jew tixrob alkohol għal<br />
24 siegħa wara t-test.<br />
Jekk jinstabu xi felul, it-tabib aktarx li jneħħihom immedjatament u<br />
jittestjahom għal kanċer. Tista’ tħoss xi ftit ta’ inkonvenjenza wara l-proċedura<br />
iżda din malajr tgħaddi. Mgħandekx tħoss uġigħ.<br />
Det<strong>tal</strong>ji oħra dwar it-test bit-teleskopju jistgħu jinstabu fuq il-websajt <strong>tal</strong>-<br />
Programm: www.cancerscreening.gov.au<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Hemm xi riskji fit-test bit-teleskopju (colonoscopy)?<br />
Jista’ jkun hemm kumplikazzjonijiet mit-test bit-teleskopju.<br />
Kumplikazzjonijiet serji jistgħu jinkludu l-perforazzjoni (it-titqib) ta’<br />
l-inforra <strong>tal</strong>-musrana (madwar 1 f’ 1,000 test) u/jew joħroġ ħafna demm<br />
mill-musrana (madwar 3 f’ 1,000 eżami).<br />
Jista’ jkollok ukoll reazzjoni ħażina għall-preparazzjoni <strong>tal</strong>-musrana u/jew<br />
għall- kalmanti/l-loppju. Effetti oħra rari jistgħu jiġru f’kull proċedura. Il-mewt<br />
hija possibbiltà remota.<br />
Huwa importanti li tiddiskuti r-riskji u l-benefiċċji mat-tabib tiegħek qabel<br />
ma tikkonsenti għal xi proċedura, inkluż it-test bit-teleskopju.<br />
Fejn nista’ nagħmel test bit-teleskopju?<br />
Testijiet bit-teleskopju ġeneralment isiru minn speċjalista fi sptar jew fi klinika<br />
ta’ bin-nhar. Is-soltu tkun tinħtieġ riferiment mit-tabib tiegħek u tista’ tkun<br />
riferut/a bħala pazjent/a privat/a jew pubbliku/a. F’ xi partijiet ta’ l-Awstralja<br />
hemm listi ta’ stennija għat-testijiet bit-teleskopju. Jekk ikollok xi tħassib<br />
għandek tiddiskuti dan mat-tabib tiegħek mill-ewwel.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Kemm iqum test bit-teleskopju (colonoscopy)?<br />
Il-Gvern jagħti ħlas <strong>tal</strong>-Medicare għat-testijiet bit-teleskopju magħmula<br />
fis-settur privat. Skond jekk ikollokx it-test bit-teleskopju bħala pazjent/a<br />
pubbliku/a jew privat/a, għandek mnejn ikollok tħallas xi differenza. Għandek<br />
tiddiskuti l-ispejjeż li jista’ jkollok, mat-tabib u l-fond ta’ l-inxjurans tas-saħħa<br />
tiegħek.<br />
X’ jiġri jekk jinstab kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />
Jekk jinstab kanċer <strong>fil</strong>-musrana, ġeneralment ikollok bżonn ta’ operazzjoni.<br />
Jekk il-kanċer jinstab fi stadju kmieni, hemm ċans kbir ta’ fejqan għal kollox.<br />
Ħafna min-nies ikunu jistgħu jerġgħu lura għall-istil preżenti <strong>tal</strong>-ħajja<br />
tagħhom.<br />
X’ jiġri jekk it-test bit-teleskopju ma juri xejn?<br />
Test bit-teleskopju nadif ifisser li ma nstabu ebda felul jew tikbiriet kankrużi.<br />
Madankollu, l-ebda test mhuwa eżatt 100%, għalhekk jekk, frattant, inti<br />
jkollok xi sintomi deskritti f’dan il-ktieb, għandek tara lit-tabib tiegħek<br />
immedjatament.<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong><br />
<strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> inbeda mill-<br />
Gvern Awstraljan, bi sħab mal-gvernijiet sta<strong>tal</strong>i u territorjali, biex jgħin ħalli<br />
jinstab il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana minn kmieni u jnaqqas in-numru ta’ l-Awstraljani<br />
li jmutu ta’ kull sena b’din il-marda.<br />
Fiex jikkonsisti l-Programm?<br />
Matul it-tliet snin li ġejjin sa 2.5 milljun Australjani li jagħlqu 50, 55 or 65 sena<br />
bejn Jannar 2008 u Diċembru 2010 se jkunu mistiedna biex jieħdu sehem fliskrining<br />
<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />
L-ismijiet u l-indirizzi tan-nies eliġibbli biex jieħdu sehem <strong>fil</strong>-Programm<br />
ittieħdu mir-rekords <strong>tal</strong>-Medicare u tad-Dipartiment għall-Affarijiet <strong>tal</strong>-<br />
Veterani. Il-mod kif jintbagħtu l-inviti, biex jipparteċipaw <strong>fil</strong>-programm ta’<br />
l-iskrining, ivarja f’kull stat u territorju b’xi wħud jirċievu l-istedina qrib għeluq<br />
sninhom u oħrajn jirċevuha fl-istess żmien bħall-oħrajn li joqogħdu fl-istess<br />
inħawi.<br />
In-nies eliġibbli qed jintbagħtilhom, bil-posta, pakkett tat-test ta’ l-iskrining<br />
<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana (FOBT) u se jin<strong>tal</strong>bu biex jiġbru kampjuni minn żewġ<br />
episodji separati ta’ l-ippurgar qabel ma jibagħtu t-test komplut lil-laboratorju<br />
għall-analisi. M’hemm l-ebda ħlas biex isir dan it-test.<br />
Il-Kunsill tan-National Health and Medical Research jirrikmanda l-iskrining<br />
bil-FOBT kull sentejn mill-età ta’ 50 sena. Madankollu, il-Programm Nazzjonali<br />
ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> joffri biss skrining bil-FOBT ta’ darba.<br />
Jekk tixtieq li tagħmel l-iskrining regulari bil-FOBT, għandek titkellem<br />
mat-tabib tiegħek.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Għalfejn qegħdin ikunu mistiedna biex jieħdu sehem dawk<br />
biss li se jagħlqu 50, 55 jew 65 sena?<br />
Ir-riċerka turi li r-riskju ta’ kanċer <strong>tal</strong>-musrana jiżdied b’mod sinjifikanti mill-età<br />
ta’ 50 sena. Il-Kunsill tan-National Health and Medical Research jirrikkmanda li<br />
l-iskrining organizzat <strong>tal</strong>-FOBT għal nies b’riskju medju għandu jibda minn 50<br />
sena ta’ l-età.<br />
Huwa importanti li l-programm ta’ l-iskrining jiddaħħal bil-mod biex jingħata<br />
żmien ħalli jkun żgurat li s-servizzi tas-saħħa, bħas-servizzi tat-test bitteleskopju,<br />
jkunu jistgħu jlaħħqu mad-domanda. Għalhekk matul din il-fażi<br />
<strong>tal</strong>-Programm dawk in-nies biss li se jagħlqu 50, 55 or 65 sena bejn Jannar 2008<br />
u Diċembru 2010 qed ikunu mistiedna għall-iskrining. Jekk membri oħra <strong>tal</strong>familja<br />
tiegħek mhumiex f’dan il-grupp ta’ età, ma jirċevux stedina biex jieħdu<br />
parti f’din il-fażi <strong>tal</strong>-Programm.<br />
Ma rridx nieħu sehem. Nista’ nagħti l-istedina tiegħi lil xi<br />
ħadd Ieħor?<br />
Le. Għalissa it-test ta’ l-iskrining mingħajr ħlas qiegħed hemm biss għal dawk<br />
in-nies li kienu mistiedna biex jieħdu sehem <strong>fil</strong>-Programm. Jekk taf lil xi ħadd li<br />
jrid jagħmel test <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana, jew li huma mħassbin dwar saħħithom,<br />
għandek tagħtihom parir biex jikkuntattjaw lit-tabib tagħhom.<br />
X’ jiġri jekk ikolli bżonn ta’ pakkett ieħor tat-test?<br />
Jekk titlef jew tagħmel ħsara <strong>fil</strong>-pakkett tat-test tiegħek u tkun tinħtieġ ieħor<br />
minfloku, jekk jogħġbok ikkuntattja l-Linja ta’ l-Informazzjoni fuq<br />
1800 118 868. Jekk jogħġbok kun af li jinħarġu żewġ pakketti biss għal kull<br />
partiċipant <strong>tal</strong>-Programm minflok l-ewwel wieħed. Jekk tkum ilħaqt il-limitu<br />
tan-numru <strong>tal</strong>-pakketti u jkun għad baqgħalek il-ħtieġa tat-test għandek<br />
tikkuntattja lit-tabib tiegħek.<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
X’ jiġri jekk ma nkunx nista’ nifhem l-istruzzjonijiet tat-test?<br />
Jekk mintix ċert/a dwar kif tagħmal it-test ċempel il-Helpline (Linja ta’ l-<br />
Għajnuna) <strong>tal</strong>-FOBT fuq 1300 738 365. Imexxuk pass pass matul it-test.<br />
Obbligat/a nieħu sehem?<br />
Le. Il-parteċipazzjoni <strong>fil</strong>-Programm hija voluntarja – l-għażla hija tiegħek.<br />
Jekk ma tagħmilx il-FOBT, tintbagħat ittra waħda biex tfakkrek.<br />
X’ jiġri jekk nagħżel li ma nieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm?<br />
Għażla biex tibqa’ barra mill-Programm<br />
Jekk tiddeċidi li ma tieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm, tista’ tagħżel li tibqa´ barra.<br />
Billi tagħżel li tibqa’ barra mill-Programm, ma tirċevix ittri biex ifakkruk f’din<br />
il-fażi u ma tirċevix stedin biex tagħmel l-iskrining matul fażijiet oħra <strong>fil</strong>-futur,<br />
ħlief jekk inti tavża lir-Reġistratur li tkun trid tinvolvi ruħek.<br />
Tista’ tagħżel li tibqa’ barra mill-Programm, billi timla it-taqsima apposta <strong>tal</strong>formola<br />
f’ paġna 27 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni jew billi ċċempel l-<br />
Information Line (il-Linja ta’ l-Informazzjoni) fuq 1800 118 868. Jekk turi<br />
bit-telefon li trid tibqa’ barra, tintbagħtlek ittra ta’ konferma.<br />
Jekk tagħżel li titlaq mill-Program wara li tkun għamilt xi FOBT u bgħattu<br />
ghall-analisi, ir-riżultati tat-test jintbagħtu lilek u lit-tabib tiegħek (jekk<br />
nominat).<br />
Jekk ikollok riżultat pożittiv tat-test iżda tkun għażilt li titlaq mill-Programm,<br />
ir-Reġistratur ma jibgħatlekx (jew lit-tabib tiegħek jekk nominat) ittri biex<br />
ifakkruk ħalli tiddiskuti ir-riżultat tat-test mat-tabib tiegħek u/jew tattendi<br />
għal testijiet oħra.<br />
Jekk jogħġbok kun af li jekk tagħżel li ma tidħolx f’din il-fażi <strong>tal</strong>-Programm ma<br />
tirċevix stedin biex tagħmel l-iskrining matul fażijiet oħra <strong>fil</strong>-futur, ħlief jekk<br />
inti tavża lir-Reġistratur li tkun trid tinvolvi ruħek.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Tissospendi ruħek mill-Programm<br />
Jekk ma tkunx tista’ tieħu sehem issa <strong>fil</strong>-Programm, iżda tkun trid tidħol <strong>fil</strong>futur<br />
qrib, tista’ tissospendi ruħek għal perjodu ta’ żmien.<br />
Tista’ tagħmel dan billi timla t-taqsima tas-sospensjoni <strong>tal</strong>-formola f’ paġna<br />
27 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni jew billi ċċempel l-Information Line<br />
(Linja ta’ l-Informazzjoni) fuq 1800 118 868. Jekk tissospendi bit-telefon,<br />
tintbagħtlek ittra ta’ konferma.<br />
Jekk tagħżel li tissospendi il-partiċipazzjoni tiegħek <strong>fil</strong>-Programm tin<strong>tal</strong>ab biex<br />
tavża meta tkun trid terġa tibda. Wara li jkun skada l-perjodu<br />
tas-sospensjoni, ir-Reġistratur jerġa’ jibda jibagħtlek l-istedin għall-iskrining u<br />
korrispondenza oħra.<br />
Jekk jogħġbok kun af li la darba tkun għamilt il-FOBT u bgħattu għall-analisi,<br />
ir-riżultati tat-test jintbagħtu lilek u lit-tabib tiegħek (jekk nominat), ukoll jekk<br />
tkun urejt li trid tissospendi ruħek mill-Programm.<br />
X’ jiġri jekk inkun għażilt li nibqa’ barra mill-Programm<br />
imbagħad inbiddel fehmti dwar sehmi <strong>fil</strong>-Programm?<br />
Jekk tkun għażilt li toħroġ minn din il-fażi <strong>tal</strong>-Programm iżda tiddeċidi li tkun<br />
trid terga’ tinvolvi ruħek f’din jew <strong>fil</strong>-fażijiet <strong>tal</strong>-futur, għandek tavża fuq l-<br />
Information Line (Linja ta’ l-Informazzjoni) fuq 1800 118 868.<br />
PAGNA 0
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Appendiċi: Ir-Reġistru <strong>tal</strong>-Programm<br />
Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong><br />
<strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Medicare Australia, li tamministra programmi maġġuri <strong>tal</strong>-gvern dwar issaħħa<br />
bħal Medicare, qed taħdem bi sħab mad-Department of Health and<br />
Ageing biex timplimenta il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<br />
<strong>Musrana</strong>. Biex tistiednek ħalli tieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm, Medicare Australia<br />
għażlet ismek jew mir-rekords <strong>tal</strong>-membri <strong>tal</strong>-Medicare inkella mil-lista <strong>fil</strong>-fajl<br />
tad-Department of Veterans’ Affairs, skond l-arranġament tas-servizz taħt issottosezzjoni<br />
7(2) <strong>tal</strong>-Att ta’ Medicare Australia Act1973.<br />
Il-parti ta’ Medicare Australia <strong>fil</strong>-Programm hija li tgħin fl-aspetti<br />
amministrattivi li jinkludu:<br />
• Il-ħolqien tar-Reġistru;<br />
• Il-ġbir ta’ l-informazzjoni dwar il-parteċipazzjoni <strong>fil</strong>-Programm<br />
u r-riżultati tat-test; u<br />
• l-funzjonijiet ta’ ċentru <strong>tal</strong>-posta.<br />
Tistgħu tkunu ċerti li l-informazzjoni personali tagħkom u r-riżultati tat-test<br />
jinżammu privati u konfidenzjali. L-informazzjoni miżmuma<br />
fuq ir-Reġistru hija protetta mil-liġi (l-Att <strong>tal</strong>-Privatezza 1988), u d-det<strong>tal</strong>ji<br />
personali tiegħek jinħarġu biss skond il-Prinċipji <strong>tal</strong>-Privatezza ta’ l-<br />
Informazzjoni ta’ dak l-Att.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
X’ jagħmel ir-Reġistru?<br />
Ir-Reġistru għandu parti importanti <strong>fil</strong>-Programm. Biex jgħin lill-parteċipanti<br />
matul il-proċess ta’ l-iskrining ir-Reġistratur:<br />
• jibgħat ittra ta’ qabel l-istedina u stedina lin-nies li jkunu se jagħlqu 50, 55<br />
or 65 bejn Jannar 2008 u Diċembru 2010;<br />
• jibgħat ittri ta’ tfakkira lin-nies li ma jkunux użaw l-istedina biex jieħdu<br />
sehem fiż-żmien speċifikat;<br />
• jirreġistra d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-parteċipanti, inklużi l-Istorja ta’ l-iskrining, irriżultati<br />
<strong>tal</strong>-FOBT u r-riżultati ta’ testijiet oħra bħal test bit-teleskopju<br />
(colonoscopy), li jsir wara li jkun hemm riżultat pożittiv <strong>tal</strong>-FOBT;<br />
• jikkonferma d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-kuntatt lil-laboratorju <strong>tal</strong>-patoloġija li jkun<br />
responsabbli għall-analisi <strong>tal</strong>-pakketti <strong>tal</strong>-FOBT;<br />
• jibgħat ittri ta’ tfakkira jew iċempel (meta meħtieġ) lill-parteċipanti<br />
b’riżultat pożittiv <strong>tal</strong>-FOBT biex iħeġġiġhom ħalli jaraw it-tabib tagħhom<br />
dwar testijiet oħra, għall-iskop ta’ dijanjosi;<br />
• jibgħat ittri ta’ tfakkira jew iċempel (meta meħtieġ) lit-tobba nominati<br />
mill-parteċipanti;<br />
• jipprovdi informazzjoni dwar l-iskrining <strong>tal</strong>-parteċipanti u l-istorja tassejbiet<br />
lit-tobba nominati, lill-Kordinaturi <strong>tal</strong>-Programm u lill-impjegati <strong>fil</strong>qasam<br />
<strong>tal</strong>-gvernijiet sta<strong>tal</strong>i u territorjali <strong>tal</strong>-iskrining <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />
biex jgħinu <strong>fil</strong>-kura medika <strong>tal</strong>-parteċipanti; u<br />
• jiċċekkja d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-klejms <strong>tal</strong>-Medicare (qabel ma jibgħat tfakkira ) biex<br />
jara jekk tkunx saret xi klejm għal proċedura <strong>tal</strong>-musrana. Jekk tkun saret<br />
xi klejm ir- Reġistratur jirreġistra l-proċedura u jikteb lill-provditur tasservizz<br />
mediku biex jitolbu r-riżultati <strong>tal</strong>-proċedura.<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
X’ informazzjoni tinżamm fir-Reġistru?<br />
Fir-Reġistru jinżammu det<strong>tal</strong>ji bħal ismek, det<strong>tal</strong>ji ta’ kuntatt, età, sess, innumru<br />
<strong>tal</strong>-Medicare, ir-riżultati tat-testijiet ta’ l-iskrining tiegħek u l-isem tattabib<br />
nominat minnek. Jinżammu wkoll ir-riżultati ta’ testijiet oħra li tagħmel,<br />
bħal test bit-teleskopju (colonoscopy) jew biopsja (biopsy).<br />
Għalfejn tkun użata din l-informazzjoni?<br />
Medicare Australia tuża d-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħek biex:<br />
• tistiednek għall-iskrining;<br />
• tfakkrek biex tagħmel il-FOBT tiegħek;<br />
• tipprovdi d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-kuntatt tiegħek lil-laboratorju <strong>tal</strong>-patoloġija<br />
responsabbli għall-analisi <strong>tal</strong>-FOBT tiegħek;<br />
• tiċċekkja , jekk jinħtieġ, l-klejms <strong>tal</strong>-Medicare u d-DVA għall-eżamijiet <strong>tal</strong>musrana<br />
u jikkuntattja lill-provdituri tas-servizz mediku biex jiltobhom<br />
jibagħtu lir-Reġistru r-rapporti rilevanti; u<br />
• tibgħat ittri ta’ tfakkira u/jew iċċempel (meta meħtieġ) lilek u lit-tabib<br />
nominat minnek.<br />
Ismek u d-data tat-twelid tiegħek jingħataw lill-Australian Institute of Health<br />
and Welfare (AIHW) bil-għan li jitqabblu ma’ l-informazzjoni tar-reġistru<br />
<strong>tal</strong>-kanċer biex jintwera li l-Programm qed isalva l-ħajjiet. L-għoti ta’ linformazzjoni<br />
lill-AIHW huwa suġġet għall-proviżjonijiet tas-segretezza ta’<br />
l-Att 1987 ta’ l-Australian Institute of Health and Welfare.<br />
Il-wiri ta’ din l-informazzjoni lill-AIHW huwa awtorizzat minn arranġament tasservizz<br />
taħt is-sottosezzjoni 7(2) ta’ l-Att 1973 ta’ Medicare Australia.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Ismek, id-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-kuntatt u ta’ l-iskrining jistgħu jkunu pprovduti wkoll:<br />
• lit-tabib nominat minnek;<br />
• lill-ispeċjalisti mediċi li tista’ tkun riferut/a għandhom;<br />
• lill-Kordinaturi <strong>tal</strong>-Programm; u<br />
• lill-impjegati <strong>fil</strong>-qasam <strong>tal</strong>-gvernijiet sta<strong>tal</strong>i/territorjali <strong>tal</strong>-iskrining <strong>tal</strong>kanċer<br />
<strong>fil</strong>-musrana biex jgħinu <strong>fil</strong>-kura medika tiegħek relatata ma’ liskrining<br />
<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />
Informazzjoni mingħajr identità (jiġifieri informazzjoni mingħajr l-identità<br />
tiegħek) minn fuq ir-Reġistru tingħata lid-dipartimenti <strong>tal</strong>-gvern <strong>tal</strong>-<br />
Commonwealth u l-istat u t-territorju għall-iskopijiet ta’ statistika, riċerka u<br />
l-iżvilup ta’ politika, pereżempju, biex ikun magħruf kemm nies ħadu sehem<br />
<strong>fil</strong>-Programm u kemm instabu kanċrijiet. Ħadd ma jkun jista’ jidentifikat millinformazzjoni<br />
li tingħata mir-Reġistru għal dan l-iskop.<br />
X’ jiġri jekk id-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħi huma żbaljati jew<br />
jinbidlu?<br />
Jekk id-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħek (bħal l-indirizz tiegħek, in-numru tat-telefon<br />
jew it-tabib) jinbidlu jew ikunu imniżżlin ħażin matul il-kors <strong>tal</strong>-Programm,<br />
jekk jogħġbok ċempel l-Information Line (il-Linja ta’ l-Informazzjoni)<br />
fuq 1800 118 868.<br />
PAGNA
Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />
Għal Iktar Tagħrif<br />
FOBT Helpline (Linja ta’ l-Għajnuna): 1300 738 365<br />
Għall-informazzjoni dwar kif tagħmel<br />
it-Test tad-Demm Moħbi fl-Ippurgar.<br />
Linja ta’ l-Informazzjoni dwar il-Programm<br />
Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>: 1800 118 868<br />
Helpline <strong>tal</strong>-Kunsill <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong>: 13 11 20<br />
Il-kunsill <strong>tal</strong>-kanċer ta’ l-Istat jew territorju tiegħek<br />
jipprovdi servizz konfidenzjali fejn<br />
titkellem dwar it-tħassib tiegħek jew<br />
mistoqsijiet dwar il-kanċer ma’ staff imħarrgin<br />
apposta. L-istaff jistgħu jibagħtulek<br />
informazzjoni bil-miktub u jistgħu iqabbduk<br />
ma’ servizzi fir-reġjun lokali tiegħek.<br />
Servizz tat-Traduzzjoni u l-Interpretar: 13 14 50<br />
TTY 1800 552 152<br />
Servizz bit-Teletypewriter biex jassisti<br />
lin-nies b’nuqqas ta’ smigħ.<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Websajts<br />
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-Kancer <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
www.cancerscreening.gov.au<br />
Kunsilli Sta<strong>tal</strong>i/Territorjali <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong><br />
New South Wales www.nswcc.org.au<br />
Victoria www.cancervic.org.au<br />
Queensland www.qldcancer.com.au<br />
South Australia www.cancersa.org.au<br />
Tasmania www.cancertas.org.au<br />
Western Australia www.cancerwa.asn.au<br />
ACT www.actcancer.org<br />
Northern Territory www.cancercouncilnt.com.au<br />
<strong>Cancer</strong> Council Australia (Kunsill <strong>Kanċer</strong> Awstralja) www.cancer.org.au<br />
Health Insite www.healthinsite.gov.au<br />
Gastroenterological Society of Australia<br />
(Soċjetà Gastroenteroloġika ta’ l-Awstralija) www.gesa.org.au<br />
The Bowel <strong>Cancer</strong> and Digestive Research Institute (Istitut tar-Riċerka<br />
Diġestiva u l-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>) www.itscrunchtime.org<br />
PAGNA
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Formola Ktejjeb għall-Għazla ta’ l-Informazzjoni biex tibqa’ Barra/Tissospendi<br />
Qabel ma timla din il-formola jekk jogħġbok aqra dawn it-taqsimiet f’ paġni<br />
19 u 20 ta’ dan il-ktejjeb: Tagħżel biex tibqa’ Barra u Tissospendi<br />
Din il-formola għandha tkun iffirmata mill-persuna li se tagħżel<br />
biex tibqa’ barra jew tissospendi s-sehem <strong>fil</strong>-Programm.<br />
GħAżLA BIeX MA TIeħuX SeheM<br />
Tagħżel biex ma tieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm la issa u lanqas <strong>fil</strong>-futur<br />
Ma nixtieqx nieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<br />
<strong>Musrana</strong>. Qrajt il-paġni 19 u 20 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni u nifhem xi<br />
jfisser għalija li ma nieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm.<br />
Numru ta’ l-ID<br />
(ID number)<br />
(issibu fuq in-naħa ta’ fuq ta’ l-ittra ta’ l-istedina tiegħek)<br />
Kunjom Data tat-Twelid / /<br />
Isem (ismijiet) Mara Raġel<br />
Firma Data / /<br />
SOSPeNSJONI<br />
Tagħżel li ma tircevix korrispondenza mir-Reġistru għal perjodu ta’ żmien<br />
Nixtieq nissospendi il-partiċipazzjoni tiegħi <strong>fil</strong>-Programm.<br />
Qrajt il-paġna 20 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni u nifhem xi jfisser għalija<br />
li nissospendi ruħi mill-Programm.<br />
Data ta’ meta nerga’ nibda nieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm / /<br />
Numru ta’ l-ID<br />
(ID number)<br />
(issibu fuq in-naħa ta’ fuq ta’ l-ittra ta’ l-istedina tiegħek)<br />
Kunjom Data tat-Twelid / /<br />
Isem (ismijiet) Mara Raġel<br />
Firma Data / /<br />
ISTRuzzJONIJIeT (Jekk jogħġbok innota, mhix meħtieġa bolla)<br />
Malli timla din il-formola, jekk jogħġbok, neħħiha mill-ktejjeb u ibgħatha lir-Reġistru<br />
<strong>tal</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> fl-indirizz li ġej:<br />
NBCSP Register<br />
Reply Paid 83061<br />
hobart TAS 7001<br />
PAGNA<br />
PAGE
Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />
Linja ta’ l-Informazzjoni (Information Line) 1800 118 868<br />
Mit-Tnejn sal-Ġimgħa matul is-sigħat tax-xogħol (mit-8.30am sal-5.00pm)<br />
f’kull stat u territorju<br />
Servizz tat-Traduzzjoni u l-Interpretar 13 14 50<br />
TTY 1800 552 152