14.12.2012 Views

l-Iskrining tal-Kanċer fil-Musrana - Cancer Screening

l-Iskrining tal-Kanċer fil-Musrana - Cancer Screening

l-Iskrining tal-Kanċer fil-Musrana - Cancer Screening

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

MALTESE<br />

Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Għarfien:<br />

Il-Gvern Awstraljan jixtieq jirrikonoxxi Il-kontribuzjonijiet importanti u s-sapport ta’ Medicare<br />

Australia u tan-National Bowel <strong>Cancer</strong> <strong>Screening</strong> Program Advisory Group, inklużi l-istati u<br />

t-territorji, biex jitwaqqaf dan il-Programm.<br />

Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> - Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

ISBN: 1-74186-606-5<br />

Online ISBN: 1-74186-607-3<br />

Publications Number: P3 - 3865<br />

Pubblikazzjonijiet fuq il-karta<br />

© Commonwealth of Australia 2008<br />

Jeddijiet miżmuma. Barra mill-użu permess mill-Att <strong>tal</strong>-Jedd ta’ l-Awtur 1968, l-ebda parti ma<br />

tista’ tkun riprodotta bl-ebda proċess mingħajr il-kunsens bil-miktub mill-Commonwealth.<br />

Talbiet u mistoqsijiet dwar ir-riproduzzjoni u l-jeddijiet għandhom ikunu indirizzati lill-<br />

Commonwealth Copyright Administration, Attorney General’s Department, Robert Garran<br />

Offices, National Circuit,Barton Act 2600 jew impustati fuq http://www.ag.gov.au/cca<br />

Siti ta’ l-Internet<br />

© Commonwealth of Australia 2008<br />

Jeddijiet miżmuma. Tista’ tniżżel, turi, tipprintja u tirriproduċi dan il-materjal mingħajr tibdil<br />

<strong>fil</strong>-forma (billi żżomm dan l-avviż) għall-użu personali, mhux kummerċjali, tiegħek biss jew<br />

biex tużah fl-organizzazzjoni tiegħek. Barra mill-użu permess mill-Att <strong>tal</strong>-Jedd ta’ l-Awtur<br />

1968, il-jeddijiet l-oħrajn kollha huma miżmuma. Talbiet u mistoqsijiet dwar ir-riproduzzjoni<br />

u l-jeddijiet għandhom Ikunu indirizzati lill-Commonwealth Copyright Administration,<br />

Attorney General’s Department, Robert Garran Offices, National Circuit, Barton ACT 2600 jew<br />

impustati fu http://www.ag.gov.au/cca<br />

Dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni ma jistax ikun<br />

komprensiv għal kollox u huwa mifhum bħala gwida<br />

biss. M’għandux jieħu post il-parir mediku individwali u<br />

jekk ikollok xi tħassib dwar saħħtek jew mistoqsijiet oħra<br />

għandek tqajjimhom mat-tabib tiegħek.


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Programm<br />

Nazzjonali<br />

ta’ l-<strong>Iskrining</strong><br />

<strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Kif huma protetti d-det<strong>tal</strong>ji personali<br />

u l-privatezza tiegħek…<br />

Id-det<strong>tal</strong>ji tan-nies li jkunu mistiedna biex jieħdu sehem<br />

<strong>fil</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

jkunu mniżżlin fir-Reġistru <strong>tal</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<br />

<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>.<br />

Medicare Australia żżomm ir-Reġistru.<br />

Din hija l-istess organizzazzjoni li żżomm ir-rekords <strong>tal</strong>-<br />

Medicare tiegħek. Inti tista’ tibqa’ żgur li l-informazzjoni<br />

personali tiegħek u r-riżultati tat-test jinżammu privati u<br />

konfidenzjali. L-Informazzjoni miżmuma fir-Reġistru<br />

hija protetta mil-liġi (l-Att <strong>tal</strong>-Privatezza 1988)<br />

u ma tinkixifx illegalment.<br />

Aktar Informazzjoni dwar ir-Reġistru u dwar il-protezzjoni<br />

<strong>tal</strong>-privatezza tiegħek tinstab fl-Appendiċi f’paġna 21.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Werrej<br />

Daħla 5<br />

Dwar il-musrana tiegħek 6<br />

Dwar il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana 7<br />

Xinhu l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 7<br />

Kemm huwa komuni l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 8<br />

X’ jikkaġuna l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 8<br />

Liema huma s-sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 9<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jitfejjaq? 9<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jkun skansat? 9<br />

Min huwa fir-riskju li jkollu kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 10<br />

X’ inhi storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 10<br />

Skrining <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana 11<br />

Xinhu l-iskrining? 11<br />

X’ jinvolvi l-FOBT? 11<br />

X’ jiġri mir-riżultati <strong>tal</strong>-FOBT tiegħi? 12<br />

X’ juri l-FOBT? 13<br />

X’ jiġri jekk inkun għamilt test <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />

fi proċess ieħor? 13<br />

X’ jiġri jekk ir-riżultat tiegħi ikun pożittiv 14<br />

Fiex jikkonsisti t-test bit-teleskopju (colonoscopy)? 14<br />

Hemm xi riskji fit-test bit-teleskopju? 15<br />

Fejn nista’ nagħmel test bit-teleskopju? 15<br />

Kemm iqum test bit-teleskopju? 16<br />

X’ jiġri jekk jinstab kanċer <strong>fil</strong>-musrana? 16<br />

X’ jiġri jekk it-test bit-teleskopju ma juri xejn? 16<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> 17<br />

Fiex jikkonsisti l-Programm? 17<br />

Għalfejn qegħdin ikunu mistiedna biex jieħdu sehem dawk<br />

biss li se jagħlqu 50, 55 jew 65 sena? 18<br />

Ma rridx nieħu sehem. Nista’ nagħti l-istedina tiegħi<br />

lil xi ħadd ieħor? 18<br />

X’ jiġri jekk ikolli bżonn ta’ pakkett ieħor tat-test? 18<br />

X’ jiġri jekk ma nkunx nista’ nifhem l-istruzzjonijiet tat-test? 19<br />

Obbligat/a nieħu sehem? 19<br />

X’ jiġri jekk nagħżel li ma nieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm? 19<br />

Għażla biex tibqa’ barra mill-Programm 19<br />

Tissospendi ruħek mill-Program 20<br />

X’ jiġri jekk inkun għażilt li nibqa’ barra mill-Programm<br />

imbagħad inbiddel fehmti dwar sehmi <strong>fil</strong>-Programm? 20<br />

Appendiċi: Ir-Reġistru 21<br />

X’ jagħmel ir-Reġistru? 22<br />

X’ informazzjoni tinżamm fir-Reġistru? 23<br />

Għalfejn tkun użata din l-informazzjoni? 23<br />

X’ jiġri jekk id-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħi huma żbaljati jew jinbidlu? 24<br />

Għal Aktar Informazzjoni 25<br />

Websajts 26<br />

Formola Biex tibqa’ Barra/Tissospendi 27<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Daħla<br />

Fl-Awstralja madwar wieħed minn kull 18-il raġel u waħda minn kull 27 mara<br />

jiżviluppaw kanċer <strong>fil</strong>-musrana qabel ma jagħlqu 75. Din hija waħda millogħla<br />

rati <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana fid-dinja. Kull sena jinstabu madwar 12,900<br />

każijiet ġodda <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana u madwar 4,100 ruħ imutu b’ din<br />

il-marda. Dan ifisser li l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa t-tieni l-iktar kawża komuni<br />

ta’ imwiet marbutin mal-kanċer wara l-kanċer <strong>tal</strong>-pulmun.<br />

Aħbar tajba hija li l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa wieħed mit-tipi ta’ kanċrijiet li<br />

l-iktar li jistgħu jitfejqu jekk jinstabu minn kmieni. Jekk il-kanċer jinstab qabel<br />

ma jinfirex ‘l barra mill-musrana, iċ-ċans li tgħix mill-anqas ħames snin wara<br />

d-dijanjosi huwa ta’ 90%. Is-sejba minn kmieni toffri l-aħjar tama li jitnaqqas<br />

in-numru ta’ l-Awstraljani li jmutu ta’ kull sena bil-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />

It-tieni fażi <strong>tal</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

bdiet fl-1 ta’ Lulju 2008 u toffri t-test lil dawk li jagħlqu 50, 55 or 65 sena bejn<br />

Jannar 2008 u Diċembru 2010. Inti ntagħżilt biex tieħu parti f’din il-fażi <strong>tal</strong>-<br />

Programm.<br />

Dan il-ktejjeb jagħtik il-fatti prinċipali dwar il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana, dwar test ta’<br />

skrining sempliċi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana imsejjaħ Test għad-Demm Moħbi<br />

fl-Ippurgar [a Faecal Occult Blood Test (or FOBT)] u dwar testijiet oħra <strong>tal</strong>kanċer<br />

<strong>fil</strong>-musrana. Jgħidlek ukoll dwar kif tista’ tnaqqas ir-riskju tiegħek li<br />

tmut bil-kanċer <strong>fil</strong>-musrana billi tieħu sehem fl-iskrining <strong>tal</strong>-kanċer<br />

<strong>fil</strong>-musrana.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Dwar il-<strong>Musrana</strong> Tiegħek<br />

Il-musrana tiegħek hija parti mis-sistema diġestiva tiegħek ta’ l-ikel. Hija<br />

tgħaqqad l-istonku tiegħek ma’ l-anus, minn fejn il-materjal ħażin (imsejjaħ<br />

ħidma <strong>tal</strong>-musrana jew ippurgar) jgħaddi ‘l barra mill-ġisem. Il-Funzjoni <strong>tal</strong>musrana<br />

hija li tispiċċa id-diġestjoni ta’ l-ikel billi tassorbi l-ilma u n-nutrijenti.<br />

Il-musrana tiegħek għandha tliet<br />

partijiet:<br />

• il-musrana ż-żgħira – li<br />

prinċipalment tassorbi n-nutrijenti<br />

mill-ikel imfarrak;<br />

PAGNA<br />

• il-musrana l-kbira (colon) – li<br />

prinċipalment tassorbi l-Ilma; u<br />

• it-tarf <strong>tal</strong>-musrana l-kbira (rectum)<br />

– li jerfa’ l-materjal ħażin sakemm<br />

jinħareġ mill-ġisem permezz ta’ lanus.<br />

Il-colon u t-tarf tagħha ( rectum)<br />

flimkien huma magħrufa bħala lmusrana<br />

l-kbira. Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />

ġeneralment jaffettwa l-musrana<br />

l-kbira. Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana l-kbira<br />

huwa magħruf ukoll bħala kanċer<br />

kolorek<strong>tal</strong>i (colorec<strong>tal</strong>). Il-kanċer <strong>fil</strong>musrana<br />

ż-żgħira<br />

huwa rari.<br />

Il-<strong>Musrana</strong> z-Żgħira<br />

Il-Kolon<br />

Ir-Rektum<br />

L-Anus<br />

L-illustrazzjonijiet f’ paġna 6 u 7 huma adattati mill-illustrazzjonijiet<br />

oriġinali, kortesija ta’ The <strong>Cancer</strong> Council Victoria.


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Dwar il-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

X’inhu l-kanċer <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>?<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa tikbir malinju li jiżviluppa l-aktar komunement<br />

<strong>fil</strong>-musrana l-kbira. Ħafna mill-kanċrijiet <strong>fil</strong>-musrana jiżviluppaw minn tikbir<br />

żgħir li jissejjaħ felul (polyps). Il-felul ikunu qishom tikek żgħar fuq l-inforra<br />

<strong>tal</strong>-musrana jew bħaċ-ċirasa fuq iz-zkuk. Mhux il-felul kollu jsir kankruż. Jekk<br />

il-felul jitneħħa, jitnaqqas ir-riskju <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />

Il-Bidu <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />

Ċelluli<br />

Ċelluli Ċelluli anormali <strong>Kanċer</strong><br />

normali anormali jimmultiplikaw Felul <strong>fil</strong>-musrana<br />

Tarf<br />

Arterja<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Kemm huwa komuni l-kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa l-iktar kanċer komuni ta’ l-intern, b’madwar<br />

12,900 każ ġdid fis-sena. Huwa wkoll kawża maġġuri ta’ l-imwiet bil-kanċer<br />

b’madwar 80 Awstraljan imutu bil-kanċer <strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-ġimgħa. Matul l-<br />

2003 il-kanċrijiet <strong>tal</strong>-pulmun, <strong>fil</strong>-musrana, <strong>fil</strong>-prostata u tas-sider kienu l-iktar<br />

kawża komuni ta’ mwiet relatati mal-kanċer fl-Awstralja kif muri <strong>fil</strong>-Figura 1.<br />

Figura 1: In-numru ta’ mwiet li ġraw fl-Awstralja millkanċrijiet<br />

interni l-aktar komuni matul l-2003<br />

Numru ta’ mwiet<br />

4506<br />

2382<br />

2837<br />

X’jikkaġuna l-kanċer <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>?<br />

Huwa diffiċli li tagħti raġuni waħda. Madankollu, għal ħafna min-nies<br />

huma l-età u d-dieta tagħhom li jikkontribwixxu għall-iżvilupp <strong>tal</strong>-kanċer<br />

<strong>fil</strong>-musrana.<br />

PAGNA<br />

Pulmun<br />

<strong>Musrana</strong><br />

Prostata<br />

Sider<br />

2482<br />

1990<br />

2710<br />

Pulmun <strong>Musrana</strong> Prostata Pulmun <strong>Musrana</strong> Sider<br />

Irġiel Nisa


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Xinhuma s-sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />

Il-kanċer <strong>tal</strong>-musrana jista’ jiżviluppa mingħajr sintomi evidenti. Għalhekk huwa<br />

importanti li tagħmel l-iskrining. Madankollu, s-sintomi jistgħu jinkludu:<br />

• dmija mir-rektum jew xi sinjal ta’ demm wara l-ippurgar;<br />

• bdil riċenti u persistenti <strong>fil</strong>-frekwenza tas-soltu ta’ l-ippurgar, per eżempju<br />

jekk ikollok ippurgar iktar maħlul, xedda qawwija u/jew jekk ikollok bżonn<br />

tmur tinqeda ta’ spiss iktar mis-soltu;<br />

• għejja mingħajr spjegazzjoni (sintomu ta’ anemija);<br />

• uġigħ ta’ żaqq.<br />

Ftakar: Jekk tosserva xi sintomi minn dawn, ma jfissirx li<br />

jkollok il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana, iżda huwa importanti ħafna li<br />

tiddiskutihom mat-tabib tiegħek.<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jitfejjaq?<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana huwa wieħed mit-tipi ta’ kanċrijiet li l-iktar jistgħu<br />

jitfejqu jekk jinstabu minn kmieni.<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jkun skansat?<br />

Filwaqt li ebda kanċer mhuwa skansabbli għal kollox, tista’ tnaqqas ir-riskju<br />

<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana billi tiekol dieta tajba u tagħmel eżerċizzi regulari.<br />

Qatt mhuwa tard wisq biex tagħmel tibdil fid-dieta u fl-istil ta’ ħajja tiegħek.<br />

Jekk tkun tixtieq iktar tagħrif dwar dieta tajba, tkellem mat-tabib tiegħek,<br />

ċempel il-Linja ta’ l-Informazzjoni fuq 1800 118 868 biex tikseb ktejjeb ta’<br />

informazzjoni, jew idħol <strong>fil</strong>-websajt <strong>tal</strong>-Programm f’<br />

www.cancerscreening.gov.au<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Min huwa fir-riskju li jkollu kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />

Kemm l-irġiel kif ukoll in-nisa huma fir-riskju li jiżviluppaw kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />

Ir-riskju huwa ikbar jekk:<br />

• għandek 50 sena u fuqhom – ir-riskju tiegħek jikber ma’ l-età;<br />

• kellek marda infjammatorja <strong>tal</strong>-musrana, bħal marda ta’ Crohn jew<br />

infjammazzjoni <strong>tal</strong>-musrana b’ġerħa (ulcerative colitis);<br />

• qabel kellek tipi speċjali ta’ felul, li jissejħu adenomi (adenomas), <strong>fil</strong>musrana;<br />

jew<br />

• għandek storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana jew <strong>tal</strong>-felul.<br />

X’ inhi storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />

Tkun ikkunsidrat/a li għandek storja sinjifikanti <strong>fil</strong>-familja <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>musrana<br />

jekk xi ħadd li jiġi minnek <strong>fil</strong>-qrib (ġenitur, ħu, oħt jew iben/bint)<br />

żviluppa kanċer <strong>tal</strong>-musrana f’età żgħira (taħt il-50 sena) jew jekk iktar minn<br />

qarib wieħed fuq l-istess naħa kellhom kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />

Aktar minn 75% ta’ dawk li jkollhom kanċer <strong>fil</strong>-musrana ma jkollhomx storja<br />

ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-familja.<br />

Jekk taħseb li għandek storja ta’ kanċer <strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-familja, għandek<br />

titkellem mat-tabib tiegħek dwar ir-riskju li jkollok din il-marda.<br />

PAGNA 0


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

L-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Xinhu l-iskrining?<br />

L-iskrining jikkonsisti f’test għall-kanċer <strong>fil</strong>-musrana f’dawk in-nies li ma<br />

jkollhomx sintomi evidenti <strong>tal</strong>-marda. Il-mira hija li jinstabu xi felul jew kanċer<br />

minn kmieni meta huwa iktar faċli li jkunu kkurati u mfejqa.<br />

Il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jista’ jiżviluppa mingħajr ebda sinjali minn kmieni.<br />

Il-kanċer jista’ jikber fuq l-inforra <strong>tal</strong>-musrana għal ħafna snin qabel ma’<br />

jinxtered għal ma partijiet oħra <strong>tal</strong>-ġisem. Spiss joħorġu kwantitajiet żgħar<br />

ta’ demm minn dan it-tikbir u jgħaddu fl-ippurgar qabel ma jkunu innutati xi<br />

sintomi.<br />

Eżami li jissejjaħ Test għad-Demm Moħbi fl-Ippurgar (jew FOBT) jista’ jsib<br />

dawn il-kwantitajiet żgħar tad-demm fl-ippurgar tiegħek. Il-FOBT ifittex<br />

id-demm fl-ippurgar tiegħek, iżda mhux il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana innifsu.<br />

Għalkemm l-ebda test ta’ l-iskrining mhuwa 100% bla żball, bħalissa il-FOBT<br />

huwa it-test ta’ l-iskrining <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana li huwa riċerkat l-aħjar.<br />

Jekk tiżviluppa xi sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana jew issib li hemm storja <strong>tal</strong>kanċer<br />

<strong>fil</strong>-musrana <strong>fil</strong>-familja tiegħek għandek titkellem mat-tabib tiegħek<br />

mill-aktar fis possibbli.<br />

X’ jinvolvi l-FOBT?<br />

Il-FOBT huwa test sempliċi li inti tista’ tagħmel id-dar qabel ma tibagħtu lillaboratorju<br />

<strong>tal</strong>-patoloġija biex ikun analizzat. It-test huwa ħafif, isir malajr u<br />

mingħajr uġigħ. Biex jiżdiedu ċ-ċansijiet li jinstabu l-kwantitajiet żgħar taddemm<br />

fl-ippurgar tiegħek, ikollok bżonn tieħu kampjuni minn żewġ episodji<br />

ta’ l-ippurgar. Billi t-test jinvolvi li tieħu kampjuni separati, mhuwiex prattiku li<br />

tagħmel it-test <strong>fil</strong>-klinika tat-tabib tiegħek.<br />

Il-pakkett <strong>tal</strong>-FOBT fih karta bl-istruzzjonijiet, għalhekk, jekk jogħġbok,<br />

aqraha sewwa qabel ma tagħmel it-test.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Għandek tagħmel il-FOBT mill-aktar fis possibbli u tiżgura li dejjem ikun<br />

miżmum f’post frisk (mhux ogħla minn 25°C). Jekk tgħix fi klima fejn ittemperatura<br />

<strong>tal</strong>-kamra hija ogħla minn din, tista’ żżommu <strong>fil</strong>-friġġ, iżda<br />

żommu ‘l bogħod mill-ikel u tiffriżahx.<br />

Malli tkun ġbart il-kampjuni, ibagħthom lil-laboratorju <strong>tal</strong>-patoloġija flinvilops<br />

li ssib <strong>fil</strong>-pakkett, biex jittestjawh. Meta tibgħat għall-analisi l-FOBT<br />

komplut, trid tqiegħed fl-invilops ukoll il-Formola tad-Det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-Partiċipant<br />

iffirmata minnek. Inħeġġuk biex tinnomina lit-tabib tiegħek <strong>fil</strong>-formola. Jekk<br />

mgħandekx tabib regolari, iżda tattendi fi klinika jew servizz, bħal Servizz<br />

Mediku għall-Aboriġini, għall-kura tas-saħħa, allura tista’ tinnomina ‘l dak<br />

is-servizz. Il-laboratorju mbagħad jibgħat ir-riżultati tat-test tiegħek lilek u<br />

lit-tabib tiegħek ( jekk ikun nominat).<br />

Jekk ikollok riżultat pożittiv ikun jinħtieġlek li tiddiskuti r-riżultat mat-tabib<br />

tiegħek.<br />

X’jiġri mir-riżultati <strong>tal</strong>-FOBT tiegħi?<br />

Ir-riżultati jintbagħtu lilek, lit-tabib tiegħek (jekk tkun innominajt wieħed) u<br />

wkoll lir-Reġistru madwar ġimgħatejn wara li tkun impustajt it-test komplut<br />

tiegħek lil-laboratorju.<br />

Jekk tagħżel li titlaq mill-programm wara li tkun għamilt il-FOBT u bgħattu<br />

għall-analisi, ir-riżultati tat-test xorta jintbagħtu lilek u lit-tabib tiegħek<br />

(jekk nominat).<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

X’juri l-FOBT?<br />

Jekk ma jinstabx demm <strong>fil</strong>-kampjuni li tkun bgħatt lil-laboratorju, ir-riżultat<br />

<strong>tal</strong>-FOBT tiegħek ikun negattiv. Madankollu, dan ma jfissirx li mgħandekx jew li<br />

qatt ma’ tista’ tiżviluppa kanċer <strong>fil</strong>-musrana, billi f’xi ftit mill-kanċrijiet <strong>fil</strong>-musrana<br />

ma joħroġx demm jew joħroġ id-demm ta’ kultant.<br />

Jekk tiżviluppa xi sintomi <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana wara li tkun irċevejt riżultat<br />

negattiv, ara lit-tabib tiegħek immedjatament.<br />

Jekk ikun hemm id-demm <strong>fil</strong>-kampjuni li tibgħat lil-laboratorju, ir-riżultat <strong>tal</strong>-<br />

FOBT tiegħek ikun pożittiv. Madwar waħda minn kull 13-Il persuna jkollha<br />

riżultat pożittiv li jindika l-preżenza tad-demm. Din il-preżenza tad-demm<br />

tista’ tkun effett ta’ kundizzjonijiet oħra barra l-kanċer, bħal felul, il-murliti,<br />

jew infjammazzjoni <strong>tal</strong>-musrana, Iżda jinħtieġ li l-kawża tad-dmija tkun<br />

investigata. Jekk jinstab id-demm, inti tin<strong>tal</strong>ab biex tikkuntattja lit-tabib<br />

tiegħek biex tiddiskuti r-riżultat.<br />

X’ jiġri jekk inkun għamilt test <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana fi<br />

proċess ieħor?<br />

Jekk irċevejt din l-istedina iżda:<br />

• kellek kundizzjoni <strong>tal</strong>-musrana f’ dawn l-aħħar 12-il xahar li qegħda tiġi<br />

kkurata; jew<br />

• għamilt test bit-teleskopju (colonoscopy)<br />

matul dawn l-aħħar ħames snin; jew<br />

• għandek appuntament għal test<br />

bit-teleskopju (colonoscopy) fi ftit<br />

ġimgħat;<br />

jekk jogħġbok iddiskuti mat-tabib<br />

tiegħek il-parteċipazzjoni tiegħek<br />

<strong>fil</strong>-programm ta’ l-iskrining u avża<br />

lir-Reġistratur jekk it-tabib tiegħek<br />

jirrikmandalek li mgħandekx bżonn<br />

tieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

X’ jiġri jekk ir-riżultat tiegħi jkunu<br />

pożittiv<br />

Jekk ir-riżultat <strong>tal</strong>-FOBT tiegħek ikun pożittiv, tkun tinħtieġ li tiddiskuti rriżultat<br />

mat-tabib tiegħek. It-tabib tiegħek għandu mnejn jirrikmanda li<br />

tagħmel aktar testijiet, inkluż test bit-teleskopju (colonoscopy) biex tinstab<br />

il-kawża tad-dmija. Għandek tiddiskuti mat-tabib tiegħek dwar xi riskji<br />

marbutin ma’ testijiet bħal dawn.<br />

Fiex jikkonsisti test bit-teleskopju (colonoscopy)?<br />

Test bit-teleskopju huwa proċedura biex teżamina l-musrana. Il-proċedura<br />

tas-soltu tat-test bit-teleskopju (colonoscopy) hija deskritta hawn taħt.<br />

Il-ġurnata ta’ qabel it-test bit-teleskopju tin<strong>tal</strong>ab biex tixrob preparazzjoni<br />

speċjali biex tgħinek tbat<strong>tal</strong> il-musrana. Fil-ġurnata li ssir il-proċedura tista’<br />

tingħata kalmanti li ġġiegħelek tħossok bin-ngħas. It-tabib imbagħad<br />

idaħħal tubu flessibbli dejjaq fir-rektum. Dan it-tubu jissejjaħ kolonoskopju<br />

(colonoscope). Imwaħħla miegħu jkollu camera żgħira ħafna li tgħin lit-tabib<br />

ifittex il-felul jew it-tikbir kankruż <strong>fil</strong>-musrana.<br />

It-test innifsu jieħu madwar 20 sa 30 minuta u s-soltu jsir f’ xi sptar jew klinika<br />

ta’ bin-nhar. Wara l-proċedura tibqa’ għal xi sagħtejn <strong>fil</strong>-qasam ta’ l-isptar fejn<br />

terġa’ tiġi f’tiegħek wara li teħles mill-effett <strong>tal</strong>-kalmanti.<br />

Imbagħad tkun tista’ tmur id-dar. Minħabba l-kalmanti li tkun ingħatajt huwa<br />

importanti li ma ssuqx karrozza, tivvjaġġa waħdek bit-trasport pubbliku,<br />

tħaddem makkinarju, tiffirma dokumenti legali jew tixrob alkohol għal<br />

24 siegħa wara t-test.<br />

Jekk jinstabu xi felul, it-tabib aktarx li jneħħihom immedjatament u<br />

jittestjahom għal kanċer. Tista’ tħoss xi ftit ta’ inkonvenjenza wara l-proċedura<br />

iżda din malajr tgħaddi. Mgħandekx tħoss uġigħ.<br />

Det<strong>tal</strong>ji oħra dwar it-test bit-teleskopju jistgħu jinstabu fuq il-websajt <strong>tal</strong>-<br />

Programm: www.cancerscreening.gov.au<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Hemm xi riskji fit-test bit-teleskopju (colonoscopy)?<br />

Jista’ jkun hemm kumplikazzjonijiet mit-test bit-teleskopju.<br />

Kumplikazzjonijiet serji jistgħu jinkludu l-perforazzjoni (it-titqib) ta’<br />

l-inforra <strong>tal</strong>-musrana (madwar 1 f’ 1,000 test) u/jew joħroġ ħafna demm<br />

mill-musrana (madwar 3 f’ 1,000 eżami).<br />

Jista’ jkollok ukoll reazzjoni ħażina għall-preparazzjoni <strong>tal</strong>-musrana u/jew<br />

għall- kalmanti/l-loppju. Effetti oħra rari jistgħu jiġru f’kull proċedura. Il-mewt<br />

hija possibbiltà remota.<br />

Huwa importanti li tiddiskuti r-riskji u l-benefiċċji mat-tabib tiegħek qabel<br />

ma tikkonsenti għal xi proċedura, inkluż it-test bit-teleskopju.<br />

Fejn nista’ nagħmel test bit-teleskopju?<br />

Testijiet bit-teleskopju ġeneralment isiru minn speċjalista fi sptar jew fi klinika<br />

ta’ bin-nhar. Is-soltu tkun tinħtieġ riferiment mit-tabib tiegħek u tista’ tkun<br />

riferut/a bħala pazjent/a privat/a jew pubbliku/a. F’ xi partijiet ta’ l-Awstralja<br />

hemm listi ta’ stennija għat-testijiet bit-teleskopju. Jekk ikollok xi tħassib<br />

għandek tiddiskuti dan mat-tabib tiegħek mill-ewwel.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Kemm iqum test bit-teleskopju (colonoscopy)?<br />

Il-Gvern jagħti ħlas <strong>tal</strong>-Medicare għat-testijiet bit-teleskopju magħmula<br />

fis-settur privat. Skond jekk ikollokx it-test bit-teleskopju bħala pazjent/a<br />

pubbliku/a jew privat/a, għandek mnejn ikollok tħallas xi differenza. Għandek<br />

tiddiskuti l-ispejjeż li jista’ jkollok, mat-tabib u l-fond ta’ l-inxjurans tas-saħħa<br />

tiegħek.<br />

X’ jiġri jekk jinstab kanċer <strong>fil</strong>-musrana?<br />

Jekk jinstab kanċer <strong>fil</strong>-musrana, ġeneralment ikollok bżonn ta’ operazzjoni.<br />

Jekk il-kanċer jinstab fi stadju kmieni, hemm ċans kbir ta’ fejqan għal kollox.<br />

Ħafna min-nies ikunu jistgħu jerġgħu lura għall-istil preżenti <strong>tal</strong>-ħajja<br />

tagħhom.<br />

X’ jiġri jekk it-test bit-teleskopju ma juri xejn?<br />

Test bit-teleskopju nadif ifisser li ma nstabu ebda felul jew tikbiriet kankrużi.<br />

Madankollu, l-ebda test mhuwa eżatt 100%, għalhekk jekk, frattant, inti<br />

jkollok xi sintomi deskritti f’dan il-ktieb, għandek tara lit-tabib tiegħek<br />

immedjatament.<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong><br />

<strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> inbeda mill-<br />

Gvern Awstraljan, bi sħab mal-gvernijiet sta<strong>tal</strong>i u territorjali, biex jgħin ħalli<br />

jinstab il-kanċer <strong>fil</strong>-musrana minn kmieni u jnaqqas in-numru ta’ l-Awstraljani<br />

li jmutu ta’ kull sena b’din il-marda.<br />

Fiex jikkonsisti l-Programm?<br />

Matul it-tliet snin li ġejjin sa 2.5 milljun Australjani li jagħlqu 50, 55 or 65 sena<br />

bejn Jannar 2008 u Diċembru 2010 se jkunu mistiedna biex jieħdu sehem fliskrining<br />

<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />

L-ismijiet u l-indirizzi tan-nies eliġibbli biex jieħdu sehem <strong>fil</strong>-Programm<br />

ittieħdu mir-rekords <strong>tal</strong>-Medicare u tad-Dipartiment għall-Affarijiet <strong>tal</strong>-<br />

Veterani. Il-mod kif jintbagħtu l-inviti, biex jipparteċipaw <strong>fil</strong>-programm ta’<br />

l-iskrining, ivarja f’kull stat u territorju b’xi wħud jirċievu l-istedina qrib għeluq<br />

sninhom u oħrajn jirċevuha fl-istess żmien bħall-oħrajn li joqogħdu fl-istess<br />

inħawi.<br />

In-nies eliġibbli qed jintbagħtilhom, bil-posta, pakkett tat-test ta’ l-iskrining<br />

<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana (FOBT) u se jin<strong>tal</strong>bu biex jiġbru kampjuni minn żewġ<br />

episodji separati ta’ l-ippurgar qabel ma jibagħtu t-test komplut lil-laboratorju<br />

għall-analisi. M’hemm l-ebda ħlas biex isir dan it-test.<br />

Il-Kunsill tan-National Health and Medical Research jirrikmanda l-iskrining<br />

bil-FOBT kull sentejn mill-età ta’ 50 sena. Madankollu, il-Programm Nazzjonali<br />

ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> joffri biss skrining bil-FOBT ta’ darba.<br />

Jekk tixtieq li tagħmel l-iskrining regulari bil-FOBT, għandek titkellem<br />

mat-tabib tiegħek.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Għalfejn qegħdin ikunu mistiedna biex jieħdu sehem dawk<br />

biss li se jagħlqu 50, 55 jew 65 sena?<br />

Ir-riċerka turi li r-riskju ta’ kanċer <strong>tal</strong>-musrana jiżdied b’mod sinjifikanti mill-età<br />

ta’ 50 sena. Il-Kunsill tan-National Health and Medical Research jirrikkmanda li<br />

l-iskrining organizzat <strong>tal</strong>-FOBT għal nies b’riskju medju għandu jibda minn 50<br />

sena ta’ l-età.<br />

Huwa importanti li l-programm ta’ l-iskrining jiddaħħal bil-mod biex jingħata<br />

żmien ħalli jkun żgurat li s-servizzi tas-saħħa, bħas-servizzi tat-test bitteleskopju,<br />

jkunu jistgħu jlaħħqu mad-domanda. Għalhekk matul din il-fażi<br />

<strong>tal</strong>-Programm dawk in-nies biss li se jagħlqu 50, 55 or 65 sena bejn Jannar 2008<br />

u Diċembru 2010 qed ikunu mistiedna għall-iskrining. Jekk membri oħra <strong>tal</strong>familja<br />

tiegħek mhumiex f’dan il-grupp ta’ età, ma jirċevux stedina biex jieħdu<br />

parti f’din il-fażi <strong>tal</strong>-Programm.<br />

Ma rridx nieħu sehem. Nista’ nagħti l-istedina tiegħi lil xi<br />

ħadd Ieħor?<br />

Le. Għalissa it-test ta’ l-iskrining mingħajr ħlas qiegħed hemm biss għal dawk<br />

in-nies li kienu mistiedna biex jieħdu sehem <strong>fil</strong>-Programm. Jekk taf lil xi ħadd li<br />

jrid jagħmel test <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana, jew li huma mħassbin dwar saħħithom,<br />

għandek tagħtihom parir biex jikkuntattjaw lit-tabib tagħhom.<br />

X’ jiġri jekk ikolli bżonn ta’ pakkett ieħor tat-test?<br />

Jekk titlef jew tagħmel ħsara <strong>fil</strong>-pakkett tat-test tiegħek u tkun tinħtieġ ieħor<br />

minfloku, jekk jogħġbok ikkuntattja l-Linja ta’ l-Informazzjoni fuq<br />

1800 118 868. Jekk jogħġbok kun af li jinħarġu żewġ pakketti biss għal kull<br />

partiċipant <strong>tal</strong>-Programm minflok l-ewwel wieħed. Jekk tkum ilħaqt il-limitu<br />

tan-numru <strong>tal</strong>-pakketti u jkun għad baqgħalek il-ħtieġa tat-test għandek<br />

tikkuntattja lit-tabib tiegħek.<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

X’ jiġri jekk ma nkunx nista’ nifhem l-istruzzjonijiet tat-test?<br />

Jekk mintix ċert/a dwar kif tagħmal it-test ċempel il-Helpline (Linja ta’ l-<br />

Għajnuna) <strong>tal</strong>-FOBT fuq 1300 738 365. Imexxuk pass pass matul it-test.<br />

Obbligat/a nieħu sehem?<br />

Le. Il-parteċipazzjoni <strong>fil</strong>-Programm hija voluntarja – l-għażla hija tiegħek.<br />

Jekk ma tagħmilx il-FOBT, tintbagħat ittra waħda biex tfakkrek.<br />

X’ jiġri jekk nagħżel li ma nieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm?<br />

Għażla biex tibqa’ barra mill-Programm<br />

Jekk tiddeċidi li ma tieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm, tista’ tagħżel li tibqa´ barra.<br />

Billi tagħżel li tibqa’ barra mill-Programm, ma tirċevix ittri biex ifakkruk f’din<br />

il-fażi u ma tirċevix stedin biex tagħmel l-iskrining matul fażijiet oħra <strong>fil</strong>-futur,<br />

ħlief jekk inti tavża lir-Reġistratur li tkun trid tinvolvi ruħek.<br />

Tista’ tagħżel li tibqa’ barra mill-Programm, billi timla it-taqsima apposta <strong>tal</strong>formola<br />

f’ paġna 27 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni jew billi ċċempel l-<br />

Information Line (il-Linja ta’ l-Informazzjoni) fuq 1800 118 868. Jekk turi<br />

bit-telefon li trid tibqa’ barra, tintbagħtlek ittra ta’ konferma.<br />

Jekk tagħżel li titlaq mill-Program wara li tkun għamilt xi FOBT u bgħattu<br />

ghall-analisi, ir-riżultati tat-test jintbagħtu lilek u lit-tabib tiegħek (jekk<br />

nominat).<br />

Jekk ikollok riżultat pożittiv tat-test iżda tkun għażilt li titlaq mill-Programm,<br />

ir-Reġistratur ma jibgħatlekx (jew lit-tabib tiegħek jekk nominat) ittri biex<br />

ifakkruk ħalli tiddiskuti ir-riżultat tat-test mat-tabib tiegħek u/jew tattendi<br />

għal testijiet oħra.<br />

Jekk jogħġbok kun af li jekk tagħżel li ma tidħolx f’din il-fażi <strong>tal</strong>-Programm ma<br />

tirċevix stedin biex tagħmel l-iskrining matul fażijiet oħra <strong>fil</strong>-futur, ħlief jekk<br />

inti tavża lir-Reġistratur li tkun trid tinvolvi ruħek.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Tissospendi ruħek mill-Programm<br />

Jekk ma tkunx tista’ tieħu sehem issa <strong>fil</strong>-Programm, iżda tkun trid tidħol <strong>fil</strong>futur<br />

qrib, tista’ tissospendi ruħek għal perjodu ta’ żmien.<br />

Tista’ tagħmel dan billi timla t-taqsima tas-sospensjoni <strong>tal</strong>-formola f’ paġna<br />

27 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni jew billi ċċempel l-Information Line<br />

(Linja ta’ l-Informazzjoni) fuq 1800 118 868. Jekk tissospendi bit-telefon,<br />

tintbagħtlek ittra ta’ konferma.<br />

Jekk tagħżel li tissospendi il-partiċipazzjoni tiegħek <strong>fil</strong>-Programm tin<strong>tal</strong>ab biex<br />

tavża meta tkun trid terġa tibda. Wara li jkun skada l-perjodu<br />

tas-sospensjoni, ir-Reġistratur jerġa’ jibda jibagħtlek l-istedin għall-iskrining u<br />

korrispondenza oħra.<br />

Jekk jogħġbok kun af li la darba tkun għamilt il-FOBT u bgħattu għall-analisi,<br />

ir-riżultati tat-test jintbagħtu lilek u lit-tabib tiegħek (jekk nominat), ukoll jekk<br />

tkun urejt li trid tissospendi ruħek mill-Programm.<br />

X’ jiġri jekk inkun għażilt li nibqa’ barra mill-Programm<br />

imbagħad inbiddel fehmti dwar sehmi <strong>fil</strong>-Programm?<br />

Jekk tkun għażilt li toħroġ minn din il-fażi <strong>tal</strong>-Programm iżda tiddeċidi li tkun<br />

trid terga’ tinvolvi ruħek f’din jew <strong>fil</strong>-fażijiet <strong>tal</strong>-futur, għandek tavża fuq l-<br />

Information Line (Linja ta’ l-Informazzjoni) fuq 1800 118 868.<br />

PAGNA 0


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Appendiċi: Ir-Reġistru <strong>tal</strong>-Programm<br />

Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong><br />

<strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Medicare Australia, li tamministra programmi maġġuri <strong>tal</strong>-gvern dwar issaħħa<br />

bħal Medicare, qed taħdem bi sħab mad-Department of Health and<br />

Ageing biex timplimenta il-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<br />

<strong>Musrana</strong>. Biex tistiednek ħalli tieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm, Medicare Australia<br />

għażlet ismek jew mir-rekords <strong>tal</strong>-membri <strong>tal</strong>-Medicare inkella mil-lista <strong>fil</strong>-fajl<br />

tad-Department of Veterans’ Affairs, skond l-arranġament tas-servizz taħt issottosezzjoni<br />

7(2) <strong>tal</strong>-Att ta’ Medicare Australia Act1973.<br />

Il-parti ta’ Medicare Australia <strong>fil</strong>-Programm hija li tgħin fl-aspetti<br />

amministrattivi li jinkludu:<br />

• Il-ħolqien tar-Reġistru;<br />

• Il-ġbir ta’ l-informazzjoni dwar il-parteċipazzjoni <strong>fil</strong>-Programm<br />

u r-riżultati tat-test; u<br />

• l-funzjonijiet ta’ ċentru <strong>tal</strong>-posta.<br />

Tistgħu tkunu ċerti li l-informazzjoni personali tagħkom u r-riżultati tat-test<br />

jinżammu privati u konfidenzjali. L-informazzjoni miżmuma<br />

fuq ir-Reġistru hija protetta mil-liġi (l-Att <strong>tal</strong>-Privatezza 1988), u d-det<strong>tal</strong>ji<br />

personali tiegħek jinħarġu biss skond il-Prinċipji <strong>tal</strong>-Privatezza ta’ l-<br />

Informazzjoni ta’ dak l-Att.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

X’ jagħmel ir-Reġistru?<br />

Ir-Reġistru għandu parti importanti <strong>fil</strong>-Programm. Biex jgħin lill-parteċipanti<br />

matul il-proċess ta’ l-iskrining ir-Reġistratur:<br />

• jibgħat ittra ta’ qabel l-istedina u stedina lin-nies li jkunu se jagħlqu 50, 55<br />

or 65 bejn Jannar 2008 u Diċembru 2010;<br />

• jibgħat ittri ta’ tfakkira lin-nies li ma jkunux użaw l-istedina biex jieħdu<br />

sehem fiż-żmien speċifikat;<br />

• jirreġistra d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-parteċipanti, inklużi l-Istorja ta’ l-iskrining, irriżultati<br />

<strong>tal</strong>-FOBT u r-riżultati ta’ testijiet oħra bħal test bit-teleskopju<br />

(colonoscopy), li jsir wara li jkun hemm riżultat pożittiv <strong>tal</strong>-FOBT;<br />

• jikkonferma d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-kuntatt lil-laboratorju <strong>tal</strong>-patoloġija li jkun<br />

responsabbli għall-analisi <strong>tal</strong>-pakketti <strong>tal</strong>-FOBT;<br />

• jibgħat ittri ta’ tfakkira jew iċempel (meta meħtieġ) lill-parteċipanti<br />

b’riżultat pożittiv <strong>tal</strong>-FOBT biex iħeġġiġhom ħalli jaraw it-tabib tagħhom<br />

dwar testijiet oħra, għall-iskop ta’ dijanjosi;<br />

• jibgħat ittri ta’ tfakkira jew iċempel (meta meħtieġ) lit-tobba nominati<br />

mill-parteċipanti;<br />

• jipprovdi informazzjoni dwar l-iskrining <strong>tal</strong>-parteċipanti u l-istorja tassejbiet<br />

lit-tobba nominati, lill-Kordinaturi <strong>tal</strong>-Programm u lill-impjegati <strong>fil</strong>qasam<br />

<strong>tal</strong>-gvernijiet sta<strong>tal</strong>i u territorjali <strong>tal</strong>-iskrining <strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana<br />

biex jgħinu <strong>fil</strong>-kura medika <strong>tal</strong>-parteċipanti; u<br />

• jiċċekkja d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-klejms <strong>tal</strong>-Medicare (qabel ma jibgħat tfakkira ) biex<br />

jara jekk tkunx saret xi klejm għal proċedura <strong>tal</strong>-musrana. Jekk tkun saret<br />

xi klejm ir- Reġistratur jirreġistra l-proċedura u jikteb lill-provditur tasservizz<br />

mediku biex jitolbu r-riżultati <strong>tal</strong>-proċedura.<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

X’ informazzjoni tinżamm fir-Reġistru?<br />

Fir-Reġistru jinżammu det<strong>tal</strong>ji bħal ismek, det<strong>tal</strong>ji ta’ kuntatt, età, sess, innumru<br />

<strong>tal</strong>-Medicare, ir-riżultati tat-testijiet ta’ l-iskrining tiegħek u l-isem tattabib<br />

nominat minnek. Jinżammu wkoll ir-riżultati ta’ testijiet oħra li tagħmel,<br />

bħal test bit-teleskopju (colonoscopy) jew biopsja (biopsy).<br />

Għalfejn tkun użata din l-informazzjoni?<br />

Medicare Australia tuża d-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħek biex:<br />

• tistiednek għall-iskrining;<br />

• tfakkrek biex tagħmel il-FOBT tiegħek;<br />

• tipprovdi d-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-kuntatt tiegħek lil-laboratorju <strong>tal</strong>-patoloġija<br />

responsabbli għall-analisi <strong>tal</strong>-FOBT tiegħek;<br />

• tiċċekkja , jekk jinħtieġ, l-klejms <strong>tal</strong>-Medicare u d-DVA għall-eżamijiet <strong>tal</strong>musrana<br />

u jikkuntattja lill-provdituri tas-servizz mediku biex jiltobhom<br />

jibagħtu lir-Reġistru r-rapporti rilevanti; u<br />

• tibgħat ittri ta’ tfakkira u/jew iċċempel (meta meħtieġ) lilek u lit-tabib<br />

nominat minnek.<br />

Ismek u d-data tat-twelid tiegħek jingħataw lill-Australian Institute of Health<br />

and Welfare (AIHW) bil-għan li jitqabblu ma’ l-informazzjoni tar-reġistru<br />

<strong>tal</strong>-kanċer biex jintwera li l-Programm qed isalva l-ħajjiet. L-għoti ta’ linformazzjoni<br />

lill-AIHW huwa suġġet għall-proviżjonijiet tas-segretezza ta’<br />

l-Att 1987 ta’ l-Australian Institute of Health and Welfare.<br />

Il-wiri ta’ din l-informazzjoni lill-AIHW huwa awtorizzat minn arranġament tasservizz<br />

taħt is-sottosezzjoni 7(2) ta’ l-Att 1973 ta’ Medicare Australia.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Ismek, id-det<strong>tal</strong>ji <strong>tal</strong>-kuntatt u ta’ l-iskrining jistgħu jkunu pprovduti wkoll:<br />

• lit-tabib nominat minnek;<br />

• lill-ispeċjalisti mediċi li tista’ tkun riferut/a għandhom;<br />

• lill-Kordinaturi <strong>tal</strong>-Programm; u<br />

• lill-impjegati <strong>fil</strong>-qasam <strong>tal</strong>-gvernijiet sta<strong>tal</strong>i/territorjali <strong>tal</strong>-iskrining <strong>tal</strong>kanċer<br />

<strong>fil</strong>-musrana biex jgħinu <strong>fil</strong>-kura medika tiegħek relatata ma’ liskrining<br />

<strong>tal</strong>-kanċer <strong>fil</strong>-musrana.<br />

Informazzjoni mingħajr identità (jiġifieri informazzjoni mingħajr l-identità<br />

tiegħek) minn fuq ir-Reġistru tingħata lid-dipartimenti <strong>tal</strong>-gvern <strong>tal</strong>-<br />

Commonwealth u l-istat u t-territorju għall-iskopijiet ta’ statistika, riċerka u<br />

l-iżvilup ta’ politika, pereżempju, biex ikun magħruf kemm nies ħadu sehem<br />

<strong>fil</strong>-Programm u kemm instabu kanċrijiet. Ħadd ma jkun jista’ jidentifikat millinformazzjoni<br />

li tingħata mir-Reġistru għal dan l-iskop.<br />

X’ jiġri jekk id-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħi huma żbaljati jew<br />

jinbidlu?<br />

Jekk id-det<strong>tal</strong>ji personali tiegħek (bħal l-indirizz tiegħek, in-numru tat-telefon<br />

jew it-tabib) jinbidlu jew ikunu imniżżlin ħażin matul il-kors <strong>tal</strong>-Programm,<br />

jekk jogħġbok ċempel l-Information Line (il-Linja ta’ l-Informazzjoni)<br />

fuq 1800 118 868.<br />

PAGNA


Ktejjeb ta’ l-Informazzjoni<br />

Għal Iktar Tagħrif<br />

FOBT Helpline (Linja ta’ l-Għajnuna): 1300 738 365<br />

Għall-informazzjoni dwar kif tagħmel<br />

it-Test tad-Demm Moħbi fl-Ippurgar.<br />

Linja ta’ l-Informazzjoni dwar il-Programm<br />

Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>: 1800 118 868<br />

Helpline <strong>tal</strong>-Kunsill <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong>: 13 11 20<br />

Il-kunsill <strong>tal</strong>-kanċer ta’ l-Istat jew territorju tiegħek<br />

jipprovdi servizz konfidenzjali fejn<br />

titkellem dwar it-tħassib tiegħek jew<br />

mistoqsijiet dwar il-kanċer ma’ staff imħarrgin<br />

apposta. L-istaff jistgħu jibagħtulek<br />

informazzjoni bil-miktub u jistgħu iqabbduk<br />

ma’ servizzi fir-reġjun lokali tiegħek.<br />

Servizz tat-Traduzzjoni u l-Interpretar: 13 14 50<br />

TTY 1800 552 152<br />

Servizz bit-Teletypewriter biex jassisti<br />

lin-nies b’nuqqas ta’ smigħ.<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Websajts<br />

Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-Kancer <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

www.cancerscreening.gov.au<br />

Kunsilli Sta<strong>tal</strong>i/Territorjali <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong><br />

New South Wales www.nswcc.org.au<br />

Victoria www.cancervic.org.au<br />

Queensland www.qldcancer.com.au<br />

South Australia www.cancersa.org.au<br />

Tasmania www.cancertas.org.au<br />

Western Australia www.cancerwa.asn.au<br />

ACT www.actcancer.org<br />

Northern Territory www.cancercouncilnt.com.au<br />

<strong>Cancer</strong> Council Australia (Kunsill <strong>Kanċer</strong> Awstralja) www.cancer.org.au<br />

Health Insite www.healthinsite.gov.au<br />

Gastroenterological Society of Australia<br />

(Soċjetà Gastroenteroloġika ta’ l-Awstralija) www.gesa.org.au<br />

The Bowel <strong>Cancer</strong> and Digestive Research Institute (Istitut tar-Riċerka<br />

Diġestiva u l-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong>) www.itscrunchtime.org<br />

PAGNA


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Formola Ktejjeb għall-Għazla ta’ l-Informazzjoni biex tibqa’ Barra/Tissospendi<br />

Qabel ma timla din il-formola jekk jogħġbok aqra dawn it-taqsimiet f’ paġni<br />

19 u 20 ta’ dan il-ktejjeb: Tagħżel biex tibqa’ Barra u Tissospendi<br />

Din il-formola għandha tkun iffirmata mill-persuna li se tagħżel<br />

biex tibqa’ barra jew tissospendi s-sehem <strong>fil</strong>-Programm.<br />

GħAżLA BIeX MA TIeħuX SeheM<br />

Tagħżel biex ma tieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm la issa u lanqas <strong>fil</strong>-futur<br />

Ma nixtieqx nieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<br />

<strong>Musrana</strong>. Qrajt il-paġni 19 u 20 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni u nifhem xi<br />

jfisser għalija li ma nieħux sehem <strong>fil</strong>-Programm.<br />

Numru ta’ l-ID<br />

(ID number)<br />

(issibu fuq in-naħa ta’ fuq ta’ l-ittra ta’ l-istedina tiegħek)<br />

Kunjom Data tat-Twelid / /<br />

Isem (ismijiet) Mara Raġel<br />

Firma Data / /<br />

SOSPeNSJONI<br />

Tagħżel li ma tircevix korrispondenza mir-Reġistru għal perjodu ta’ żmien<br />

Nixtieq nissospendi il-partiċipazzjoni tiegħi <strong>fil</strong>-Programm.<br />

Qrajt il-paġna 20 ta’ dan il-ktejjeb ta’ l-informazzjoni u nifhem xi jfisser għalija<br />

li nissospendi ruħi mill-Programm.<br />

Data ta’ meta nerga’ nibda nieħu sehem <strong>fil</strong>-Programm / /<br />

Numru ta’ l-ID<br />

(ID number)<br />

(issibu fuq in-naħa ta’ fuq ta’ l-ittra ta’ l-istedina tiegħek)<br />

Kunjom Data tat-Twelid / /<br />

Isem (ismijiet) Mara Raġel<br />

Firma Data / /<br />

ISTRuzzJONIJIeT (Jekk jogħġbok innota, mhix meħtieġa bolla)<br />

Malli timla din il-formola, jekk jogħġbok, neħħiha mill-ktejjeb u ibgħatha lir-Reġistru<br />

<strong>tal</strong>-Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong> fl-indirizz li ġej:<br />

NBCSP Register<br />

Reply Paid 83061<br />

hobart TAS 7001<br />

PAGNA<br />

PAGE


Programm Nazzjonali ta’ l-<strong>Iskrining</strong> <strong>tal</strong>-<strong>Kanċer</strong> <strong>fil</strong>-<strong>Musrana</strong><br />

Linja ta’ l-Informazzjoni (Information Line) 1800 118 868<br />

Mit-Tnejn sal-Ġimgħa matul is-sigħat tax-xogħol (mit-8.30am sal-5.00pm)<br />

f’kull stat u territorju<br />

Servizz tat-Traduzzjoni u l-Interpretar 13 14 50<br />

TTY 1800 552 152

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!