Pianeti

8 - 17
Unë jam lumi Io sono il fiume I’m the river
Një vend në këtë botë Un posto nel mondo A place in the world
18 - 27
28 - 37
Kur të jesh këtu Quando tu sarai qui When you’ll be here
Sipas mënyrës sime A modo mio My choice
38 - 47
48 - 57
Të marr me vete Ti porto con me Walk with me
Një arsye tjetër Un’altra ragione Another reason
58 - 67
68- 77
Endja e ditëve La tessitura dei giorni Weaving of time
Kështu siç je Così come sei As you are
78 - 87
88 - 97
Siç na mëson mëma natyrë Come natura comanda Nature’s will
Fjalë gruaje Parola di donna Woman’s word
98 - 107
108 - 117 Një histori për ujin dhe për tokën Storia d’acqua e di terra Water words
Koha që kalojmë së bashku Il tempo condiviso Time together
118 - 127
128 - 137 Nga unë për ty Da me a te From me to you
Zëri në kodër La voce in collina The voice on the hill
138 - 147
148 - 157 Nuk do të presim deri nesër Prima che sia domani Before tomorrow
Pa mure Senza pareti No walls
158 - 167
168 - 177 Vëllezër gjiri Fratelli di latte The milk brothers
Qielli më i kaltër Il cielo in più Sky more
178 - 187
188 - 197 Për tim bir Nel nome del figlio In the name of the son
Para syve Davanti agli occhi Nobody’s nature
198 - 207

Planete
20 histori për 2020
Pianeti
20 storie per il 2020
“Planete është një fushatë komunikimi e Kooperacionit Italian. Një dritare e hapur
mbi 20 histori suksesi, të marra nga projektet e financuara nga Qeveria Italiane
në Shqipëri. Dëshmon dhe tregon angazhimin personal të grave dhe burrave që
po ndryshojnë jetën e tyre, atë të familjeve të tyre dhe të bashkësive të tyre. Në
reportazhet fotografike dhe rrëfyese të mbledhura në këtë libër, janë lënë mënjanë
qëllimisht shifrat, megjithëse ato janë të nevojshme e të dobishme për menaxhimin
e proceseve të zhvillimit. Protagonistë janë personat. Shqipëria nuk është ende
vend anëtar i Bashkimit Evropian. Qytetarët e saj dëshmojnë, çdo ditë e më tepër se
tashmë janë evropianë, mendjehapur.”
“Pianeti è una campagna di comunicazione della Cooperazione Italiana. Una
finestra aperta su 20 storie di successo, tratte dalle iniziative finanziate dal
Governo Italiano in Albania. Testimonia e racconta l’impegno personale di
donne e uomini che stanno cambiando la propria vita, quella della loro famiglia
e delle loro comunità. Nei reportage fotografici e narrativi raccolti in questo
libro, sono stati messi intenzionalmente da parte i numeri, pur necessari e utili
a pianificare e gestire i processi di sviluppo. Protagoniste sono le persone.
L’Albania non è ancora un Paese membro dell’Unione Europea. I suoi cittadini
dimostrano ogni giorno di più di essere già europei, aperti al mondo.”
Fabrizio Bucci
Ambasadori i Italisë
në Shqipëri
Fabrizio Bucci
Ambasciatore d’Italia
in Albania
Made with Italy
Made with Italy
“Made With Italy është marka etike e krijuar dhe e regjistruar nga Kooperacioni
Italian në Shqipëri. Promovon sipërmarrësit, institucionet vendore dhe personat që
dallohen gjatë zbatimit të projekteve të Kooperacionit të drejtuara nga Italia. Marka,
e krijuar në fund të 2018-ës, është një përqasje e re në kontekstin e bashkëpunimit
për zhvillim. Nga një anë, nxjerr në pah vlerat e aktiviteteve të tipit tregtar dhe të
shërbimeve të reja publike dhe nga ana tjetër, fuqizon ndjenjën e bashkësisë dhe
të përkatësisë mes sipërmarrësve dhe institucioneve të zonave të përfshira. Tekstet
e Ernesto Spinelli-t dhe fotografitë e Lorenzo Pesce-s nxjerrin në plan të parë këtë
vlerë të shtuar thelbësore. Ndjenja e identitetit, të cilën kjo markë e rrit gjithnjë e më
tepër, është garancia më e mirë e qëndrueshmërisë së ndryshimit dhe e rrugëtimeve
të zhvillimit të ndërmarra nga bashkësitë shqiptare.”
“Made With Italy è il marchio etico ideato e registrato dalla Cooperazione
Italiana in Albania. Promuove imprenditori, istituzioni locali e persone che si
sono distinte nelle iniziative di cooperazione guidate dall’Italia. Il marchio, nato
a fine 2018, costituisce un approccio innovativo in un contesto di cooperazione
allo sviluppo. Da un lato, valorizza attività di natura commerciale e nuovi
servizi pubblici, dall’altro, rafforza il senso di comunità e di appartenenza tra
gli imprenditori e le istituzioni delle zone interessate. I testi di Ernesto Spinelli
e le foto di Lorenzo Pesce mettono in primo piano questo essenziale valore
aggiunto. Il senso d’identità, accresciuto dal marchio, è la migliore garanzia
di sostenibilità del cambiamento e dei percorsi di sviluppo intrapresi dalle
comunità albanesi.”
Nino Merola
Përfaqësues i Agjencisë Italiane të Bashkëpunimit për
Zhvillim në Ballkanin Perëndimor
Nino Merola
Rappresentante dell’Agenzia Italiana per la Cooperazione
allo Sviluppo nei Balcani Occidentali

Planets
20 stories for 2020
“Planets is a communication campaign of the Italian Cooperation. It’s an open
window on 20 success stories, drawn from the initiatives funded by the Italian
Government in Albania. It tells the personal commitment of women and men
that are changing their lives and those of their family and their communities. In
the photographic and narrative reportages collected in this book, the numbers,
although necessary and useful for planning and managing development processes,
were intentionally set aside. The book focuses on people. Albania isn’t a member
of the European Union, yet. Its citizens show every day they are already European,
open to the world.”
Fabrizio Bucci
Ambassador of Italy
to Albania
Made with Italy
“Made With Italy is the ethical brand conceived and registered by the Italian
Cooperation in Albania. It promotes entrepreneurs, local institutions and people
who have distinguished themselves in cooperation initiatives led by Italy. The brand,
launched at the end of 2018, constitutes an innovative approach in a context of
development cooperation. On the one hand, it enhances commercial activities
and new public services, on the other, it strengthens the sense of community and
belonging among entrepreneurs and institutions of the areas concerned. Ernesto
Spinelli’s texts and Lorenzo Pesce’s photos put this essential added value in the
foreground. The sense of identity, enhanced by the brand, is the best guarantee of
the sustainability of change and the development paths undertaken by the Albanian
communities.“
Nino Merola
Representative of the Italian Agency for Development
Cooperation in the Western Balkans

UNË JAM LUMI
UNË JAM LUMI
Armando, Mbarështimi i troftës, Malësi e Madhe
Jam jeta që lind nga shkrirja. Burime uji që dielli
shpërndan mes gurëve e shkurreve.
Ujëvarat befasuese që rrjedhin shkëmbinjve më
IO SONO IL FIUME
bëjnë ky që jam: lumë unik dhe gjithnjë i ri.
Rrjedha ime ndjek Luginën e Kelmendit.
Në vaskat e mëdha me ujë, të ndërtuara mbi
zallishtë, një fëmijë dhe familja e tij rrisin troftën
dhe ruajnë natyrën time.
Unë jam zhvillimi.
E ardhmja e tyre është pjesë e bukurisë sime.
I’M THE RIVER
8 9

IO SONO IL FIUME
Armando, Allevamento di trote, Malësi e Madhe
I’M THE RIVER
Armando, Trout Farm, Malësi e Madhe
Sono vita che nasce dal disgelo. Sorgenti d’acqua
che il sole disperde fra sassi e arbusti.
Le cascate improvvise dalle pareti di roccia mi
rendono ciò che sono: fiume unico e sempre
nuovo.
Adatto il mio corso alle sponde della Valle di
Kelmend.
In grandi vasche d’acqua, costruite nel tempo sul
greto, un ragazzo e la sua famiglia allevano trote e
conservano la mia natura.
Io sono sviluppo.
I’m life that comes from the thaw. Sources of water
the sun scatters among rocks and shrubs.
The sudden waterfalls make me what I am: old and
new river.
I adapted my flow to the shores of the Kelmend
Valley.
In large pools of water, built over time by the
riverbed, a boy and his family breed trouts and
preserve my nature.
I am development.
Their future belongs to my beauty.
Il loro futuro è parte della mia bellezza.
10 11

12 13

14 15

16 17

NJË VEND NË KËTË BOTË
NJË VEND NË KËTË BOTË
Elona, Agriturizëm Ferma Grand Albanik, Ballaban
Të gjeta. Gjeta pyjet dhe shtigjet me kilometra të
gjata mes lëndinave dhe kodrave.
Je shtëpia ime. E do të jesh gjithmonë. Tavani im
UN POSTO NEL MONDO
është qielli dhe dyshemeja, bari.
Kam mësuar të të njoh. Këtu kam filluar të punoj
dhe të mbaj familjen time.
Nganjëherë kam dashur të iki si era mes pemëve.
Përsëri dua të iki,
por tani për t’u folur të tjerëve për ty.
Ata do të vijnë të shohin shtigjet dhe kodrinat.
Ushqimet e panjohura dhe shëtitjet me kalë.
A PLACE IN THE WORLD
Sa herë të vijnë,
do të gjejnë më begati se përpara.
18 19

UN POSTO NEL MONDO
Elona, Agriturismo Ferma Grand Albanik, Ballaban
A PLACE IN THE WORLD
Elona, Farmhouse Ferma Grand Albanik, Ballaban
Ti ho trovato. Ho i tuoi boschi e chilometri di
sentieri fra prati e colline.
Sei la mia casa. Lo sarai sempre. Ho un tetto di
cielo e un pavimento d’erba.
Ho imparato a conoscerti. Qui ho cominciato il
mio lavoro e cresciuto la mia famiglia.
A volte sarei andata via, come il vento tra gli alberi.
Voglio ancora andare via, ma per parlare agli altri
di te.
Verranno a scoprire sentieri e colline.
Il cibo nuovo e le gite a cavallo.
A ogni arrivo ci troveranno,
migliori di prima.
I’ve found you. I got your woods and miles of
paths between meadows and hills.
You are home. You’ll always be. I have a sky roof
and a grass floor.
Now I know you. Here I started my job and raised
my family.
Sometimes I would have gone away, like wind in
the trees. I still want to go away, but to talk to
others about you.
They will come to discover paths and hills.
New food and horseback riding.
At each arrival they will find us,
better then before.
20 21

22 23

24 25

26 27

KUR TË JESH KËTU
KUR TË JESH KËTU
Afërdita dhe Sano, Restorant Familjar, Përmet
Ne jemi mirë. Me shumë punë.
Restoranti është i hapur përditë.
Salla nuk ka ndryshuar. Çatia e vjetër prej druri
QUANDO TU SARAI QUI
duket si e re.
Edhe kuzhinën e kemi të re. Ishte e nevojshme.
Ka shumë më tepër njerëz, sidomos nga prilli në
tetor.
Kemi shtuar dhe një verandë jashtë për në verë.
Është shumë bukur të pish aty pasditeve një çaj
mali, apo një gotë raki.
Ushqimet nuk kanë ndryshuar. Kemi lënë po ato.
WHEN YOU’LL BE HERE
Duhet të vish e të na takosh. Të presim. Kur të jesh
këtu do të ulemi të hamë e do të bisedojmë.
Do të na tregosh se si të shkojnë punët e do t’ia
kalojmë shumë mirë.
28 29

QUANDO TU SARAI QUI
Afërdita e Sano, Ristorante Familjari, Përmet
WHEN YOU’LL BE HERE
Afërdita and Sano, Restaurant Familjari, Përmet
Noi tutto bene. Tante cose da fare.
Il ristorante apre tutti i giorni.
Niente è cambiato in sala. L’antico tetto di legno
sembra nuovo.
Abbiamo una nuova cucina. Ne avevamo bisogno.
C’è molta più gente, soprattutto da aprile a ottobre.
Abbiamo aggiunto una veranda all’aperto per l’estate.
È bello starci anche nel pomeriggio per un raki o un
çai mali.
I piatti sono rimasti gli stessi. Non li abbiamo cambiati.
Dovresti venirci a trovare. Ti aspettiamo. Al tuo arrivo,
ci siederemo per mangiare e parleremo.
Ci racconterai di te e staremo bene.
Nothing changed in the rooms. The old wooden
roof looks new.
We’re all right. Many things to do.
The restaurant opens daily.
We’ve a new kitchen. We needed it.
There’re so many more clients, especially from
April to October.
There’s an outdoor veranda for summer.
It’s nice to be there, drinking çaj mali or raki.
Dishes are the same, traditional ones.
You’d come visit us. We wait for you. When you’ll
be here, we’ll eat together and talk.
You’ll tell us about you and we’ll feel fine.
30 31

32 33

34 35

36 37

SIPAS MËNYRËS SIME
SIPAS MËNYRËS SIME
Landi, Mjalti Kastrati, Bajzë
Mos ki frikë nga bletët. E dinë se kush je. Na njohin.
I kam zgjedhur kohë më parë. Për to kam ndryshuar
mënyrën e jetesës.
A MODO MIO
U kam ndërtuar shtëpi, për të banuar, për t’u shumuar.
Në zgjoje bëjnë mjaltin dhe propolisin që mbledhim.
Falë tyre kam ndërtuar shtëpinë ku banon dhe rritesh.
Mos ki frikë nga gumëzhima. Mbyll sytë dhe dëgjo,
bija ime.
Zëri i tyre mban brenda punën e familjes,
heshtjen time, thesarin tonë.
MY CHOICE
38 39

A MODO MIO
Landi, Miele Kastrati, Bajzë
MY CHOICE
Landi, Kastrati Honey, Bajzë
Non aver paura delle api. Sanno chi sei. Ci riconoscono.
Le ho scelte tanto tempo fa. Per loro ho cambiato la
mia vita.
Ho costruito le loro case, per restare e crescere.
Nelle arnie offrono il miele e la propoli che
raccogliamo.
Grazie a loro ho costruito la casa dove abiti e stai
crescendo.
Non aver paura del ronzio. Chiudi gli occhi e ascolta.
Nella loro voce ho riposto il lavoro familiare,
il mio silenzio e il nostro tesoro.
Don’t be afraid of bees. They know who you are.
They recognize us.
I chose them. I changed my life for them.
I built their houses to stay and grow.
In the hives they offer honey and propolis that we
collect.
Thanks to them I built the house where you’re
growing up.
Don’t be afraid of hum. Close your eyes and listen.
In their voice you’ll find family work,
my silence and our treasure.
40 41

42 43

44 45

46 47

TË MARR ME VETE
TË MARR ME VETE
Parlind, Udhëzues turistik, Razëm
Më ndiq.
Shtigjet janë krijuar nga hapat e grave dhe burrave të
Razmës.
TI PORTO CON ME
Drejtimi i tyre ndryshon vazhdimisht.
Rrënjët forcohen dhe ngrenë terrenin.
Pemët dhe shkurret transformojnë lirishtat.
Mali ynë është i gjallë. Për ta njohur duhet ta zbulosh
ditë pas dite.
Shiko përpara. Luginat e pafundme.
Pyjet që ndërrojnë ngjyrat. Mali nuk ka asnjëherë të
njëjtën pamje.
WALK WITH ME
Na hap gjithmonë horizonte të reja.
Kthehu bashkë më mua. Do të gjesh përsëri magjinë
e këtyre vendeve.
48 49

TI PORTO CON ME
Parlind, Guida turistica, Razëm
WALK WITH ME
Parlind, Touristic guide, Razëm
Seguimi.
I sentieri li hanno creati i passi di donne e uomini di
Razëm.
Cambia continuamente il loro percorso.
Una radice cresce e solleva il terreno.
Piante e arbusti trasformano le radure.
È viva la nostra montagna. Conoscerla significa
scoprirla ogni giorno.
Tu guarda avanti. Le immense vallate.
I boschi che mutano colore. La montagna non è mai
uguale a se stessa.
Ci apre ogni istante un tempo nuovo.
Tornaci con me. Ritroverai il continuo stupore di essere
qui.
Follow me.
The paths were created by the steps of women
and men of Razëm.
They are constantly changing shape.
A root grows and lifts the soil.
Plants and shrubs transform the glades.
Our mountain is alive. Knowing it means
discovering it.
Look. The immense valleys.
The woods have different colors. The mountain is
never the same.
It renews us everyday.
Come back. You’ll find the continuous amazement
of being here.
50 51

52 53

54 55

56 57

NJË ARSYE TJETËR
NJË ARSYE TJETËR
Drita, Agjent i zhvillimit lokal, Tamarë
Mund të të duket larg diçka që në fakt është afër.
Dhomat ku jeton. Rruga mbi të cilën ecën.
Pyjet dhe malet përreth.
UN’ALTRA RAGIONE
Mund të ndjehesh i huaj në tokën tënde dhe të
vendosësh të ikësh.
Për mua qëndrimi ka qenë një udhëtim i gjatë.
Zbulova përsëri dhomat e mia, rrugën time dhe malet
e mia.
Punova për atë që ishte imja. Prandaj vendosa të
qëndroj.
Sot shumë njerëz nisen nga vendet e tyre për të
ardhur mysafirë në shtëpinë time.
ANOTHER REASON
Puna ime u tregon udhëtarëve sekretet dhe traditat e
tokës sime.
Kur largohen, gjithçka duket më e afërt.
58 59

UN’ALTRA RAGIONE
Drita, Agente di sviluppo locale, Tamarë
ANOTHER REASON
Drita, Local development agent, Tamarë
Può sembrare lontano ciò che ti è vicino.
Le stanze dove vivi. La strada su cui cammini.
Boschi e montagne che ti circondano.
Puoi sentirti straniero nella tua terra e decidere di
partire.
Per me restare è stato un lungo viaggio,
nel quale ho riscoperto le mie stanze, la mia strada e le
mie montagne.
Ho lavorato su ciò che era mio. Per questo ho deciso di
restare.
Molti oggi partono da altri paesi per essere ospiti nella
mia casa.
Il mio lavoro rivela ai viaggiatori segreti e tradizioni della
mia terra.
The rooms you live. The road you walk.
Woods and mountains around you.
What is near may seem distant.
You can feel stranger in your country and decide
to leave.
Remain was a long journey,
in which I rediscovered my land.
I worked on what was mine. That’s the reason I
decided to stay.
Many today leave from other countries to visit my
hometown.
My work reveals secrets and traditions of my land
to travelers.
When they leave, everything seems less distant.
Quando ripartono, tutto sembra meno lontano.
60 61

62 63

64 65

66 67

ENDJA E DITËVE
ENDJA E DITËVE
Zhaneta, Veshje artizanale, Elbasan
LA TESSITURA DEI GIORNI
WEAVING OF TIME
I kam vështruar gjatë duart e tua. Mëngjeseve dhe
pasditeve që ndërthuren me njëri-tjetrin si gjilpëra
me pëlhurën.
Nën gishtërinjtë e tu rrjedhin ditë të tëra pëlhure.
Drita mbi makinën qepëse ishte si reflektor mbi
kostumet popullore.
Ishin ende të papërfunduara dhe me sytë e mbyllur
imagjinoja festat dhe vallet tradicionale.
Nganjëherë jeta tregohet shumë e ashpër me ne.
Ti më ke mësuar gjithnjë si të rimëkëmbem.
Lidhja ime me ty duket te raftet e dyqanit tonë,
te krahët e nuseve që do të vijnë, te fëmijët e
shkollave dhe te balerinët e teatrit.
Është filli që më lidh me ty.
Ishe me mua. Je këtu. E në heshtjen tënde kam gjetur
të ardhmen time.
68 69

LA TESSITURA DEI GIORNI
Zhaneta, Sartoria artigianale, Elbasan
WEAVING OF TIME
Zhaneta, Craft clothing, Elbasan
A lungo ho guardato le tue mani. In mattine e pomeriggi
che passavano come ago nel tessuto.
Sotto le tue dita, scorrevano giorni interi di stoffa.
La luce sulla macchina per cucire era un riflettore sui tuoi
abiti tradizionali.
Erano ancora incompiuti e a occhi chiusi immaginavo già
le nostre feste e danze popolari.
Può strapparti come stoffa la vita.
Tu mi hai insegnato a ricucire.
Ciò che mi lega a te puoi vederlo sugli scaffali della
nostra bottega,
fra le braccia di prossime spose, sui bambini delle scuole
e i ballerini a teatro.
E’ continuo il filo che mi unisce a te.
Eri con me. Sei qui. E nel tuo silenzio ho trovato il mio
futuro.
Long time I looked at your hands. Mornings and
afternoons passed like needle in the textile.
Ticking days have gone under your fingers.
The lamp on the sewing machine was a spotlight
on your traditional costumes.
With my eyes closed I imagined our folk dances.
Life can tear you like a torn dress.
You taught me to mend and now you can see
what binds me to you.
Look the shelves of our shop,
the arms of brides, school children and theater
dancers.
The thread that unites us has no ends.
You were with me. You are here. In your silence
I’ve found my future.
70 71

72 73

74 75

76 77

KËSHTU SI JE
KËSHTU SI JE
Manjola, Dyqani E-dua, Gjirokastër
Në një çast të jetës mblodha bashkë gjithë gjërat që
na përkasin:
muret prej guri, dritën e mëngjeseve,
COSÌ COME SEI
vizitat e turistëve dhe pritjet tona.
Dera jonë ka qenë gjithnjë e hapur.
Tani kemi dhe arsye për t’i ftuar të hyjnë brenda.
Do të na shohin ashtu siç jemi.
Nuk do të ketë asgjë tjetër veç fryteve të tokës sonë
dhe punës së duarve tona.
Qyteti i vjetër është pasuria jonë, e ardhmja jonë.
Jam si ty.
AS YOU ARE
Së bashku do të ecim përpara, të pandryshuar.
78 79

COSÌ COME SEI
Manjola, Negozio E-dua, Gjirokastër
AS YOU ARE
Manjola, E-dua Shop, Gjirokastër
In un angolo della vita, ho raccolto tutto di noi.
I nostri muri in pietra e la luce della mattina.
Le visite dei turisti e le nostre attese.
La porta è sempre stata aperta.
Ora offriamo un motivo per entrare.
Ci vedranno per quello che siamo.
Non ci sarà nient’altro che i frutti della nostra terra e il
lavoro delle nostre mani.
La città vecchia è la nostra ricchezza e il nostro futuro.
Sono come te.
Insieme cresceremo, restando le stesse.
In a corner of life, I gathered all of us.
Our stonewalls and the morning lights.
Visits of tourists and our waits.
The door has always been open.
Now we offer a reason to enter.
They will see us the way we are.
There will be nothing but the fruits of our land and
the work of our hands.
The old city is our wealth and our future.
I’m like you.
Together we’ll grow, staying the same.
80 81

82 83

84 85

86 87

SI NA MËSON MËMA
NATYRË
SI NA MËSON MËMA NATYRË
Florinda, Shtëpi pushimi Peraj, Vermosh
Nuk do të pres.
Nuk do të rri si spektator. Dua ta jetoj bukurinë tënde.
E di se ç’duhet të bëj dhe nuk i trembem punës.
COME NATURA COMANDA
Dua t’u tregoj të gjithëve për tokën time, për
dashurinë që kam për të.
Dua ta shoh në sytë e udhëtarëve.
Dua ta shoh në fytyrën e babait tim dhe në fjalët e
njerëzve të dashur.
Do ta mbledh me frytet e tua,
fryte që do t’ua jap atyre që do të vijnë.
Nuk do të iki. Do të rri këtu. Për ty.
NATURE’S WILL
88 89

COME NATURA COMANDA
Florinda, Guesthouse Peraj, Vermosh
NATURE’S WILL
Florinda, Guesthouse Peraj, Vermosh
Io non conterò fino a dieci.
Non resterò a guardare. Voglio vivere la tua bellezza.
So cosa è giusto e non ho paura di lavorare duro.
Condividerò la mia terra e il mio amore per lei.
Lo vedrò scritto negli occhi dei viaggiatori.
Lo riconoscerò sul volto di mio padre e nelle parole di
chi mi sta vicino.
Lo raccoglierò con i tuoi frutti,
che offrirò a chi verrà.
Non andrò via. Io resto qui. Per te.
I won’t count to ten.
I won’t stand watching. I’ll live your beauty.
I know what’s right and I’m not afraid of working
hard.
I’ll share my land and my love for her.
I’ll find it in the travelers eyes.
I’ll recognize it on my father’s face and in my
neighbors words.
I’ll reap it with your fruits.
I’ll offer them to those who’ll come.
I won’t go away. I’ll stay. For you.
90 91

92 93

94 95

96 97

FJALË GRUAJE
FJALË GRUAJE
Flora, Mjaltë dhe shtëpi pushimi Sali, Gostivisht
Jam betuar. Nuk bëj më premtime.
Rrethohemi nga një natyrë pa kufij.
Nuk mund të rri vetëm duke e kundruar. Bletët rreth
PAROLA DI DONNA
meje më lejojnë ta mbledh mjaltin.
Plisat e arave duhen punuar dhe plehëruar.
Rrushi dhe shegët duhen vjelë.
Natyra na bën pyetje të vazhdueshme dhe pret.
Do të përgjigjem në heshtje, me punë.
Të dua përkrah meje.
Je gjithë siguria për të cilën kam nevojë.
Do të hedhim vështrimin përreth
WOMAN’S WORD
dhe do ta shohim të ardhmen tonë në frytet e
natyrës.
98 99

PAROLA DI DONNA
Flora, Apiario e guesthouse Sali, Gostivisht
WOMAN’S WORD
Flora, Apiary and guesthouse Sali, Gostivisht
L’ho giurato. Niente promesse.
Siamo immerse in una natura infinita.
Non mi basta restare a guardarla. Le api attorno alle mie
mani mi lasciano raccogliere il miele.
Le zolle di terre si fanno sollevare e concimare.
L’uva e i melograni vanno raccolti.
La natura ci fa continue domande e aspetta.
Risponderò in silenzio con il mio lavoro.
Voglio fermarmi con te accanto.
Sei tutta la certezza di cui ho bisogno.
Ci guarderemo attorno e in quello che la natura ci
restituirà
troveremo il nostro domani.
I swore. No promises.
An unlimited nature surrounds us.
I can’t stand watching. Bees around my hands let
me collect honey.
Clods of earth are raised and fertilized.
Grapes and pomegranades have to be harvested.
Nature constantly asks us questions and waits.
I’ll answer silently, with my work.
I’d like to stop beside you.
You are all the certainty I need. We’ll look around
us.
In what the Nature will give us back,
we’ll find our tomorrow.
100 101

102 103

104 105

106 107

NJË HISTORI PËR UJIN
DHE PËR TOKËN
STORIA D’ACQUA
E DI TERRA
WATER WORDS
NJË HISTORI PËR UJIN
DHE PËR TOKËN
Klodiana, Restorant Te Naili, Zogaj
Uji i lumit të Bunës përshkon ditët e mia.
Nuk e lë kurrë rrjetën pa peshk të freskët. Ushqen
fushat e Shkodrës.
Tarraca mbi liqen, ku njerëzit vijnë çdo ditë, rri pezull
mbi bukurinë e tij.
Historinë time e kam shkruar me punën e mëngjesit
dhe me drekat që shtroj në ajër të pastër,
mes plazheve të vogla dhe urave të drunjta.
Në breg përplasen tingujt e këngës së rosave dhe të
zhytjeve të djemve.
Jeta e liqenit nuk ndalet kurrë.
E shoh tek rrjedh së bashku me varkat që shkojnë e
vijnë.
Buzëqeshja e familjes sime dhe e mysafirëve të mi i
ngjan hullive të bardha mbi ujë.
Edhe buzëqeshja ime do të jetë gjithmonë për ta.
108 109

STORIA D’ACQUA E DI TERRA
Klodiana, Ristorante Te Naili, Zogaj
WATER WORDS
Klodiana, Restaurant Te Naili, Zogaj
L’acqua del Buna attraversa i miei giorni.
Non fa mancare il pesce fresco nelle reti. Alimenta i
campi di Scutari.
È sospesa sulla sua bellezza la terrazza sul lago che apro
al pubblico ogni giorno.
Ho scritto la mia storia con il lavoro della mattina e i
pranzi serviti all’aperto,
fra spiagge sottili e pontili di legno.
Sulla riva risuonano i versi delle anatre e i tuffi dei
ragazzi.
La vita del lago non si ferma mai.
La vedo scorrere insieme alle barche che partono e
tornano a terra.
Alle scie bianche sull’acqua assomiglia il sorriso della
mia famiglia e dei miei ospiti.
A loro continuerò a donare il mio.
Buna flows through my days.
It feeds the fields of Shkoder and fills fish nets.
The terrace of my restaurant floats on the beauty
of the lake.
I’m writing my story with the work of the morning,
between thin beaches and wooden piers,
sound of ducks and boys dips.
Lake life never stops.
It flows along with the boats that leave and return
to land.
The white trails on the water resemble the smile of
my family and my guests.
My smile is for them.
110 111

112 113

114 115

116 117

KOHA QË KALOJMË SË
BASHKU
IL TEMPO CONDIVISO
TIME TOGETHER
KOHA QË KALOJMË SË BASHKU
Shkëlqimi, Kantina Bejko, Piskovë
Gjithçka për ato pasdite.
Eja këtu pranë meje.
Nuk jam aspak i lodhur.
Eja të pimë një gotë për shëndetin e fëmijëve tanë.
Do të jenë muaj të lodhshëm edhe për ta. Do të
zgjohemi që pa gdhirë.
Ti e para. Prodhimin e këtij viti e kemi shitur të gjithin.
Pajisjet e reja na ndihmuan shumë.
Ndalo një çast dhe vështro përreth. Toka ka lënë
shenjat e veta mbi duart e mia.
Rrudhat e ballit ngjajnë me rreshtat e hardhive dhe
buzëqeshja jote me brigjet e Vjosës.
Të rrimë e t’i dëgjojmë të rinjtë. Të lëmë disa karrike
bosh.
Mund të vijë dikush e të bashkohet me harenë tonë.
118 119

IL TEMPO CONDIVISO
Shkëlqim, Cantina Bejko, Piskovë
TIME TOGETHER
Shkëlqim, Bejko Winery, Piskovë
Tutto per quei pomeriggi.
Vieni qui. Stammi vicino.
Non sono stanco per niente.
Beviamo e brindiamo ai nostri figli.
Verranno mesi di fatica anche per loro. Ci sveglieremo
all’alba.
Tu sarai la prima. Tutto ciò che abbiamo prodotto
quest’anno lo abbiamo venduto.
Anche le nuove macchine aiutano.
Fermati a guardare. La terra mi ha cambiato le mani.
Le rughe sulla mia fronte sembrano filari della vigna e il
tuo sorriso una riva del Vjosa.
Restiamo ad ascoltare i ragazzi. Lasciamo delle sedie
vuote.
Qualcuno potrebbe arrivare e aggiungere allegria.
Those afternoons are worth an entire life.
Come here. Seat beside me.
I’m not tired at all.
Let’s have a toast to our sons.
Months of hard work will come for them too. We’ll
wake up at dawn.
You’ll be the first. We have sold everything we
produced this year.
The new machines help.
Take a break and watch. The earth has changed
my hands.
The wrinkles on my forehead seem to be rows of
our vineyard and your smile a bank of the Vjosa.
Let’s listen to our sons. Leave some free chairs.
Someone could come and bring more cheer.
120 121

122 123

124 125

126 127

NGA UNË PËR TY
NGA UNË PËR TY
Arbri, Hotel Kalemi, Gjirokastër
Të prisja. Ajrosa dhomat e shtëpisë. Nxorra çarçafët e
rinj. Janë qëndisur me dorë.
Do të doja ta pengoja dritën që hyn nga dritaret dhe
DA ME A TE
që ndryshon dalëngadalë ngjyrat e orendive.
Duhet të bëj kujdes.
Koha lë gjurmë mbi drurin e tavolinave dhe mbi muret
e gurtë.
Do të mundohem që të mbesë i njëjti dru dhe i njëjti
gur.
Shiko ngjyrën e kuqe të jastëkëve në hije
dhe bardhësinë verbuese të perdeve.
Gjirokastra është një qytet plot gjallëri.
FROM ME TO YOU
Kthehu. Eja me kë të duash.
Së shpejti do të jenë gati edhe dhomat e një shtëpie
të dytë.
128 129

DA ME A TE
Arbri, Hotel Kalemi, Gjirokastër
FROM ME TO YOU
Arber, Hotel Kalemi, Gjirokastër
Aspettavo il tuo arrivo. Ho aperto le stanze di casa. Ho
tirato fuori le lenzuola.
Vorrei fermare la luce che entra dalle finestre e cambia
poco a poco il colore delle cose.
Avrò cura.
Nel tempo mutano il legno delle tavole e i muri in pietra.
Farò in modo che restino lo stesso legno e la stessa
pietra.
Guarda il rosso dei cuscini all’ombra
e il bianco acceso delle tende.
Gjirokastër è una città della vita.
Torna. Vieni con chi vuoi.
Aprirò presto anche le stanze di una seconda casa.
I was waiting for you. The rooms of my house are
ready. The embroidery of the sheets are homemade.
I’d like to stop the light that enters through the
windows and slowly changes the colors of things.
I’ll care.
The wood of the boards and the stone walls change
over time.
I’ll make sure they’ll stay the same wood and stone.
Look the red pillow in the shadow
and the bright white curtains.
Gjirokastër is a city of life.
Come with whoever you want.
Other rooms will be ready soon in a new house.
130 131

132 133

134 135

136 137

ZËRI NË KODËR
ZËRI NË KODËR
Altini, Baxhoja Meshini, Këlcyrë
Kam lindur mes kullotave dhe arave të mbjella.
Punoj së bashku me vëllezërit e mi dhe gjithë
bashkësinë. Kemi të njëjtin zë.
LA VOCE IN COLLINA
Në heshtjen e punës sonë është zhurma e kopeve që
rendin, thirrjet e barinjve,
rrushi i shtypur dhe bari i lëkundur nga era.
Tani në Konsorcium jemi të shumtë në numër.
Si prurjet e Vjosës në pranverë.
Para pak kohësh e rinovova baxhon time.
Kam dhe një tarracë të re për të pritur turistët.
Qumështi tani zien në enë të reja prej alumini.
THE VOICE
ON THE HILL
Tingulli që lëshon më ngjan me zërat tanë në kodër.
138 139

LA VOCE IN COLLINA
Altin, Caseificio Meshini, Këlcyrë
THE VOICE ON THE HILL
Altin, Meshini Dairy, Këlcyrë
Sono nato fra i pascoli e i campi coltivati.
Condivido le mie braccia con i miei fratelli e la mia
comunità. Abbiamo la stessa voce.
Nel silenzio del nostro lavoro c’è il rumore dei
greggi in corsa e il richiamo dei pastori,
l’uva pressata e l’erba attraversata dal vento.
Siamo in tanti oggi nel Consorzio.
Siamo cresciuti come le rapide del Vjosa in
primavera.
Da poco ho rinnovato il mio caseificio.
Ha una nuova terrazza per ospitare i turisti.
Il latte ribolle nelle nuove vasche d’alluminio.
I was born among pastures and cultivated fields.
I joined my brothers and my community. We share
the same voice.
Our work is silent. You can hear the running flocks
and the call of the shepherds,
grapes and grass swinging in the wind.
Many joined the Consortium.
We grew up like the Vjosa rapids in spring.
I’ve renewed my dairy.
There’s a new terrace for tourists and families.
Milk simmers in the aluminium tanks.
It brings the voice of the hill.
In quel suono riconosco la nostra voce in collina.
140 141

142 143

144 145

146 147

NUK DO TË PRESIM
DERI NESËR
NUK DO TË PRESIM DERI NESËR
Arta, Agjente e zhvillimit lokal, Shkodër
Do të flasim tani. Nuk do ta shtyj për nesër.
Nuk e di se ç’do të bëjmë. Fol me mua. Nuk di gjë
tjetër veç fjalëve të tua.
PRIMA CHE SIA DOMANI
Do t’i dëgjoj që ato të shndërrohen në diçka të
sigurt.
Në ide për të filluar. Në gurë themeli.
Do të jemi bashkë. Dhe të gjithë do ta shohin.
Rruga jonë do të jetë e përbashkët,
sikurse dhe ëndrrat dhe realiteti i ri që do dimë të
ndërtojmë.
E do të jemi kryelartë.
BEFORE TOMORROW
Si djem Shkodre. Pa pritur për ata që s’kanë kohë të
na dëgjojnë.
148 149

PRIMA CHE SIA DOMANI
Arta, Agente di sviluppo locale, Shkodër
BEFORE TOMORROW
Arta, Local development agent, Shkodër
Ti ascolterò ora. Non rimanderò a domani.
Non so cosa faremo. Parla con me. Non so
nient’altro che le tue parole.
Le ascolterò perché divengano una certezza.
Saranno idee per iniziare.
Pietre con cui ricostruire. Saremo insieme. E lo
vedranno tutti.
Condivideremo la strada,
i sogni e le nuove realtà che sapremo costruire.
Lo faremo a testa alta.
Come ragazzi di Scutari. Senza aspettare chi non ha
I’ll listen to you. I won’t delay.
Don’t know what we’ll do. Talk to me. Don’t know
anything but your words.
They’ll be the start.
Stones to rebuild.
We’ll be together. Everybody we’ll see us.
We’ll share road,
dreams and work.
We’ll do it heads up.
Like guys from Shkodra do. With no time for those
who have no time to listen.
tempo per ascoltare.
150 151

152 153

154 155

156 157

PA MURE
PA MURE
Të rinjtë e Vjosa Explorer, Përmet
Zemrat tona rrahin gjithnjë shpejt.
Kemi dëshirën për të jetuar e për të njohur gjithçka
që na rrethon. Kjo tokë është shumë
SENZA PARETI
më e madhe se ne. Jemi pjesë e saj.
Do të zbresim në ujin e Vjosës dhe në shtigjet e
ngushta mes livadheve dhe arave të mbjella të
Përmetit.
Do t’i ngjitemi kanionit dhe brigjeve të shënuara të
Bredhit të Hotovës.
Mushkëritë na mbushen me ajër të pastër. Në këtë
shtëpi pa dyer e dritare,
kemi gjithnjë vend dhe kohë për ata që duan të vijnë.
NO WALLS
Do të jetojmë këtu përditë e kjo tokë
do të mbetet më e madhe se ne. Do të ndalojmë për
t’u çlodhur, të shtrirë mbi barin e gjelbër.
158 159

SENZA PARETI
I ragazzi del Vjosa Explorer, Përmet
NO WALLS
Vjosa Explorer Team, Përmet
Siamo cuori in corsa.
Vogliamo vivere e conoscere tutto ciò che ci
circonda e che non sappiamo. È più grande
di noi questa terra. Ne siamo parte.
Scenderemo sull’acqua del Vjosa e sui sentieri
sterrati fra le radure e i campi coltivati di Përmet.
Risaliremo il canyon e i sentieri mappati di Bredhi i
Hotovës.
Abbiamo tutto per farlo e aria pura nei polmoni. In
questa casa senza porte e finestre,
abbiamo posto e tempo per chi verrà. La vivremo
tutti i giorni e resterà più grande di noi questa terra.
Ci fermeremo, distesi sull’erba, a riprendere fiato.
We are running hearts.
We want to live and to know everything around us.
Our land is an infinite.
We are part of it.
We’ll descend the Vjosa and the paths among
clearings and cultivated fields of Përmet.
We’ll walk up the canyons on the mapped trails of
Bredhi i Hotovës.
We have everything we need and pure air in the
lungs. In this house with no doors and windows,
we have space and time for them who’ll come. We’ll
live it everyday.
It’ll stay an infinite. We’ll stop, lying on the grass, to
catch the breath.
160 161

162 163

164 165

166 167

VËLLEZËR GJIRI
VËLLEZËR GJIRI
Gjovalin dhe Gjon, Djath Veliçik, Malësi e Madhe
Jemi rritur bashkë.
Jemi ushqyer me qumështin e një nëne.
Me qumështin që babai ynë merr nga kullotat e
FRATELLI DI LATTE
maleve.
Me qumështin me të cilin punojmë.
Në bardhësinë e tij si bora shihen ngjyrat e së
ardhmes sonë.
Shiko duart e grave që punojnë me ne.
Janë duart e një nëne.
Edhe sikur të kishe gjak tjetër, edhe sikur të ishim larg,
ti do të jesh gjithmonë njeriu
THE MILK BROTHERS
me të cilin do të ndërtoj të ardhmen time.
168 169

FRATELLI DI LATTE
Gjovalin e Gjon, Caseificio Veliçik, Malësi e Madhe
THE MILK BROTHERS
Gjovalin and Gjon, Dairy Veliçik, Malësi e Madhe
Siamo cresciuti insieme.
Ci ha nutrito il latte di una stessa madre.
E’ il latte che nostro padre raccoglie dai pascoli
sulle nostre montagne e con il quale lavoriamo.
Nel suo bianco puro ci sono i colori del nostro
futuro.
Guarda le mani delle donne che lavorano con noi.
Sono le mani di una stessa madre.
Se anche il tuo sangue fosse diverso dal mio,
anche lontani, tu sarai sempre la persona
con cui costruirò il mio domani.
We grew up together.
The same mother fed us.
Our father brought us the milk from the pastures of
the valley.
Milk is our work.
In its pure white there are all the colors of our
homeland.
Watch the women’s hands at work.
They are hands of the same mother.
Our blood could be not the same,
you’d always be the one I’ll share my future with.
170 171

172 173

174 175

176 177

QIELLI MË I KALTËR
QIELLI MË I KALTËR
Alvi, Restorant Alvi, Petran
Mbi malet tona ka gjithmonë kaltërsi.
Koha duket sikur ka ndalur dhe puna nuk rresht.
Ka gjithnjë mysafirë të rinj që ulen te tavolinat e
IL CIELO IN PIÙ
verandës dhe të sallës.
Lumi vazhdon të mahnitë me bukurinë e tij.
Prodhimet arrijnë në mëngjes nga fermerët dhe
peshkatarët e zonës.
Është një bashkësi e hapur,
mund të futet edhe dikush që vjen për herë të parë,
edhe kush nuk ka qenë ndonjëherë.
Besoj se e kuptoj se çfarë ndjejnë kur vijnë këtu. Sa
SKY MORE
herë që mbyllin sytë,
shohin gjithmonë kaltërsi.
178 179

IL CIELO IN PIÙ
Alvi, Ristorante Alvi, Petran
SKY MORE
Alvi, Restaurant Alvi, Petran
È continuo l’azzurro sulle nostre montagne.
In un tempo che sembra immobile, c’è sempre
qualcosa da fare.
Nuovi ospiti si siedono ai tavoli sulla terrazza e in
sala dietro le vetrate.
Passa il fiume ed è lo stesso stupore.
I prodotti arrivano la mattina da agricoltori,
allevatori e pescatori della zona.
È una comunità aperta della quale fa parte
anche chi arriva per la prima volta, anche chi prima
non c’era.
Azure all along the mountains.
Time is still and there’s always something to do.
New guests seat at the tables on the terrace and in
the room beside the windows.
The river flows and it’s always the same amazement.
Local farmers, breeders and fishermen hand their
products.
It’s an open community.
First time travelers become part of it.
I know what they feel. Under the eyes closed,
they can see the azure.
Penso di sapere cosa provano quando sono qui. Se
chiudono gli occhi,
trovano sempre l’azzurro.
180 181

182 183

184 185

186 187

PËR TIM BIR
PËR TIM BIR
Lenader, Shtëpi pushimi Alpini, Lepushë
Do të bëhem baba.
Nuk e di kur, por e di që do të ndodhë.
Fëmija që do të vijë do ketë një jetë të sigurtë.
NEL NOME DEL FIGLIO
Do të bëhem baba në lëndinat e luginës së Lëpushës
dhe në malet e mbuluara me dëborën e dimrit.
Njësoj si babai im.
Si shtëpia që ka ndërtuar. Si mikpritja dhe puna me të
cilat më ka mësuar.
Do të ketë dhoma, karrike e tavolina të shtruara për
mysafirët.
Për ata që ikin dhe për ata që do të kthehen. Kudo që
IN THE NAME
OF THE SON
të ndodhesh, unë të pres me gjithçka që kam.
Do të bëhem baba dhe kjo tokë do të mbajë dhe
emrin e tim biri.
188 189

NEL NOME DEL FIGLIO
Lenader, Guesthouse Alpini, Lepushë
IN THE NAME OF THE SON
Lenader, Guesthouse Alpini, Lepushë
Sarò padre.
Non so ancora quando, ma accadrà.
Darò uno spazio aperto e stabile a chi verrà.
Nel mio essere padre ci saranno i prati d’estate
della valle di Lepushë e le sue montagne innevate
d’inverno.
Ci sarà tutto quello che mio padre sta facendo per
me oggi.
La casa che ha costruito. L’ospitalità che mi ha
insegnato e il lavoro che ha condiviso.
Ci saranno stanze, sedie e tavole imbandite per chi
verrà a trovarci.
Per chi andrà via e per chi tornerà. Ovunque tu sia
ora, ad aspettarti qui ci sarà tutto di me.
Sarò padre e nel nome di mio figlio ci sarà scritta la
nostra terra.
I will be a father.
Don’t know when yet, but it will happen.
I’ll give an open and stable space to those who’ll
come.
In my fatherhood there’ll be the summer meadows
of Lepushë and its snowy mountains in winter.
There’ll be everything my father is doing for me
today.
The house he built. The hospitality he taught me and
the work he shared.
There’ll be warm rooms and laid tables for those
who’ll come to visit us.
Wherever you are now, all of me will be waiting for
you here.
I’ll be a father and my land will be written under the
name of my son.
190 191

192 193

194 195

196 197

PARA SYVE
PARA SYVE
Eftali, Gliko Almeg, Përmet
Të vjelat janë këtu. Nuk janë mbjellë nga askush.
Fryte të një natyre më të madhe se ne. Më mjafton ta
njoh. Është aq pranë sa prek shtëpinë time.
DAVANTI AGLI OCCHI
Të shpon duart me gjembat e saj. Të bën pis
gishtërinjtë. Por gjembat nuk shkaktojnë dhimbje.
Kthehen në ëmbëlsira. Shumëkush ua njeh shijen
Në kuzhinën time punojnë gjithnjë e më shumë njerëz.
Hodha vështrimin rreth e qark dhe vendosa ta ndaj
me të gjithë historinë e punës sime.
Mëma natyrë i dëgjoi lutjet e mia dhe më dhuroi
frytet e saj.
NOBODY’S NATURE
198 199

DAVANTI AGLI OCCHI
Eftali, Gliko Almeg, Përmet
NOBODY’S NATURE
Eftali, Gliko Almeg, Përmet
Il raccolto è qui. Seminato da nessuno.
Frutto di una natura più grande di noi. Mi basta
riconoscerlo. È così vicino che tocca la mia casa.
Ti graffia i polsi con le sue spine. Ti sporca le dita.
Non fanno male le spine.
Nelle mani diventano dolci.
In molti ne riconoscono il sapore e nuove braccia
lavorano nella mia cucina.
Ho guardato attorno a me e ho trovato una storia e
un mestiere da condividere.
Harvest is here. Sown by none.
Son of a Nature greater then us. Easy to see. So
close it touches my house.
With its thorns it scratches your thumbs. Thorns
don’t hurt. They’ll turn sweet in my house.
Now many push for my pies.
More arms work in my kitchen.
I looked around me. I’ve found a story and a job to
share.
My prayer was answered by nobody’s Nature.
La mia preghiera è stata esaudita dai frutti di
nessuno.
200 201

202 203

204 205

206 207

Ernesto Spinelli
Lorenzo Pesce
Autore e responsabile comunicazione
Fotografo
Per Anima Pictures:
Amantia Peza
Ermir Keta
Gulia Dajçi
Emiljo Leka
Soena Lame
Era Buza
petanidesign
Direttrice di produzione
Direttore di produzione
Assistente alla fotografia
Assistente alla fotografia
Segretaria di produzione
Disegno grafico
Stampa tipografica
Luljeta Shtino
Giorgio Ponti
Anna Carboni
Antonello Massenti
Marjan Lukani
Traduzione albanese
CESVI Albania
VIS Albania
CIES Albania
ACLI Ipsia
In collaborazione con:
Per info:
tirana@aics.gov.it

madewithitaly.earth