Antologia de 30 TEXTOS_fin de curso - libertas

1. Jerjes insaciable
ANTOLOGÍA DE TEXTOS LATINOS PARA BACHILLERATO II
Xerxes refertus omnibus praemiis donisque fortunae, non equitatu, non pedestribus copiis,
non navium multitudine, non infinito pondere auri contentus, praemium proposuit (ei), qui
invenisset novam voluptatem. Qua ipsa non fuit contentus ; neque enim unquam finem
inveniet libido.
Cicero, Tusculanae disputationes, V, 7
Xerxes, -is : Jerjes, rey de Persia (519-465 a. C.). Intentó conquistar inútilmente Grecia. En Los Persas de
Esquilo es la encarnación de la hybris, la desmesura.
2. Defensa incondicional de la paz
Antoninus Pius plurimum auctoritatis apud exteras gentes habuit, cum semper amaverit
pacem, eo usque ille dicebat malle se unum civem servare quam mille hostes occidere.
Julius Capitolinus, Antoninus Pius, 9, 10
Antoninus Pius : Antonino Pío, emperador romano (86-161) que gobernó con bondad e inteligencia.
3. Orgullo de madre
Cornelia Gracchorum mater, cum Campana matrona apud illam hospita ornamenta sua
pulcherrima illius saeculi ostenderet, traxit eam sermone, donec e schola redirent liberi, et
"haec" inquit "ornamenta sunt mea".
Valerius Maximus, Dicta factaque memorabilia, 4, 4
Gracchi, -orum : los Gracos (Tiberio y Cayo, tribunos de la plebe).
4. Los antiguos romanos
Igitur domi militiaeque boni mores colebantur; concordia maxima, minima avaritia erat; ius
bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat. Iurgia, discordias, simultates
cum hostibus exercebant; cives cum civibus de virtute certabant. In suppliciis deorum
magnifici, domi parci, in amicos fideles erant.
5. Imprecación contra Catilina
Sallustius Crispus, De conjuratione Catilinae, IX
Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Quam diu etiam furor iste tuus nos
eludet? Quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium
Palatii, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic
munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora vultusque moverunt? patere tua
consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non
vides?
Cicero, In L. Catilinam orationes, I, 1
quo usque = quousque
habendi senatus locus : lugar de reunión del Senado // constrictam : sofocada

6. Las apariencias inculpan a un inocente
In itinere quidam proficiscentem ad mercatum quendam et secum aliquantum nummorum fe
rente m est comitatus. Cum hoc, ut fere fit, in via sermonem contulit; ex quo factum est, ut
illud iter familiarius facere veHent. Quare cum in eandem tabernam devertissent, simul
cenare et in eodem loco somnum capere voluerunt. Cenati discubuerunt ibidem.
Caupo autem cum illum alterum, videlicet qui nummos haberet, animadvertisset, noctu,
postquam illos arctius iam ut ex lassitudine dormire sensit, accessit; et alterius eorum, qui
sine nummis erat, gladium propter appositum e vagina eduxit, et illum alterum occidit,
nummos abstulit, gladium cruentum in vagina recondidit, ipse se in suum lectum recepit.
IHe autem, cuius gladio occisio erat facta, multo ante lucem surrexit, comitem illum
suum inclamavit semel et saepius: illum somno impeditum non respondere existimavit; ipse
gladium et cetera, quae secum attulerat, sustulit: solus profectus esto
Caupo non multum post conclamat hominem esse occisum et cum quibusdam
diversoribus illum, qui ante exierat, consequitur: in itinere hominem comprehendit, gladium
eius e vagina educit, reperit cruentum. Horno in urbem ab illis deducitur ac reus fit.
7. Oferta de Simónides a Temístocles
Cicero, De inventione, n, 14, 15
Themistocles, cum ei Simonides artem memoriae polliceretur: "Oblivionis, inquit, mallem;
nam memini etiam quae nolo, oblivisci non possum quae volo".
Cicero, De finibus, n, 3~ 104
Themistocles, -is : Temístocles (528-459 a. C.), político ateniense, fundador de las fuerzas navales de Atenas.
8. P. Claudio desprecia a los dioses
Nihil nos P. Clodii bello Punico primo temeritas movebit? Qui etiam per iocum deos irridens,
cum cavea liberati pulli non pascerentur, mergi eos in aquam iussit, ut biberent, quoniam
esse nollent. Qui risus, classe devicta, multas ipsi lacrimas, magna m populo Romano
cladem attulit... Itaque Clodius a populo condemnatus esto
esse : infinitivo del verbo edo (comer) qui coordinativo
9. Curiosa actitud de un cortesano
Cicero, De natura deorum, n, 3,7
Notissima vox est eius qui in cultu regum consenuerat. Cum illum quidam interrogaret
quomodo rarissimam rem in aula consecutus esset senectutem: "Iniurias, inquit, accipiendo
et gratias agendo".
Seneca, De ira, Il, 33

10. Interesada defensa de la eutana
Veleius Blaesus, ille locuples consularis, novissima valetudine conflictabatur, cupiebat
mutare testamentum. Regulus, qui speraret aliquid ex novis tabulis, quia nuper captare
coeperat, medicos hortabatur, rogabat quoquo modo spiritum homini prorogarent. Postquam
signatum est testamentum, mutat personam, vertit allocutionem iisdemque medicis:
"Quousque miserum cruciatis? quid invidetis bona morte cui dare vitam non potestis?".
11. Inteligente actitud de unos esclavos
Plinius Caecilius Secundus, Epistulae, Il, 20, 7
Cum obsideretur Grumentum et iam ad summam desperationem ventum esset, duo servi ad
hostem transfugerunt. Deinde, urbe capta, passim discurrente victore, per nota itinera ad
domum in qua servierant cucurrerunt dominamque suam ante se agere coeperunt.
Quaerentibus quaenam esset: "Dominam, aiunt, et quidem crudelissimam ad supplicium
ducimus". Eductam deinde extra muros summa cura celaverunt, donec hostilis ira
consideret.
12. El asesinato de Viriato
Seneca, De beneficiis, IlI, 23, 2~3
Eodem tempore Metellus in Celtiberia apud Hispanos res egregias gessit. Successit ei Q.
Pompeius. Nec multo post Q. quoque Caepio ad idem bellum missus est, quod quidam
Viriathus contra Romanos in Lusitania gerebat. Quo me tu Viriathus a suis interfectus est,
cum quattuordecim annis Hispanias adversus Romanos movisset. Pastor primo fuit, mox
latronum dux, postremo tantos ad bellum populos concitavit, ut adsertor contra Romanos
Hispaniae putaretur. Et cum interfectores eius praemium a Caepione consule peterent,
responsum est numquam Romanis placuisse imperatores a suis militibus interfici.
Eutropius, Breviarum ab urbe condita, IV, 16
Viriathus, -i : Viriato, pastor lusitano que dirigió desde el 147 a. C. la rebelión contra Roma hasta que fue
asesinado en el año 139.
Metellus, -i : Metelo, partidario de Sila. Combatió entre el 79 y el 72 a. C. en Hispania contra Sertorio.
13. Aníbal
Sic Hannibal, minor V et XX annis natus, imperator factus, proximo triennio omnes gentes
Hispaniae bello subegit, Saguntum, foederatam civitatem, vi expugnavit, tres exercitus
maximos comparavit. Ex his unum in Africam misit, alterum cum Hasdrubale fratre in
Hispania reliquit, tertium in Italiam secum duxit. Saltum Pyrenaeum transiit. Quacumque iter
fecit, cum omnibus incolis conflixit; neminem nisi victum dimisit.
Cornelius Nepos, Hannibal, XII, 2~3
Hannibal, -alis: Aníbal (246-182 a. C.), hijo de Amílcar Barca y general de los cartagineses en la Segunda
Guerra Púnica.
minor (...) natus : cuando contaba menos de veinticinco años
quacumque : por dondequiera que

14. Muerte de Aníbal
Huc cum legati Romanorum venissent, ac multitudine domum eius circumdedissent, puer ab
ianua prospiciens, Hannibali dixit plures praeter consuetudinem armatos apparere. Qui
imperavit ei ut omnes fores aedificii circumiret ac propere sibi nuntiaret num eodem modo
undique obsideretur. Puer cum celeriter, quid esset, renuntiavisset, omnesque exitus
occupatos ostendisset, sensit id non fortuito factum (esse), sed se peti, neque sibi diutius
vitam retinendam. Quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum virtutum, venenum,
quod semper secum habere consueverat, sumpsit.
Cornelius Nepos, Hannibal, XII, 4~5
num (...) obsideretur : si estaba rodeado de igual manera por todas partes
se peti : que lo perseguían, que era buscado.
neque diutius retinendam : no era posible conservar la vida por más tiempo
15. Certera respuesta de Q. Fabio
Me audiente (Q. Fabius Maximus) Salinatori, qui amisso oppido (Tarento) fugerat in arcem,
glorianti atque ita dicenti: "- Mea opera, Q. Fabi, Tarentum recepisti. -Certe, inquit ridens,
nam nisi tu amisisses, numquam recepissem".
Cicero, De senectute, 4, 11
Quintus Fabius Maximus: Fabio Máximo, gran adversario de Aníbal, elegido dictador en 217 a. e, después de
la batalla de Trasimeno
.
16. Alejandro considera afortunado
(Alexander), cum in Sigeo ad Achillis tumulum adstitisset: "O fortunate, inquit, adulescens,
qui tuae virtutis Homerum praeconem inveneris!" Et vere, nam, nisi Ilias illa exstitisset, idem
tumulus, qui corpus eius contexerat, nomen etiam obruisset.
Cicero, Pro Archia, X, 24
Alexander, -dri : Alejandro Magno, rey de Macedonia que conquistó el imperio persa. Achilles, -is Aquiles,
héroe griego de la guerra de Troya.
17. Filipo no guarda rencor a sus enemigos
Cum Philippus Mathonam urbem oppugnaret, in praetereuntem de muris sagitta iacta
dextrum oculum regis effodit. Quo vulnere nec segnior in bellum, nec iracundior adversus
hostes factus est, adeo ut, interiectis diebus, pacem deprecantibus dederit, nec moderatus
tantum, verum etiam mitis adversus victos fuerit.
Philippus, -i : Filipo II (388-336 a. C.), rey de Macedonia, padre de Alejandro Magno.
Justinus, Historia universalis, VII, 6, 13 ss.

18. Donde las dan, las toman
(Nasiea) cum ad poetam Ennium venisset, eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset
domi non esse, Nasica sensit illam domini iussu dixisse, et illum intus esse. Paucis post
diebus cum ad Nasicam venisset Ennius et eum a ianua quaereret, exclamat Nasica (se)
domi non esse. Tum Ennius: "Quid? Ego non cognosco vocem, inquit, tuam?". Hic Nasica:
"Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse, tu mihi
non credis ipsi?".
Cicero, De oratore, Il, 276
Ennius, -i : Ennio (239-169 a. C.), poeta épico que introdujo el hexámetro en la poesía latina.
19. Algunas preguntas tienen difícil
Roges me quid aut quale sit deus: auctore utar Simonide, de quo cum quaesivisset hoc
idem tyrannus Hiero, deliberandi (causa) sibi unum diem postulavit. Cum idem ex eo
postridie quaereret, biduum petivit; cum saepius duplicaret numerum dierum admiransque
Hiero requireret cur ita faceret: "Quia quanto diutius considero, inquit, tanto mihi res videtur
obscurior".
Cicero, De natura deorum, 1, 22~60
Simonides, -is : Simónides de Ceos, poeta lírico griego (556-468 a. C.). Errante, estuvo en Atenas, Tesalia,
luego en Siracusa, en la corte de Hierón I.
Hiero, -onis : Hierón, tirano de Siracusa (¿-466 a. C.).
20. Buen augurio
(Roscius) cum esset in cunabulis, noctu lumine apposito experrecta nutrix animadvertit
puerum dormientem circumplicatum serpentis amplexu; quo aspectu exterrita clamorem
sustulit. Pater autem Roscii ad haruspices rettulit; qui responderunt nihil illo puero clarius,
nihil nobilius fore.
21. Cicerón muestra su fino sentido
Cicero, De divinatione, 1, 36, 79
Cicero dicax erat et facetiarum amans, adeo ut ab inimicis solitus sit appellari scurra
consularis. Cum Lentulum, generum suum, exiguae staturae hominem, vidisset longo gladio
accinctum: "Quis, inquit, generum meum ad gladium adligavit?" .
Matrona quaedam iuniorem se, quam erat, simulans, dictitabat se triginta tantum
annos habere; cui Cicero "Verum est, inquitj nam hoc viginti annos audio".
Caesar, altero consule mortuo die decembris ultima, Caninium consulem hora septima,
in reliquam diei partem renuntiaverat: quem, quum plerique irent salutatum de more:
"Festinemus, inquit Cicero, priusquam abeat magistratu". De eodem Caninio scripsit Cicero:
"Fuit mirifica vigilantia Caninius, qui toto suo consulatu somnum non viderit".
Macrobius, Satumaliorum libri, Il, 1, 12; Il, 2,3; Il, 2, 13~3, 6

22. Agudeza de Catulo
In eodem genere est quod Catulus dixit cuidam oratori malo; qui cum in epilogo
misericordiam se movisse putaret, postquam assedit, rogauit hunc uidereturne
misericordiam movisse: "Ac magnam quidem, inquit, neminem enim puto esse tam durum,
cui non oratio tua misericordia digna visa sit".
23. A un mal abogado
Cicero, De oratore, Il, 278
Patrono malo, cum vocem in dicendo obtudisset, suadebat Granius ut mulsum frigidum
biberet simulac domum redisset: "Perdam, inquit, vocem si id fecero". "Melius est, inquit,"
quam reum .
24. Epitafio a Pacuvio
Cicero, De oratore, Il, 282
Adulescens, tametsi properas, te hoc saxum rogat ut ad sese aspicias, deinde ut quod
scriptum est legas. Hic sunt poetae Marci Pacuvii sita ossa. Hoc volebam nescius ne esses.
Vale.
25. El sabio necesita pocas cosas
Pacuvius (ed. Warmington), p. 322
Saepe laudabo sapientem illum, Biantem, ut opinor, qui numeratur in septem cuius cum
patriam Prienam cepisset hostis ceterique ita fugerent ut multa de suis rebus secum
adportarent, cum esset admonitus a quodam ut idem ipse faceret: "Ego vero, inquit, facio,
nam omnia mecum porto mea.”
Bias, -antis : Bías, uno de los siete sabios de Grecia.
26. El exceso de alegría puede ser peligroso
Cicero, Paradoxa, 1, 8
- Cognito repente insperato gaudio exspiravisse animam refert Aristoteles philosophus
Polycritam, nobilem feminam Naxo insula.
- Philippides quoque, comoediarum poeta haud ignobilis, aetate iam edita, cum in certamine
poetarum praeter spem vicisset, et laetissime gauderet, inter illud gaudium repente mortuus
est.
- De Rhodio etiam Diagora celebrata historia est. Is Diagoras tres filios adulescentes habuit,
unum pugilem, alterum pancratiasten, tertium luctatorem: eosque omnes vidit vincere
coronarique Olympiae eodem die: et cum ibi eum tres adulescentes amplexi, coronis suis in
caput patris positis, suavirentur, cum populus gratulabundus flores undique in eum iaceret,
ibidem in stadio, inspectante populo, in osculis atque in manibus filiorum animam efflavit.
Aulus Gellius, Noctes Atticae, IlI, 15, 1~4

27. Fortaleza de los espartanos
Fuit haec gens fortis, dum Lycurgi leges vigebant; e quibus unus, cum Perses hostis in
colloquio dixisset glorians: "Solem prae iaculorum multitudine et sagittarum non videbitis".
"In umbra igitur, inquit, pugnabimus".
Cicero, Tusculanae disputationes, 1, 101
Lycurgus, -i : Licurgo, legislador legendario de Esparta, que importó las instituciones políticas de Creta.
28. Una interesante comida
Timotheum ferunt, cum coenavisset apud Platonem eoque convivio admodum delectatus
esset vidissetque eum postridie, dixisse: "Vestrae quidem coenae non solum in praesentia,
sed etiam postero die iucundae sunt".
29. Lucha contra los galos. El origen del cognomen Corvino
Cicero, Tusculanae disputationes, V, 100
(Legiones Romanae) cum profectae essent adversum Gallos duce L. Furio, quidam ex
Gallis unum ex Romanis, qui esset optimus, provocavit. Tum se M. Valerius tribunus militum
obtulit, et cum processisset armatus, corvus ei supra dextrum bracchium sedit. Mox
commissa adversum Gallum pugna idem corvus alis et unguibus Galli oculos verberavit, ne
rectum posset aspicere. Ita a tribuno Valerio interfectus (est). Corvus non solum victoriam
ei, sed etiam nomen dedit. Nam postea idem Corvus Corvinus est dictus. Ac propter hoc
meritum annorum trium et viginti consul est factus.
30. No parece que los dioses intervengan en el mundo
Eutropius, Breviarum ab urbe condita, 1I, 6
Dionysius, cum fanum Proserpinae Locridis expilavisset, navigabat Syracusas; isque cum
secundissimo vento cursum teneret, ridens "videtisne", inquit, "amici quam bona a dis
inmortalibus navigatio sacrilegis detur?"
Qui, cum ad Peloponnesum classem appulisset et in fanum venisset Iovis Olympii, aureum
ei detraxit amiculum grandi pondere, quo Iovem omaverat e manubiis Carthaginiensium
tyrannus Gelo, atque in eo etiam cavillatus est aestate grave esse aureum amiculum hieme
frigidum, eique laneum pallium iniecit, cum id es se ad omne anni tempus diceret...
Hunc igitur nec Olympius Iuppiter fulmine percussit nec Aesculapius misero diuturnoque
morbo tabescentem interemit, atque in suo lectulo mortuus in rogum inlatus est, eamque
potestatem, quam ipse per scelus erat nanctus, quasi iustam et legitimam hereditatis loco
filio tradidit...
Improborum igitur prosperitates secundaeque res redarguunt, ut Diogenes dicebat, vim
omnem deorum ac potestatem.
Locris, -dis : la Lócrida, parte de Etolia.
************************
Cicero, De natura deorum, IlI, 83,89