Język łaciński w gimnazjum Zestaw zadań do poszczególnych lekcji ...

Język łaciński w gimnazjum
Zestaw zadań do poszczególnych lekcji
Lectio IV
EXERCI T ATIO 1. ODMIEŃ PRZEZ PRZYPADKI W OBU LICZBACH (PODANO NOMINATIVUS I GENETIVUS
SINGULARIS):
a) magistra sevēra, magistrae sevērae; b) mensa rotunda, mensae rotundae
EXERCI T ATIO 2. ZNAJDŹ W TEKŚCIE RZECZOWNIKI I PRZYMIOTNIKI DEKLINACJI I. OKREŚL PRZYPADEK I
LICZBĘ.
EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ZDANIA RZECZOWNIKAMI I PRZYMIOTNIKAMI W LICZBIE MNOGIEJ:
1. Cornelia et Iulia statu____ pulchr ____ vident (widzą).
2. Poeta Corneliae ros____ rubr_____ dat (daje).
3. Discipŭl______ in scholam propĕrant (idą).
4. Magistra nostra statuam ros____ pulchr____ ornat (ozdabia).
5. Statuae Mus ____ in aulā sunt (są).
EXERCI T ATIO 4. JAKIE PRZYPADKI GRAMATYCZNE ŁĄCZĄ SIĘ Z PONIŻSZYMI CZASOWNIKAMI (WYBRANO
CZASOWNIKI, KTÓRYCH REKCJA JEST ZGODNA Z JĘZYKIEM POLSKIM):
video (widzę) orno (ozdabiam) audio (słyszę) do (daję) amo (kocham, lubię)
lego (czytam) scribo (piszę) habeo (mam) noceo (szkodzę) servio (służę)
EXERCI T ATIO 5. POŁĄCZ RZECZOWNIK Z ODPOWIEDNIM PRZYMIOTNIKIEM LUB ZAIMKIEM:
1) patria a) longa
2) lingua b) frigĭda
3) historia c) magna
4) fabŭla d) rotunda
5) aula e) nostra
6) mensa f) Latina
7) aqua g) antiqua
Zwróć uwagę, że przymiotniki tworzone od nazw własnych pisze się w języku łacińskim wielką
literą: pol.: łacińska, łac.: Latina.
EXERCI T ATIO 6. JAKI TO PRZYPADEK PODAJ WSZYSTKIE MOŻLIWOŚCI:
vitae - _____________________________________________________________ ,
magistris - __________________________, historia - ________________________ ,
rosa - ____________________________, sententias - ________________________.
SENTE NTIAE
Historia magistra vitae. Historia jest nauczycielką życia (Cicero).
Ardŭa prima via est. Pierwsza droga jest stroma.
Non scholae, sed vitae discĭmus. Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia
(Seneka, parafraza).

Lectio V
EXERCI T ATIO 1. ZNAJDŹ TEMAT PRAESENTIS CZASOWNIKÓW (PODANO DWIE FORMY PODSTAWOWE):
adōro, adorāre; volo, volāre; invīto, invitāre; bello, bellāre;
clamo, clamāre; appropinquo, appropinquāre; apprŏbo, approbāre;
do, dare.
EXERCITATIO 2. ODMIEŃ W INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI WYBRANY CZASOWNIK KONIUGACJI I.
EXERCITATIO 3. ZMIEŃ LICZBĘ (ZACHOWUJĄC OSOBĘ):
laboratis - ______________
sto - __________________
laudas - ________________
spectat - _______________
damus - ________________
orant - _________________
EXERCITATIO 4. PODAJ FORMY PODSTAWOWE (PIERWSZA OSOBE SINGULARIS ORAZ INFINITIVUS PRAESENTIS
ACTIVI):
monstro; stat; ornant; cantatis ; propěras; visitatis; laudo.
EXERCITATIO 5. PODKREŚL CZASOWNIKI NALEŻĄCE DO KONIUGACJI I (PODANO DWIE FORMY PODSTAWOWE):
sedeo, sedēre; dormio, dormire; vigĭlo, vigilāre; scribo, scriběre; provŏco, provocāre;
vinco, vincěre; punio, punire; matūro, maturāre.
SENTENTIAE
Per aspĕra ad astra. Przez ciernie (trudy) do gwiazd (Seneka, parafraza).
Repetitio est mater studiorum. Powtarzanie jest matką nauki.
Vivat! Niech żyje!
Nihil novi. Nic nowego (konstytucja radomska z 1505 r.: Nihil
novi nisi commune consensu, czyli „nic nowego bez zgody ogółu
szlachty”, co potocznie tłumaczono jako "nic o nas bez nas").
Ad rem! Do rzeczy!
EXERCI T ATIO 2. ZAMIEŃ NA PLURALIS:
1. Amīcam laudo.
2. Puella in scholam propĕrat.
3. Discipŭla in scholā est.
4. Quid recĭtas
5. Magistra de terrā nostrā narrat.
6. Puella de rosā pulchrā cogĭtat.
Lectio VI
EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI:
1. Julia i Kornelia odwiedzają przyjaciółki.
2. Dziewczyny stoją przed szkołą.
3. Oglądamy piękny dziedziniec.
4. Co śpiewacie

EXERCI T ATIO 4. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI:
1. Lubię język łaciński.
2. Nie lubię języka łacińskiego.
3. Wołamy przyjaciółkę.
4. Ewa i Małgorzata (Eva et Margarīta) nie opowiadają bajek.
5. Nikt nie patrzy na tablicę (specto, -are + accusativus, bez przyimka).
6. Wszyscy śpiewają (zastosuj przeczenie!).
SENTE N TI AE:
Cogĭto ergo sum. Myślę więc jestem (Kartezjusz).
Nemo sine vitiis est. Nikt nie jest bez wad (grzechu, Seneka).
Gloria victis! Chwała zwyciężonym! (tytuł cyklu utworów Elizy Orzeszkowej).
Ubi concordia, ibi victoria. Gdzie zgoda, tam zwycięstwo.
Tabŭla rasa. Czysta, nie zapisana karta (umysł dziecka
nietknięty jeszcze wpływem zewnętrznym, wg Locke’a).
Lectio VII
EXERCI T ATIO 2. ODMIEN W INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI CZASOWNIKI:
video, vidēre;
doceo, docēre.
Podaj polskie tłumaczenie przy każdej formie.
EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ZDANIA DOPISUJĄC TEMAT PRAESENTIS DO PODANEJ KOŃCÓWKI. WYBIERZ
ODPOWIEDNI CZASOWNIK. PRZETŁUMACZ.
movē- debē- habē- docē- parē-
1. Patriam nostram amare ____________________mus.
2. Discipŭla magistrae _______________________t.
3. Margarīta et Magdalena multas amīcas __________ nt.
4. Magistra discipŭlas mathematĭcam _____________t.
5. Fabŭlae antīquae anĭmas nostras _______________nt.
EXERCI T ATIO 4. WPISZ ODPOWIEDNI ZAIMEK OSOBOWY: EGO, TU, NOS, VOS.
1. Ioanna et Martha tabŭlam spectant. Et _______________ quid spectatis
2. _______________ linguam Latinam non timĕo. Et _________ quid times
3. _______________ sedemus et ______________ statis.
EXERCI T ATIO 5. PRZYJRZYJ SIĘ BEZOKOLICZNIKOM. KTÓRA TO KONIUGACJA
spectare, tenēre, appropinquare, movēre, honorare;
flēre, flare, florēre, flagitare, firmare.
EXERCI T ATIO 6. PRZETŁUMACZ FORMY CZASOWNIKOWE:
a) na język polski
amat ________________
videtis _______________
do ______________
cogĭtas ___________

laudas _______________
docet ________________
movent _______________
timemus ______________
orant _____________
ornat _____________
paremus ___________
debet _____________
b) na język łaciński
boją się _______________
siedzicie _______________
mamy _________________
uczy __________________
jestem posłuszny _________
odpowiadacie ____________
pragnie ____________
lubi _______________
stoję ______________
powinienem __________
widzą ______________
odwiedzam __________
Sententiae
Sursum corda! W górę serca!
Qui rogat, non errat. Kto pyta, nie błądzi.
Primum non nocēre. Po pierwsze nie szkodzić.
Habemus papam! Mamy papieża!
Lectio VIII
EXERCI T ATIO 1: UZUPEŁNIJ ODMIANĘ (Indicativus praesentis czasownika sum, esse)
singularis
pluralis
1. sum 1. _____________
2. _______________ 2. estis
3. _______________ 3. _____________
EXERCI T ATIO 2: UZUPEŁNIJ ODMIANĘ ZAIMKÓW OSOBOWYCH (pronomĭna personalia):
Nominativus
Genetivus
____________
mei
____________
tui
____________
nostri / nostrum
vos
vestri / vestrum
Dativus
Accusativus
Ablativus
mihi
me
me
tibi
te
te
____________
____________
nobis
____________
vos
vobis

EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ZDANIA ODPOWIEDNIĄ FORMĄ ZAIMKA OSOBOWEGO:
1. Quod nomen _________________________ est (tu)
2. Quod nomen _________________________ est (vos)
3. Magistra saepe ______________________ laudat (vos).
4. Marcus ____________________________ rosam dat (ego).
5. Sophia _____________________________ pulchram fabŭlam narrat (nos).
6. Amīca mea __________________________ vocat (ego).
7. Michael videt ________________________ (tu).
8. Maria cogĭtat de ______________________ (ego).
EXERCI T ATIO 4. ZAMIEŃ NA SINGULARIS ZDANIA:
1. Puellae in scholis sunt.
2. Cur magistrae vos laudant
3. Discipŭlae scholas nobis monstrant.
4. Videtisne nos (-ne dolączone do wyrazu oznacza: czy)
5. Saepe nos visitatis.
6. Vos non tacetis.
EXERCI T ATIO 5. UZUPEŁNIJ ZDANIA ODPOWIEDNIĄ FORMĄ CZASOWNIKA SUM, ESSE:
1. Susanna et Silvia amīcae____________ . 2. „Tu ____________________ amīca mea” – dicit
Silvia. 3. Silvia amīca mea _________” - cogĭtat Susanna. 4. „Ităque amīcae bonae ________” –
dicunt unā Silvia et Susanna. 5 „Beata ___________ , quod te habĕo” – dicit Susanna.
7. Vero beata ______________ - comprobat Silvia.
Sententiae
Nihil ab omni parte beatum. Nie ma rzeczy pod każdym względem dobrej (Horacy).
Non omne, quod nitet, aurum est. Nie wszystko złoto, co się świeci.
Omnia mea mecum porto. Wszystko, co posiadam, noszę z sobą (= mądrość,
wg Cycerona Bias z Prieny).
Lupus in fabula O wilku mowa (Terencjusz).
Pars pro toto. Część za całość.
Libĕrum veto. Wolne "nie pozwalam". W Polsce XVII-XVIII w. prawo
zrywania Sejmu przez jednego posła (zniesione przez Konstytucję 3 maja).
Alter ego. Drugie ja, bliski przyjaciel, powiernik, zaufany zastępca.

Lectio IX
EXERCITATIO 1. UZUPEŁNIJ TABELĘ:
Singularis
Nominativus domĭnus pan amīcus przyjaciel Marc _____ Marek
Accusativus domĭnum pana amīc ___ przyjaciela Marcum Marka
Vocativus domĭn____ ! panie! amīc____ ! przyjacielu! Marc ____ Marku!
Pluralis
Nominativus domĭn_____ panowie amīci przyjaciele comoedi __________
Accusativus domĭn_____ panów amīcos __________ comoedos _________
Vocativus domĭn_____ panowie! amīci! przyjaciele! comoedi! _________
EXERCI T ATIO 2. OKREŚL WSZYSTKIE WYSTĘPUJĄCE W TEKŚCIE RZECZOWNIKI DEKLINACJI II.
EXERCITATIO 3. ZAMIEŃ NA PLURALIS ZDANIA:
1. Amīcus comoedum salutat (saluto, -are – pozdrawiać).
2. Domĭnus bonum servum habet (servus, -i - niewolnik).
3. Discipŭlus dormitat (discipŭlus, -i – uczeń).
4. Cur rides, amīce
EXERCITATIO 4. POŁĄCZ RZECZOWNIK Z ODPOWIEDNIM PRZYMIOTNIKIEM:
1. domĭnus a) longus
2. servus b) studiosus
3. discipŭlus c) meus
4. murus d) bonus
5. amīcus e) malus
6. popŭlus f) Romanus
EXERCITATIO 5. RZECZOWNIKI DEKLINACJI II ROZPOZNAJEMY PO ZAKOŃCZENIU GENETIWU SINGULARIS –I.
PODKREŚL RZECZOWNIKI NALEŻĄCE DO DEKLINACJI II:
rosa, rosae; vir, viri; amīcus, amici; amīca, amīcae;
hortus, horti; ancilla, ancillae; tempus, tempŏris; nota, notae;
verbum, verbi; lingua, linguae; filius, filii; magister, magistri.

EXERCI T ATIO 6. PODANO FORMY: ACCUSATIVUS I VOCATIVUS. JAKI TO PRZYPADEK DOPISZ FORMY
PODSTAWOWE (NOMINATIVUS I GENETIVUS). KTÓRA TO DEKLINACJA
przypadek liczba formy
podstawowe
deklinacja
rodzaj
servum
magistra!
discipŭlos
discipŭlas
amīcum
amīcam
domĭni!
Marce!
Sententia
Errare humanum est.
Błądzić (mylić się) jest rzeczą ludzką.
Lectio X
EXERCI T ATIO 2. Znajdź temat praesentis następujących czasowników:
labōro, laborare _____________
sedĕo, sedēre _________________
voco, vocare ________________
docĕo, docēre _________________
cogĭto, cogitare ______________
vidĕo, vidēre __________________
oro, orare __________________
monĕo, monēre ________________
Utwórz imperativus praesentis activi w singularis i pluralis. Przy każdej formie podaj tłumaczenie.
EXERCITATIO 3. Zmień liczbę:
amate! _______________
invident ________________
taces __________________
vale! ___________________
valete, amīci! ____________
Ave, puella! _________
Fabŭlam specto _____________
Servos bonos habĕo __________
Salve, magistra! _____________
Hortum pulchrum videt _______
EXERCITATIO 4. PRZETLUMACZ NA JEZYK POLSKI:
timete ___________
monstrate ________
da ______________
pare _______________
cogĭta ______________
est ________________

state ____________
recĭta ____________
cantate ___________
laboratis __________
voco _______________
dant _______________
sedes ______________
portat _____________
EXERCITATIO 5. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI FORMY CZASOWNIKOWE:
odpowiedzcie! __________
jesteście ______________
opowiedz! ______________
zawołaj! ____________
witajcie! ___________
odwiedzamy _________
EXERCI T ATIO 6. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI GRUPY WYRAZOWE:
dobry przyjaciel ___________
dobra szkoła ______________
piękna sztuka _____________________
surowy pan __________
sławny aktor komiczny _______________
EXERCI T ATIO 7. CO OZNACZAJĄ TE WYRAZY POSŁUŻ SIĘ SŁOWNIKIEM:
invīto, -are _______________
silĕo, ēre _________________
nuntio, -are _______________
libĕro, -are _______________
gloria, -ae_________________
beatus ____________________
benedictus _________________
plenus ____________________
sanctus ___________________
hora, -ae___________________
Sententiae
Ora et labora! Módl się i pracuj. (Dewiza św. Benedykta z Nursji).
Quo vadis, Domĭne Dokąd zmierzasz, Panie
Sapĕre aude! Odważ się być mądrym (Horacy)
Semper paratus. Zawsze gotowy.
Virtuti militari. Męstwu żołnierskiemu.
Festīna lente! Spiesz się powoli! (przekład greckiego przysłowia,
ulubionego przez cesarza Oktawiana Augusta).

Lectio XI
EXERCI T ATIO 1. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ:
Nominativus
Genetivus
Dativus
Accusativus
Ablativus
Vocativus
singularis
servus bonus dobry niewolnik
servi boni dobrego niewolnika
__________________________
servum bonum dobrego niewolnika
__________________________
serve bone! Dobry niewolniku!
pluralis
servi boni dobrzy niewolnicy
servorum bonorum dobrych niewolników
EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMACZ. OKREŚL PODKREŚLONE WYRAZY.
1. Filius domĭni Romāni ___________________________
2. Vita servi __________________________________ (vita, -ae – życie)
3. Domĭnis bonis parēre __________________________
4. Domĭno opulento invidēre _______________________
5. Gloria popŭli Romani __________________________ (popŭlus, -i – lud)
6. Amicitia discipulorum __________________________ (amicitia, -ae – przyjaźń)
7. Deo gratias! ________________________________
EXERCI T ATIO 3. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ:
Indicativus praesentis
1. possum mogę 1. possŭmus ____________
2. potes możesz 2. potestis ____________
3. potest __________ 3. _______ mogą
EXERCI T ATIO 4. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI:
przyjaciołom _____________
ogrodów ________________
przyjaciółmi _________________
ludów ____________________
panu _______________________
niewolnikom __________________
EXERCI T ATIO 5. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI:
może uwolnić _________________
nie możemy! ___________________
czy możesz odpowiedzieć _________
możecie pytać ________________
nie mogę milczeć ______________
nikt nie może milczeć ___________

Sententiae
Ignāvis semper feriae. Dla leniwych zawsze święto (=wolne)
Non potest amor cum timore misceri. Miłość nie może łączyć się ze strachem (Seneka)
Non omnia possŭmus omnes. Nie wszyscy możemy wszystko (nie wszyscy
wszystko potrafią, Wergiliusz).
Non possŭmus! Nie możemy [nie głosić tego, cośmy widzieli i
słyszeli], Dz 4, 19-20. Słowa cytowane w „Memoriale biskupów
polskich” z 8 maja 1953 w obronie praw Kościoła przed zbyt
daleko idącymi żądaniami władzy państwowej.
EXERCI T ATIO 1. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ:
Lectio XII
singularis
pluralis
Nominativus
Genetivus
Dativus
liber pulcher
libri pulchri
_____ pulchro
piękna książka
pięknej książki
_____________
libri
Accusativus
Ablativus
Vocativus
librum ______ _____________
__________________________
_____ pulcher! ___________
EXERCI T ATIO 2. ODMIEŃ PRZEZ PRZYPADKI:
a) vir miser; viri misĕri
b) puer piger, puĕri pigri
EXERCI T ATIO 3. PODAJ VOCATIVUS:
singularis
vir ___________________
hortus _________________
amīca _________________
domĭnus _______________
pluralis
magistri ___________________
puellae ____________________
pueri ______________________
servi ______________________
EXERCI T ATIO 4. PODANO ZNANE CI RZECZOWNIKI W RÓŻNYCH PRZYPADKACH. ZMIEŃ LICZBĘ:
librum __________________
comoedorum __________________
mensā _______________________
viri (sing.) _________
filio __________________
libri (plur.) ______________
servos ______ ___________
poëta! __________________

EXERCI T ATIO 5. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI:
1. Kwintus nie jest leniwym uczniem.
2. Uczęszczamy do naszej szkoły, bo (nam) ją (eam) lubimy.
3. Nie lubię pięknych książek.
4. Przed szkołą stoją chłopiec i dziewczyna.
Wyjaśnij wrażenia:
Et cetěra.
Ex aequo.
Expressis verbis.
De facto.
Sensu stricto.
In flagranti.
Lectio XIII
EXERCI T ATIO 1. UZUPEŁNIJ ODMIANĘ:
singularis
pluralis
Nominativus
Genetivus
Dativus
Accusativus
Ablativus
Vocativus
forum pulchrum piękny rynek
fori pulchri pięknego rynku
_____ pulchro _____________
forum ______ _____________
__________________________
_____ pulchrum! __________
fora pulchra _______________
______________ ____________
_____________________________
_____ pulchra _______________
___________________________
___________________________
EXERCI T ATIO 2. UZ UPEŁNIJ I ZAPAMIĘTA J:
Przymiotniki zakończone na –us i –er są rodzaju __________________________
i odmieniają się według deklinacji II.
Przymiotniki zakończone na –a są rodzaju ________________________________
i odmieniają się według deklinacji _________________________________________ .
Przymiotniki zakończone na –um są rodzaju ______________________________
i odmieniają się według deklinacji II.

EXERCI T ATIO 3. POŁĄCZ RZECZOWNIK Z ODPOWIEDNIM PRZYMIOTNIKIEM. PAMIĘTAJ O ZGODNOŚCI
RODZAJU!
1. femĭna a) Romanus, -a, -um
2. vita b) Latinus, -a, -um
3. servus c) impĭger, -gra, -grum
4. discipŭlus d) miser, -ěra, -ěrum
5. Forum e) pulcher, -chra, -chrum
6. verbum f) beatus, -a, -um
7. poëta g) clarus, -a, -um
EXERCI T ATIO 4. PODAJ NOMINATIVUS PLURALIS:
magister severus __________________
verbum Graecum ____________
aula magna ______________
oppidum nostrum ______________
medicamentum acerbum _____
amīcus meus _____________
vir Romanus ______________________
Lectio XIV
EXERCI T ATIO 1. ZNAJDZ VERBUM REGENS ORAZ ELEMENTY NALEZACE DO SKLADNI ACI. PRZETŁUMACZ:
1. Gaudeo Mariam multas amīcas habēre.
2. Video Marcum et Quintum in Forum Romanum properare.
3. Constat discipŭlos scholam amare.
4. Thomas affirmat Sophiam discipŭlam bonam esse.
5. Magistra narrat historiam Vladislaviae longam esse.
6. Carolina vetat Evam librum monstrare.
7. Gaudetisne ferias appropinquare
8. Dominica et Gregorius putant Vladislaviam pulchram esse.
9. Beata sperat amīcam eam (ją) visitare.
10. Magister narrat domĭnos Romanos servos habere.
EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI:
1. Uważam, że język niemiecki jest piękny. (niemiecki – Germanĭcus)
2. Piotr cieszy się, że Polska jest naszą ojczyzną.

3. Paweł twierdzi, że Tytus lubi matematykę.
5. Uczniowie sądzą, że życie jest piękne.
6. Cieszę się, że mój przyjaciel jest szczęśliwy. (mój – meus, -a, -um)
EXERCI T ATIO 3. PODAJ ACCUSATIVUS SINGULARIS I PLURALIS DLA RZECZOWNIKÓW I PRZYMIOTNIKÓW /
ZAIMKÓW:
SINGULARIS
PLURALIS
amīcus meus _________________
_______________________
oppĭdum pulchrum ____________ _______________________
hortus magnu _________________
_______________________
domĭna Romana ________________
_______________________
Sententiae
Scio me nihil scire. Wiem, że nic nie wiem (Sokrates).
Homo sum, humani nil a me alienum puto. Człowiekiem jestem i nic co,
ludzkie, nie jest mi obce. (Hasło humanizmu epoki Odrodzenia
zaczerpnięte z Terencjusza).
Lectio XV
EXERCI T ATIO 1. POSŁUGUJĄC SIĘ CYFRAMI RZYMSKIMI ZAPISZ:
55 31 222
200 62 333
1 42 501
13 70 781
18 75 812
28 106 1410
38 110 1994
48 3 2007

EXERCI T ATIO 2. ZAPISZ CYFRAMI ARABSKIMI:
XLIII CMXV MDVI MDCCCXXX
XXXIV CIX MDCCCLXIII XLIX
XCI MCMI MCMXXXIX MDCCI
EXERCI T ATIO 3. ZAPISZ SŁOWNIE, STOSUJĄC LICZEBNIKI GŁÓWNE:
siedem – sto -
dziewiętnaście – dwieście -
czterdzieści – pięćset -
siedemdziesiąt - tysiąc -
EXERCI T ATIO 4.ZAPISZ PO ŁACINIE:
cztery stoły dziesięć ogrodów osiem tablic
dwie dziewczynki pięćdziesiąt szkół trzynaście dziedzińców
dwaj niewolnicy dwadzieścia słów dwa tysiące gwiazd
Sententiae
Duobus litigantibus tertius gaudet. Gdzie dwóch się bije (tu: kłóci), tam trzeci
korzysta (tu: cieszy się, wg Ezopa).
Una voce Jednogłośnie.
Tertium non datur. Trzeciej możliwości, trzeciego wyjścia nie ma.
Cor unum et anĭma una. Jedno serce i jeden duch (Dz 4 ,32).
Unus pro multis Jeden za wszystkich (wielu, Wergiliusz).
Credo in unum Deum. Wierzę w jednego Boga. Pierwsze słowa
chrześcijańskiego wyznania wiary, sformułowanego na Soborze w Nicei w 325 r.
i potwierdzone na Soborze w Konstantynopolu w 381 r. (tzw. nicejsko- konstantynopolitańskie
wyznanie wiary).

Lectio XVI
EXERCI T ATIO 1. ZNAJDŹ TEMAT CZASOWNIKA. KTÓRA TO KONIUGACJA
orno, ornare; timĕo, timēre; vinco, vincĕre; metuo, metuĕre; doceo, docēre; disco, discĕre;
porto, portare; duco, ducĕre; ago, agĕre; do, dare.
EXERCI T ATIO 2. DOKOŃCZ ZDANIA:
1. Ego historias fabulosas ________ (lego, -ĕre). 2. Tu historias fabulosas ________ (lego, -ĕre).
2. Marcus et Quintus historias fabulosas _____________________ (lego, -ĕre).
3. Pueri et puellae Linguam Latinam _____________________ (disco, - ĕre).
4. Marce, librum _______________________ ! (sumo, - ĕre) sumo, - ĕre – brać, wyjmować
5. Nos in Polonia, patria nostra _______________ et ______________ (habito, -are; vivo, - ĕre).
6. Nos amicis nostris _______________. Et vos amicis vestris ______________ (credo, - ĕre).
EXERCI T ATIO 3. ZMIEŃ LICZBĘ:
1. discit ____________________ 5. trahit ________________________
2. do ______________________ 6. sume _________________________
3. laborat __________________ 7. vincitis _______________________
4. movet __________________ 8. credite _______________________
Sententiae
Quidquid agis prudenter agas et respice finem. Cokolwiek czynisz, czyń rozważnie i patrz końca.
Quidquid discis, tibi discis. Czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie (Petroniusz, Satyryki,
parafraza).
Lectio XVII
EXERCI T ATIO 1. UZ UPEŁNIJ TABELĘ, ZESTAW IAJĄCĄ TEMATY WSZYSTKICH KONIUGACJ I:
Koniugacja I Koniugacja II Koniugacja III Koniugacja IV
temat -a
przykład
EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMA CZ NA JĘZYK ŁACIŃS KI:
1. Przyjaciele Pawła często chodzą do term.
2. Czy wiecie, że w termach uczeni opowiadają o swojej nauce
3. Piotrze, nie śpij! Otwórz twoją książkę!
EXERCI T ATIO 3. Z PODANYCH WYRAZÓW UŁÓŻ ZDANIA:
1. Nos / varia verba Latina / audire
2. Marcus / nos / vidēre / ad nos venire /et/ salutare
3. Amici nostri / libri / legĕre /aut/musica /audire aut – albo

EXERCI T ATIO 4. PRZETLUMACZ NA JEZYK LACINSKI, STOSUJAC SKLADNIE DATIVUS POSSESSIVUS:
1. Paula ma piękne róże. 4. Mam dobrą przyjaciółkę.
2. Jak masz na imię 5. Mamy dobrych nauczycieli.
3. Chłopcy mają wielu przyjaciół.
Sententiae
Audi multa, dic pauca!
Audi, vide, sile!
Słuchaj dużo, mów mało!
Słuchaj, patrz i zachowaj milczenie!
Lectio XVIII
EXERCI T ATIO 1. Uzupełnij tabelę z zaimkami osobowymi:
Nominativus ego tu nos vos
Accusativus
EXERCI T ATIO 2. ZNAJDŹ VERBUM REGENS ORAZ ELEMENTY SKŁADNI ACI. PRZETLUMACZ:
1. Puella dicit se aegram esse. (aeger, aegra, aegum – chory, -a, -e)
2. Mater dicit filiam aegram esse.
3. Me aegram esse dico.
4. Marcus sperat se Italiam visitare.
5. Gaudeo te scholam nostram frequentare. (frequento, -are – często odwiedzać, uczęszczać)
6. Marcus dicit se filium bonum esse.
7. Mater dicit eum bonum filium esse.
EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMACZ NA JĘZYK ŁACIŃSKI, STOSUJĄC SKŁADNIĘ ACI:
1. Marek sądzi, że jest piękny.
2. Julia twierdzi, że on nie jest piękny.
3. Mój przyjaciel wie, że jestem szczęśliwy.
4. Cieszę się, że idziesz ze mną na plac ćwiczeń.
EXERCI T ATIO 4.POŁĄCZ ZDANIA STOSUJĄC SKŁADNIĘ ACI:
Exemplum: Magister venit. Video. Video magistrum venire.
1. Gaudĕo / Tu venis
2. Discipŭli audiunt / Magistra propĕrat.
3. Amīca videt / Ego ante scholam sto.
4. Scimus / Vos geographiam amatis.
Przykłady czasowników, po których może wystąpić składnia aci
(verba regentia):
Czasowniki oznaczające mówienie (verba dicendi):
dico, -ěre 3 – mówię
Czasowniki oznaczające myślenie, spostrzeganie (verba sentiendi):
credo, -ĕre 3 - wierzę
sentio, -ire – czuję, spostrzegam, sądzę
intelligo, -ĕre 3 – rozumiem
scio, scire - wiem

audio, audire - słyszę
Czasowniki oznaczające wolę (verba voluntatis):
volo – chcę
malo – wolę
sino, ĕre 3 – pozwalam
Czasownik esse z rzeczownikiem lub przymiotnikiem:
opus est - trzeba
necesse est – jest rzeczą konieczną
verum est – jest prawdą
Czasowniki bezosobowe (lub użyte bezosobowo):
decet – przystoi
apparet –okazuje się
SENTE N TI AE
Nosce te ipsum!
Poznaj samego siebie (napis nad portykiem świątyni Apolla w Delfach).
Verba docent, exempla trahunt. Słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania).
EXERCI T ATIO 1. UZ UPELNI J TABELE:
Lectio XIX
Koniugacja,
singularis pluralis sum, esse
temat
praesentis
singularis
pluralis
I
lauda-
1. lauda - ba – m
2. lauda – ba - ___
3. lauda - ___ - ___
1. lauda - ___ - ___
2. _____ - ___ - ___
3. _____ - ___ - ___
1. eram
2. eras
3. ____
1. eramus
2. eratis
3. _______
II
vidē-
1. _____ - ___ - ___
2. _____ - ___ - ___
3. _____ - ___ - ___
1. _____ - ___ - ___
2. _____ - ___ - ___
3. _____ - ___ - ___ possum, posse
singularis
pluralis
III
leg-
1. leg –e – ba –m
2. leg –e - ___ - ___
3. ___ - __ - ___ - __
1. ____ - __ - __ - __
2. ____ - __ - __ - __
3. ____ - __ - __ - __
1. potĕram
2. potĕras
3. pot- ___
1. poterāmus
2. poterātis
3. potĕrant
IV audi- 1. audi -___ -ba-__
2. audi - __________-s
3. audi- ________ – t
1. audi- ______ – mus
2. audi _________ -
tis
3. audi- _______ -nt

EXERCI T ATIO 2. PRZETŁUMA CZ NA JĘZYK ŁACIŃS KI:
7. przywozili 4. śpiewała 7. pisaliście 10. byłeś
8. byłam 5. miał 8. mogliśmy 11. spał
9. oglądaliście 6. uczyli 9. pomagaliście 12. widziałem
EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMA CZ NA JĘZYK POLSKI:
5. habebat 4. puniunt 7. deest 10. amant
6. spectatis 5. serviebas 8. deerat 11. amabas
7. eramus 6. poterat 9. nesciebam 12. oboedit
EXERCI T ATIO 4. NAPISZ W CZASIE IMPERFECTUM. PRZETŁUMACZ:
1. Hodie in schola sum. /hodie- dziś, heri – wczoraj/
2. Quintus et Titus in amphitheatro ludos gladiatorios spectant.
3. Christophorus mihi adesse potest. 4. Titus dormit et Lucas librum legit.
EXERCI T ATIO 5. PRZECZYTAJ UWAŻNIE TEKST A. ODPOWIEDZ: VERUM AN FALSUM – PRAWDA CZY FAŁSZ
1. Nicomachus nunc beatus est. V / F
2. Patria Nicomachi Roma est V / F
3. In patria Nicomacho amici non erant. V / F
4. Romae (w Rzymie) Nicomachus ludos publicos cum amicis spectat. V / F
5. Nunc Romani domini Graeciae sunt. V / F
EXERCI T ATIO 6. ODPOWIEDZ NA PYTANIA:
1. Cur Nicomachus beatus erat 4. Quis est nunc Nicomachus
2. Ubi Nicomachus habitabat 5. Quid Nicomachus de vita sua dicit
3. Quid Nicomachus in patria agebat
Sententiae
Stabat Mater dolorosa - to początek słynnego XIII – wiecznego włoskiego hymnu
liturgicznego ku czci Matki Boskiej Bolesnej. Znajdź w nim formy imperfectum:
Stabat Mater dolorosa
iuxta crucem lacrimosa
dum pendebat Filius.
Stała Matka bolejąca
koło krzyża, łzy lejąca
Gdy {na krzyżu} wisiał Syn.

Lectio XX
EXERCI T ATIO 1. ODMIEN W INDICATIVUS FUTURI I (PRIMI) ACTIVI CZASOWNIKI:
invito, invitare; vidĕo, vidēre. Przy każdej formie podaj tłumaczenie.
singularis
Koniugacja I
pluralis
1. ___________________ 1. _____________________
2. ___________________ 2. _____________________
3. ___________________ 3. _____________________
singularis
Koniugacja II
pluralis
1. ___________________ 1. _____________________
2. ___________________ 2. _____________________
3. ___________________ 3. _____________________
INDI C ATIVUS FUTU RI I (P RIMI) CZ ASOW NIK A S U M, ESSE
EXERCI T ATIO 2. Korzystając z tekstu uzupełnij odmianę, przy każdej formie podaj tłumaczenie.
singularis
pluralis
1. ero będę 1. _____________________
2. ___________________ 2. _____________________
3. ___________________ 3. _____________________
EXERCI T ATIO 3. Przetłumacz:
invitabunt ___________________
movet ______________________
es _________________________
erat ________________________
sunt ________________________
eris ________________________
movebit _____________________
eras ________________________
docebunt ____________________
habemus _________________ ___
EXERCI T ATIO 4. Przetłumacz:
będę śpiewał ___________________
zapytasz ______________________
będą _________________________
popatrzysz _____________________
będziemy pracować _____________
pokocha _____________________
poruszycie ___________________
będziemy ____________________
SENTE N TI AE
Aurea mediocrĭtas. Złoty środek (Horacy).
explicĭte wyraźnie, jasno

Lectio XXI
EXERCI T ATIO 1. ODMIEN W INDICATIVUS FUTURI I (PRIMI) ACTIVI CZASOWNIK: AUDIO, AUDIRE
singularis
pluralis
1. _____________________ 1. _____________________
2. _____________________ 2. _____________________
3. _____________________ 3. _____________________
EXERCI T ATIO 2. OKREŚL FORMY CZASOWNIKOWE (TRYB, CZAS, STRONA, OSOBA, LICZBA):
legam - ________________________________________________________
legis __________________________________________________________
legunt - ________________________________________________________
legent- ________________________________________________________
EXERCI T ATIO 3. PRZETŁUMACZ:
comprehendit ___________________ comprehendet ______________________
scribunt ______________________ scribent ___________________________
vivis __________________________ vives _____ ________________________
mitto _________________________ mittam ____________________________
dormiunt ______________________ dormient __________________________
EXERCI T ATIO 4. PRZETŁUMACZ:
zwyciężą ___________________
służymy____________________
rozumiem __________________
bronicie _____________________
EXERCI T ATIO 5. NAPISZ W CZASIE FUTURUM I:
zwyciężają _______________________
będziemy służyć ___________________
zrozumiem ________________________
będziecie bronić ___________________
1. Marcus libenter ludos gladiatorios spectat.
2. Titus et Rufus in amphitheatrum vadunt.
3. Iulia de ludis audire non potest.
4. Cur Marcus Iuliam non comprehendit
5. Et vos ludos gladiatorios spectatis
EXERCI T ATIO 6. UZUPELNIJ ODMIANE CZASOWNIKA POSSUM, POSSE W INDICATIVUS FUTURI I:
singularis
pluralis
1. pot –ĕro 1. pot – erĭmus
2. pot – _______ 2. pot - _____
3. pot - _______ 3. pot – ĕrunt
SENTE N TI AE
Vivĕre militare est. Życie jest walką (Seneka).
Terra ignōta Nieznany ląd, nie zbadany obszar, teren; nieznana dziedzina.