WJEC Certificate in Latin Literature Unit 9541 Latin Literature ...
WJEC Certificate in Latin Literature Unit 9541 Latin Literature ...
WJEC Certificate in Latin Literature Unit 9541 Latin Literature ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>WJEC</strong><strong>Certificate</strong> <strong>in</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong><strong>Unit</strong> <strong>9541</strong>Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> ThemesTheme BGrow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> RomeStudent Study Book (without notes)UNIVERSITY OF CAMBRIDGESCHOOL CLASSICS PROJECT
Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 1-4 (... disseruit)meus familiaris L. Herennius dixit multa de luxurie, multa delibid<strong>in</strong>e, multa de vitiis iuventutis, multa de moribus. castigavit M.Caelium, sicut nem<strong>in</strong>em umquam parens; multa de <strong>in</strong>cont<strong>in</strong>entia<strong>in</strong>temperantiaque disseruit.1 meus, mea, meum - myfamiliaris, familiaris - close friend, <strong>in</strong>timate friendL. = abbreviation of Lucius - LuciusHerennius, Herennii - Herenniusdico, dicere, dixi, dictus - say, speakmultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject ofluxuries, luxuriei - luxury, extravagancemultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject oflibido, libid<strong>in</strong>is - desire, lust, passion2 multus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject ofvitium, vitii - fault, defect, error, shortcom<strong>in</strong>g,viceiuventus, iuventutis - youthmultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject ofmos, moris - character, behaviour, moralscastigo, castigare, castigavi, castigatus -chastise, rebuke, reprimand, censureM. = abbreviation of Marcus - Marcus3 Caelius, Caelii - Caeliussicut - as, <strong>in</strong> such a way asnemo, nem<strong>in</strong>is - no one, nobodyumquam - at any time, everparens, parentis - father, mother, parentmultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject of<strong>in</strong>cont<strong>in</strong>entia, <strong>in</strong>cont<strong>in</strong>entiae - lack of selfcontrol,self-<strong>in</strong>dulgence4 <strong>in</strong>temperantia, <strong>in</strong>temperantiae - unrestra<strong>in</strong>edbehaviour, licentiousnessdissero, disserere, disserui - discuss, set out<strong>in</strong> words, talk about2 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 3
Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 4-8 (equidem ... fuisse)equidem multos et vidi <strong>in</strong> hac civitateet audivi - non modo qui primoribus labris gustavissent genus hocvitae et extremis, ut dicitur, digitis attigissent, sed qui totamadulescentiam voluptatibus dedissent - emersisse aliquando etgraves hom<strong>in</strong>es atque illustres fuisse.54 equidem - <strong>in</strong>deed, I for my partmultus, multa, multum - manyet - andvideo, videre, vidi, visus - see, observe,notice<strong>in</strong> - <strong>in</strong>, with<strong>in</strong>hic, haec, hoc - thiscivitas, civitatis - city, state5 et - andaudio, audire, audivi, auditus - hearnon - notmodo - onlyqui, quae, quod - who, which, thatprimoris, primoris, primore - first, foremost,extremelabrum, labri - lipgusto, gustare, gustavi, gustatus - taste, sip,have some experience ofgenus, generis - k<strong>in</strong>d, typehic, haec, hoc - this6 vita, vitae - life, way of lifeet - andextremus, extrema, extremum - extreme,very end ofut - asdico, dicere, dixi, dictus - say, tell, declaredigitus, digiti - f<strong>in</strong>geratt<strong>in</strong>go, att<strong>in</strong>gere, attigi, attactus - touch, reachsed - butqui, quae, quod - who, which, thattotus, tota, totum - all, the whole of, entire7 adulescentia, adulescentiae - youth (time of life)voluptas, voluptatis - delight, pleasure,enjoymentdo, dare, dedi, datus - give, give over toemergo, emergere, emersi - emerge, escapealiquando - sometimes, occasionally, atsome po<strong>in</strong>t, sooner or lateret - and8 gravis, gravis, grave - important, solemn, serioushomo, hom<strong>in</strong>is - human be<strong>in</strong>g, person, manatque - and, and also, and evenillustris, illustris, illustre - famous, illustrioussum, esse, fui - be4 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 5
Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 9-11 (... utor)itaque severitati tuae non respondebo; deprecari vacationemadulescentiae veniamque petere non audeo; perfugiis aetatis nonutor;109 itaque - and so, therefore, consequentlyseveritas, severitatis - gravity, sternness,strictness, severitytuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)non - notrespondeo, respondere, respondi - reply,responddeprecor, deprecari, deprecatus sum - pleadfor, beg for, try to obta<strong>in</strong>vacatio, vacationis - exemption, immunity10 adulescentia, adulescentiae - youth (time oflife)venia, veniae - pardon, forgiveness,<strong>in</strong>dulgencepeto, petere, petivi, petitus - seek, ask fornon - notaudeo, audere, ausus sum - dare, ventureperfugium, perfugii - refuge, asylum, excuseaetas, aetatis - agenon - not11 utor, uti, usus sum - (with ablative) use,make use of, employ6 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 7
Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 11-13 (tantum ... noceant)tantum peto ut, si qua est <strong>in</strong>vidia communis hoc tempore aerisalieni, petulantiae, libid<strong>in</strong>um iuventutis - quam video esse magnam- ne huic aliorum peccata, ne aetatis ac temporum vitia noceant.11 tantum - only, just, merelypeto, petere, petivi, petitus - seek, askut - thatsi - ifqua - <strong>in</strong> some way, to some extentsum, esse, fui - be<strong>in</strong>vidia, <strong>in</strong>vidiae - dislike, distaste, odiumcommunis, communis, commune - shared,common, general, publichic, haec, hoc - thistempus, temporis - time, periodaes, aeris - money12 alienus, aliena, alienum - another’s, ofsomeone elsepetulantia, petulantiae - boldness, effrontery,rudeness, immodestylibido, libid<strong>in</strong>is - desire, lust, passioniuventus, iuventutis - youthqui, quae, quod - who, which, thatvideo, videre, vidi, visus - see, observe,perceive, understandsum, esse, fui - bemagnus, magna, magnum - great, large, much13 ne - not, that nothic, haec, hoc - thisalius, alia, aliud - otherpeccatum, peccati - error, s<strong>in</strong>ne - not, that notaetas, aetatis - age, period, generationac - andtempus, temporis - timevitium, vitii - fault, defect, error, shortcom<strong>in</strong>g,vicenoceo, nocere, nocui - (with dative) harm,hurt, <strong>in</strong>jure8 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 9
Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 13-17 (<strong>in</strong> ... tenuerunt)<strong>in</strong>M. Caelio enim nulla luxuries reperietur, nulli sumptus, nullum aesalienum, nulla conviviorum ac lustrorum libido. amores autem ethae deliciae, ut vocantur, quae <strong>in</strong>firmioribus animis molestaesolent esse, numquam hunc occupatum impeditumque tenuerunt.1513 <strong>in</strong> - <strong>in</strong>14 M. = abbreviation of Marcus - MarcusCaelius, Caelii - Caeliusenim - <strong>in</strong>deed, for, certa<strong>in</strong>lynullus, nulla, nullum - not any, noluxuries, luxuriei - luxury, extravagancereperio, reperire, repperi, repertus - f<strong>in</strong>d,discovernullus, nulla, nullum - not any, nosumptus, sumptus - expense, lavishexpenditurenullus, nulla, nullum - not any, noaes, aeris - money15 alienus, aliena, alienum - another’s, ofsomeone elsenullus, nulla, nullum - not any, noconvivium, convivii - feast, enterta<strong>in</strong>ment,banquetac - andlustrum, lustri - den of vice, place ofdebaucherylibido, libid<strong>in</strong>is - desire, lust, passionamor, amoris - love, love affairautem - but, however; <strong>in</strong>deed, on the contraryet - and16 hic, haec, hoc - thisdeliciae, deliciarum - delight, pleasures,dallianceut - asvoco, vocare, vocavi, vocatus - call, namequi, quae, quod - who, which, that<strong>in</strong>firmus, <strong>in</strong>firma, <strong>in</strong>firmum - weak, feeble,irresoluteanimus, animi - m<strong>in</strong>d, character, dispositionmolestus, molesta, molestum - troublesome,worry<strong>in</strong>g, damag<strong>in</strong>g17 soleo, solere, solitus sum - be accustomedto, be liable tosum, esse, fui - benumquam - at no time, neverhic, haec, hoc - thisoccupo, occupare, occupavi, occupatus -occupy, engrossimpedio, impedire, impedivi, impeditus -entangle, hamper, h<strong>in</strong>derteneo, tenere, tenui, tentus - hold, possess10 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 11
Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 1-5causa fuit pater his qui, macro pauper agello,noluit <strong>in</strong> Flavi ludum me mittere, magniquo pueri magnis e centurionibus orti,laevo suspensi loculos tabulamque lacerto,ibant octonos referentes Idibus aeris: 51 causa, causae - cause, reason, motivesum, esse, fui - bepater, patris - fatherhic, haec, hoc - thisqui, quae, quod - who, which, thatmacer, macra, macrum - lean, meagre, poorpauper, pauperis - pooragellus, agelli - little field, farm2 nolo, nolle, nolui - not to wish, not to want,be unwill<strong>in</strong>g, refuse<strong>in</strong> - to, <strong>in</strong>toFlavius, Flavi - Flaviusludus, ludi - school, elementary schoolego, mei - I, memitto, mittere, misi, missus - sendmagnus, magna, magnum - great, large, tall3 quo - (to) wherepuer, pueri - boy, sonmagnus, magna, magnum - great, large, talle - fromcenturio, centurionis - commander of acentury, capta<strong>in</strong>, centurionorior, oriri, ortus sum - be born4 laevus, laeva, laevum - leftsuspendo, suspendere, suspendi, suspensus- hang, dangleloculus, loculi - bag or case for carry<strong>in</strong>gwrit<strong>in</strong>g materialstabula, tabulae - writ<strong>in</strong>g-tabletlacertus, lacerti - shoulder, upper arm5 eo, ire, ii - go, walk, marchoctoni, octonae, octona - eight, eight eachrefero, referre, rettuli, relatus - carry, br<strong>in</strong>g,pay an accountIdus, Idus - the Ides (15th day of March,May, July, October, 13th day of the othermonths)aes, aeris - copper, bronze, money12 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 13
Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 6-8 (... prognatos)sed puerum est ausus Romam portare, docendumartes quas doceat quivis eques atque senatorsemet prognatos.6 sed - but, however, yetpuer, pueri - boy, sonaudeo, audere, ausus sum - dare, ventureRoma, Romae - RomeRomam - to Romeporto, portare, portavi, portatus - take,conveydoceo, docere, docui, doctus - teach7 ars, artis - skill; (<strong>in</strong> a school) a subjectqui, quae, quod - who, which, thatdoceo, docere, docui, doctus - teachquivis, quaevis, quodvis/quidvis - anyone,anyone you might like to mentioneques, equitis - person of equestrian statusatque - and, and alsosenator, senatoris - member of the senate,senator8 se - himself, herself, itself, themselves (the-met suffix adds emphasis)prognatus, prognata, prognatum - child,offspr<strong>in</strong>g14 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 15
Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 8-10 (vestem ... illos)vestem servosque sequentes,<strong>in</strong> magno ut populo, si quis vidisset, avitaex re praeberi sumptus mihi crederet illos. 108 vestis, vestis - garments, cloth<strong>in</strong>g, clothesservus, servi - slavesequor, sequi, secutus sum - follow, attend9 <strong>in</strong> - <strong>in</strong>, amongmagnus, magna, magnum - great, largeut - as, as it werepopulus, populi - people, crowd, multitudesi - ifquis, quid - anyone, someonevideo, videre, vidi, visus - see, behold, observeavitus, avita, avitum - ancestral10 ex - from, by, on account ofres, rei - th<strong>in</strong>g; bus<strong>in</strong>ess, property, profit,moneypraebeo, praebere, praebui, praebitus - offer,give, provide, supplysumptus, sumptus - expense, lavishexpenditureego, mei - I, mecredo, credere, credidi - th<strong>in</strong>k, believe, be ofthe op<strong>in</strong>ionille, illa, illud - he, she, it; that16 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 17
Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 11-14ipse mihi custos <strong>in</strong>corruptissimus omnescircum doctores aderat. quid multa? pudicum,qui primus virtutis honos, servavit ab omn<strong>in</strong>on solum facto, verum opprobrio quoque turpi;11 ipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfego, mei - I, mecustos, custodis - guardian, protector<strong>in</strong>corruptus, <strong>in</strong>corrupta, <strong>in</strong>corruptum - pure,uncorrupted, <strong>in</strong>corruptibleomnis, omnis, omne - all, every12 circum - around, about, amongdoctor, doctoris - teacher, <strong>in</strong>structor, tra<strong>in</strong>eradsum, adesse, adfui - be near, be presentquid - why?multus, multa, multum - much, manyquid multa - why should I say morepudicus, pudica, pudicum - chaste, virtuous13 qui, quae, quod - who, which, thatprimus, prima, primum - first, foremost, mostdist<strong>in</strong>guishedvirtus, virtutis - goodness, virtue, excellencehonos, honoris - honour, dignity, graceservo, servare, servavi, servatus - save,preserve, protect, keepab - fromomnis, omnis, omne - all, every14 non - notsolum - only, merelyfactum, facti - deedverum - butopprobrium, opprobrii - scandal, slanderquoque - also, tooturpis, turpis, turpe - ugly, disgraceful,dishonourable18 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 19
Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 15-17 (... sequerer)nec timuit sibi ne vitio quis verteret olimsi praeco parvas aut, ut fuit ipse, coactormercedes sequerer;1515 nec - nor, and nottimeo, timere, timui - fear, be afraidse - himself, herself, itself, themselvesne - that, lestvitium, vitii - fault, error, mistake, shortcom<strong>in</strong>gquis, quid - anyone, someoneverto, vertere, verti, versus - turn, turnaroundolim - some day, sometime16 si - ifpraeco, praeconis - auctioneerparvus, parva, parvum - little, small, petty,meanaut - or, or elseut - assum, esse, fui - beipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfcoactor, coactoris - collector (of money,taxes, etc.)17 merces, mercedis - wages, salarysequor, sequi, secutus sum - follow, go after,pursue, aim at20 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 21
Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 17-18 (neque ... maior)neque ego essem questus: at hoc nunclaus illi debetur et a me gratia maior.17 neque - nor, and notego, mei - I, mequeror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>,protestqueror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>,protestat - but, yet, on the contraryhoc - so, <strong>in</strong> this way, because of thisnunc - now18 laus, laudis - praiseille, illa, illud - he, she, it; thatdebeo, debere, debui, debitus - oweet - anda - fromego, mei - I, megratia, gratiae - thanksmaior, maior, maius - greater22 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 23
Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 1-5 (... morbosus est)tu, Agamemnon, prae litteris fatuus es. aliquo die te persuadeam utad villam nostram venias? tibi discipulus crescit filius meus: iamquattuor partes dicit; si vixerit, habebis bonum discipulum. namquicquid illi vacat, caput de tabula non tollit. <strong>in</strong>geniosus est, etiamsi <strong>in</strong> aves morbosus est. 51 tu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)Agamemnon, Agamemnonis - Agamemnonprae - forlittera, litterae - literature, booksfatuus, fatua, fatuum - crazy, madsum, esse, fui - bealiqui, aliqua, aliquod - some, anydies, diei - daytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)persuadeo, persuadere, persuasi - persuade,conv<strong>in</strong>ce, prevail uponut - to, that, <strong>in</strong> order that, so that2 ad - to, towardsvilla, villae - house, villanoster, nostra, nostrum - our, our ownvenio, venire, veni - cometu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)discipulus, discipuli - pupil, disciple, tra<strong>in</strong>eecresco, crescere, crevi, cretus - grow, grow upfilius, filii - sonmeus, mea, meum - myiam - now, already3 quattuor - fourpars, partis - partdico, dicere, dixi, dictus - say, tellsi - ifvivo, vivere, vixi - live, stay alive, survivehabeo, habere, habui, habitus - have, possessbonus, bona, bonum - gooddiscipulus, discipuli - pupil, disciple, tra<strong>in</strong>eenam - for4 quisquis, quodquod/quicquid/quidquid -whoever, whateverille, illa, illud - he, she, it; thatvaco, vacare, vacavi - (of time) is available,is freecaput, capitis - headde - from, away from, out oftabula, tabulae - writ<strong>in</strong>g-tabletnon - nottollo, tollere, sustuli, sublatus - lift, raise<strong>in</strong>geniosus, <strong>in</strong>geniosa, <strong>in</strong>geniosum - clever,smart, giftedsum, esse, fui - beetiam - even5 si - if<strong>in</strong> - for, towardsavis, avis - birdmorbosus, morbosa, morbosum - sick withlove, mad aboutsum, esse, fui - be24 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 25
Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 5-8 (ego ... appetere)ego illi tres cardeles occidi et dixi‘mustella eos comedit.’ <strong>in</strong>venit tamen alias nenias et libentissimep<strong>in</strong>git. ceterum iam litteris Graeculis calcem imp<strong>in</strong>git et Lat<strong>in</strong>ascoepit non male appetere.55 ego, mei - I, I myselfille, illa, illud - he, she, it; thattres, tria - threecardelis, cardelis - goldf<strong>in</strong>choccido, occidere, occidi, occisus - kill, slayet - anddico, dicere, dixi, dictus - say, tell6 mustella, mustellae - weaselis, ea, id - he, she, it; this, thatcomedo, comesse, comedi, comesus - eat,eat up, consume<strong>in</strong>venio, <strong>in</strong>venire, <strong>in</strong>veni, <strong>in</strong>ventus - f<strong>in</strong>d, discovertamen - nevertheless, all the same, yetalius, alia, aliud - other, differentnenia, neniae - (<strong>in</strong> plural) silly th<strong>in</strong>gs, trifles,trivial pastimeset - andlibenter - will<strong>in</strong>gly, with pleasure7 p<strong>in</strong>go, p<strong>in</strong>gere, p<strong>in</strong>xi, pictus - pa<strong>in</strong>tceterum - for the rest, but, besidesiam - now, alreadylittera, litterae - letter of the alphabet,literatureGraeculus, Graecula, Graeculum - Greek(often <strong>in</strong> a contemptuous sense)calx, calcis - heel, footimp<strong>in</strong>go, imp<strong>in</strong>gere, impegi, impactus -press, stampet - andLat<strong>in</strong>us, Lat<strong>in</strong>a, Lat<strong>in</strong>um - Lat<strong>in</strong>8 coepio, coepere, coepi - beg<strong>in</strong>non - notmale - badlyappeto, appetere, appetivi, appetitus - tackle,go for, attack, strive after26 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 27
Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 8-12 (emi ... Orcus)emi ergo puero aliquot libros rubricatos,quia volo illum aliquid de iure gustare. habet haec res panem. s<strong>in</strong>oluerit, dest<strong>in</strong>avi illum artificium docere - aut tonstr<strong>in</strong>um autpraeconem, aut certe causidicum - quod illi auferre possit nihil nisiOrcus.108 emo, emere, emi, emptus - buyergo - therefore, sopuer, pueri - boy, sonaliquot - some, a number ofliber, libri - book, volumerubricatus, rubricatum, rubricatum - withhead<strong>in</strong>gs drawn <strong>in</strong> red9 quia - becausevolo, velle, volui - want, wishille, illa, illud - he, she, it; thataliquis, aliquid - someone, someth<strong>in</strong>gde - about, concern<strong>in</strong>gius, iuris - law, legal systemgusto, gustare, gustavi - taste, have someexperience ofhabeo, habere, habui, habitus - have,providehic, haec, hoc - thisres, rei - th<strong>in</strong>g, bus<strong>in</strong>ess, activitypanis, panis - bread, loaf, foodsi - if10 nolo, nolle, nolui - not to wish, not to want,be unwill<strong>in</strong>g, refusedest<strong>in</strong>o, dest<strong>in</strong>are, dest<strong>in</strong>avi, dest<strong>in</strong>atus - fix,determ<strong>in</strong>e, decideille, illa, illud - he, she, it; thatartificium, artificii - trade, skilldoceo, docere, docui, doctus - teachaut - either, ortonstr<strong>in</strong>um, tonstr<strong>in</strong>i - be<strong>in</strong>g a barber, acareer as a barberaut - either, or11 praeco, praeconis - auctioneeraut - either, orcerte - certa<strong>in</strong>ly, surely, at leastcausidicus, causidici - advocate, barristerqui, quae, quod - who, which, thatille, illa, illud - he, she, it; thataufero, auferre, abstuli, ablatus - take away,carry off, stealpossum, posse, potui - be able, have power, cannihil - noth<strong>in</strong>gnisi - if not, unless, except12 Orcus, Orci - the god of the underworld, death28 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 29
Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 12-13 (ideo ... moritur)ideo illi cotidie clamo: ‘fili, crede mihi, quicquid discis, tibidiscis. litterae thesaurus est, et artificium numquam moritur.’12 ideo - for that reason, thereforeille, illa, illud - he, she, it; thatcotidie - every day, dailyclamo, clamare, clamavi - shout, cryfilius, filii - soncredo, credere, credidi - (with dative) believe,trustego, mei - I, mequisquis, quicquid - whoever, whateverdisco, discere, didici - learn, acquireknowledge oftu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)13 disco, discere, didici - learn, acquireknowledge oflittera, litterae - letter of the alphabet; (<strong>in</strong>plural) literature, booksthesaurus, thesauri - treasure chamber,treasure, storehousesum, esse, fui - beet - andartificium, artificii - trade, skillnumquam - nevermorior, mori, mortuus sum - die, fail30 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 31
Martial, Epigrams 5.34, l<strong>in</strong>es 1-4hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellamoscula commendo deliciasque meas,parvula ne nigras horrescat Erotion umbrasoraque Tartarei prodigiosa canis.1 hic, haec, hoc - thistu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)Fronto, Frontonis - Frontopater, patris - fathergenetrix, genetricis - motherFlaccilla, Flaccillae - Flaccillapuella, puellae - girl2 osculum, osculi - kisscommendo, commendare, commendavi,commendatus - entrustdeliciae, deliciarum - delight, darl<strong>in</strong>gmeus, mea, meum - my3 parvulus, parvula, parvulum - small, littlene - notniger, nigra, nigrum - dark, sombre, ill-omenedhorresco, horrescere, horrui - shake withfear, tremble, shudder atErotion, Erotionis - Erotionumbra, umbrae - shade, ghost, phantom4 os, oris - mouth, mawTartareus, Tartarea, Tartareum - of theunderworld, <strong>in</strong>fernal, Tartareanprodigiosus, prodigiosa, prodigiosum -strange, monstrouscanis, canis - dog, hound32 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 33
Martial, Epigrams 5.34, l<strong>in</strong>es 5-8impletura fuit sextae modo frigora brumae,vixisset totidem ni m<strong>in</strong>us illa dies.<strong>in</strong>ter tam veteres ludat lasciva patronoset nomen blaeso garriat ore meum.55 impleo, implere, implevi, impletus - complete,fulfilsum, esse, fui - besextus, sexta, sextum - sixthmodo - only, just aboutfrigus, frigoris - chill, coldness, frostbruma, brumae - w<strong>in</strong>ter6 vivo, vivere, vixi - live, stay alive, survivetotidem - the same number as, as manyni - if ... notm<strong>in</strong>us - less, too fewille, illa, illud - he, she, it; thatdies, diei - day7 <strong>in</strong>ter - between, amongtam - sovetus, veteris - aged, oldludo, ludere, lusi, lusus - playlascivus, lasciva, lascivum - playful, mischievouspatronus, patroni - protector8 et - andnomen, nom<strong>in</strong>is - nameblaesus, blaesa, blaesum - lisp<strong>in</strong>ggarrio, garrire, garrivi - chatter, jabberos, oris - mouthmeus, mea, meum - my34 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 35
Martial, Epigrams 5.34, l<strong>in</strong>es 9-10mollia non rigidus caespes tegat ossa; nec illi,terra, gravis fueris: non fuit illa tibi.109 mollis, mollis, molle - tendernon - notrigidus, rigida, rigidum - stiff, hardcaespes, caespitis - turf, grasstego, tegere, texi, tectus - cover, hideos, ossis - bonenec - nor, and notille, illa, illud - he, she, it; that10 terra, terrae - earth, ground, soilgravis, gravis, grave - heavy, burdensomesum, esse, fui - benon - notsum, esse, fui - beille, illa, illud - he, she, it; thattu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)36 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 37
Martial, Epigrams 10.62, l<strong>in</strong>es 1-5ludi magister, parce simplici turbae:sic te frequentes audiant capillatiet delicatae diligat chorus mensae,nec calculator nec notarius veloxmaiore quisquam circulo coronetur. 51 ludus, ludi - school, elementary schoolmagister, magistri - masterparco, parcere, peperci - (with dative) sparesimplex, simplicis - simpleturba, turbae - crowd, group, flock2 sic - so, thus, <strong>in</strong> this waytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)frequens, frequentis - <strong>in</strong> a crowd, packedtogetheraudio, audire, audivi, auditus - hear, listencapillatus, capillata, capillatum - hav<strong>in</strong>g long hair3 et - anddelicatus, delicata, delicatum - delicate,tender, youngdiligo, diligere, dilexi, dilectus - esteemhighly, hold dear, be fond of, lovechorus, chori - group, bandmensa, mensae - table4 nec - neither, nor, and notcalculator, calculatoris - teacher of arithmeticnec - neither, nor, and notnotarius, notarii - teacher of shorthandvelox, velocis - swift, rapid, speedy5 maior, maior, maius - greater, largerquisquam, quicquam - any, any one,anybody, anyth<strong>in</strong>gcirculus, circuli - circle, r<strong>in</strong>g, group, companycorono, coronare, coronavi, coronatus -surround38 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 39
Martial, Epigrams 10.62, l<strong>in</strong>es 6-7albae leone flammeo calent lucestostamque fervens Iulius coquit messem.6 albus, alba, album - bright, clearleo, leonis - lion, the constellation Leo (thedays are hottest when the sun is <strong>in</strong> thesign Leo from 23 July to 23 August)flammeus, flammea, flammeum - flam<strong>in</strong>g,fierycaleo, calere, calui - be warm, be hot,lux, lucis - light, daylight, day7 torreo, torrere, torrui, tostus - parch, roast,scorch, burn, dry upfervens, ferventis - boil<strong>in</strong>g hot, burn<strong>in</strong>g,blaz<strong>in</strong>gIulius, Iulii - (the month of) Julycoquo, coquere, coxi, coctus - cook, burn,parch, ripenmessis, messis - harvest, crop40 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 41
Martial, Epigrams 10.62, l<strong>in</strong>es 8-12cirrata loris horridis Scythae pellis,qua vapulavit Marsyas Celaenaeus,ferulaeque tristes, sceptra paedagogorum,cessent et Idus dormiant <strong>in</strong> Octobres:aestate pueri si valent, satis discunt.108 cirratus, cirrata, cirratum - edged, fr<strong>in</strong>gedlorum, lori - thonghorridus, horrida, horridum - rough, bristly,horribleScythes, Scythae - a person from Scythia,Scythianpellis, pellis - leather9 qui, quae, quod - who, which, thatvapulo, vapulare, vapulavi, vapulatus - bebeaten, be thrashed, be floggedMarsyas, Marsyae - Marsyas, a satyr whochallenged Apollo to a trial of skill on the fluteCelaenaeus, Celaenaea, Celaenaeum - ofCelaenae, a town <strong>in</strong> Phrygia10 ferula, ferulae - whip or rod for punish<strong>in</strong>gslaves or schoolboystristis, tristis, triste - grim, unpleasant, stern,harshsceptrum, sceptri - sceptre, staff, rodpaedagogus, paedagogi - paedagogus, aslave who took children to and from school11 cesso, cessare, cessavi - cease, be idle,leave offet - andIdus, Iduum - the Ides (15th day of March,May, July, October, 13th day of the othermonths)dormio, dormire, dormivi - sleep, rest<strong>in</strong> - to, up to, untilOctober, Octobris - of October12 aestas, aestatis - summerpuer, pueri - boy, sonsi - ifvaleo, valere, valui - be healthy, be well, bestrongsatis - sufficient, enoughdisco, discere, didici - learn42 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 43
Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 1-2cunarum fueras motor, Charideme, mearumet pueri custos assiduusque comes.1 cunae, cunarum - cradlesum, esse, fui - bemotor, motoris - mover, person who rocks (acradle)Charidemus, Charidemi - Charidemusmeus, mea, meum - my2 et - andpuer, pueri - boycustos, custodis - guardian, protectorassiduus, assidua, assiduum - constant,perpetual, full-timecomes, comitis - companion, comrade,partner44 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 45
Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 3-6iam mihi nigrescunt tonsa sudaria barbaet queritur labris puncta puella meis;sed tibi non crevi: te noster vilicus horret,te dispensator, te domus ipsa pavet.53 iam - now, alreadyego, mei - I, menigresco, nigrescere, nigrui - become black,grow darktondeo, tondere, totondi, tonsus - clip, cut,shavesudarium, sudarii - handkerchief, towelbarba, barbae - beard4 et - andqueror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>;protest that [or] atlabrum, labri - lippungo, pungere, pupugi, punctus - prick,piercepuella, puellae - girl, girlfriend, sweetheartmeus, mea, meum - my5 sed - but; however, yettu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)non - notcresco, crescere, crevi, cretus - grow, grow uptu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)noster, nostra, nostrum - ourvilicus, vilici - farm overseer, managerhorreo, horrere, horrui - shiver, tremble,shudder at6 tu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)dispensator, dispensatoris - steward, treasurertu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)domus, domi - house, homeipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itself; the very ...paveo, pavere, pavi - be frightened, be terrified46 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 47
Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 7-10ludere nec nobis nec tu permittis amare;nil mihi vis et vis cuncta licere tibi.corripis, observas, quereris, suspiria ducis,et vix a ferulis temperat ira tua.107 ludo, ludere, lusi, lusus - playnec - neither, nor, and notnos - wenec - neither, nor, and nottu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)permitto, permittere, permisi, permissus -allow, permitamo, amare, amavi, amatus - love, be <strong>in</strong> love8 nil - noth<strong>in</strong>gego, mei - I, mevolo, velle, volui - be will<strong>in</strong>g, wish, desire, wantet - andvolo, velle, volui - be will<strong>in</strong>g, wish, desire, wantcunctus, cuncta, cunctum - alllicet, licere, licuit - it is permitted, it is allowedtu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)9 corripio, corripere, corripui, correptus -snatch up, lay hold of, rebuke, chastiseobservo, observare, observavi, observatus -watch, observequeror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>,grumble, protestsuspirium, suspirii - sighduco, ducere, duxi, ductus - draw <strong>in</strong>10 et - andvix - hardly, scarcely, not easily, with difficultya - fromferula, ferulae - whip or rod for punish<strong>in</strong>gslaves or schoolboystempero, temperare, temperavi, temperatus -restra<strong>in</strong> oneself, refra<strong>in</strong> fromira, irae - anger, wrath, ragetuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)48 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 49
Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 11-16si Tyrios sumpsi cultus unxive capillos,exclamas ‘numquam fecerat ista pater’;et numeras nostros astricta fronte trientes,tamquam de cella sit cadus ille tua.des<strong>in</strong>e; non possum libertum ferre Catonem.esse virum iam me dicet amica tibi.1511 si - ifTyrius, Tyria, Tyrium - of Tyre, Tyrian(referr<strong>in</strong>g to the famous purple dye)sumo, sumere, sumpsi, sumptus - take up,adopt, put oncultus, cultus - adornment, cloth<strong>in</strong>g, dressunguo, unguere, unxi, unctus - ano<strong>in</strong>t with oilcapillus, capilli - hair12 exclamo, exclamare, exclamavi - call out, cryout, exclaimnumquam - at no time, neverfacio, facere, feci, factus - doiste, ista, istud - thatpater, patris - father13 et - andnumero, numerare, numeravi - count, numbernoster, nostra, nostrum - ourastr<strong>in</strong>go, astr<strong>in</strong>gere, astr<strong>in</strong>xi, astrictus -tighten, knit, furrowfrons, frontis - forehead, browtriens, trientis - dr<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g cup14 tamquam - as if, just as ifde - from, out ofcella, cellae - cellar, storehousesum, esse, fui - be, exist, live; happen;rema<strong>in</strong>; be possible [or] allowablecadus, cadi - large jar of w<strong>in</strong>eille, illa, illud - he, she, it; thattuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)15 des<strong>in</strong>o, des<strong>in</strong>ere, desii - leave off, cease,stop, desistnon - notpossum, posse, potui - be able, canlibertus, liberti - freedmanfero, ferre, tuli, latus - bear, endureCato, Catonis - Cato (= M. Porcius Cato theElder, who was very serious and austere)16 sum, esse, fui - bevir, viri - man, a full-grown maniam - now, alreadyego, mei - I, medico, dicere, dixi, dictus - say, tell, declareamica, amicae - girlfriend, sweethearttu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)50 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 51
Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 1-4plurima sunt, Fusc<strong>in</strong>e, et fama digna s<strong>in</strong>istraquae monstrant ipsi pueris traduntque parentes.si damnosa senem iuvat alea, ludit et heresbullatus parvoque eadem movet arma fritillo.1 plurimus, plurima, plurimum - very much,very manysum, esse, fui - beFusc<strong>in</strong>us, Fusc<strong>in</strong>i - Fusc<strong>in</strong>uset - andfama, famae - report, op<strong>in</strong>iondignus, digna, dignum - (with ablative)worthy of, deserv<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>ister, s<strong>in</strong>istra, s<strong>in</strong>istrum - bad, adverse,unfavourable2 qui, quae, quod - who, which, thatmonstro, monstrare, monstravi, monstratus -show, teachipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfpuer, pueri - boy, sontrado, tradere, tradidi, traditus - hand over,pass on, hand down, bequeathparens, parentis - parent3 si - ifdamnosus, damnosa, damnosum -pernicious, destructive, damag<strong>in</strong>gsenex, senis - old maniuvo, iuvare, iuvi, iutus - please, delightalea, aleae - dice, gambl<strong>in</strong>gludo, ludere, lusi, lusus - playet - andheres, heredis - heir4 bullatus, bullata, bullatum - still a child,wear<strong>in</strong>g the ‘bulla’ (an amulet)parvus, parva, parvum - little, smallidem, eadem, idem - the samemoveo, movere, movi, motus - move, shakearma, armorum - arms, toolsfritillus, fritilli - dice-box, box from which diceare thrown52 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 53
Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 5-9 (... gula)nec melius de se cuiquam sperare prop<strong>in</strong>quoconcedet iuvenis, qui radere tubera terrae,boletum condire et eodem iure natantesmergere ficedulas didicit, nebulone parenteet cana monstrante gula.55 nec - nor, and notmelior, melior, melius - betterde - concern<strong>in</strong>g, forse - himself, herself, itself, themselvesquisquam, quicquam - anyspero, sperare, speravi - look forward to,hope for, anticipateprop<strong>in</strong>quus, prop<strong>in</strong>qui - relative, k<strong>in</strong>sman6 concedo, concedere, concessi, concessus -allow, permitiuvenis, iuvenis - youth, young manqui, quae, quod - who, which, thatrado, radere, rasi, rasus - scrape, peeltuber, tuberis - truffleterra, terrae - ground, soil7 boletus, boleti - mushroomcondio, condire, condivi, conditus - preserve,pickle, seasonet - andidem, eadem, idem - the sameius, iuris - juice, saucenato, natare, natavi - swim, float8 mergo, mergere, mersi, mersus - immerse,drownficedula, ficedulae - a small bird, the fig-peckerdisco, discere, didici - learnnebulo, nebulonis - rascal, scoundrel,worthless fellow, sorry wretchparens, parentis - father, parent9 et - andcanus, cana, canum - old, aged, greymonstro, monstrare, monstravi, monstratus -show, teachgula, gulae - gullet, throat54 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 55
Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 9-13 (cum ... cul<strong>in</strong>a)cum septimus annustransierit puerum, nondum omni dente renato,barbatos licet admoveas mille <strong>in</strong>de magistros,h<strong>in</strong>c totidem, cupiet lauto cenare paratusemper et a magna non degenerare cul<strong>in</strong>a.109 cum - when, as soon asseptimus, septima, septimum - seventhannus, anni - year10 transeo, transire, transii, transitus - passpuer, pueri - boy, sonnondum - not yetomnis, omnis, omne - all, everydens, dentis - toothrenascor, renasci, renatus sum - berenewed, be new aga<strong>in</strong>11 barbatus, barbata, barbatum - beardedlicet, licere, licuit, licitum est - one may, onecan; althoughadmoveo, admovere, admovi, admotus -br<strong>in</strong>g, apply, use, lay onmille - a thousand<strong>in</strong>de - from that time, after that time, thereaftermagister, magistri - master, tutor, teacher12 h<strong>in</strong>c - from this place, from heretotidem - the same number, just as manycupio, cupere, cupivi, cupitus - long for,desire, wantlautus, lauta, lautum - f<strong>in</strong>e, sumptuousceno, cenare, cenavi - d<strong>in</strong>eparatus, paratus - preparation, provision13 semper - alwayset - anda - frommagnus, magna, magnum - great, grandnon - notdegenero, degenerare, degeneravi - departfrom, decl<strong>in</strong>e fromcul<strong>in</strong>a, cul<strong>in</strong>ae - kitchen, cuis<strong>in</strong>e56 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 57
Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 14-16sic natura iubet: velocius et citius noscorrumpunt vitiorum exempla domestica, magniscum subeant animos auctoribus.1514 sic - so, thus, <strong>in</strong> this waynatura, naturae - nature, characteriubeo, iubere, iussi, iussus - bid, order,commandvelociter - swiftly, rapidly, speedilyet - andcito - quickly, swiftly, rapidlynos - we15 corrumpo, corrumpere, corrupi, corruptus -spoil, destroy, corrupt, seducevitium, vitii - fault, defect, error, shortcom<strong>in</strong>g,viceexemplum, exempli - example, precedentdomesticus, domestica, domesticum -domestic, <strong>in</strong> the home, <strong>in</strong> the familymagnus, magna, magnum - great, grand, mighty16 cum - when, s<strong>in</strong>cesubeo, subire, subii, subitus - come onsecretly, approach stealthily, steal <strong>in</strong>toanimus, animi - soul, m<strong>in</strong>d, heartauctor, auctoris - author, promoter, champion58 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 59
Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 1-2 (... emeret)castigabat quidam filium suum quod paulo sumptuosius equos etcanes emeret.1 castigo, castigare, castigavi, castigatus -chastise, punishquidam, quaedam, quoddam - a certa<strong>in</strong>filius, filii - sonsuus, sua, suum - his, his ownquod - because, on the grounds thatpaulo - by a little, somewhatsumptuose - expensively, extravagantly, atgreat costequus, equi - horseet - and2 canis, canis - dog, houndemo, emere, emi, emptus - buy60 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 61
Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 2-6 (huic ... <strong>in</strong>dulget)huic ego iuvene digresso dixi: ‘heus tu, numquamnefecisti, quod a patre corripi posset? “fecisti” dico. non <strong>in</strong>terdumfacis quod filius tuus, si repente pater ille tu filius, pari gravitatereprehendat? non omnes hom<strong>in</strong>es aliquo errore ducuntur? non hic<strong>in</strong> illo sibi, <strong>in</strong> hoc alius <strong>in</strong>dulget?’52 hic, haec, hoc - thisego, mei - I, meiuvenis, iuvenis - youth, young mandigredior, digredi, digressus sum - leave,depart, go awaydico, dicere, dixi, dictus - say, declareheus - hey! listen!tu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)numquam - at no time, never3 facio, facere, feci, factus - doqui, quae, quod - who, which, thata - bypater, patris - fathercorripio, corripere, corripui, correptus -censure, rebuke, chastise, f<strong>in</strong>d fault withpossum, posse, potui - be able, canfacio, facere, feci, factus - dodico, dicere, dixi, dictus - say, declarenon - not<strong>in</strong>terdum - sometimes, now and then4 facio, facere, feci, factus - doqui, quae, quod - who, which, thatfilius, filii - sontuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)si - ifrepente - suddenly, unexpectedlypater, patris - fatherille, illa, illud - he, she, it; thattu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)filius, filii - sonpar, paris - equal, match<strong>in</strong>ggravitas, gravitatis - severity, sternness,harshness, strictness, gravity5 reprehendo, reprehendere, reprehendi,reprehensus - censure, reprehend, rebukenon - notomnis, omnis, omne - all, everyhomo, hom<strong>in</strong>is - human be<strong>in</strong>g, person, manaliqui, aliquae, aliquod - some, anyerror, erroris - error, mistake, faultduco, ducere, duxi, ductus - lead, mislead,deceivenon - nothic, haec, hoc - this6 <strong>in</strong> - <strong>in</strong>ille, illa, illud - he, she, it; thatse - himself, herself, itself, themselves<strong>in</strong> - <strong>in</strong>hic, haec, hoc - thisalius, alia, aliud - another, different<strong>in</strong>dulgeo, <strong>in</strong>dulgere, <strong>in</strong>dulsi - (with dative) belenient towards, <strong>in</strong>dulge, forgive62 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 63
Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 6-8 (haec ... tractares)haec ego, admonitus exemploimmodicae severitatis, tibi pro amore mutuo scripsi, ne quando tuquoque filium tuum acerbius duriusque tractares.6 hic, haec, hoc - thisego, mei - I, meadmoneo, admonere, admonui, admonitus -warn, rem<strong>in</strong>d, promptexemplum, exempli - example, precedent7 immodicus, immodica, immodicum -excessive, immoderateseveritas, severitatis - gravity, sternness,strictness, severitytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)pro - from, out of, for the sake ofamor, amoris - love, fondnessmutuus, mutua, mutuum - mutual, reciprocalscribo, scribere, scripsi, scriptus - writene - so that not, <strong>in</strong> order that not, lestquando - whentu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)8 quoque - also, toofilius, filii - sontuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)acerbe - harshly, roughly, severely,unfeel<strong>in</strong>glydure - harshly, cruelly, sternly, <strong>in</strong>flexiblytracto, tractare, tractavi, tractatus - deal with,treat, handle64 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 65
Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 8-10 (cogita ... patrem)cogita et illumpuerum esse et te fuisse, atque hoc quod es pater ita utere utmem<strong>in</strong>eris et hom<strong>in</strong>em esse te et hom<strong>in</strong>is patrem.106 hic, haec, hoc - thisego, mei - I, meadmoneo, admonere, admonui, admonitus -warn, rem<strong>in</strong>d, promptexemplum, exempli - example, precedent7 immodicus, immodica, immodicum -excessive, immoderateseveritas, severitatis - gravity, sternness,strictness, severitytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)pro - from, out of, for the sake ofamor, amoris - love, fondnessmutuus, mutua, mutuum - mutual, reciprocalscribo, scribere, scripsi, scriptus - writene - so that not, <strong>in</strong> order that not, lestquando - whentu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)8 quoque - also, toofilius, filii - sontuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)acerbe - harshly, roughly, severely,unfeel<strong>in</strong>glydure - harshly, cruelly, sternly, <strong>in</strong>flexiblytracto, tractare, tractavi, tractatus - deal with,treat, handle66 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 67
Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 1-3 (... transegit)mater Iulia Procilla fuit, rarae castitatis. <strong>in</strong> huius s<strong>in</strong>u<strong>in</strong>dulgentiaque educatus per omnem honestarum artium cultumpueritiam adulescentiamque transegit.1 mater, matris - motherIulia, Iuliae - JuliaProcilla, Procillae - Procillasum, esse, fui - berarus, rara, rarum - rare, unusualcastitas, castitatis - chastity, purity<strong>in</strong> - <strong>in</strong>, onhic, haec, hoc - thiss<strong>in</strong>us, s<strong>in</strong>us - bosom, lap2 <strong>in</strong>dulgentia, <strong>in</strong>dulgentiae - k<strong>in</strong>dness, gentlenesseduco, educare, educavi, educatus - br<strong>in</strong>gup, rearper - through, <strong>in</strong> pursuit ofomnis, omnis, omne - all, everyhonestus, honesta, honestum - worthy, f<strong>in</strong>e,honourablears, artis - skill, artcultus, cultus - culture, ref<strong>in</strong>ement, cultivation3 pueritia, pueritiae - boyhood, childhoodadulescentia, adulescentiae - youthtransigo, transigere, transegi, transactus -come through, conclude, f<strong>in</strong>ish, spend time68 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 69
Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 3-7 (arecebat ... compositum)arcebat eum ab <strong>in</strong>lecebrispeccantium - praeter ipsius bonam <strong>in</strong>tegramque naturam - quodstatim parvulus sedem ac magistram studiorum Massiliam habuit,locum Graeca comitate et prov<strong>in</strong>ciali parsimonia mixtum ac benecompositum.53 arceo, arcere, arcui, arctus - keep, protectis, ea, id - he, she, it; this, thatab - from, away from<strong>in</strong>lecebra, <strong>in</strong>lecebrae - allurement, enticement4 pecco, peccare, peccavi - make a mistake,do wrong, commit a fault, s<strong>in</strong>praeter - apart from, <strong>in</strong> addition to, beyondipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfbonus, bona, bonum - good, virtuous<strong>in</strong>teger, <strong>in</strong>tegra, <strong>in</strong>tegrum - <strong>in</strong>nocent, pure,uprightnatura, naturae - nature; characterquod - the fact that, that, because5 statim - right from the start, from the time of(be<strong>in</strong>g)parvulus, parvula, parvulum - quite young, asa childsedes, sedis - home, residenceac - andmagistra, magistrae - <strong>in</strong>structress, mistressstudium, studii - study, study<strong>in</strong>g, learn<strong>in</strong>gMassilia, Massiliae - Massilia, a seaport town(modern Marseille)habeo, habere, habui, habitus - have6 locus, loci - place, locationGraecus, Graeca, Graecum - Greekcomitas, comitatis - courteousness, k<strong>in</strong>dness,friendl<strong>in</strong>ess; good taste, eleganceet - andprov<strong>in</strong>cialis, prov<strong>in</strong>cialis, prov<strong>in</strong>ciale -prov<strong>in</strong>cialparsimonia, parsimoniae - frugality, thrift,parsimony, economymisceo, miscere, miscui, mixtus - mix,m<strong>in</strong>gle, blend, comb<strong>in</strong>eac - andbene - well, rightly, beautifully, pleasantly;opportunely7 compono, componere, composui,compositus - comb<strong>in</strong>e, adjust70 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 71
Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 7-10 (memoria ... coercuisset)memoria teneo solitum ipsum narrare se prima <strong>in</strong>iuventa studium philosophiae acrius - ultra quam concessum estRomano ac senatori - hausisse, ni prudentia matris <strong>in</strong>censum acflagrantem animum coercuisset.107 memoria, memoriae - memory, recollectionteneo, tenere, tenui, tentus - hold, keepsoleo, solere, solitus sum - be accustomedto, be used to, be <strong>in</strong> the habit ofipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfnarro, narrare, narravi, narratus - tell,narrate, describese - himself, herself, itself, themselvesprimus, prima, primum - first, earliest<strong>in</strong> - <strong>in</strong>8 iuventa, iuventae - youthstudium, studii - studyphilosophia, philosophiae - philosophyacriter - keenly, strongly, vigorously,enthusiasticallyultra - beyond, further, morequam - thanconcedo, concedere, concessi, concessum -permit, allow9 Romanus, Romana, Romanum - Romanac - and, and besidessenator, senatoris - member of the senate,senatorhaurio, haurire, hausi, haustus - dr<strong>in</strong>k <strong>in</strong>,imbibeni - if ... not, unlessprudentia, prudentiae - prudence, goodsensemater, matris - mother<strong>in</strong>cendo, <strong>in</strong>cendere, <strong>in</strong>cendi, <strong>in</strong>census -k<strong>in</strong>dle, <strong>in</strong>flame, impassion, exciteac - and, and besides10 flagrans, flagrantis - blaz<strong>in</strong>g, glow<strong>in</strong>g; ardent,passionateanimus, animi - m<strong>in</strong>d, will, charactercoerceo, coercere, coercui, coercitus -restra<strong>in</strong>, control, keep <strong>in</strong> check72 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 73
Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 11-15prima castrorum rudimenta <strong>in</strong> Britannia adprobavit. nec Agricolalicenter, more iuvenum qui militiam <strong>in</strong> lasciviam vertunt, nequesegniter titulum tribunatus et <strong>in</strong>scitiam ad voluptates et commeatusrettulit: sed noscere prov<strong>in</strong>ciam, nosci exercitui, discere a peritis,sequi optimos.1511 primus, prima, primum - first, earliestcastrum, castri - military servicerudimentum, rudimenti - first lesson, basictra<strong>in</strong><strong>in</strong>g<strong>in</strong> - <strong>in</strong>Britannia, Britanniae - Brita<strong>in</strong>adprobo, adprobare, adprobavi, adprobatus- prove his worth at, prove himself at,complete satisfactorilynec - neither, nor, and notAgricola, Agricolae - Agricola, a Romancommander <strong>in</strong> Brita<strong>in</strong>12 licenter - freely, without restra<strong>in</strong>tmos, moris - manner, wayiuvenis, iuvenis - youth, young manqui, quae, quod - who, which, thatmilitia, militiae - military service, militarycareer<strong>in</strong> - to, <strong>in</strong>to, towardslascivia, lasciviae - <strong>in</strong>discipl<strong>in</strong>e, wantonness,lasciviousnessverto, vertere, verti, versus - turn, change,transformneque - neither, nor, and not13 segniter - half-heartedly, lazily, <strong>in</strong>dolentlytitulus, tituli - title, ranktribunatus, tribunatus - the office of tribuneet - and<strong>in</strong>scitia, <strong>in</strong>scitiae - ignorance, <strong>in</strong>experiencead - to, towardsvoluptas, voluptatis - pleasure, enjoymentet - andcommeatus, commeatus - leave of absence14 refero, referre, rettuli, relatus - put forward,propose, regard as an excusesed - butnosco, noscere, novi, notus - get to know,learn about, get acqua<strong>in</strong>ted withprov<strong>in</strong>cia, prov<strong>in</strong>ciae - command,adm<strong>in</strong>istration, prov<strong>in</strong>cenosco, noscere, novi, notus - get to know,learn about, get acqua<strong>in</strong>ted with, becomefamiliar withexercitus, exercitus - armydisco, discere, didici - learn, acquire knowledgea - fromperitus, perita, peritum - experienced,practised, expert, skilful15 sequor, sequi, secutus sum - follow, followthe example ofoptimus, optima, optimum - best74 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome
Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 75
CopyrightIn the case of this publication, the CSCP is waiv<strong>in</strong>g normal copyright provisions <strong>in</strong> that copies of this material may bemade free of charge and without specific permission so long as they are for educational or personal use with<strong>in</strong> the schoolor <strong>in</strong>stitution which purchases the publication. All other forms of copy<strong>in</strong>g (for example, for <strong>in</strong>clusion <strong>in</strong> another publication)are subject to specific permission from the Project.76 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome