12.07.2015 Views

WJEC Certificate in Latin Literature Unit 9541 Latin Literature ...

WJEC Certificate in Latin Literature Unit 9541 Latin Literature ...

WJEC Certificate in Latin Literature Unit 9541 Latin Literature ...

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>WJEC</strong><strong>Certificate</strong> <strong>in</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong><strong>Unit</strong> <strong>9541</strong>Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> ThemesTheme BGrow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> RomeStudent Study Book (without notes)UNIVERSITY OF CAMBRIDGESCHOOL CLASSICS PROJECT


Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 1-4 (... disseruit)meus familiaris L. Herennius dixit multa de luxurie, multa delibid<strong>in</strong>e, multa de vitiis iuventutis, multa de moribus. castigavit M.Caelium, sicut nem<strong>in</strong>em umquam parens; multa de <strong>in</strong>cont<strong>in</strong>entia<strong>in</strong>temperantiaque disseruit.1 meus, mea, meum - myfamiliaris, familiaris - close friend, <strong>in</strong>timate friendL. = abbreviation of Lucius - LuciusHerennius, Herennii - Herenniusdico, dicere, dixi, dictus - say, speakmultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject ofluxuries, luxuriei - luxury, extravagancemultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject oflibido, libid<strong>in</strong>is - desire, lust, passion2 multus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject ofvitium, vitii - fault, defect, error, shortcom<strong>in</strong>g,viceiuventus, iuventutis - youthmultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject ofmos, moris - character, behaviour, moralscastigo, castigare, castigavi, castigatus -chastise, rebuke, reprimand, censureM. = abbreviation of Marcus - Marcus3 Caelius, Caelii - Caeliussicut - as, <strong>in</strong> such a way asnemo, nem<strong>in</strong>is - no one, nobodyumquam - at any time, everparens, parentis - father, mother, parentmultus, multa, multum - much, manyde - about, concern<strong>in</strong>g, on the subject of<strong>in</strong>cont<strong>in</strong>entia, <strong>in</strong>cont<strong>in</strong>entiae - lack of selfcontrol,self-<strong>in</strong>dulgence4 <strong>in</strong>temperantia, <strong>in</strong>temperantiae - unrestra<strong>in</strong>edbehaviour, licentiousnessdissero, disserere, disserui - discuss, set out<strong>in</strong> words, talk about2 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 3


Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 4-8 (equidem ... fuisse)equidem multos et vidi <strong>in</strong> hac civitateet audivi - non modo qui primoribus labris gustavissent genus hocvitae et extremis, ut dicitur, digitis attigissent, sed qui totamadulescentiam voluptatibus dedissent - emersisse aliquando etgraves hom<strong>in</strong>es atque illustres fuisse.54 equidem - <strong>in</strong>deed, I for my partmultus, multa, multum - manyet - andvideo, videre, vidi, visus - see, observe,notice<strong>in</strong> - <strong>in</strong>, with<strong>in</strong>hic, haec, hoc - thiscivitas, civitatis - city, state5 et - andaudio, audire, audivi, auditus - hearnon - notmodo - onlyqui, quae, quod - who, which, thatprimoris, primoris, primore - first, foremost,extremelabrum, labri - lipgusto, gustare, gustavi, gustatus - taste, sip,have some experience ofgenus, generis - k<strong>in</strong>d, typehic, haec, hoc - this6 vita, vitae - life, way of lifeet - andextremus, extrema, extremum - extreme,very end ofut - asdico, dicere, dixi, dictus - say, tell, declaredigitus, digiti - f<strong>in</strong>geratt<strong>in</strong>go, att<strong>in</strong>gere, attigi, attactus - touch, reachsed - butqui, quae, quod - who, which, thattotus, tota, totum - all, the whole of, entire7 adulescentia, adulescentiae - youth (time of life)voluptas, voluptatis - delight, pleasure,enjoymentdo, dare, dedi, datus - give, give over toemergo, emergere, emersi - emerge, escapealiquando - sometimes, occasionally, atsome po<strong>in</strong>t, sooner or lateret - and8 gravis, gravis, grave - important, solemn, serioushomo, hom<strong>in</strong>is - human be<strong>in</strong>g, person, manatque - and, and also, and evenillustris, illustris, illustre - famous, illustrioussum, esse, fui - be4 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 5


Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 9-11 (... utor)itaque severitati tuae non respondebo; deprecari vacationemadulescentiae veniamque petere non audeo; perfugiis aetatis nonutor;109 itaque - and so, therefore, consequentlyseveritas, severitatis - gravity, sternness,strictness, severitytuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)non - notrespondeo, respondere, respondi - reply,responddeprecor, deprecari, deprecatus sum - pleadfor, beg for, try to obta<strong>in</strong>vacatio, vacationis - exemption, immunity10 adulescentia, adulescentiae - youth (time oflife)venia, veniae - pardon, forgiveness,<strong>in</strong>dulgencepeto, petere, petivi, petitus - seek, ask fornon - notaudeo, audere, ausus sum - dare, ventureperfugium, perfugii - refuge, asylum, excuseaetas, aetatis - agenon - not11 utor, uti, usus sum - (with ablative) use,make use of, employ6 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 7


Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 11-13 (tantum ... noceant)tantum peto ut, si qua est <strong>in</strong>vidia communis hoc tempore aerisalieni, petulantiae, libid<strong>in</strong>um iuventutis - quam video esse magnam- ne huic aliorum peccata, ne aetatis ac temporum vitia noceant.11 tantum - only, just, merelypeto, petere, petivi, petitus - seek, askut - thatsi - ifqua - <strong>in</strong> some way, to some extentsum, esse, fui - be<strong>in</strong>vidia, <strong>in</strong>vidiae - dislike, distaste, odiumcommunis, communis, commune - shared,common, general, publichic, haec, hoc - thistempus, temporis - time, periodaes, aeris - money12 alienus, aliena, alienum - another’s, ofsomeone elsepetulantia, petulantiae - boldness, effrontery,rudeness, immodestylibido, libid<strong>in</strong>is - desire, lust, passioniuventus, iuventutis - youthqui, quae, quod - who, which, thatvideo, videre, vidi, visus - see, observe,perceive, understandsum, esse, fui - bemagnus, magna, magnum - great, large, much13 ne - not, that nothic, haec, hoc - thisalius, alia, aliud - otherpeccatum, peccati - error, s<strong>in</strong>ne - not, that notaetas, aetatis - age, period, generationac - andtempus, temporis - timevitium, vitii - fault, defect, error, shortcom<strong>in</strong>g,vicenoceo, nocere, nocui - (with dative) harm,hurt, <strong>in</strong>jure8 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 9


Cicero, Pro Caelio 25, 28, 30, 44, l<strong>in</strong>es 13-17 (<strong>in</strong> ... tenuerunt)<strong>in</strong>M. Caelio enim nulla luxuries reperietur, nulli sumptus, nullum aesalienum, nulla conviviorum ac lustrorum libido. amores autem ethae deliciae, ut vocantur, quae <strong>in</strong>firmioribus animis molestaesolent esse, numquam hunc occupatum impeditumque tenuerunt.1513 <strong>in</strong> - <strong>in</strong>14 M. = abbreviation of Marcus - MarcusCaelius, Caelii - Caeliusenim - <strong>in</strong>deed, for, certa<strong>in</strong>lynullus, nulla, nullum - not any, noluxuries, luxuriei - luxury, extravagancereperio, reperire, repperi, repertus - f<strong>in</strong>d,discovernullus, nulla, nullum - not any, nosumptus, sumptus - expense, lavishexpenditurenullus, nulla, nullum - not any, noaes, aeris - money15 alienus, aliena, alienum - another’s, ofsomeone elsenullus, nulla, nullum - not any, noconvivium, convivii - feast, enterta<strong>in</strong>ment,banquetac - andlustrum, lustri - den of vice, place ofdebaucherylibido, libid<strong>in</strong>is - desire, lust, passionamor, amoris - love, love affairautem - but, however; <strong>in</strong>deed, on the contraryet - and16 hic, haec, hoc - thisdeliciae, deliciarum - delight, pleasures,dallianceut - asvoco, vocare, vocavi, vocatus - call, namequi, quae, quod - who, which, that<strong>in</strong>firmus, <strong>in</strong>firma, <strong>in</strong>firmum - weak, feeble,irresoluteanimus, animi - m<strong>in</strong>d, character, dispositionmolestus, molesta, molestum - troublesome,worry<strong>in</strong>g, damag<strong>in</strong>g17 soleo, solere, solitus sum - be accustomedto, be liable tosum, esse, fui - benumquam - at no time, neverhic, haec, hoc - thisoccupo, occupare, occupavi, occupatus -occupy, engrossimpedio, impedire, impedivi, impeditus -entangle, hamper, h<strong>in</strong>derteneo, tenere, tenui, tentus - hold, possess10 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 11


Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 1-5causa fuit pater his qui, macro pauper agello,noluit <strong>in</strong> Flavi ludum me mittere, magniquo pueri magnis e centurionibus orti,laevo suspensi loculos tabulamque lacerto,ibant octonos referentes Idibus aeris: 51 causa, causae - cause, reason, motivesum, esse, fui - bepater, patris - fatherhic, haec, hoc - thisqui, quae, quod - who, which, thatmacer, macra, macrum - lean, meagre, poorpauper, pauperis - pooragellus, agelli - little field, farm2 nolo, nolle, nolui - not to wish, not to want,be unwill<strong>in</strong>g, refuse<strong>in</strong> - to, <strong>in</strong>toFlavius, Flavi - Flaviusludus, ludi - school, elementary schoolego, mei - I, memitto, mittere, misi, missus - sendmagnus, magna, magnum - great, large, tall3 quo - (to) wherepuer, pueri - boy, sonmagnus, magna, magnum - great, large, talle - fromcenturio, centurionis - commander of acentury, capta<strong>in</strong>, centurionorior, oriri, ortus sum - be born4 laevus, laeva, laevum - leftsuspendo, suspendere, suspendi, suspensus- hang, dangleloculus, loculi - bag or case for carry<strong>in</strong>gwrit<strong>in</strong>g materialstabula, tabulae - writ<strong>in</strong>g-tabletlacertus, lacerti - shoulder, upper arm5 eo, ire, ii - go, walk, marchoctoni, octonae, octona - eight, eight eachrefero, referre, rettuli, relatus - carry, br<strong>in</strong>g,pay an accountIdus, Idus - the Ides (15th day of March,May, July, October, 13th day of the othermonths)aes, aeris - copper, bronze, money12 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 13


Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 6-8 (... prognatos)sed puerum est ausus Romam portare, docendumartes quas doceat quivis eques atque senatorsemet prognatos.6 sed - but, however, yetpuer, pueri - boy, sonaudeo, audere, ausus sum - dare, ventureRoma, Romae - RomeRomam - to Romeporto, portare, portavi, portatus - take,conveydoceo, docere, docui, doctus - teach7 ars, artis - skill; (<strong>in</strong> a school) a subjectqui, quae, quod - who, which, thatdoceo, docere, docui, doctus - teachquivis, quaevis, quodvis/quidvis - anyone,anyone you might like to mentioneques, equitis - person of equestrian statusatque - and, and alsosenator, senatoris - member of the senate,senator8 se - himself, herself, itself, themselves (the-met suffix adds emphasis)prognatus, prognata, prognatum - child,offspr<strong>in</strong>g14 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 15


Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 8-10 (vestem ... illos)vestem servosque sequentes,<strong>in</strong> magno ut populo, si quis vidisset, avitaex re praeberi sumptus mihi crederet illos. 108 vestis, vestis - garments, cloth<strong>in</strong>g, clothesservus, servi - slavesequor, sequi, secutus sum - follow, attend9 <strong>in</strong> - <strong>in</strong>, amongmagnus, magna, magnum - great, largeut - as, as it werepopulus, populi - people, crowd, multitudesi - ifquis, quid - anyone, someonevideo, videre, vidi, visus - see, behold, observeavitus, avita, avitum - ancestral10 ex - from, by, on account ofres, rei - th<strong>in</strong>g; bus<strong>in</strong>ess, property, profit,moneypraebeo, praebere, praebui, praebitus - offer,give, provide, supplysumptus, sumptus - expense, lavishexpenditureego, mei - I, mecredo, credere, credidi - th<strong>in</strong>k, believe, be ofthe op<strong>in</strong>ionille, illa, illud - he, she, it; that16 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 17


Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 11-14ipse mihi custos <strong>in</strong>corruptissimus omnescircum doctores aderat. quid multa? pudicum,qui primus virtutis honos, servavit ab omn<strong>in</strong>on solum facto, verum opprobrio quoque turpi;11 ipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfego, mei - I, mecustos, custodis - guardian, protector<strong>in</strong>corruptus, <strong>in</strong>corrupta, <strong>in</strong>corruptum - pure,uncorrupted, <strong>in</strong>corruptibleomnis, omnis, omne - all, every12 circum - around, about, amongdoctor, doctoris - teacher, <strong>in</strong>structor, tra<strong>in</strong>eradsum, adesse, adfui - be near, be presentquid - why?multus, multa, multum - much, manyquid multa - why should I say morepudicus, pudica, pudicum - chaste, virtuous13 qui, quae, quod - who, which, thatprimus, prima, primum - first, foremost, mostdist<strong>in</strong>guishedvirtus, virtutis - goodness, virtue, excellencehonos, honoris - honour, dignity, graceservo, servare, servavi, servatus - save,preserve, protect, keepab - fromomnis, omnis, omne - all, every14 non - notsolum - only, merelyfactum, facti - deedverum - butopprobrium, opprobrii - scandal, slanderquoque - also, tooturpis, turpis, turpe - ugly, disgraceful,dishonourable18 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 19


Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 15-17 (... sequerer)nec timuit sibi ne vitio quis verteret olimsi praeco parvas aut, ut fuit ipse, coactormercedes sequerer;1515 nec - nor, and nottimeo, timere, timui - fear, be afraidse - himself, herself, itself, themselvesne - that, lestvitium, vitii - fault, error, mistake, shortcom<strong>in</strong>gquis, quid - anyone, someoneverto, vertere, verti, versus - turn, turnaroundolim - some day, sometime16 si - ifpraeco, praeconis - auctioneerparvus, parva, parvum - little, small, petty,meanaut - or, or elseut - assum, esse, fui - beipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfcoactor, coactoris - collector (of money,taxes, etc.)17 merces, mercedis - wages, salarysequor, sequi, secutus sum - follow, go after,pursue, aim at20 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 21


Horace, Satires 1.6, l<strong>in</strong>es 17-18 (neque ... maior)neque ego essem questus: at hoc nunclaus illi debetur et a me gratia maior.17 neque - nor, and notego, mei - I, mequeror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>,protestqueror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>,protestat - but, yet, on the contraryhoc - so, <strong>in</strong> this way, because of thisnunc - now18 laus, laudis - praiseille, illa, illud - he, she, it; thatdebeo, debere, debui, debitus - oweet - anda - fromego, mei - I, megratia, gratiae - thanksmaior, maior, maius - greater22 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 23


Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 1-5 (... morbosus est)tu, Agamemnon, prae litteris fatuus es. aliquo die te persuadeam utad villam nostram venias? tibi discipulus crescit filius meus: iamquattuor partes dicit; si vixerit, habebis bonum discipulum. namquicquid illi vacat, caput de tabula non tollit. <strong>in</strong>geniosus est, etiamsi <strong>in</strong> aves morbosus est. 51 tu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)Agamemnon, Agamemnonis - Agamemnonprae - forlittera, litterae - literature, booksfatuus, fatua, fatuum - crazy, madsum, esse, fui - bealiqui, aliqua, aliquod - some, anydies, diei - daytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)persuadeo, persuadere, persuasi - persuade,conv<strong>in</strong>ce, prevail uponut - to, that, <strong>in</strong> order that, so that2 ad - to, towardsvilla, villae - house, villanoster, nostra, nostrum - our, our ownvenio, venire, veni - cometu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)discipulus, discipuli - pupil, disciple, tra<strong>in</strong>eecresco, crescere, crevi, cretus - grow, grow upfilius, filii - sonmeus, mea, meum - myiam - now, already3 quattuor - fourpars, partis - partdico, dicere, dixi, dictus - say, tellsi - ifvivo, vivere, vixi - live, stay alive, survivehabeo, habere, habui, habitus - have, possessbonus, bona, bonum - gooddiscipulus, discipuli - pupil, disciple, tra<strong>in</strong>eenam - for4 quisquis, quodquod/quicquid/quidquid -whoever, whateverille, illa, illud - he, she, it; thatvaco, vacare, vacavi - (of time) is available,is freecaput, capitis - headde - from, away from, out oftabula, tabulae - writ<strong>in</strong>g-tabletnon - nottollo, tollere, sustuli, sublatus - lift, raise<strong>in</strong>geniosus, <strong>in</strong>geniosa, <strong>in</strong>geniosum - clever,smart, giftedsum, esse, fui - beetiam - even5 si - if<strong>in</strong> - for, towardsavis, avis - birdmorbosus, morbosa, morbosum - sick withlove, mad aboutsum, esse, fui - be24 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 25


Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 5-8 (ego ... appetere)ego illi tres cardeles occidi et dixi‘mustella eos comedit.’ <strong>in</strong>venit tamen alias nenias et libentissimep<strong>in</strong>git. ceterum iam litteris Graeculis calcem imp<strong>in</strong>git et Lat<strong>in</strong>ascoepit non male appetere.55 ego, mei - I, I myselfille, illa, illud - he, she, it; thattres, tria - threecardelis, cardelis - goldf<strong>in</strong>choccido, occidere, occidi, occisus - kill, slayet - anddico, dicere, dixi, dictus - say, tell6 mustella, mustellae - weaselis, ea, id - he, she, it; this, thatcomedo, comesse, comedi, comesus - eat,eat up, consume<strong>in</strong>venio, <strong>in</strong>venire, <strong>in</strong>veni, <strong>in</strong>ventus - f<strong>in</strong>d, discovertamen - nevertheless, all the same, yetalius, alia, aliud - other, differentnenia, neniae - (<strong>in</strong> plural) silly th<strong>in</strong>gs, trifles,trivial pastimeset - andlibenter - will<strong>in</strong>gly, with pleasure7 p<strong>in</strong>go, p<strong>in</strong>gere, p<strong>in</strong>xi, pictus - pa<strong>in</strong>tceterum - for the rest, but, besidesiam - now, alreadylittera, litterae - letter of the alphabet,literatureGraeculus, Graecula, Graeculum - Greek(often <strong>in</strong> a contemptuous sense)calx, calcis - heel, footimp<strong>in</strong>go, imp<strong>in</strong>gere, impegi, impactus -press, stampet - andLat<strong>in</strong>us, Lat<strong>in</strong>a, Lat<strong>in</strong>um - Lat<strong>in</strong>8 coepio, coepere, coepi - beg<strong>in</strong>non - notmale - badlyappeto, appetere, appetivi, appetitus - tackle,go for, attack, strive after26 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 27


Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 8-12 (emi ... Orcus)emi ergo puero aliquot libros rubricatos,quia volo illum aliquid de iure gustare. habet haec res panem. s<strong>in</strong>oluerit, dest<strong>in</strong>avi illum artificium docere - aut tonstr<strong>in</strong>um autpraeconem, aut certe causidicum - quod illi auferre possit nihil nisiOrcus.108 emo, emere, emi, emptus - buyergo - therefore, sopuer, pueri - boy, sonaliquot - some, a number ofliber, libri - book, volumerubricatus, rubricatum, rubricatum - withhead<strong>in</strong>gs drawn <strong>in</strong> red9 quia - becausevolo, velle, volui - want, wishille, illa, illud - he, she, it; thataliquis, aliquid - someone, someth<strong>in</strong>gde - about, concern<strong>in</strong>gius, iuris - law, legal systemgusto, gustare, gustavi - taste, have someexperience ofhabeo, habere, habui, habitus - have,providehic, haec, hoc - thisres, rei - th<strong>in</strong>g, bus<strong>in</strong>ess, activitypanis, panis - bread, loaf, foodsi - if10 nolo, nolle, nolui - not to wish, not to want,be unwill<strong>in</strong>g, refusedest<strong>in</strong>o, dest<strong>in</strong>are, dest<strong>in</strong>avi, dest<strong>in</strong>atus - fix,determ<strong>in</strong>e, decideille, illa, illud - he, she, it; thatartificium, artificii - trade, skilldoceo, docere, docui, doctus - teachaut - either, ortonstr<strong>in</strong>um, tonstr<strong>in</strong>i - be<strong>in</strong>g a barber, acareer as a barberaut - either, or11 praeco, praeconis - auctioneeraut - either, orcerte - certa<strong>in</strong>ly, surely, at leastcausidicus, causidici - advocate, barristerqui, quae, quod - who, which, thatille, illa, illud - he, she, it; thataufero, auferre, abstuli, ablatus - take away,carry off, stealpossum, posse, potui - be able, have power, cannihil - noth<strong>in</strong>gnisi - if not, unless, except12 Orcus, Orci - the god of the underworld, death28 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 29


Petronius, Satyricon 46, l<strong>in</strong>es 12-13 (ideo ... moritur)ideo illi cotidie clamo: ‘fili, crede mihi, quicquid discis, tibidiscis. litterae thesaurus est, et artificium numquam moritur.’12 ideo - for that reason, thereforeille, illa, illud - he, she, it; thatcotidie - every day, dailyclamo, clamare, clamavi - shout, cryfilius, filii - soncredo, credere, credidi - (with dative) believe,trustego, mei - I, mequisquis, quicquid - whoever, whateverdisco, discere, didici - learn, acquireknowledge oftu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)13 disco, discere, didici - learn, acquireknowledge oflittera, litterae - letter of the alphabet; (<strong>in</strong>plural) literature, booksthesaurus, thesauri - treasure chamber,treasure, storehousesum, esse, fui - beet - andartificium, artificii - trade, skillnumquam - nevermorior, mori, mortuus sum - die, fail30 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 31


Martial, Epigrams 5.34, l<strong>in</strong>es 1-4hanc tibi, Fronto pater, genetrix Flaccilla, puellamoscula commendo deliciasque meas,parvula ne nigras horrescat Erotion umbrasoraque Tartarei prodigiosa canis.1 hic, haec, hoc - thistu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)Fronto, Frontonis - Frontopater, patris - fathergenetrix, genetricis - motherFlaccilla, Flaccillae - Flaccillapuella, puellae - girl2 osculum, osculi - kisscommendo, commendare, commendavi,commendatus - entrustdeliciae, deliciarum - delight, darl<strong>in</strong>gmeus, mea, meum - my3 parvulus, parvula, parvulum - small, littlene - notniger, nigra, nigrum - dark, sombre, ill-omenedhorresco, horrescere, horrui - shake withfear, tremble, shudder atErotion, Erotionis - Erotionumbra, umbrae - shade, ghost, phantom4 os, oris - mouth, mawTartareus, Tartarea, Tartareum - of theunderworld, <strong>in</strong>fernal, Tartareanprodigiosus, prodigiosa, prodigiosum -strange, monstrouscanis, canis - dog, hound32 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 33


Martial, Epigrams 5.34, l<strong>in</strong>es 5-8impletura fuit sextae modo frigora brumae,vixisset totidem ni m<strong>in</strong>us illa dies.<strong>in</strong>ter tam veteres ludat lasciva patronoset nomen blaeso garriat ore meum.55 impleo, implere, implevi, impletus - complete,fulfilsum, esse, fui - besextus, sexta, sextum - sixthmodo - only, just aboutfrigus, frigoris - chill, coldness, frostbruma, brumae - w<strong>in</strong>ter6 vivo, vivere, vixi - live, stay alive, survivetotidem - the same number as, as manyni - if ... notm<strong>in</strong>us - less, too fewille, illa, illud - he, she, it; thatdies, diei - day7 <strong>in</strong>ter - between, amongtam - sovetus, veteris - aged, oldludo, ludere, lusi, lusus - playlascivus, lasciva, lascivum - playful, mischievouspatronus, patroni - protector8 et - andnomen, nom<strong>in</strong>is - nameblaesus, blaesa, blaesum - lisp<strong>in</strong>ggarrio, garrire, garrivi - chatter, jabberos, oris - mouthmeus, mea, meum - my34 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 35


Martial, Epigrams 5.34, l<strong>in</strong>es 9-10mollia non rigidus caespes tegat ossa; nec illi,terra, gravis fueris: non fuit illa tibi.109 mollis, mollis, molle - tendernon - notrigidus, rigida, rigidum - stiff, hardcaespes, caespitis - turf, grasstego, tegere, texi, tectus - cover, hideos, ossis - bonenec - nor, and notille, illa, illud - he, she, it; that10 terra, terrae - earth, ground, soilgravis, gravis, grave - heavy, burdensomesum, esse, fui - benon - notsum, esse, fui - beille, illa, illud - he, she, it; thattu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)36 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 37


Martial, Epigrams 10.62, l<strong>in</strong>es 1-5ludi magister, parce simplici turbae:sic te frequentes audiant capillatiet delicatae diligat chorus mensae,nec calculator nec notarius veloxmaiore quisquam circulo coronetur. 51 ludus, ludi - school, elementary schoolmagister, magistri - masterparco, parcere, peperci - (with dative) sparesimplex, simplicis - simpleturba, turbae - crowd, group, flock2 sic - so, thus, <strong>in</strong> this waytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)frequens, frequentis - <strong>in</strong> a crowd, packedtogetheraudio, audire, audivi, auditus - hear, listencapillatus, capillata, capillatum - hav<strong>in</strong>g long hair3 et - anddelicatus, delicata, delicatum - delicate,tender, youngdiligo, diligere, dilexi, dilectus - esteemhighly, hold dear, be fond of, lovechorus, chori - group, bandmensa, mensae - table4 nec - neither, nor, and notcalculator, calculatoris - teacher of arithmeticnec - neither, nor, and notnotarius, notarii - teacher of shorthandvelox, velocis - swift, rapid, speedy5 maior, maior, maius - greater, largerquisquam, quicquam - any, any one,anybody, anyth<strong>in</strong>gcirculus, circuli - circle, r<strong>in</strong>g, group, companycorono, coronare, coronavi, coronatus -surround38 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 39


Martial, Epigrams 10.62, l<strong>in</strong>es 6-7albae leone flammeo calent lucestostamque fervens Iulius coquit messem.6 albus, alba, album - bright, clearleo, leonis - lion, the constellation Leo (thedays are hottest when the sun is <strong>in</strong> thesign Leo from 23 July to 23 August)flammeus, flammea, flammeum - flam<strong>in</strong>g,fierycaleo, calere, calui - be warm, be hot,lux, lucis - light, daylight, day7 torreo, torrere, torrui, tostus - parch, roast,scorch, burn, dry upfervens, ferventis - boil<strong>in</strong>g hot, burn<strong>in</strong>g,blaz<strong>in</strong>gIulius, Iulii - (the month of) Julycoquo, coquere, coxi, coctus - cook, burn,parch, ripenmessis, messis - harvest, crop40 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 41


Martial, Epigrams 10.62, l<strong>in</strong>es 8-12cirrata loris horridis Scythae pellis,qua vapulavit Marsyas Celaenaeus,ferulaeque tristes, sceptra paedagogorum,cessent et Idus dormiant <strong>in</strong> Octobres:aestate pueri si valent, satis discunt.108 cirratus, cirrata, cirratum - edged, fr<strong>in</strong>gedlorum, lori - thonghorridus, horrida, horridum - rough, bristly,horribleScythes, Scythae - a person from Scythia,Scythianpellis, pellis - leather9 qui, quae, quod - who, which, thatvapulo, vapulare, vapulavi, vapulatus - bebeaten, be thrashed, be floggedMarsyas, Marsyae - Marsyas, a satyr whochallenged Apollo to a trial of skill on the fluteCelaenaeus, Celaenaea, Celaenaeum - ofCelaenae, a town <strong>in</strong> Phrygia10 ferula, ferulae - whip or rod for punish<strong>in</strong>gslaves or schoolboystristis, tristis, triste - grim, unpleasant, stern,harshsceptrum, sceptri - sceptre, staff, rodpaedagogus, paedagogi - paedagogus, aslave who took children to and from school11 cesso, cessare, cessavi - cease, be idle,leave offet - andIdus, Iduum - the Ides (15th day of March,May, July, October, 13th day of the othermonths)dormio, dormire, dormivi - sleep, rest<strong>in</strong> - to, up to, untilOctober, Octobris - of October12 aestas, aestatis - summerpuer, pueri - boy, sonsi - ifvaleo, valere, valui - be healthy, be well, bestrongsatis - sufficient, enoughdisco, discere, didici - learn42 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 43


Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 1-2cunarum fueras motor, Charideme, mearumet pueri custos assiduusque comes.1 cunae, cunarum - cradlesum, esse, fui - bemotor, motoris - mover, person who rocks (acradle)Charidemus, Charidemi - Charidemusmeus, mea, meum - my2 et - andpuer, pueri - boycustos, custodis - guardian, protectorassiduus, assidua, assiduum - constant,perpetual, full-timecomes, comitis - companion, comrade,partner44 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 45


Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 3-6iam mihi nigrescunt tonsa sudaria barbaet queritur labris puncta puella meis;sed tibi non crevi: te noster vilicus horret,te dispensator, te domus ipsa pavet.53 iam - now, alreadyego, mei - I, menigresco, nigrescere, nigrui - become black,grow darktondeo, tondere, totondi, tonsus - clip, cut,shavesudarium, sudarii - handkerchief, towelbarba, barbae - beard4 et - andqueror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>;protest that [or] atlabrum, labri - lippungo, pungere, pupugi, punctus - prick,piercepuella, puellae - girl, girlfriend, sweetheartmeus, mea, meum - my5 sed - but; however, yettu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)non - notcresco, crescere, crevi, cretus - grow, grow uptu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)noster, nostra, nostrum - ourvilicus, vilici - farm overseer, managerhorreo, horrere, horrui - shiver, tremble,shudder at6 tu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)dispensator, dispensatoris - steward, treasurertu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)domus, domi - house, homeipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itself; the very ...paveo, pavere, pavi - be frightened, be terrified46 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 47


Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 7-10ludere nec nobis nec tu permittis amare;nil mihi vis et vis cuncta licere tibi.corripis, observas, quereris, suspiria ducis,et vix a ferulis temperat ira tua.107 ludo, ludere, lusi, lusus - playnec - neither, nor, and notnos - wenec - neither, nor, and nottu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)permitto, permittere, permisi, permissus -allow, permitamo, amare, amavi, amatus - love, be <strong>in</strong> love8 nil - noth<strong>in</strong>gego, mei - I, mevolo, velle, volui - be will<strong>in</strong>g, wish, desire, wantet - andvolo, velle, volui - be will<strong>in</strong>g, wish, desire, wantcunctus, cuncta, cunctum - alllicet, licere, licuit - it is permitted, it is allowedtu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)9 corripio, corripere, corripui, correptus -snatch up, lay hold of, rebuke, chastiseobservo, observare, observavi, observatus -watch, observequeror, queri, questus sum - compla<strong>in</strong>,grumble, protestsuspirium, suspirii - sighduco, ducere, duxi, ductus - draw <strong>in</strong>10 et - andvix - hardly, scarcely, not easily, with difficultya - fromferula, ferulae - whip or rod for punish<strong>in</strong>gslaves or schoolboystempero, temperare, temperavi, temperatus -restra<strong>in</strong> oneself, refra<strong>in</strong> fromira, irae - anger, wrath, ragetuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)48 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 49


Martial, Epigrams 11.39, l<strong>in</strong>es 11-16si Tyrios sumpsi cultus unxive capillos,exclamas ‘numquam fecerat ista pater’;et numeras nostros astricta fronte trientes,tamquam de cella sit cadus ille tua.des<strong>in</strong>e; non possum libertum ferre Catonem.esse virum iam me dicet amica tibi.1511 si - ifTyrius, Tyria, Tyrium - of Tyre, Tyrian(referr<strong>in</strong>g to the famous purple dye)sumo, sumere, sumpsi, sumptus - take up,adopt, put oncultus, cultus - adornment, cloth<strong>in</strong>g, dressunguo, unguere, unxi, unctus - ano<strong>in</strong>t with oilcapillus, capilli - hair12 exclamo, exclamare, exclamavi - call out, cryout, exclaimnumquam - at no time, neverfacio, facere, feci, factus - doiste, ista, istud - thatpater, patris - father13 et - andnumero, numerare, numeravi - count, numbernoster, nostra, nostrum - ourastr<strong>in</strong>go, astr<strong>in</strong>gere, astr<strong>in</strong>xi, astrictus -tighten, knit, furrowfrons, frontis - forehead, browtriens, trientis - dr<strong>in</strong>k<strong>in</strong>g cup14 tamquam - as if, just as ifde - from, out ofcella, cellae - cellar, storehousesum, esse, fui - be, exist, live; happen;rema<strong>in</strong>; be possible [or] allowablecadus, cadi - large jar of w<strong>in</strong>eille, illa, illud - he, she, it; thattuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)15 des<strong>in</strong>o, des<strong>in</strong>ere, desii - leave off, cease,stop, desistnon - notpossum, posse, potui - be able, canlibertus, liberti - freedmanfero, ferre, tuli, latus - bear, endureCato, Catonis - Cato (= M. Porcius Cato theElder, who was very serious and austere)16 sum, esse, fui - bevir, viri - man, a full-grown maniam - now, alreadyego, mei - I, medico, dicere, dixi, dictus - say, tell, declareamica, amicae - girlfriend, sweethearttu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)50 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 51


Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 1-4plurima sunt, Fusc<strong>in</strong>e, et fama digna s<strong>in</strong>istraquae monstrant ipsi pueris traduntque parentes.si damnosa senem iuvat alea, ludit et heresbullatus parvoque eadem movet arma fritillo.1 plurimus, plurima, plurimum - very much,very manysum, esse, fui - beFusc<strong>in</strong>us, Fusc<strong>in</strong>i - Fusc<strong>in</strong>uset - andfama, famae - report, op<strong>in</strong>iondignus, digna, dignum - (with ablative)worthy of, deserv<strong>in</strong>gs<strong>in</strong>ister, s<strong>in</strong>istra, s<strong>in</strong>istrum - bad, adverse,unfavourable2 qui, quae, quod - who, which, thatmonstro, monstrare, monstravi, monstratus -show, teachipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfpuer, pueri - boy, sontrado, tradere, tradidi, traditus - hand over,pass on, hand down, bequeathparens, parentis - parent3 si - ifdamnosus, damnosa, damnosum -pernicious, destructive, damag<strong>in</strong>gsenex, senis - old maniuvo, iuvare, iuvi, iutus - please, delightalea, aleae - dice, gambl<strong>in</strong>gludo, ludere, lusi, lusus - playet - andheres, heredis - heir4 bullatus, bullata, bullatum - still a child,wear<strong>in</strong>g the ‘bulla’ (an amulet)parvus, parva, parvum - little, smallidem, eadem, idem - the samemoveo, movere, movi, motus - move, shakearma, armorum - arms, toolsfritillus, fritilli - dice-box, box from which diceare thrown52 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 53


Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 5-9 (... gula)nec melius de se cuiquam sperare prop<strong>in</strong>quoconcedet iuvenis, qui radere tubera terrae,boletum condire et eodem iure natantesmergere ficedulas didicit, nebulone parenteet cana monstrante gula.55 nec - nor, and notmelior, melior, melius - betterde - concern<strong>in</strong>g, forse - himself, herself, itself, themselvesquisquam, quicquam - anyspero, sperare, speravi - look forward to,hope for, anticipateprop<strong>in</strong>quus, prop<strong>in</strong>qui - relative, k<strong>in</strong>sman6 concedo, concedere, concessi, concessus -allow, permitiuvenis, iuvenis - youth, young manqui, quae, quod - who, which, thatrado, radere, rasi, rasus - scrape, peeltuber, tuberis - truffleterra, terrae - ground, soil7 boletus, boleti - mushroomcondio, condire, condivi, conditus - preserve,pickle, seasonet - andidem, eadem, idem - the sameius, iuris - juice, saucenato, natare, natavi - swim, float8 mergo, mergere, mersi, mersus - immerse,drownficedula, ficedulae - a small bird, the fig-peckerdisco, discere, didici - learnnebulo, nebulonis - rascal, scoundrel,worthless fellow, sorry wretchparens, parentis - father, parent9 et - andcanus, cana, canum - old, aged, greymonstro, monstrare, monstravi, monstratus -show, teachgula, gulae - gullet, throat54 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 55


Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 9-13 (cum ... cul<strong>in</strong>a)cum septimus annustransierit puerum, nondum omni dente renato,barbatos licet admoveas mille <strong>in</strong>de magistros,h<strong>in</strong>c totidem, cupiet lauto cenare paratusemper et a magna non degenerare cul<strong>in</strong>a.109 cum - when, as soon asseptimus, septima, septimum - seventhannus, anni - year10 transeo, transire, transii, transitus - passpuer, pueri - boy, sonnondum - not yetomnis, omnis, omne - all, everydens, dentis - toothrenascor, renasci, renatus sum - berenewed, be new aga<strong>in</strong>11 barbatus, barbata, barbatum - beardedlicet, licere, licuit, licitum est - one may, onecan; althoughadmoveo, admovere, admovi, admotus -br<strong>in</strong>g, apply, use, lay onmille - a thousand<strong>in</strong>de - from that time, after that time, thereaftermagister, magistri - master, tutor, teacher12 h<strong>in</strong>c - from this place, from heretotidem - the same number, just as manycupio, cupere, cupivi, cupitus - long for,desire, wantlautus, lauta, lautum - f<strong>in</strong>e, sumptuousceno, cenare, cenavi - d<strong>in</strong>eparatus, paratus - preparation, provision13 semper - alwayset - anda - frommagnus, magna, magnum - great, grandnon - notdegenero, degenerare, degeneravi - departfrom, decl<strong>in</strong>e fromcul<strong>in</strong>a, cul<strong>in</strong>ae - kitchen, cuis<strong>in</strong>e56 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 57


Juvenal, Satire 14, l<strong>in</strong>es 14-16sic natura iubet: velocius et citius noscorrumpunt vitiorum exempla domestica, magniscum subeant animos auctoribus.1514 sic - so, thus, <strong>in</strong> this waynatura, naturae - nature, characteriubeo, iubere, iussi, iussus - bid, order,commandvelociter - swiftly, rapidly, speedilyet - andcito - quickly, swiftly, rapidlynos - we15 corrumpo, corrumpere, corrupi, corruptus -spoil, destroy, corrupt, seducevitium, vitii - fault, defect, error, shortcom<strong>in</strong>g,viceexemplum, exempli - example, precedentdomesticus, domestica, domesticum -domestic, <strong>in</strong> the home, <strong>in</strong> the familymagnus, magna, magnum - great, grand, mighty16 cum - when, s<strong>in</strong>cesubeo, subire, subii, subitus - come onsecretly, approach stealthily, steal <strong>in</strong>toanimus, animi - soul, m<strong>in</strong>d, heartauctor, auctoris - author, promoter, champion58 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 59


Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 1-2 (... emeret)castigabat quidam filium suum quod paulo sumptuosius equos etcanes emeret.1 castigo, castigare, castigavi, castigatus -chastise, punishquidam, quaedam, quoddam - a certa<strong>in</strong>filius, filii - sonsuus, sua, suum - his, his ownquod - because, on the grounds thatpaulo - by a little, somewhatsumptuose - expensively, extravagantly, atgreat costequus, equi - horseet - and2 canis, canis - dog, houndemo, emere, emi, emptus - buy60 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 61


Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 2-6 (huic ... <strong>in</strong>dulget)huic ego iuvene digresso dixi: ‘heus tu, numquamnefecisti, quod a patre corripi posset? “fecisti” dico. non <strong>in</strong>terdumfacis quod filius tuus, si repente pater ille tu filius, pari gravitatereprehendat? non omnes hom<strong>in</strong>es aliquo errore ducuntur? non hic<strong>in</strong> illo sibi, <strong>in</strong> hoc alius <strong>in</strong>dulget?’52 hic, haec, hoc - thisego, mei - I, meiuvenis, iuvenis - youth, young mandigredior, digredi, digressus sum - leave,depart, go awaydico, dicere, dixi, dictus - say, declareheus - hey! listen!tu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)numquam - at no time, never3 facio, facere, feci, factus - doqui, quae, quod - who, which, thata - bypater, patris - fathercorripio, corripere, corripui, correptus -censure, rebuke, chastise, f<strong>in</strong>d fault withpossum, posse, potui - be able, canfacio, facere, feci, factus - dodico, dicere, dixi, dictus - say, declarenon - not<strong>in</strong>terdum - sometimes, now and then4 facio, facere, feci, factus - doqui, quae, quod - who, which, thatfilius, filii - sontuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)si - ifrepente - suddenly, unexpectedlypater, patris - fatherille, illa, illud - he, she, it; thattu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)filius, filii - sonpar, paris - equal, match<strong>in</strong>ggravitas, gravitatis - severity, sternness,harshness, strictness, gravity5 reprehendo, reprehendere, reprehendi,reprehensus - censure, reprehend, rebukenon - notomnis, omnis, omne - all, everyhomo, hom<strong>in</strong>is - human be<strong>in</strong>g, person, manaliqui, aliquae, aliquod - some, anyerror, erroris - error, mistake, faultduco, ducere, duxi, ductus - lead, mislead,deceivenon - nothic, haec, hoc - this6 <strong>in</strong> - <strong>in</strong>ille, illa, illud - he, she, it; thatse - himself, herself, itself, themselves<strong>in</strong> - <strong>in</strong>hic, haec, hoc - thisalius, alia, aliud - another, different<strong>in</strong>dulgeo, <strong>in</strong>dulgere, <strong>in</strong>dulsi - (with dative) belenient towards, <strong>in</strong>dulge, forgive62 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 63


Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 6-8 (haec ... tractares)haec ego, admonitus exemploimmodicae severitatis, tibi pro amore mutuo scripsi, ne quando tuquoque filium tuum acerbius duriusque tractares.6 hic, haec, hoc - thisego, mei - I, meadmoneo, admonere, admonui, admonitus -warn, rem<strong>in</strong>d, promptexemplum, exempli - example, precedent7 immodicus, immodica, immodicum -excessive, immoderateseveritas, severitatis - gravity, sternness,strictness, severitytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)pro - from, out of, for the sake ofamor, amoris - love, fondnessmutuus, mutua, mutuum - mutual, reciprocalscribo, scribere, scripsi, scriptus - writene - so that not, <strong>in</strong> order that not, lestquando - whentu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)8 quoque - also, toofilius, filii - sontuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)acerbe - harshly, roughly, severely,unfeel<strong>in</strong>glydure - harshly, cruelly, sternly, <strong>in</strong>flexiblytracto, tractare, tractavi, tractatus - deal with,treat, handle64 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 65


Pl<strong>in</strong>y, Letters 9.12, l<strong>in</strong>es 8-10 (cogita ... patrem)cogita et illumpuerum esse et te fuisse, atque hoc quod es pater ita utere utmem<strong>in</strong>eris et hom<strong>in</strong>em esse te et hom<strong>in</strong>is patrem.106 hic, haec, hoc - thisego, mei - I, meadmoneo, admonere, admonui, admonitus -warn, rem<strong>in</strong>d, promptexemplum, exempli - example, precedent7 immodicus, immodica, immodicum -excessive, immoderateseveritas, severitatis - gravity, sternness,strictness, severitytu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)pro - from, out of, for the sake ofamor, amoris - love, fondnessmutuus, mutua, mutuum - mutual, reciprocalscribo, scribere, scripsi, scriptus - writene - so that not, <strong>in</strong> order that not, lestquando - whentu, tui - you (s<strong>in</strong>gular)8 quoque - also, toofilius, filii - sontuus, tua, tuum - your (s<strong>in</strong>gular)acerbe - harshly, roughly, severely,unfeel<strong>in</strong>glydure - harshly, cruelly, sternly, <strong>in</strong>flexiblytracto, tractare, tractavi, tractatus - deal with,treat, handle66 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 67


Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 1-3 (... transegit)mater Iulia Procilla fuit, rarae castitatis. <strong>in</strong> huius s<strong>in</strong>u<strong>in</strong>dulgentiaque educatus per omnem honestarum artium cultumpueritiam adulescentiamque transegit.1 mater, matris - motherIulia, Iuliae - JuliaProcilla, Procillae - Procillasum, esse, fui - berarus, rara, rarum - rare, unusualcastitas, castitatis - chastity, purity<strong>in</strong> - <strong>in</strong>, onhic, haec, hoc - thiss<strong>in</strong>us, s<strong>in</strong>us - bosom, lap2 <strong>in</strong>dulgentia, <strong>in</strong>dulgentiae - k<strong>in</strong>dness, gentlenesseduco, educare, educavi, educatus - br<strong>in</strong>gup, rearper - through, <strong>in</strong> pursuit ofomnis, omnis, omne - all, everyhonestus, honesta, honestum - worthy, f<strong>in</strong>e,honourablears, artis - skill, artcultus, cultus - culture, ref<strong>in</strong>ement, cultivation3 pueritia, pueritiae - boyhood, childhoodadulescentia, adulescentiae - youthtransigo, transigere, transegi, transactus -come through, conclude, f<strong>in</strong>ish, spend time68 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 69


Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 3-7 (arecebat ... compositum)arcebat eum ab <strong>in</strong>lecebrispeccantium - praeter ipsius bonam <strong>in</strong>tegramque naturam - quodstatim parvulus sedem ac magistram studiorum Massiliam habuit,locum Graeca comitate et prov<strong>in</strong>ciali parsimonia mixtum ac benecompositum.53 arceo, arcere, arcui, arctus - keep, protectis, ea, id - he, she, it; this, thatab - from, away from<strong>in</strong>lecebra, <strong>in</strong>lecebrae - allurement, enticement4 pecco, peccare, peccavi - make a mistake,do wrong, commit a fault, s<strong>in</strong>praeter - apart from, <strong>in</strong> addition to, beyondipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfbonus, bona, bonum - good, virtuous<strong>in</strong>teger, <strong>in</strong>tegra, <strong>in</strong>tegrum - <strong>in</strong>nocent, pure,uprightnatura, naturae - nature; characterquod - the fact that, that, because5 statim - right from the start, from the time of(be<strong>in</strong>g)parvulus, parvula, parvulum - quite young, asa childsedes, sedis - home, residenceac - andmagistra, magistrae - <strong>in</strong>structress, mistressstudium, studii - study, study<strong>in</strong>g, learn<strong>in</strong>gMassilia, Massiliae - Massilia, a seaport town(modern Marseille)habeo, habere, habui, habitus - have6 locus, loci - place, locationGraecus, Graeca, Graecum - Greekcomitas, comitatis - courteousness, k<strong>in</strong>dness,friendl<strong>in</strong>ess; good taste, eleganceet - andprov<strong>in</strong>cialis, prov<strong>in</strong>cialis, prov<strong>in</strong>ciale -prov<strong>in</strong>cialparsimonia, parsimoniae - frugality, thrift,parsimony, economymisceo, miscere, miscui, mixtus - mix,m<strong>in</strong>gle, blend, comb<strong>in</strong>eac - andbene - well, rightly, beautifully, pleasantly;opportunely7 compono, componere, composui,compositus - comb<strong>in</strong>e, adjust70 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 71


Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 7-10 (memoria ... coercuisset)memoria teneo solitum ipsum narrare se prima <strong>in</strong>iuventa studium philosophiae acrius - ultra quam concessum estRomano ac senatori - hausisse, ni prudentia matris <strong>in</strong>censum acflagrantem animum coercuisset.107 memoria, memoriae - memory, recollectionteneo, tenere, tenui, tentus - hold, keepsoleo, solere, solitus sum - be accustomedto, be used to, be <strong>in</strong> the habit ofipse, ipsa, ipsum - he, she, it; himself,herself, itselfnarro, narrare, narravi, narratus - tell,narrate, describese - himself, herself, itself, themselvesprimus, prima, primum - first, earliest<strong>in</strong> - <strong>in</strong>8 iuventa, iuventae - youthstudium, studii - studyphilosophia, philosophiae - philosophyacriter - keenly, strongly, vigorously,enthusiasticallyultra - beyond, further, morequam - thanconcedo, concedere, concessi, concessum -permit, allow9 Romanus, Romana, Romanum - Romanac - and, and besidessenator, senatoris - member of the senate,senatorhaurio, haurire, hausi, haustus - dr<strong>in</strong>k <strong>in</strong>,imbibeni - if ... not, unlessprudentia, prudentiae - prudence, goodsensemater, matris - mother<strong>in</strong>cendo, <strong>in</strong>cendere, <strong>in</strong>cendi, <strong>in</strong>census -k<strong>in</strong>dle, <strong>in</strong>flame, impassion, exciteac - and, and besides10 flagrans, flagrantis - blaz<strong>in</strong>g, glow<strong>in</strong>g; ardent,passionateanimus, animi - m<strong>in</strong>d, will, charactercoerceo, coercere, coercui, coercitus -restra<strong>in</strong>, control, keep <strong>in</strong> check72 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 73


Tacitus, Agricola 4-5, l<strong>in</strong>es 11-15prima castrorum rudimenta <strong>in</strong> Britannia adprobavit. nec Agricolalicenter, more iuvenum qui militiam <strong>in</strong> lasciviam vertunt, nequesegniter titulum tribunatus et <strong>in</strong>scitiam ad voluptates et commeatusrettulit: sed noscere prov<strong>in</strong>ciam, nosci exercitui, discere a peritis,sequi optimos.1511 primus, prima, primum - first, earliestcastrum, castri - military servicerudimentum, rudimenti - first lesson, basictra<strong>in</strong><strong>in</strong>g<strong>in</strong> - <strong>in</strong>Britannia, Britanniae - Brita<strong>in</strong>adprobo, adprobare, adprobavi, adprobatus- prove his worth at, prove himself at,complete satisfactorilynec - neither, nor, and notAgricola, Agricolae - Agricola, a Romancommander <strong>in</strong> Brita<strong>in</strong>12 licenter - freely, without restra<strong>in</strong>tmos, moris - manner, wayiuvenis, iuvenis - youth, young manqui, quae, quod - who, which, thatmilitia, militiae - military service, militarycareer<strong>in</strong> - to, <strong>in</strong>to, towardslascivia, lasciviae - <strong>in</strong>discipl<strong>in</strong>e, wantonness,lasciviousnessverto, vertere, verti, versus - turn, change,transformneque - neither, nor, and not13 segniter - half-heartedly, lazily, <strong>in</strong>dolentlytitulus, tituli - title, ranktribunatus, tribunatus - the office of tribuneet - and<strong>in</strong>scitia, <strong>in</strong>scitiae - ignorance, <strong>in</strong>experiencead - to, towardsvoluptas, voluptatis - pleasure, enjoymentet - andcommeatus, commeatus - leave of absence14 refero, referre, rettuli, relatus - put forward,propose, regard as an excusesed - butnosco, noscere, novi, notus - get to know,learn about, get acqua<strong>in</strong>ted withprov<strong>in</strong>cia, prov<strong>in</strong>ciae - command,adm<strong>in</strong>istration, prov<strong>in</strong>cenosco, noscere, novi, notus - get to know,learn about, get acqua<strong>in</strong>ted with, becomefamiliar withexercitus, exercitus - armydisco, discere, didici - learn, acquire knowledgea - fromperitus, perita, peritum - experienced,practised, expert, skilful15 sequor, sequi, secutus sum - follow, followthe example ofoptimus, optima, optimum - best74 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome


Notes<strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome 75


CopyrightIn the case of this publication, the CSCP is waiv<strong>in</strong>g normal copyright provisions <strong>in</strong> that copies of this material may bemade free of charge and without specific permission so long as they are for educational or personal use with<strong>in</strong> the schoolor <strong>in</strong>stitution which purchases the publication. All other forms of copy<strong>in</strong>g (for example, for <strong>in</strong>clusion <strong>in</strong> another publication)are subject to specific permission from the Project.76 <strong>WJEC</strong> Lat<strong>in</strong> <strong>Literature</strong> <strong>Unit</strong> <strong>9541</strong> B Grow<strong>in</strong>g Up <strong>in</strong> Rome

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!