Drošības zīmju lietošanas vadlīnijas - Eiropas darba drošības un ...

Darbâ neriskçievçrodarbadroðîbu!DROÐÎBAS ZÎMJULIETOÐANASVADLÎNIJASMINISTRU KABINETA 2002.GADA3.SEPTEMBRA NOTEIKUMI NR. 400"DARBA AIZSARDZÎBAS PRASÎBASDROÐÎBAS ZÎMJU LIETOÐANÂ"KOMENTÂRI PAR MINISTRU KABINETANOTEIKUMIEM NR. 400DROÐÎBAS ZÎMES, TO VEIDIUN RAKSTURLIELUMIPRAKTISKI JAUTÂJUMI DARBA VIETUNOVÇRTÇÐANAI ATTIECÎBÂ UZ DROÐÎBASZÎMJU LIETOÐANU TAJÂS

DROÐÎBAS ZÎMJU LIETOÐANAS VADLÎNIJASRîga 2003

Izdevumu finansçjisES PHARE Latvijas-Spânijas divpusçjâssadarbîbas projekts (LE/99/IB-CO-01)"Atbalsts turpmâkai likumdoðanas saskaòoðanai un institûcijustiprinâðanai darba droðîbas un veselîbas jomâ"© LR Labklâjîbas ministrijaTulkojusi: Mâra RozenbergaIespiests: Latvijas-Somijas SIA ”Madonas Poligrâfists”

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasPriekðvârdsVisiem ir zinâma droðîbas zîmju nozîme pilsçtâ un visu veidu (zemes, jûras, gaisa) transporta kustîbâ,kâ arî cilvçku ikdienâ: bez tâm daudzreiz varçtu izcelties haoss vai notikt kâds nelaimes gadîjums. Arîdarbâ reizçm veidojas tâdas bîstamas situâcijas, par kurâm jâbrîdina nodarbinâtie, vienlaikus sniedzotinformâciju par atbilstoðajiem aizsardzîbas pasâkumiem. Ðim nolûkam tiek izmantotas tâ sauktâs darbadroðîbas zîmes.Nepiecieðamîba izmantot droðîbas zîmes rodas tad, ja darba devçjs, izmantojot tehniskos lîdzekïus vaidarba organizâciju, kâ arî pielietojot darba aizsardzîbas instrukcijas un darba kontroles kritçrijus, tomçrpilnîgi nespçj novçrst vai pietiekami samazinât darba vides riska faktorus. Tâdâ gadîjumâ par ðiem riskafaktoriem ir jâbrîdina nodarbinâtie, nosakot, kâ viòiem jâizturas katrâ konkrçtajâ situâcijâ (uzliekot parpienâkumu, aizliedzot, informçjot utt.), kâ arî norâdot un identificçjot atbilstoðo aizsardzîbas lîdzekïuatraðanâs vietas, evakuâcijas ceïus un pirmâs palîdzîbas sniegðanas punktus.Droðîbas zîmes nedrîkst uzskatît par lîdzekli, kas aizvieto tehniskos vai citus kolektîvos darbaaizsardzîbas lîdzekïus, tâs jâizmanto gadîjumos, kad ar minçtajiem lîdzekïiem nav iespçjams riska faktorusnovçrst vai pietiekami samazinât.Droðîbas zîmes tâpat nedrîkst vçrtçt kâ lîdzekli, kas var aizvietot nodarbinâto profesionâlo apmâcîbu,instruçðanu un informçðanu par darba aizsardzîbas jautâjumiem.Droðîbas zîmes tikai papildina citus izmantojamos darba aizsardzîbas pasâkumus un aizsardzîbaslîdzekïus, piemçram, individuâlos aizsardzîbas lîdzekïus, citas aizsardzîbas iekârtas, patversmes, avârijasizejas u.tml. Droðîbas zîmju ievieðana nekâdâ gadîjumâ neatbrîvos no citu darba aizsardzîbas pasâkumuveikðanas.Ar 2002.gada 1.janvâri spçkâ stâjies jaunais Darba aizsardzîbas likums, kurð paredz jaunu pieejunodarbinâto droðîbas un veselîbas aizsardzîbai darbâ, uzliekot darba devçjam pienâkumu vispirmâmkârtâm novçrtçt un pçc iespçjas novçrst iespçjamo risku nodarbinâto droðîbai un veselîbai, radot veselîbainekaitîgu darba vidi. Pamatojoties uz Darba aizsardzîbas likumu, ir izdoti vairâki Ministru kabinetanoteikumi, kuros ir dziïâk izskaidrotas prasîbas atseviðíâm nozarçm.Lai nodroðinâtu pareizu droðîbas zîmju lietoðanu darba vietâs, tâdçjâdi aizsargâjot nodarbinâtodroðîbu un veselîbu, tika pieòemti Ministru kabineta 2002.gada 3.septembra noteikumi Nr.400 "Darbaaizsardzîbas prasîbas droðîbas zîmju lietoðanâ", kas tika izstrâdâti, balstoties uz Eiropas Savienîbas1992.gada 24.jûnija direktîvas 92/58/EEC “Par minimâlajâm prasîbâm darba droðîbas un/vai veselîbasaizsardzîbas zîmju izvietoðanai darba vietâs” pamata.Lai atvieglotu Ministru kabineta noteikumu Nr.400 "Darba aizsardzîbas prasîbas droðîbas zîmjulietoðanâ" ievçroðanu un palîdzçtu darba devçjiem saprast un pildît noteikumos paredzçtâs prasîbas,Labklâjîbas ministrijas Darba departaments Latvijas - Spânijas divpusçjâs sadarbîbas projekta "Atbalststurpmâkai likumdoðanas saskaòoðanai un institûciju stiprinâðana darba droðîbas un veselîbas jomâ" ietvarosir izstrâdâjis "Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas".Ðîs Vadlînijas sniedz kritçrijus un ieteikumus, kas palîdzçtu darba devçjiem un darba aizsardzîbasspeciâlistiem interpretçt un piemçrot minçtos Ministru kabineta noteikums, îpaði attiecîbâ uz riskunovçrtçðanu un veicamajiem preventîvajiem pasâkumiem.Ineta Târe,Labklâjîbas ministrijasDarba departamenta direktore3

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasSATURSI. MINISTRU KABINETA NOTEIKUMU NR.400 "DARBA AIZSARDZÎBAS PRASÎBASDROÐÎBAS ZÎMJU LIETOÐANÂ" SATURS UN KOMENTÂRI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5Ministru kabineta 2002. gada 3. septembra noteikumi Nr.400 "Darba aizsardzîbas prasîbas droðîbas zîmjulietoðanâ"1. nodaïa. Vispârîgie jautâjumi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. nodaïa. Prasîbas darba vietâs izmantojamâm droðîbas zîmçm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133. nodaïa. Prasîbas droðîbas zîmçm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254. nodaïa. Prasîbas cauruïvadu maríçðanai un droðîbas zîmçm uz konteineriem un cauruïvadiem . . . . . . . . . . . . 315. nodaïa. Prasîbas ugunsdzçðanas lîdzekïu atraðanâs vietas apzîmçðanai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336. nodaïa. Prasîbas ðíçrðïu, bîstamu vietu un transporta marðrutu apzîmçðanai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347. nodaïa. Prasîbas izgaismotâm zîmçm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368. nodaïa. Prasîbas akustiskiem signâliem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379. nodaïa. Prasîbas vârdiskai saziòai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3810. nodaïa. Prasîbas roku signâliem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 391. pielikums. Signâlkrâsojuma nozîme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402. pielikums. Darba vietâs lietojamâs droðîbas zîmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411. nodaïa. Aizlieguma zîmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 412. nodaïa. Brîdinâjuma zîmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423. nodaïa. Rîkojuma zîmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434. nodaïa. Pirmâs palîdzîbas un glâbðanas papildizeju zîmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433. pielikums. Darba vietâs lietojamie roku signâli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44II. PALÎGLÎDZEKÏI DARBA VIDES RISKA FAKTORU NOTEIKÐANÂ UN RISKU NOVÇRÐANÂ .46III. INFORMÂCIJAS AVOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47IV. NODERÎGAS ADRESES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .484

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasII. MINISTRU KABINETA NOTEIKUMU NR.400 "DARBA AIZSARDZÎBASPRASÎBAS DROÐÎBAS ZÎMJU LIETOÐANÂ" SATURS UN KOMENTÂRILai atvieglotu ðo Vadlîniju izmantoðanu, tajâs iekïauti izvilkumi no Ministru kabineta noteikumiem Nr.400, kaspapildinâti ar komentâriem par tiem. Tâpat sniegti nepiecieðamie tehniskie kritçriji, lai atvieglotu droðîbas zîmjuizvçli un lietoðanu darba zonâs, telpâs, satiksmes ceïos, lai informçtu nodarbinâtos par veicamajiem pasâkumiem unriska faktoriem, ko rada uzòçmuma darbîba vai darba aprîkojums.PIEZÎME:Krâsainajos laukumos ir Ministru kabineta noteikumu Nr.400 (turpmâk tekstâ — Noteikumi) teksts.Ministru kabineta 2002. gada 3. septembra noteikumi Nr.400"Darba aizsardzîbas prasîbas droðîbas zîmju lietoðanâ"I. Vispârîgie jautâjumi1. Noteikumi nosaka darba aizsardzîbas prasîbas droðîbas zîmju lietoðanâ.Izdoti saskaòâ arDarba aizsardzîbas likuma25.panta 7.punktuÐie Noteikumi iekïaujas vispârçjâ darba aizsardzîbas likumdoðanâ, kuras pamatâ ir 2001.gada 20.jûnija Darbaaizsardzîbas likums. Tâdçjâdi, lîdzâs îpaðajiem pienâkumiem attiecîbâ uz droðîbas zîmju lietoðanu, darba devçjamjânodroðina arî vispârçjo darba aizsardzîbas prasîbu ievçroðana, kas minçtas Darba aizsardzîbas likumâ un citos darbaaizsardzîbas normatîvajos aktos.Droðîbas zîmes attiecas uz visiem un tâs ir jâievçro katrai personai, kas atrodas darba zonâ: gan darba devçjam, gannodarbinâtajiem, gan arî personâm, kuras nav saistîtas ar uzòçmuma darbîbu, bet kuras uzturas uzòçmuma teritorijâ.Ministru kabineta noteikumi Nr.4002. Droðîbas zîme ir uz konkrçtu objektu, darbîbu vai situâciju attiecinâma zîme, signâlkrâsojums, akustisks vairoku signâls, kâ arî vârdiska saziòa, kas sniedz droðîbas informâciju darba vietâ.Stimuli (pamudinâjumi) var tikt uztverti ar mûsu maòu orgânu palîdzîbu. Galvenie no tiem, kas ietvertiNoteikumos, ir redzes un dzirdes orgâni zîmju vai signâlu uztverðanai, kas saistîti ar krâsâm, ìeometriskâm figûrâm,skaòu vai gaismu pârraidîðanu, kâ arî ar þestu zîmçm (skat. 1. attçlu).1 2 3 451. attçls. Droðîbas zîmju piemçri, kas sniedz droðîbas informâciju darba vietâ:1 – aizlieguma; 2 – brîdinâjuma; 3 – norâdîjuma; 4 – roku signâls; 5 – signâlkrâsojuma veidi.5

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.4003. Darba vietâ, òemot vçrâ attiecîgo situâciju, lieto ðâdas droðîbas zîmes:3.1. aizlieguma zîme – zîme, kas aizliedz darbîbu, kura var radît bîstamu situâciju;3.2. brîdinâjuma zîme – zîme, kas brîdina par risku vai bîstamîbu;3.3. rîkojuma zîme – zîme, kas norâda uz konkrçtu darbîbu;3.4. pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas izeju un glâbðanas papildizeju zîme – zîme, kas sniedz informâciju par pirmâspalîdzîbas sniegðanas vietâm, evakuâcijas izejâm un glâbðanas papildizejâm;3.5. ugunsdroðîbas zîme – zîme, kas sniedz informâciju par ugunsdzçsîbas iekârtâm un lîdzekïiem, un toatraðanâs vietâm, kâ arî informâciju par apzîmçjumiem evakuâcijas plânos vai ugunsdzçsîbas, glâbðanas un civilâsaizsardzîbas pasâkumu plânos;3.6. informâcijas zîme – zîme, kas sniedz papildinformâciju par ðo noteikumu 3.1., 3.2., 3.3., 3.4. un3.5.apakðpunktâ minçtajâm zîmçm;3.7. signâlkrâsojums – krâsojums ar specifisku nozîmi;3.8. izgaismota zîme – zîme, kas izgatavota, izmantojot puscaurspîdîgu vai caurspîdîgu materiâlu, un ir noiekðpuses vai aizmugures izgaismota;3.9. akustisks signâls – kodçts (iepriekð noteikts) skaòas signâls, kas tiek pârraidîts ar attiecîgu ierîci, neizmantojotcilvçka balsi vai to atdarinoðu mâkslîgi radîtu balsi;3.10. vârdiska saziòa – saziòa, kas sniedz kodçtu (iepriekð noteiktu) droðîbas informâciju ar cilvçka balsi vaito atdarinoðu mâkslîgi radîtu balsi, izmantojot piemçrotu ierîci;3.11. roku signâls – signâls, kas sniedz kodçtu (iepriekð noteiktu) droðîbas informâciju ar roku un plaukstukustîbâm vai pozîcijâm personâm, kuras izpilda apkârtçjiem bîstamus manevrus vai atrodas ðo manevru darbîbaszonâ.3.1. aizlieguma zîme – zîme, kas aizliedz darbîbu, kura var radît bîstamu situâciju (skat. 2. attçlu).2341d – apïa diametrs;1 – pamatvirsma;2 – kante (apðuve);3 – apmale;4 – ðíçrssvîtra.2. attçls. Aizlieguma zîmju krâsu grafiskais attçlojums un izmçru attiecîba3.2. brîdinâjuma zîme – zîme, kas brîdina par risku vai bîstamîbu (skat. 3. attçlu).çlu)231b – trîsstûra mala;1 – pamatvirsma;2 – kante (apðuve);3 – apmale.3. attçls. Brîdinâjuma zîmju krâsu grafiskais attçlojums un izmçru attiecîba3.3. rîkojuma zîme – zîme, kas norâda uz konkrçtu darbîbu (skat. 4. attçlu).12d – apïa diametrs;1 – pamatvirsma;2 – kante (apðuve).4. attçls. Rîkojuma zîmju krâsu grafiskais attçlojums un izmçru attiecîba6

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas3.4. pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas izeju un glâbðanas papildizeju zîme – zîme, kas sniedz informâciju parpirmâs palîdzîbas sniegðanas vietâm, evakuâcijas izejâm un glâbðanas papildizejâm (skat. 5. attçlu).12125. attçls. Pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas izeju un glâbðanas papildizeju zîmju krâsu grafiskais attçlojumsun izmçru attiecîba:a, b – kvadrâta un taisnstûra malas; 1 – pamatvirsma; 2 – kante (apðuve)3.5. ugunsdroðîbas zîme – zîme, kas sniedz informâciju par ugunsdzçsîbas iekârtâm un lîdzekïiem, un to atraðanâsvietâm, kâ arî informâciju par apzîmçjumiem evakuâcijas plânos vai ugunsdzçsîbas, glâbðanas un civilâs aizsardzîbaspasâkumu plânos (skat. piemçru 6. attçlâ).6. attçls. Ugunsdroðîbas zîme – Ugunsdzçsîbas krânsUgunsdroðîbas zîmes un grafiskais attçlojums atbilst tam, kâds tas ir pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas izeju unglâbðanas papildizeju zîmei, tikai ar to atðíirîbu, ka ugunsdroðîbas zîmei ir sarkana fona krâsa. Ugunsdroðîbas zîmeitâtad ir taisnstûra vai kvadrâtveida forma, balta piktogramma uz sarkana fona (sarkanajam fonam jâaizòem vismaz 50%no zîmes platîbas).3.6. informâcijas zîme – zîme, kas sniedz papildinformâciju par ðo noteikumu 3.1., 3.2., 3.3., 3.4. un3.5. apakðpunktâ minçtajâm zîmçm (skat. 7. attçlu)123a, b – taisnstûra malas;1 – pamatvirsma;2 – kante (apðuve);3 – apmale.7. attçls. Informâcijas zîmju krâsu grafiskais attçlojums un izmçru attiecîba3.7. signâlkrâsojums – krâsojums ar specifisku nozîmi (skat. 8. attçlu)8. attçls. Signâlkrâsojuma veidi3.8. izgaismota zîme – zîme, kas izgatavota, izmantojot puscaurspîdîgu vai caurspîdîgu materiâlu, un ir no iekðpusesvai aizmugures izgaismota.7

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasApgaismotâ virsma, kura izgaismo zîmi, var bût vienkrâsas, krâsâm jâatbilst Noteikumu 1. pielikuma tabulânorâdîtajâm prasîbâm:Signâlkrâsa Droðîbas zîme Krâsojuma nozîmeSarkanaDzeltenavai dzintarakrâsaZilaZaïaAizlieguma droðîbas zîmeUgunsdroðîbas zîmeBrîdinâjuma zîmeRîkojuma zîmesPirmâs palîdzîbas vai evakuâcijasizeju un glâbðanas papildizeju zîmes1. tabulaStât!Izslçgt!Avârijas atslçgðanas ierîceEvakuâcijaBîstama darbîba, bîstams objektsUgunsdzçðanas materiâlu un iekârtas apzîmçjumi, atraðanâs vietaEsi uzmanîgs!Ievçro piesardzîbu!Pârliecinies!Konkrçta uzvedîba vai darbîbaNav bîstams, atgriezties normâlâ reþîmâDurvis, izejas, marðruti, iekârtas, ierîcesJa apgaismotâ virsma, kura izgaismo zîmi, ir ar piktogrammu uz noteiktas krâsas fona, piktogrammai jâatbilstNoteikumu 2.pielikumâ norâdîtajâm droðîbas zîmçm.3.9. akustisks signâls – kodçts (iepriekð noteikts) skaòas signâls, kas tiek pârraidîts ar attiecîgu ierîci, neizmantojotcilvçka balsi vai to atdarinoðu mâkslîgi radîtu balsi.Akustiskajai zîmei, tiklîdz tâ sâk darboties, jânorâda uz nepiecieðamîbu veikt konkrçtas darbîbas.Akustiskajai zîmei jâdarbojas, kamçr vien pastâv ðî nepiecieðamîba, akustisko signâlu raidîðanu beidzot,nekavçjoties jâveic konkrçta darbîba.3.10. vârdiska saziòa – saziòa, kas sniedz kodçtu (iepriekð noteiktu) droðîbas informâciju ar cilvçka balsi vai toatdarinoðu mâkslîgi radîtu balsi, izmantojot piemçrotu ierîci.Vârdiska saziòa (verbâlâ komunikâcija) notiek starp runâtâju vai raidîtâju un vienu vai vairâkiem klausîtâjiem,izmantojot îsus tekstus, teikumus, vârdu grupas vai atseviðíus vârdus, kas var bût kodificçti.3.11. roku signâls – signâls, kas sniedz kodçtu (iepriekð noteiktu) droðîbas informâciju ar roku un plaukstukustîbâm vai pozîcijâm personâm, kuras izpilda apkârtçjiem bîstamus manevrus vai atrodas ðo manevru darbîbaszonâ (skat. piemçru 2. tabulâ).Kodificçto roku signâlu (þestu zîmju) kopums atbilstoði Noteikumu 3. pielikumam neliedz iespçju izmantot cituskodus, it îpaði noteiktos uzòçmçjdarbîbas veidos, ja vien tie norâda uz identiskiem manevriem.Vispârçjâ roku signâla (þesta) piemçrsSignâls Nozîme Apraksts IlustrâcijaSâkt! Uzmanîbu Abas rokasSâkt darbîbuizstieptashorizontâli ardelnâm uz priekðu2. tabulaMinistru kabineta noteikumi Nr.4004. Labklâjîbas ministrija, sadarbojoties ar attiecîgo standartu tehnisko komiteju, iesaka bezpeïòas organizâcijaivalsts sabiedrîbai ar ierobeþotu atbildîbu "Latvijas standarts" adaptçjamo droðîbas zîmju standartu sarakstu.5. Bezpeïòas organizâcija valsts sabiedrîba ar ierobeþotu atbildîbu "Latvijas standarts" iesniedz publicçðanailaikrakstâ "Latvijas Vçstnesis" to Latvijas nacionâlo standartu sarakstu, kurus var piemçrot ðo noteikumu droðîbasprasîbu izpildei.Noteikumos noteiktâs darba aizsardzîbas prasîbas ir diezgan vispârîgas pçc savas bûtîbas, tâpçc, lai atvieglotuNoteikumos noteikto normu piemçroðanu, tiek izdoti tâdi materiâli, kâ ðîs Vadlînijas un arî standarti.Ðobrîd ir apstiprinâts tikai viens standarts, ko var piemçrot ðo Noteikumu prasîbu izpildei, — Latvijas valsts standarts8

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasDarba devçja uzdevums ir izveidot droðîbas zîmju sistçmu, izpildot ðajâ sakarîbâ Noteikumos noteiktâsprasîbas.Jâatzîmç, ka droðîbas zîmes paðas par sevi nekad nespçj novçrst riska faktorus, tâpçc tâs nedrîkst tikt uzskatîtaspar riska faktoru novçrðanas lîdzekli, tâs ir tikai papildu droðîbas lîdzeklis, kas papildina citus aizsardzîbaslîdzekïus, iedarbojoties uz cilvçka izturçðanos (uzvedîbu), tâdçjâdi novçrðot nelaimes gadîjumu.Darba devçjs izmanto zîmes, lai brîdinâtu nodarbinâtos, kas pakïauti riskam, un orientçtu un pareizi virzîtu torîcîbu jebkurâ riska situâcijâ (uzliekot par pienâkumu, aizliedzot, informçjot utt.).Droðîbas zîmes palîdz nodarbinâtiem lokalizçt un identificçt aizsardzîbas lîdzekïu, evakuâcijas vai avârijas izejuun pirmâs palîdzîbas sniegðanas punktu atraðanâs vietas.Tâs uzskatâmas par papildu lîdzekli vai pagaidu alternatîvu darba aizsardzîbâ, lîdz netiks veikti nepiecieðamiepasâkumi riska pilnîgai novçrðanai.Darba devçjam, pirms pieòemt lçmumu par droðîbas zîmju izvietoðanu savâ uzòçmumâ, vajadzçtu izanalizçtvirkni aspektu, lai izvçlçtos sev visnoderîgâko variantu.Starp ðiem aspektiem, kurus vajadzçtu òemt vçrâ, ir ðâdi: droðîbas zîmju izmantoðanas nepiecieðamîba; vispiemçrotâko droðîbas zîmju izvçlçðanâs; droðîbas zîmju iegâde; droðîbas zîmju izvietoðana, to uzturçðana kârtîbâ un pârraudzîba.Lai varçtu noteikt droðîbas zîmju izmantoðanas nepiecieðamîbu, vajadzçtu izvirzît ðâdus jautâjumus:Kad rodas nepiecieðamîba izmantot brîdinâjuma zîmes?1. Tad, ja pçc riska faktoru novçrtçðanas un nepiecieðamajiem to kontroles pasâkumiem, nav bijis iespçjamsatrast pietiekami efektîvus tehniskos vai kolektîvos darba aizsardzîbas lîdzekïus.2. Kâ papildu lîdzekli jebkuriem citiem pasâkumiem, ja tie pilnîbâ nespçj izslçgt riska faktoru klâtbûtni.Par ko jâbrîdina?Daþas situâcijas, kurâs jâizmanto droðîbas zîmes1. Piekïûðana visâm tâm darba zonâm vai telpâm, kurâs strâdâjot nepiecieðami individuâlie aizsardzîbas lîdzekïi(ðâda veida droðîbas zîmes attiecas ne tikai uz darba veicçjiem, bet gan arî uz jebkuru personu, kas darbaveikðanas brîdî atrodas darba vietas tuvumâ vai kurai tâ pieejama – droðîbas zîmes, kuras obligâti jâievçro).2. Darba zonas vai telpas, òemot vçrâ darba specifiku vai arî ierîces un aprîkojumu, kas tiek izmantotas, pieejamastikai tur strâdâjoðajiem (darba droðîbas brîdinâjuma zîmes: brîdinâjums par bîstamu aprîkojumu vaiaizlieguma zîmes, kas aizliedz nepiederoðâm personâm iekïût un uzturçties darba teritorijâ).3. Tâdu droðîbas zîmju izvietoðana visâ uzòçmuma teritorijâ, kas visiem nodarbinâtajiem dotu iespçju uzzinâtpar ârkârtas situâcijâm un/vai sniegtu tiem norâdîjumus, kâ katrâ konkrçtâ gadîjumâ aizsargâties unrîkoties (ârkârtçju situâciju droðîbas zîmju sistçma var ietvert akustiskâs vai verbâlâs sazinâðanâs zîmes(signâlus), bet darba vietâs, kur trokðòu lîmenis to nepieïauj vai arî ir ierobeþotas skaòas uztverðanasfiziskâs iespçjas, – izmantojot gaismas zîmes).4. Droðîbas un ugunsdroðîbas zîmes, kas norâda ugunsdzçsîbas ierîèu, evakuâcijas izeju un pirmâs palîdzîbassniegðanas punktu atraðanâs vietas, kâ tas noteikts Noteikumos.Ministru kabineta 2002.gada 19.marta noteikumi Nr.125 "Darba aizsardzîbas prasîbas darba vietâs" nosaka, kaar droðîbas zîmçm jânorâda pirmâs palîdzîbas aptieciòu atraðanâs vietas, bîstamâs zonas, pirmâs palîdzîbas telpas,ugunsgrçka dzçðanas iekârtas, sistçmas un lîdzekïu atraðanâs vietas, evakuâcijas ceïi un izejas, ugunsdzçðanaslîdzekïu atraðanâs vietas, ierîces, kuras izmanto teritorijas norobeþoðanai.Kâ izvçlçties vispiemçrotâkâs brîdinâjuma zîmes?Tad, kad izvçrtçtas un izsmeltas visas kolektîvâs, tehniskâs vai ar darba organizâciju saistîtâs darba aizsardzîbasiespçjas, kâ papildinâjums citiem darba droðîbas pasâkumiem, lai pasargâtu nodarbinâtos no eksistçjoðiem riska faktoriem,jâizmanto droðîbas zîmes.Darba devçjam, pirms izvçlçties kâdu konkrçtu droðîbas zîmju veidu, vajadzçtu sîki un detalizçti izvçrtçt toîpaðîbas, lai spçtu novçrtçt un izprast, kâ tâs atbilst nepiecieðamajâm prasîbâm.Tas bûtu efektivitâtes lîmenis, ko sniedz droðîbas zîme riska situâcijâ, kuras noteikðanai nepiecieðama ðâdu parametruanalîze:1. darba zonas platîba un tajâ strâdâjoðo skaits;2. riska faktori un apstâkïi, par kuriem jâbrîdina, izmantojot brîdinâjuma zîmes.Iespçjams, ka efektivitâti (iedarbîbu) var mazinât tas, ka apkârtçjie apstâkïi apgrûtina to izmantoðanu (tas var bûtatkarîgs gan no uztvçrçja: piemçram, pazeminâtas redzes vai dzirdes spçjas, gan arî no darba vides, kur tâs paredzçtsuzstâdît: piemçram, no apgaismojuma, apkârtçjâm krâsâm, apkârtçjâs vides radîtiem trokðòiem u.tml.).Jâòem vçrâ, ka saskaòâ ar Darba aizsardzîbas likumu darba devçjam ir jâkonsultçjas ar nodarbinâtajiem vai viòuuzticîbas personâm un nodarbinâto pârstâvjiem par droðîbu un veselîbas aizsardzîbu darba vietâ, kâ arî jânodroðina10

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasnodarbinâto lîdzdalîba attiecîgo jautâjumu risinâðanâ, tanî skaitâ par droðîbas zîmju un signâlu izvçli.Konsultçðanâs ar nodarbinâtajiem un viòu lîdzdalîba ir viena no darba aizsardzîbas sistçmas sastâvdaïâm.Pieòemot svarîgus lçmumus darba aizsardzîbas jomâ, veicot darba vides iekðçjo uzraudzîbu uzòçmumâ, plânojotdarba aizsardzîbas pasâkumus utt., ir svarîgi uzklausît nodarbinâto vai viòu pârstâvju viedokli un sadarboties arnodarbinâtajiem. Ðâdâ sadarbîbâ un viedokïu apmaiòâ darba devçjs, pirmkârt, uzzina nodarbinâto viedokli. Otrkârt,nodarbinâtie jût, ka viòu intereses vismaz tiek uzklausîtas, un, treðkârt, darba devçjs var atklât esoðâs problçmasdarba vidç, ko nodarbinâtie izjût vislabâk, jo tur strâdâ.Ðâda sadarbîba un viedokïu apmaiòa var notikt pârrunu un konsultçðanâs veidâ, organizçjot sapulces darbavietâ un kopîgi veicot pçtîjumus par darba vidi utt. Sadarbîba sevî ietver savstarpçju viedokïu apmaiòu par iespçjamiefektîviem un racionâliem darba aizsardzîbas risinâjuma variantiem. Sadarbîba ir aktîva dalîba droðîbaspasâkumu ievieðanâ, priekðlikumu sniegðana, ziòoðana par problçmâm darba vidç, riskiem, kâdus nodarbinâtie izjûtdarba vidç.Nodarbinâtajiem ir tiesîbas sniegt ieteikumus darba devçjam, kâ uzlabot darba droðîbas un veselîbas lîmeni uzòçmumâ,kâ arî vçrsties Valsts darba inspekcijâ, ja viòi uzskata, ka darba devçja veiktie darba aizsardzîbas pasâkumiir nepilnîgi, lai nodroðinâtu nodarbinâto droðîbu un veselîbas aizsardzîbu darbâ.Òemot vçrâ iepriekð minçto, darba devçjam jânosaka konkrçtâs vietâs un apstâkïos izmantojamo brîdinâjumazîmju veidi.Jebkurâ gadîjumâ droðîbas zîmçm, kas norâda uz riska faktoru klâtbûtni vai bîstamâm situâcijâm, jâbûtuzstâdîtâm un aprîkotâm atbilstoði ðiem Noteikumiem.Droðîbas zîmju iegâdePçc tam, kad, òemot vçrâ iepriekðminçtos kritçrijus, veikta droðîbas zîmju izvçle, jâizvçrtç tirgus piedâvâtâsiespçjas iegâdâties tâdas zîmes, kas atbilstu Noteikumos izvirzîtajâm prasîbâm.Droðîbas zîmju uzturçðanaDroðîbas zîmes un ierîces visu laiku jâuztur tîras, tâs regulâri jâpârbauda tehniski un jâremontç vai arî, ja tasnepiecieðams, jâaizvieto ar citâm, tâ lai tâs jebkurâ brîdî saglabâtu tâm nepiecieðamâs îpaðîbas un adekvâti darbotos.Ministru kabineta noteikumi Nr.4009. Nodarbinâto iepazîstina ar darba vietâ lietotajâm droðîbas zîmçm un droðîbas zîmju (îpaði signâlu unvârdiskas saziòas) nozîmi, kâ arî instruç par droðîbas zîmju lietoðanu.Saskaòâ ar Darba aizsardzîbas likumu un Ministru kabineta 2001.gada 23.augusta noteikumiem Nr.379"Darba vides iekðçjâs uzraudzîbas veikðanas kârtîba" darba devçjam jâveic atbilstoði pasâkumi nodarbinâto informçðanâpar esoðajiem riska faktoriem, par aktivitâtçm un pasâkumiem, kas veikti darba aizsardzîbas jomâ, kâ arîpar tiem, kas saistîti ar ârkârtas situâciju novçrðanu. Ðo pasâkumu lokâ jâbût iekïautai arî informâcijai par droðîbaszîmçm.Pçc tam, kad darba devçjs izvçlçjies un iegâdâjies vispiemçrotâkâs droðîbas zîmes, pirms to uzstâdîðanas (izvietoðanas)bûtu ieteicams atsaucoties uz noteikumiem, sagatavot instrukciju, lai varçtu izvçlçties droðîbas zîmju optimâlopielietojumu, tâdejâdi tiktu pastiprinâta droðîbas zîmju izmantoðanas loma.Instrukcijâ jâbût skaidri un konkrçti norâdîtam:1. Uz kurâm uzòçmuma darba zonâm (teritorijâm) un kâda veida darbîbâm attiecas ðo droðîbas zîmju izmantoðana.2. Kâdas prasîbas jâpilda, lai tâs pareizi interpretçtu.3. To izmantoðanas ierobeþojumi, ja tâdi bûtu.4. Prasîbas droðîbas zîmju tehniskai apkopei.Darba devçjam jâveic visi atbilstoðie pasâkumi, lai nodarbinâtie vai to pârstâvji tiktu informçti par visu, kassaistîts ar droðîbas zîmju izmantoðanu darba vietâ.Darba devçjam jânodroðina nodarbinâtajiem vai to pârstâvjiem adekvâta apmâcîba par droðîbas zîmju nozîmi unlietoðanu, it îpaði tiem nodarbinâtajiem, kuru darba vietâs tiks izmantotas droðîbas zîmes.Darba devçjam jânodroðina iespçja katram nodarbinâtajam saòemt teorçtiskâs un praktiskâs zinâðanas uniemaòas, kas bûtu pietiekamas riska faktoru novçrðanai darba vietâ.Ðai apmâcîbai jâbût saistîtai ar droðîbas zîmju vai signâlu nozîmçm, it îpaði – vârdiskas saziòas un roku (þestu)ziòojumu apguvi, kâ arî izturçðanos (parastu vai specifisku) atbilstoði konkrçtam gadîjumam, kad jâseko noteiktuzîmju vai signâlu norâdîjumiem.Gadîjumos, kad jâlieto þestu vai vârdiskas saziòas (verbâlâs komunikâcijas) zîmes un signâli, piemçram,bûvniecîbâ, ostâs un citâs darbîbas jomâs, nepiecieðama nodarbinâto îpaða apmâcîba un instruktâþas.11

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasDarba devçja pienâkums, veicot nepiecieðamos apmâcîbas un instruktâþas pasâkumus, ir nodroðinât pareizudroðîbas zîmju interpretâciju, kâ arî regulçt darbinieku uzvedîbu (izturçðanos) riska faktoru klâtbûtnç: Ievieðot droðîbas zîmes. Ja nepiecieðams, izvietot jaunas droðîbas zîmes. Kad uzòçmumâ darbu uzsâk jauni darbinieki.Dokumentâcijâ, kurai saskaòâ ar Noteikumiem par darba vides iekðçjâs uzraudzîbas kârtîbu jâapkopo prasîbasdarba aizsardzîbas jautâjumos, jâiekïauj arî specifiskas prasîbas par droðîbas zîmju izmantoðanu darba vietâ.Darba devçjam jâveic arî konsultâcijas ar nodarbinâtajiem un to pârstâvjiem par jautâjumiem, kas attiecas uzdroðîbas zîmju izmantoðanu darba vietâ, kâ arî nodarbinâto un to pârstâvju viedokïu uzklausîðana (lîdzdalîba),izmantojot tos paðus lîdzekïus, kurus izmanto jautâjumu uzklausîðanai par darba droðîbu un riska faktorunovçrðanu.Ministru kabineta noteikumi Nr.40010. Darba vietâ, kurâ tiek lietots ceïu, dzelzceïu, iekðzemes ûdensceïu, jûras un gaisa transports, izmantodroðîbas zîmes, kâ arî attiecîgâ transporta veida kustîbas regulçðanas zîmes, ja tas nav pretrunâ ar ðo noteikumuprasîbâm.Kaut arî ðajos Noteikumos netiek aplûkota visa veida ceïu satiksmes zîmju lietoðana, tas pieïauj to izmantoðanu,ja vien tas ir nepiecieðams, nav pretrunâ ar satiksmes zîmçm un ja ðî satiksme notiek darba vietâs.Òemot vçrâ, ka satiksmes ceïu tuvumâ varçtu atrasties noliktavas, transporta lîdzekïu novietnes vai arî pârvietojamâscisternas, bez droðîbas zîmçm, kas norâdîtas ðajâs Vadlînijâs, jâizmanto spçkâ esoðajos satiksmes noteikumossatiksmes regulçðanai paredzçtas ceïa zîmes, Tâ, piemçram, ja runa ir par automobiïiem–cisternâm vai autoceltòiem,parasti tiek izmantota âtruma ierobeþojuma zîme lîdz 10 km/st.Ja iekðçjo satiksmes braucamo ceïu ðíçrsoðanu droðîbas apsvçrumu dçï paredzçts ierobeþot ar gâjçju pâreju zonuizveidi, vajadzçtu izmantot brîdinâðanas kritçrijus, lîdzîgus tiem, kas paredzçti satiksmes noteikumos. Tâdâ gadîjumâpiemçrots lîdzeklis ðâdu pârejas zonu iezîmçðanai bûtu svîtras tâdâ paðâ krâsâ, kâda izmantota, iezîmçjot satiksmesceïus. Ja uzòçmuma iekðçjâ teritorijâ braucamie ceïi un gâjçju ceïi ir atdalîti, kâ tas bûtu ieteicams, grîdas segumuvajadzçtu iezîmçt daþâdâs krâsâs.Ministru kabineta noteikumi Nr.40011. Ðie noteikumi neattiecas uz zîmçm, kuras lieto:11.1. bîstamu vielu un preparâtu, produktu un iekârtu maríçðanai tirgû, ja attiecîgajos normatîvajos aktos navatsauces uz ðiem noteikumiem;11.2. ceïu, dzelzceïu, iekðzemes ûdensceïu, jûras un gaisa transporta kustîbas regulçðanai ârpus attiecîgâsdarba vietas.Jâòem vçrâ, ka darbos, uz kuriem neattiecas ðo Noteikumu prasîbas, joprojâm ir jâievçro darba aizsardzîbasprasîbas, kas minçtas Darba aizsardzîbas likumâ, Ministru kabineta 2001.gada 23.augusta noteikumos Nr.379 "Darbavides iekðçjâs uzraudzîbas veikðanas kârtîba" un citos darba aizsardzîbas normatîvajos aktos, ciktâl tie attiecas uzkonkrçto darbu un nodarbinâto.Noteikumu 11. punktâ uzskaitîti izòçmumi, kad ðo Noteikumu prasîbas nav jâpiemçro, bet jâievçro vispârçjâdarba aizsardzîbas likumdoðana.Noteikumu 11.1. apakðpunktâ minçtais izòçmums attiecas uz bîstamu vielu un preparâtu, produktu un iekârtumaríçðanu tirgû, piemçram, uz zîmçm, kuras lieto raþoðanas atkritumiem vai bîstamiem atkritumiem, ja raþoðanasatkritumi tiek uzskatîti par bîstamiem, bîstamâm kravâm un to transportçðanu pa autoceïiem.Noteikumu 11.2. apakðpunktâ minçtais izòçmums attiecas uz ceïu, dzelzceïu, iekðzemes ûdensceïu, jûras ungaisa transporta kustîbas regulçðanu ârpus attiecîgâs darba vietas. Minçto transportu kustîbu regulç attiecîgâs jomassatiksmes noteikumi un zîmes.12

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.400II. Prasîbas darba vietâs izmantojamâm droðîbas zîmçm12. Droðîbas zîmes iedala pastâvîgajâs zîmçs un îpaðiem gadîjumiem paredzçtajâs zîmçs.13. Pastâvîgi lieto:13.1. aizlieguma, brîdinâjuma, rîkojuma un ugunsdroðîbas, kâ arî pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas un glâbðanâspapildizeju zîmes;13.2. droðîbas zîmes uz konteineriem un cauruïvadiem;13.3. signâlkrâsojumu vai droðîbas zîmes tâdu vietu apzîmçðanai, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem,kriðana vai pastâv krîtoðu objektu draudi;13.4. signâlkrâsojumu transporta marðrutu apzîmçðanai.Saskaòâ ar Noteikumu 12. punktu droðîbas zîmes atkarîbâ no to lietoðanas veida iedala divâs grupâs: pastâvîgajâszîmçs un îpaðiem gadîjumiem paredzçtajâs zîmçs.Noteikumu 13. punkts nosaka pastâvîgas lietoðanas droðîbas zîmes.Saskaòâ ar Noteikumu 13.1. apakðpunktu pie pastâvîgi lietojamâm droðîbas zîmçm pieskaitâmas aizlieguma,brîdinâjuma, rîkojuma un ugunsdroðîbas, kâ arî pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas un glâbðanâs papildizeju zîmes, kurasnorâdîtas Noteikumu 2. pielikumâ (skat. komentârus par Noteikumu 3. punktu un Noteikumu 2. pielikumu).Noteikumu 13.2. apakðpunkts nosaka, ka pie pastâvîgi lietojamâm droðîbas zîmçm pieskaitâmas arî droðîbaszîmes uz konteineriem un cauruïvadiem.Plûstoðo vielu konteineru, kâ arî atklâtu cauruïvadu, kuros atrodas vai kuros tiek transportçtas plûstoðâs vielas,apzîmçðanai izmanto tâs paðas droðîbas zîmju piktogrammas vai simbolus, kuri norâdîti Noteikumu 2. pielikumâ(skat. 2. pielikumu).Ja runa ir par konteineru pârvadâðanu darba teritorijas ietvaros, droðîbas zîmes varçtu aizvietot vai arî papildinâtES valstîs atzîtâs zîmes, kas tiek izmantotas, transportçjot bîstamas vielas un preparâtus.Darba zonâm, telpâm un platîbâm, kas tiek izmantotas liela daudzuma bîstamo vielu un preparâtu uzglabâðanai,arî jâbût apzîmçtâm ar kâdu no atbilstoðâm droðîbas zîmçm. Droðîbas zîmçm jâbût izvietotâm bîstamo vieluuzglabâðanas teritorijas tuvumâ vai arî pie ieejas tajâ. Tas nav nepiecieðams, ja daþâdu taras veidu vai tvertòuetiíetes, òemot vçrâ to izmçrus, paðas dod iespçju tâs identificçt.Daþâdu bîstamu vielu un preparâtu uzglabâðanas vietas var apzîmçt, izvietojot brîdinâjuma zîmi "vispârçjasbriesmas".Saskaòâ ar Noteikumu 13.3. apakðpunktu pie pastâvîgi lietojamâm droðîbas zîmçm pieskaitâms arî signâlkrâsojumsvai droðîbas zîmes tâdu vietu apzîmçðanai, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem, kriðana vai pastâv krîtoðuobjektu draudi.Tâdu vietu apzîmçðanai, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem, kriðana vai pastâv krîtoðu objektu draudi,apzîmç ar dzeltenu un melnu vai sarkanu un baltu svîtrotu signâlkrâsojumu (skat. 9. attçlâ)9. attçls. Signâlkrâsojuma veidivai izmanto atbilstoðas droðîbas zîmju piktogrammas vai simbolus, kuras norâdîtas Noteikumu 2. pielikumâ,piemçram:2.3. gâjçju kustîba aizliegta 4.6. uzmanîbu, pacelta krava 4.14. uzmanîbu, ðíçrðïiNoteikumu 13.4. apakðpunkts nosaka, ka pie pastâvîgi lietojamâm droðîbas zîmçm pieskaitâms arî signâlkrâsojumstransporta marðrutu apzîmçðanai.Transportlîdzekïu kustîbas marðrutus apzîmç ar krâsotâm, skaidri redzamâm, nepârtrauktâm svîtrâm (baltâm vaidzeltenâm), òemot vçrâ grîdas seguma krâsu, kur tas nepiecieðams nodarbinâto aizsardzîbai, kâ telpâs, tâ arî pastâvîgostransportlîdzekïu kustîbas marðrutos ârpus telpâm, ja tie nav norobeþoti ar barjerâm vai trotuâriem.13

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.40014. Îpaðos gadîjumos lieto:14.1. izgaismotu zîmi, akustisku signâlu vai vârdisku saziòu, ja nepiecieðams informçt par bîstamîbu vairisku, dot norâdîjumus par konkrçtas darbîbas izpildi, kâ arî evakuâcijas gadîjumos, òemot vçrâ iespçju savstarpçjiaizvietot vai lietot kopâ zîmes saskaòâ ar ðo noteikumu 15. un 16.punkta nosacîjumiem;14.2. roku signâlu vai vârdisku saziòu, ja nepiecieðams dot norâdîjumus nodarbinâtajiem, kuri izpilda bîstamusmanevrus.Noteikumu 14. punkts nosaka zîmes, kuras lieto îpaðos gadîjumos.Saskaòâ ar Noteikumu 14.1. apakðpunktu izgaismotu zîmi, akustisku signâlu vai vârdisku saziòu lieto, janepiecieðams informçt par bîstamîbu vai risku, dot norâdîjumus par konkrçtas darbîbas izpildi, kâ arî evakuâcijasgadîjumos, òemot vçrâ iespçju savstarpçji aizvietot vai lietot kopâ zîmes saskaòâ ar ðo Noteikumu 15. un 16. punktanosacîjumiem.Ja nepiecieðams informçt par bîstamîbu vai risku, dot norâdîjumus par konkrçtas darbîbas izpildi, kâ arî evakuâcijasgadîjumos, lieto: izgaismotu zîmi, kas ir caurspîdîgu vai caurredzamu materiâlu kopums, kas izgaismoti no aizmugures vai iekðpusestâ, lai izskatîtos kâ luminiscçjoðas virsmas.Izgaismota zîme var izstarot pârtrauktu vai nepârtrauktu gaismas signâlu. Pârtraukts signâls informç paraugstâku bîstamîbas pakâpi vai neatliekamu darbîbu. Pârtraukta gaismas signâla frekvencei un izstarojuma ilgumamjâbût tâdam, lai to nevarçtu sajaukt ar nepârtraukti izgaismotu zîmi un nodroðinâtu pareizu informâcijas uztveri.Gaismas signâla ieslçgðana norâda uz attiecîgas darbîbas sâkumu, un tas paliek ieslçgts lîdz darbîbas beigâm.Gaismas signâlam jâbût gatavam atkârtotai ieslçgðanai uzreiz pçc lietoðanas.Gadîjumos, kad tiek izmantotas mirgojoðâs gaismas zîmes, uzliesmojumu ilgumam un bieþumam jâbût tâdam, kasïautu pareizi identificçt paziòojumu, nepieïaujot, ka signâls varçtu tikt uztverts kâ nepârtraukts vai kâ cita gaismas zîme.Gaismas signâlus emitçjoðâm ierîcçm, kas domâtas nopietnu briesmu gadîjumiem, jâveic îpaðas un periodiskaspârbaudes vai arî tâs jâapgâdâ ar papildu spuldzçm.Apgaismojumam tiek izmantota virkne specifisku lielumu: Gaismas plûsma — gaismas enerìija, kuru kâdâ laika vienîbâ raida gaismas avots, tâs mçrvienîba ir lumens(Lm).Gaismas intensitâte — gaismas plûsma dotajâ virzienâ, tâs mçrvienîba ir kandela (cd).Apgaismojuma lîmenis — saòemtâ gaismas plûsma uz platîbas vienîbu, tâ mçrvienîba ir lux, kas nozîmçlaukuma (platîbas) 1 m² apgaismojuma lîmeni, saòemot 1 lumena lielu gaismas plûsmu.Ieteicamie minimâlie apgaismojuma lîmeòi atbilstoði darba zonai vai vietai var svârstîties no 25 lux reti izmantojamiemsatiksmes ceïiem lîdz 1000 lux zonâs, kur notiek darbi, kuriem nepiecieðama ïoti laba redzamîba.Kâdas platîbas spoþums (fotometriskais spîdums) noteiktâ virzienâ ir saikne starp gaismas intensitâti dotajâvirzienâ un platîbu, kas redzama novçrotâjam, kura skatiens vçrsts tajâ paðâ virzienâ (redzamâ platîba). Ðajâgadîjumâ mçrvienîba ir kandela uz kvadrâtmetru (cd/m²) vai (med/m²).Lai izvçlçtos vispiemçrotâko apgaismojumu izgaismotai zîmei, vajadzçtu òemt vçrâ apgaismojuma lîmeni zonâ,kur ðî zîme tiks uzstâdîta. Tâdçï vajadzçtu noteikt apgaismojuma un tâ spilgtuma lîmeni 85 cm virs zemes. Un tad,òemot vçrâ rezultâtus, izvçlçties vislabâko apgaismojuma veidu izgaismotai zîmei un tai vispiemçrotâko spilgtumu,lai nerastos apþilbinâðanas efekts.Ja zîmes jâizvieto pagrabos vai telpâs, kur mâkslîgais apgaismojums nepiecieðams visu laiku un pastâv iespçja,ka tur nejauði var pârtrûkt elektroenerìijas padeve vai arî, paredzot elektroenerìijas padeves pârtraukumu naktslaikâ, vajadzçtu izmantot fotoluminiscçjoðas zîmes no ilgi luminiscçjoðiem izstrâdâjumiem, izmantojot ilgi luminiscçjoðuspigmentus, kurus var ierosinât ar redzamâs gaismas vai ultravioleto starojumu un kuri pçc tam luminiscç beztâlâkas ierosmes 22°C ilgâk par 60 minûtçm ar spilgtumu ne mazâku par 2 med/m².Prasîbas izgaismotâm zîmçm noteiktas Noteikumu VII sadaïâ (skat. komentârus par Noteikumu VII sadaïu). akustisku signâlu, kas ir kodçts, iepriekð noteikts skaòas signâls, kas tiek pârraidîts ar signalizâcijas ierîci bezcilvçka balss vai to atdarinoðas mâkslîgas balss izmantoðanas.Akustiska signâla ieslçgðana norâda uz attiecîgas darbîbas sâkumu, un tas paliek ieslçgts lîdz darbîbas beigâm.Akustiskam signâlam jâbût gatavam atkârtotai ieslçgðanai uzreiz pçc lietoðanas.Prasîbas akustiskiem signâliem noteiktas Noteikumu VIII sadaïâ (skat. komentârus par Noteikumu VIII sadaïu). vârdisku saziòu, kas sniedz kodçtu, iepriekð noteiktu droðîbas informâciju ar cilvçka balsi vai to atdarinoðumâkslîgu balsi, izmantojot piemçrotu ierîci.Vârdiska saziòa starp runâtâju vai runas emiteru un klausîtâjiem notiek atseviðíu vârdu, frâþu vai îsa teksta (arîkodçta) veidâ.Vârdiskâ saziòâ iesaistîtai personai nepiecieðamas pietiekamas valodas zinâðanas, lai izteiktais paziòojums vaikomanda tiktu pareizi saprasta un tai sekotu droðîbas prasîbâm atbilstoða rîcîba.14

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasNoteikumu 14.2. apakðpunkts nosaka, ka îpaðos gadîjumos lieto arî roku signâlu vai vârdisku saziòu, janepiecieðams dot norâdîjumus nodarbinâtajiem, kuri izpilda bîstamus manevrus.Roku signâlus (þestu zîmes), kas sniedz kodçtu (iepriekð noteiktu) droðîbas informâciju ar roku un plaukstukustîbâm vai pozîcijâm personâm, kuras izpilda apkârtçjiem bîstamus manevrus vai atrodas ðo manevru darbîbaszonâ, parasti izmanto, lai regulçtu kustîbas metalurìijâ vai arî liela izmçra un smagu kravu pârkrauðanai, izmantojotautomobiïu, toròa, tilta tipa u.c. ceïamkrânus bûvniecîbâ, ostâs u.c.Ðâdos gadîjumos var bût stipri fona trokðòi, tâdçï roku signâlu zîmçm ir lielâka efektivitâte nekâ vârdiskai saziòai.Ministru kabineta noteikumi Nr.40015. Pieïaujama ðâda droðîbas zîmju savstarpçja aizvietoðana:15.1. signâlkrâsojums vai ðo noteikumu 3.1., 3.2., 3.3., 3.4., 3.5. un 3.6.apakðpunktâ minçtâs droðîbas zîmes,lai apzîmçtu vietas, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem, kriðana vai pastâv krîtoðu objektu draudi;15.2. izgaismota zîme, akustisks signâls vai vârdiska saziòa;15.3. roku signâls vai vârdiska saziòa.Noteikumu 15. punkts paredz, ka droðîbas zîmes var tikt savstarpçji aizvietotas.Saskaòâ ar Noteikumu 15.1. apakðpunktu, lai apzîmçtu vietas, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem, kriðanavai pastâv krîtoðu objektu draudi, pieïaujams aizvietot signâlkrâsojumu ar: aizlieguma zîmçm – zîmçm, kas aizliedz darbîbu, kura var radît bîstamu situâciju; brîdinâjuma zîmçm – zîmçm, kas brîdina par risku vai bîstamîbu; rîkojuma zîmçm – zîmçm, kas norâda uz konkrçtu darbîbu; pirmâs palîdzîbas, evakuâcijas izeju un glâbðanas papildizeju zîmçm – zîmçm, kas sniedz informâciju parpirmâs palîdzîbas sniegðanas vietâm, evakuâcijas izejâm un glâbðanas papildizejâm;ugunsdroðîbas zîmçm – zîmçm, kas sniedz informâciju par ugunsdzçsîbas iekârtâm un lîdzekïiem, un toatraðanâs vietâm, kâ arî informâciju par apzîmçjumiem evakuâcijas plânos vai ugunsdzçsîbas, glâbðanas uncivilâs aizsardzîbas pasâkumu plânos, kas noteiktas Latvijas valsts standartâ LVS 446:2003 "Ugunsdroðîbaiun civilai aizsardzîbai lietojamâs droðîbas zîmes un signâlkrâsojums"; informâcijas zîmçm – zîmçm, kas sniedz papildinformâciju par ðo Noteikumu 3.1., 3.2., 3.3., 3.4. un 3.5.apakðpunktâ minçtajâm zîmçm.Savukârt Noteikumu 15.2. apakðpunkts nosaka, ka savstarpçji var aizvietot: izgaismotu zîmi, kas ir caurspîdîgu vai caurredzamu materiâlu kopums, kas izgaismoti no aizmugures vaiiekðpuses tâ, lai izskatîtos kâ luminiscçjoðas virsmas; akustisku signâlu, kas ir kodçts, iepriekð noteikts skaòas signâls, kas tiek pârraidîts ar signalizâcijas ierîci bezcilvçka balss vai to atdarinoðas mâkslîgas balss izmantoðanas;vârdisku saziòu, kas sniedz kodçtu, iepriekð noteiktu droðîbas informâciju ar cilvçka balsi vai to atdarinoðumâkslîgu balsi, izmantojot piemçrotu ierîci.Saskaòâ ar Noteikumu 15.3. apakðpunktu pieïaujams savstarpçji aizvietot roku signâlu (signâlu, kas sniedzkodçtu (iepriekð noteiktu) droðîbas informâciju ar roku un plaukstu kustîbâm vai pozîcijâm personâm, kuras izpildaapkârtçjiem bîstamus manevrus vai atrodas ðo manevru darbîbas zonâ) ar vârdisko saziòu.16. Kopâ var lietot ðâdas droðîbas zîmes:16.1. izgaismota zîme un akustisks signâls;16.2. izgaismota zîme un vârdiska saziòa;16.3. roku signâls un vârdiska saziòa.Ministru kabineta noteikumi Nr.400Noteikumu 16. punkts nosaka, kâdas zîmes var lietot kopâ. Saskaòâ ar Noteikumu 16.1. apakðpunktu kopâ varlietot izgaismotu zîmi un akustisku signâlu.Noteikumu 16.2. apakðpunkts nosaka, ka kopâ var lietot izgaismotu zîmi un vârdisku saziòu.Savukârt Noteikumu 16.3. apakðpunkts paredz, ka kopâ var lietot roku signâlu un vârdisku saziòu.Vârdisku saziòu varçtu izmantot kâ papildinâjumu roku signâliem, kuri noteikti Noteikumu3. pielikumâ (skat. 3. pielikumu). Piemçram, papildus roku signâlam "Stât vai novçrst avârijas situâciju"– abas rokas paceltas uz augðu, plaukstas vçrstas uz priekðu (skat. 10. attçlu), var izmantot vârdu"Stop!" – lai pârtrauktu kustîbu.10. attçls.15

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.40017. Signâlkrâsojuma nozîme darba vietâ noteikta ðo noteikumu 1.pielikumâ.Skat. komentârus par 1. pielikumu.Ministru kabineta noteikumi Nr.40018. Lai nodroðinâtu droðîbas zîmes efektivitâti, nedrîkst:18.1. izmantot tâdus priekðmetus, kas traucç zîmes redzamîbu, vai skaòas avotus, kas traucç signâla dzirdamîbu;18.2. vienlaikus izmantot divas vai vairâkas lîdzîgas izgaismotas zîmes;18.3. izmantot izgaismotu zîmi cita gaismas avota tuvumâ;18.4. vienlaikus izmantot divus vai vairâkus akustiskus signâlus;18.5. izmantot akustisku signâlu, ja apkârtçjâ trokðòa lîmenis ir augsts.Lai nodroðinâtu droðîbas zîmes efektivitâti, nedrîkst izmantot tâdus priekðmetus, kas traucç zîmes redzamîbu,vai skaòas avotus, kas traucç signâla dzirdamîbu.Droðîbas zîmju iedarbîba (efektivitâte) nedrîkst samazinâties, vienlaikus izmantojot vairâkas zîmes vai arî tâduapstâkïu dçï, kas varçtu apgrûtinât to uztverðanu vai izpraðanu.Saskaòâ ar Noteikumu 18.2. apakðpunktu, lai nodroðinâtu droðîbas zîmes efektivitâti, nedrîkst vienlaikus izmantotdivas vai vairâkas lîdzîgas izgaismotas zîmes, kuras varçtu radît neskaidrîbas.Nedrîkst arî izmantot izgaismotu zîmi cita gaismas avota tuvumâ, jo tas var apgrûtinât zîmes uztverðanu.Gaismai, kuru izstaro zîme, jâbût kontrastçjoðai pret apkârtçjâs vides parasto gaismu. Tâs intensitâtei jâbût tâdai, kasnodroðina tâs uztverðanu, neradot apþilbinâðanas efektu.Tâpat vienlaikus nedrîkst izmantot divus vai vairâkus akustiskus signâlus, kâ arî akustiskos signâlus nevajadzçtuizmantot gadîjumos, kad apkârtçjâs vides radîtais troksnis ir pârâk liels.Akustiskam signâlam jâbût tâdam, kas ïautu pareizi atpazît un identificçt ðo signâlu, kâ arî atðíirt to noapkârtçjâs vides radîtajiem trokðòiem. Ja apkârtçjâs vides radîtais troksnis ir pârâk liels, raidîtais akustiskais signâlsnebûs skaidri sadzirdams un nevarçs to pareizi atpazît.Ministru kabineta noteikumi Nr.40019. Uzstâdîto droðîbas zîmju un/vai signalizâcijas ierîèu daudzums un novietojums atbilst to darbîbas zonaiun objekta bîstamîbas pakâpei.Droðîbas zîmes izmanto raþoðanas, sabiedriskâs un citâs vietâs esoðo cilvçku uzmanîbas pievçrðanai bîstamîbai,iespçjamâm sekâm gadîjumâ, ja tiek ignorçta bîstamîba, brîdinâðanai vai norâdîðanai uz noteiktâm darbîbâm, kâ arînepiecieðamas informâcijas sniegðanai.Droðîbas zîmju izvçlei, to skaitam, kâ arî lietoðanai paredzçto zîmju un ierîèu izvietoðanai, katrâ konkrçtâgadîjumâ jânotiek tâ, lai droðîbas signâli sasniegtu savu mçríi un bûtu pçc iespçjas efektîvi, òemot vçrâ: zîmes îpaðîbas; riska faktorus, elementus un apstâkïus, par kuriem jâbrîdina darba vietâ; zonas, darba vietas platîbu, kurâ brîdinâjuma zîmes jâizmanto;darba vietâ iesaistîto nodarbinâto skaitu;notikuðos nelaimes gadîjumus un arodslimîbas, draudus nodarbinâto dzîvîbai un veselîbai kâ arî ugunsgrçkuun avâriju iespçjamîbu.Ar jçdzienu "darba vieta" nevajadzçtu saprast tikai slçgtas iekðçjâs zonas, bet gan arî lîdzâs esoðâs teritorijas,kas ir tâs sastâvdaïa un pa kurâm pârvietojas transporta lîdzekïi.16

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasDroðîbas zîmju izvietoðanas un uzstâdîðanas vietas un ieteikumi to pielietojumam norâdîti zemâk esoðajâ tabulâDroðîbas zîmju izvietoðanas un uzstâdîðanas vietas un ieteikumi to pielietojumam3. tabulaAttçls Numurs NozîmePiemçri izvietoðanas, uzstâdîðanasvietâm, ieteikumi lietoðanaiAizlieguma droðîbas zîmes2.1. Nesmçíçt Izvieto uz durvîm un sienâm telpâs, iecirkòos ar viegli uzliesmojoðâm vielâmvai telpâs, kurâs smçíçðana aizliegta. Lieto, kad smçíçðana var bût parugunsgrçka cçloni.2.2. Smçíçðana un Izvieto uz ieejas durvîm, sienâm telpâs, iecirkòos, darba vietâs, uz tvertnçm,atklâta liesma raþoðanas taras.aizliegta Lieto, kad atklâtâ uguns un smçíçðana var bût par ugunsgrçkacçloni.2.3. Gâjçju kustîba Lieto, kad gâjçju kustîba aizliegta.Izvieto pie bîstamo zonu, telpu,aizliegta iecirkòu ieejâm.2.4. Nedzçst ar ûdeni Izvieto elektroiekârtas izvietojuma vietâs, noliktavâs un citâs vietâs, kuraizdegðanâs vai ugunsgrçka gadîjumâ nedrîkst lietot ûdeni.2.5. Nav dzerams Izvieto uz tehniskâ ûdensvada un tilpnçm ar dzerðanai un sadzîvesvajadzîbâm nederîgu tehnisko ûdeni.2.6. Nepiederoðâm Izvieto pie ieejâm teritorijâ, objektos, iecirkòos, uz telpu durvîm, piepersonâm kustîba bîstamâm zonâm, kad ieeja (pâreja) aizliegta, vai dienesta ieejas (pârejas)aizliegta apzîmçðanai.2.7. Iekðçjâ transporta Izvieto vietâs, kurâs aizliegts lietot grîdas transporta lîdzekïus, piemçram,kustîba aizliegta iekrâvçjus, transportierus.2.8. Nepieskarties Izvieto uz iekârtas, iekârtas mezgliem, durtiòâm, paneïiem vai citâmvirsmâm, kurâm pieskarðanâs ir bîstama.2.9. Aizliegts (ar Izvieto vietâs, kur nepiecieðams brîdinât par bîstamîbu, nosakot konkrçtasskaidrojoðo darbîbas aizliegumu.uzrakstu)* Lieto ar skaidrojoðo uzrakstu.17

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas2.10. Nestâvçt zem Izvieto bîstamâs zonâs, kurâs notiek iekrauðanas – izkrauðanas darbi arkravas ceïamierîcçm.2.11. Sastatòu montâþa Izvieto vietâs, kurâs veic sastatòu montâþas – demontâþas darbus.Piezîme. * Skaidrojoðo melnas vai sarkanas krâsas uzrakstu izvieto zîmes centrâ, nelietojot sarkanu ðíçrssvîtru.Brîdinâjuma droðîbas zîmes4.1. Degoða viela vai Izvieto uz ieejas durvîm, skapju durtiòâm, tvertnçm u.c.ugunsbîstama Lieto uzmanîbas pievçrðanai ugunsbîstamâm telpâm, telpâm ar vieglitelpa uzliesmojoðâm vielâm.4.2. Eksplozîva viela Izvieto uz ieejas durvîm, telpu sienâm, skapju durtiòâm, tvertnçm u.c.vai sprâdzien- Lieto uzmanîbas pievçrðanai sprâdzienbîstamajâm vielâm, telpâm unbîstama telpa iecirkòiem.4.3. Toksiska viela Izvieto toksisko vielu glabâðanas, izdalîðanâs, raþoðanas un lietoðanas vietâs.4.4. Kodîga viela Izvieto kodîgo un koroziâlo vielu glabâðanas, izdalîðanâs, raþoðanas unlietoðanas vietâs.4.5. Radioaktîvâ Izvieto uz telpu durvîm, skapju durtiòâm un citâs vietâs, kurâs atrodas unviela vai tiek pielietotas radioaktîvâs vielas vai ir jonizçjoðs starojums.jonizçjoðsstarojums4.6. Uzmanîbu, Izvieto izmantojamâs celðanas vai transporta iekârtas bîstamo zonu tuvumâ,pacelta krava bûvlaukumos, iecirkòos, cehos, darbnîcâs u.c.4.7. Iekðçjais Izvieto iecirkòos un telpâs, kurâs tiek veikti iekrauðanas – izkrauðanas darbi.transports4.8. Bîstami, Izvieto uz gaisvadu lîniju balstiem, elektroiekârtas un aparatûras korpusiem,elektrîba vadîbas pultîm, sadales skapju durvîm, sadalietaises ieejas durvju un vârtuârpuses, uz jaudas slçdþu un transformatoru kameru durvîm, iekârtas elektrovadoðodaïu sietveida vai blîvajiem noþogojumiem, kuri novietoti raþoðanastelpâs.4.9. Vispârçja Izvieto vietâs, kur nepiecieðams brîdinât par bîstamîbu, kur apgrûtinâtabîstamîba informâcijas sniegðana ar signâlkrâsojumu vai simboliem. Lieto ar citâmbrîdinâjuma droðîbas zîmçm un ar skaidrojoðo uzrakstu.18

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas4.10. Lâzera stars Izvieto uz telpu durvîm, iekârtas, ierîcçm un citâs vietâs, kurâs ir lâzera stars.4.11. Oksidçjoða viela Izvieto uz telpu durvîm, skapju durtiòâm uzmanîbas pievçrðanai paroksidçjoðas vielas esamîbu.4.12. Nejonizçjoða Izvieto uz telpu durvîm, iekârtas, ierîcçm un citâs vietâs, kurâs iedarbojasradiâcija vai nejonizçjoðâ radiâcija vai starojums.starojums4.13. Spçcîgs Izvieto uz telpu durvîm, iekârtas, ierîcçm un citâs vietâs, kurâs iedarbojâsmagnçtiskais spçcîgs magnçtiskais lauks.lauks4.14. Uzmanîbu, Izvieto vietâs, kurâs var paklupt neievçrojamu ðíçrðïu dçï.ðíçrðïi4.15. Uzmanîbu, Izvieto nelîdzenâs vietâs, kurâs var paklupt.nelîdzens4.16. Bioloìiskais Izvieto veselîbai kaitîgo bioloìisko vielu, t.sk., patogçno mikroorganismurisks (baktçriju, vîrusu, sçnîðu u.c.) glabâðanas, raþoðanas un lietoðanas vietâs.4.17. Zema Izvieto uz saldçtavu durtiòâm, sasaldçðanas kameru durvîm, uz kompresorutemperatûra agregâtiem un citâm saldçðanas ierîcçm. Lieto, kur ir zema temperatûra.4.18. Kaitîga vai Izvieto veselîbai kaitîgo vai kairinoðo vielu glabâðanas, raþoðanas unkairinoða viela* lietoðanas vietâs.4.19. Eksplozîva vide Izvieto uzmanîbas pievçrðanai par eksplozîvas vides esamîbu.4.20. Sastatnes Izvieto uzmanîbas pievçrðanai uzstâdîtâm sastatnçm bûvlaukumos, pie çkuun celtòu fasâdçm.4.21. Uzmanîbu, Izvieto uzmanîbas pievçrðanai vietâs, kurâs var paklupt esoðâ pakâpiena dçï.pakâpiens19

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas4.22. Uzmanîbu, Izvieto uzmanîbas pievçrðanai teritorijâ un iecirkòos, kur ir slidenas vietas.slidens!4.23. Dziïð ûdens Izvieto uzmanîbas pievçrðanai ûdenskrâtuvçm, kurâs ir dziïð ûdens.4.24. Zemçjums Izvieto elektroiekârtu, maðînu, mehânismu u.c. zemçjuma vietâs.4.25. Uzmanîbu, Izvieto uzmanîbas pievçrðanai krîtoðo objektu bîstamâs vietâs.krîtoði objekti!4.26. Augsta Izvieto uzmanîbas pievçrðanai augstai temperatûrai darba vietâs un uztemperatûra iekârtas.4.27. Uzmanîbu, Izvieto uzmanîbas pievçrðanai karstai virsmai darba vietâs un uzkarsta virsma! iekârtas.4.28. Uzmanîbu, Izvieto uzmanîbas pievçrðanai karstam tvaikam darba vietâs, uzkarsts tvaiks! iekârtas un tvaika cauruïvadiem.Piezîme. * Ðîs zîmes fons ir dzintara krâsâ, lai atðíirtu to no lîdzîgas ceïazîmes.Rîkojuma droðîbas zîmes6.1. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, pie iekârtas, kur nepiecieðama redzesaizsargbrilles aizsardzîba pret darba vides bîstamo un kaitîgo faktoru iedarbîbu.6.2. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, bûvlaukumos, kur ir nepiecieðama galvasaizsargíivere aizsardzîba pret krîtoðiem priekðmetiem.6.3. Jâlieto dzirdes Izvieto darba vietâs un iecirkòos ar paaugstinâtu trokðòa lîmeni (virs 85dB(A)),aizsardzîbas kur ir nepiecieðama dzirdes aizsardzîba.lîdzekïi6.4. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama gâzmaskas vaigâzmaska, respiratora lietoðana elpoðanas orgânu aizsardzîbai pret darba vidç saturoðâmrespirators kaitîgâm gâzçm, tvaikiem vai aerosoliem.20

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas6.5. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama aizsardzîba pret darbadarba apavi vides bîstamo un kaitîgo faktoru iedarbîbu.6.6. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama roku aizsardzîba pretaizsargcimdi darba vides bîstamo un kaitîgo faktoru iedarbîbu, t.sk., aizsardzîbai no elektriskâstraumas.6.7. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama íermeòa aizsardzîbaaizsargkostîms pret darba vides bîstamo un kaitîgo faktoru iedarbîbu.6.8. Jâlieto sejas Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama sejas aizsardzîba pretaizsardzîbas darba vides bîstamo un kaitîgo faktoru iedarbîbu.lîdzekïi6.9. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur droðai darba veikðanai nepiecieðamsaizsargjosta lietot aizsargjostu.Lieto, veicot darbu augstumâ, slçgtâs tilpnçs, kanalizâcijas u.c. akâs, kolektoros.6.10. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos kur ir nepiecieðama respiratora lietoðanarespirators elpoðanas orgânu aizsardzîbai pret darba vides kaitîgiem faktoriem.6.11. Jâlieto Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama aizsardzîba pretantistatiski statiskâs elektrîbas iedarbîbu.apavi6.12. Jâlieto sejas Izvieto darba vietâs un iecirkòos, kur ir nepiecieðama sejas maskas lietoðanamaska elpoðanas orgânu aizsardzîbai pret darba vides kaitîgiem faktoriem.6.13. Gâjçju ceïð Izvieto teritorijâ un iecirkòos vietâs, kur atïauta pâreja.(marðruts)6.14. Vispârîgâ Izvieto teritoriju un raþoðanas telpu darba vietâs, kur nodroðinâta droðarîkojuma zîme darbu veikðana, piemçram, ar skaidrojoðu uzrakstu melnâ krâsâ "Strâdât(lieto kopâ ar ðeit!" u.c.citâm zîmçm)21

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasPirmâs palîdzîbas un glâbðanas papildizeju zîmes8.1. Pirmâs Izvieto uz pirmâs palîdzîbas punkta durvîm.palîdzîbaspunkts8.2. Nestuves Izvieto uz sienâm un telpu durvîm nestuvju atraðanâs vietu apzîmçðanai.8.3. Sanitârâ apstrâde Izvieto uz sienâm un durvîm duðas telpu atraðanâs vietu apzîmçðanai.8.4. Acu skaloðana Izvieto uz sienâm un durvîm acu skaloðanas telpas atraðanâs vietasapzîmçðanai.8.5. Elpoðanas Izvieto uz sienâm un durvîm elpoðanas lîdzekïu atraðanâs vietulîdzekïi apzîmçðanai.8.6. Pârsieðanas Izvieto uz sienâm un durvîm pârsieðanas lîdzekïu atraðanâs vietulîdzekïi apzîmçðanai.8.7. Droða Izvieto uz telpu durvîm, sienâm un citâs vietâs ugunsgrçka, avârijas vai citaspulcçðanâs vieta ârkârtas situâcijas gadîjumâ cilvçku sapulcçðanâs punktu (vietu)apzîmçðanai.8.8. Atdzîvinâðanas Izvieto uz sienâm un durvîm atdzîvinâðanas lîdzekïu atraðanâs vietulîdzekïi apzîmçðanai.8.9. Tâlrunis Izvieto tâlruòu uzstâdîðanas vietâs.neatliekamâsmedicîniskâspalîdzîbasizsaukðanaiGlâbðanas papildizeju (evakuâcijas) zîmes9.1.1. Papildizeja, Izvieto uz telpu sienâm, lai norâdîtu kustîbas virzienu uzceïð, marðruts evakuâcijas izeju.9.1.2. Papildizeja, Izvieto virs evakuâcijas izeju durvîm.ceïð, marðruts22

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas9.1.3. Papildizeja, Izvieto glâbðanas papildizeju atraðanâs vietu apzîmçðanai.ceïð, marðruts9.1.4. Papildizeja, Izvieto glâbðanas papildizeju atraðanâs vietu apzîmçðanai.ceïð, marðruts9.1.5. Papildizeja, Izvieto glâbðanas papildizeju atraðanâs vietu apzîmçðanai.ceïð, marðruts9.2.1. Papildizeja, Izmanto tikai ar citâm papildizeju zîmçm kustîbasceïð, marðruts virziena norâdîðanai.9.2.2. Papildizeja, Izmanto tikai ar citâm papildizeju zîmçm kustîbasceïð, marðruts virziena norâdîðanai.9.2.3. Papildizeja, Izmanto tikai ar citâm papildizeju zîmçm kustîbasceïð, marðruts virziena norâdîðanai pa kreisi.9.2.4. Papildizeja, Izmanto tikai ar citâm papildizeju zîmçm kustîbasceïð, marðruts virziena norâdîðanai pa labi.Droðîbas zîmju iedarbîba (efektivitâte) nedrîkst samazinâties, vienlaikus izmantojot vairâkas zîmes vai arî tâduapstâkïu dçï, kas varçtu apgrûtinât to uztverðanu vai izpraðanu.Droðîbas zîmes nedrîkst tikt izmantotas, lai sniegtu informâciju vai pârraidîtu ziòojumus, kam nav nekâdasakara ar darba droðîbu, vai arî tie sniedz tikai papildu informâciju.Ja nodarbinâtiem, kuriem droðîbas zîmes domâtas, ir ierobeþotas dzirdes vai redzes spçjas, ieskaitot gadîjumus,kad tas notiek, izmantojot individuâlos aizsardzîbas lîdzekïus, jâpieòem nepiecieðamie papildu vai aizvietojoðie mçri.Jâatceras, ka droðîbas zîmes, kas izvietotas uz vârtiem un telpu ieejas durvîm, attiecas uz visu telpu, iecirkni vaiobjekta teritoriju.Uz droðîbas zîmes ierobeþoto darbîbu var norâdît zîmei pievienota paskaidrojoða informâcija.Jebkurâ gadîjumâ droðîbas zîmju, kas signalizç par riska faktoru vai apstâkïu klâtbûtni, izmantoðanai jânotieksaskaòâ ar Noteikumu prasîbâm.23

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.40020. Droðîbas zîmes, kuru darbîbai nepiecieðama enerìija, apgâdâjamas ar garantçtu papildu enerìijas avotu,ja iespçjama pastâvîgâ enerìijas avota atslçgðanâs.Droðîbas zîmçm, kurâm nepiecieðams enerìijas avots, jâbût pievienotâm avârijas baroðanas iekârtâm, kurasnodroðinâtu to darbîbu strâvas piegâdes pârtraukðanas gadîjumos, ja vien lîdz ar strâvas piegâdes pârtraukðanunetiek novçrsts pats riska faktors.Avârijas baroðanas iekârtas var bût autonoms elektroenerìijas avots vai avârijas elektroenerìija. Iekârtai jâieslçdzasautomâtiski pastâvîgâ elektroenerìijas avota pârtraukðanas gadîjumâ.Ministru kabineta noteikumi Nr.40021. Izgaismotas zîmes un akustiska signâla ieslçgðana norâda uz attiecîgas darbîbas sâkumu, un tie paliekieslçgti lîdz darbîbas beigâm. Izgaismota zîme un akustisks signâls ir gatavs atkârtotai ieslçgðanai uzreiz pçclietoðanas.22. Izgaismotas zîmes un akustiska signâla funkcionçðanu un efektivitâti pârbauda pirms tâ uzstâdîðanas unturpmâk ne retâk kâ reizi mçnesî.23. Ja darba vietâ ir apgrûtinâta dzirdamîba vai redzamîba (arî lietojamo individuâlo aizsardzîbas lîdzekïudçï), attiecîgâs droðîbas zîmes papildina vai aizvieto ar citâm, kuras nodroðina informâcijas uztverðanu.Izgaismoto zîmi un akustisko signâlu jâlieto tik ilgi, cik ilgi eksistç riska situâcija, kas motivçjusi to lietoðanu.Signâlu ieslçgðana norâda uz esoðâ darba vides riska faktoru darbîbas sâkumu, un tie paliek ieslçgti lîdz ðo faktorudarbîbas beigâm.Izgaismotai zîmei un akustiskam signâlam jâbût gatavam atkârtotai ieslçgðanai uzreiz pçc lietoðanas.Akustiskajam signâlam, tiklîdz tas sâk darboties, jânorâda uz nepiecieðamîbu nodarbinâtam veikt konkrçtas darbîbas.Tâm jâdarbojas, kamçr vien pastâv ðî nepiecieðamîba.Izgaismotas zîmes un akustiska signâla funkcionçðanu un efektivitâti pârbauda, sastâdot attiecîgu aktu.Ministru kabineta noteikumi Nr.40024. Teritorijas, telpas vai vietas, kurâs glabâ bîstamâs vielas, apzîmç ar atbilstoðu brîdinâjuma zîmi(2.pielikums), ievçrojot ðo noteikumu 28. un 31.punkta nosacîjumus, ja atseviðíu paku vai konteineru apzîmçðananenodroðina lîdzvçrtîgu aizsardzîbu. Brîdinâjuma zîmes izvieto pie bîstamo vielu glabâðanas vietâm vai uz noliktavudurvîm.Ja atseviðíu paku vai konteineru apzîmçðana nenodroðina lîdzvçrtîgu aizsardzîbu, teritorijas, telpas vai vietas,kurâs glabâ bîstamâs vielas, apzîmç ar 4. tabulâ dotajam brîdinâjuma droðîbas zîmçm.4. tabulaAttçls Numurs. Nozîme Attçls Numurs. Nozîme4.1. Degoða viela 4.2. Eksplozîva viela vaivai ugunsbîstama telpasprâdzienbîstama telpa4.3. Toksiska viela 4.4. Kodîga viela24

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas4.5. Radioaktîvâ viela 4.11. Oksidçjoða vielavai jonizçjoðs starojums4.18. Kaitîga vai kairinoða4.16. Bioloìiskais risks viela. Zîmes fons irdzintara krâsâDroðîbas zîmes uz durvîm izvieto tâ, lai zîmju redzes uztverðana nebûtu atkarîga no durvju atvçrta vai aizvçrtastâvokïa.Ministru kabineta noteikumi Nr.400III. Prasîbas droðîbas zîmçm25. Droðîbas zîmes forma un krâsa atbilst ðo noteikumu 2.pielikumâ noteiktajâm prasîbâm.Droðîbas zîmes ìeometriskâ forma un nozîme attçlota 5. tabulâ.Droðîbas zîmes ìeometriskâ forma un nozîme5. tabulaGeometriskâ formaNozîmeRîkojuma zîmesAizlieguma zîmesBrîdinâjuma zîmesPirmâs palîdzîbas zîmesGlâbðanas papildizeju zîmesUgunsdzçsîbas zîmesGlâbðanas papildizeju zîmesInformâcijas zîmesKrâsas droðîbas zîmçs paredzçtas izmantoðanai îpaðos gadîjumos, to lietoðana ir ierobeþota. To mçríis ir norâdîtuz briesmâm vai bîstamu situâciju (vai arî ziòot, ka briesmas nedraud), kâ arî uz obligâti izpildâmâm darbîbâmbriesmu gadîjumâ.Ne visas krâsas ir vienâdi noderîgas izmantoðanai droðîbas zîmçs tâpçc, ka katrai no tâm piemît daþâda iedarbîba.Krâsâm, kuras tiek izmantotas brîdinâjuma zîmçs, pçc iespçjas âtri jâpiesaista to personu uzmanîba, kurâm ðîinformâcija domâta.Saskaòâ ar Noteikumiem droðîbas zîmçm tiek izmantota sarkana, dzeltena, zaïa un zila krâsa.Ðo krâsu gammu izmanto raþoðanas, sabiedriskâs un citâs vietâs esoðo cilvçku uzmanîbas pievçrðanai bîstamîbai,iespçjamâm sekâm gadîjumâ, ja tiek ignorçta bîstamîba, brîdinâðanai vai norâdîðanai uz noteiktâm darbîbâm,kâ arî nepiecieðamas informâcijas sniegðanai.Signâlkrâsas var ietilpt droðîbas zîmju sistçmâ vai arî paðas par sevi kalpot par brîdinâjumu. 6. tabulâ norâdîtassignâlkrâsas, viòu nozîme un norâdîjumi izmantoðanai. Signâlkrâsâm jâatbilst Noteikumu 1. pielikumâ noteiktajâmprasîbâm.25

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasSignâlkrâsa Droðîbas zîme Krâsojuma nozîmeSarkanaDzeltenavai dzintarakrâsaZilaZaïaAizlieguma droðîbas zîmeUgunsdroðîbas zîmeBrîdinâjuma zîmeRîkojuma zîmesPirmâs palîdzîbas vai evakuâcijasizeju un glâbðanas papildizeju zîmes6. tabulaStât!Izslçgt!Avârijas atslçgðanas ierîceEvakuâcijaBîstama darbîba, bîstams objektsUgunsdzçðanas materiâlu un iekârtas apzîmçjumi, atraðanâs vietaEsi uzmanîgs!Ievçro piesardzîbu!Pârliecinies !Konkrçta uzvedîba vai darbîbaNav bîstams, atgriezties normâlâ reþîmâDurvis, izejas, marðruti, iekârtas, ierîcesJa droðîbas zîmes fonâ esoðâ krâsa var radît grûtîbas signâlkrâsas uztverðanai, jâizmanto kontrastçjoða krâsa, laipastiprinâtu tâs kontrastu (pielieto uz kontrastçjoðo krâsu fona).Kontrasta krâsas (skat. 7. tabulu) nepiecieðams pielietot arî piktogrammu un skaidrojoðo uzrakstu izpildei.7. tabulaSignâlkrâsa Kontrastkrâsa Attçla krâsaSarkana Balta MelnaDzeltena Melna MelnaZaïa Balta BaltaZila Balta BaltaBaltaMelnaMelnaBaltaDroðîbas zîmju formas un krâsu kombinâcijas, to nozîme apkopota 8. tabulâ.Forma8. tabulaKrâsaUgunsdzçðanas materiâluSarkana Aizliegums un iekârtas apzîmçjumi,atraðanâs vietaDzeltenaEsi uzmanîgs!Iespçjamas briesmasZaïaDroðîbaGlâbðanas lîdzeklisZilaRîkojumsNorâdîjumsInformâcija vai pamâcîbaMinistru kabineta noteikumi Nr.40026. Piktogramma uz droðîbas zîmes (figûra, kura atveido situâciju vai norâda konkrçtu (îpaðu) darbîbu) ir pçciespçjas vienkârða un satur tikai bûtiskas detaïas.Droðîbas zîmçm jâizmanto Noteikumu 2. pielikumâ norâdîtâs piktogrammas vai figûras, jo runa ir par saskaòotuun vienotu kritçriju ievieðanu. Piktogrammâm vai figûrâm jâbût pçc iespçjas vienkârðâm, jâizvairâs no liekâmdetaïâm, kas varçtu apgrûtinât to uztverðanu. Tomçr piktogrammas vai figûras nedaudz var atðíirties vai bût detalizçtâkas,ja vien nemainâs to saturs un nerodas domstarpîbas, kas neïautu skaidri uztvert to nozîmi.26

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.40027. Droðîbas zîmi izgatavo no trieciendroða materiâla, kas ir izturîgs pret klimatisko apstâkïu un daþâdudarba vides faktoru iedarbîbu. Ja dabîgâ apgaismojuma lîmenis nav pietiekams, lieto fosforizçtas krâsas, atstarojoðusmateriâlus vai mâkslîgo apgaismojumu.Droðîbas zîmçm jâbût veidotâm no materiâliem, kuri, cik vien iespçjams, nepakïaujas sitieniem, sliktiem laikaapstâkïiem un apkârtçjâs vides iedarbîbai.Materiâls, uz kura uznes droðîbas zîmes attçlu, var bût no metâla, plastmasas, silikâta vai organiskâ stikla,polimçru plçves u.c.Droðîbas zîmes varçtu bût veidotas no galvanizçtâs dzelzs vai alumînija, ja tâs ietekmç slikti laika apstâkïi.Parastie materiâli: materiâli, kas nav ne retroatstarojoði, ne fluorescçjoði.Droðîbas zîmes var bût no ðâdiem materiâliem: gaismu neretroflektçjoðiem (parastiem) materiâliem (tâds materiâls, kurð pats atstaro krîtoðo gaismu bezretrofleksijas), kurus izmanto stacionârâ vispârçjâ laba un pietiekoða apgaismojuma un dienasgaismasapgaismojuma apstâkïos; gaismu retroflektçjoðiem materiâliem (tâds materiâls, kas neatkarîgi no apgaismoðanas virziena plaði atstarokrîtoðo gaismu virzienos, kuri atrodas tuvu apgaismoðanas virzienam), kurus izmanto nepietiekoða stacionâravispârçja apgaismojuma un dienasgaismas apgaismojumâ.Tâs droðîbas zîmes, kurâm jâbût redzamâm, arî ja apgaismojums izdziest, jâgatavo no retroflektçjoða materiâla,lai tâs bûtu redzamas apstarojot tâs ar rokas apgaismoðanas ierîci vai tamlîdzîgi.fluorescçjoðiem materiâliem (fluorescçjoðs ir tâds materiâls, kurð krîtoðo starojumu atstaro daïçji tâdâ paðâviïòu garumâ, daïçji beidzas kâ starojums ar augstâku viïòu garumu), kuri izgatavoti, izmantojot fosforiscçjoðaskrâsas vai ilgi luminiscçjoðus pigmentus, kuriem piemît tâdas îpaðîbas, ka pçc apstaroðanas arultravioletajiem stariem, vai tie bûtu redzamie vai infrasarkanie, tie mirdz, un droðîbas zîmi var uztverttumsâ pçc dabîgâ vai mâkslîgâ apgaismojuma izbeigðanâs.Piemçram, paredzot elektroenerìijas piegâdes pârtraukumu nakts laikâ, ilgi luminiscçjoðus izstrâdâjumus lietosignâlkrâsojuma joslâm, evakuâcijas un transporta marðrutu apzîmçðanai telpâs, grîdas maríçjumam evakuâcijasmarðruta apzîmçðanai, grîdai pietuvinâtâm evakuâcijas vadîbas sistçmâm, kâ arî var izmantot pagrabos vai telpâs,kur mâkslîgais apgaismojums nepiecieðams visu laiku, un pastâv iespçja, ka tur nejauði var pârtrûkt elektroenerìijaspiegâde.Izgaismotâs zîmes elektroaizsardzîbai un elektroietaiðu izpildîjumam jâatbilst ugunsbîstamu un sprâdzienbîstamuzonu elektrodroðîbas klasei.Ministru kabineta noteikumi Nr.40028. Droðîbas zîmes izmçri, krâsojums un fotometrija nodroðina tâs saskatâmîbu un saprotamîbu.Droðîbas zîmes izmçriem jânodroðina tâs saskatâmîba un saprotamîba.Droðîbas zîmes lieluma noteikðanai var izmantot ðâdu formulu:kurâ:A≥ l²2000A – ir zîmes virsmas izmçrs m²;l – ir attâlums metros, no kura vçl var saskatît zîmes nozîmi.*Piezîme. Ðî formula izmantojama attâlumiem, kas mazâki par 50 m.Atkarîbâ no droðîbas zîmes uzstâdîðanas attâluma zîmju apïa diametrs vai kvadrâta mala varçtu bût no 80 mmlîdz 600 mm, bet trîsstûra mala no 100 mm lîdz 690 mm.Droðîbas zîmes krâsojumam jânodroðina tâs saskatâmîba un saprotamîba.Krâsa, tâpat kâ cilvçka acs, ir viens no svarîgâkajiem elementiem optisko droðîbas zîmju izmantoðanas jomâ.Kvantitatîvi krâsas izjûta tiek noteikta izmantojot: toni vai krâsas kvalitatîvâs variâcijas, ko raksturo dominçjoðâ viïòa garums; piesâtinâtîbu vai tîrîbu, ko nosaka tonim pievienotâs baltâs un/vai melnâs krâsas daudzums; spoþumu vai spçju atstarot balto gaismu, kas iedarbojas uz krâsu, kuru nosaka gaismas plûsmas lielums.27

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasSaskaòâ ar Starptautiskâs Apgaismojuma komisijas (CIE) noteikto katru krâsu iespçjams identificçt pçc trîsprimâro krâsu daudzuma, kas nepiecieðams, lai to iegûtu. Ðîs trîs primârâs krâsas ir tâ saucamie trîsstimulu lielumi,kurus iespçjams attçlot grafiskâ zîmçjumâ.Tâ kâ krâsas reâli neparâdâs vienâ vienîgâ veidâ paðas par sevi, bet gan kombinâcijâ ar citâm krâsâm, novçrtçjotdoto krâsu, jâòem vçrâ arî tâs.Droðîbas krâsas paredzçtas izmantoðanai îpaðos gadîjumos, to lietoðana ir ierobeþota. Droðîbas krâsu mçríis irnorâdît uz briesmâm vai bîstamu situâciju (vai arî ziòot, ka briesmas nedraud), kâ arî uz obligâti izpildâmâm darbîbâmbriesmu gadîjumâ.Ne visas krâsas ir vienâdi noderîgas izmantoðanai droðîbas zîmçs tâpçc, ka katrai no tâm piemît daþâda iedarbîba.Krâsâm, kuras tiek izmantotas droðîbas zîmçs, pçc iespçjas âtri jâpiesaista to personu uzmanîba, kurâm ðîinformâcija domâta.No visâm krâsâm to specifiskai lietoðanai darba aizsardzîbâ izvçlçtas èetras droðîbas krâsas: sarkana, dzeltena,zila un zaïa. Ðîs krâsas, izmantotas kopâ ar noteiktâm ìeometriskâm formâm, veido droðîbas zîmes.Kontrasta krâsas ðîm èetrâm droðîbas krâsâm ir baltâ un melnâ.Ja droðîbas zîmç kâda simbola apzîmçðanai tiek izmantota kâda no droðîbas krâsâm, iekrâsotajai virsmai proporcionâlijâatbilst ðî simbola parametriem tâ, lai to bûtu iespçjams viegli identificçt.Aizlieguma zîmçs sarkanai krâsai jâaizòem vismaz 35% no zîmes kopçjâs virsmas.Ja runa ir par brîdinâjuma, rîkojuma, ugunsdroðîbas, pirmâs palîdzîbas un glâbðanas papildizeju zîmçm, fonakrâsâm, respektîvi dzeltenajai, zilajai, sarkanajai vai zaïajai, jâaizòem vismaz 50% no zîmes kopçjâs platîbas.Droðîbas zîmes fotometrijai jânodroðina tâs saskatâmîba un saprotamîba.Vienmçr, kad rodas ðaubas, iespçjams izmantot kolorimetriskos noteikumus, kurus lieto, veidojot droðîbaszîmes, lai pârliecinâtos, ka piegâdâtâs zîmes pareizi izveidotas, kâ arî pieprasot tâs tâdas no piegâdâtâja.Krâsu robeþas – ir lînija (taisna), kas krâsu (hromatiskajâ) diagrammâ, ko izveidojusi CIE (StarptautiskâApgaismojuma komisija), atdala pieïaujamo krâsu zonu no tâs, kuru krâsas nav pieïaujamas.Katras droðîbas krâsas specifikâciju sastâda skaitliskie lielumi, kas atbilst krâsu (hromatiskajâm) koordinâtçmCIE grafikâ un tiem, ko nosaka luminances daþâdie faktori.Signâlkrâsu un kontrastkrâsu laukumiem jâatrodas 9. tabulâ norâdîto krâsu ietvaros, izmantojot neretroflektçjoðusmateriâlus.Signâlkrâsu un kontrastkrâsu laukumu robeþas tabulaneretroflektçjoðiem materiâliemGaismas blîvuma faktors ß(spilgtuma koeficients)Krâsa Krâsu diapazona stûru punktu koordinâtes neretroflek- retroflektçjoðiemtçjoðiemmateriâliem1 2 3 4 materiâliem 1. tips¹ 2. tips¹x 0,606 0,579 0,655 0,690sarkana ≥ 0,07 ≥ 0,05 ≥ 0,03y 0,314 0,341 0,345 0,310x 0,494 0,444 0,481 0,545dzeltena ≥ 0,5 ≥ 0,27 ≥ 0,16y 0,426 0,476 0,518 0,454x 0,026 0,170 0,201 0,285zaïa ≥ 0,1 ≥ 0,04 ≥ 0,03y 0,399 0,364 0,776 0,441x 0,137 0,210 0,172 0,094zila ≥ 0,05 ≥ 0,01 ≥ 0,01y 0,038 0,160 0,198 0,125x 0,305 0,295 0,340 0,350balta ≥ 0,75 ≥ 0,35 ≥ 0,27y 0,315 0,325 0,370 0,360x 0,300 0,260 0,345 0,385melna ≤0,02 — —y 0,270 0,310 0,395 0,355¹ Retroflektçjoðo materiâlu iedalîjums norâdîts atbilstoði DIN 67 520 2. daïai9. tabula28

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasSarkanâs, dzeltenâs, zaïâs, zilâs, baltâs un melnâs, kâ arî fluorescçjoðâs sarkanâs droðîbas krâsu grafiks arnorâdîjumiem krâsu robeþâm, krâsojuma laukuma stûru koordinâtçm, kas nosaka krâsojuma pieïaujamâs robeþas, irdots 11. attçlâ.Krâsu grafiks ar norâdîjumiem krâsu robeþâm unkrâsojuma laukuma stûru koordinâtçm10. attçlsZaïðDzeltensSarkansMelnsBaltsFluorescçjoði sarkanslîdzZilslîdzLai atvieglotu standarta pielietoðanu, kâ piemçrs atseviðíiem tabulas krâsu spektriem ir izvçlçtas reprezentatîvâsvidçjâs krâsas, kuru maríçðana ir dota standartâ DIN 5033 un DIN-krâsu kartes sistçmâ DIN 6165.Plakanas droðîbas zîmes labi saskatâmas no priekðpuses, perpendikulâri tâs plaknei, telpiskas droðîbas zîmes ardiviem vai vairâkiem krâsaino piktogrammu attçliem uz daudzskaldòa malâm labi saskatâmas divos vai vairâkosvirzienos.29

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasApgaismotâ virsma, kura izgaismo kâdu zîmi, var bût vienkrâsas vai arî ar piktogrammu uz noteiktas krâsasfona.Optisko droðîbas zîmju pamatâ ir krâsu izmantoðana un to iedarbîbas novçrtçðana. Optiskâs droðîbas zîmes tiekveidotas, izmantojot redzes îpatnîbas. Ðajâ procesâ kâ svarîgi faktori jâòem vçrâ: gaisma – kâ izstarojoðâ enerìija; acs – kâ ðîs izstarojoðâs enerìijas uztvçrçjs un attçlu radîtâjs;priekðmeti – kâ izstarojoðâs enerìijas pârveidotâji (modificçtâji);smadzenes – kâ ziòojumu, kurus tâs saòem nervu impulsu veidâ, interpretçtâjas un uz tîklenes veidotâ attçlatulkotâjas, salîdzinot to ar citiem, kas jau ir to atmiòâ.Cilvçka organisma atbildes reakcija ir atkarîga no krâsu gammâ ietvçrtâs informâcijas, tâs spilgtuma,saskatâmîbas un kontrasta ar apkârtçjo vidi.Ministru kabineta noteikumi Nr.40029. Droðîbas zîmi novieto piemçrotâ augstumâ nodarbinâtâ redzes laukâ, attiecîgâ bîstamâ objekta tuvumâ,viegli pieejamâ vietâ, òemot vçrâ jebkurus ðíçrðïus, kâ arî piekïûðanu izejâm briesmu gadîjumâ.Droðîbas zîmçm jâbût novietotâm atbilstoðâ augstumâ un pozîcijâ attiecîbâ pret redzes leòíi, òemot vçrâ arîiespçjamos ðíçrðïus, kas varçtu rasties riska faktoru vai objekta, par kuru jâbrîdina, tieðâ tuvumâ.Tâ var notikt arî, ja runa ir par vispârçju riska situâciju zonâ vai piekïûðanu zonai, kura riskam pakïauta.Piemçrs.Runa ir par atklâtu laukumu, kur tvertnçs tiek uzglabâtas toksiskas un viegli uzliesmojoðas vielas. Bûs jâizmantoviena no brîdinâjuma droðîbas zîmçm.Atbilstoði darba vides risku novçrtçðanas kârtîbai tiek konstatçts, ka identificçti un novçrtçti riska faktori unveikti atbilstoði aizsardzîbas pasâkumi: tâdi kâ laukuma norobeþoðana, katras tvertnes inertizçðana ar slâpekli, elektriskâsinstalâcijas nodroðinâtas pret uzliesmojoðu un eksplozîvu vielu iedarbîbu, kâ arî veikti citi pasâkumi, atbilstoðidarba aizsardzîbas noratîvajiem aktiem.Tâdçjâdi riska faktori ievçrojami samazinâti, tomçr pavisam novçrsti nav, jo varçtu bût iespçjama nejauða vielasnoplûde. Ðî iemesla dçï aizsardzîbas pasâkumi jâpapildina ar BRÎDINÂJUMA zîmçm.Lai izveidotu atbilstoðu droðîbas zîmju sistçmu, jâizmanto zîmes, kas jânovieto pie ieejas norobeþotajâ teritorijâ.Tâm jâbût trîsstûra veida brîdinâjuma zîmçm, uz kurâm redzamas piktogrammas, kuras attçlo viegli uzliesmojoðasvielas uz vienas no zîmçm un toksiskas – uz otras:Zîmes novietoðanas vietai jâbût labi apgaismotai, tai jâbût viegli pieejamai un redzamai. Ja vispârçjais apgaismojumsnav pietiekams, jâizmanto papildu apgaismojums vai arî fosforiscçjoðas krâsas, vai fluoriscçjoði materiâli.Droðîbas zîmju stiprinâjumam jânodroðina to noturçðana telpu un iekârtas mehâniskâs apkopes laikâ, kâ arî noiespçjamiem bojâjumiem.Droðîbas zîmes izvieto tâ, lai bûtu labi saredzamas, nenovçrstu nodarbinâtâ uzmanîbu un neradîtu neçrtîbasviòam, veicot darbu, lai neaizðíçrsotu ejas un brauktuves, netraucçtu kravu pârvietoðanai.Lai nemazinâtu droðîbas zîmju efektivitâti, nevajadzçtu izvietot tuvu vienu otrai pârâk daudz zîmju.Droðîbas zîmju izmçrus un izvietoðanas vietas uz iekârtâm, maðînâm, mehânismiem u.c. norâda konstruktorudokumentâcijâ, droðîbas zîmes uzstâda iekârtas, maðînu, mehânismu u.c. raþotâjs.Droðîbas zîmju papildu uzstâdîðanas nepiecieðamîbas gadîjumâ to veic ðîs iekârtas, maðînu, mehânismu u.c.lietotâjs.30

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.400330. Ja beidzas objekta bîstamîba, attiecîgo droðîbas zîmi noòem.Brîdinâjuma zîmes jâizmanto tik ilgi, cik ilgi eksistç riska situâcija, kas motivçjusi to lietoðanu.Tas arî attiecas uz pagaidu pârvietojamâm, piemçram, bûvobjektos lietojamâm droðîbas zîmçm, kad, beidzotiesbûvdarbiem vai zonas bîstamîbai, attiecîgâs droðîbas zîmes noòem, piemçram, "Sastatòu montâþa", "Uzmanîbu, krîtoðiobjekti" u.c.Ministru kabineta noteikumi Nr.400IV. Prasîbas cauruïvadu maríçðanai un droðîbas zîmçmuz konteineriem un cauruïvadiem31. Cauruïvadus maríç atbilstoði to saturam, ievçrojot ðâdas prasîbas:31.1. zils – skâbeklis;31.2. zaïð – ûdens;31.3. sarkans – tvaiks;31.4. pelçks – gaiss;31.5. dzeltens – degoða gâze;31.6. melns – nedegoða gâze (ðíidrums);31.7. oranþs – skâbe;31.8. violets – sârms;31.9. brûns – degoðs ðíidrums.Cauruïvadus maríç raþoðanas uzòçmumu celtòu iekðpusç, uz ârçjâm iekârtâm, uz estakâdçm un pazemes kanâlosesoðajâm komunikâcijâm ar nolûku âtri noteikt cauruïvadu saturu raþoðanas procesu vadîbas atviegloðanai, kâarî darba aizsardzîbas nodroðinâðanai.Cauruïvadu maríçjums var bût nepârtraukts visas komunikâcijas virsmas garumâ vai pârtraukts – atseviðíosposmos.Atseviðíos posmos cauruïvadu maríçjumu ieteicams veikt cehos ar lielu cauruïvadu skaitu un lielu komunikâcijugarumu, kâ arî gadîjumos, kad cehos nav vçlama liela spilgtu krâsu daþâdîba.Nepârtrauktu cauruïvadu maríçjumu ieteicams veikt cehos ar nelielu cauruïvadu skaitu un samçrâ nelielu komunikâcijugarumu, ja tâds maríçjums nepasliktina darba apstâkïus cehos.Ja cauruïvados tiek transportçtas pçc savâm îpaðîbâm bîstamas vielas, tad cauruïvadus papildus apzîmç arattiecîga krâsojuma brîdinâjuma gredzeniem.Ja transportçjamai vielai pçc savâm îpaðîbâm piemît vairâkas bîstamîbas, cauruïvadu var apzîmçt ar vairâkiemattiecîgâ krâsojuma brîdinâjuma gredzeniem, kuru platums atkarîgs no cauruïvada ârçjâ diametra.Ja plûstoðo agresîvo vielu iedarbîbas rezultâtâ ir iespçjamas izmaiòas atðíirîbas krâsu nokrâsâ, cauruïvaduspapildus var apzîmçt ar attiecîgâ signâlkrâsojuma etiíeti, norâdot bîstamo vielu nosaukumus un lietoðanainepiecieðamos parametrus (temperatûru, spiedienu u.c.).Ministru kabineta noteikumi Nr.40032. Plûstoðo vielu konteinerus, kâ arî atklâtus cauruïvadus, kuros atrodas vai kuros tiek transportçtas plûstoðâsvielas, apzîmç ar brîdinâjuma zîmçm atbilstoði ðo noteikumu prasîbâm, ja attiecîgajos normatîvajos aktosnav noteikts citâdi. Brîdinâjuma zîmes var papildinât ar informâciju par bîstamo vielu (nosaukums, formula unbîstamîbas raksturojums).33. Ðo noteikumu 32.punkta prasîbas neattiecas uz konteineriem, kurus darba vietâ lieto îslaicîgi, vai uz konteineriem,kuru saturs bieþi mainâs, ja tiek izmantota îpaða informâcija, kas garantç tâdu paðu droðîbu, vaipiemçroti citi lîdzvçrtîgi droðîbas lîdzekïi.Ja cauruïvados tiek transportçtas pçc savâm îpaðîbâm seviðíi bîstamas vielas, kâ arî bîstamîbas veidakonkretizçðanas nepiecieðamîbas gadîjumâ, cauruïvadus papildus attiecîga krâsojuma brîdinâjuma gredzeniemapzîmç ar brîdinâjuma zîmçm.Ar brîdinâjuma zîmçm apzîmç arî konteinerus un platîbas, kur tiek uzglabâtas plûstoðâs bîstamâs vielas.31

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasRedzamajiem konteineriem un cauruïvadu sistçmâm, kurâs ir vai varçtu tikt uzglabâtas plûstoðâs vielas, jâbûtapzîmçtâm ar droðîbas zîmçm atbilstoði ðajos Noteikumos noteiktajam:10. tabulaAttçls Numurs. Nozîme Attçls Numurs. Nozîme4.1. Degoða viela 4.2. Eksplozîva viela vaivai ugunsbîstama telpasprâdzienbîstama telpa4.3. Toksiska viela 4.4. Kodîga viela4.5. Radioaktîva viela 4.11. Oksidçjoða vielavai jonizçjoðs starojums4.16. Bioloìiskais risks 4.18. Kaitîga vai kairinoðaviela. Zîmes fons irdzintara krâsâDaþâdu bîstamu plûstoðo vielu uzglabâðanas vietas var apzîmçt, izvietojot brîdinâjuma zîmi 4.9. "Vispârçjâ bîstamîba":Brîdinâjuma zîmes, ja tas nepiecieðams, var papildinât ar etiíeti, par plûstoðo vielu îpaðîbâm un to lietoðanasnosacîjumiem, kurus jâsaskaòo ar prasîbâm droðîbas zîmju izmantoðanai.Darba zonâm, telpâm un platîbâm, kas tiek izmantotas liela daudzuma bîstamo plûstoðo vielu uzglabâðanai,jâbût apzîmçtâm ar atbilstoðâm brîdinâjuma zîmçm un, ja nepiecieðams, papildus ar etiíetçm.Brîdinâjuma zîmçm un etiíetçm jâbût izvietotâm bîstamo plûstoðo vielu uzglabâðanas teritorijas tuvumâ vai arîpie ieejas tajâ.Tas nav nepiecieðams, ja daþâdu taras veidu vai konteineru etiíetes, òemot vçrâ to izmçrus, paðas dod iespçjutâs identificçt.Etiíetes sniegtâ informâcija var tikt papildinâta ar citiem datiem, tâdiem kâ plûstoðâs vielas nosaukums vai formula,vai arî ar papildu ziòâm par riska faktora klâtbûtni.Ja runa ir par konteineru pârvadâðanu darba teritorijas ietvaros, brîdinâjuma zîmes varçtu aizvietot vai arîpapildinât ES valstîs atzîtâs zîmes, kas tiek izmantotas, transportçjot bîstamas vielas un preparâtus.Izòçmums ar brîdinâjuma zîmçm apzîmçt vietas, kur tiek uzglabâtas plûstoðâs vielas, varçtu bût konteineri, kuritiek izmantoti neilgu laiku, kâ arî tie, kuru saturs bieþi mainâs, ja vien ir veikti alternatîvi pasâkumi, galvenokârtadekvâta nodarbinâto apmâcîðana un informçðana, kas nodroðinâtu pietiekamu droðîbas lîmeni.Ministru kabineta noteikumi Nr.40034. Brîdinâjuma zîmes stingri piestiprina, uzlîmç vai uzkrâso uz konteinera redzamâs puses (pusçm).35. Brîdinâjuma zîmes novieto uz cauruïvadiem redzamâ vietâ visbîstamâko vietu tuvumâ (pie ventiïiem unsavienojumiem).Brîdinâjuma zîmçm, ja nepiecieðams, arî etiíetçm, uz konteineriem vai cauruïvadiem jâbût uzlîmçtâm,piestiprinâtâm vai uzkrâsotâm labi redzamâs vietâs. Ja runa ir par cauruïvadiem, zîmçm pietiekamâ daudzumâ jâbûtizvietotâm visa cauruïvada garumâ un vienmçr arî to vietu tuvumâ, kuras ir îpaði bîstamas, kâ, piemçram, savienojumuvietas vai ventiïi.32

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasCauruïvadus maríç ik pçc 10 m raþoðanas telpâs, òemot vçrâ vietçjos apstâkïus, atbildîgâkâs vietâs – cauruïvadunozarojumos, savienojuma vietâs, pie sienâm, starpsienâm, pârsegumiem, kurus ðíçrso cauruïvadi, pie raþoðanasceltòu ievadiem u.c., un ik pçc 30 – 60 m – ârçjiem cauruïvadiem.Signâlkrâsojuma gredzenus vai etiíetes (maríierus) izvieto ik pçc 4 – 10 m atkarîbâ no cauruïvadu posmu garuma,cauruïvadu savienojuma vietâs un abâs pusçs no vârstiem, aizbîdòiem, apkalpojoðâm iekârtâm, sienâm, kurasðíçrso cauruïvadi, kâ arî jebkurâ vietâ, kur maríçjums ir nepiecieðams.Nepiecieðamîbas gadîjumâ cauruïvadus papildus maríç ar bultâm, kas norâda plûsmas virzienu cauruïvadâ.Uz etiíetes, kuras tekstam jâbût nenodzçðamam, skaidri un salasâmi jânorâda: vielas nosaukums vai íîmiskâ formula; simboli un norâdîjumi par briesmâm melnâ krâsâ uz oranþa fona; katram simbolam jâaizòem vismaz 1/10 noetiíetes laukuma, bet nekâdâ gadîjumâ tas nedrîkst aizòemt mazâk par 1 cm 2 ; frâzes, atbilstoðas specifiskiem riska faktoriem (R frâzes) un padomiem ievçrot piesardzîbu (S frâzes), bet uztâm vielâm, kam tas pieðíirts – ES numurs.Kâ papildinâjumu iepriekð norâdîtajam, cauruïvadus varçtu apzîmçt, atbilstoði 11.tabulâ (standarts DIN-2403)attçlotai krâsu specifikâcijai atbilstoði hromatisko (krâsu) koordinâtçm CIE grafikâ.11. tabulaKrâsa Hromatiskâs (krâsu) koordinâtes LuminancesX Y (spilgtuma) faktors %ZAÏA 0,273 0,399 9,2SARKANA 0,602 0,324 7,5ZILA 0,190 0,185 8,1DZELTENA 0,480 0,481 60,6MELNA 0,293 0,307 3,8BALTA 0,310 0,320 84,4PELÇKA 0,314 0,328 28,7BRÛNA 0,389 0,362 13,5ORANÞA 0,577 0,383 19,0VIOLETA 0,333 0,237 13,8Piemçrs.Runa ir par atklâtu (nenoslçgtu) teritoriju, kurâ cisternâs tiek uzglabâta 50% sçrskâbe. Ðo teritoriju ðíçrso cauruïvadiar toluçnu un ûdeni cîòai pret ugunsgrçkiem, kuriem nevajadzçtu iekïût sçrskâbes tvertnçs.Viens no vispiemçrotâkajiem brîdinâðanas veidiem bûtu iezîmçt cisternas, kurâs atrodassçrskâbe, izmantojot pielîmçtas brîdinâjuma droðîbas zîmes "Kodîga viela"(skat. attçlu blakus),zemâk norâdot vielas nosaukumu:Tieði tâ var bût veidotas etiíetes, apzîmçjot bîstamas vielas. Etiíetç norâdîtas vielaskorozîvâs îpaðîbas, izmantojot atbilstoðu piktogrammu, kâ arî iekïauta rakstveida informâcija"kodîgs" un vielas nosaukums "SÇRSKÂBE".Ðîm etiíetçm jâbût atbilstoði izvietotâm un ar apïveida stîpu palîdzîbu piestiprinâtâm pie cauruïvadiem.Pieòemot, ka teritorija ir norobeþota ar þogu, pie vârtiem vajadzçtu novietot etiíeti ar piktogrammu, atbilstoðudroðîbas zîmei "Kodîga viela" un ar pilnîgâku informâciju par sçrskâbi.Cauruïvadi, kas paredzçti cîòai pret ugunsgrçkiem, varçtu bût krâsoti visâ to garumâ tikai sarkanâ krâsâ.Cauruïvadiem ar toluenu, kas ðíçrso teritoriju, vajadzçtu izmantot maríieri ar attiecîgu piktogrammu un ar pilnuinformâciju par ðo vielu. Piktogrammai jâbût piestiprinâtai pie cauruïvadiem lîdzîgi kâ tas aprakstîts par sçrskâbescauruïvadiem.Ministru kabineta noteikumi Nr.400V. Prasîbas ugunsdzçðanas lîdzekïu atraðanâs vietas apzîmçðanai36. Ugunsdroðîbas lîdzekïu atraðanâs vietas apzîmç ar ugunsdroðîbas zîmçm, kas noteiktas Latvijas valstsstandartâ "Ugunsdroðîbai un civilai aizsardzîbai lietojamâs droðîbas zîmes un signâlkrâsojums".37. Sarkanâ krâsojuma laukums ir pietiekami liels, lai ugunsdzçðanas lîdzekli varçtu viegli identificçt.Ugunsdroðîbas zîme – zîme, kas sniedz informâciju par ugunsdzçsîbas iekârtâm un lîdzekïiem, apzîmçjumiemevakuâcijas plânos vai ugunsdzçsîbas, glâbðanas un civilâs aizsardzîbas pasâkumu plânu, attiecâs pie pastâvîgi lietojamâmzîmçm.33

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasUgunsdroðîbas zîmes ir kvadrâta vai taisnstûra formas, ar balto piktogrammu uz sarkanâ fona, apðuve – melna(sarkana daïa ir vismaz 50 % no zîmes laukuma).Piemçram, objektos un darba vietâs lietojamas ðâdas ugunsdroðîbas zîmes:Ugunsdzçsîbas krâns Ugunsdzçsîbas un Ugunsdzçsîbas aparâts Tâlrunis ugunsdzçsîbas unglâbðanas kâpnesglâbðanas dienestaizsaukðanaiVirzieni uz ugunsdzçsîbas iekârtu un lîdzekïu atraðanâs vietuUgunsdroðîbas zîmes ir noteiktas 2003.gada 27.februârî pieòemtajâ Latvijas valsts standartâ LVS 446:2003“Ugunsdroðîbai un civilai aizsardzîbai lietojamâs droðîbas zîmes un signalkrâsojums”.Ministru kabineta noteikumi Nr.400VI. Prasîbas ðíçrðïu, bîstamu vietu un transporta marðrutu apzîmçðanai38. Vietas, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem, kriðana vai pastâv krîtoðu objektu draudi, apzîmç ar dzeltenuun melnu vai sarkanu un baltu svîtrotu signâlkrâsojumu.Signâlkrâsojumu lieto vietâs, kurâs iespçjama sadursme ar ðíçrðïiem, kriðana vai pastâv krîtoðu objektu draudi,pastâv riska faktori, kas saistîti ar triecieniem un sitieniem.Lai no tiem izvairîtos un nodarbinâtos brîdinâtu par daþâda veida nelîdzenumiem, daþâdu lîmeòu virsmâm, kâarî citiem apstâkïiem un elementiem, kas varçtu radît risku nokrist vai sasisties un gût traumas, jâlieto:1) signâlkrâsojums:Kâ tas noteikts, dzelteno un melno joslu pârmîðus lietoðanu 45° slîpumâ vajadzçtu izmantot tikai, brîdinot pariespçjamiem kritieniem, triecieniem vai sitieniem.Ðîs krâsas un joslas nebûtu ieteicams izmantot, krâsojot tâdus darba droðîbas elementus kâ margas un darbaiekârtu aizsargbarjeras.vai2) droðîbas zîmes, kas atbilst Noteikumos izvirzîtajâm prasîbâm:2.3. gâjçju kustîba 2.6. nepiederoðâm 2.9. aizliegts 2.10. nestâvçt 2.11. sastatòu 4.6. uzmanîbu,aizliegta personâm (ar skaidrojoðo zem kravas montâþa pacelta kravakustîba aizliegta uzrakstu)4.14. uzmanîbu, 4.15. uzmanîbu, 4.20. sastatnes 4.21. uzmanîbu, 4.22. uzmanîbu, 4.25. uzmanîbu,ðíçrðïi nelîdzens pakâpiens slidens krîtoði objektivai arî3) jâizmanto abi ðie lîdzekïi kâ vienam otru papildinoði.34

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.40039. Signâlkrâsojuma izmçri ir proporcionâli ðíçrðïu vai bîstamo vietu izmçriem.40. Dzeltenâs un melnâs vai sarkanâs un baltâs svîtras ir vienâda platuma un novietotas 45 grâdu leòíî.Skat. attçlu.45°Ministru kabineta noteikumi Nr.40041. Transportlîdzekïu kustîbas marðrutus telpâs, kur tas nepiecieðams nodarbinâto aizsardzîbai, apzîmç ar krâsotâm,skaidri redzamâm, nepârtrauktâm svîtrâm (baltâm vai dzeltenâm), òemot vçrâ grîdas seguma krâsu.42. Svîtras izvieto tâ, lai tâs norâdîtu droðu distanci starp transportlîdzekïiem un jebkuru objektu, kurð varatrasties blakus, kâ arî starp gâjçjiem un transportlîdzekïiem.Ja tas nepiecieðams nodarbinâto droðîbai, transporta kustîbas marðruti telpâs jânorobeþo, izmantojot nepârtrauktasjoslas labi saredzamâ krâsâ, vislabâk – baltâ vai dzeltenâ, òemot vçrâ arî grîdas krâsu.Veidojot ðos norobeþojumus, ieteicams ievçrot 0,8 m nepiecieðamo droðîbas distanci starp transporta lîdzekïiemun tuvâkajiem priekðmetiem, kâ arî gâjçjiem un transporta lîdzekïiem.Ministru kabineta noteikumi Nr.40043. Pastâvîgos transportlîdzekïu kustîbas marðrutus ârpus telpâm, ja tie nav norobeþoti ar barjerâm vai trotuâriem,apzîmç atbilstoði ðo noteikumu 39. un 40.punktâ noteiktajâm prasîbâm.Ârçjie satiksmes ceïi apbûvçtâ teritorijâ vai tieðâ tuvumâ tai jânorobeþo tad, ja tas nepiecieðams, piemçram,nodarbinâtajam veicot savu darbu teritorijâ, jâpiekïûst aprîkojumam vai darba vietai, kad pastâv risks no transportlîdzekïukustîbas, izòemot gadîjumus, kad transportlîdzekïu kustîbas marðruti aprîkoti ar aizsargbarjerâm vai arîpats ceïa seguma veids kalpo kâ norobeþojums.Kustîbas marðrutus apzîmç ar signâlkrâsojumu, kura izmçri ir proporcionâli ðíçrðïu vai bîstamo vietu izmçriem,dzeltenâs un melnâs vai sarkanâs un baltâs svîtras ir vienâda platuma un novietotas 45° leòíî.Ja iekðçjo satiksmes braucamceïu ðíçrsoðanai, droðîbas apsvçrumu dçï paredzçts norobeþoties ar gâjçju pârejuzonu izveidi, vajadzçtu izmantot brîdinâðanas kritçrijus, lîdzîgus tiem, kas paredzçti satiksmes noteikumos. Tâdâgadîjumâ piemçrots lîdzeklis ðâdu pârejas zonu iezîmçðanai bûtu dzeltenas vai baltas platas svîtras tâdâ paðâ krâsâ,kâda izmantota, iezîmçjot satiksmes ceïus.Ja uzòçmuma iekðçjâ teritorijâ ir braucamceïi un gâjçju ceïi, ieteicams ceïu segumu iezîmçt daþâdâs krâsâs.45°35

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.400VII. Prasîbas izgaismotâm zîmçm44. Izgaismotas zîmes izstarotâ gaisma kontrastç ar apkârtçjo vidi, neapþilbinot un nodroðinot zîmes skaidruredzamîbu.45. Zîmes izstarotais spîdoðais laukums var bût vienkrâsains vai tajâ var bût piktogramma uz noteikta fona.Izgaismota zîme – zîme, kas izgatavota, izmantojot puscaurspîdîgu vai caurspîdîgu materiâlu un ir izgaismotano iekðpuses vai aizmugures tâ, ka ðíiet, ka tâ pati izstaro gaismu.Gaismai, kuru izstaro zîme, jâbût kontrastçjoðai ar apkârtçjâs vides parasto gaismu, tâs intensitâtei jâbût tâdai,kas nodroðina tâs uztverðanu, neradot apþilbinâðanas efektu.Apgaismotâ virsma, kura izgaismo kâdu zîmi, var bût vienkrâsas vai arî ar piktogrammu uz noteiktas krâsasfona. Pirmajâ gadîjumâ krâsâm jâatbilst Noteikumu 25. punktâ noteiktajâm prasîbâm, otrajâ – piktogrammai jâatbilst26.punktâ noteiktajâm prasîbâm.Lai izvçlçtos vispiemçrotâko apgaismojumu, kuru emitç gaismas zîme, vajadzçtu òemt vçrâ apgaismojumalîmeni zonâ, kur ðî zîme tiks uzstâdîta. Tâdçï vajadzçtu noteikt apgaismojuma un tâ spilgtuma lîmeni 85 cm virszemes un tad, òemot vçrâ rezultâtus, izvçlçties vislabâko apgaismojuma veidu gaismas zîmei un tai vispiemçrotâkospilgtumu, lai nerastos apþilbinâðanas efekts.Ministru kabineta noteikumi Nr.40046. Izgaismota zîme atbilst ðo noteikumu 19.punkta prasîbâm.Uzstâdîto droðîbas zîmju un/vai signalizâcijas ierîèu daudzumam un novietojumam jâatbilst to darbîbas zonai unobjekta bîstamîbas pakâpei, kâ tas norâdît Noteikumu 19.punktâ.Ja glâbðanas papildizeju zîmes jâizvieto telpâs, kur mâkslîgais apgaismojums nepiecieðams visu laiku un kurpastâv iespçja, ka tur nejauði var pârtrûkt elektroenerìijas piegâde, vai arî, paredzot elektroenerìijas piegâdes pârtraukumunakts laikâ, vajadzçtu izmantot fotoluminiscçjoðas brîdinâjuma zîmes.Piemçrs.12. attçlâ redzami trîs koridori vienâ no biroju çkasstâviem, kuros vajadzçtu izvietot evakuâcijas zîmes.Centrâ ir galvenais koridors, kas savienots ar vçldiviem citiem.12. attçls. Koridori vienâno biroju çkas stâviemJa ðie koridori tiek uzskatîti par evakuâcijas izejâm,tajos vajadzçtu bût nepârprotami un skaidri norâdîtiemevakuâcijas un glâbðanas virzieniem uz avârijas izeju ardivu zîmju palîdzîbu, kâ tas redzams 13. attçlâ.Ja bûtu vçlams pastiprinât ðo zîmju iedarbîbu,piemçram, ja ðajâ stâvâ notiktu kâda kïûme, kas saistîtaar apgaismojuma vai pretdûmu sistçmu, kâ risinâjumuvarçtu ieteikt katra koridora vidû novietot krâsainuvai pielîmçtu fotoluminiscçjoða materiâla lenti, kâ tasredzams 13. attçlâ. Tas ïautu cilvçkiem orientçties, patja dûmi, kas parasti aizòem koridoru augðçjo daïu,apgrûtinâtu iepriekðminçto zîmju saskatâmîbu. Arîgadîjumos, kad nekâdas kïûmes nenotiek, ðî brîdinâjumazîmju sistçma uzlabotu apstâkïus koridoros, lainepiecieðamîbas gadîjumâ bûtu iespçjams âtri un efektîviveikt evakuâciju.13. attçls. Avârijas izejaszîmju izvietojums36

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.40047. Ja izgaismota zîme var izstarot pârtrauktu un nepârtrauktu gaismas signâlu, pârtrauktais signâls informç paraugstâku bîstamîbas pakâpi vai neatliekamu darbîbu. Pârtraukta gaismas signâla frekvence un izstarojuma ilgums irtâds, lai to nevarçtu sajaukt ar nepârtraukti izgaismotu zîmi un tas nodroðinâtu pareizu informâcijas uztveri.48. Ja pârtrauktus gaismas signâlus izstarojoðu izgaismotu zîmi lieto akustiska signâla vietâ vai kopâ arakustisku signâlu, izmanto viena veida kodçtu informâciju.49. Pârtrauktus gaismas signâlus izstarojoðas izgaismotas zîmes, kuras informç par briesmâm, uzrauga îpaðivai apgâdâ ar papildu gaismas avotu.Ja kâda ierîce spçj raidît gan nepârtrauktus, gan mirgojoðus signâlus, mirgojoðâs zîmes izmantojamas, laiatðíirîbâ no nepârtrauktâ signâla norâdîtu uz lielâku bîstamîbas pakâpi vai steidzamâkas rîcîbas nepiecieðamîbu.Vienlaicîgi nedrîkst tikt izmantotas divas gaismas zîmes, kuras varçtu radît neskaidrîbas, nedz arî gaismas zîmesnetâlu no cita gaismu raidoða (emitçjoða) avota, kas no tâ gandrîz neatðíiras.Gadîjumos, kad tiek izmantotas mirgojoðâs gaismas zîmes, uzliesmojuma ilgumam un bieþumam jâbût tâdam, kasïautu pareizi identificçt paziòojumu, nepieïaujot, ka signâls varçtu tikt uztverts kâ nepârtraukts vai kâ cita gaismas zîme.Gaismas signâlus emitçjoðâm ierîcçm, kas domâtas nopietnu briesmu gadîjumiem, jâveic îpaðas un periodiskaspârbaudes vai arî tâs jâapgâdâ ar papildu spuldzçm.Ministru kabineta noteikumi Nr.400VIII. Prasîbas akustiskiem signâliem50. Akustiskâ signâla skaòas lîmenis ir ievçrojami augstâks par apkârtçjâ trokðòa lîmeni, bet ne pârmçrîgs vaisâpju sajûtu izraisoðs. Signâla garums un intervâls starp signâliem vai signâlu grupâm ir skaidri atðíirams nocitiem akustiskiem signâliem vai apkârtçjâ trokðòa.Akustiskais signâls var tikt lietots ðâdos gadîjumos: ja nepiecieðams informçt par bîstamîbu vai risku; ja nepiecieðams dot norâdîjumus izpildît konkrçtas darbîbas; evakuâcijas gadîjumos.Darba devçjam jânodroðina, lai: akustisko signâlu raidîðanu beidzot, nekavçjoties bûtu iespçja ðîs ierîces atkal izmantot; akustiskajiem un gaismas signâliem ar pârtrauktu signâlu, ja tos paredzçts izmantot pârmaiòus vai arîpapildinot vienam otru, jâizmanto vienâds (identisks) kods; akustisko signâlu efektivitâte (iedarbîba) un funkcionçðanas spçjas bûtu pârbaudîtas pirms to ekspluatâcijassâkuma, bet pçc tam – periodiski veicot nepiecieðamâs pârbaudes.Akustiskajam signâlam, tiklîdz tas sâk darboties, jânorâda uz nepiecieðamîbu veikt konkrçtas darbîbas. Tamjâdarbojas, kamçr vien pastâv ðî nepiecieðamîba.Akustiskajam signâlam jâbût skanîgâkam un skaïâkam par apkârtçjâs vides trokðòiem, – tâdam, kas bûtu skaidrisadzirdams, bet tajâ paðâ laikâ ne pârâk traucçjoðam.Akustisko signâlu tonim vai, ja runa ir par pârtrauktajiem signâliem, to ilgumam, intervâliem vai impulsu bieþumam,jâbût tâdam, kas ïautu pareizi atpazît un identificçt ðo signâlu starp citiem, kâ arî atðíirt no apkârtçjâs videsradîtajiem trokðòiem.Ministru kabineta noteikumi Nr.40051. Ja ierîce var radît akustisku signâlu mainîgâs un nemainîgâs frekvencçs, mainîgâs frekvences informç paraugstâku bîstamîbas pakâpi vai neatliekamu darbîbu.52. Akustisks signâls, kas informç par evakuâciju, ir nepârtraukts.Ja kâda ierîce spçj raidît mainîgas intensitâtes vai pârtrauktus akustiskos signâlus, gan arî nepârtraukta toòa vaiintensitâtes signâlus, jâizmanto pirmie, lai atðíirîbâ no pçdçjiem norâdîtu uz lielâkas pakâpes briesmâm vai pçc37

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasiespçjas âtrâk izpildâmâm darbîbâm.Akustiskam signâlam, kas informç par evakuâciju, jâbût nepârtrauktam.Ministru kabineta noteikumi Nr.400IX. Prasîbas vârdiskai saziòai53. Vârdiska saziòa var bût tieða (cilvçka balss) vai netieða (cilvçka balsi atdarinoða mâkslîga balss, kura tiekpârraidîta ar piemçrotu ierîci).54. Vârdiska saziòa starp runâtâju vai runas emiteru un vienu vai vairâkiem klausîtâjiem notiek, izmantojotatseviðíus vârdus, frâzes vai îsu tekstu (arî kodçtu).55. Izteikts paziòojums vai komanda ir pçc iespçjas îsa, vienkârða un skaidra. Runâtâja runas prasme unklausîtâja dzirdes spçjas garantç droðu vârdisku saziòu.56. Vârdiskâ saziòâ iesaistîtai personai nepiecieðamas pietiekamas valodas zinâðanas, lai izteiktais paziòojumsvai komanda tiktu pareizi saprasta un tai sekotu droðîbas prasîbâm atbilstoða rîcîba.Vârdiskas saziòas raksturîgâkâs îpaðîbas: vârdiskas saziòas komunikâcija notiek starp runâtâju vai raidîtâju un vienu vai vairâkiem klausîtâjiem,izmantojot îsus tekstus, teikumus, vârdu grupas vai atseviðíus vârdus, kas var bût kodificçti; vârdiskiem paziòojumiem jâbût pçc iespçjas îsiem, vienkârðiem un skaidriem. Runâtâja runas un klausîtâjudzirdes uztveres spçjâm jâbût pietiekamâm, lai nodroðinâtu droðu vârdisku sazinâðanos;vârdiska komunikâcija var bût tieða (izmantojot cilvçka balsi) vai netieða (cilvçka balss vai sintçtiskâ, kururaida atbilstoðas iekârtas).Komunikâcijâ iesaistîtajâm personâm labi jâzina izmantojamâ valoda, lai tâs spçtu skaidri izrunât un pareizi uztvertvârdisku ziòojumu un atbilstoði tam veikt nepiecieðamos pasâkumus darba droðîbas un veselîbas aizsardzîbas jomâ.Ministru kabineta noteikumi Nr.40057. Ja vârdisku saziòu izmanto roku signâla vietâ, lieto ðâdus koda vârdus:57.1. "Sâkt!" – lai norâdîtu darbîbas sâkðanu;57.2. "Stop!" – lai pârtrauktu kustîbu;57.3. "Beigt!" – lai izbeigtu darbîbu;57.4. "Celt!" – lai celtu kravu;57.5. "Zemâk!" – lai kravu nolaistu zemâk;57.6. "Bîstami!" – lai novçrstu avârijas situâciju;57.7. "Âtrâk!" – lai paâtrinâtu kustîbu droðîbas nolûkâ;57.8. "Lçnâk!" – lai palçninâtu kustîbu droðîbas nolûkâ.58. Ja vârdisku saziòu izmanto kopâ ar roku signâlu, lieto ðâdus koda vârdus, tos papildinot ar atbilstoðiemroku signâliem:58.1. "Uz priekðu!" – lai kravu pârvietotu uz priekðu;58.2. "Atpakaï!" – lai kravu pârvietotu atpakaï;58.3. "Pa labi!" – lai kravu pârvietotu pa labi;58.4. "Pa kreisi!" – lai kravu pârvietotu pa kreisi.Ja vârdiskâ komunikâcija tiek izmantota roku signâlu (þesta zîmju) vietâ vai arî kâ papildinâjums tai, jâlieto tâdivârdi, kâ:a) Sâkums: lai norâdîtu uz vadîbas pâròemðanu.b) Stât: lai pârtrauktu vai izbeigtu kâdu kustîbu.c) Beigas: lai pabeigtu kâdu darbîbu.d) Pacelt: lai paceltu kravu.e) Nolaist: lai nolaistu kravu.f) Virzîties uz priekðu, atkâpties pa labi, pa kreisi: lai norâdîtu kâdas kustîbas virzienu (ðo virzienunosaukumus, ja nepiecieðams, var apvienot ar atbilstoðajâm þestu zîmçm).g) Briesmas: lai veiktu avârijas apstâðanos.h) Âtri: lai droðîbas apsvçrumu dçï paâtrinâtu kâdu kustîbu.38

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.400X. Prasîbas roku signâliem59. Darba vietâs lietotie roku signâli ir precîzi, plaði, vienkârði izpildâmi, skaidri redzami, saprotami, un tieatbilst ðo noteikumu 3.pielikumâ noteiktajâm prasîbâm.60. Ja roku signâlu râda ar abâm rokâm, tâs pârvieto simetriski un râda tikai vienu signâlu.Roku signâlu zîmes parasti tiek izmantotas, lai regulçtu kustîbas liela izmçra un smagu kravu pârkrauðanai,izmantojot automobiïu, toròa, tilta tipa u.c. ceïamkrânus bûvniecîbâ, ostâs u.c.Ðâdos gadîjumos var bût stipri fona trokðòi, tâdçï þestu zîmçm ir lielâka efektivitâte nekâ vârdiskai saziòai.Vârdisko saziòu varçtu izmantot kâ papildinâjumu þestu zîmçm, lietojot Noteikumu IX. nodaïâ "Prasîbasvârdiskai saziòai" norâdîtos vârdus, kurus ieteicams pârraidît, izmantojot portatîvo megafonu.Roku signâlu zîmçm jâbût skaidri atðíiramâm no jebkuras citas roku signâla zîmes.Darba vietâs lietotiem roku signâliem jâbût precîziem, plaðiem, vienkârði izpildâmiem, skaidri redzamiem unsaprotamiem.Abu roku vienlaicîgi veidotas simetriskas formas nozîmç tikai vienu roku signâla zîmi.Lietojamie roku signâli ir attçloti Noteikumu 3. pielikumâ (skat. 3. pielikumu).Ministru kabineta noteikumi Nr.40061. Roku signâli var atðíirties no ðo noteikumu 3.pielikumâ norâdîtajiem, ja tie ir saprotami un garantçlîdzvçrtîgu droðîbas lîmeni, taèu ðo noteikumu 3.pielikumâ norâdîto roku signâlu nozîmi nedrîkst mainît.Kodificçto roku signâlu zîmju kopums, kas iekïauts Noteikumu 3. pielikumâ, neliedz iespçju izmantot cituskodus, it îpaði noteiktos uzòçmçjdarbîbas sektoros, ja vien tie ir saskaòâ ar LR izmantotajiem un norâda uz identiskiemmanevriem.Ministru kabineta noteikumi Nr.40062. Persona, kura râda roku signâlus (turpmâk – signalizçtâjs) personai, kura ðos signâlus saòem (turpmâk –operators), redz visus manevrus, lai pati netiktu apdraudçta. Ja ðis nosacîjums nav izpildâms, papildus norîkovienu vai vairâkus signalizçtâjus.63. Signalizçtâja pienâkumos ietilpst tikai manevru vadîðana, lai nodroðinâtu citu nodarbinâto droðîbu.64. Ja operators nespçj droði izpildît saòemto norâdîjumu, viòð pârtrauc manevru un pieprasa no signalizçtâjajaunu norâdîjumu.Signalizçtâjs, kas raida operatoram signâlus par veicamajiem manevriem, ir atbildîgs par raidîtajiem rokusignâliem.Signalizçtâjam vajadzçtu nodarboties tikai ar to, lai vadîtu darbus, un rûpçties par to nodarbinâto droðîbu, kasatrodas darba teritorijâ.Viòam arî vizuâli jâseko darbu veikðanas procesam tâ, lai pats netiktu apdraudçts.Ja nav nodroðinâti tâdi apstâkïi, jâiesaista vçl viens vai vairâki signalizçtâji.Operatoram bez jebkâdâm grûtîbâm un viegli jâatpazîst signalizçtâja roku signâlu zîmes.Viòam jâatceï darbu veikðana, lai pieprasîtu jaunus norâdîjumus, ja nespçj izpildît saòemtos roku signâlus vainorâdîjumus, lai garantçtu nepiecieðamo droðîbu.Ministru kabineta noteikumi Nr.40065. Signalizçtâjs obligâti lieto spilgtas krâsas labi saredzamus atðíirîbas priekðmetus (jaku, aizsargíiveri,rokas apsçju, zizli vai citus lîdzîgus priekðmetus). Minçtos atðíirîbas priekðmetus nedrîkst lietot citi nodarbinâtie.Signalizçtâja apìçrba elementos jâizmanto viens vai vairâki attiecîgi atpazîstami elementi: tâdi kâ jaka, uzroèi,saite ap augðdelmu vai íivere, kâ arî, ja tas nepiecieðams, signalizçtâjiem lîdzi jâbût signâlraíetçm.Identifikâcijas elementiem jâbût spilgtâs krâsâs, ja iespçjams, visiem elementiem vajadzçtu bût vienas krâsas untos drîkstçtu izmantot tikai signalizçtâjs – atbildîgais par roku signâlu zîmju raidîðanu.39

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.4001.pielikumsMinistru kabineta2002.gada 3.septembranoteikumiem Nr.400Signâlkrâsojuma nozîmeNr. Signâlkrâsa Droðîbas zîme Krâsojuma nozîmep.k.1. Sarkana2. Dzeltenavai dzintarakrâsa3. Zila4. Zaïa—Aizlieguma droðîbas zîmeUgunsdroðîbas zîmeBrîdinâjuma zîmeRîkojuma zîmes—Pirmâs palîdzîbas vai evakuâcijasizeju un glâbðanas papildizeju zîmesStât!Izslçgt!Avârijas atslçgðanas ierîceEvakuâcijaBîstama darbîba, bîstams objektsUgunsdzçðanas materiâlu un iekârtas apzîmçjumi, atraðanâs vietaEsi uzmanîgs!Ievçro piesardzîbu!Pârliecinies !Konkrçta uzvedîba vai darbîbaNav bîstams, atgriezties normâlâ reþîmâDurvis, izejas, marðruti, iekârtas, ierîces Sarkanâ signâlkrâsaSarkanâs signâlkrâsas lietoðanas piemçri:1) mehânismu un maðînu kustîgo vai blakus esoðo nekustîgo elementu, kurus nosedz noòemami apvalki, krâsojumam;2) atslçdzçjierîèu (avârijas atslçdzçjierîèu, spiediena samazinâðanas krânu rokturu) apzîmçðanai;3) elektrisko skapju, kuros ir atklâti strâvu vadoði elementi, vâku (durvju) iekðçjo virsmu krâsojumam (ja iekârta,maðînas, mehânismi ir sarkanâ krâsâ, vâku (durvju) iekðçjâm virsmâm jâbût dzeltenâ krâsojumâ);4) rûpnieciskâs iekârtas un robotu satvçrçjierîèu krâsojumam;5) tehnoloìiskâ procesa signâllampu "Trauksme"un "Bojâjums" krâsojumam. Dzeltenâ signâlkrâsaDzeltenâs signâlkrâsas lietoðanas piemçri:1) bûvkonstrukciju elementu krâsojumam, kas var bût par cçloni traumâm, t.sk.:– zemas sijas, izciïòi grîdas plaknç, grûti ievçrojami pakâpieni, pandusi;– vietas, no kurâm iespçjama nokriðana (iekrauðanas platformu apmales, kravas paliktòi, nenoþogoti laukumi,lûkas, laidumi u.c.);– saðaurinâtas caurbrauktuves, grûti pamanâmi spraiðïi, mezgli, kolonnas, statnes un balsti vietâs ar intensîvuiekðçjo transporta kustîbu u.c.;2) raþoðanas iekârtu elementiem, kuri var bût bîstami nodarbinâto neuzmanîgas rîcîbas rezultâtâ, t.sk.:– iekârtas un darbgalda kustîgâs daïas;– norobeþojoðo elementu malas, kas nepilnîgi aizsedz raþoðanas iekârtas kustîgos elementus (aizsargapvalkumalas slîpripâm, frçzçm, zobratiem, piedziòas siksnâm, íçdçm u.c.;– laukumu noþogojoðâs konstrukcijas darbos augstumâ;3) uzòçmuma iekðçjâ un starpcehu transporta, ceïamierîèu un ceïu–bûves maðînu elementu krâsojumam, t.sk.:– ceïamkrâna kabîne un tâs noþogojumi;– autokrâvçja, elektrokrâvçja vai ratiòu buferi un sânu virsmas;– ekskavatora, autokrâna, toròa vai montâþas krâna strçles apakðçjâ daïa un grozâmâ platforma.Ja ceïamierîces vai ceïu – bûves maðînas atrodas uz ceïa braucamâs daïas, elementu krâsojums atïauts arsarkanâm un baltâm svîtrâm.4) pastâvîgo un pagaidu noþogojumu krâsojumam, kas uzstâdîti uz bîstamo zonu robeþâm un pie bedrçm, ardzeltenâm un melnâm svîtrâm (sk. 14. attçlu);14. attçls.40

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas5) pârvietojamo montâþas iekârtu vai to elementu, kravu satvçrçjierîèu elementu, traversu, pacçlâju, montâþastoròu un trepju kustîgo elementu krâsojumam;6) tilpòu, kurâs ir vielas ar kaitîgâm vai bîstamâm îpaðîbâm, krâsojumam;7) apzîmçðanai uz evakuâcijas un rezerves izejâm, laukumu apzîmçðanai, kuriem evakuâcijas gadîjumâ vienmçrjâbût brîviem (laukumi pie evakuâcijas izejâm vai to pieejâm, pie ugunsgrçka trauksmes izziòoðanas vietâm,pie izziòoðanas lîdzekïiem u.c.). Zilâ signâlkrâsaZilo signâlkrâsu lieto spîdoðo (gaismas) signâlindikatoru (lampiòa) un citu norâdoðo un atïauðanas signâlierîèu krâsojumam. Zaïâ signâlkrâsaZaïâs signâlkrâsas lietoðanas piemçri:1) evakuâcijas vai rezerves izeju, droðu vietu vai zonu krâsojumam;2) signâllampu, kuras ziòo par maðînu, iekârtu, automâtisko vai tehnoloìisko lîniju normâlu darba reþîmu u.c.krâsojumam.Ministru kabineta noteikumi Nr.400Darba vietâs lietojamâs droðîbas zîmesI. Aizlieguma zîmes2.pielikumsMinistru kabineta2002.gada 3.septembranoteikumiem Nr.4001. Aizlieguma zîmes ir apïa formâ ar melnu piktogrammu uz balta fona, malas un diagonâlâ lînija – sarkana(sarkanâ daïa ir vismaz 35 procenti no zîmes lakuma).2. Darba vietâs lieto ðâdas aizlieguma zîmes:2.1. nesmçíçt 2.2. smçíçðana un atklâta 2.3. gâjçju kustîba 2.4. nedzçst ar ûdeni 2.5. nav dzeramsliesma aizliegtaaizliegta2.6. nepiederoðâm 2.7. iekðçjâ transporta 2.8. nepieskarties 2.9. aizliegts 2.10. nestâvçtpersonâm kustîba aizliegta (ar skaidrojoðo zem kravaskustîba aizliegtauzrakstu)2.11. sastatòu montâþa41

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.4002.pielikumsII. Brîdinâjuma zîmes3. Brîdinâjuma zîmes ir trijstûra formâ ar melnu piktogrammu uz dzeltena fona, malas – melnas (dzeltenâ daïair vismaz 50 procentu no zîmes laukuma).4. Darba vietâs lieto ðâdas brîdinâjuma zîmes:4.1. degoða viela 4.2. eksplozîva viela 4.3. toksiska viela 4.4. kodîga viela 4.5. radioaktîvâvai ugunsbîstama vai sprâdzienbîstama viela vai jonizçjoðstelpa telpa starojums4.6. uzmanîbu, 4.7. iekðçjais 4.8. bîstami, 4.9. vispârçja 4.10. lâzera starspacelta krava transports elektrîba bîstamîba4.11. oksidçjoða 4.12. nejonizçjoða 4.13. spçcîgs 4.14. uzmanîbu, 4.15. uzmanîbu,viela radiâcija vai starojums magnçtiskais lauks ðíçrðïi nelîdzens4.16. bioloìiskais 4.17. zema 4.18. kaitîga vai 4.19. eksplozîva vide 4.20. sastatnesrisks temperatûra kairinoða viela*4.21. uzmanîbu, 4.22. uzmanîbu, 4.23. dziïð ûdens 4.24. zemçjums 4.25. uzmanîbu,pakâpiens slidens krîtoði objekti4.26. augsta 4.27. uzmanîbu, 4.28. uzmanîbu,temperatûra karsta virsma karsts tvaiksPiezîme.* Ðîs zîmes fons ir dzintara krâsâ, lai atðíirtu to no lîdzîgas ceïazîmes.42

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.400III. Rîkojuma zîmes2.pielikums5. Rîkojuma zîmes ir apïa formâ ar baltu piktogrammu uz zila fona (zilâ daïa ir vismaz 50 procentu no zîmeslakuma).6. Darba vietâs lieto ðâdas rîkojuma zîmes:6.1. jâlieto 6.2. jâlieto 6.3. jâlieto dzirdes 6.4. jâlieto 6.5. jâlietoaizsargbrilles aizsargíivere aizsardzîbas lîdzekïi gâzmaska, respirators darba apavi6.6. jâlieto 6.7. jâlieto 6.8. jâlieto sejas 6.9. jâlieto 6.10. jâlietoaizsargcimdi aizsargkostîms aizsardzîbas lîdzekïi aizsargjosta respirators6.11. jâlieto 6.12. jâlieto 6.13. gâjçju ceïð 6.14. vispârîgâ rîkojumaantistatiski apavi sejas maska (marðruts) zîme (lieto kopâ arcitâm zîmçm)Ministru kabineta noteikumi Nr.400IV. Pirmâs palîdzîbas un glâbðanas papildizeju zîmes2.pielikums7. Pirmâs palîdzîbas un glâbðanas papildizeju zîmes ir taisnstûra vai kvadrâta formâ ar baltu piktogrammu uzzaïa fona (zaïâ daïa ir vismaz 50 procentu no zîmes lakuma).8. Darba vietâs lieto ðâdas pirmâs palîdzîbas zîmes:8.1. pirmâs 8.2. nestuves 8.3. sanitârâ 8.4. acu skaloðana 8.5. elpoðanaspalîdzîbas punkts apstrâde lîdzekïi8.6. pârsieðanas 8.7. droða 8.8. atdzîvinâðanas 8.9. tâlrunis neatliekamâslîdzekïi pulcçðanâs vieta lîdzekïi medicîniskâs palîdzîbasizsaukðanai43

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasMinistru kabineta noteikumi Nr.400IV. Pirmâs palîdzîbas un glâbðanas papildizeju zîmes2.pielikums9. Darba vietâs lieto ðâdas glâbðanas papildizeju (evakuâcijas) zîmes:9.1. papildizeja, ceïð, marðruts9.2. kustîbas virziensMinistru kabineta noteikumi Nr.400Darba vietâs lietojamie roku signâli3.pielikumsMinistru kabineta2002.gada 3.septembranoteikumiem Nr.400Darba vietâs lieto ðâdus roku signâlus, ja attiecîgajos normatîvajos aktos nav noteikts citâdi:Nr.p.k. Nozîme Signâls Apraksts Ilustrâcija1 2 3 4 51. Sâkt! Uzmanîbu Abas rokas izstieptas horizontâli ar delnâm uz priekðuSâkt darbîbu2. Stop! Pârtraukt kustîbu Labâ roka pacelta augðâ ar delnu uz priekðu3. Beigt! Izbeigt darbîbu Abas rokas savienotas krûðu augstumâ4. Celt! Pacelt kravu Labâ roka pacelta augðâ ar delnu uz priekðu un izdaralçnas apïveida kustîbas44

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijas5. Zemâk! Nolaist kravu Labâ roka nolaista lejâ ar delnu uz iekðu un izdaralçnas apïveida kustîbas6. Vertikâlâ Samazinât vai Ar rokâm norâda bûtisko distancidistance palielinâtvertikâlo distanci7. Virzît uz Kravu pârvietot Abas rokas saliektas ar delnâm uz augðu un izdarapriekðu! uz priekðu lçnas kustîbas uz íermeòa pusi8. Virzît Kravu pârvietot Abas rokas saliektas ar delnâm uz leju un izdaraatpakaï! atpakaï lçnas kustîbas prom no íermeòa9. Pa labi no Kravu pârvietot Labâ roka izstiepta horizontâli ar delnu uz leju unsignalizçtâja pa labi lçni izdara sîkas kustîbas pa labi10. Pa kreisi no Kravu pârvietot Kreisâ roka izstiepta horizontâli ar delnu uz leju unsignalizçtâja pa kreisi lçni izdara sîkas kustîbas pa kreisi11. Horizontâlâ Samazinât vai Ar rokâm norâda bûtisko distancidistance palielinâthorizontâlodistanci12. Bîstami! Novçrst avârijas Abas rokas paceltas augðâ ar delnâm uz priekðusituâciju13. Âtrâk! Paâtrinât kustîbu Visas kustîbas izdara âtrâk14. Lçnâk! Palçninât kustîbu Visas kustîbas izdara lçnâk45

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasII. PALÎGLÎDZEKÏI DARBA VIDES RISKA FAKTORU NOTEIKÐANÂ UNRISKU NOVÇRÐANÂTâlâk dota aptaujas anketa un atbilstoði ieteikumi, kas varçtu palîdzçt, novçrtçjot droðîbas zîmju lietoðanas atbilstîbuNoteikumu prasîbâm konkrçtai darba vietai.APTAUJAS ANKETA PAR DROÐÎBAS ZÎMJU LIETOÐANU DARBA VIETÂ1. Vai izmantotâs droðîbas zîmes papildina darba vietâ nepiecieðamos darba aizsardzîbas pasâkumus?2. Vai darba teritorijâ ir izvietotas aizlieguma, par briesmâm brîdinoðas un obligâti izpildâmâs rîkojumadroðîbas zîmes?3. Vai tur, kur tas nepiecieðams, tiek lietotas standartizçtâs (unificçtâs) droðîbas zîmes?4. Vai droðîbas zîmes ir izvietotas piemçrotâs vietâs, kur tâs skaidri saskatâmas un uztveramas?5. Vai droðîbas zîmju izmçri atbilst attâlumam, no kura tâm jâbût uztveramâm?6. Vai ir labi norobeþoti satiksmes ceïi un darba vide, kur nepiecieðams izvairîties no ðíçrðïiem un bîstamâmvietâm?7. Vai skaidri ir norâdîti un ar droðîbas zîmçm apzîmçti cauruïvadi, pa kuriem cirkulç bîstamas plûstoðâs vielas,ðíidrumi?8. Vai ir skaidri saprotami trauksmes vai citu pielietoto akustisko signâlu veidi?9. Vai roku signâlu zîmes, ja to izmantoðana nepiecieðama, atvieglo sazinâðanos to personu starpâ, kuru uzdevumsir kontrolçt (uzraudzît) darbu veikðanu?10. Vai visi nodarbinâtie ir pietiekami informçti par izmantojamo droðîbas zîmju nozîmi?11. Vai ir kâdi rakstiskâ veidâ noformçti normatîvi vai dokumenti, kas nosaka aizliegumus vai pienâkumus, kasjâpilda strâdâjot daþâdâs darba sfçrâs, kur tiek izmantotas droðîbas zîmes?12. Vai ir notikuðas konsultâcijas ar nodarbinâtajiem vai to pârstâvjiem droðîbas zîmju izvçles un uzstâdîðanas(ievieðanas) procesa laikâ?13. Vai glâbðanas (evakuâcijas) papildzîmes ïauj nokïût lîdz pietiekami droðai vietai?14. Vai satiksmes kustîbas zîmes tiek izmantotas atbilstoði spçkâ esoðajiem satiksmes noteikumiem, lai padarîtudroðu transporta lîdzekïu un cilvçku kustîbu darba centra teritorijâ?IETEIKUMI APTAUJAI PAR DROÐÎBAS ZÎMÇMTâlâk doti ieteikumi, kâ atbildçt uz iepriekð uzdotajiem jautâjumiem, ja uz tiem saòemtas negatîvas atbildes:1. Droðîbas zîmes papildina, bet nekad nespçj aizvietot tehniskos un organizatoriskos aizsardzîbas lîdzekïus unpasâkumus.2. Darba vietâs, ja pastâv riska faktori, kurus nav bijis iespçjams novçrst, jâizmanto aizlieguma, brîdinoðas parbriesmâm, obligâti izpildâmas rîkojuma un citas zîmes.3. Jâpârliecinâs, ka izmantotâs droðîbas zîmes ir standartizçtas (unificçtas).4. Droðîbas zîmçm jâbût izvietotâm stratçìiski labi redzamâs vietâs, pie ieejâm darba teritorijâ vai to tuvumâ tâ,lai darbinieki skaidri spçtu uztvert visu zîmç ietverto informâciju.5. Droðîbas zîmçm jâbût tâda lieluma un izmçra, kas ïautu tâs skaidri saredzçt no visattâlâkâ punkta, no kuratâm jâbût saskatâmâm.6. Satiksmes kustîbas ceïiem, tâpat kâ darba videi, kur nepiecieðams izvairîties no tâdiem traucçjoðiemapstâkïiem kâ starpposmu noliktavas, transporta lîdzekïu un autoceltòu stâvvietas, ugunsdzçsîbas lîdzekïi unevakuâcijas izejas, jâbût labi norobeþotiem un atbilstoði apzîmçtiem.7. Cauruïvadiem, pa kuriem plûst bîstamas vielas, jâbût apzîmçtiem un aprîkotiem ar droðîbas zîmçm, it îpaðitur, kur atrodas ventiïi un kontroles vietâs tâ, lai nerastos nekâdas kïûdas vai pârpratumi.8. Trauksmes signâliem un arî citiem akustiskajiem signâliem jâbût skaidri uztveramiem personâlam, kam atbilstoðitiem jârîkojas.9. Jâpârliecinâs, ka darbinieki, ja tas nepiecieðams, savâ starpâ sazinâs ar kodificçtu un standartizçtu rokusignâlu palîdzîbu (îpaði, ja runa ir par kravu pacelðanu vai transportçðanu).10. Visiem nodarbinâtajiem, uz kuriem attiecas droðîbas zîmju izmantoðana, jâbût atbilstoði informçtiem parzîmju nozîmi un kâ saskaòâ ar tâm jârîkojas konkrçtâ gadîjumâ.11. Ja droðîbas zîme vai signâli darba vietâ nosaka kâdu aizliegumu vai rîkojumu, kurð netiek pildîts, darbu aizliegtsuzsâkt, vai ja tas ir uzsâkts nekavçjoties jâpârtrauc.12. Nodarbinâtiem vai to pârstâvjiem jâsaòem konsultâcijas un jâbût iespçjai piedalîties gan droðîbas zîmjuizvçlç, gan to ievieðanâ darba vietâ.13. Glâbðanas (evakuâcijas) papildizeju zîmçm jânodroðina informâcija par piekïûðanu droðâm vietâm pat, ja tiekpârtraukta elektrîbas piegâde.14. Jâizmanto standartizçtas satiksmes droðîbas zîmes vienmçr, kad nepiecieðams nodroðinât pareizu transportalîdzekïu un cilvçku kustîbu. Jâveic atbilstoði informatîvie un apmâcîbas pasâkumi.46

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasIII. INFORMÂCIJAS AVOTI1. NORMATÎVIE AKTIDarba aizsardzîbas likums. (20.06.2001., stâjas spçkâ ar 01.01.2002., publicçts 2001.gada 6. jûlijâ “LatvijasVçstnesî”, Nr.105)Ministru kabineta 2002. gada 4.septembra noteikumi Nr.400 "Darba aizsardzîbas prasîbas droðîbas zîmjulietoðanâ". (Stâjas spçkâ ar 07.09.2002., publicçti 2002.gada 6.septembrî “Latvijas Vçstnesî”, Nr.127)Ministru kabineta 2002. gada 19.marta noteikumi Nr.125 "Darba aizsardzîbas prasîbas darba vietâs".(Stâjas spçkâ ar 28.03.2002., publicçti 2002.gada 26.martâ “Latvijas Vçstnesî”, Nr.47)Ministru kabineta 2001. gada 23.augusta noteikumi Nr.379 "Darba vides iekðçjâs uzraudzîbas veikðanaskârtîba". (Stâjas spçkâ ar 01.01.2002., publicçti 2001.gada 29.augustâ “Latvijas Vçstnesî”, Nr.123)2. TEHNISKÂS NORMASLatvijas valsts standarts LVS 446:2003 “Ugunsdroðîbai un civilai aizsardzîbai lietojamâs droðîbas zîmes unsignâlkrasojums”.Standarts DIN 4844 1.daïa "Droðîbas maríçðana. Jçdzieni, pamatlikumi, droðîbas zîmes";Standarts DIN 4844 2.daïa "Droðîbas maríçðana. Droðîbas krâsas";Standarts DIN 4844 3.daïa "Droðîbas maríçðana. Papildus prasîbas, kas attiecas uz DIN 1. un 2.daïu".47

Droðîbas zîmju lietoðanas vadlînijasIV. NODERÎGAS ADRESESBieþi vien ir dzirdams jautâjums – Kur var iepazîties ar darba aizsardzîbas normatîvajiem aktiem? vai Kur variegût informâciju par darba aizsardzîbas jautâjumiem? Ðajâ nodaïâ mçginâsim dot atbildes uz ðiem jautâjumiemnorâdît Jums ceïu pie darba aizsardzîbas informâcijas.Informâciju vai konsultâciju par darba aizsardzîbas jautâjumiem var saòemt: Valsts darba inspekcijâK.Valdemâra ielâ 38,Rîgâ, LV – 1010Tâlr. 7021751www.vdi.lvInformâciju par darba aizsardzîbas jautâjumiem var atrast arî citu institûciju interneta mâjas lapâs: Labklâjîbas ministrija: www.lm.gov.lv Latvijas darba devçju konfederâcija: www.lddk.lv Latvijas Brîvo arodbiedrîbu savienîba: www.lbas.lv Darba un vides veselîbas institûts: www.parks.lv/home/ioeh/Likumdoðanu darba aizsardzîbas jomâ var meklçt arî pçc adresçm: www.likumi.lv www.mk.gov.lv www.saeima.lvViena no pilnîgâkajâm interneta mâjas lapâm par darba aizsardzîbas jautâjumiem ir jaunizveidotâ Eiropas DarbaDroðîbas un Veselîbas Aizsardzîbas Agentûras Latvijâ mâjas lapa: http://osha.lvInformâciju par jaunâkajâm aktualitâtçm, pçtîjumiem un situâciju Eiropas Savienîbas dalîbvalstîs un kandidâtvalstîsJûs varat atrast Eiropas Darba Droðîbas un Veselîbas Aizsardzîbas Agentûras interneta mâjas lapâ:http://europe.osha.eu.int/Ar piezîmçm un ieteikumiem, kâ arî pçc sîkâkas informâcijassaistîbâ ar ðîm vadlînijâm var griezties:Valsts darba inspekcijâK.Valdemâra ielâ 38, Rîgâ LV–1010, tâlr. 7021704vai Valsts darba inspekcijas reìionâlajâs inspekcijâs48