Europees tuinennetwerk - EGHN

Europees
tuinennetwerk
European Garden Heritage Network www.eghn.eu
LIMBURG - NL

We zijn in Limburg
verheugd dat we
deelnemen aan
het EGHN-project.
Het project dat de
verloren gegane
tuin- en parktraditie
weer opnieuw
in de belangstelling wil brengen. Samen met de andere regio‘s in
Duitsland, Engeland, Frankrijk en België waar reeds regionale tuin-
en parkroutes zijn ontwikkeld, blazen we nieuw leven in met de
bedoeling deze toeristisch te vermarkten. Wat tuinen en parken
gemeenschappelijk hebben is de ongedwongen aangename sfeer
waar mensen zich prettig voelen.
Als gedeputeerde van Cultuur in de provincie Limburg (NL)
beschouw ik samenwerking binnen Europa door de geografische
ligging van de provincie Limburg als een geweldige uitdaging. Ik
verheug me op de samenwerking met onze buitenlandse partners
in dit project. Het EGHN-project draagt bij aan de groene cultuurhistorische
profilering met respect voor het erfgoed, met als
doelstelling dat dit project een bijdrage mag leveren aan meer
bezoekvreugde en identiteit voor steden, wijken en dorpen in de
regio Limburg.
In Limburg zijn de tuinen en cultuurlandschappen een hoogwaardig
onderdeel van ons cultureel gebeuren. De tuinen en cultuurlandschappen
zijn vaak het decor van culturele voorstellingen
zoals theater, muziek en kleinkunst. Ook de verscheidenheid in
de cultuurlandschapsparken is bijzonder.
De Limburgroute “Groene Geheimen langs de Maas” is het uithangbord
van onze groene kroonjuwelen in de provincie Limburg.
Odile Wolfs
Gedeputeerde Cultuur, Welzijn & Zorg

Wir in Limburg sind sehr erfreut, dass wir am EGHN-Projekt teilnehmen.
Gemeinsam mit anderen Regionen in Deutschland, England,
Frankreich, und Belgien hauchen wir der Garten- und Parktradition
neues Leben ein mit dem Ziel, Gärten und Parks auch touristisch zu
vermarkten. In Limburg sind Gärten und Kulturlandschaften ein wichtiger
Teil des kulturellen Lebens, u. A. als Orte für Veranstaltungen.
Das EGHN leistet darüber hinaus einen Beitrag für mehr Besucherfreude
und die Identität von Städten und Dörfern in der Region. Die
Gartenroute „Verborgene Paradiese entlang der Maas” ist das Aushängeschild
für unsere grünen Juwelen in der Provinz Limburg.
Odile Wolfs
Provinzialrätin Kultur, Sozial- und Fürsorgewesen
We in Limburg are very pleased to be participating in the EGHN
Project. We are working with other regions in Germany, England,
France and Belgium to breathe new life into the garden and park
tradition with the goal of marketing gardens and parks for tourism
as well. In Limburg the gardens and cultural landscapes are an
important part of cultural life, among other things as sites for events.
Moreover, EGHN is doing its part to inspire more interest in visiting
the region and promote the identity of cities and towns in the region.
The Garden Route, “Hidden paradises along the Meuse river“, is the
calling card for our green jewels in the province of Limburg.
Odile Wolfs
Provincial adviser of cultural and social affairs and public welfare
Nous nous réjouissons ici au Limbourg de votre participation à notre projet
EGHN. Ensemble avec d’autres régions d’Allemagne, de Grande-Bretagne,
de France et de Belgique, nous donnons à la tradition des parcs et jardins
une nouvelle vie dans le but de mettre également sur le marché une offre
touristique des parcs et jardins. Au Limbourg, les jardins et les paysages
culturels constituent une part importante de la vie culturelle comme
lieux de manifestations entre autres. Le réseau EGHN contribue fortement
à la convivialité des visiteurs et à l’identité des villes et villages de la
région. La route des jardins « Les secrets verts autour de la Meuse »
est la vitrine de nos bijoux de verdure de la province du Limbourg.
Odile Wolfs
Conseillère provinciale de la culture et des affaires sociales

4
Inhoud
Inhalt / Table of contents / Table des matières
Europees tuinennetwerk 6
Europäisches Gartennetzwerk / European Garden Heritage Network
Réseau Européen des Jardins (EGHN)
Groene geheimen langs de Maas 8
Verborgene Paradiese entlang der Maas / Hidden paradises along
the Meuse river / Les secrets verts autour de la Meuse
Botanische Tuin Kerkrade 10
Rhulenhof 14
Heerenhof 18
Kasteeltuin Wijlre 22
Huys de Dohm 26
Cultuurlandschap
Kulturlandschaft / Cultural landscape / Paysage culturel
32
1 Park Gravenrode 34
2 Amerikaanse begraafplaats Margraten 36
3 Vestinginrichting Maastricht 38
4 Kasteel Elsloo 40
5 Grensmaas Meers 42
6 De Groote Peel 44
7 Maasduinen Noord 46
8 Maasduinen Zuid 48
9 Abdij Rolduc 50
10
Savelsbos 52
Impressum / Impressum / Imprint / Mention légales 54
Bron foto‘s 56
Bildnachweis / Photo Credits / Crédits photos
Overzichtskaart in omslag
Übersichtskarte im Umschlag / General map in the envelope
Carte générale au verso de la couverture

Kasteeltuin, Wijlre

6
EuropEEs TuInEnnETwErk
Europäisches Gartennetzwerk / European Garden
In alle regio’s van Europa vindt u parken en tuinen: enkele zijn van
cultuurhistorisch internationaal belang, andere hebben eerder een
regionale betekenis. Enkele fascineren door hun uitzonderlijke plantenverzamelingen,
andere weer door hun totale ontwerp of door
de mensen die er hebben gewerkt en gewoond. Te laten zien welke
betekenis die parken en tuinen voor hun regio bezitten en welke
kansen het heeft voor de regionale identiteit binnen Europa in
de tuinkunst, is het doel van het Europese tuinennetwerk (EGHN).
Het brengt tuinenbezitters, overheidsinstanties,
stichtingen en
toeristenbureaus samen om
middels een netwerk van parken
en tuinen hun aantrekkelijkheid
te doen stijgen. In de internationale
uitwisseling worden voorzorgsmaatregelen
genomen die
de kaderprogramma‘s voor het
Parc Oriental de Maulévrier, Frankrijk
behoud en de uitbreiding van
parken en tuinen verbeteren. De inrichtingen worden in de tuinenroutes
met speciale thema’s samengevoegd. Hierin zijn tevens
overige attracties van het desbetreffende cultuurlandschap opgenomen.
Als bezoeker beleeft u een tuin aan de Loire anders dan
een tuin in het landschap van Engeland of in de provincie Limburg,
gevormd door het rivierenlandschap van de Maas en in het zuiden
door het heuvellandschap. Tot nog toe zijn er elf tuinenroutes in
vijf landen resp. zeven regio‘s in Europa. Deze brochure begeleidt
u als kleine rode draad tijdens uw reis door het tuinen- en cultuurlandschap
in Limburg.
Aufzuzeigen, welche Bedeutung Parks und Gärten für die Regionen
Europas besitzen und welche Chancen für die regionale
Identität in der Gartenkunst ruhen, ist das Ziel des Europäischen
Gartennetzwerks
(EGHN). Es bringt
Gartenbesitzer,
Behörden,
Stiftungen und
Tourismusagenturen
zusammen,
Schloss Dyck, Duitsland

heritage network / réseau Européen des Jardins / EGhn
um durch Vernetzung
von Parks und Gärten
deren Attraktivität
zu steigern.
Die Anlagen sind in
Gartenrouten mit
speziellen Themen
zusammengefasst. Tatton Park, Engeland
Darin aufgenommen sind weitere Attraktionen der jeweiligen
Kulturlandschaft. Bisher existieren elf Gartenrouten in fünf Ländern
bzw. sieben Regionen Europas. Als kleiner Leitfaden möchte diese
Broschüre Sie bei Ihrer Reise durch die Garten- und Kulturlandschaft
Limburgs begleiten.
The aim of the European Garden Heritage Network (EGHN) is to
demonstrate the great significance of parks and gardens for the
regions of Europe and to reveal the possibilities for a regional
identity inherent in the creation of gardens. EGHN brings together
the owners of gardens, authorities, foundations and tourist
agencies in order to interlink parks and gardens, thus increasing
their attraction to visitors.
The gardens and parks are inserted into garden routes based on
special themes. Other attractions of the relevant cultural landscape
are also linked to these routes. To date, there are garden routes
in five countries and in seven regions of Europe. This brochure is
intended as a small guide for your journey through the gardens
and the cultural landscape of the province of Limburg.
L’objectif du Réseau Européen des Jardins (EGHN) est de montrer
la signification des parcs et des jardins dans les régions d’Europe
et les chances de l’identité régionale dans l’art des jardins. Le
Réseau rassemble propriétaires de jardins, autorités, fondations et
agences touristiques afin d’augmenter leur attractivité par le biais
de ce réseau de parcs et de jardins.
Ces sites sont regroupés sous la forme de routes des jardins à thèmes.
Il y a également d’autres attractions pour chaque paysage culturel.
Il existe jusqu’à présent onze routes des jardins dans cinq pays ou
bien sept régions d’Europe. Cette brochure est conçue comme un
fil conducteur qui vous accompagne à travers le paysage culturel
et celui des jardins du Limbourg.
7

8
GroEnE GEhEImEn lanGs dE maas
Verborgene paradiese entlang der maas / hidden paradises
De identiteit van Limburg heeft zich onder meer ontwikkeld door
de sociale en cultuurgeschiedenis in het stromingsgebied van de
Maas. Het typerende kenmerk van de regio is de rijkdom aan
kastelen, landgoederen, kloosters en vestingsteden die in het landschap
van deze provincie zijn opgenomen. De verbinding tussen
deze bezienswaardigheden is de Maas, die de gehele provincie
Limburg doorkruist en de bezoekers haar groene geheimen steeds
meer prijsgeeft.
De tuinroute Limburg biedt een dwarsdoorsnede door de tuincultuur
en de cultuurlandschappen van Limburg. De tuinen spiegelen
hierbij een “tijdreis door de tuinen“ van bepaalde stromingen
weer. Kenmerkend voor de Franse tijd tot aan de Eerste Wereldoorlog
zijn de kastelen met de bijbehorende domeinen waarbij in de
directe omgeving parken en tuinen zijn aangelegd. Tussen de beide
wereldoorlogen was in het zuiden van Limburg de invloed van
de mijnbouwmaatschappijen van de overheid, de “staatsmijnen“
van groot belang, aangezien hierdoor een verbetering van de levensomstandigheden
met de aanleg van talrijke tuinen en parken
mogelijk werd. Sinds de tweede wereldoorlog werden de particuliere
tuinen ook steeds belangrijker. De bezigheden met een eigen
tuin ontwikkelden zich tot een belangrijke economische tak. De
tuinroute richt de aandacht niet alleen op de ontstaansgeschiedenis
van de tuinen, maar ook op de vormgeving en beplanting. De
tuinen zijn in een groot aantal cultuurlandschappen geïntegreerd,
waarvan de cultivering tot rond 7500 v. Chr. teruggaat.
Merkmal der Provinz Limburg ist der Reichtum an Schlössern,
Landgütern, Klöstern und Festungsstädten, die in die Landschaft
eingebettet sind. Die Gartenroute bietet einen Querschnitt durch
die Gartenkultur und die Kulturlandschaften Limburgs. Vorgestellt
werden neben
historischen
Anlagen auch
Gärten und
Parks aus der
Zeit zwischen
den beiden
Weltkriegen
Huys de Dohm, Heerlen

along the meuse river/ les secrets verts autour de la meuse
Botanische Tuin, Kerkrade
sowie moderne Anlagen und Privatgärten. Eingebettet sind sie in
vielfältige Kulturlandschaften, deren Kultivierung bis in die Zeit
um 7500 v. Chr. zurückreicht.
The province of Limburg is characterised by castles, mansions,
monasteries and citadels that form part of the landscape. The
Garden Route offers a variety of grounds, gardens and landscaping
culture found in Limburg. You can visit historic gardens, parks and
gardens dating from the 1920s and 30s, as well as modern public
and private gardens. These are embedded in the varied landscape
of old cultures and land cultivation, dating back to around 7500 B.C.
La caractéristique de la province de Limbourg c’est la richesse en
châteaux, propriétés, cloîtres et villes fortifiées blottis au cœur du
paysage. La route des jardins propose une découverte de la culture
des jardins et des paysages culturels du Limbourg. Outre les sites
historiques, les jardins et les
parcs de l’époque de l’entredeux-guerres,
le visiteur
découvrira des sites modernes
et des jardins privés. Ceux-ci
sont blottis dans des paysages
culturels variés dont
l’exploitation remonte jusqu’à
l’époque datant de 7500 ans
avant J.-C.
Heerenhof, Maastricht
9

10
BoTanIschE TuIn kErkradE
In het landschappelijke deel
van de botanische tuin zijn
vele doorkijkjes met mooie
doorzichten over de grasweide
naar de vijver en bomen-
groepen te bewonderen.
Op basis van de grondvormen
van de landschapsstijl
die de Engelse tuinarchitect
Humphry Repton (1752 - 1818)
had beschreven, heeft de
tuinarchitect John Bergmans
(1892 - 1980) deze tuin in
1939 vormgegeven. Het is
hem gelukt om op een relatief
kleine oppervlakte een
groot ruimtelijk gevoel te scheppen waarin veel plaats is voor het
kweken van planten.
Er is een grote variatie van planten uit gematigde klimaatzones.
De botanische tuin is vanuit haar traditie gespecialiseerd in de flora
van de provincie Limburg. De tuin is sinds de bouw van een glazen
oranjerie in de negentiger jaren van de vorige eeuw ook in het bezit
van een bijzondere verzameling bedreigde Madagaskars. De rotstuin
beschikt over een bijzondere veelzijdigheid aan kleine rotsplanten.
De botanische tuin in Kerkrade is een Rijksmonument.
Botanische tuin KerKrade
www.eghn.eu
St. Hubertuslaan 74
6467 CK Kerkrade
Telefoon: +31 (0)45 / 541 56 15
www.botatuin.nl

Ankertuin
Tuin
Der landschaftliche Teil des Botanischen Gartens Kerkrade bietet
zahlreiche Durchblicke über sanft ansteigende Rasenflächen, auf
Teiche und auf verschiedene Baum- und Strauchgruppen. Gartenarchitekt
Bergmans (1892 - 1980) hat hier die vom englischen
Gartenarchitekten Humphry Repton (1752 - 1818) beschriebenen
Grundsätze des Landschaftsstils mit der modernen Gestaltung von
Staudenrabatten kombiniert. Auf relativ kleiner Fläche erzeugt die
Anlage einerseits ein Gefühl von Weiträumigkeit und Variation
und zeigt anderseits eine große Vielfalt an Pflanzen, vorwiegend
aus der gemäßigten Klimazone. Der Botanische Garten, seit jeher
auf die Flora der Provinz Limburg spezialisiert, besitzt seit dem Bau
eines Gewächshauses in den 1990er Jahren auch eine Sammlung
11

12
bedrohter Sukkulenten
Madagaskars. Der Steingarten
zeigt eine beeindruckende
Vielfalt an
kleinblütigen Steingewächsen.
Der Botanische
Garten steht unter Denkmalschutz.
The landscape section
of the botanical garden
in Kerkrade offers views
over softly rising lawns
and ponds and to
various groups of trees
and bushes. Here, the garden architect Bergmans (1892 - 1980)
has combined the principles of landscape styling described by
the English garden architect Humphry Repton (1752 - 1818) and
the modern creation of beds with herbaceous plants. Within its
relatively small space, the garden gives a feeling of spaciousness
and variation while showing a large variety of plants mainly from
the temperate zones. The botanical garden, long specialised in
the native flora of the province of Limburg, has had a greenhouse
since the 1990s and now contains a collection of endangered
succulent plants from the island of Madagascar. The rock garden
presents an impressive variety of small-flowered rock plants. The
botanical garden is under preservation order.

La partie paysagère du jardin botanique de Kerkrade offre de nombreuses
vues sur des surfaces gazonnées légèrement montantes,
des étangs et des groupes d’arbres et de buissons différents. Le
paysagiste Bergmans (1892 - 1980) a combiné ici les bases du
style paysager décrites par le paysagiste anglais Humphry Repton
(1752 - 1818) avec l’agencement moderne de bordures d’arbustes.
Sur une superficie assez réduite, le tout donne à la fois un sentiment
d’espace et de variation, et montre aussi une grande diversité
de plantes, venant essentiellement de la zone climatique
tempérée. Le jardin botanique, depuis toujours spécialisé dans la
flore de la province de Limbourg, possède depuis la construction
de la serre dans les années 1990 une collection de succulentes de
Madagascar, une espèce menacée. La rocaille dévoile une diversité
impressionnante de buissons à petites fleurs. Le jardin botanique
est classé monument historique.
13

14
rhulEnhof
In de tuinen van de Rhulenhof zijn de kenmerken conform het
principe van de Engelse cottage tuin en later met invloeden uit
het postmodernisme op een verrassende wijze geïntegreerd. Het
concept bestaat uit een ruimtelijke eenheid tussen tuin en woonhuis
waarin binnen een stramien van taxus- en beukenhagen
rondom het woonhuis verschillende sfeertuinen gegroepeerd zijn.
Iedere tuin heeft zijn eigen karakter in vorm en beplanting. Zo is
er op het oosten een ingetogen tempeltuin, een moestuin bij de
keuken en een ommuurde gedecoreerde binnenplaats.
Deze tuinen zijn, meer of minder streng, volgens een formeel
patroon ingevuld. De diverse formele tuinen die als kamers ingericht
zijn worden afgewisseld met een ruime landschappelijke
en parkachtige aanleg met grote waterpartijen en afwisselende
fonteinen.
De kracht van de tuinen bestaat uit een ruimtelijk werkende
architectuur met een zuidelijke atmosfeer en een grote botanische
verscheidenheid. Centraal in de tuinen ligt de glazen oranjerie
waar subtropische planten overwinteren. Een bijzonder gebouw,
ontworpen volgens een structuralistische plattegrond in honingraatmotief.
de rhulenhof ottersum
www.eghn.eu
Kleefseweg 14
6595 NN Ottersum (Gemeente Gennep)
Telefoon: +31 (0)4 85 / 51 80 39
www.rhulenhof.nl

Tuin
Der Rhulenhof, ein ehemaliger Bauernhof im regionalen Baustil,
wurde Ende des 19. Jahrhunderts gebaut und 1975 umfassend
renoviert. Die Eigentümer legten im Anschluss mehrere Gärten
nach einem Entwurf des Gartenarchitekten W. de Jong an. Wie
beim englischen Cottagestil ist die Anlage von der Besonnung und
dem funktionalen und räumlichen Verhältnis zwischen Haus und
Garten inspiriert. Eingefasst durch Hecken aus Eiben und Hainbuchen
wurden diverse Themengärten um das Wohnhaus angeordnet:
im Osten ein besinnlicher Tempelgarten, in Küchennähe
ein Gemüsegarten und im Süden ein ummauerter Innenhof.
15

16
Im Zentrum des Gartens liegt die Orangerie, in der die subtropischen
Pflanzen überwintern, die im Sommer Wege und Höfe
schmücken. Die verschiedenen formalen „Gartenzimmer“ wechseln
mit weiträumigen landschaftlichen Bereichen mit großen
Teichen ab. Klassische Gartenkonzepte und zeitgenössische
Gartenarchitektur wurden auf überraschende Weise integriert.
The Rhulenhof, a former farm, was built in the late 1800s in the
style of the region. It was comprehensively renovated in 1975.
Since then the owners have laid out several gardens according
to a design of garden architect W. de Jong. As in the English
cottage style, the design has been inspired by the insolation and
the functional and spatial relationship between the house and the
garden. Framed by yews and hornbeam hedges, various theme
gardens have been laid out around the house: in the east a quiet
temple garden, near the kitchen a vegetable garden and in the
south a walled inner courtyard. In the middle of the garden is the
orangery, the winter home of the subtropical plants that embellish
paths and courtyards in summer.

The various formal
“garden rooms” alternate
with landscaped areas
and large ponds. Classic
concepts and modern
garden architecture have
been mutually integrated
in a surprisingly harmonious
manner.
La Rhulenhof, autrefois
une ferme de style régional,
fut construite à la fin
du 19ème siècle et fut
complètement rénovée en
1975. Les propriétaires ont créé plusieurs jardins avec l’aide du
paysagiste W. de Jong. Tout comme le style anglais du cottage, la
propriété est inspirée par la sagesse et le rapport de fonctionnalité
et d’espace entre la maison et le jardin. Entourés par des haies
d’ifs et des bosquets, ces divers jardins à thèmes sont disposés
tout autour de la maison : à l’est un jardin de temple qui prête à
la méditation, près de la cuisine un potager et au sud une cour intérieure
emmurée. Au centre du jardin on trouve l’orangerie dans
laquelle les plantes subtropicales passent l’hiver, elles qui l’été
décorent chemins et cours. Les différentes « parcelles » formelles
de ce jardin alternent avec de vastes zones paysagères avec de
grands étangs. Le concept classique des jardins et l’architecture
moderne des jardins se marient ici de manière étonnante.
17

18
hEErEnhof
De Heerenhoftuin bestaat uit een lange smalle tuin die in
meerdere in elkaar vloeiende ruimtelijke tuinkamers is opgedeeld.
Deze kamers zijn ingericht in verschillende stijlen van de
tuinarchitectuur.
Zo is er een landschapstuin waarin je over een kronkelig pad
kunt rondwandelen, een ronde cirkelvormige tuin (de “green
room” genoemd naar de Engelse theaterkamer waarin toneelspelers
hun teksten kunnen repeteren) en een symmetrisch op-
gebouwde rechtlijnige tuinkamer waarin de bezoeker zelf het
middelpunt is en het gevoel krijgt in deze ambiance de hoofdrol
te spelen.
Meteen achter het woonhuis ligt een kleine terrastuin met
subtropische planten die als ruimtelijke overgang dient tussen
woonhuis en het glooiende talud met parkachtige aanleg. De
Heerenhoftuin verbindt op deze wijze talrijke tuinfacetten van
de tuinarchitectuur zoals de meer mannelijke aanpak “parkaanleg
en formele inrichtingen”als ook de meer vrouwelijke
elementen van een cottagetuin “kleur en idyllische uitstraling”
van een boerentuin. Tuinliefhebbers zullen verrast worden door
de kunstzinnige plantencombinaties in de tuin.
heerenhof maastricht
www.eghn.eu
Veldstraat 12a
6227 SZ Maastricht
Telefoon: +31 (0)43 / 408 48 00
www.heerenhof.nl

Tuin
Der lange schmale Heerenhof-
Garten ist in mehrere ineinander
übergehende Räume aufgeteilt
und vereinigt viele unterschiedliche
Gartenstile: einen Landschaftsgarten,
in dem der Besucher
über einen geschwungenen Weg
spazieren kann, einen runden
Garten, den so genannten „green
room“, und einen symmetrischen
geradlinigen Garten, in dem der
Betrachter selbst zum Mittelpunkt
wird. Direkt hinter dem Wohnhaus
liegt ein kleiner Terrassengarten
mit subtropischen Pflanzen, der
als räumlicher Übergang zwischen Haus und dem sanft hügeligen,
parkähnlichen Teil angelegt wurde. Der Heerenhof vereint sowohl
die eher „männlichen” parkähnlichen und formalen Teile als
auch die eher „weiblichen“ Elemente eines Cottage-Gartens mit
Rabatten in farblicher Anordnung und der idyllischen Ausstrahlung
eines Bauerngartens. Gartenliebhaber werden vor allem von den
kunstsinnigen Pflanzenkombinationen überrascht sein.
19

20
The long, narrow garden of Heerenhof has been divided into
several separate spaces that flow into each other. It unites many
different styles of garden design: a landscape garden in which the
visitor walks along a curved path, a round garden – the so-called
“green room“, and a symmetrical linear garden, in which the
observer becomes the centre. Immediately behind the house is a
small terraced garden with subtropical plants. This was laid out
as a spatial transition between the house and the slightly rising
park. Heerenhof unites the more “male”, parklike and formal
parts, and the more “female“ elements of a cottage garden with
beds arranged according to colour and with the idyllic ambience
of a farm garden. Garden lovers will be surprised by the artistic
combination of plants.
À Heerenhof, le long jardin étroit est divisé en plusieurs zones qui
s’entrecroisent et qui réunissent de nombreux styles différents
de jardins : un jardin paysager dans lequel le visiteur peut se
promener sur un chemin serpenté, un jardin rond que l’on appelle
aussi « green room » et un jardin symétrique et longiligne dans
lequel l’observateur se retrouve lui-même au centre. Directement

derrière la maison, on
trouve un petit jardin
en terrasses avec des
plantes subtropicales
agencé comme transition
entre la maison
et la partie légèrement
vallonnée qui ressemble
à un parc. La ferme
« Heerenhof » réunit
à la fois les parties
formelles d’un parc
plutôt « masculin » et
les éléments plutôt
« féminins » d’un
jardin de cottage avec
des bordures colorées
et le rayonnement
idyllique d’un jardin
de campagne. Les
amateurs de jardins
seront surtout surpris par l’esthétisme du mélange des plantes
réalisé avec grand sens artistique.
21

22
kasTEElTuIn wIJlrE
Kenmerkend voor de tuinen van kasteel Wijlre is de harmonie
tussen het historische kasteel Wijlre en zijn betoverende tuin
met het eigentijdse “Hedge House” die als geheel een bijzonder
samenhangend ensemble vormen.
Onder de invloed van de huidige eigenaars zijn enige zeer
verschillend ingerichte tuinkamers ontworpen die door hagen
van elkaar gescheiden zijn, maar door subtiele zichtassen aan
elkaar verbonden zijn. Aan beide zijden van de oprijlaan is een
klassieke Franse symmetrische siertuin aangelegd. De tuinen van
Wijlre worden door tuinliefhebbers
gewaardeerd vanwegen de
decoratieve rozentuin welke op
kleur geschikt is. Ook de moderne
sculpturen van Peter Struyken en
Ad Dekkers, de rondgang om het
kasteel door de fruittuinen en het
landschappelijke karakter van het
park met zeer mooie zichtassen en
doorkijk op het kasteel worden als
bijzonder ervaren.
Kasteeltuin Wijlre / hedge house
www.eghn.eu
Opvallend zijn enkele zeer oude
bomen zoals de Ginkgo, Gleditsia
alsmede een Liriodendron.
Kasteel Wijlreweg 1
6321 PP Wijlre
Telefoon: +31 (0)43 / 450 26 16
www.hedgehouse.nl

Tuin
Kennzeichnend für die Gärten von Wijlre ist die Harmonie zwischen
dem historischen Schloss mit seinen bezaubernden Gärten
und dem zeitgenössisch gestalteten „Hedge House“. Unter dem
Einfluss der heutigen Eigentümer sind unterschiedlich gestaltete
Gartenzimmer entstanden, die durch Hecken voneinander getrennt
und über Sichtachsen miteinander verbunden sind. Zu beiden
Seiten der Auffahrt wurde ein französischer Ziergarten angelegt.
Die Gärten von Wijlre werden vor allem wegen des Rosengartens
und des Blumengartens mit den Ton in Ton gestalteten Rabatten
gerühmt. Auch die modernen Skulpturen von Peter Struycken
und Ad Dekkers, die Rundgänge durch den Obstgarten sowie der
landschaftliche Bereich des Parks mit Durchblicken auf das Schloss
erfreuen sich großer Beliebtheit. Auffallende alte Bäume sind ein
Fächerblattbaum (Ginkgo), ein Lederhülsenbaum (Gleditsia) und
ein Tulpenbaum (Liriodendron).
23

24
The characteristic element of the gardens of Wijlre is the harmony
between the historic mansion with its charming gardens and the
modern “Hedge House”. Under the influence of the present
proprietor, variously-styled “garden rooms” have been created.
These are separated by hedges and connected by sight lines. On
each side of the drive, a French garden has been created.
The gardens of Wijlre are most famous for the rose garden and
the flower garden with the tone-in-tone flower beds. The modern
sculptures by Peter Struycken and Ad Dekkers, the passages
through the fruit garden and the landscape section with views

of the mansion are also much loved. Noteworthy old trees are a
ginkgo, a gleditsia and a tulip tree (Liriodendron).
L’harmonie du château historique avec ses jardins magiques et
de la « Hedge House » moderne caractérise les jardins de Wijlre.
Sous l’influence des propriétaires actuels, différentes parcelles ont
vu le jour, celles-ci sont séparées par des haies et réunies entre
elles par des axes visuels. Un jardin décoratif à la française a été
aménagé de par et d’autre de la montée vers le château.
Les jardins de Wijlre sont surtout célèbres pour la roseraie et le
jardin de fleurs aux bordures ton sur ton. De même, les sculptures
modernes de Peter Struycken et d’Ad Dekkers, les promenades
dans les vergers ainsi que la partie paysagère du parc avec vue
sur le château sont très appréciées. Les vieux arbres que vous
verrez sont un arbre aux quarante écus (Ginkgo), un févier
d’Amérique (Gleditsia) et un tulipier (Liriodendron).
25

26
huys dE dohm
In de tuinen van Huys de Dohm is de invloed van de Engelse tuin-
architectuur van Gertrude Jekyll (1843 - 1932) en Vita Sackville-
West (1892 - 1962) duidelijk waarneembaar. Geknipte hagen,
leilanen en grasweiden vormen de structuur van de 14 verschillende
thematuinen die tussen 1980 en 2004 zijn aangelegd.
De tuinen bestaan uit verschillende tuinkamers die door vormsnoei,
eenkleurige planten en decoratieve tuinelementen, zoals
een bloemenweide en een moestuin, zijn vormgegeven. Zo is
er ook een “stille tuin”, een rozentuin en een met uienplanten
aangelegde voorjaarslaan.
Net als in de tuinen van Vita Sackville-West heeft ook Huys de
Dohm een witte tuin die in de zomeravonden een bijzondere sfeer
oproept.
huys de dohm
www.eghn.eu
De Doom 50
6419 CX Heerlen
Telefoon: +31 (0)45 / 571 04 70
www.inekegreve.nl

Tuin
In den Gärten von Huys
de Dohm ist der Einfluss
englischer Gartenarchitektinnen
wie Gertrude
Jekyll (1843 - 1932) und
Vita Sackville-West (1892
- 1962) deutlich erkennbar.
Geschnittene Hecken,
Spalierbäume und Rasen
bilden die architektonische
Struktur der 14
Themengärten, die nach
und nach zwischen 1980
und 2004 entstanden.
Der Garten besteht aus
verschiedenen Gartenzimmern,
die mit Formschnitt, einfarbigen Rabatten und dekorativen
ländlichen Gartenelementen wie beispielsweise einer Blumenwiese
und einem Gemüsegarten gestaltet wurden. Darüber hinaus
gibt es einen stillen Garten, einen Rosengarten und eine mit
Zwiebelgewächsen bepflanzte Frühlingsallee. Wie der Garten von
Vita Sackville-West hat Huys de Dohm ebenfalls einen weißen
Garten, der an Sommerabenden bei Mondlicht eine besondere
Atmosphäre verbreitet.
In the gardens of Huys de Dohm the influence of English garden
architects such as Gertrude Jekyll (1843 - 1932) and Vita
27

28
Sackville-West (1892 - 1962)
can be clearly recognised.
Trimmed hedges, espaliered
trees and lawns make for
the architectonic structure
of the 14 theme gardens
which were laid out between
1980 and 2004. These form a
number of “garden rooms”
created with formal trimming,
unicoloured flower beds
and decorative rural garden
elements such as a flowering
meadow or a vegetable
garden. There is also a quiet
garden, a rose garden and
a spring lane planted with
bulbs. Like the garden of Vita
Sackville-West, Huys de Dohm has a white garden with its special
ambience on moonlit summer evenings.
Dans les jardins de Huys de Dohm, on reconnaît clairement
l’influence des paysagistes anglaises comme Gertrude Jekyll
(1843 - 1932) et Vita Sackville-West (1892 - 1962). Des haies
taillées, des arbres espaliers et du gazon forment la structure
architectonique des 14 jardins à thèmes apparus peu à peu entre
1980 et 2004. Le jardin est composé de différentes parcelles
qui ont été agencées avec une certaine découpe, des bordures

colorées et des éléments décoratifs du jardin campagnard comme
par ex. une prairie pleine de fleurs ou un potager. On y trouve
aussi un jardin reposant, une roseraie et une allée printanière
bordée de plantes bulbeuses. A la manière du jardin de Vita
Sackville-West, Huys de Dohm possède un jardin blanc qui dégage
une atmosphère particulière les soirs d’été au clair de lune.
29

savelsbos

32
culTuurlandschap
kulturlandschaft / cultural landscape / paysage culturel
De reis door Limburg brengt u
in een regio die bepaald wordt
door de Maas. Parken en tuinen
die in dit rivierlandschap zijn
geïntegreerd, worden door natuur
en mens continu veranderd.
De regio wordt ook gevormd
door de winning van kolen en
turf alsmede maatschappelijke
veranderingen. Deze geven haar
een onmiskenbaar gezicht.
Het Europese Tuinennetwerk
Park Gravenrode, Landgraaf en Kerkrade
nodigt u uit, naast de tuinkunst
nog overige en nagenoeg onbekende plekken in het cultuurlandschap
van Limburg te ontdekken. In de omgeving van de tuinen
kunt u kennis maken met plekken waar natuur, geschiedenis, cultuur
en regionale identiteit kunnen worden ervaren. Nieuwe en verborgen
plekken verkennen en genieten in het bijzondere cultuurlandschap.
Achter het trefwoord van het Limburgse cultuurlandschap verbergen
zich kostbaarheden van de bouwgeschiedenis. Hiertoe behoren de
abdij Rolduc, waarvan de oprichting teruggaat tot het jaar 1104 en
de vestingstad Maastricht met haar grachten, die vandaag de dag
als parkinrichting de stad omringen. Tot deze veelvoud behoort ook
het park Gravenrode, dat een gerecultiveerd mijnbouwgebied verbindt
met haar omgeving, de zuidelijke Maasduinen met haar wandelduinen
en meren alsmede het Nationaal Park Groote Peel, een
hoogveengebied met zeldzame vegetatie. Een bezoek aan de Amerikaanse
begraafplaats brengt u terug naar de recentere geschiedenis.
In het Savelsbos met zijn vuursteenmijnen kunt u genieten van panorama-uitzichten
in het heuvellandschap van Limburg. Neem een pauze
op de plaatsen
die de aandacht
verdienen en
ervaar de parken
en tuinen in hun
cultuurlandschappelijke
omgeving.
De Groote Peel,
Ospelt-Nederweert

Die Parks und Gärten Limburgs
liegen eingebettet
in die Flusslandschaft der
Maas, die durch die Natur
und den Menschen fortwährend
Veränderungen
erfährt. Das Europäische
Gartennetzwerk lädt Sie
ein, neben der Gartenkunst
noch weitere Orte der Kulturlandschaft
zu entdecken. Abdij Rolduc, Kerkrade
Darunter finden Sie Kleinode der Baugeschichte wie die Abtei
Rolduc oder die Festungsanlagen Maastrichts mit ihren Grachten.
Weitere Beispiele sind der Park Gravenrode, die südlichen
Maasdünen, der Nationalpark Groote Peel oder der Savelsbos mit
seinen Feuersteinminen. Rasten Sie an Orten, die Aufmerksamkeit
verdienen, und erleben Sie Parks und Gärten in ihrem Umfeld.
The parks and gardens of the province of Limburg are found in
the river landscape of the Meuse river, a landscape constantly
being changed by the forces of nature and human activity. The
European Garden Heritage Network invites you to discover not
only gardens that are works of art but also other locations in this
cultural landscape. You will come across treasures of architectural
history such as Rolduc Abbey and the fortifications of Maastricht
with its moats. Other examples are Park Gravenrode, the southern
dunes of the Meuse river, the National Park Groote Peel and the
forest Savelsbos with its flint mines. Relax in these interesting
locations and enjoy the parks and gardens.
Les parcs et les jardins du Limbourg sont blottis dans le paysage
fluvial de la Meuse modifié par l’homme et la nature. Le Réseau
Européen des Jardins vous invite à découvrir non seulement l’art
du jardin mais aussi d’autres lieux du paysage culturel. Vous
trouverez entre autres des trésors de l’histoire architecturale
comme l’abbaye de Rolduc ou les fortifications de Maastricht et
ses fossés. Le parc Gravenrode, les dunes de la Meuse au sud,
le parc national Groote Peel ou le Savelsbos avec ses mines néolithiques.
Faites une halte dans des lieux qui le méritent et
découvrez les parcs et les jardins dans tout leur environnement.
33

34
park GraVEnrodE
Park Gravenrode behoort tot een ruim 500 hectare grote groene
enclave in het hart van het voormalige mijnbouwgebied ten zuiden
van Landgraaf en ten westen van het baantracé bij Kerkrade.
Het gebied wordt vandaag de dag als “groene long“ verder ontwikkeld.
Hierbij worden verschillende parkelementen en vlakken
van het historische cultuurlandschap, bijv. de agrarische gebieden
met oude boerderijen en landgoederen, met elkaar verbonden.
Het landschap wordt door de Anstelbeek en de westelijk hiervan
gelegen Strijthagerbeek bepaald. Hier ligt het nabijgelegen
Strijthagen met het gelijknamige landgoed. Het dal van Anstelbeek
met zijn bossen op de oostelijke bergflanken heeft zijn oorspronkelijke
karakter behouden. Stroomopwaarts ligt het kasteel
Erenstein met visvijvers en een nieuw aangelegd kasteelpark.
Voor park Gravenrode is in 1995 een landschapsplan bewerkt, dat
zich naast het herstel van de natuurlijke structuren ook richt op de
landschappelijke samenhang en revitalisering. Als basis voor de
ruimtelijke ontwikkeling van het park verenigt deze de aspecten
van cultuur, ecologie, en ontspanning met elkaar en bevat bovendien
talrijke gebruiks- en recreatiemogelijkheden. Er wordt speciale
aandacht besteed aan de overgang tussen stad en natuurruimte.
Als bijzonder cultuurhistorisch aspect wordt ook het voormalige
mijnbouwgebied hierbij betrokken.
ParK gravenrode
www.eghn.eu
Hambosweg
Kerkrade
Telefoon: +31 (0)45 567 67 67 (Gemeente Kerkrade)
www.parkgravenrode.nl

Der Park Gravenrode gehört zu einer über 500 Hektar großen
grünen Enklave im Herzen eines ehemaligen Bergbaugebiets südlich
von Landgraaf. Das Gebiet wird als „grüne Lunge“ weiterentwickelt,
indem unterschiedliche Parkelemente und Flächen der
historischen Kulturlandschaft miteinander verbunden werden. Der
Park vereint die Aspekte Kultur, Ökologie und Naherholung und
beinhaltet zahlreiche Nutzungs- und Erlebnismöglichkeiten wie
das Naherholungsgebiet Strijthagen, das Tal des Anstelbachs
(Anstelbeek) oder Schloss Erenstein mit seinem Schlosspark.
Park Gravenrode, almost 1250 acres, belongs to a large green
enclave in the heart of the former mining area south of Landgraaf.
This area is continuously being developed as “green lungs” by
connecting with other various park elements and surfaces of
this historic manmade landscape. The park unites the aspects of
culture, ecology and recreation and contains several possibilities
for use including recreational activities such as the leisure area
Strijthagen, the valley of the Anstel creek (Anstelbeek) or Erenstein
castle with its park.
Le parc Gravenrode fait partie de l’une des grandes enclaves
vertes de plus de 500 hectares au cœur d’une ancienne zone
minière au sud du Landgraaf. La zone est devenue « un poumon
vert » dans lequel se
mélangent différents parcs
et espaces du paysage
culturel historique. Le
parc réunit les aspects
suivants : culture, écologie,
zone de loisirs et
propose de nombreuses
possibilités d’occupation
et de détente comme
la zone de loisirs Strijthagen,
la vallée de la
petite rivière Anstel (Anstelbeek)
ou le château
Erenstein avec son parc.
1
35

36
amErIkaansE BEGraafplaaTs
Op de begraafplaats bevinden zich de graven van 8302 Amerikaanse
soldaten die de dood vonden tijdens de strijd om de bevrijding
van Nederland in de Tweede Wereldoorlog. De begraafplaats
ligt op een plateau in het heuvellandschap van Zuid-Limburg. Aan
het einde van de centrale, met bomen beplante middenas, bevindt
zich een monument met informatie over de militaire acties tijdens
de oorlog.
De artistieke vormgeving van de tuin op de begraafplaats is indrukwekkend,
aangezien de bezoekers vanaf alle kanten uitzicht
hebben op de heuvelachtige omgeving. Aan de ingang ligt de
ommuurde ereplaats met een spiegeldijk. Op de muren staan de
namen van de vermiste soldaten. Vanuit een dertig meter hoge
toren met kapel kijkt men over de uitgestrekte begraafplaats waar
de grafstenen in parallel lopende bogen zijn gerangschikt. De afzonderlijke
velden worden uitsluitend door graspaden van elkaar
gescheiden, omringd door bomen. Alle graven worden gekenmerkt
door eenvoudige stenen kruisen.
Met de architectonische vormgeving van de begraafplaats zijn de
Amerikaanse architecten Sheply, Bulfinch, Richardson en Abbot uit
Boston belast. De groenvoorziening berust op een ontwerp van
Clarke, Rapuano en Halleran uit New York.
ameriKaanse
BegraafPlaats margraten
www.eghn.eu
Rijksweg 1
6269 NA Margraten
Telefoon: +31 (0)43 / 458 84 88 (Gemeente Markraten)
www.abmc.gov/home.php

marGraTEn 2
37
Auf dem Soldatenfriedhof
Margraten befinden sich
die Gräber von 8302
amerikanischen Soldaten,
die im Zweiten Weltkrieg
bei den Kämpfen zur
Befreiung der Niederlande
starben. Der Friedhof liegt
auf einem Plateau in der
Hügellandschaft Südlimburgs.
Von einem dreißig
Meter hohen Turm mit
Kapelle blickt man über
das weite Gräberfeld. Die
einzelnen Grabstätten
sind durch Graswege voneinander
getrennt, die von
Bäumen gesäumt werden.
Am Ende der zentralen,
mit Bäumen bepflanzten
Mittelachse befindet sich
ein Ehrenmal.
The war cemetery in Margraten contains the graves of 8302
American soldiers who fell in the Second World War during the
liberation of the Netherlands. The cemetery is situated on a
plateau in the hills of South Limburg. From a tower of 38 metres
with a chapel, you have a view of the wide cemetery area. The
various plots are separated by grassy tree-lined lanes. At the end
of the central axis, also lined with trees, there is a monument to
the dead soldiers.
8302 soldats américains morts pendant la Seconde Guerre mondiale
pour libérer les Pays-Bas reposent au cimetière militaire de
Margraten. Le cimetière est situé sur un plateau dans le paysage
vallonné du Sud du Limbourg. Du haut d’une tour de trente
mètres avec chapelle, on a une vue sur ce champ de tombes.
Toutes les parcelles sont séparées par des chemins gazonnés et
parsemés d’arbres. Au bout de l’allée centrale arborée se trouve
un monument aux morts.

38
VEsTInGInrIchTInG maasTrIchT
Medio 19e eeuw werd de vesting Maastricht nog door een grote
grachtenring omringd. De vesting waarvan de oorsprong terug
gaat op een verdedigingsmuur uit de Middeleeuwen, heeft zich
in de loop der tijd ontwikkeld tot een drievoudige ring, die zowel
droge grachten als grachten met water omvat. De grachten met
water hadden naast hun verdedigingsfunctie ook een waterregulerende
werking.
Hoewel in 1862 met het afgraven van de inrichting was begonnen,
werd de vesting pas in 1867 opgeheven. F.W. van Gendt bewerkte
hiertoe een ontmantelingsplan. Een groot gedeelte van het gebied
was voor de staduitbreiding en de industrievestiging voorzien en
slechts een klein gedeelte voor de inrichting van parken.
Aangrenzend aan de laatmiddeleeuwse muren ontstonden twee
kleine parkinrichtingen, het Mgr. Nolenspark en het Hermanspark.
Het bastion Waldeck was zo groot, dat ze in het jaar 1921 in het
kader van het werkverschaffingsproject in een klein park kon
worden veranderd naar een ontwerp van L.A. Springer. Het Aldenhofpark,
ten noorden van de stadmuur aan de kleine rivier Jeker,
is de verbindingsschakel tussen een reeks parkvoorzieningen die
door het Waldeckpark via het Aldenhofpark en de Mgr. Nolenspark
loopt. Het is het restant van de voormalige samenhangende
grondstructuur ten westen van de Maas.
vestinginrichting
maastricht
www.eghn.eu
Fort Willemweg
Maastricht
Telefoon: +31 (0)43 / 350 40 00 (Gemeente Maastricht)
www.maastricht.eu

In der Mitte des 19. Jahrhunderts war die Festung Maastricht noch
von einem großen Grachtenring umgeben, der sowohl trockene als
auch Wasser führende Grachten umfasste. 1867 wurde die Festung
aufgehoben. Ein Großteil des Gebietes wurde für die Stadterweiterung
und die Industrieansiedlung vorgesehen, ein kleiner Teil für
die Anlage von Parks. Zu der ehemals zusammenhängenden Grünstruktur
westlich der Maas zählen heute u. a. der Aldenhofpark,
der Waldeckpark, der Mgr. Nolenspark sowie der Hermanspark.
In the mid 1800s, the fort of Maastricht was still encircled by a
great ring of moats, partially dry and partially water filled. In 1867,
the fort was decommissioned. A large part of the terrain was used
for the enlargement of the city and the establishment of industry,
while a smaller section was devoted to the creation of parks. Today,
the formerly interconnected green structure west of the Meuse river
consists mainly of the Aldenhofpark, the Waldeckpark, the Mgr.
Nolenspark and the Hermanspark.
Au milieu du 19ème siècle, la forteresse de Maastricht était
encore entourée d’un grand fossé qui pouvait être asséché mais
aussi fort en eau. En 1867, la forteresse a été détruite. Une grande
partie de la zone a été prévue pour l’élargissement de la ville et
la zone industrielle, une petite partie pour des parcs. A l’ouest de
la Meuse, sur cette structure verte autrefois attenante, on compte
entre autres le parc Aldenhof, le parc Waldeck, le parc de Mgr
Nolen et le parc Herman.
3
39

40
kasTEEl Elsloo
In de eerste helft van de 19e eeuw liet graaf Gelou het huidige
kasteelpark in landschappelijke stijl aanleggen. Het bestaat uit een
gemengd loofbos met bronnen, natuurlijke watervallen en dijken.
Het “Hoff vant s‘Heeren Huys“, de kasteeltuin, veranderde hij
conform de mode in de toenmalige tijd in een Franse tuin, zodat
samen met het landschapspark een parkinrichting in een zogeheten
mengstijl ontstond.
In het jaar 1959 vermaakte de laatste erfgenaam het kasteel aan
de gemeente Elsloo, die de tuin aan het natuurkundige station
(Instituut voor Natuurbeschermingseducatie - IVN) overdroeg. Deze
legde een leer- en kruidentuin aan. Het plantenassortiment bestaat
vandaag de dag uit keukenkruiden, geneeskundige kruiden en
zeldzame wilde planten. De beheerders van de tuin ruilden wereldwijd
met andere tuinliefhebbers ca. 2.000 verschillende soorten
plantenzaadjes. Hierdoor wordt het accent van kruidenleertuin
verlegd naar een botanische tuin, waarin plantenfamilies uit alle
regio’s in de wereld groeien. Een voorbeeld is de verzameling van
varens. Echter ook solitaire exotische bomen, bijvoorbeeld de zakdoekenboom
(Davidia involucrata), de gevederde pistacheboom of
Amerikaanse kornoelje zoals de Cornus florida en Cornus nuttallii,
kunnen in Elsloo worden bewonderd.
Bij het kasteel hoort ook een kloostertuin. In het aan de tuin grenzende
landschapspark bloeien in het voorjaar daslook, bosanemoon,
speenkruid, helmbloem en aronskelk.
Kasteel elsloo
www.eghn.eu
Maasberg 1 (Hotel)
6181 GV Elsloo
Telefoon: +31 (0)46 / 435 93 93 (Gemeente Stein)
www.kasteelelsloo.nl

Der Schlosspark Kasteelelsloo aus dem 19. Jahrhundert besteht
aus einem landschaftlichen Teil mit Laubwald, Wasserfällen und
Teichen und einem Schlossgarten im französischen Stil, dem „Hoff
vant s’Heeren Huys”. Zum Schloss gehört auch ein Klostergarten.
Die Gemeinde Elsloo, heutige Eigentümerin, übertrug den Garten
an die naturkundliche Station (Instituut voor Natuurbeschermingseducatie
– IVN). Diese legte einen Lehr- und Kräutergarten an, der
sich mehr und mehr zu einem botanischen Garten entwickelt. Zu
den etwa 2000 Pflanzensorten gehören u. a. exotische Bäume.
The grounds of Elsloo Castle, laid out in the 19th century, consist
of the landscape section with deciduous forest, waterfalls and
ponds, and a French style castle garden, a so-called “Hoff vant
s’Heeren Huys“. The castle also has a monastery garden. The
municipality of Elsloo, the present day owner of the complex, has
entrusted the garden to the Natural Science Station (Instituut voor
Natuurbeschermingseducatie – IVN). A teaching garden and herb
garden have been laid out, which with the passing of the years are
developing into a botanical garden. There are about 2000 plant
species, including exotic trees.
Le parc du château d‘Elsloo du 19ème siècle est composé d’une
partie paysagère avec une forêt de feuillus, des cascades, des
étangs et un jardin à la française, le « Hoff vant s’Heeren Huys ».
Le château compte également
un jardin de cloître.
La commune d‘Elsloo,
propriétaire actuelle, a
cédé le jardin au musée
d’histoire naturelle
(Instituut voor Natuurbeschermingseducatie
– IVN). Celui-ci aménage
un jardin éducatif avec
plantes aromatiques qui
devient de plus en plus
un jardin botanique.
Parmi les quelque 2000
sortes de plantes, on
trouve aussi entre autres
des arbres exotiques.
4
41

42
GrEnsmaas mEErs
Tussen de plaatsen Eijsden en Maaseik vormt de Maas de grens
tussen Nederland en België. De Grensmaas is een levendige
rivieraftakking die niet geschikt is voor de beroepsscheepvaart.
De Maas stroomt hier nog in haar natuurlijke loop door een oud
agrarisch landschap dat middels een kasteel regelmatig aan
vroegere tijden doet terugdenken.
Vanaf 1992 ontwikkelden het Nederlandse ministerie van Verkeer
en Waterstaat, het ministerie van Land- en Bosbouw en de provincie
Limburg gezamenlijk een concept om het winnen van riviergrind
te verbinden met de ontwikkeling van natuur- en recreatiegebieden.
Doel hiervan was een verbreding van de Grensmaas
door grind- en zandbanken, zijtakken, afwisselende oevers, weides,
struikgewassen en loofbossen.
Hoewel de grindwinning voortduurt, worden vandaag de dag
de hierbij typerende diepe en “dode“ grindgaten voornamelijk
vermeden om de vestiging van dieren en planten te bevorderen.
De recreatie heeft voorrang op het intensief en ook extensief gebruikte
vlak. Uitgestippelde routes maken het gebied toegankelijk
voor fietsers, wandelaars, vissers en kanoërs.
Medio negentiger jaren werden proefprojecten gestart waarbij
de waterwinning en ecologie werden gecombineerd. Zo is bijv.
een project opgestart voor de ”Vloedgraaf“ om het landschap in
oorspronkelijke staat terug te brengen. Nadat de gekanaliseerde
rivierstroom op meerdere
plekken door een
natuurlijk beekprofiel
is vervangen, heeft
deze aanzienlijk in
ecologische waarde
toegenomen. De uitvoeringswerkzaamheden
in het kader van
het project Grensmaas
zullen tot medio 2022
duren.
grensmaas meers
www.eghn.eu
Bezoekerscentrum „Hompesche molen“
De Bilt 1, 6107 AA Stevensweert
Telefoon: +31 (0)3 14 / 38 21 90 (ARK Natuurontwikkeling)
www.denieuwemaas.nl

Die Grenzmaas ist ein
Flussabschnitt zwischen
den Orten Eijsden und
Maaseik an der Grenze
zwischen den Niederlanden
und Belgien.
Die Maas fließt hier
noch in ihrem natürlichen
Lauf durch eine
alte Agrarlandschaft,
in der hin und wieder
ein Schloss an frühere
Zeiten erinnert. Mit verschiedenen
Projekten
wird seit den 1990er
Jahren versucht, die Gewinnung
von Flusskies
und Wasser mit der Entwicklung von Natur- und Erholungsgebieten
zu verbinden. Ausgewiesene Routen machen das Gebiet für Fahrradfahrer,
Spaziergänger, Angler und Kanufahrer zugänglich.
The Grensmaas is a stretch of the Meuse river between the towns
of Eijsden and Maaseik on the border with Belgium. Here, the river
still flows along its original bed, winding through an old rural
landscape where, from time to time, a castle reminds us of olden
days. Since the 1990s, various projects have tried to connect the
extraction of river gravel and removal of water with the development
of nature and areas for leisure activities. Marked routes make
the area accessible to bikers, walkers, fishermen and canoeists.
La Meuse mitoyenne est une section du fleuve entre les villes de
Eijsden et Maaseik à la frontière entre les Pays-Bas et la Belgique.
La Meuse coule ici encore dans son cours naturel à travers un
paysage agricole dans lequel ici ou là un château rappelle les
temps anciens. Depuis 1990, on essaie avec différents projets de
faire cohabiter l’exploitation du gravier du fleuve et de l’eau
avec l’évolution des zones naturelles et de loisirs. Des routes
balisées rendent cette zone accessible aux cyclistes, promeneurs,
pêcheurs et aux adeptes du canoë.
5
43

44
naTIonaal park “dE GrooTE pEEl“
Miljoenen jaren geleden
zorgden de aardkrachten voor
het ontstaan van breuken in de
aardkorst. Een van de belangrijkste
breukstellen is de zogeheten
Peelrand-verschuiving. Toen het
klimaat aan het einde van de
ijstijd ca. 10.000 jaar geleden
warmer en vochtiger werd,
vulden de breuken zich met
water en ontstonden de eerste
hoogveengebieden (Peel).
Het hoogveengebied Groote Peel
heeft in de loop van duizenden
jaren een dikte van max. 6 meter
ontwikkeld. Er ontstond een nauwelijks begaanbaar gebied
met nagenoeg geen bomen. Het grootste gedeelte van het veengebied
werd in de loop van de vorige eeuw afgegraven voor het
winnen van turf. Op 17 juni 1910 stootte een turfarbeider in de
buurt van Helenaveen bij het Zinkse op een vergulde zilveren
paradehelm uit de Romeinse tijd. Vermoedelijk gaat ook de naam
van het gebied terug op de Romeinse naam Locus paludosus,
hetgeen “moerasgebied“ betekent.
Op dit moment is “De Groote Peel“ een natuurreservaat met een
oppervlak van 1500 hectare. De “littekens“ van de veenvorming
(door turfwinning) geven het gebied niet alleen een interessante
historische betekenis, ze hebben ook gezorgd voor de veelvoud
van het landschap, waarin water, moeras, heide en kleine bosgebieden
elkaar afwisselen. Tot de bijzondere planten behoort ook
de zonnedauw (Drosera rotundifolia) met ronde bladeren.
De Groote Peel is een internationaal erkend “wetland“. Hier broeden
honderden vogelsoorten en in het voorjaar en in de herfst
overwinteren of rusten hier talrijke trekvogels. Door zijn omvang
en zijn buitengewone natuurkwaliteit is De Grote Peel sinds 1993
een nationaal park geworden.
nationaal ParK
de groote Peel
www.eghn.eu
Bezoekerscentrum Mijl op Zeven
Moostdijl 15, 6035 RB Ospel-Nederweert
Telefoon: +31 (0)4 95 / 64 14 97
www.nationaal-parkdegrootepeel.nl

Das Hochmoor „De Groote Peel“ hat eine Fläche von 1500 Hektar.
Sein Name geht vermutlich auf die lateinische Bezeichnung Locus
paludosus zurück, die „sumpfiges Gebiet“ bedeutet. Der Großteil
des Moores wurde im Laufe der Jahrhunderte zur Gewinnung von
Torf abgegraben. In der vielfältigen Landschaft wechseln sich
Wasser, Sumpf, Heide und kleine Waldgebiete ab. Hunderte Vogelarten
nutzen das Gebiet jedes Jahr als Brutplatz oder zum Rasten
und Überwintern. Seit 1993 ist „De Grote Peel“ Nationalpark.
The high moor bog known as “De Groote Peel“ comprises an area
of 3700 acres. Its name likely goes back to the Latin Locus paludosus,
meaning “marshy area“. Over the centuries, the largest
part of the bog has been dug out for obtaining turf. In this varied
landscape water, marsh, heath and small forests alternate. Hundreds
of species of birds use this area as their annual breeding ground
or as a resting and wintering place. The National Park “De Grote
Peel” was established in 1993.
La tourbière « De Groote Peel » occupe une surface de 1500
hectares. Son nom vient certainement de l’expression latine Locus
paludosus qui signifie « région marécageuse ». La grande partie
du marais a été utilisée au cours des siècles pour extraire de la
tourbe. Eau, marais, bruyères et petites forêts se relayent dans ce
paysage aux multiples facettes. Des centaines d’espèces d’oiseaux
utilisent chaque année cette région pour faire leur nid ou se reposer
et hiverner. « De Groote Peel » est un parc national depuis 1993.
6
45

46
noordElIJkE maasduInEn
De noordelijke Maasduinen (Maasduinen Noord) liggen langs de
Maas tussen de stadregio’s Nijmegen en Venlo. Aan de westzijde
wordt het gebied begrensd door de voormalige provinciale weg
N271. Het natuurreservaat met een oppervlak van ca. 6000 hectare
wordt met name gevormd door duinen.
Bijzondere landschapselementen zijn de Maasdelta en de cultuurhistorische
vestingen zoals bijv. de Mookerschans en het Genneperhuis.
In de rivierdelta hebben zich in de loop van de eeuw grote
hoeveelheden kleiaarde afgezet, zodat het uitstekend geschikt
was voor het inrichten van vestingen.
Waar de Niers in de Maas uitmondt, broeden ijsvogels op de hogere
taluds. Een bijzonder element in dit rivierlandschap zijn ook
de heggen aan de Maas die aan de oostelijke zijde van de Maas
nog altijd gedeeltelijk aanwezig zijn. Achter de wandelduinen
wisselen de zandgronden en veengebieden af.
De noordelijke Maasduinen zijn historisch altijd van belang geweest.
Enerzijds voor de vestiging en cultivering, anderzijds voor
de bouw van vestingen en de industrialisatie. De bijzondere waarde
van het rivierlandschap wordt ook onderstreept door de vondstplaatsen
van ca. 5000 jaar oude vestingen. Zo werden op strategische
plekken, op hoger gelegen zandvlakken langs de rivier
resten van villa’s (Plasmolen) en bruggen (Cuijk) uit de Romeinse
tijd, resten van vestingen alsmede steden (bijv. Genneperhuis,
Gennep, Cuijck) ontdekt.
maasduinen noord
www.eghn.eu
Telefoon: +31 (0)4 85 / 49 41 41 (Gemeente Gennep)
www.nationaal-parkdemaasduinen.nl

Die nördlichen Maasdünen
(Maasduinen Noord) liegen
zwischen den Stadtregionen
Nimwegen und Venlo. Das
Naturschutzgebiet ist etwa
6000 Hektar groß. Besondere
Landschaftselemente sind das
Maasdelta und die kulturhistorischen
Festungswerke wie
die Mookerschans und das
Genneperhuis. Das Gebiet war
seit jeher von Bedeutung für
Besiedlung und Kultivierung
sowie für den Bau von Festungsanlagen
und die Industrialisierung.
So wurden auf höher gelegenen
Sandflächen Überreste
von etwa 5000 Jahre alten Ansiedlungen gefunden.
The northern dunes of the Meuse river (Maasduinen Noord) lie
between the urban regions of Nijmegen and Venlo. The nature
area comprises about 15,000 acres. Special landscape elements
are the Meuse delta and cultural historic fortifications, such as the
Mookerschans and the Genneperhuis. The area has always been
important for settlements and cultivation and for the erection of
defence works, as well as for the industrial initiatives. On the high
sandy areas, remains of settlements have been found that are
around 5000 years old.
Les dunes du Nord de la Meuse (Maasduinen Noord) sont situées
entre les villes de Nimègue et Venlo. Cette réserve naturelle couvre
environ 6000 hectares. Le delta de la Meuse, les fortifications
historiques comme celles de Mookerschans et de Genneperhuis
caractérisent ce paysage. La région était connue depuis longtemps
pour la colonisation et l’agriculture ainsi que la construction de
forteresses et l’industrialisation. C’est ainsi que l’on a retrouvé sur
des hauteurs sablonneuses des restes de colonisation datant de
5000 ans env.
7
47

48
ZuIdElIJkE maasduInEn
Een bijzonder kenmerk van de zuidelijke Maas (Maasduinen Zuid)
zijn de wandelduinen. In het westen gaan ze over in de terrasvormige
zandvlakken, die een uitgestrekt panorama bieden over
het rivierlandschap. Het natuurreservaat Maasduinen is een belangrijke
ecologische verbindingsschakel tussen Nederland en
Duitsland. De heidegebieden met de wandelduinen zijn als natuurmonument
beschermd en voor planten en dieren alsmede voor de
overwintering van kraanvogels van groot belang.
Meerdere rivierlopen doorkruisen het gebied in oost-west-richting.
Ze zijn niet alleen waardevolle biotopen maar ook ideale levensruimten
voor bevers. De Maas regelt bovendien de hoogwaterstand
en draagt aanzienlijk bij aan het landschapsbeeld met poelen,
veenplassen en moeraslandschappen.
Bezienswaardig zijn ook de resten van de Fossa Eugeniana, een
kanaal dat in de 17e eeuw door de Spanjaarden als verbinding
tussen Maas en Rijn werd afgegraven. Om militaire redenen werden
indertijd verschillende vestingen opgericht, waarvan vandaag
de dag nog altijd enkele zichtbaar zijn (bijv. Fort Hazepoot).
Door de verscheidenheid aan natuur en water, in combinatie met
de goede ontsluiting, zijn de Maasduinen als recreatie- en ontspanningsgebied
een van de belangrijkste drijfveren in de regio. In
de afgelopen jaren is met de realisatie van fiets- en wandelwegen
aanzienlijk in de infrastructuur geïnvesteerd. Drie bezoekerscentra
met biologisch
station staan nog
in de planning.
Een veerboot verbindt
de dorpen
links en rechts
langs de Maas.
maasduinen Zuid
www.eghn.eu
Hostellerie De Hamert (Informatiecentrum)
Hamert 2, 5856 CL Wellerlooi
Telefoon: +31 (0)77 / 473 77 77 (Gemeente Arcen en Velden)
www.nationaal-parkdemaasduinen.nl

Eine Besonderheit der südlichen Maas (Maasduinen Zuid) sind die
Wanderdünen. Das Naturschutzgebiet gilt als wichtiges ökologisches
Verbindungsglied zwischen den Niederlanden und Deutschland.
Mit seinen Heidegebieten, Wanderdünen, Bachläufen, Sümpfen
sowie der Maas bietet es Lebensraum für viele Pflanzen und Tiere,
z.B. den Biber. Die natürliche Vielfalt, sowie kulturhistorische
Elemente wie die Fossa Eugeniana und die gute Erschließung durch
Rad- und Wanderwege machen die Maasdünen zum wichtigsten
Erholungs- und Freizeitgebiet der Region.
The shifting dunes are a special feature of the southern Meuse (Maasduinen
Zuid). The Nature Reserve forms an important ecological
connection between the Netherlands and Germany. With its heaths,
shifting dunes, creeks, bogs and the Meuse river, the area provides an
appropriate biotope for many plants and animals, such as the beaver.
This natural diversity and the cultural and historic elements such as
the Fossa Eugeniana together with the accessibility guaranteed by
cycle and walking routes make the Meuse dunes the most important
leisure area of the region.
Les dunes mobiles sont une caractéristique des dunes du Sud de
la Meuse (Maasduinen Zuid). La réserve naturelle est un lien écologique
important qui relie les Pays-Bas à l’Allemagne. Champs de
bruyères, dunes mobiles, torrents, marais et la Meuse elle-même
permettent à beaucoup de plantes et d’animaux, comme le castor,
de s’épanouir. La diversité naturelle, les éléments historiques comme
la Fossa Eugeniana et la bonne mise en valeur par les pistes cyclables
et les sentiers de randonnée font des dunes de la Meuse l’un des
plus importants centres de loisirs et de détente de la région.
8
49

50
aBdIJ rolduc
De oorsprong van het klooster gaat terug tot het jaar 1104, toen Ailbertus
von Antoing, leraar aan de schriftschool van de abdij van Tournai, in
de buurt van Kerkrade een kapel oprichtte. Aangezien er op deze locatie
zowel water als ook hout als bouwmateriaal beschikbaar was, vestigde
hij zich hier en richtte hij de Kanonikerabdij van de Heilige Augustinus op.
Eeuwenlang hebben de koorheren grote invloed uitgeoefend op het
religieuze en culturele leven in de regio en aan haar economische en
sociale ontwikkeling bijgedragen. Ze waren de eersten die in grotere
omvang de kolenwinning opzetten, schachten groeven, wegen aanlegden
en kanalen en afwateringsvoorzieningen bouwden.
Tijdens de Franse Revolutie werd de abdij gesloten. Na een groot aantal
verwikkelingen viel het complex in 1839 in handen van het bisdom
Roermond. In 1843 werd een internaat opgericht. Vandaag de dag
worden de gebouwen door een regionale school en als conferentieruimte
gebruikt. In de oostelijke vleugel ligt een bibliotheek in rococostijl,
die door de Akense architect Joseph Moretti werd gebouwd.
Rolduc is het grootste bewaard gebleven klooster in Nederland.
Sinds 1971 worden hier restauratiewerkzaamheden uitgevoerd.
Rondom de abdij is het “Bosquet Rolduc” aangelegd. Aan de noordzijde
hiervan liggen vier terrasvormig gerangschikte dijken, die
vroeger waarschijnlijk als visdijken zijn gebruikt. Ook de voormalige
fruit- en groentetuin diende als voorziening voor de monniken.
In de abdij, de tuin en de parkinrichtingen is de harmonie van het
kloosterleven nog altijd merkbaar.
aBdij rolduc
www.eghn.eu
Heyendallaan 82
6464 EP Kerkrade
Telefoon: +31 (0)45 / 546 68 88
www.rolduc.nl

Der Ursprung des Klosters Rolduc geht auf das Jahr 1104 zurück.
Über Jahrhunderte hinweg haben die Chorherren der Kanonikerabtei
des Heiligen Augustinus großen Einfluss auf das religiöse und
kulturelle Leben der Region ausgeübt und zu ihrer Entwicklung
beigetragen. Die Gebäude des Klosters, das zum Bistum Roermond
gehört, werden heute u. a. von einer Schule genutzt. Im Ostflügel
liegt eine Bibliothek im Rokokostil. Rolduc ist das größte noch erhaltene
Kloster der Niederlande. In der Abtei, den Gärten und den
Parkanlagen ist die Harmonie des Klosterlebens heute noch spürbar.
The origins of Rolduc abby go back to 1104. Over the centuries, the
monks of this Augustinian abbey had great influence on the religious
and cultural life of the region and contributed to its development.
The monastery buildings today belong to the diocese of Roermond
and are used as a seminary. In the eastern wing there is a Rococo
style library. Rolduc is the greatest of the monastery buildings still
found in the Netherlands. Today the harmony of monastic life can
still be felt in the abbey, the gardens and the grounds.
Ce cloître de Rolduc a été construit en 1104. Pendant plusieurs
siècles les chanoines de l’abbaye canonique de l’ordre de Saint
Augustin ont exercé une grande influence sur la vie religieuse
et culturelle de la région et ont contribué à son développement.
Les bâtiments du cloître qui appartient au diocèse de Roermond
(Ruremonde) sont aujourd’hui utilisés entre autres pour une école.
Dans l’aile est, on trouve une bibliothèque en style rococo. Rolduc
est le plus grand cloître encore entretenu des Pays-Bas. Dans
l’abbaye, on peut encore sentir de nos jours l’harmonie de la vie
du cloître par ses jardins et ses parcs.
9
51

52
naTuurpark saVElsBos
Het Savelsbos is een 300 hectare groot bosgebied in Zuid-Limburg
tussen Maastricht en Rijckholt. Vanuit het oosten trekken v-vormige
dalen door het landschap, die door extreme regenval zijn ontstaan
en als verbindingsroutes tussen de dorpen worden gebruikt. De
bekendste “holle wegen“, in het regionale dialect ook „grubben“
genoemd, zijn de Sjoangrubbe, de Sjegkeldergrubbe en de Dorreweg.
Op de hellingen zijn nog altijd de terrassen van de wijnbouw
uit de Romeinse tijd herkenbaar.
In 1881 ontdekte Marcel de Puydt, een Belgische archeoloog, in het
Savelsbos de eerste sporen van prehistorische vuursteenmijnbouw.
De mijnen bestaan uit honderden kleinere kuilen, waar de mensen
zo‘n 7500 jaar geleden vuurstenen uit haalden.
Momenteel is dit bos een natuurreservaat. Voorkomende bomen
zijn o.a. de zomereik, gladde iep, beuk, gewone esdoorn, acacia en
de paardenkastanje. U vindt er ook zeldzame diersoorten zoals de
hermelijn, de bunzing, de eikelmuis en de hazelworm. Ook zijn er
bijzondere vogelsoorten, bijv. de groene specht en de draaihals.
Het bos is bovendien de meest noordelijke plaats waar de amandelwolfsmelk
(Euphorbia amygdaloides) voorkomt.
Bij Moerslag vindt u het geologische monument Moerslag. Hier
werd vroeger kalksteen en mergel gewonnen. De mergel komt op
sommige plekken aan de oppervlakte en daar vindt u dan gelijk de
ingangen de berg (mergelgroeve) in. In de grotten heerst een constante
temperatuur van 10 graden Celsius, waardoor vleermuizen
hier kunnen overwinteren.
natuurParK
savelsBos
www.eghn.eu
Rijksweg 186, Rijckholt
6247 AN Eijsden
Telefoon: +31 (0)30 / 692 61 11
www.staatsbosbeheer.nl / www.vuursteenmijn.nl

Der Savelswald (Savelsbos)
ist ein 300 Hektar großes
Waldgebiet in Süd-Limburg
zwischen Maastricht und
Rijckholt. Vom Osten her
durchziehen v-förmige
Mulden die Landschaft,
die als Verbindung
zwischen Dörfern genutzt
wurden. An den Hängen
sind noch Weinterrassen
aus der Römerzeit erkennbar.
1881 entdeckte der
belgische Archäologe
Marcel de Puydt ein prähistorischesFeuersteinbergwerk,
das etwa 7500
Jahre alt ist. Der Wald
ist heute ein nationales
Naturreservat mit seltenen Tieren und etwa 70 Vogelarten.
The Savel Forest (Savelsbos) is a wooded area of 750 acres
situated in South Limburg between Maastricht and Rijckholt. From
the east, the country is crossed by v-shaped hollows that formerly
connected the villages. On the slopes, the Roman terraces of
vineyards are still visible. In 1881 the Belgian archaeologist
Marcel de Puydt discovered a pre-historic flint mine that is about
7500 years old. Today, the forest is a national Nature Reserve with
rare animals and about 70 different types of birds.
La forêt de Savel (Savelsbos) est un grand domaine forestier de
300 hectares dans le sud du Limbourg entre Maastricht et Rijckholt.
Le paysage est traversé d’est en ouest par des vallées en forme
de V qui ont permis de relier les villages. Sur les versants, on peut
encore voir les vignobles en terrasses de l’époque romaine. En
1881, l’archéologue belge Marcel de Puydt découvrit une mine
néolithique d’env. 7500 ans. La forêt est aujourd’hui une réserve
naturelle nationale avec des animaux rares et quelque 70 espèces
d’oiseaux.
10
53

54
ImprEssum
Impressum / Imprint / mentions légales
Projectleiding / Projektmanagement / Project management
/ gestion du projet
European Garden Heritage Network
c/o Stiftung Schloss Dyck
41363 Jüchen
Duitsland
Telefoon: +49 (0)21 82 / 82 40
Fax: +49 (0)21 82 / 82 41 10
E-mail: info@eghn.eu
Projectontwikkeling en projectcoördinatie / Projektentwicklung
und Koordination / Project development and
coordination / développement et coordination du projet
Ingelore Pohl, planung.projektentwicklung
Lindemannstr. 33
44137 Dortmund
Duitsland
E-mail: pohl.planung@web.de
Christian Grüßen, Plan+
Ückendorfer Str. 111
45886 Gelsenkirchen
Duitsland
E-mail: gruessen@planplus.net
uitgever en coördinatie voor limburg, nl / herausgeber
und Koordination für limburg nl / Publisher and
coordination for limburg nl / direction éditoriale et
coordination pour limburg nl
Provincie Limburg
Gedeputeerde Staten van Limburg
Math Ghijsen
Limburglaan 10
6229 GA Maastricht
Nederland
Telefoon: +31 (0)43 / 389 75 06
E-mail: mh.ghijsen@prvlimburg.nl
Internet: www.limburg.nl

fotografie / fotografie / Photography / Photographie
Willem Verhaeg, NL-Sittard
E-mail: verhaegvisualarts@gmail.com
Ingelore Pohl, Christian Grüßen, D-Dortmund
Provincie Limburg, NL-Maastricht
Stiftung Schloss Dyck, D-Jüchen
Botanische Tuin Kerkrade, NL-Kerkrade
Ruhlenhof, NL-Ottersum
Kaart / Karte / map / Plan
Ramona Cacic-Reineke, D-Dortmund
E-mail: ramona.cacic@denkfluss.net
teksten / texte / copy editors / rédacteurs
Math Ghijsen, NL-Maastricht
Ingelore Pohl, Christian Grüßen, D-Dortmund
redactionele bewerking / redaktion / editor / rédaction
Melanie Ossenkop, Stiftung Schloss Dyck, D-Jüchen
E-mail: m.ossenkop@stiftung-schloss-dyck.de
vertalingen / Übersetzung / translation / traduction
Translatin, B-Brussel
E-mail: trans@translatin.com
lectoraat / lektorat / Proofreading / lecture-correction
aixplan, D-Aachen
www.aixplan.de
vormgeving en zinnen / grafikdesign / graphic design /
design graphique
Nina Just – Grafikdesign, D-Köln
E-mail: info@ninjagrafik.de
druk / druck / Print / imprimerie
Meinke GmbH, D-Neuss
E-mail: service@meinke.de
55

56
Bron foTo‘s
Bildnachweis / photo credits / crédits photos
Titel groot: Willem Verhaeg
Titel klein: Willem Verhaeg
Pagina 2: Provincie Limburg
Pagina 5: Willem Verhaeg
Pagina 6: Pohl + Grüßen; Stiftung Schloss Dyck
Pagina 7: Pohl + Grüßen
Pagina 8: Willem Verhaeg
Pagina 9: Willem Verhaeg; Pohl + Grüßen
Pagina 10: Willem Verhaeg; Pohl + Grüßen
Pagina 11: Botanische Tuin Kerkrade, Hans Leerschool
Pagina 12: Pohl + Grüßen
Pagina 13: Pohl + Grüßen
Pagina 14: Willem Verhaeg
Pagina 15: Pohl + Grüßen
Pagina 16: Pohl + Grüßen
Pagina 17: Willem Verhaeg; Ruhlenhof, Gerard Kruijsen
Pagina 18: Willem Verhaeg
Pagina 19: Willem Verhaeg; Pohl + Grüßen
Pagina 20: Pohl + Grüßen
Pagina 21: Willem Verhaeg; Pohl + Grüßen
Pagina 22: Willem Verhaeg; Pohl + Grüßen
Pagina 23: Pohl + Grüßen
Pagina 24: Willem Verhaeg
Pagina 25: Pohl + Grüßen; Willem Verhaeg
Pagina 26: Pohl + Grüßen
Pagina 27: Willem Verhaeg; Pohl + Grüßen
Pagina 28: Willem Verhaeg
Pagina 29: Pohl + Grüßen
Pagina 30/31: Willem Verhaeg
Pagina 32: Willem Verhaeg
Pagina 33: Pohl + Grüßen
Pagina 34: Willem Verhaeg
Pagina 35: Pohl + Grüßen
Pagina 36: Willem Verhaeg
Pagina 37: Willem Verhaeg
Pagina 38: Willem Verhaeg
Pagina 39: Willem Verhaeg
Pagina 40: Pohl + Grüßen
Pagina 41: Willem Verhaeg
Pagina 42: Willem Verhaeg
Pagina 43: Willem Verhaeg
Pagina 44: Pohl + Grüßen
Pagina 45: Willem Verhaeg
Pagina 46: Willem Verhaeg
Pagina 47: Willem Verhaeg
Pagina 48: Willem Verhaeg
Pagina 49: Willem Verhaeg
Pagina 50: Willem Verhaeg
Pagina 51: Willem Verhaeg
Pagina 52: Willem Verhaeg
Pagina 53: Willem Verhaeg

58
noTITIE
notizen / notes / notes

Titelillustraties klein (van links naar rechts):
Huys de Dohm, Heerlen; Heerenhof, Maastricht; Kasteeltuin, Wijlre
Titelillustratie groot:
Ruhlenhof, Ottersum

Groene Geheimen langs de Maas
Verborgene Paradiese entlang der Maas / Hidden paradises along t
Maastricht
Stein
3
Maas
5
10
4
6
Nerderweert
Weert
A 79
Meijel
A 2
2
Venray
A 2
Sittard
Geleen
Beek
Heerlen
Roermond
Sint Joost
A 76
Huys de Dohm
Heerenhof
A 73
Vaals
Rhulenhof
A 77
1
7
A 73
9
8
Maasbree
N 271
Kasteeltuin Wijlre
Landgraaf
Kerkrade
Venlo
Botanische Tuin Kerkrade

the Meuse river / Les secrets verts autour de la Meuse
Ankertuin
Ankergarten / Anchor garden / Jardin repère
Tuin
Garten / Garden / Jardin
Cultuurlandschap
Kulturlandschaft / Cultural landscape / Paysage culturel
1 Park Gravenrode
2 Amerikaanse begraafplaats Margraten
3 Vestinginrichting Maastricht
4 Kasteel Elsloo
5 Grensmaas Meers
6 De Groote Peel
7 Maasduinen Noord
8 Maasduinen Zuid
9 Abdij Rolduc
10 Savelsbos

Ontdek de overige EGHN-tuinen op Internet of bestel de
brochures bij de tuinroutes in Nordrhein-Westfalen. Informatie
op www.eghn.eu.
Entdecken Sie weitere EGHN-Gärten im Internet oder bestellen
Sie die Broschüren zu den Gartenrouten in Nordrhein-Westfalen.
Informationen unter www.eghn.eu.
Discover other EGHN gardens on the Internet or order the
brochures on the garden routes in North Rhine Westphalia.
Information at www.eghn.eu.
Découvrez d’autres jardins EGHN sur Internet ou commandez les
brochures des routes des jardins en Rhénanie-du-Nord-Westphalie.
Informations sur le site www.eghn.eu.

Overige brochures betreffende EGHN-tuinenroute
Limburg zijn verkrijgbaar in de tuinen en bij:
Weitere Broschüren zur EGHN-Gartenroute Limburg
erhalten Sie in den Gärten sowie bei:
You can obtain additional brochures on the EGHN
Limburg Garden Route in the gardens and from:
Vous trouverez d’autres brochures sur la route
des jardins EGHN Limburg à l‘accueil des jardins
et auprès de:
Stichting VVV Zuid-Limburg
Walramplein 6
Postbus 820
6300 AV Valkenburg aan de Geul
Nederland
Telefoon: +31 (0)43 / 609 85 00
E-mail: info@vvvzuidlimburg.nl
Internet: www.vvvzuidlimburg.nl
VVV Noord Limburg
Markt 1
6591 BZ Gennep
Nederland
Telefoon: +31 (0)4 85 / 54 02 66
E-mail: gennep@regiovvv.nl
Internet: www.regiovvv.nl

Projectleiding
European Garden Heritage Network
c/o Stiftung Schloss Dyck
Zentrum für Gartenkunst und Landschaftskultur
41363 Jüchen
Duitsland
Telefoon: +49 (0) 21 82 / 82 40
Fax: +49 (0) 21 82 / 82 41 10
E-mail: info@eghn.eu
Uitgever en coördinatie voor Limburg, NL
Provincie Limburg
Gedeputeerde Staten van Limburg
Math Ghijsen
Limburglaan 10
6229 GA Maastricht
Nederland
Telefoon: +31 (0)43 / 389 75 06
E-mail: mh.ghijsen@prvlimburg.nl
Internet: www.limburg.nl