oktober 2003 - eTNOs

Jaargang 9, nummer 5 oktober 2003

Vanderedactie ......,1 

Uil deafdelingen (1) ......"..2 

- Nieuwe (omvangrijke) projecten 

- JUT en het MA-uitje 

lngezonden bericht (1),,,, .........11 

- Terugblik van Piet Huisjes 

MEPsport ......1s 

lngezonden bericht (2),,,, .........1s 

- Een gro€t van Cor Steunenberg 

Wistudat..., ...,.....23 

- Masterplan Quo Vadis 

fngezondenbericht(3).,. .........24 

. BESTE JUT 

lngezondenbericht(4).,. ..........2s 

- Dag opa van Leen Troost 

Uil deafdelingen (2) .....,..26 

- Op stap met de boswachter 

- Aquaterra 

VandeOR... .........30 

Uit de afdelingen (3) .........24 

- lV in Frankrijk 

Personeel in beweging .......s3 

Uit dealdelingen (4) .,...,,.,,34 

- FAP scholft aal 

Van de personeelsvereniging 

- Sinterklaasactie200S 

Column 

- ln blijde verwachting 

lngezondon borlclrt (5) 

- Nrlr)frl¿rtorlrtr.¡rrrt'/(X)il 

37

Excuses 

Toon is verdrietig en een klein beetje boos. Schrijf 

je een goed stuk over een zeer bijzondere reis, die 

je samen met je vrouw Rolinde hebt gemaakt en 

dan speelt het zetfoutenduveltje je parten en weet 

niemand dat jij de schrijver bent. Sorry Toon. De 

trouwe en oplettende MEPtalklezer heeft de foto 

herkend, immers het nummer ervoor bevatte jullie 

geboorteaankondiging, en weet dat Toon de 

schrijver is. Maar voor de minder slimme MEptalklezer 

willen we het hier nog eenmaal uit de doeken 

doen: Toon van Harmelen is de schrijver van .,Een 

bijzondere reis" in de vorige MEptalk. Sorry papa 

Toon en mama Rolinde, sorry. Veelgeluk en plezier 

met Kumari. 

Wat nu in dit nummer? 

Zoals bij iedereen inmiddels bekend, is een groot 

aantal MEP'ers een vertrekregeling aangeboden 

en de meesten zullen, tussen nu en eind volgend 

jaar, hiervan gebruik gaan maken. De redactie wil 

hen in de komende MEPtalks aan het woord laten. 

Piet Huisjes, Leen Troost en Cor Steunenberg bijten 

de spits af. Zeer lezenswaardig. lnmiddels 

hebben Jacques de Boer en ook Marion Lopez 

ons verlaten en zullen wij, indien mogelijk, van hun 

afscheid in woord enlof beeld verslag doen. 

Na jaren praten is nu eindelijk onze nationale trots 

met zijn Franse paftner tot één grote luchtvaartalliantie 

gekomen. lV heeft daar niet zo lang voor 

hoeven praten, neen zij hebben gewoon de daad 

Heaæ å 

MEPtalk oktober 2003 

bij het woord gevoegd, leveren goed werk en op 

tijd en ziedaar zij veroveren stormenderhand het 

Franse veiligheidsland, Vive la France. 

Om wat meer bekendheid te geven aan de diverse 

producten die MEP levert zal in de komende MEP- 

talks wat meer aandacht worden geschonken aan 

de productbladen, die door de afdelingen in 

omloop worden gebracht. ln dit nummer het meest 

recente productblad van PA, dat begin oktober 

door de geurmeetgroep met veel klaroengeschal 

in de Klets ten doop is gehouden. 

Voor de laatste ronde EEÏ-projecten 'oude stijl' 

heeft MEP veel projecten ingediend en het kon niet 

uitblijven: MBI PT en PA hebben samen weer vier 

nieuwe projecten binnengehaald. En aanvullend 

zal de verplichte eigen bijdrage worden gefinan- 

cierd met EZ-doelfinanciering, zodat deze afdelingen 

weer flink meegrabbelen in de EZ-cofinancie- 

ringsbuidel. 

Hoe verder? 

Dit kan alleen met jullie hulp. Blijf kopij aanleveren 

en misschien zijn er nog collega's die ons redactieteam 

willen versterken, want ook wij krijgen te 

lijden van de vedrekgolf. 

Wie neemt de handschoen op en komt ons team 

versterken? 

Fransje, Hans, Jan, Thom, Tonnie en Zhuo


Nieuwe (omvangriike) pro¡ecten 

ln de laatste E.E.T.-ronde heeft MEP weer vele 

projecWoorstellen ingediend, veel hebben het 

niet gehaald, maar enkele voostellen vielen 

toch ook weer in de prijzen. 

Voor afwijzing werden door dê adviescommissie 

van de E.E.T. de volgende redenen opgegeven: 

. volgens de regeling dient een aanmerkelijke bijdrage 

te worden geleverd aan het streven naar 

ecologische duurzaamheid. Bij het ingediende 

kiemproject "continuous production of paint, 

pastes and ink" wordt de afualvermindering, die 

mogelijkerwijs voortkomt uit de overgang van 

batch- naar continuproductie, gerelateerd aan 

hetgeen op dit gebied met de E.E.T.-doelstelling 

wordt beoogd, te gering geacht; 

. volgens de regels dient ook een aanmerkelijke 

bijdrage te worden geleverd aan de Nederlandse 

ecologie. Bij het ingediend kiemproject 

"asbestsensor" is de adviescommissie van 

mening dat asbest in Nederland een ecologisch 

probleem is dat op lange termijn steeds kleiner 

zal worden, omdat het reeds aan de bron wordt 

aangepakt door een totaal invoerverbod. Daarnaast 

worden de afvalmengstromen met asbest 

reeds kleiner door bij de sloop van gebouwen 

het asbest gescheiden te houden en niet met 

andere afvalstromen te vermengen. Daarom zal 

de asbestsensor slechts een relatief kleine bijdrage 

leveren bij de oplossing van het asbest- 

¡rroblccrn in Nederland- Verder voldoet dit projcr;t 

ook niet aan de eis dat een kiemprojc-.ct rlo 

vorlrtrrlrr-.iclirrç¡ diclnl tc) vonnen vclor er,'lt [.[.1. 

¡lojur;l; 

. rlrr ítrlvicí;r:orntrìi:;:lic i:i v;tn lllcnirtr¡ rl;tl ltcl ittr¡l 

r ltonr lo Iiurt r¡ rrojor :l "tlr rUt,';unu llorilr,( lr!lc h,tl,l 

ly',r"'r,l lV()l(l(,r!il(l(r J)t!t'i¡ rrtr;liof Illilrll Vrlol ilrrtl 

I I I ¡rtojrrr,l, ottlrl;ll rrt (lntttt ( oilr trrlrì r,l rlrr', 

',lt x l',r lr I tltr ¡r I l'; ¡r,rt tr lr !! lrtvn| t, 

. de overige voorstellen zijn afgewezen omdat het 

bedrag dat voor het verlenen van subsidie beschikbaar 

is, is uitgeput door het totaal van de 

subsid ieverleningen aan door de adviescommissie 

hoger gerangschikte aanvragen. 

0 

E.E.T.-Kiemproject "RWZI van de toekomsl" 

(PT) 

ln Nederland wordt op jaarbasis ca. 2 miljard m3 

stedelijk afvalwater centraal gezuiverd. Dit afualwater 

is vervuild met (biologische afbreekbare) 

organische verontreinigingen, stikstofverbindingen 

(o.a. ammoniak), fosfaatverbindingen, toxische 

anorganische en organische verbindingen zoals 

zwate metalen, PCB's, PAK's, hormoonontregelende 

stoffen, detergenten en pathogenen. De 

kern van het huidige zuiveringsproces bestaat in 

belangrijke mate uit biologische omzettingsprocessen 

waarmee organische verontreinigingen 

met behulp van micro-organismen worden afgebroken 

tot COr, water en biomassa. Stikstofverbindingen 

worden omgezet tot moleculaire stikstof 

en fosfaatverbindingen worden geconcenlreerd in 

het slib. Verder wordt een deel van de verontreinigingen 

(ook een deel van de toxische verontreinigingen), 

alsmode clo govormdo bionlassa, gecon- 

c;e¡ntrt¡o¡rl itr ltol r1¡rt. zuivoritrl¡:;slitr. 

Mol lrol Irttirlit¡rr zttivorirrr¡r;¡rrrlr:or; wr)rrll oon efflucrlt 

(rlrr.,rliv,rrrI Iioolwltlor) v;trr rrurtl

95o/o aan het totale aanbod aan stedelijk afvalwa_ 

ter zuiveren. 

sllbverert¡ng 

Schematische weergave van het act¡ef slib proces 

De milieuhygiënische duurzaamheid van het huidi_ 

ge zuiveringsproces is zeer matig. Organische ver_ 

ontreinigingen, die een belangrijke bron voor ener_ 

gie (biogas) of andere grondstoffen zouden kun_ 

nen zijn, worden veelalaëroob bíologisch omgezet 

tot COr, HrO, biomassa of gebruikt voor denitrificatie 

van nitraat. Voor de beluchting is energie 

nodig. Fosfaat verbindingen worden nog niet 

direct voor hergebruik teruggewonnen. Bij het bio_ 

logische zuiveringsproces worden broeikasgassen 

zoals CO, en NrO geëmitteerd. Met het effluent 

worden nog aanwezige toxische verbindingen 

geloosd op het oppervlaktewater. Verder ontstaat 

er een zuiveringsslib waarvan de potentièle ener_ 

gie inhoud nog nauwelijks wordt benut. Vanwege 

de noodzakelijke lange verblijftijd van het atualwa_ 

ter in het zuiveringssysteem is een betrekkelijk 

groot ruimtebeslag nodig. Stank is daardoor vaak 

moeilijk te bestrijden. En, zoals reeds genoemd is 

de huidige effluentkwaliteit niet geschikt voor her_ 

gebruik (wat een ellende hè). 

Het doel van het voorgestelde kiemproject is de 

haalbaarheid te ondeaoeken van een geheel 

nieuw en meer duuaaam concept voor zuivering 

van stedelijk afvalwate6 gebaseerd op twee mem_ 

braanscheid ingsprocessen (ultrafiltratie/m icrof iltra_ 

tie en omgekeerde osmose) en anaërobe gisting of 

het HTU@-proces voor de verwerking van slib. 

Tevens is het doel om, indien blijkt dat de haal_ 

baarheid van dit nieuwe concept kansrijk is, aan te 

geven welk ondeaoek en ontwikkelingstraject 

ingegaan moet worden om het nieuwe concept 

voor praktische toepassing verder te ontwikkelen. 

Omgekeerde osmose als waterzuiveringsproces 

en als concentreringsstap speelt daarbij een cru_ 

ciale rol. Deze concentreringsstap stap is met 

name van groot belang om waardevolle compo_ 

ÆwøæL 

biolog¡sche 

4¡vering 

MEPtatk oktober 2003 

nenten zoals ammoniak en fosfaat, aanwezig in 

afvalwater in lage concentraties, terug te kunnen 

winnen en de organische componenten nuttig te 

kunnen hergebruiken. 

De voorgestelde ontwikkeling is van strategisch 

belang voor Nederland. Allereerst vindt een krach_ 

tige versterking plaats van de aanwezige mem_ 

braankennis en toepassingmogelijkheden van 

membranen. Verder is sprake van de ontwikkeling 

van een nieuw concept voor zuivering van stede_ 

lijk afualwater waar mogelijk, indien succesvol, 

wereldwijd belangstelling voor zal bestaan. Het 

betreft een zeer grote mark, waar met name 

Nederlandse ingenieursbureaus op het gebied van 

"water" en membraanfabrikanten van zouden kun_ 

nen profiteren. Zowel bij toepassing op grote 

schaal als op kleine schaal. 

De (maximale) potentiêle milieuverdiensten per 

jaar voor de Nederlandse situatíe zijn voor dit nieu_ 

we concept, vergeleken met de huidige, voorna_ 

melijk op biologische processen gebaseerde zui_ 

veringssystemen, zeer globaal: 

. maximaal 2 miljard m3 effluent van goede kwali_ 

teit geschikt voor hergebruik; 

o terugwinnen van circa 1OO.00O ton NH. voor 

nuttig hergebruik (overeenkomend met een 

besparing van circa 100 á 200 miljoen mo aard_ 

gas); 

o terugwinnen van circa 20.000 ton fosfaat; 

. geen directe emissie van broeikasgassen (CO, 

en NrO); 

. productie van extra biogas (overeenkomend met 

100 á 200 miljoen ms aardgas); 

o compactere installaties; 

. geen lozing van toxische verbindingen op het 

oppervlaktewater. 

De studie wordt uitgevoerd door TNO-MEB Wage_ 

ningen Universiteit en Researchcentrum (WUR, 

sectie Milieutechnologie) en X-Flow (onderdeel 

van NORIT). TNO-MEP en WUR zijn primair als 

ondezoekspartners in dit project betrokken. Het 

belang van X-Flow is een vergroting van het markt_ 

potentieel wat betreft het toepassingsgebied van 

membranen (met name omgekeerde osmose 

membranen). Omdat de problematiek van stedelijk 

afvalwater wereldwijd is, zou een doorbraak mid_ 

dels het hier voorgesielde nieuwe, meer duurzame 

zuiveringsconcept Nederland wereldwijd een zeer 

vooraanstaande positie kunnen geven.


Het totale project heeft een omvang van 180.000 

euro en het deel van MEP bedraagt 80.000 euro, 

maar we hopen natuurlijk op een succesvol vervolg. 

Renze van Houten 

0 

E.E.T.-project "MEMFRAC: doorbraak in destillatie" 

(PT) 

Vier jaar geleden begon ondergetekende bij TNO- 

MEP, na enkele jaren bij TNO-lndustrie. Hij mocht 

(al dan niet gestuurd)rondkijken in de groep en zijn 

oog viel op MEMSTILL (1-traps destillatie proces 

voor het bereiden van drinkwater uit bijvoorbeeld 

zeewater). Eerste opdracht werd toen: maak 

MEMSTILL geschikt voor organisch-organische 

scheidingen. Na een brainstorm me| Planten en 

Brononderzoekers (in-hokjes-drukken van collega's 

n.a.v. de populaire teamrollencursus, want dat 

praat makkelijker), raakte hij confuus van alle resulterende 

stromen als gevolg van het schakelen van 

een multi 1-trapsproces, waarbij multi-maal 2 stromen 

uit 1 stroom ontstaan. Gelukkig werd het 

weekend, zag hij ineens het licht (heet voorjaarszonnetje) 

en begon driftig te tekenen. Die tekening 

is uitgewerkt in een BF-project, waarin een patentaanvraag 

is geschreven, omdat het iets anders 

dan MEMSTILL was geworden, is doorgerekend 

en praktisch getest in een E.E.T.-kiemproject en 

begin september geoctrooieerd in Japan, USA en 

de EU. De werknaam is MEMFRAC, acroniem van 

membranen en fractioneren. 

t'? ¡¡ â 

Proof-of-principle: nu op naar de pilot-plant 

MEMFRAC is gewoon destillatie, waarbij het 

damp-vloeistofoppervlak wordt gedefinieerd door 

membraancontactoren; de membranen doen niets 

anders dan de damp- en vloeistoffase apañ hou- 

den, zijn niet selectief en de stofscheiding ontstaat 

uit het normale streven naar vloeistof-dampevenwicht. 

ln verband met de benodigde stofoverdracht 

tussen deze tweefasen moet de contactor 

met damp blijven gevuld en dus mag de vloeistof 

het membraan niet penetreren. Veel gebruikte PP 

en Teflon membranen voldoen voor waterige toepassingen 

maar niet voor MEMFRAC omdat de 

meeste organische vloeistoffen het Teflon en PP 

bevloeien. ln het E.E.T.-kiemproject is bewezen 

dat een nieuwe klasse membranen extreem 

hydrofoob is en bijna alle organische stoffen wel 

afstoten (op freon en nog enkele stoffen met 

extreem lage oppervlakte spanning na). De tweede 

belangrijke conclusie was dat de stofoverdracht 

tussen de vloeistof- en dampfase niet 

wordt gelimiteerd door de geteste membranen, 

maar net als bij gewone destillatie voornamelijk in 

de dampfase ligt. Nadat deze twee praktische 

onzekerheden waren getemd kon een vervolg- 

E.E.T. worden voorgesteld en bleek het E.E.T.kiemproject 

uiterst succesvol. 

Het acquireren van het vervolg werd een groot 

avontuur en lijkt een spannend TNO-jongens-enmeisjesboek 

met een goede afloop. Gevolg is een 

volwaard i g E. E.T. -projecl v an 2 miljoen eu ro, waarvan 

1,1 miljoen voor TNO. Kick-off: 1 februari 

2OO4 - Doorlooptijd 4 jaar. 

Partners zijn: 

. Eindgebruikers: Shell Global Solutions (Amster- 

dam), B.A.S.F. (Antwerpen, B), 

. Apparaatleverancier: Sulzer Chemtech NL [iel), 

. Moduleontwerp en -bouw: SolSep (Apeldoorn), 

MACT (Enschede), 

. Membraanleverancier: Parker Gas Separations 

(Etten-Leur), Sympatex Technologies (Wuppertal, 

D), 

. Kennisinstellingen: Technische Universiteit Delft 

en TNO MEP (Apeldoorn), 

. Onafhankelijk projectadviseur: MolaTech (Apel- 

doorn). 

Het projectdoel is het bewijzen van MEMFRAC op 

'pilot plant schaal' met reele stromen uit de praktijk, 

waarvan voldoende overtuiging uitgaat om 

daarna een demonstratiefase in te gaan. 

MEP gaat de projectleiding, het moduleontwerp en 

de -bouw, de karakterisering van modules/membranen, 

de procesontwikkeling en een omgevingsanalyse 

uitvoeren. Dankzij de ervaringen met

MEMSTILL weten we dat ons een enorme berg 

werk staat te wachten met veel tegenslagen, maar 

dat het allemaal goed zal komen. Een gewaarschuwd 

persoon telt voor 2 en dus zouden we, 

zonder tegenslagen, voor bijna de helft van de 

begroting de resultaten moeten kunnen behalen. 

lk kan nauwelijks wachten op het moment over 3 

jaar als we de gemeenste problemen achter de rug 

hebben en goed voorbereid de pilot-fase ingaan. 

Voor vragen/opmerkingen/aanmerkingen kun je je 

wenden tot ondergetekende of Raymond Creusen. 

0 

Erik Meuleman 

E.E.T.-project "Biologische waterstofproductie" 

(MBT) 

ln de afgelopen E.E.T.-tender is het project "Biologische 

waterstofproductie" (gedeeltelijk) goedgekeurd. 

Het is een vervolg van een E.E.T.-project 

dat recentelijk is afgerond. 

Er is een grote kans dat onze samenleving geleidelijk 

evolueert naar een waterstofeconomie. Hierin 

fungeert waterstofgas als belangrijkste energiedrager. 

Met behulp van brandstofcellen kan het 

gas met hoge efficiëntie worden omgezet in elektriciteit 

voor woningen of voeduigen, of direct in 

warmte. Bij het gebruik komen geen verontreinigingen 

vrij, anders dan water. Het waterstof moet 

natuurlijk eerst worden geproduceerd, en wat is er 

nu mooier dan dat uit hernieuwbare bronnen te 

doen: biomassa, wind en zonlicht. Als het echt om 

grote hoeveelheden gaat en het mag ook nog eens 

niets kosten dan is biomassa een goede bron. 

Droge biomassa is heel geschikt voor waterstofproductie 

door vergassing, terwijl natte biomassa 

goed biologisch kan worden omgezet in waterstofgas. 

Deze biomassa wordt dan omgezet in H, 

en COr. Het aardige is dat deze CO, niet diffuus 

vrijkomt (zoals wél bij bioethanol in voeftuigen), 

maar centraal in de waterstofproductiefabriek. En 

ook nog eens in geconcentreerde vorm, zodat het 

geschikt is voor een toekomstige COr-opslag, 

meer nog dan het verdunde CO2 b¡j conventionele 

elektriciteitscentrales. Dubbel duurzaam dus. 

De afdelingen MBT, PT en PA hebben de laatste 3 

jaar gewerkt aan een bioreactor waarin extreem 

thermofiele micro-organismen bij 70 oC en een 

ffipaæ& 


onderdruk, koolhydraten omzetten ¡n waterstof, 

kooldioxide en azijnzuur. Een flinke kolorn van 400 

liter, die in onze exproof hal 5 heeft gestaan. Waarom 

is een heet vacuüm nodig? Dat heeft met thermodynamica 

te maken: de reactie verloopt dan 

sneller. Het geproduceerde gas moet nog worden 

opgewerkt (water eruit, microverontreinigingen 

eruit): dat kunnen we ook. Nou ja, kunr]en"' na 

onze eerste reactorimplosie en de bouw van de 

tweede reactor beseffen we wél dat het ploeteren is' 

ln het vervolgproject moeten we de vo¡Ll¡etrische 

productiviteit met een factor 1O verhogen en wordt 

de gasscheiding die gepleegd ¡ss1 vúerden nog 

moeilijker. Het geproduceerde aziinzuur wordt in 

een door de WUR ontwikkelde fotobiologische 

reactor verder omgezet in nog meer waterstof en 

kooldioxide. Verdere deelnemers aan het project 

zijn o.a. ATO (penvoerder), RUG, ECN, Grontmij, 

Hexion en Nedstack.


E.E.T.-kiemproject .,Eiwitstromen in de agroketen" 

Agrarisch ondernemen kan alleen succesvol zijn 

als er voldoende financiële rendementen worden 

behaald. Verantwoord omgaan met het milieu is 

daarbij een cruciale productievoon¡vaarde. De roep 

om ecologische en milieutechnisch verantwoorde 

productiewijzen wordt steeds groter. De input van 

chemische gewasbeschermingsmiddelen kan 

worden geminimaliseerd door gebruik te maken 

van resistente gewassen met hoge concentraties 

natuurlijke afweermiddelen. De toepassing van 

dergelijke resistente gewassen kan worden ver_ 

groot door de ontwikkeling van (agro-)procestechnologie, 

waarmee genoemde natuurlijke afweer_ 

middelen uit de processtroom venrvijderd kunnen 

worden. 

Een voorbeefd van het negatieve effect van com_ 

ponenten in de agro-food is te vinden in de zetmeelindustrie. 

Natuurproducten als aardappelen 

en cassave vormen tijdens hun groei giftige 

afweermiddelen tegen schimmels en insecten. 

Omwille van de productkwaliteit en voedselveilig_ 

heid is de veredeling van teeltgewassen erop 

gericht om het gehalte aan deze gifstoffen te ver_ 

lagen. Dit beperkt echter ook de mogelijkheden 

om plantgewassen resistent te maken tegen ziek_ 

ten en plagen; teruvijl rassen met een hoog gehal_ 

te aan afweermiddelen in potentie het milieu duur_ 

zaam zouden kunnen ontlasten. 

De bestrijding van de desastreuze aardappelziek_ 

le, Phytophthora infestans neemt bijna g0% van 

het Nederlandse fungicidengebruik voor zijn reke_ 

ning (2 miljoen kilo, 45 miljoen euro). De op_ 

brengstderving door phytophthora leidt wereldwijd 

tot een verlies van meer dan EUR 2 miljard. Met 

(partiele) resistentíe is dus grote winst te behalen. 

De productie van zetmeel uit aardappelen kent een 

lange geschiedenis (vanaf 1g00) en is in de loop 

der tijd vergaand geoptimaliseerd. Daarentegen is 

de winning van eiwitten uit aardappelen van een 

veel recentere datum (na 197S). Aardappeleiwit 

heeft een relatief hoge voedingswaarde en zou 

goed in levensmiddelen kunnen worden toege_ 

past. Het eiwit zit in aardappelvruchtwater, dat als 

bijproduct van de zetmeelproductie beschikbaar 

komt. Naast eiwitten, peptiden en aminozuren, 

bevat het vruchtwater ook suikers, organische 

zuren, lipiden en genoemde natuurlijke gifstoffen, 

ffiPe;æä 

waardoor de productie van eiwit voor humane 

consumptie tot nu toe commercieel slechts moeizaam 

van de grond komt. Van Koningsveld (dis- 

sertatie WUR 2001) heeft onderzoek verricht naar 

de winning van aardappeleiwit, waarbij functionele 

eigenschappen niet verloren gaan en toepassing in 

humane voeding mogelijk is. Zijn conclusie is dat 

de eiwitwinning voor toepassing in the foodsector 

aanzienlijk wordt bemoeilijkt door de aanwezigheid 

van niet-eiwitverbindingen. Het ondezoek 

van Van Koningsveld is een van de uitgangspunten 

voor het E.E.T.-kiemproject. 

Voor de toepassing van aardappeleiwit in levensmiddelen 

is het van groot belang dat er productieroutes 

beschikbaar komen, waarmee goed 

oplosbaar eiwit kan worden gewonnen dat voldoet 

aan alle eisen van voedselveiligheid. Dergelijke 

routes zouden een grote meen¡vaarde geven aan 

eiwitstromen, die thans alleen als diervoeder kunnen 

worden afgezet. De technologische uitdaging 

hierbij is om technologie te ontwikkelen waarmee 

natuurlijke toxische afweermiddelen uit de grondstof 

kunnen worden venruijderd. 

ln 1998 heeft Avebe een patent ingediend op de 

omzetting en venruijdering van glyco-alcaloiden uit 

processtromen langs biologische weg (pCT 

99/43837). De biologische route is gekozen 

wegens de nadelen die zouden kleven aan andere 

technologische oplossingen. Zonder dat het 

patent hierbij in detail treedt, worden met name 

genoemd; superkritische extractie met CO2 (complex 

en duur), extractie met organische oplosmiddelen 

(oplosmiddelen zijn giftig), extractie met 

azijnzuur en citroenzuur (milieubelastend) en complexatie 

met cyclodextrine (duur). Daarnaast is een 

aantal technologieën niet in ogenschouw genomen; 

met name ad- en absorptie technologie en 

hybride technologieën. Het patent is een basisdocument 

voor het E.E.T.-onderzoek. 

Het project beoogt de ontwikkeling van scheidings-/zuiveringstechnologie 

en een redesign van 

het zetmeelproces (aardappel, tapioca) waarmee 

natuurlijke gifstoffen uit processtromen worden 

venrrijderd, en waardoor de hele keten van grondstof 

tot product wordt beinvloed. De genoemde 

berhvloeding vindt plaats doordat met de technologieontwikkeling 

en de redesign hoogwaardige 

producten kunnen worden gemaakt als gevolg van 

het verwijderen van de gifstof solanine uit de eiwit

Huidige Proces 

Nieuwe Proces 

stroom. De beoogde redesign wordt getoond in 

bovenstaande figuur (huidige proces versus nieuwe 

proces). 

De eiwitwinning in het huidige proces wordt uitgevoerd 

door hitteprecipitatie met behulp van 

stoominjectie. Deze methode leidt tot producten 

die slecht oplosbaar zijn en die als levensmiddeleningrediënt 

slecht kunnen worden toegepast. ln 

het nieuwe proces wordt gebruik gemaakt van 

innovatieve en state-of-the-art scheidingstechnologie, 

waarmee solanine uit de eiwitstroom wordt 

gehaald en een economisch haalbaar proces 

wordt gerealiseerd 

EmæE"k 

Reststroorn (feed) 

Zetmeel 


Eir.vit, peptiden etc (t'ood) 

De partners die in dit project samenwerken zijri 

Plant Research lnternational BV te Wageningen 

met state-of-the-aft kennis wat betreft de veredeling 

en teelt van landbouwgewassen, TNO-MEP 

met state-of-the-art kennis wat betreft zuiveringsen 

scheidingstechnologie en Avebe wereldmarktleider 

wat betreft de productie en marketing van 

aardappelzetmeel en aardappeleiwit en leidend in 

de productie van tapioca zetmeel. Het totale kiemproject 

heeft een omvang van 180.000 euro en 

hiervan neemt MEP 100.000 euro voor z'rjn reke- 

ning. 

Wilje meer weten dan ben je welkom b'rj: 

Paul Bussmann

Ml.l)l¡rlk oktober 2003 

Jut in het (spakenburgse) (b)ootie genomen ???? 

Of ook wel: Heerliik MA-uitje en twee jubilarissen in het zonnetje gezet ! 

JUT staat in het algemeen bekend als een sociaal, 

maar tegelijkertijd moeilijk en eigenwijs 

persoon. JUT'S argumenten daarvoor zijn dan 

altüd, dat als je bij TNO wilt werken, je wel 

eigenwijs moet zijn, anders bereik je niets en 

soms ook wel eens moeilijk, want anders topen 

ze over je heen. JUT's eega en betere helft Ria, 

denkt daar echter het hare over en vindt dat 

smoesjes. 

Dankzij dat eigenwijze en moeilijke is JUT in 

Apeldoom nog nooit naar het Zonnewendefeest 

geweest en heeft ook nog nooit een afdelingsuitje 

bijgewoond. Argument daarvoor is 

duidelijk JUT is én met Ria én met TNO 

getrouwd, dus bij zo'n .Teest" hoort ook een 

partner, vriend of vriendin. 

Vlak voor de vakantie kregen JUT en zijn eega! een 

uitnodiging van Menno Keuken van MA voor een 

afdelingsuitje. Dat het precies in JUT's vakantie 

viel, daar kon Menno natuurlijk niets aan doen en 

JUT besloot dan ook daarvoor vakantietijd vrij te 

maken. 

Wat bleek: Menno was slim en efficiënt geweest 

en had het afdelingsuitje van MA gekoppeld met 

twee 25-jaar jubilarissen bínnen MA, t.w. Ger 

Boersen en Dick van het Hout. Dat vindt JUT bijzonder 

positief en het bleek in goed overleg te zijn 

gegaan met deze jubilarissen. ln feite was er nog 

een derde jubilaris, maar ja dat ging door miscommunicatie 

(?) mis. Laten we het daar maar niet 

meer over hebben. 

Op een mooie, zonnige en nog warme middag in 

augustus gingen JUT en eega met de trein naar 

Amersfoort, waar overgestapt werd op de bus 

ffip=ræå 

naar Spakenburg. De meeste Nederlanders ken- 

nen Spakenburg alleen van de klederdracht of van 

het zaterdagamateurvoetbal. Dat van die klederdracht 

werd direct aantoonbaar, want toen JUT 

een heerlijk biertje zat te nuttigen op een terras in 

het gezellige centrum van Spakenburg, liepen de 

dames in wijde rokken en stijve kragen en mutsen 

een aantal keren voorbij; jammer genoeg alleen 

van die oude dames, dus dat geeft te denken voor 

de toekomst van deze cultuur. 

Dat van dat voetbal was ook waar, want vlak bij het 

toch wel flinke stadion moesten we ailemaal verzamelen, 

vlak aan de haven. Al snel zag JUT 

steeds meer collega's en een groot aantal van hen 

had gelukkig hun padner ook meegebracht. 

Om ca 16.00 uur gingen we aan boord van een 

soort kotter (?), in ieder geval een mooie boot. Op 

de zijkant stond "max. aantal passagrers : 25" en 

we waren met z'n 38-en, dus dat moest wel goed 

gaan. 

De kapitein + vrouw + zoon bleken gezellige mensen 

en al snel zat de sfeer er in. Dat kwam natuurlijk 

ook door de drank, want ja, net buitengaats

(richting Eemmeer of was het nu het Veluwemeer?) 

en de flessen drank gingen open. Het weer was 

goed, er werd goed gesocialiseerd en kennis 

gemaakt. Duidelijk werd ook dat de partners van 

de MA ers het idee van het MA-uítje bijzonder 

waardeerden. Via het mee¡ met veel wíndmolens 

aan de kusten, voeren we de Eem een flink stuk 

op. Brj Eemdijk legden we even aan en een voor 

JUT vreemde dame, kwam aan boord. JUT dacht 

eerst nog aan alcoholcontrole, maar het bleek 

gewoon de eega van Sander te zijn, die nog had 

moeten werken. 

Bij een brug werd gekeerd en even later werd aangelegd 

aan een steiger met daarachter een weiland. 

De kapitein verkleedde zich razendsnel tot 

kok en begon met het aanmaken van een grote 

barbecue. Dat gaf Menno de gelegenheid nog 

even het enige formele van die dag te doen, namelijk 

een toespraak houden voor de jubilarissen. Nu 

heeft JUT de schurft aan toespraken, want ja de 

jubilaris is natuurlijk de beste en is zeer belangrijk 

(geweest) voor TNO. Toch wist Menno er hier en 

daar wat kwinkslagen tussen te gooien en vezon 

werkrelaties tussen Ger en Dick die er misschien 

helemaal niet zijn en die JUT in ieder geval niet 

äpaæL 


kende. ln ieder geval was het geen standaard 

praatje en dat is te prijzen. 

De afdeling MA heeft ook een aantal uitstekende 

musici en die hadden hun instrumenten meegebracht. 

En ja hoor er kwam een zelf gemaakt lied 

en een standaard melodie werd door allen (?) luidkeels 

(?) meegebruld; de tekstschrijver had waar- 

schijnlijk te weinig tijd gehad, want de zinnen liepen 

niet altijd even goed, maar een kniesoor die 

daar op let, met alweer een borrel in zijn hand. 

Uiteraard kwamen er nog antwoorden van jubilarissen 

Dick en Ger, maar die heeft JUT tot zijn 

schande niet gehoord, hij zat aan zijn zoveelste 

rood wijntje. 

Ondertussen had die kok voor een prima barbecue 

gezorgd, plus wat koud-buffets-achtig en heerlijk 

stokbrood. Deze kok had dat duidelijk meer 

gedaan, want het was vooftreffelijk en meer dan 

voldoende. Door die barbecue, of was het de 

drank (Marc !?), werd het steeds gezelliger. Ondertussen 

waren we alweer aan het varen, terug naar 

Spakenburg met een mooie rode zonsondergang, 

waar we in het donker aankwamen.

MLf)l¡rlk oktober 2003 

Twc,u hariar, rn iiefde 

Uit lielce. éérr.h.arl 

Gelukkig werd JUT thuis gebracht en konden hij 

en zijn Ria terugkijken op een heerlijk en goed verzorgd 

MA-uitje/receptie. Leuk om ook eens met de 

partners van je collega's te praten. 

Al met al: jubilarissen, Menno en organisatrice 

Marian R. (was er jammer genoeg niet bij) bedankt 

en dat smaakt naar meer! 

Natuurlijk kan zo'n verhaal niet zonder foto,s, want 

foto's zeggen meer dan geschreven taal; de MEptalk 

lezer kan de sfeer dan ook het best het zelf 

proeven door naar een aantalvan die foto,s te kij- 

ken. 

DolgeÌukkig zìjn N,ìÌ met de geboqrLe 

r¿c onze rlrri:hter 

Ìv,leiith lì.ìanne 

7.e ir geborer cf-, 1l oktober 200-1 onr 15 32 uu¡ 

Ze tïeegi 34¡J0 ¡iraru en is 4g cn laìlg 

ffipeæå 10 

Getrcuwd op 11 juli 2003 

JUT 

Jillis Raadschelders en Cindy Hooijmans 

Jiìììs Ez Ciot{v i{a¿dechel

!nç*=*rud t 

Terugbl¡k op m¡jn jaren b¡¡ TNO 

Na 10 jaren te hebben gevaren als scheepswerktuigkundige 

in dienst van de N.V. Stoomvaad 

Maatschappij Nederland en Smitlloyd b.v. 

kwam ik in 1973 in dienst bii een slachterii als 

stoom- en koelmachinist. Niet bepaald de 

ambiance die ik gewend was. Ernstige degeneratie 

dreigde. Riekend naar Porcus domesticus 

kwam ik 's avonds thuis, vaak duizelend van de 

ammoniakdampen. Al spoedig maakte zich een 

sterk heimwee naar het schip van mij meester. 

Een minder mooie tiid; een jong gezin waar je 

verantwoordelijk voor bent, een baan waarvan 

je gruwt en de wetenschap dat ie niet tot ie 

pensioen wilt bliiven varen. 

Juist toen ik op het punt stond toch maar weer 

naar zee te vertrekken hoorde ik van een vacature 

bij het 50 MW circuit van TNO te Hengelo, waar de 

componenten voor de Kalkar- "SchnellbrÜter" 

werden getest. 

Na een gesprek met en een rondleiding door 

(helaas overleden) Johan Gansevoorl werd ik door 

hem aangenomen als operator. De sfeer stond mij 

onmiddellijk geweldig aan. Spiksplinternieuwe 

technologie van de hoogste orde, een enorm geÏn- 

11 


stalleerd vermogen en om het allemaal nóg mooi- 

er te maken; een hele ploeg ex-scheepswerktuigkundigen. 

Dat communiceerde lekker! 

Spannende proeven deden we daar. Stoomgeneratoren 

met natrium buiten en 150 bar stoomwatermengsel 

in de pijpen een beetje staan thermoshocken. 

Je hield je had soms vast. 

Nooddumpacties van het natriumsysteem bij vol 

vermogen. Onbedoeld werd hierbij wel eens een 

koude afsluiter bediend, wat overduidelijk aan het 

licht kwam als deze later werd opgewarmd. De 

natrium kwam dan brandend uit de gescheurde 

balgafdichting spuiten. Soms stonden we in de 

regelkamer met de persluchtflessen op de rug als 

nmaBD


duikers de zaak te bedienen. De inwoners van 

Hengelo zullen wel eens gedacht hebben: "wat dut 

dat volk doar toch!" Natriumexplosies in de blusbak 

veroorzaakten regelmatig prairiebranden aan 

de andere kant van het omheinende gaas en als de 

veiligheidskleppen werden getest trilde de grond. 

Ook de toekomstige bemanning van Kalkar hebben 

we daar opgeleid. Die dronken bier en braadden 

worsten tijdens de wacht (van die smerige wilte, 

waar je misselijk van wordt). 

Je kreeg daar een scherp besef hoe zorgvuldig je 

een kerncentrale moet bedrijven. Wij hadden 

eigenlijk nog een makkie; er was niets radio-actief. 

lk had toen reeds een vliegbrevet, iets dat ik jullie 

allemaal kan aanbevelen. Het is een edele sport 

die letterlijk een extra dimensie aan het fevën geeft 

(kost even wat geld, maar als je een tweedehands 

auto koopt waar een drijfstanglager uitgelopen 

blijkt te zijn ben je het óók kwijt). En je maakt nog 

eens wat mee. 

VeelTNO-ers zijn toen met me meegeweest voor 

een tochtje. Een mooie tijd. 

Jammer dat het maar vier jaar duurde voor mij. Het 

testprogramma liep ten einde en ik kon kiezen: óf 

naar Kalkar óf naar Apeldoorn. Het werd Apeldoorn, 

mede vanwege de geruchten rond Kalkar. 

Als ik daarvoor had gekozen was ik nu misschien 

bartender geweest bij Van de Most. 

Piet's 2e liefde 

Hr. Feis van de afdeling Stromingstechniek kon 

nog wel iemand gebruiken. Zijn opmerking over 

"kneusjes uit Hengelo, die van stroming niets 

afweten" pareerde ik met de opmerking dat aan 

boord álles stroomde, van de stoom door de turbineschoepen 

tot het water langs de schroefbladen, 

waarna de zaak was beklonken. Een week later zat 

ffipeæ& 

ik op mijn knieën in de windtunnel piepkleine houten 

huisjes op een draaischijf te plakken en stripjes 

kopergaas, die bomenrijen voorstelden, te zig- 

zaggen. 

Het kan verkeren. 

Toch was dit een interessante afdeling. Ronduit 

verbazingwekkende verschijnselen doen zich voor 

als een medium stroomt. Mijn grootste wapenfeit 

(ik geniet écht van zulke dingen) betrof een garantiekwestie 

van een grote beluchtinginstallatie voor 

een waterzuiveringsinstallatie. Alles gloednieuw; 

gasgestookte zuigermotoren dreven turbocompressoren 

voor de waterbeluchting aan. De lucht- 

opbrengst was te weinig en men wilde de installatie 

uiteraard niet betalen. Na nauwkeurige meting 

(waarbij beide partijen mij op de vingers stonden 

te kijken om te voorkomen dat ik door iemand 

be¡hvloed werd) bleek de opbrengst inderdaad te 

weinig. Helaas. 

Na nog wat ronddrentelen liet een werknemer zich 

ontvallen dat het in het begin wél goed was 

geweest. Mijn zesde zintuig zei: "Hier valt eer te 

behalen". lk verzocht de machinekamer te mogen 

bezichtigen. Na wat praten en rondneuzen was de 

diagnose binnen 10 minuten gesteld: schoepvervuiling. 

Aan boord spoelden we de compressorschoepen 

van de turboladers van de hoofdmotor 

elke dag door een potje met heet water te vullen 

en dit daarna langs de schoepen te jagen met 

behulp van het verschil tussen zuig- en persdruk. 

Dit gaat met zoveel geweld, dat het toerental even 

hoorbaar terugvalt. 

Hier zaten wel de aansluitingen, maar de spoelpotjes 

zaten er niet op. Enkele dagen later belde 

de Chef Technische Dienst dat ze de spoelinrichting 

in orde hadden en ze weer op de gewenste 

opbrengst zaten. Met hartelijke dank! (dat zal best, 

voor zo weinig geld!) Ziet, zo komt het zeeman- 

schap toch nog weer van pas. Sweet satisfaction! 

Op de afdeling Stromingstechniek heb ik nó9 meer 

respect gekregen voor de bouwers van vliegtuigen 

en straalmotoren. Gelooft u mij als ik zeg dat 

zoiets niet eenvoudig is! 

Tijdens die periode heb ik nog een serieuze poging 

gedaan om een licentie als beroepsvlieger te 

halen. Dat is niet helemaal, dus helemaal niet, 

gelukt. Maar dat is een lang verhaal. 

Ook op Stromingstechniek trof ik fijne mensen, 

echter van een totaal ander slag dan in Hengelo. 

Tegelijk met mij kwamen ook anderen van Henge- 

12

ilrandag i ar3u*ur tgll - Frginr l 

lo naar Apeldoorn. We praatten er veel over met 

elkaar. "Wat lopen hier toch eigenaardige mensen 

rond", werd vaak opgemerkt. Langzaamaan werd 

ons duidelijk dat we hier gewoon te maken hadden 

met normale wal-mensen, echter met een totaal 

andere achtergrond. 

Na een aantaljaren ben ik vershift naar de afdeling 

PT (Varietas delectat). Hier heb ik mijtot op heden 

beziggehouden met kristallisatietechniek. ln mijn 

ogen een nog grotendeels onontgonnen gebied, 

waar nog veel zeer interessante ontdekkingen 

gedaan kunnen worden. Aan de andere kant heb ik 

mij er steeds over verbaasd hoeveel mensen zich 

daar al mee hebben beziggehouden. Op élk terrein 

trouwens. Steeds als je je ergens in verdiept sta je 

versteld van de gigantische hoeveelheid literatuur 

die daarover beschikbaar is. Ontmoedigend, vind 

ik. lk krijg dan soms het gevoel "wat doen we hier 

nog? Alles is al eerder gedaan"..................."En dát 

is nu onze kracht!", hoor ik onze directeur roepen. 

25 jaar bij TNO 

EeræÉk 13 

Afdel i ng Kr¡ stal I ¡ sati e 


Vlekkeloze 

noodlanding 

"Alleen bij TNO is al die informatie voorhanden. En 

tevens de mensen die ook met die informatie kunnen 

omgaan. Want lezen én begrijpen is twee." 

TNO is een organisatie, waard om gekoesterd te 

worden. 

En zo is het gekomen dat ik in september 2003 

precies 40 jaar heb gewerkt en van de vertrekregeling 

gebruik maak. Toch wel een hele tijd, bü 

nadere beschouwing. Een interessant fenomeen 

vond en vind ik de computer. Vroeger waren we 

verbaasd over de ringetjes-geheugens. Wat klein!! 

Je kon de ringetjes warempel van een meter 

afstand met het blote oog zien. Nu kun je onder de 

microscoop amper zien hoe zo'n printje is opgebouwd. 

En het werkt nog óók, en ook nog 

betrouwbaar. Knap, knap!


De jongelui zijn ermee opgegroeid, wat blijkt uit de 

manier waarop ze erop losrammen. Geen enkele 

remming 

lk zal maar toegeven; ik ben gewoon jaloers. 

Eén voorspelling van mij is echter wel uitgekomen. 

Vroeger verkondigde ik dat er nog een tijd komt 

dat zelfs je handschrift, een van de waardevolste 

dingen, als iets primitiefs wordt gezien. Nou, 

.......het is al zover. 

lk ga jullie nu verlaten, voordat de A1 helemaal 

dichtslibt en ik gedwongen word op het TNO-ter- 

rein te overnachten. lk ben benieuwd hoe dit in de 

toekomst opgelost gaat worden. Van mij hebben 

ze niet zoveel last meer. Na 560.000 km te hebben 

gereden alleen om naar m'n werk te komen, kun je 

... en al 33 jaar getrouwd met verpteegster Janny 

ffi ruaæå 14 

wel stellen dat ik terecht wegenbelasting heb 

betaald. Toch een raar idee, dat er alleen door mij 

zo'n 110 loopvlakken van banden tot stof zijn vergaan. 

De bermen bloeien echter steeds uitbundigeç 

dus schadelijk is dát niet geweest. Verder heb 

ik via de belasting op brandstof tenminste één 

riant jaarsalaris voor een medemens op tafel 

gelegd. Dat sust mijn geweten enigszins. 

lk wil eindigen met de wens dat het TNO-management 

erin slaagt de organisatie draaiende te houden, 

ook in minder voorspoedige tijden en dat 

ieder van jullie datgene bereikt wat hi¡/zij zichzelt 

heeft toegedacht. Good luck! 

Piet Huisjes

Teamwork 

Op zondag 14 september heeft een TNO-MEp 

team meegedaan aan de Veluweloop. Het 

team, bestaande uit 4 vrouwen, S mannen en 2 

man begeleiding eindigde als fietsploeg in een 

veld van 102 teams op de 35ste plek. De 83 km 

lange estafetteloop door prachtige natuur werd 

afgelegd in zes en een half uur. Het was zo'n 

dag dat het klopte: ons hart, het weer en de 

organisatie. 

Historie 

De Veluweloop is in 1980 ontstaan. ln korte tijd 

werd de estafetteloop zo populair dat er in de jaren 

'80 elk jaar bijna 250 ploegen meededen, zo,n 

4.000 lopers! Oorspronkelijk ging de route in een 

grote boog over de Veluwe: van Arnhem, via Loenen, 

Ugchelen, Lunteren en Ede naar Wageningen. 

Omdat in de bossen van de Veluwe soms lange 

files van auto's bij wisselpunten stonden, begon 

de organisatie de verplaatsing van deelnemers per 

fiets te stimuleren. Door het inkorten van de grote 

boog over de Veluwe, werd ook het fietsen voor 

minder getrainden haalbaar. Nu start en eindigt de 

estafetteloop in Wageningen en wordt een lus 

gemaakt over de zuidrand van de Veluwe. 

Dit jaar zijn 64 van de 102 ptoegen (63%) op de 

fiets! ln het overall klassement zijn de eerste 3 

ploegen fietsploegen. ln de top 35 zijn slechts g 

ploegen die zich met busjes verplaatsen (% fietsploegen: 

74). 

Logistiek 

ln plaats van een estafettestokje, wordt een hesje 

bij de wissel overgedragen. Door het werken met 

(-È ,- f 

* l,)"'tií* t 15 


een snelle en een langzame startploeg en restarts 

onderuveg, worden de ploegen enigszins bij elkaar 

gehouden. 

Tijdens de loop wordt de loper begeleid door een 

fietser. De rest van de ploeg verplaatst zich in verschillende 

groepjes per fiets om lopers en fietsbegeleiders 

op het juiste moment op de goede pun- 

ten af te zetten. Voor de logistiek is door running 

coach lnge TrijssenaaÍ en running assistent Janita 

de Meij een schema opgesteld waarin staat wanneer, 

waarheen en met wie iedereen moet fietsen. 

Een ooggetuigeverslag: 

Al voor zeven uur in de ochtend op de fiets naar 

TNO. Koud ondenrveg: slechts 5 'C. Voor de 

receptie tref ik een groot deel van de andere lopers 

en goed nieuws: Janita is zover beter dat ze kan 

lopen, Jan Meulenbrugge heeft het gelaten bij de 

halve finale HD (tennis) en Ko den Boeft, die toch 

erg hecht aan warme veren in de ochtenduren, 

komt goed geluimd aangefietst. De ploeg is compleet! 

De vrouwen kijken hoe de mannen de fietsen 

op een grote aanhanger laden en dan gaan we 

op weg naar Wageningen. Daar treffen we de rest


van de ploeg. Er worden hier en daar nog wat handen 

geschud. lnge haalt het lopershes op en geeft 

ons kalm de laatste instructies. Janita moet als 

loper het spits afbijten en gaat zich opwarmen. 

Henk Bekkering zal met haar meefietsen. Op de 

vertrouwde terréinfiets van Henk van Deventeç die 

al jaren voor zulke lopen wordt ingezet. Met het 

schema in de zak en de fietsroutebeschrijving in 

de hand gaan twee groepen alvast naar volgende 

wisselpunten. De derde groep hoeft minder haast 

te maken en kan rustig de start meemaken. Janita 

start in de tweede, snelle startgroep, die met de 

oranje hesjes. De gele hesjes hebben hun start al 

een kwartier eerder beleefd. De jacht kan dus 

beginnen! 

Het eerste deel omvat 5 etappes. De hes wordt 

steeds soepel doorgegeven, zonder tijdverlies en 

dat is weleens anders! Het gaat snel, op het eerste 

deel hebben we een paar kanjers gezet. Van Henk- 

Jan Meijer kun je wel het een en ander verwachten, 

vorige week nog 3de bij de TNO-loop in Soesterberg. 

Ken je het atletenverleden van Hans Slenders, 

dan weet je dat hij ook een aardige tijd kan 

neezetten. Ronald Vroon kan normaal lekker 

lopen; h'rj doet ons toch verbazen omdat hij de 

laatste tijd alleen gewandeld en gefietst heeft. Bijfietser 

lnge heeft het hier heel moeilijk. Niet alleen 

loopt Ronald erg hard, het terrein is vaak mul en er 

ffipeæå 16 

zit een lelijke klim op het eind. Flink zweten dus. 

Ook Tineke Wiersma levert een goede prestatie, 

door haar etappe in één keer uit te lopen. BijTrim 

Apeldoorn is ze immers gewend om heelregelmatig 

wat oefeningen tussendoor te doen. Op de Arnhemse 

atletiekbaan, de eerste vezamelplaats, 

wordt ze warm ontvangen door Oebele en de kinderen 

en de rest van de ploeg. lnmiddels is de 

temperatuur lekker opgelopen tot een aangename 

22 graden C. Kunnen we eindelijk onze TNO-shirtjes 

showen aan de wereld. Tijdens het lopen wordt 

onze shirtreclame immers afgedekt door de 

lopershes. Te denken valt aan broekjes met het 

TNO-logo op de kont. En dan maar veel hesjes 

inhalen onderweg! 

Rond het middaguur strijken we neer langs de 

atletiekbaan. Babbeltje, drankje, sterke verhalen 

en knipogen tegen de zon. Mmmmmmmm. En zo 

vindt Hans-Peter Baars ons. We kunnen hem echter 

vertellen dat een ieder toch op deze dag wel 

50-70 km fietst en ergens tussen door 5-11 km 

moet hardlopen. 

Om 1 uur vindt de restart plaats, voor het tweede 

deel dat 2 etappes omvat. Hiervoor zetten we achtereenvolgens 

Henk B in en Ko. De bikkels in de 

ploeg fietsen mee en de rest blijft op de baan lanterfanten. 

ln slechts 5 kwartier wordt de lus naar

t- 

de Emma Pyramide voltooid en moet de hele 

ploeg, waaruan een deel goed uitgerust, weer op 

de pedalen. 

Het derde deel van de estafette loopt van Arnhem 

naar het centrum van Wageningen en telt 4 etappes. 

lnge neemt om 3 uur de restart voor haar 

rekening en wordt begeleid door haar man Marcel. 

Hij is zwemmend redder en had gehoopt deze dag 

op dat vlak nog een heldendaad te kunnen verrichten. 

Buiten de vijvedjes van Sonsbeek hebben 

we echter de hele dag geen water gezien. lnge 

geeft na 6 km de hes over aan PeterTromp die met 

een 'olé' van staft gaat. Deze allround sportman, 

die echter bijna nooit loopt, kan met de betere 

lopers mee. Het langste stuk, de 11 km, hebben 

we aan Henk van D. gelaten. Na afloop is hij weer 

zeer voldaan: 'lekker gelopen'. Jan M. speelt vervolgens 

'the right man on the right place'. Per 

mobiel gidst lnge hem naar de start van zijn etap- 

ËmæE"k 

€."'"$lC.'e 

loper 

17 


pe. Aan het eind van zijn etappe zit de Wageningse 

berg, een lastig klimmetje, maar bijfietser Tineke 

maant hem tot doorgaan. 

ln Wageningen is het een drukte van belang. Alle 

ploegen verzamelen zich hier voor de laatste etappe. 

Hier ontmoet je de loop/sportverslaafden uit je 

verleden: Hans v. 8., een boerenjongen uit het 

dorp, de kampioen op de Coopertest van de middelbare 

school. Een studiegenootje die een zoontje 

rijker is geworden. Oud-collega Arjan S. met 

wie je zo heerlijk kon volleyballen en oud-ploegge- 

noten van eerdere Veluweloopedities (Last Tango). 

Op de laatste etappe worden de hindes ingezet. 

Na hun laatste versnellingsloopjes staan ze te 

trappelen aan de start. De eerste hinde komt al na 

21 minuten de sintelbaan van de Bongerd opgerend. 

Alma Hollen doet het wat rustiger aan. Het 

publiek op de sintelbaan doet nog wel inspireren 

tot een mooie laatste 200 m, maar we moeten het 

doen met de 52ste plek op deze etappe. 

OK dan, we hebben het prima gedaan. Leuke dag 

geweest, lekker weer gehad, lekker spodief en 

gezellig bezig geweest. Douchen en een hapje 

eten in het centrum van Wageningen. Dan worden 

de fietsen weer op de aanhanger geladen en gaan 

we huiswaarts. 

Alma Hollen


Een groet van een 59+ser 

lk zou natuurlijk kunnen beginnen met ,'Hier zit 

ik dan, achter de geraniums" maar zo voel ik 

het gelukkig niet. Zo langzamerhand dringt het 

tot me door dat de periode TNO achter me ligt 

en realiseer ik mij dat die periode toch een heel 

belangrijke is geweest. Een periode van 33 jaa1 

stelje eens even voor 33 jaar.maal pakweg 200 

dagen maal 8 uur betekent een periode van circa 

52.@0 bedr'ljfsuren en mijn gedrag kennende 

even zoveel bekertjes koffie. 

Het begon allemaal op 1 oktober 1970. TNO Apeldoorn 

bestond alleen nog maar uit hal 6 en kende 

een tweetal afdelingen, natriumtechnologie en 

stromingstechniek en bij deze laatst genoemde 

afdeling ben ik begonnen. De sta¡t verliep niet 

vlekkeloos, ik was aangenomen in Delft waarbijde 

afstand kennelijk zo groot was dat in Apeldoorn 

nog niet bekend was dat ik aan de gelederen was 

toegevoegd. Na enig aandrlngen en wat heen en 

weer telefoneren mocht ik dan toch beginnen. 

ln mijn TNO tijd heb ik verschillende afdelingen 

gediend. Wel stelde ik (nadrukkelijk op aandringen 

van mijn eega) als autochtone, vastgeroeste Apeldoorner 

dat die afdelingen aan de Laan van Westenenk 

te vinden moest zijn. 

Ook vroeger werd er hard aan getrokken 

lk zou nu een beschouwing kunnen geven van de 

projecten waaraan ik allemaal heb mee gewerkt, 

maar ik denk niet dat zoiets bijster interessant is. 

Wat misschien wel interessant is, voor mijalthans, 

is de grote verscheidenheid aan collega's. Aan het 

samenwerken heb ik nooit een bittere bijsmaak 

overgehouden, sterker nog ik kan me geen rimpel 

voorstellen. Dat kan zijn omdat we bijTNO zo aardig 

tegen elkaar zijn of omdat ik zo'n meegaand 

type ben. 

De geboorte van een TNO-meetmedewerker 

Jammer is wel het bijsmaakje dat het vertrekken 

op zich in een moeilijke periode plaatsvindt. Zijn er 

eigenlijk wel tijden geweest dat het TNO voor de 

wind ging? Jarenlang heb ik gehoord dat het best 

goed ging met TNO, maar afwisselend werd gead- 

viseerd er een schepje bovenop te doen, dan wel 

de buikriem ietsje aan te halen. Dat laatste heb ik 

een keer letterlijk genomen, zij het om reden dat ik 

op de weegschaal de 92 passeerde. Rigoureus 

ben daarna tot 80 terug gegaan maar op de jaar- 

18 

Lees verder op pagina 21

TNO Natuur, Energie en Procesrenovatie 

Stapsgewijs naar oplossingen: met TNO 

Stankprobleem opgelost? 

Wel als Cor Steunenberg er lucht van krijgt! 

Er zijn veel redenen waarom u als 

ondernemer wilt voorkomen dat uw 

b e drijf stunk v er o orz aakt. 

Er zijn evenveel redenen om daar- 

voor TNO-NEP in te schakelen. 

Deze folder geefi in olgemene zin 

bestrijding van allerlei geuren, Voor 

de beoordeling van d.e specifieke 

situatíe ín uw bedrijf is uíteraard een 

- betaald - locatiebezoek nodíg, 

Dank voor Stank 

Als uw bedrijf stank veroorzaakt, hetzij 

buiten de terreingreûs, hetzij (ook) daarbinnen, 

heeft u er belang bij om de hinder 

daarvan tot een aanvaardbaar niveau 

beperken. Omdat u wilt dat uw werknemers 

in een prettige omgeving hun werk 

doen en - niet in de laatste plaats - omdat 

u niet wilt dat uw bedrijf in een kwade 

reuk komt te staan. Maatregelen om ongewenste 

geuren te bestrijden, kosten geld 

Dat zijn uw leukste uitgaven, want uw 

producten worden er beter van en uw 

personeel gaat weer fluitend naar zijn 

werk, terwijl u anders kunt fluiten naar 

uw personeel. Maar een goede ondernemer 

zal de kosten tot een minimum be- 

perken en wil zo veel mogelijk effect tegen 

een zo laag mogelijke prijs. Dan is er 

eigenlijk maar één man op wie hij kan 

vertrouwen: Cor "de Neus" Steunenberg 

Dankzij een gedegen opleiding, voort- 

durende bijscholing, een ijzeren wil en 

nimmer aflatende volharding heeft de man 

een internationale carriè¡e opgebouwd die 

hem voerde tot in de smerigste delen van 

onze samenleving, en is hij geworden tot 

wie hij is: de Ghost Buster op het gebied 

van stank, de Nationale Geurvreter, de 

- geurende - roos onder de uien. 

De neus - het blijft een gok 

Effectieve geurbestrijding is een zeer 

complexe materie. Om geuremissie te 

kunnen analyseren, verspreiding ervan te 

meten ofte voorspellen en de juiste 

hneptatk 19 

maatregelen te adviseren, is een verscheidenheid 

aan discipJines nodig, die in 

Nederland en ver daarbuiten eígenlijk 

alleen bij Cor is te vinden, Het herkennen, 

analyseren en kwantificeren vaD geurcon- 

centraties zonder du¡e meetapparatuur is 

voor velen zelfs na jaren training een 

schier onmogeüjke opgave. Niet voor niets 

zegt men daarom: de neus - het blijft een 

gok. Maar zoals sommige mensen zijn 

uitge¡ust met een absoluut gehoor, lijkt 

Cor Steunenberg over een absoluut ¡euk- 

vermogen te beschikken. Meermalen heeft 

hij reeds aangetoond dat hij - uitsluítend 

gebruik makend van zijn eigen neus - een 

uite¡st nauwkeurige geuranalyse kan uit- 

voeren. Uitgebreide metingen eo bereke- 

ningen konden de door hem afgegeven 

waarde van het aantal geêmittee¡de geur- 

eenheden sìechts bevestigen. Bij diffuse 

bronnen (2 miljard geureenheden) is de 

nauwkeurigheid van "de Neus" loqo!! 

Het is de unieke combinatie van deze 

eigenschap. gecombineerd met een gron- 

dige kennis van industriële producten, van 

processen en procestechnologie, van che- 

MEPtalk oktober 2003


Stapsgewijs naar oplossingen: met TNO 

Stankprobleem opgelost? wet ats cor sreu¡enberg er lucht vil hijgr! 

mie, van luchtstroming, van luchtreini 

gingstechnieken en van werktuigbouw- en 

bouwkundige voorzieningen, die Cor als 

geurdeskundige zo bijzonder maakt. Voeg 

daar nog aan toe zijn bedrijfskundige en 

vooral menskundige knowhow zoals ken- 

nis van criteria voor menselijke subjectie- 

ve waarneming, en u zult begrijpen waar- 

om u niet om Cor "de Neus" Steunenberg 

heen kunt. En mocht het desondanks alle- 

maal mislopen: Cor is in rechtszaken als 

getuige-deskundige uitermate waardevol. 

Stank: "Cor Business" 

Alleen met de inzet van deze veelzijdige 

deskundigheid kunnen we tot goede en 

voordelige oplossingen komen De jaren- 

lange praktijkervaring van Cor heeft aan- 

getoond dat vele prodùctieprocessen efficiènter 

bedreven kunnen worden. Niet 

zelden is er een direct verband tussen een 

ineflìciënt proces en overmatige emissie 

van geur Neem als voorbeeld uw eìgen 

darmen. U zult versteld staan van de 

eenvoud waarmee Cor u het verband 

tussen input (bonen, kool) en output kan 

uitleggen. Dit is mede een gevolg van zìjn 

bijzondere didactische vaardigheden. 

De koe bij de horens gevat 

Iedere situatie is anders. Daarom biedt hij 

geen standaard oplossingen Wel hanteert 

TNO Natuun Energie en Procesrenovat¡e 

ondersteunt bedfljven op geheel eigen wijze 

bù procesverandering, -renovatietrajecten en 

reorgan¡sat¡es. Door inbreng van TN0-NEp zún 

reeds versch¡llende bedrijventeÍeinen, eventueel 

na jarenlange slepende rechtszaken, 

teruggegeven aan de natuur omdat na u¡tgebreide 

aanpass¡ngen en omker¡ngen van de 

processen de bedr¡jven ¡n staat bleken om 

alom verkrùgbare Þtoducten om te zetten in 

waardeloze grondstoffen. lvlet name ¡n natte 

geb¡eden ontstonden - als gevolg van hoge 

concentraties natuurlijk mater¡aal, niet 

verdund door industriè¡e afvalstoffen - compl¡cat¡es, 

zoals de vorming van moerasgas. Ook 

dit protrleem is opgelost door gebruik te maken 

van één van de spec¡alisat¡es van TNO- 

NEB te weten geurbestri.jding in de industrie. 

TNO-NEP adviseert op d¡t gebied indivrduele 

bedrüven en overheden, maar kent ook een 

bedrùfstakgewuze aanpak van geurprob¡emerì 

Daarbij maakt het instituut gebru¡k van zün 

uitgebre¡de (internationale) eruar¡ng en kennis 

van de meest recente stand van de techniek. 

Als kennrsinst¡tuut draagt INO-NEP onafhankelùk 

van leveranc¡ers en technologie, de 

beste oplossingen aan. 

TNO-NEP ícht ¿tch op een hoogv/aardtge leefomgevrng, 

economisch concurrerende product eÞrocessen en een 

duuzame energiehuishoudtng Wij ontv/ikkelen hl€ruoo¡ 

Een greep uit de bedrijven waaruoor Cor ¡n dit kennrs en technologreên en Þassen deze toe 

kader werkt: 

- suiker- en cacao-industr¡e, industrièle TNO Natuur, Energ¡e en procesrenovat¡e 

bakke rij e n; 

- composter¡ngsbedrúven (W¡lmaaaaaaah); 

Bezoekadres 

- groentenconseruenbedrijven; 

Het Kasteel I 

- chemisch en petro.chemische ¡ndustr¡e; 

-.. slacht afval veruerkers (goor hoor); 7325 PA Apeldoorn 

- bierbrouwerijen (sweet memories), 

Informatie 

hij een standaard werkwijze die steevast C F. Steunenberg 

leidt tot de beste maatregel tegen de laag- T 055 360 40 43 

ste kosten Deze aanpak kent zes stappen: 

Stap 1: hoe diep zít u in 't slop? S¡dp 5: hù beloofl u geen (schone) 

Weìke geuren komen waar, waarom en in luchtkastelen 

welke mate vrij? flij brengt dat al sÌnds de Meestal biedt hij in zijn rðpport¿ge meer 

80-erjaren in kaart met behulp van het- dan één oplossing inclusiclde investeringszelfde 

geavanceerde meetinstrumenta- en bedrijfskosten hiervan, zodat u na lang 

rium En wat is daarvoor nodig? Lâat Cor wikken en wegen een zekere kens kunt 

uw bedrijfbezoeken en een uurtje overal maken 

rondneuzen. 

Stap 6: moeL de tent dicfu oI redt de Ghost 

Stap 2: in welke strool ís er nog leven Buster uw toko? 

mogel¡jk? Tenslotte geelÌ hij aan hoc u de m¡.rt- 

Hij voert urenlange berekeningen uit met regel(en) technisch en organisatorisch het 

behulp van verspreidingsmodellen en steit beste kunt iuvoeren Als het nodig is om 

zelfs vast hoe 'vies' een geur is Voor zo'n voorafhet effect van een voorgesrelde 

subjectieve waarneming heeft Cor een maatregel vâst te stellen Ie rveer maar 

betrouwbare schaal (van kad¿ve¡ lot nooit), l

TNO op de kop gezet door de 24-uurs-hardloopploeg 

rekeningen van TNO heb ik van deze inspanning 

niets terug kunnen vinden. 

Genoeg gemijmeri ik heb aan de afgelopen jaren 

hele mooie herinneringen overgehouden. Wat te 

denken van de sportdag, die in het verleden eens 

per jaar op het binnenterrein werd gehouden of de 

verschillende keren dat een TNO-ploeg deelnam 

aan de 24-uursloop van Apeldoorn. Vooral dat 

laatste was de inspanning dubbel en dwars waard. 

Ook heb ik verschillende buitenlandse reizen 

gemaalct, waarbij de reis van Singapore naar Tokio 

met een gastanker wel het meest is bijgebleven. 

Ook heeft het verblijf in Bangladesh veel indruk op 

mij gemaakt. Hier heb ik vanaf de zijlijn een stukje 

derde wereld meegemaakt, waar schrijnende 

armoede en struggle for life het dagelijks leven 

beheersen. 

ln al die jaren ben ik op fantastische wijze 

gesteund door Willy (mijn vrouw), die nooit een 

onvertogen woord heeft laten vallen als ik bij nacht 

en ontij of voor een aantal weken erop uit was. Het 

enige conflict dat er geweest is was puur mijn 

eigen stomme schuld en dit wil ik jullie niet onthouden. 

Op een reis naar Hamburg in de tijd dat 

de mobiele telefoon nog geen gemeen goed was 

vroeg Willy, zoals gewoonlijk, welk hotel en het 

telefoonnummer. Omdat ik dat op dat moment niet 

wist zei ik dat ze, als het dringend was ze het beste 

de secretaresse kon bellen. Tot zover niets aan 

de hand, totdat die bewuste secretaresse naar 

Willy belde met de vraag waar ik bereikbaar was. 

Goed of eigenlijk niet goed, want zowel thuis als 

op de zaak waren op z'n oud Hollands gezegd de 

rapen gaar. 

Mema[K 21 


Op mijn afscheidsreceptie heb ik genoten van de 

schetsjes en de speeches met een ludiek karakter 

en in een ongedwongen sfeer. Het erelidmaatschap 

van het Snuiversgilde waardeer ik bijzonder. 

Ook de blijk van collegialiteit van de brandweerploeg 

deed mij genoegen. Als lid van de brandweerploeg 

heb ik verscheidene oefenavonden 

meegemaakt. Gelukkig is de werkelijke inspanning 

van de brandweer gedurende mijn lidmaatschap 

beperkt gebleven tot een drietal uitrukken voor 

echte branden (jes). 

Maaltijd in een Japans pension waarbij de zithouding aan tafel 

te wensen overlaat. 

Tenslotte wil ik TNO (lees collega's) hartelijk bedanken 

voor het begrip en vedrouwen dat in mij 

gesteld is en de manier waarop we hebben 

samengewerkt en natuurlijk de prachtige cadeaus 

die ik bij het afscheid mocht ontvangen. Samen 

met Willy zie ik onze toekomst met veftrouwen 

tegemoet. 

Wat de toekomst van TNO betreft heb ik er vertrouwen 

in dat het ook nu weer zal lukken gezond 

en wel tevoorschijn te komen. lk wens een ieder 

veel geluk en wijsheid om een bijdrage te kunnen 

leveren aan de grondvesten van een ideale maatschappij. 

Het ga jullie goed en ik blijf vanaf de zijlijn toe- 

kijken. 

PS, 

Met vriendelijke groeten, Cor Steunenberg. 

Diegene die echt is geinteresseerd in mijn werk blJ 

TNO in het archief zijn circa 170 rapporten opgeslagen 

onder mijn naam; je kunt dus vooruit. Ol 

anders kom een keertje langs, ik heb alle llld oorr 

en ander toe te lichten.


Afscheid Gor Steunenberg 

I 

e

..... wiskunde en weekstaten veel gemeen heb_ 

ben? Gehoord tijdens de koffiepauze: "lmaginaire 

getallen? Nooit meer nodig gehad. Behalve dan bij 

het invullen van mijn weekstaten." 

..... de master zijn Masterplan via een Steppen_ 

plan uitvoert; "Management by stepping around"? 

De eerste step is genomen en is in zijn kamer te 

vinden. 

..... foutloos e-mailen moeluk! is? 

Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsíet 

mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in 

een wrood saatn, het einge wat blegnaijrk is, is dat 

de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals 

saatn. De rset van de ltteers mgoen wllikueirg 

gpletaast wdoren en je knut vrelvogens gwoeon 

lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we neit ekle 

Itteer op zcih lzeen, maar het wrood als gheeel. 

Gipprag hè? Wrekt neit ajflid eevn strek... , maar 

wrodt vaak gbreikut in eiaml-brecihetn. 

of in 't Engels: 

Aoccdrnig to a rscheearch at an Elingsh UineMi_ 

sty, it deosn't mttaer waht oredr the ltteers in a 

wrod are, the olny iprmoatnt tihng is taht the frist 

and lsat ltteer is at the rghit pacle. The rset can be 

a toatl mses and you can silil raed it wouthit por_ 

belm. Tíhs is bcuseae we do not raed ervey ltteer 

by it slef, but the wrod as a wlohe. 

Ceehiro. 

..... als je wilt dat de directie op je afscheidsfeest_ 

je in de Klets komt je hen persoonlijk moet uitno_ 

digen? Ook al hangen de uitnodigingen voor alle 

MEP'ers aan de borden. Haalplicht?! 

..... drie dagen voor Dierendag de afdeling SL 

(alias Systeeminflatie en Leningen, Slank en Lenig, 

Snel en Langzaam, Souplesse en Lowbudget...) 

vijf jaar bestond?!!! 

ffipøæå 23 


..... eeeeindelijk duidelijk is wat de afdeting SL 

doet? Er hangen nu drie posters over hun werkzaamheden 

op de gang .... Komt dat zien! 

..... Guus Annokkée zijn bureau heeft opgeruimd 

na drie jaar ....? En dat Arjan, zijn collega, last had 

van de afwentelingseffecten. ls dat nu duurzaam, 

Guus?? 

.... de 5 leden van de familie Kruize nu ook allemaal 

een TNO sjaaltje hebben? Cadeautje van 

tEc. 

....in 1999 al bij het Chemisch Weekbtad bekend 

was dat MEP geen energie meer in haar vaandel 

voerde? Wie had ook weer de prijs voor een nieuwe 

naam gewonnen? 

3daceûÈ¿r f ggg 

ffii: 

T ¿hernische expert¡se ¡n 

b t TNO Chemie 

I 

Het gaat om de instituten lndustrie (polymeren en 

rnater¡alen), MEp (mitieu en ,.TPD 

risicoanat),se]ên toxiciteir)Ì Ëi in;üffi;;"i'åå"n 

tungeren als vooraanstaand partner voor de Ë-uropese 

chemische induslrie binr¡en he,l genere iraþ-ctva;'-"" 

chemische proces-, product_ enie"nnotolteãniñì'*ering. 

ln het Chemisch 2 Weekblad nr.28 van 4 december 

1999 staat een u¡rgebreider arriket over TNO õf,å-Á.r¡e. 

r,".e¡rËjisi_@E¡îl


Beste JUI 

Jouw reactie op mijn 'dagboek' in de MERalk van 

augustus was verrassend dicht bij de waarheid. 

Het was een mooie donderdag, kan ook vrijdag 

geweest zijn, en MEP was druk bezig met de ontwikkeling 

van het Masterplan. Frequent was ik 

deelgenoot van een discussie over wie nu eigenlijk 

wat doet b¡j MEP en vooral wat het rendement is 

van bepaalde functies. Wat mij opvieltijdens deze, 

veelal koffieautomaatdiscussies was dat vaak 

gesproken werd over ondersteunende functies. lk 

kon niet anders dan de conclusie trekken dat niet 

altijd duidelijk is wat de output is van personen die 

werken achter de schermen en vaak onzichtbaar 

maar ook onmisbaar zijn. 

Voor mijwas dit aanleiding om Thom Kroes te vragen 

of het mogelijk was om MEPtalk te gebruiken 

als instrument om hier aandacht aan te besteden. 

Een eerste suggestie van mij aan Thom was een 

dagboekcolumn in de MEftalk en een voorbeeldtekstje 

van een weekje, zoals jij dit noemt 'kleine 

Hans', had ik bijgevoegd. Thom vond de opzet 

leuk en wilde het idee overnemen. Voor mijn tekstje, 

geschreven als voorbeeld, was nog ruimte en 

Thom heeft na afstemming met mijbesloten dit als 

eerste'dagboek' te plaatsen. 

Het feit dat jij dit opgepakt hebt en de inhoud van 

jouw 'dagboek' is het bewijs dat wij veelte vertellen 

hebben over onze eigen activiteiten. Een tweede 

conclusie is dat de MEPtalk het juiste platform 

is om dit te delen met collega's. ls het niet Nido 

ffip,eæä 

Qubein die zegt "ervaringen zijn altijd koslbaarder 

als je iemand hebt om ze mee te delen" en precies 

dat heb je gedaan waarvoor dank. lk hoop dan ook 

dat iemand zich geroepen heeft gevoeld ziin/haar 

dagboek aan te leveren voor deze MEPtalk. 

Hans Bothe 

P.S. over de definitie van groot / klein (daden, 

maten) moeten we nog eens een bijpraten.

"Dag Opa" 

Dit zei ik wel eens gekscherend als ik voor bijvoorbeeld 

een afdelingsvergadering langs de plaquette 

liep met de afbeelding van professor L. Troost (niet 

Leen maar Laurens) in de vergaderzaal op de 3e 

verdieping van gebouw 14. Hij was geen (nabije) 

familie maar wel mijn eerste allerhoogste 'baas", 

namelijk de voorzitter van de Nijverheidsorganisatie 

TNO *). Hij heeft in die functie mijn (eerste) 

arbeidsovereenkomst getekend toen ik in 1961 

(voor de eerste keer) in dienst kwam bij het toenmalige 

Centraal Technisch lnstituut (in 1968 ben ik 

na een driejarige onderbreking voor een HTS-studie 

voor de tweede keer in dienst gekomen). 

Zal ik "mijn opa" en collega's gaan missen als ik 

per 1 november gebruik maak van de "Vertrekregeling"? 

lk denk het wel; het zou raar zr¡n als dat 

niet zo was na een ruim 39 jarig dienstverband. lk 

had ook een dubbel gevoel toen ik het aanbod 

kreeg om gebruik te maken van de ("riante") vertrekregeling. 

lk wilde namelijk nog best blijven 

werken; ging (bijna) altijd "fluitend" naar mijn werk; 

natuurlijk ook wel eens mopperend, maar wie 

heeft dat niet?. De "felicitatie" die ik van enkele 

collega's kreeg, toen zij hoorden van dit aanbod, 

vond ik daarom ook niet op zijn plaats; ik wilde 

(toen) immers nog niet stoppen met werken. 

WwwæW 

25 


Na het'la zeggen" is het dubbele gevoel inmiddels 

steeds verder omgeslagen naar de andere kant: 

genieten van de vrije tijd nu het nog kan. Hobby's, 

vrijwilligers werk e.d. zal geen probleem z'rjn; waar 

ik meer tegen op zie is het vinden van een nieuw 

dagritme. "Ervaringsdeskundigen" (oud collega's 

en vrienden met de "vut") geven aan dat het vinden 

van een nieuw dagritme best meevalt. We zullen 

zien; straks ben ik hierover ook ervaringsdes- 

kundige. 

Eén dag in de week zal ik overigens al aardig bezet 

zijn. Donderdags komt namelijk onze kleinzoon en 

zal ik een deel van de oppastaak op mij nemen. 

Dan hoor ik waarschijnlijk iedere week "Dag opa" 

als hij komt of als hij weer wordt gehaald. Misschien 

denk ik ook dan weer even aan "mijn opa" 

en jullie bijTNO. 

lk hoop tot ziens op mijn afscheidsb'rjeenkomst op 

4 november a.s. in de KLETS. 

") voor historici : zie TNO-Online onder Publicatie\Algemeen\ 

TNO in historisch perspectief 

Leen Troost


Op stap met de boswachter 

Vrijdag 1O oktober is de crème de la crème van 

het instituut op stap gegaan voor het iaarlükse 

uitie. 

Om halfdrie vertrokken de (meeste) medewerkers 

van lEC, MB KAM en Chemie naar Buds Hollands 

Restaurant in Nieuw Millingen waar we, na koffie 

gedronken te hebben, door sagenverteller Louis 

Fraanje opgehaald werden voor een boswandeling 

in het prachtige gebied rond het Kootwijkerveen. 

De sagenverteller bleek meer een moppentapper 

te zijn, maar misschien past hij zijn verhalen aan 

zijn publiek aan. Of dat een gunstig oordeel over 

ons is weet ik niet, wel zat de stemming er meteen 

goed in. We werden tijdens onze 2 uur durende 

wandeling gewezen op de vele dierensporen (op 

een eekhoorntje, konijn en een paar vogels na 

geen wild gezien) en de bijzondere vegetatie. Ook 

leerde de boswachter ons een paar ezelsbruggetjes, 

o.a. om de verschillende naaldbomen uit 

elkaar te houden: Spar solo naald; Den duo naalden 

en Lariks legio naalden. Wie het verschil tussen 

de zomer en wintereik wil weten moet maar 

eens langs gaan bij de excursisten. 

Na de wandeling wachtte ons een borrel en heer- 

lijke door de heer Budding, van restaurant Buds, 

zelf gemaakte kippensoep (van een kip met veel 

vlieguren) of mosterdsoep. Tijdens ons diner, met 

oer Hollandse gerechten, werden we verrast door 

het Harderwijks Visserskoor "De Aalzangers" met 

als leadzangeres Henny van Gilst, die hoe het 

mogelijk is weet ik niet, Hans Bothe uitzocht om 

haar verhalen over de vissers- en zeemansliedjes 

aan op te hangen. Zo hoorden we van haar, toen 

Hans mee mocht doen met de klok van Arnemuiden, 

dat hij zijn klokkenspel vroeger beter gebruikte 

en meer van dit soort vertrouwelijkheden. En dat 

van zo'n accordeonvrouwtje in klederdracht met 

ffi pueæ'* 26 

zo'n prachtig gesteven mutsje op. Als je nog eens 

iets van Hans gedaan moet hebben raad ik je aan 

een wit kapje op te zetten want hijwas als was in 

haar handen. 

Wie het helemaal af liet weten bij de meezingers 

was Louis Jetten, kennelijk heeft hij bij de nonnetjes 

op school gezeten want hij kende niet één 

zeemansliedje. Gé zong ook niet mee, maar dat 

gaat ook moeilijk samen met drinken en Sandra, 

ach die is gewoon te jong om die liedjes te kennen. 

De rest zong uit volle borst mee. 

Nanny kende als enige de toverspreuk om wat van 

het heerlijke eten mee naar huis te krijgen. lk verklap 

het hier voor het geval jullie er ook eens gaan 

eten. Antwoord op de vraag: heeft het gesmaakt? 

Heerlijk, ik zou het morgen wel weer willen eten! 

Dan pakt het personeel spontaan wat voor je in om 

mee te nemen. 

Na een overdadig toetje (bitterkoekjespudding met 

slagroom en vanillesaus of rijstebrij met watrne 

kersen, vanille ijs en slagroom)was ons geslaagde 

jaarlijkse uitje (mijn laatste?) weer voorbrj. Met 

extra dank aan Joop Wüker, wiens idee het was, 

maar die door plichtsbesef niet aan de wandeling 

mee kon doen. 

Fransje de Meijere 

Foto's: John Tanasale

F+ r n'a ir F. E,{ 

MEPtalk oktober 2003


Aquatewa 

lntegrating modelling of the river-sedimentsoil-groundwater 

systems: advanced tools for 

the management of catchment areas and river 

basins in the context of Global Ghange. 

Het lntegrated Project AQUATERRA is in de eerste 

ronde van het EU 6de kader programma, onderdeel 

1.6.3, als beste project beoordeeld: 29,5 punten 

van de 30. Het Nederlandse team dat samen 

met buitenlandse partners het initiatief heeft genomen 

voor indiening van het voorstel afgelopen 

voorjaar is bijzonder verguld met dit resultaat. 

Het project betekent een belangrijke impuls voor 

Nederland "kenniseconomie land" met een duidelijke 

positie van Nederlandse Kennisinstellingen in 

Europa. TNO, Wageningen Universiteit, Universiteit 

Utrecht, Vrije Universiteit Amsterdam, RIZA, en 

Actief Bodembeheer de Kempen zijn partners. 

Binnen TNO nemen drie instituten deel, namelijk 

TNO-MEP, TNO-NITG, TNO-STB' Het budget voor 

Nederlandse partijen is ca. 5 miljoen Euro, op een 

totaal budget van 20 miljoen Euro voor het gehele 

project. Het project is nu in de contractonderhandeling 

met de EU Commissie, en ook besprekingen 

voor cofinanciering vanuit diverse deelnemende 

staten zijn in gang gezet. Voor Nederland betekent 

dat: een adequate aansluiting op nationale 

kennisinvesteringsprogramma's nog goed moet 

worden ingevuld. De veruvachting is dat al deze 

besprekingen en onderhandelingen in dit najaar 

afgesloten zullen gaan worden zodat eind dit jaar 

of begin 2004 het project van start zal gaan. Het 

project heeft een looptijd van vijf jaar. 

AQUATERRA is als volgt georganiseerd. Het wordt 

gecoördineerd vanuit Attempto Tuebingen, een 

bedrijfje (SME) dat zich gespecialiseerd heeft in 

Hpeæåk 

het managen van grote EU projecten' Er is een 

Steering Board gevormd, die de strategischinhoudelijke 

en planmatige leiding heeft over het 

project. Vanuit Nederland zijn Johan van Veen en 

Huub Rijnaarts afgevaardigd naar de Steering 

Board. Andere leden zijn twee vedegenwoordigers 

van BRGM Frankrijk, twee van Tuebingen Universiteit 

Duitsland, één van de Universiteit Trento ltaliê, 

één van het Bodemkundig lnstituut (BOKU) 

Oostenrijk, één van CSIC het Catalaans Milieu 

lnstituut te Barcelona in Spanje, en één van de 

Universiteit van NewOastle, UK. 

Het totale consortium bestaat uit ruim 40 partners' 

Het project zal begeleid worden door een Peer 

Review Panel bestaande uit 10leden. ln dit Panel 

zijn leidende senior wetenschappers en stakehol- 

ders vanuit Fliver Basin Management en Europese 

bodem-water beleidsvorming opgenomen' Joop 

Vegter [fCB) is uitgenodigd daar zitting in te 

nemen. 

AQUATERRA is een geihtegreerd pro¡ect waar 

onderzoek en modelontwikkeling door "highly 

qualified interdisciplinary research teams" gecombineerd 

wordt met concreet veldonderzoek in 

rivierstroomgebieden en studies naar sociaal-economische 

factoren die randvoonruaarden vormen 

voor goed bodem en waterbeheer. ln deze rivier 

stroomgebieden zijn test- en onderzoekslocaties 

geselecteerd waar de werkelijke probleemsituaties 

bestaan met betrekking tot bodem-, sediment- en 

grondwaterkwaliteit. Probleem situaties die het 

gevolg zijn van verontreiniging, veranderend landgebruik, 

en klimaatverandering. Het natuurwetenschappelijk 

onderzoek in AQUATERRA volgt een 

systeembenadering en beoogd een geihtegreerd 

bodem-water modelop te leveren' Dit modeldient 

samen met andere instrumenten die ontwikkeld

i* 

worden in het project (bijvoorbeeld handleidingen 

voor monitoring en inventarisaties van sociaal_ 

economische factoren) het toekomstig beheer en 

management van bodem en water in rivierstroomgebieden 

te ondersteunen. 

De volgende rivierstroomgebieden zijn geselec_ 

teerd: 

. de Brévilles (Fr), 

. de Ebro (Q, 

. de Maas en Dommel(FrlBe/Nl), 

. de Elbe [lsj/D), en 

. een segment van de Donau 

(Oostenrijk-Hon garije). 

Het onderzoek is opgebouwd aan de hand van 

verschillende schaalnivo,s: 

. microschaal: procesondeaoek veelal in labora_ 

toria (met materiaal verkregen uit het veld); 

o pilotschaal: veldondezoek op testlocaties en 

lokaal geríchte modellering ten behoeve van het 

vaststellen van fluxen van watel verontreinigin_ 

gen, en vaste deeltjes (grondwater colloiden, 

sediment deeltjes); 

o catchmentschaal: kalibreren en valideren van 

het geihtegreerde bodem-water model; 

Rikus Wooftmeijer en Ctaudia de Leeuw zijn getrouwd op 

9 oktober 2003 

ËmæË"k 29 


. stroomgebiedschaal: 

- vaststellen van het historisch perspectief in 

bodem, grondwater en sedimentkwaliteit 

(trends), en ontwikkeling methoden voor 

monitoring; 

- scenario-evaluatie m.b.v. het geihtegreerde 

bodem-water model, gericht op ontwikkeling 

van trends in bodem, grondwater en sedi_ 

mentkwaliteit gedurende deze eeuw, anticipe_ 

rend op klimaatverandering; 

- inventarisatie van sociaal-economische en 

bestuurlijk-politieke randvoorwaarden voor 

verbetering van bodem-, sediment, en grondwaterkwaliteit 

in rivierstroomgebieden in 

Europa, anticiperend op klimaatverandering. 

Binnenkod zal documentatie materiaal over 

AQUATERRA gereedkomen en verspreid worden. 

Op term'rjn zal ook een AQUATERRA website worden 

ingericht. 

De Nederlandse initiatiefnemer en contactpersoon 

voor AQUATERRA is: 

Huub Rijnaafts


De nieuwe OR is nu een half iaar aan het werk 

en dat is een goed moment om even stil te 

staan en deels om te kijken, waarbij we onszelf 

dapper de vraag stellen: Wat hebben we gedaan 

en hebben we het goed gedaan? 

Het tweede deel van de vraag is een gevaarlijk 

deel, dus eerst maar het eerste deel. Dit beant_ 

woorden we via de volgende korte samenvat_ 

ting van wapenfeiten (in min of meer chronologische 

volgorde). 

1. Vliegende start 

We kwamen bedrogen uit toen we na onze verkie_ 

zing dachten rustig en overwogen aan het OR_ 

werk te kunnen beginnen. We werden al vrij snel 

geconfronteerd met de zorgwekkende MEp-situa_ 

tie en de mogelijke gevolgen hiervan. Dit beteken_ 

de dus een vliegende start, waarbij we ,,direct in 

het diepe" doken. De MEp-situatie heeft dan ook 

het OB-werk in de afgelopen periode gedomi_ 

neerd. 

2. OR-uitgangspunt: een helder en volledig 

Masterplan 

De OR heeft vanaf het begin van de ontwikkelin_ 

gen met betrekking tot reorganisatie en Master_ 

plan het standpunt naar de MEp-directie geventi_ 

leerd dat de OR uitsluitend advies kan uitbrengen 

als er een helder en volledig (finaal) Masterplan ter 

tafel ligt. Dit Masterplan dient dan te bevatten: 

. Analyse van problematiek 

. Verbeteracties 

. Gevolgen van de verbeteracties met name so_ 

ciaal en financieel. 

De OR kan pas een goed advies geven als het plan 

op deze drie punten goed is ingevuld en onder_ 

bouwd. 

ffipeæå 30 

3. Finale Masterplan (pas) begin oktober; tot 

d¡e t¡¡d coöperatieve houding van OR 

De OR heeft steeds aangedrongen op het finale 

Masterplan. Begin oktober heeft de OR het finale 

Masterplan ontvangen (zie hierover verder onder 

8). Gelet op de hectiek van de situatie, waarmee 

het Managementteam werd geconfronteerd, heeft 

de OR zich loyaal opgesteld door, vooruiflopend 

op het finale Masterplan reeds bij te dragen aan 

acties tot verbetering. De insteek hierbij was dat - 

hoewel procedureel niet juist - de OR wil meewer_ 

ken aan verbeteringen, indien deze: 

. in hjn zullen zijn met het (nog te ontvangen) Mas_ 

terplan 

¡ niet leiden tot onacceptabele situaties voor 

medewerkers. 

Dít heeft geleid tot de OR-acties onder 4 en 5. 

4. Adviezen voor ES en pA 

De OR heeft positief geadviseerd over de advies- 

aanvragen inzake interne reorganisatie van werk_ 

gebieden van ES en PA. Het feit dat voor betrok- 

kenen de reorganisatie niet heeft geleid (of zal leiden)tot 

onacceptabele situaties heeft hierin zwaar 

meegewogen. 

De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat de OR 

van mening is dat deze interne reorganisaties 

beter in de reguliere dynamiek van en tussen de 

afdelingen zelf, gemakkelijk opgelost hadden kunnen 

worden zonder zoveel ophef en onrust. 

5. Sociaal Plan 

De commissie P&O binnen de OR heeft in samenspraak 

met P&O bijdragen geleverd aan het So_ 

ciaal Plan. Dit Sociaal plan is te beschouwen als 

een basis waarop formeel teruggevallen kan worden, 

daar waar het gaat om gevolgen van de reorganisatie 

voor de medewerkers. Het Sociaal plan

t 

is ter advies aan de OR voorgelegd en deze heeft 

positief geadviseerd (hierbij was nog over één 

bepaling verschil van mening, doch dit is inmiddels 

uit de wereld). Dit betekent dat de MEp-directie 

het besluit van het Sociaal Plan kan nemen en 

openbaar kan maken voor de medewerkers. 

6. Niet verlengen van tijdelijke arbeidsplaatsen 

en 58/59+-regeling 

Deze beide onderwerpen zijn niet adviesplichtig 

voor de OR. Dit betekent dat de directie deze 

regelingen naar eigen inzicht kan toepassen. De 

OR heeft de directie laten weten dat toepassing 

van deze beide regelingen geen onacceptabele 

gevolgen moet hebben. 

Het vertrek van tijdelijke medewerkers kan leiden 

tot problemen in de continurÏeit van projecten en 

er kan specifieke kennis verloren gaan. De OR zal 

hierbij "de vinger aan de pols houden" om tijdig 

aan de bel te trekken. 

De kosten van de 58/59+-regeling moeten geen 

aanslag betekenen op de MEP-resultaten in de 

komende jaren. Van directiezijde is meegedeeld 

dat dit niet het geval is. 

7. OR-suggestles voor Masterplan 

De OR heeft - vanuit haar meedenkende rol - de 

MEP-directie suggestles gegevon over de accenten 

van het Masterplan. Deze suggesties zijn lngegeven 

door de noodzaak op een snolle en adequate 

manier uit de bestaando sltuatie te geraken. 

De belangrijkste strekking van dozo suggosiles ls: 

Zoek het niet in een totale interne røorganlsatle 

(kost energie, tijd en dus geld), maar ln hot verstorken 

van acquisitie en commerciallsatle, mel andør 

ìtte mæEk 31 


woorden "de boel hoeft níet helemaal op de 

schop". Bewaar het goede: platte organisatie met 

korte lijnen. 

8. Finale versie Masterplan 

Zoals gezegd, de OR heeft begin oktober de finale 

versie van het Masterplan ontvangen. Half oktober 

zal de OR het Masterplan bespreken met de 

directie. Formeel dient de directie dan een adviesaanvraag 

bij de OR te leggen. Bij het ter perse 

gaan van MEPtalk is hierover niet meer dan het 

bovenstaande te berichten. 

9. Diverse 

Voorts zijn in de OR nog aan de orde geweest: 

. Kostenreducerende maatregelen 

. Arbo-bedrijfsmaatschappelijk werk 

Tot zover in vogelvlucht waar we ons zoal mee 

bezig hebben gehouden. Hebben we het dan goed 

gedaan? 

Dit is eigenlijk een vraag, die anderen dan wijzelf 

zouden moeten beantwoorden. Die doen het niet, 

dus doen we het dan maar zelf. 

Zonder in details te treden, leeft bij de OR-leden 

het algemene gevoel dat we tot nu toe in de hectiek 

van de situatie hebben gedaan wat we moesten 

doen en de voorlopige resultaten zo slecht nog 

niet zijn. Echter met het beschikbaar komen van 

het finale Masterplan dienen zich de grote veran- 

deringen aan. Aan ons de schone taak het belang 

van de medewerkers en het MEP-belang samen te 

laten gaan. 

Guus Annokkée


Of had de tekst in de foto moeten zijn= "De 

nationale trots van Frankrijk geknakt, wie is 

d a a ¡y oo r v e ra ntw oo rdel ij k? ". 

Natuurlijk niet TNO, althans niet letterlijk maar misschien 

toch wel een klein beetje figuurlijk. De Fransen 

huren namelijk in toenemende mate TNO in 

voor allerlei veiligheidsvraagstukken. Een teken 

dalzij erkennen dat de TNO'ers uit Nederland een 

meen¡vaarde kunnen bieden die ze blijkbaar in 

Frankrijk niet kunnen vinden. Dat zal voor een aantal 

Fransen toch afbreuk doen aan hun trots en het 

gevoel dat Frankrijk zichzelf wel kan redden en de 

rest van de wereld niet nodig heeft. 

Mre*ãtt( 32 

Maar wat doet lV zoal ln Frankrijk? 

Het is gestart met de betrokkenheid bijhet onderzoek 

na de explosie in Toulouse. Met name Theo 

Logtenberg heeft daar voor goede resultaten en 

een veelvuldige en positieve pers gezorgd. Dit zette 

onze naam op de kaart in Frankrijk. 

Sindsdien komen veel Franse bedrijven voor vragen 

op veiligheidsgebied naar TNO-IV .Aan het 

begin schoorvoetend. We moesten nog wel laten 

zien dat we met het Frans overweg kunnen, het 

bevoegd gezag moest ons accepteren, dat we de 

lokale richtlijnen en spelregels kennen enz. Hierin 

heeft Arjen Kruithof een sleutelrol gespeeld: door 

zijn kennis van het Frans (op nog hoger peil 

gebracht met een nonnencursus), het zich verdie- 

pen in de Franse regels en het goed aanvoelen van 

de manier waarop in Frankrijk zaken worden 

gedaan. 

lnmiddels staan we op een lijst van erkende 

bureaus voor veiligheidsstudies, worden we frequent 

benaderd voor het uitvoeren van onderzoek 

door verschillende bedrijven (waaronder vaak^ 

TotalFinaElf) en kunnen we het werk met de huidige 

lV bemanning nauwelijks meer aan. Projectvoorbeelden 

z'rjn kwantitatieve risicoanalyses voor 

chemische bedrijven, betrouwbaarheidsstudies 

voor installaties van b.v. LPG terminals, brand en 

explosiescenario's voor kunstmestfabrieken en 

veel second opinions van QRAs uitgevoerd door 

anderen. 

Klanten blijven terugkomen vooral omdat wijdoen 

wat we beloven, op tijd leveren of helder commu- 

niceren als het iets later wordt. lets waarop we in 

Nederland niet zo hoog scoren maar blijkbaar 

wordt dat in Frankrijk anders beoordeeld. 

Daarom komen Sandra Wijnant (ES) en lngrid 

Raben (PT)ons versterken. Zij kwamen, vooralwat

etreft kennis van het Frans, als beste uit de bus 

uit de 19 reacties die we hebben gehad op de 

oproep voor ondersteuning voor die Franse markt. 

Vanaf oktober worden ze opgeleid: elke maandagmiddag 

een 'cursus' en natuurlijk training on the 

job. Voorlopig elk voor 2 à 3 dagen in de week. 

Hiermee hopen we een slag qua beschikbare uit_ 

voerende capaciteit te maken en daarmee een 

ln dienst 

S.M. Oxizidis 

Uit dienst 

J. de Boer 

M.S. Lopez-Eikenhorst 

C.F. Steunenberg 

ES 01.10.03 

ES 01.10.03 

FAP 01.10.03 

PA 01.10.03 

Hmæåk 33 


gezonde basis te legen voor verdere groei van de 

omzet in Frankrijk, nu ca. 300 kEUR per jaar naar 

500 kEUR in 2004. Een ongeval zou daarbij helpen 

maar laten we hopen dat dat niet de Eifeltoren 

betreft. 

Jan Meulenbrugge 

mede namens Theo Logtenberg en Arjen Kruithof. 

Overplaatsing 

J.l. Beckker van KTW naar MBT 20.10.03 

C.E. Krist-Spit van MEP naar Voeding 01.11.09


FAP scholft aal 

Het jaarlijkse uitie van FAP bestond dit jaar uit 

een middagje Elburg, een bottertochtie op een 

van de randmeren en aansluitend een BBQ. 

Tijdens een bezoek aan een van de oudste palingrokerijen 

van Nederland kwam Frans van Woerkom, 

echtgenoot van Silvia Elzenaar, spontaan tot 

de volgende ontboezeming, die wij u niet willen 

onthouden: 

Aalscholvers denken allemaal: 

"Kun je nog scholven, scholf dan aal." 

Doch door de golven diep bedolven 

wil weinig aal zich laten scholven. 

Zo scholft zo'n beest zich uit de naad 

terwijl het woord niet eens bestaat. 

Later bleek Frans nog meer aal op zijn programma 

te hebben: 

Ëpaælk 

Een aaldie bü diverse bieren 

het oude jaar had zitten vieren 

werd, toen hij na een warme prak 

de hoof dverkeersweg overstak 

om daar het nieuwe in te halen, 

opeens verdeeld in vier kwart-alen. 

Een aal afkomstig uit de Schie 

studeerde ichtheologie. 

En vroeg hem iemand van zijn vrienden 

waarvoor dit vak als grondslag diende 

dan sprak het ijverige dier: 

"Voor scholver en voor moezenier.' 

Een paling met zijn zoontje Sjaak 

stond voor een visconservenzaak. 

"Zie je die pot?', zo sprak het beest. 

"Dat is je ome Piet geweest. 

Hij eindigde abrupt en vrij droef 

zijn carrière als geleiboef."

l 

I 

i 

Ì 

P.S. voor de goede orde het eerste is van Kees 

Stip frijntje Fop) en de rest komt uit Het Grote 

Beestenfeest, uitgeverij Bert Bakker lggg 

Ëmaü"k 35 

II 

Utrecht, 2 oktober 2001. 

2t.12 uur 

É-^* i 

t'd 

Ig&-4¡þ 

f,l\ 

!ìi;,j q{l*1 ?a,': 

Sask¡a Lìglhart 

Bårt van Geleuken 

Borneostràa1 44bis 

3531 l.lP Utrecht 

010 . 2965687 

I 

þ 

o 

@ 

D 

3 

c 

3 

o 

@=' ô 

I 

õ 

.ã: 


TNO-MEP SL 

Postbus 342 

73OO AH APËLDOORN 

i:i-'-i:ÉÐ+i::à;1:::


Sinterklaasactie 2009 (50 iarige traditie in stand houden) 

Ook dit jaar vragen wij jullie weer het dankbare 

werk van Sinterklaas te ondersteunen. Het is al bijna 

vijftig jaar traditie dat TNO-MEP het krappe 

budget van de goedheilig màn aanvult voor het 

kopen van cadeaus voor de kinderen van het 

Jeugddorp Maria Rabboni te Teteringen' D¡t 

Jeugddorp geeft onderdak aan kinderen, die de 

gezelligheid van hun familie moeten missen' Het is 

ieder jaar weer hartverwarmend te zien hoe blij de 

kinderen zijn met de cadeaus van onze MEP-Sint 

en -Pieten. 

Vorig jaar heeft de Sint in dank jullie giften ontvangen. 

Helaas moest de Sint ook nog zijn beperkte 

reserves aanspreken om alle kinderen blij te kun- 

B+ :l 

[$* 'Æ- ll 

Iri* tFnr r¡t 

nen maken. Wij doen daarom met nog meer 

nadruk een beroep op jullie vrijgevigheid' 

De MEP-Sint kijkt uit naar jullie gift en naar Sinter 

klaasavond om met zijn knechten de cadeatll 

hoogstpersoonlijk bij het kindertehuis te brengen' 

Laat de Sint niet in z'n tabberd staan en stort lulllrr 

bijdrage via de acceptgiro's, die binnenkort in lullirt 

postbakjes vallen. 

Bij voorbaat dank. 

36 

MEP-SI nterklaas comiltt

ur 

ln blijde verwachting . . . . 

Terwijl ik als doorsnee MEP-medewerker nog 

steeds in blijde venvachting ben van een Masterplan 

(elders in dit nummers leest u dat de OR al 

enige postnatale ervaringen heeft), zijn ondertussen 

de eerste gevolgen van de "keuzes" al voorzichtig 

naar buiten gebracht. Natuurlijk zou ook ik 

graag zelf horen welke keuzes er nu eigenlijk worden 

gemaakt en wat daarvan de consequenties 

zijn voor mijn dagelijks handelen, maar kennelijk is 

de tijd daarvoor nog niet rijp (toch wel een stevige 

draagtijd!) en laat ik verdere beoordeling hiervan 

momenteel maar even aan de OR over. 

Tenrvijl een belangrijke uitspraak van Ries tijdens 

de Klets sessie was dat "eerst het WAT en daarna 

het HOE" aan de orde is (een zeer logische volg- 

orde, dunkt me), en de MEP marktanalyse en daaraan 

gekoppelde "visie'nog extern getoetst wordt, 

wordt er verder al vrolijk vooruit gelopen op een 

plan dat we als doorsnee MEP'er niet eens ken- 

nen. 

Zo wordt er al druk gediscussieerd over nieuwe 

organisatiestructuren (terug naar de divisies maar 

dan noemen we het alleen clusters), wordt er 

afscheid genomen van zevenentwintig SB plussers 

zonder dat duidelijk is hoe hun taken verder ingevuld 

worden, en verder is terloops naar buiten 

gebracht dat we MAC-mannen krijgen. 

Wat zegt u, MAC-mannen? Jawel, gespecialiseerde 

Marketing en Acquisitie personen die in een 

afdeling geplaatst worden. Als echte MEPper wil ik 

natuurlijk meteen een grenswaarde voor de Maximale 

Acceptabele Concentratie van die mannen 

vaststellen. En wat acquisitie ondersteuning 

betreft ben ik voorstander van het AI-ARA (As Low 

As Reasonably Achievable) principe; zodanig dat 

het nuttig is en werkbaar blijft! Om een MAC waar- 

Hpræ& 37 


de te kunnen bepalen moet echter eerst het dosiseffect 

vastgesteld worden, en daarvoor zijn weer 

specificaties nodig! Simpel gesteld, een MAC 

team zou inderdaad kunnen werken, maar de 

acceptatie van deze mannen staat of valt met hun 

optreden, en dat is dus erg persoonsafhankelijk. 

Laat ik duidelijk stellen dat ik volmondig erken dat 

we dringend behoefte hebben aan verbetering van 

het acquisitietraject. lk hoop alleen maar dat we 

alle ervaringen met BUlAs, Accountmanagers, 

M&S representanten en tig andere experimenten 

met dergel'rjke constructies daarin wel meenemen 

en dat is hier niet altijd vanzelfsprekend. Bovendien, 

als iets bij Voeding werkt is dat geen garantie 

dat ook MEP op zo'n manier geholpen is (die 

accountmanagers kwamen daar toch ook vandaan?). 

Overigens is die uiteindelijke organisatiestructuur 

voor mij veel minder relevant, da's immers slechts 

een afgeleide randvoonruaarde waaronder ik m'n 

dagelijkse werk zal moeten doen. De ervaring 

heeft geleerd dat dit met elke willekeurige structuur 

daarboven, al is 'ie nog zo belabberd', nog 

wel een beetje lukt!. Alleen is die brandende vraag 

op welke markt ik me volgend jaar moet storten (of 

wellicht niet meer zou mogen begeven) nog steeds 

niet beantwoord. ln hoeverre die eigen marktanalyse 

nu "wishful thinking" is of werkelijk nieuwe 

markten heeft opgeleverd wordt eerst nog extern 

getoetst. Tot die tijd is het rappoft "goud waard", 

maar krijgen we niet te horen wat erin staat. 

Nee, het blijft altijd een spannende tijd, zo vlak 

voor'n bevalling, ik hoop alleen dat we niet te ver 

vooruitlopen door nu al roze kleertjes te kopen ! 

Hans Boot

MEPtalk okober 2003 

Noordzeedagen 2003 

Op 16 en 17 oktober hebben de Noordzeedagen 

2003 plaatsgevonden. Met 150 deelnemers, 

50 meer dan in 2(X)2, is gedebatteerd over de 

toekomst van de Noordzee. De oorsprong van 

het evenement gaat terug tot 1998 en de wens 

van een aantal onderzoeksinstituten om jaarlijks 

met de beleidsmakers van gedachte te 

kunnen wisselen over het toekomstig gebruik 

van de Noordzee. 

Welkomstwoord door Hans Ries 

Nu, vijf jaar later, zijn de Noordzeedagen hét platform 

van en voor beleidsmakers, ondezoekers en 

gebruikers. Denk bíj gebruikers aan industrieën als 

de visserij en de offshore. 

De organisatie 2003 was in handen van de combinatie 

RIVOÆNO-MEP en bij de programmering is 

de nadruk gelegd op interactie tussen alle belanghebbenden. 

Met het thema 'Businesspark Noordzee?' hebben 

we de doelgroep uitgedaagd mee te denken en te 

werken aan de toekomst van de Noordzee, gericht 

op: 

. Bescherming van de economische en ecologi- 

sche waarden van de Noordzee 

ffipeæä 38 

. Duurzaam gebruik van de Noordzee 

. De belangen van de visserij, de offshore-industrie, 

scheepvaart en recreatie 

lnnoverende ideeën als lokkertje 

Belangr'rjk onderdeelvan de Noordzeedagen is het 

presenteren van innoverende ideeën. Dat kon en 

mocht door iedereen. Vijf van de twaalf ingediende 

ideeën z'ljn door de indieners op de Noordzeedagen 

gepresenteerd in zogenaamde 10 minuten 

sessies. Een deskundige jury heeft bepaald wie de 

winnaar was en congresdeelnemers hebben door 

middel van Noordzee-aandelen bepaald wie de 

publieksprijs kreeg. Dit programmaonderdeel 

bleek mede door het niveau van de ingediende 

ideeên een schot in de roos. Beoordelingscriteria 

waren originaliteit, haalbaarheid en marktperspectief 

passend binnen het thema 'Businesspark 

Noordzee'. 

Niet alles was even goed. Het niveau van de sprekers 

was niet altíjd even hoog wat een punt van 

aandacht zal zijn bij vervolg- en andere evenementen 

die we willen gaan organiseren. 

De marketing van het evenement 

Het MEP projectteam bestond uit Wouter Slob, 

Thea de Ridder en Hans Bothe. De marketing van 

het evenement heeft voornamelijk plaatsgevonden 

via www toepassingen, internet en e-mail. ln de 

praktijk blijkt dat dit zeer (kosten)effectief kan zijn.

Wouter Slob geeft ndio-interuiew 

Veelvuldig is gebruik gemaakt van internetbronnen 

om aan namen van de doelgroep en e-mail adressen 

van potentiële deelnemers te komen. Een 

groot voordeel van het vergaren van adressen op 

internet is dat het gratis is en het inkopen van 

gerichte adresbestanden overbodig maakt. Voor 

het vindbaar maken van de internetsite is goed 

nagedacht en zijn in de internet-teksten en -koppen 

termen venryerkt die binnen de doelgroep biJ 

vooral "Google'en" gebezigd worden. 

De url van de Noordzeedagensite is breed gemalld 

aan vakmedia en relevante poftalsites wat geresulteerd 

heeft in veel gratis exposure. Frequente 

Googlelaars uit de doelgroep konden met de zoekterm'Noordzeedagen 

2003' het evenement e¡genlijk 

niet missen. De waarde daarvan blijkt in do 

praktijk vooral te liggen in het feit dat nieuwe doelgroepen 

aangeboord worden waarmee het polentieel 

aan mogelijke betalende deelnemers aanzlenlijk 

vergroot wordt. De site wordt actueel gehouden 

met congresconclusies, de editie 2004 die 

georganiseerd wordt door de combinatie RIVM/ 

RIKZ en voor de doelgroep relevante nieuwtjes. 

Bijzonderheden 

Het organiseren van een congres is en bliJft 

arbeidsintensief. Goede support, pro-actief en 

punctueel zijn, is noodzakelijk. Thea de Ridder 

was belast met deze rol en als een ware pitbull 

heeft zij eruoor gezorgd dat de organisatie stond 

als een huis. Het EPC heeft de juiste expertise 

voor het vormgeven, bouwen en onderhouden van 

een website. De waarde van het snel kunnen actu- 

aliseren van een site blijkt groot. Vooral omdat een 

site hierdoor continue nieuwswaarde heeft voor de 

MnFoaæBffi 39 


doelgroep en kostenverslindende print overbodig 

maakt. Voor het aanbrengen van externe links op 

de site hebben we een vergoeding gevraagd. Zo 

heeft het congrescentrum voor het aanbrengen 

van een link naar hun site ons facilitair gesponsord 

en o.a. de Provincie Noord-Holland met geld. 

Gelukkig is er ook in drukke tijden altijd nog tijd en 

plaats voor een beetje humor. lntern binnen MEP, 

maar met een meelezend congrescentrum Zuiderduin, 

had een e-mail discussie plaats over wie nu 

recht had op de mooiste hotelkamer met zeezicht 

en vooral met de argumentatie waarom. Onze contactpersoon 

van Zuiderduin had erg veel lol in de 

argumentatie van de MEP'ers onderling en besloot 

een duit in het zakje te doen. Zo werd Jan van 

Dalfsen van ER, voor hij zijn eigenlijke kamer 

kreeg, eerst ingeboekt in een kamer die slechts 

gebruikt mag worden in geval van calamiteiten en 

door het ontbreken van enige vofrn van ramen en 

dus daglicht meer weg had van een cel dan een 

hotelkamer. 

Jan ln zijn cel 

Uiteindelijk kregen de drie betrokkenen, zonder 

meerkosten, de beschikking over suites voorzien 

van alle mogelijke luxes zoals zonneterras en een 

meerpersoons jacuzzi, centraal in het apparte- 

ment. 

Voor informatie en beeldmateriaal 

Bezoek de site www.noordzeedagen.nl en bekijk 

hier ook de sfeerplaatjes. 

Thea, Wouter en Hans 

Voor meer foto's zie volgende pagina.


Ook de industrie was aanwezig Esther Lu¡ten (ST7) was verreweg de beste spreker, zowel qua 

\ '..-. 

Þ ;:.,; 

Opvallend veel vrouwen onder de deelnemers 

Midas Dekkers, voor enkelen te prikketend, voor velen 

uitdagend en goed 

E4-collega Wiord Koops glng voor de lnhoud en drscussre 

Jan, is d¡t de geschikte kleding voor een jacuzi? 

¡k/á¿y'-',rarr¿nql¡zr, 

' 

i ul u ¡¡ ¿ d u y d elkn pn I wì rl,ilet íexl rt!Èer 

ll i rT h tli a net gna.tltti, 

tnuil¿îrhunhiil

MEPtalk 

oplage 

verschijnt 

redactie 

vormgeving 

productie 

inleveren kopij 

correspon- 

dent(en) 

is het personeelsblad van 

TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie 

500 exemplaren 

6x per jaar 

Hans Boot (lV) telefoon 055 549 37 76 

Tonnie Boom (OR), telefoon 055 549 38 85 

Jan Joziasse (MBT), telefoon 055 549 39 57 

Thom Kroes (FAP), telefoon 055 549 38 90 

Fransje de Meijere (lEC), telefoon 055 549 38 88 

Zhuo Hornstra-Xu (PA), telefoon 055 549 39 25 

Ko den Boeft, Jeanette van der Kruk 

EPC 

kopij voor het volgende nummer 

kan tot uiterlijk 24 november 2003 bij de redactie worden ingeleverd 

FAP 

Kunst 

rEc 

P&O 

EM 

ER 

IV 

KTW 

MA 

MBT 

PA 

PT 

SL 

ES 

Geeke Wiltink 

Sonja Sleebos 

Broer de Boer 

Marcelino Balster 

Tinus Pulles 

Henk van het Groenewoud 

Koos Ham 

Collin Bootsveld 

Jan Timmner 

Johan van Groenestijn 

Guido Kraaijveld 

Bert Jansen 

Elsbeth Roelofs 

Jochen Görtzen 

adres TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie 

t.a.v. redactie MEPtalk 

Laan van Westenenk 501 

Postbus 342 

7300 AH Apeldoorn 

E-mail: meptalk@ mep.tno.nl

oktober 2003 - eTNOs

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?